De Status Van Arbeidsmigranten in Een Chinese Grootstad Geanalyseerd Aan De Hand Van De Casus Zhejiangcun
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
1 Promotor: Prof. Dr. Bart Dessein Academiejaar: 2008 - 2009 Nieuwkomers in BeijingBeijing: De status van arbeidsmigranten in een Chinese grootstad geanalyseerd aan de hand van de casus Zhejiangcun. Verhandeling voorgelegd aan de Faculteit der Letteren en Wijsbegeerte, tot het verkrijgen van de graad van Master in de Oosterse Talen en Culturen door Domien Proost. Voorwoord Bij de keuze voor mijn thesisonderwerp ben ik niet over één nacht ijs gegaan. Aangezien ik de voorbije jaren de minor economie gevolgd heb, speelde ik aanvankelijk met het idee om een onderwerp te kiezen uit de economische sfeer. Vervolgens begon ik met lezen. Na talloze artikels te hebben verslonden en na vele uren te grasduinen op het internet botste ik plots op een artikel dat handelde over migrantenenclaves in Beijing. Hoewel het geval Zhejiangcun daarin slechts kort belicht werd, was dit toch voldoende om mijn interesse aan te wakkeren zodanig dat ik mezelf begon te verdiepen in de literatuur aangaande migratie in het algemeen en Zhejiangcun in het bijzonder. Gaandeweg besefte ik dat dit onderwerp vele facetten verenigde die exemplarisch zijn voor het leven in de Volksrepubliek China van na de hervormingen. Zowel de economische, politieke als sociale domeinen zaten erin vervat. Dit was voor mij de ultieme aanzet om het verhaal van Zhejiangcun te kiezen als mijn thesisonderwerp. Bij het schrijven heb ik getracht een zo breed mogelijke bibliografie te hanteren. Bij de meeste hoofdstukken is me dit ook gelukt. Enkel bij het schrijven van de delen 5.4. en 5.5. heb ik me hoofdzakelijk moeten baseren op één bron. Het is geen toeval dat dit juist de delen zijn die handelen over de vernietiging en heropbouw van Zhejiangcun . Sommige bronnen vermelden de vernieling van deze enclave wel maar daar stopt het bij. Enkel het boek van Li Zhang gaat dieper in op deze periode daarom was ik genoodzaakt dit boek te gebruiken als leidraad bij het schrijven van de laatste twee delen. Tijdens het scheppingsproces van dit eindwerk ben ik door meerdere personen geholpen. In het bijzonder wil ik mijn promotor Bart Dessein bedanken die mij ten gepaste tijde heeft bijgestaan met zijn raad en kennis. Ook ben ik veel dank verschuldigd aan mijn familie, vrienden en klasgenoten voor het nalezen en corrigeren van de door mij geschreven teksten. Inhoudstafel 111.1... Inleiding …………………………………………………………………………p.1. 222.2... TerminologieTerminologie…………………………………………………………………….p.3. 2.1. Inleiding 2.2. Evolutie 2.3. De beeldvorming betreffende migranten 333.3... Overzicht van de migratiepolitiek in de Volksrepubliek ChinaChina………...p.10. 3.1. Inleiding 3.2. Geschiedenis 3.3. Sociale netwerken 444.4... Wenzhou en het WenzhouWenzhou----modelmodelmodel…………………………………………… p.23. 4.1. De regio Wenzhou 4.2. Het Wenzhou-model 4.3. Het debat aangaande het Wenzhou-model 4.4. Conclusie 555.5... Zhejiangcun ………………………………………………………………………p.34. 5.1. Inleiding 5.2. Het prille begin 5.2.1. Verdoken migratie 5.2.2. 1980-1984. De eerste migranten in Zhejiangcun 5.2.3. 1985-1989. Een periode van snelle expansie 5.2.4. Huisvesting in de beginperiode 5.3. Gestage groei (1990-1995) 5.3.1. Algemene evolutie 5.3.2. Het veranderlijke beleid 5.3.3. Huisvesting in de periode 1990-1995 5.4. De vernietiging (1995) 5.4.1. Motivaties 5.4.2. De campagne 5.4.3. Verzet 5.4.4. Vernietiging 5.5. De heropbouw (1996-…) 5.5.1. Huisvesting 5.5.2. Handel 666.6... ConclusiConclusieeee………………………………………………………………………….p.68. 777.7... BibliografieBibliografie……………………………………………………………………….p.72. 888.8... BijlageBijlage……………………………………………………………………………..p.77. 8.1. De regio Wenzhou 8.2. Zhejiangcun en de andere migrantenenclaves 8.3. Administratieve organisatie van Zhejiangcun Hoofdstuk 1: Inleiding Het opzet van deze verhandeling is om het verhaal te schetsen van de migrantenenclave Zhejiangcun 浙江村. Sedert het begin van de jaren tachtig is in Beijing een gemeenschap van migranten ontstaan die een hoge mate van autonomie kende. Geconfronteerd met deze nieuwe machtsvorm had de staat niet onmiddellijk een gepaste oplossing in petto. Het verhaal van Zhejiangcun is nauw verweven met de veranderingen die zich voordeden na de hervormingen. Deze veranderingen hadden politieke, economische en sociale implicaties. De snelgroeiende stedelijke economie heeft in de hand gewerkt dat miljoenen migranten het platteland achter zich hebben gelaten om in de steden op zoek te gaan naar een beter bestaan. Deze groep mensen staan bekend als de vlottende bevolking ( liudong renkou 流动人口) en zij vormen een zeer zichtbaar gevolg van de economische hervormingen. Hoewel de vlottende bevolking een bonte verzameling is van mensen met diverse socio-economische en regionale achtergronden toch zijn hun doelen hetzelfde, met name geld verdienen in de steden. Sommigen onder hen zijn erin geslaagd enige rijkdom te verzamelen maar de meerderheid van de boeren-arbeiders die niets anders te bieden hebben dan hun arbeid leven in erbarmelijke omstandigheden. Daarenboven hebben migranten niet dezelfde rechten als de permanente inwoners van de steden en zijn ze vaak onderwerp van discriminatie en sporadische verwijderingen. Desondanks blijven ze toch in groten getale afzakken naar de steden. De opkomende markteconomie heeft aan migranten de kans geboden om doorheen de barrières van het hukou -systeem (hukou zhidu 户口制度) te breken zodanig dat werken en leven in de steden geen onbereikbare droom meer is. Hun geleverde diensten en arbeid zijn quasi onmisbaar. Niettemin bestaan er verschillende spanningen tussen de migranten, de staat en de stedelijke maatschappij. De migranten worden door de stedelijke autoriteiten en stadsbewoners beschouwd als een bedreiging voor de sociale stabiliteit. Ze zijn te ver verwijderd van het bestuur in hun thuisregio en nog niet opgenomen in het stedelijke systeem. Daarom worden ze gezien als een groep mensen die niet op hun plaats zijn en bovendien niet te controleren zijn. De migranten van Zhejiangcun zijn een nog grotere bedreiging voor de stabiliteit aangezien ze grotendeels werkzaam zijn als zelfstandige ondernemers. Ze hebben de staat niet nodig om zichzelf staande te houden en hebben hun eigen gemeenschap gecreëerd waarin ze in hun eigen noden voorzien. De staat weet niet hoe om te gaan met deze privatisering van de ruimte en heeft haar beleidslijn diverse malen moeten aanpassen. Het machtsvacuüm binnen Zhejiangcun wordt opgevuld door de migranten zelf. Dit wordt van overheidswege geïnterpreteerd als een mogelijke bedreiging voor de macht van de staat. Daarom heeft de staat gezocht naar manieren om deze broeihaard van alternatieve macht te reguleren en te controleren. Het verhaal van Zhejiangcun is exemplarisch voor het China van na de hervormingen. Er zijn nieuwe machtsvormen ontstaan en de staat moet haar eigen rol herdefiniëren. De manier waarop dit geschiedt, is veranderlijk doorheen de tijd. Het bestaan van een grote, mobiele en moeilijk te controleren bevolkingsgroep stelt het oude systeem van sociale controle dat gebaseerd is op een stabiele bevolking in vraag. Hoofdstuk 2: Terminologie 2.1. Inleiding Door de jaren heen is een terminologie opgebouwd die gehanteerd wordt als gesproken of geschreven wordt over migratie. De hiermee samenhangende benamingen en categoriseringen beschrijven niet enkel een realiteit maar beïnvloeden ook sterk de perceptie van mensen en geven vorm aan een sociale hiërarchie binnen de maatschappij 1. De hedendaagse terminologie vertelt ons veel over de status van migranten en over de wijze waarop dit sociale fenomeen ervaren wordt door burgers en ambtenaren. Om beter te begrijpen waarom arbeidsmigranten in China opgevat worden als een vlottende bevolking dient de vraag gesteld te worden: Wie bedacht de termen en wie werd benoemd? Tegen welke historische achtergrond werden deze categorieën bedacht en wat zijn de culturele en politieke implicaties van het ontstaan van deze categorie? De sociale ladder wordt niet enkel beschreven en weergegeven door te benoemen en te categoriseren maar ze wordt er tevens voor een groot deel door geschapen. Ook de relaties tussen verschillende sociale groepen worden hierdoor herschikt. De benamingen waar de migranten mee worden geconfronteerd, zeggen veel over hun plaats en status in de maatschappij. Door de jaren heen is de terminologie op dit vlak gevoelig veranderd. Het benoemen van een groep mensen 2 is nooit zomaar een neutrale daad, samen met het benoemen van een groep wordt aangegeven wat de gewenste plaats van deze groep is binnen de maatschappij en wordt de houding van degenen die de macht hebben om te benoemen weerspiegeld. Daarom is het belangrijk te zien welke termen door de jaren heen gebruikt zijn om te verwijzen naar de migranten van het platteland. 1 Cfr.: Bourdieu, P., Language and symbolic power, Cambridge: Harvard University press, 1991, p. 236. 2 Een groep mensen die in dit geval wel zeer heterogeen is. 2.2. Evolutie Voor de implementatie van de hukou-registratie in 1958 vond een korte periode van snelgroeiende migratie van platteland naar stad plaats. Hoewel de staat de controle van deze migratie niet volledig achterwege liet, was de regulering ervan grotendeels ineffectief, gefragmenteerd en onregelmatig. Dit is de oorzaak van het feit dat in 1954 vele boeren zich een weg hadden gebaand tot in de stedelijke industriële sector. In die periode werden migranten nog niet behandeld als een speciale groep mensen. Het werd niet als noodzakelijk geacht ze onder bijzondere controle te plaatsen en het opstellen van nieuwe regulerende wetten bleef uit. Neutrale termen zoals yimin 移民 (migrant) of ximin 徙民 (bevolking die migreert) werden gebruikt om te verwijzen naar boeren die zich verplaatsten. Betreffende migratie werden andere termen gebruikt zoals qianxi 迁 徙 (verplaatsen), renkou yidong 人口移动 (bevolkingverplaatsing) of renkou liudong 人口流动(bevolkingmobiliteit). Deze term is niet te verwarren met de term liudong renkou (vlottende bevolking) die pas in de jaren zestig opdook. Renkou liudong is een demografische term die verwijst naar allerlei verschillende soorten van ruimtelijke en sociale mobiliteit. Liudong renkou refereert specifiek naar de vlottende bevolking die niet op hun plaats zijn in de stad en niet in staat zijn om de residentiële status van hun hukou aan te passen.