Namba 2043 Oktoba 24 - 30 , 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol

Nau yu ken Teksim Wari, Tingting, Painim Pren, Kanage stori o Pas bilong yu i kam long Digicel namba 7235 6149 na bai mipela putim long Pes 2...

I ! N inim S Painim Bal Resis W Bisop Tony A i stap insait long p26... I T Traim laki bilong yu!!! Burges i dai - P6

Paul Baker-Dairekta, Institiut Hon. Don Polye - Treseri Hon. Sam Basil - Deputi Opo- Loi Bakani- Gavana bilong ov Nesenel Afeas (INA) Minista sisen lida Sentral Benk..

n No ken givim Strong bilong kinabikpela kontrak long ovasis kampani

n Lukautim foren risev Stanley Nondol i raitim long ol bikpela kantri. i mas lukluk na noken BPNG i daunim risev i pundaunDairekta bilong Institut mekim samting we ol bai yetmani bai lukim bikpela BIKPELA toklukaut i bilong Nesenel Afes les long wok bisnis long praivet kampani long n No ken yusim mani go long gavman long (INA) Paul Baker i givim kantri na ol i lusim kantri. ovasis bai les long no ken dinau planti, no tok lukaut bihain long Mista Barker i tok i gut- mekim invesmen long autsait long baset ken yusim mani autsait planti toktok kamap long pela long Sentrel Benk kantri na i ken go aut. long baset na no ken strong bilong Kina i pun- gavana Loi Bakani i tok Dispela bai bringim n No ken dinau planti givim bikpela wok kon- daun na pe bilong kaikai long yusim foren risev strong bilong Kina i kam trak i go long ol ovasis na samting I go antap na mani long US 3 bilien daun na apim prais bi- kampani. Benk bilong givim hat taim long long strongim Kina gen. long kaikai na ol arapela n Bildim infrastraksa Papua Niugini i no ken pipel. Tasol em i tok BPNG i samting. westim foren risev Mista Barker i tok noken westim planti na groim egrikalsa mani long strongim praivet sekta bisnis em mani long risev. Kina egensim mani bi- bikpela samting gavman Mista Barker i tok taim Lukim moa stori long pes 2... P2 Wantok Oktoba 24 - 30, 2013 nius Teksim Wari, Tingting, Painim Polis Ripot Pren, Wantok o Pas bilong yu Marape na Polye tok Polis i painim K640,000 tasol NCD: Ol polis long Mosbi i painim sampela i kam nau.. moa mani em ol stilman i bin kisim long Digicel namba: taim ol i stilim moa long K6 milien bilong 7235 6149 oposisen paulim pipel Maybank long Mosbi moa long tupela wik i go pinis. Ol memba bilong Task Fos i bin Stanley Nondol i raitim pela toktok bihain long Opo- bikpela milien kina tru long Dia Wantok Niuspepa, mi gat lik- sisen lida Belden Namah i namba wan taim gavman i gvim banisim wanpela haus long Jun Veli na ol lik toktok tasol olsem Sir Mekere i painim K70,000 insait long wanpela beg. TUPELA sinia minista insait askim tupela minista ya wan- long ol pipel bai kisim sevis na Marauta em namba wan man long Ol i holim papa bilong haus na askim em long O’Neill gavman i tok taim Praim Minista Peter O’Neill gavman bai givim yet inap long save long wok bilong mani, olsem oposisen lida Belden Namah long risain o lusim wok bilong ol 5-pela yia. long dispela mani. Long narapela ripot, wanem i save go na olsem wanem wantaim lain bilong em i long larim wok painim kamap Minista Marape i tok dispela polis i tok ol i kisim wanpela famili brata bi- mani i save kam. Nau em i lukau- mekim planti tok giaman long long lus bilongbikpela milian go oposisen we Belden Namah i long Paul Steven. Ol i holim man ya, Ricky tim mani bilong ol manmeri bilong paulim ol pablik long daunim long wanpela lo kampani. go pas i pudaun na ol gat 6-pela Antio long Fonde na kisim K127,000. Em i Westen Provins na em save nem bilong gutpela wok gav- Deputi oposisen lida Sam memba. Marape i tok dispela kisim ol polis i go long wanpela haus long wanem kain pasin (PM) O’Neill man i mekim long givim sevis Basil tu bin autim bikpela wari soim olsem ol i no fit na redi Gereu Stej 2 we ol i painim wanpela bilong wokim, em bai ol gavman bai stilim long ol pipel. stret long ol hevi bilong PNG wantaim gutpela polisis long ol eitpela ain bokis em ol stilman i bin 8 bilien bilong Westen Provins, so Minista bilong Tresari Don kina i pundaun na pe bilong ranim kantri. kisim. Insait long dispela bokis i bin gat inap em lusim long han bilong Sir Polye na minista bilong fainens kaikai na samting i go antap na Minista Marape i tok kantri i K459,000. Long Sande, ol polis i reidim Mekere. Maski long bagarapim ol James Marape i bung wantaim givim hat taim long ol pipel bi- ron gut na gavman bai go het Tokarara gen na painim K54,000 long beg man-meri bilong Westen Provins. na i tok oposisen i toktok tasol long kantri. long mekim gutpela wok long bilong wanpela famili brata bilong Paul Tenk yu Wantok. long bagarapim nem bilong Tresari minista i singaut long 2014 baset olsem fri edukesen Stevens. O polis long Mosbi i holim 5-pela 29/10/2013 gavman na kantri long ai bilong ol oposisen long kam long opis polisi, fri helt, K10milien bai go saspek nau. Ol polis i holim pinis narapela wol na laik paulim ol manmeri. bilong em wantaim gutpela long wan wan distrik, sapotim saspek Caspar Louis bilong Morobe na Dia Wantok Niuspepa, mi gat Tupela minista ya i tok opo- tingting na putim wantaim long SME bisnis, putim bikpela mani Goilala long Madang. Em i bin karim bikpela laik long salim stori na nius sisen i nogat polisi bilong lidim ronim kantri na stretim sindaun long wok egrikalsa. K30,000 long taim ol polis i holim em. Bai i kam long Wantok Niuspepa na mi kantri. Minista Polye i tok ol bilong ol pipel. Sapotim lo na oda na opim ol i kisim em i kam bek long Mosbi long save laikim tru long ritim Wantok pipel bilong kantri em namba Minista Marape i tok dispela rot bilong bisnis long kantri na dispela wik. Polis i wok long mekim wok- Niuspepa. wan samting we gavman na gavman bilong O’Neill em ol opim dua bilong autsait inves- painim yet long dispela stilpasin we Tenk yu Wantok Nius, oposisen bai lukluk long givim lida i gat gutpela tingting na wis- men long groim ikonomi bilong bikpela mani tru i bin lus long han bilong ol 08/10/2013 sevis. dom i ronim. Em i tok gavman i PNG. stilman. Marape na Polye i mekim dis- mekim lanti gutpela disisen na Dia Wantok Niuspepa, mi gat ol gemstones. Jasper red, black sil- Moa studen i smok mariwana ica glass, greenish brown siliefied NCD: Namba bilong ol skul studen ol polis chert na Chalcedony. Mi painim i save holim na sasim long smok o karim baia, yu ken ringim namba; 7604 mariwana i wok long surik i go antap. Ripot 8809. 2014 baset bai kamap gut buk bilong ol polis i soim olsem namba bi- 14/10/2013 long ol studen em polis i sasim long smok Stanley Nondol i raitim bai nogat planti nupela pro- milien em stap long baset. mariwana i wok long kamap bikpela. Ol jek.Wanpela nupela projek em Gavman i yusim sampela polis i no tokaut long hamas studen tasol Skruim moa long Church Baset. Minista bilong Tresari, Don Pasifik Gems na APEC miting mani bilong stet na baim na ol i tok mobeta papamama i mas givim Wokmisin long autim. Gutnius bi- Polye i tokaut olsem 2014 we gavman bai putim go insait sampela baistap insait long strongpela skul long ol bagarap em mari- long Jisas Krais nau i go aut long baset bilong kantri bai kamap long baset na fandim insait 2014 baset. wana i save kamapim long bodi bilong ol 4-pela kona bilong gavman sevis i gut tasol i no inap go antap long 2 o 3-pela yia. Mista Polye i tok gavman bi- lain husat i save smokim dispela smok no go insait long en. Olsem na gav- tumaa. Em i tok gavman bai Minista Polye i tok baset de- long O’Neill i gat gutpela polis nogut. man yu no inap long pilai ap long lukluk long wok bilong fisit o dinau bilong kantri i stap na baset o mani plen bilong sios na wokim giaman baset bilong egrikalsa na infrastraksa na long K50 milien tasol na i no kantri bihainim polisi na i no sios na hapsait yu larim ol kon man sapotim bisnis long groa. bikpela. Mista Polye i tok kantri yusim nating mani long ol bik- Stetmen bilong Rabaul Queen i redi i kam insait na stilim dispela mani! Minista Polye i tok bikpela i save mekim dinau baset plea projek olsem Oposisen na KOKOPO: Ripot bilong ol witnes bilong O’Neill – Dion gavman, sapos yu- lukluk long 2014 baset em long aninit long 35 pesen bilong sampela lain i tok. birua i kamap long sip ya Rabaul Queen i tupela laik givim 10 pesen long putim mani long egrikalsa, GDP na em aninit long lo bi- Minista Polye na Marape i redi nau long ol polis bai sevim long ol Sios, orait yu givim stret na mi stap edukesen, helt, infrastraksa, lo long kantri na bai i no inap go tok 2014 baset i luk gut na bai saspek. Ol wokpainim long dispela bikpela redi long karim hevi bilong wok na oda. Gavman baibikpela moa. no gat planti nupela projek. birua long solwara i bin winim wan yia sios. Na putim olgeta lain Sios luksave long ol sevis i go long Mista Polye i tok ol sampela Gavman bai lukluk long ol bikos mani i bin sot long mekim wok. MV wokman na meri i go long perol. Ol ol pipel long ples longwe na eria we gavman i yusim sevis we bai go stret long ol Rabaul Queen i bin lus long solwara long Sios wokman na meri i save sakri- long ol distrik. bikpela milien kina pinis olsem pipela olsem gutpela rot, bris, Februeri 2, 2012 klostu long Finsafen long fais tru tru na mekim volentia wok- Ol memba bilong wanwan K800 milien bilong Pasifik haus sik, klin wara, na helt ke Morobe provins. Sip i bin lusim Kimbe long misin nating wantaim no gat pe na distrik bai kisim K10 milien na Gems na NCD rot long K700 bilong ol pipel. go long Lae. I bin gat 12-pela kru bilong sevim PNG. sip na samting olsem 350 pasindia long 14/10/2013 taim sip i go daun long biksolwara.

Dia Wantok Niuspepa, long 2008 Strong bilong kina i pundaun yet Polis holim kalabus i go inap long 2013, Nesenel Gav- NINGERUM: Ol pipel long Ningerum, man i basetim sampela mani bilong I kam long pes 1 Westen Provins i holim wanpela kalabus ol Sios na ol kon man i wokim gia- Mista Barker i tok narapela kam daun long 0.34 egensim long egrikalsa i gro strong. husat i bin ranawe long taim ol i wok long man proposel long nem bilong sios bikpela samting em long gav- US na 0.35 egensim BPNG gavana Loi Bakani kisim em i go long helt senta na ol i givim na kisim aut ol mani moa long man na BPNG long toktok na dola. Dispela lukim prais bilong long dispela wik i tok strong bi- em i go bek long han bilong ol polis. Ripot K130m long stil rot na yusim dis- wok klostu long yusim mani kaikai na samting go antap. long Kina go daun egensim US i tok dispela man, Oklay Wom i ranawe pela mani pinis. Dispela i kamap gut, protektim praivet bisnis Mista Barker i tok dispela na Australia tasol em bai long ol woda long Septemba 21 long taim long fron pes bilong Wantok Nius- long kisim moa invesmen i kam hevi bai go het long 8-pela kamap liklik taim. em i giamanim ol olsem em i bin sik. Wom pepa bilong mun Ogas na mi gat insait. mun. Mista Bakani i tok kantri i gat i bilong ples Kwepe long Ningerum, Not askim. Sapos gavman baset i stap Mista Barker i tok gavman i Gavman bilong Praim Min- $US 3 bilien long foren risev na Flai. Em i bin kalabus bikos em i sut long pinis olsem wanem na Fainens Di- mas lukaut long givim bikpela ista O’Neill i lukluk tasol long benk bai yusim long baim Kina gan long pablik ples, i no gat laisens bilong patmen i no inap kontek wantaim milien na bilien kontrak long ol BPNG long strongim Kina long na strongim agensim bikpela gan na em i pretim ol pipel. olgeta Bisop bilong mein lain sios ovasis kampani. Dispela bai foren risev. karensi. bilong ol na daivetim mani i go stret lukim bikpela mani go aut na Minista bilong Tresari Don Mista Bakani i strong bilong long akaun bilong ol sios na sios i Polis sutim stilman daunim stong bilong Kina. Polye na Minista bilong kina i go daun bikos wok kon- ken kisim na yusim dispela mani LAE: Ol polis long Lae i bin sutim wanpela Mista Baker i tok moa olsem Fainens James Marape i tok, straksen bilong LNG i laik pinis long karim aut wok progrem bilong saspek bihain long ol i raunim wanpela kar sapos gavman i mekim bikpela gavman nogat kontrol long klostu na prais bilong ol ekspot em? long Sarere. Polis i tok man ya i bilong dinau tu bai lukim bikpela mani kina i pundaun egensim long wol maket i kam daun. Westen Haialns na em i wanpela bilong ol Rev. William B.PEL go aut long bekim na bai karensi bilong ol bikpela kantri. Deputi oposisen lida Sam ELC – Jiwaka, Presiden geng husat i karim tupela hom med gan na bringim stong bilong Kina kam Tupela i tok dispela i kamap Basil i tok O’Neill gavman i pistol na hensapim wanpela an na stilim daun. long prais bilong ol samting yusim bikpela milien kina aut- mi Loxii, kar bilong em. Ol i stilim ka na i laik Dia Wantok Niuspepa, Bikpela toktok i kamap long long wol maket. sait long baset na dinau planti krismas bilong mi em 30. Mi bilong ranawe tasol wanpela polis kar i raunim ol kantri namel long oposisen, Tasol mista Barker i tok gav- mani na bikpela mani go aut Madang na mi painim wanpela na sutim dispela saspek. Ol polis i holim gavman na planti saveman man i no ken yusim mani aut- long kantri. meri Sentrel long mekim pren na wanpela moa bilong ol dispela geng tasol olsem bikpela milien na bilien sait long baset. Em i tok Dispela i pulim kina i no resis maritim. Plis ringim mi long dispela namba tri man i ranawe wantaim pistol i go kontrak gavmani givim go long gavman mas bildim gutpela in- gut egensim dola na mekim namba 7384 5487. insait long wanpela setelmen. ol kampani bilong Esia. frasteksa olsem rot, bris, prais bilong kaikai na ol samt- 18/10/2013 Strong bilong kina i pundaun trenspot sistem long mekim isi ing go antap tru. nius Oktoba 24 - 30, 2013 Wantok P3 WIN TRU! Isabella Kila i gat 18 kris- mas bilong Rigo, Sentral Provins i wanpela long ol sumatin i bin greduet long Sen Charles Lwanga Sekonderi Skul, Gerehu, Nesenel Kapitel Distrik Wol Benk na long las wik Fonde. Maski Isabella em i disebol bikos tu- pela han na wanpela lek em i no gat , em i wanpela smatpela sumatin meri husat i pinisim Gret 10 wantaim tu- IMF putim ai pela prais. Em i winim ol narapela sumatin i nogat hap bodi bilong ol i bagarap na kisim prais long Go long Skul Olgeta De bilong wik long skul yia na i no lusim wanpela de stret. long PNG Namba tu prais em Rol Modol awot o soim gutpela piksa. Poto: Nicky Bernard

Minista bilong Tresari, Don Polye

Stanley Nondol i raitim long Pablik Praivet Patnasip long divelopim long ol liklik WOL Benk na Intenesenel kantri. Monetari Fan (IMF) i luk- IMF na Wol Benk bai luk- save long PNG i wok long luk long putim sampela mani gro long Esia Pasifik. Na long helpim ol liklik kantri nau ol i wok long putim ai long Neturel disasta we long rot PNG bai bosim ikonomi bilong ol kantri i no bikpela winmani na bisnis strong. Dispela i ken helpim na ol i laik lukim PNG i ol long bildim infrastraksa na groim ikinomi na rot gav- groim ikonomi bilong ol. man bai mekim wok long Minista Polye i tok bikpela bikpela bilien baset. samting tu gavman bai Siaman bilong Wol Benk mekim em long no ken na IMF na Minista bilong yusim pablik mani we i no Tresari, Don Polye i mekim stap long baset bilong kantri. dispela toktok taim em i kam Minista Polye i tok Wol bek long Washington DC Benk na IMF tu i laik PNG i long Amerika long wanpela mas wok strong long pulim miting bilong ol Komonwel moa invesmen kam insait kantri .Ol bikpela memba long kantri na apim winmani kantri bilong Wol Benk na bilong kantri i go antap. IMF luksave long wok bilong Minista Polye i tok PNG i Mista Polya olsem siaman. gat gutpela plen na bai Minista Polye i tok PNG yusim mani gut na no inap em i liklik kantri long wol bagarapim bsaet ,na tu bai tasol bikpela luksave wol i groim ikonomi insait long gat long PNG i kamap long mani plen wantaim infra- wok bisnis na long dispela straksa long ol ples mas luksave, iol i givim long wok kirap long mekim laip bilong long em olsem siaman bi- ol pipel i isi. long Wol Benk. Mista Polye i tok egrikalsa Mista Polye i tok Wol na infrastraksa divelopmen Benk na IMF i gat bikpela em namba wan bikpela wok bilip long PNG i gro long long baset. wok bilong ikonomi na ol i Em i tok populesen bilong putim ai long rot gavman bai wol i gro na kaikai i sot em bosim ikonomi bilong kantri. narapela hevi we PNG ken Ol kain rot bilong groim ol putim moa mani long bisnis, mekim wok long egrikalsa na saplaim kaikai baset bilong kantri, na ol long wol na mekim bikpela kain samting olsem infra- mani. straksa divelopmen. Long taim Mista Polye i Minista Polye i tok tupela kam bek long Amerika, i bin bikpela samting em i laik gat wanpela bikpela welkam lukim i kamap olsem siamen we ol memba bilong T.H.E bilong Wol Benk na iMF em Pati na ol memba bilong long kamapim Wol infra- palamen i bin mekm long straksa long bungim ol 188 Mosbi ples balus. memba kantri long go insait P4 Wantok Oktoba 24 - 30, 2013 nius LUKLUK BEK LONG WIK:

1-KANTRI: K1 milien Kina smok go fri long smok balus I GAT wari olsem strong bilong Kina i wok Aaron Gunbi i raitim long ol long go brukim balus na lain long kompaun we ol i salim Sampela wokman na meri bi- long pundaun bikos dispela bai kamapim hevi rausim ol tripela pailot. Olgeta i long Madang taun. Wanpela long British American Tobacco i long kantri, ol bisnis na pipel.Tasol long dis- Moa long K1milien manimak ovasis man. Daniel Sagi, em paket smok em ol i save salim tok nau yet ol i no inap long pela wik, Gavana bilong Benk bilong PNG, bilong ol sigaret bilong wanpela yangpela bilong long K25, ol lain i salim long kamapim hamas mani kampani Loi Bakani, i tok benk i helpim long daunim British American Tobacco Sagalau i tok, “Taim mipela i K10 na K15. i lusim long dispela bagagrap dispela hevi we strong bilong Kina wantaim harim narakain nois bilong Madang Paia sevis i painim bilong balus tasol bihain bai ol ol arapela mani olsem dola bilong Amerika, long Madang i lus nating taim Australia na ol arapela kantri PNG i save kago balus bilong Air Niuginii balus mipela i lukluk long hap taim tru long stapim paia i tokaut bihain long ol wok paini- wokim bisnis wantaim. Bikman bilong Institut i pundaun i go daun long na i lukim balus i pundaun i go kamap long dispela hevi. maut bilong dispela taim nogut i ov Nesenel Afeas, Paul Barker long las wik i wara arere long Madang ples daun long wara na bihain paia Bikpela wara trak bilong ol i mekim ripot bilong ol. Dispela bin autim ol toktok long dispela na tok strong balus long Sarere 19 Oktoba. na smok i kirap na mipela ran i painim wara olsem ol i no gat bai kamap long wanem kago bi- bilong Kina bai pundaun long 8-pela mun i Air Niugini Kago balus i lusim go riskim laip bilong mipela na wara long kilim indai paia taim long BAT i stap long han bilong kam. Dispela toktok bilong Parker i kamapim ples balus wantaim 3-pela brukim dua bilong balus na wanpela i go pas. Olsem na ol i Air Niugini long karim i go long ol toktok wari namel long ol bisnis, ol poli- pailet na ol kago bilong British rausim tripela waitman pailot i singautim ol lain bilong ol long Kiunga long taim dispela birua i tisen, ol bikman na ol manmeri nating. As American Tobacco na balus i kamaut.” taun we oI i go kamap bihain bin kamap. long strong bilong Kina i go daun em long ol painim bagarap long taim em i Bihain ol lain long pablik i go tru. Air Niugini i bin pasim wok wok bilong PNG LNG projek i pinisnau na laik tekov. na pinisim olgeta kago long Wanpela wara trak bilong sotpela taim long Sarere tasol planti ol ovasis kampani kontrakta husat i Ol yangpela bilong Kaubanis balus. Moa long K1milien smok ples balus tu i no kamap bihain ol i opim gen na larim save kisim ol foren o ausait mani i kam insait Kompaun long Sagalau, husat i bilong British American To- bikpela helpim long dispela wokpainimaut i go het yet. i lusim kantri long wanem, ol i pinisim wok bi- long ol. Narapela as tu em pe bilong ol ko- bin lukim dispela na putiml ai bi- bacco i lus long han bilong ol taim. moditi o egrikalsa prodak olsem kakao na kopi i pundaun tu.

WESTEN: ASKIM i go long ol papagraun bilong Ok Tedi SEKETERISik bilong misels Dipatmen “Long dispela kamap taim, i buk em ol i mas longkisim long olgeta Sandaun pikinini, atoriti i ranim wanpela Main (OTML) long Westen Provins long no bilong Helt, Pascoe Kase i no gat yet gutpela stori blut bilong ol na kus in- krismas bilong ol 6 wok painim aut gen ken stopim wok bilong main, tasol painim ol tokaut long dispela wik olsem, tumas long raun bilong sait long nek bilong ol mun i go 59 mun long long provins. arapela stretpela rot long toktok na stretim ol i gat sik misels insait long San- sik pikinini na ol i bung na salim i go long le- Sandaun na long sam- “Mi askim olgeta pa- hevi na wari bilong ol. daun Provins nau. wantaim husat pinis. boretri long sekim. pela hap bilong Is pamama long bringim Provinsal Polis Komanda bilong Westen I gat tripela pikinini husat i Tasol namba wan bebi Helt dipatmen i ki- Sepik Provins. Is Sepik ol pikinini i go long ol Provins, Silva Sika i mekim dispela askim bi- bin kisim sik na ol i kisim tes sik ol i bin lukim long rapim Nesenel Tas Fos Provins nau i putim haus sik klostu long yu hain long ol strongpela toktok we ol pipel bi- bilong ol i soim olsem ol i gat Septemba 29,” Mista komiti gen long redi was long rot bung bi- na ol i mas kisim banis long Komyuniti Main Kontinuesen Agrimen binatang bilong misels. Sen- Kase i tok. long dispela. Ol komiti long Nuku na Maprik sut bilong stopim sik (CMCA) na ol ples long main eria i bin autim tral Pablik Helt Laboretori i Seketeri Kase i givim memba bilong Nesenel long givim banis sut misels. Sapos pikinini i long las Fonde. Ol i bin givim gavman 48 aua lukim ol dispela tes long Ok- toksave long olgeta Tas Fos aninit long long olgeta pikinini i kisim skin hot o i gat long givim gutpela bekim long ol askim bilong toba 17 na em i trupela piksa. helt institiusen long Seketeri bilong Helt, kam olsem. bukbuk long skin o i ol. Na sapos nogat, ol bai pasim main. Dispela em i namba wan taim Sandaun pinis long las em PNG Nesenel Helt Nesenel Dipatmen kisim numonia na Bikpela samting ol CMCA na ples long main gen long sik misles i soim pes, wik. Em i tok long ol i Dipatmen, Child Helt bilong Helt i salim wan- pekpek wara, yu mas eria i laikim em long gavman i givim bek 63.4 bihain long 2005. mas was gut long lukim Edvaisori komiti, Wol pela helt tim i go long kisim em i go hariap pesen sea long OTML we PNG Sastenebol Ol tripela pikinini husat i sain bilong dispela sik Helt Ogenaisesen na provins long mekim long haus sik o et pos,” Divelopmen Progrem (PNGSDP) i bin lukau- kisim dispela sik insait long na bai mekim tes UNICEF opis. wok painimaut stat long Mista Kase i tok. tim, tasol gavman i bin kisim bek long las Vanimo Green Distrik, em hariap. Olgeta helt Helt Dipatmen i Oktoba 20. Sapos yu laik save mun. Mista Sika i tok long putim ol rotblok na krismas bilong ol 8 mun, 9 haus sik long kantri tu i kamapim wanpela plen Na long dispela wik moa o yu laikim helpim, pasim main bai kamapim moa hevi long lo n mun na 21 mun, na ol i stap kisim toksave long bilong daunim dispela tu, moa banis marasin yu ken ringim Gerard a oda na i no gutpela. Olsem na i mobeta klostu long boda bilong PNG sekim gut olgeta sik- sik long Sandaun bilong misels bai i go Sui long B-mobail long ol papagraun i no ken pasim main. na Indonesia. lain, bikpela na liklik Provins pinis. Dispela long Sandaun. Sam- namba 76780932, o wantaim, sapos ol i plen em long givim pela moa marasin bai i Berry Ropa long Digi- kisim fiva o skin buk banis sut na marasin go, bihain long ol helt cel namba 71291609.

‘Haiwe trak i kapsait...

Planti sans bilong painim birua long rot i save kamap long taim ol draiva i save ran i go i kam long biknait. Na planti bikpela haiwe trak husat i save ran na i no gat stop bilong ol long Hailans Haiwe i save bungim tu hevi na birua long haiwe olsem dispela piksa i soim. Wanpela kontena trak i kap- sait long Kintinu seksen bilong haiwe namel long Henganofi na Goroka long Isten Hailans long biknait long Tunde moning. Laki tru draiva na boskru bilong dispela trak i no kisim bagarap. Goroka polis i tok amamas tu long ol pipel bilong Kintinu husat i bin lukautim gut kar na ol kago insait long kontena i go inap papa bilong kar i kamap na pulim trak bilong em na kontena i go antap long Goroka. Poto na stori Sape Metta nius Oktoba 24 - 30, 2013 Wantok P5 Birua i ken kamap: Wan- pela bas i ran na kunai paia smuk i go bikpela. Smok bilong Poto: James Kila bus paia klostu kamapim birua James Kila i raitim

FOAPELA PMV bas long las wiken klostu i bungim bikpela birua bihain long smok bilong bus paia i pasim rot na ol draiva i painim hat taim tru long lukim rot. Dispela birua i kamap klostu long Erima mausrot long Madang-Ramu Haiwe bihain long sampela lain i kukim kunai arere long rot na bikpela simok tru i kamap na pasim stret rot bilong kar i ron i go kam. Wanpela PMV bas draiva, Vincent Gawi i tok laki olsem em i no bin spit na taim em i kamap long dis- pela eria we smok i pasim rot, em i slo daun na putim hetlait bilong bas. Taim em i mekim olsem em i luksave tu olsem narapela bas long hapsait tu i putim lait na ran i kam. Dispela samting i kisim olsem 10 minit bipo long win i kam na rausim smok na givim spes na ol draiva i rain i go long hap sait. Draiva Gawi, husat i save ran long rut 100 long Madang i go long Lae na Bulolo i tok wankain pasin bilong kukim kunai em bikpela hevi stret long Markham long Morobe provins. "Planti taim bikpela kunai i save paia na smok i save pasim stret rot, na mipela i save pret na stop inap smok i pinis o win I rausim na givim spes na mipela i save ran," Gawi i tok. Em i tok polis i mas traim patrol long rot na holim pas ol dispela lain wokim paia na sasim ol. Em i tok nau em taim bilong san na planti hap long Markham stat long Leron i go olgeta long 40-mail i lukim ples i drai na dispela i ken mekim isi long paia i kamap taim ol man i laitim pipia o kukim bus. Komyuniti Afes Opisa bilong Ramu NiCo, Samuel Masawa i tok ol lain husat i bikhet tasol na kukim bus long laik na tingting bilong ol yet em polis i mas holim pasim ol na putim ol long kalabus bikos ol i ken kamapim bikpela birua long laip bilong ol pipel husat I ran long trak o PMV. DWU i gat ol nupela studen lida Aaron Gunbi I raitim

Ol sumatin bilong Divain Wod Yunivesiti long Madang i gat nupela studen lida bilong ol. Ol i makim lida bilong ol long wanpela mun i go pinis na long las Sande, ol i bin kisim blesing long Pater Ziggi bilong Michaelite kongregesin, em husait i dairekta bilong Flexible Learning Program long DWU. I gat liklik seremoni i kamap insait long misa long St. Joseph Freinademertz chapel we olpela Pres- iden, Philip Bosu i tok tenkyu na sekanim Michael Yama nupela Presiden. Bihain em i laitim kendel na givim long Yama we em i laitim na givim long ol narapela SRC memba. Mista Yama i tok amamas long ol sumatin lida bi- long 2013 long sampela gutpela pasin ol i soim olsem studen lida. Mista Yama i tok tim bilong em bai strongim gut- pela luksave em ol sumatin i save kamapim namel long ol yet we hailans na nambis sumatin i wok bung na i no save kamapim hevi namel long ol yet. P6 Wantok Oktoba 24 - 30, 2013 nius Bisop Tony WokabautWANPELA grup i bin kam olgeta long na ollong narapela pren bilong Kokodaol I bin stopim strong na wokabaut Trek wantaim grup inap Manus Provins na wokabaut long ol Japan. long ol i pinis. Na em i amamas tru Grup i bin lusim Manus long Sep- olsem em i no givap. Kokoda Trek long Sogeri long 5-pela OL KatolikBurges bilong Is na Wassisi i longdai Nuku distrik. temba 6 i go olsem long Lae na Popon- Long wankain taim, long dispela wok- de olgeta. Wes Sepik i stap wantaim Dispela grup i bin gat 20 Seven De deta. Bihain ol i kisim PMV na ran 4-pela abaut, ol bin gat sans long tingim ol lain Long taim Bisop Brian wari long dispela wik long Edventis Sios memba bilong Rossun aua i go long Kokoda stesen na statim i bin pait long Wol Woa 2 long dispela Barnes i kamap Bisop bi- taim ol i harim nius olsem Viles long Manus na wokabaut i bin 96 kilomita wokabaut i go olsem long trek. long Aitape em i makim Bisop Tony Burges i dai kamap long taim PNG i bin selebretim Owen Stanley Range i kam daun long Insait long dispela grup, Apos McKin- Tony Burges long sindaun long dispela wik. Bisop namba 38 indipendens aniveseri long Ower’s Kona i stap 50 kilomita longwe nau em bubu bilong nau i dai William long Kaunsil na givim em Tony i bin lukautim daiosis las mun. long Mosbi. Matpi em wanpela strongpela waria o wok bilong lukautim bilong Wewak inap long Yumi klia olsem Kokoda Trek em i Wan wan man na meri i karim bek pek paitman i bin kilim dai 110 Japan soldia, Fainens na bihain em i em i ritaia long dispela yis. wanpela naispela stori, tasol i gat planti na ol senis na ol drai bisket samting, na i bin kisim luksave awot medal long kamap vika jeneral bilong Sik kensa i bin bagarapim salens long wokabaut long en. Planti teng jus na wokabaut i go long bikbus. 2007. daisis. Long taim bipela em na ol i kisim em i go lain long PNG na wol i save long en Ol i wokabaut, wokim felosip prea na Long Septemba 20, grup i bin pinisim sunami i bin kamap long long Sidni, Australia long 8 bikos long bikpela pait i bin kamap long serim tok bilong Bikpela. Ol bin bungim wokabaut taim ol i kamap long Ower’s Aitape long 1998 na Septemba long dispela yia hap namel long ol soldia bilong Japan sampela wan lotu bilong ol tu long rot na Corner na bihain, kam long Mosbi. Ol bagarapim tripela ples, na em i dai long Oktoba na ol Australia. Ol soldia bilong Australia felosip wantaim ol tu. bin go bek long Manus long stat bilong Tony Burges i mekim 23. wantaim helpim bilong ol PNG woa keria Steven em i gat ataraitis, tasol em bin dispela mun. bikpela wok tru long Bisop Tony i bilong ples helpim ol pipel bilong ol Singelton long Nu Saut dispela tripela ples. Wels, Australia. Mama i bin Ol i makim em i kamap karim em long 29 Julai, Oksileri bisop bilong 1938. Em i namba wan Wewak long 2000 na bi- long 8-pela pikinini long hain long tupela yia em i famili. Em i kamap dai- kisim wok bilong bisop. Em sisen pris na i go wok inap i bin kisim sik kensa na i go sikispela yia long Tasma- long haus sik long Aus- nia. tralia long pinis bilong las Long 1973 em i bin yia. Long taim em i kam harim singaut bilong Bisop bek long PNG em i kisim bilong Aitape na em i kam namba bilong Gren Kom- long PNG we em i bin wok penion Oda bilong Logohu. pastaim long Karaitem Em i ritaia tasol em i stap klostu long Lumi long Tore- isi long Wewak na wetim sel maunten. Ol lain Fran- Pop long makim nupela siken i lukautim dispela bisop bilong Wewak tasol stesin na long taim Pater sik i kamap strong na em i Tom Richie i go long Aus- mas go bek long Australia. Apos McKinnau i putim yunifom tralia, em i lukautim tu Em i stap long haus sik na ol medal bilong bubu bilong Lumi. Bihain ol i makim inap em i dai long Trinde Sampela memba bilong Rossun SDA grup long Koiari, Sogeri. em. Tony Burges i go long 23 Oktoba 2013. heltedukesen Oktoba 24 - 30, 2013 Wantok P7

Sape Metta i raitim ministresen senta long Lufa Faundesen projek lida na istresen opis, i no gat ol pab- i kisim pinis K10milen long long stretim dispela hevi we Lufa Distrikstesin tude (Fonde), na mausman, i no David Nori i tok,lukimlik sevan o wokman i stap sevis2013 baset, tasol ol pipel i no yeti wok long givim planti tingt- BIHAIN long moa long wan askim long wanem as na ed- faundesen bai makim maus long helpim ol. Em i tok ol save long wanem hap dis- ing, belpen na krai bilong ol yia, ol pipel long Lufa distrik, ministresen opis i pas na i no bilong olgeta lain manmeri dispela opisa i stap na wok pela mani i go long en. pipel bilong Lufa. Isten Hailans i pilim pen yet, wok long givim sevis i go na pikinini bilong Lufa husat long Goroka taun. Em i tok, ol lain husat i Isten Hailans i gat etpela long wanem, ol i no kisim long ol pipel. i no kisim wanpela sevis long Em i tok,“Ating i luk olsem stap long antap olsem ga- distrik, sevenpela bilong ol i wanpela sevis long ol lida na Kuruka Komyuniti Divel- gavman i kam inap nau. edministresen opis bilong vana bilong provins, provin- wok long kisim sevis bilong ol wokman bilong gavman. opmen Faundesen bai go Em i tok, taim ol pipel bi- Lufa i mas stap long Goroka sal edministreta na ol gavman tasol Lufa distrik Olsem na ol i pasim tok nau pas long stretim dispela pis- long Lufa i tingting long kisim taun o?” arapela senia pablik sevan tasol i no lukim ol dispela long mas i go long distrik ed- ful mas. helpim na ol i go long edmin- Mista Nori i tok, Lufa distrik na opisa i mas lukluk nau sevis yet. Wasim han em i bikpela samting Enio Kuble raitim papa long famili i ken mekim Ol man i gat wok long taim mama karim bebi pasin bilong wasim han i NCHHS i wok bung wan- lain i save bringim sevis planti mama tumas wan- Stori i kam long Katolik kamap bikpela samting long taim Burnet Institiut wan- long komyuniti na ol lain bi- taim bebi bilong ol i save LONG Oktoba 15, Global De Helt na HIV Sevis haus, na ol kampani, gavman taim man i kam long Global long gavman husat i save dai long wan wan yia. Dis- bilong Wasim Han, ol helt na ol narapela lain husat i gat Fan, long ol i holim dispela kamapim ol polisi na ol lain pela namba bilong dai i wokman na meri i kisim ol woklain i mas putim wara LONG pasin tumbuna bi- konprens long Emmaus i save mekim wok paini- bikpela tumas na i luk strongpela toktok olsem, ol i na sop we ol woklain i ken long Papua Niugini, wok bi- Konprens Senta (Don maut o rises na ol lain i olsem Papua Niugini bai i mas tokim olgeta lain long wasim han. long meri i gat bel, karim Bosco) stat long Tunde 22 save tokaut long hevi bi- no nap long kisim mak bi- wasim han oltaim. Mista Piliwas i tok, “Global pikinini na lukautim pikinini Oktoba na pinis long Trinde long ol narapela o ed- long em long Milenium Di- Lindsay Piliwas, menesa bi- Wasim Han De i lukluk moa em i bilong ol meri tasol, na 23. vokesi. velopmen Gol 5 long yia long Helt Promosen long Di- long ol pikinini i mas senisim ol man i no gat bikpela wok Dispela konprens i toktok Dispela konprens em i 2015. patmen bilong Helt, i tok ol pasin bilong ol, tasol ol lain i tumas long dispela. long wanem kain wok nau bikpela samting, bilong Ol dispela namba i lain olsem ol helt wokman na stap long pawa na ol narapela Tasol nau, ol lain i luk- ol man i save mekim long wanem, olgeta de, i gat 5- bikpela tumas, na yumi meri, i mas tokim ol sik lain hap i mas save long wanem save olsem ol man i gat daunim hevi bilong ol pela meri i save i dai long sore olsem i gat ol famili long wasim han bilong ol wok bilong ol long skulim ol bikpela wok tru long lukau- mama na bebi long taim bi- dispela kantri long hevi bi- nau i no gat mama na i gat oltaim. pikinini na ol narapela lain.” tim mama long taim em i long karim bebi, na long long karim bebi. Insait long ol man i no gat meri, na tu i “Tok save bilong kamapim Wanpela nes long Pot gat bel i go long taim em i strongim olgeta man long 1,000 bebi i save kamap, i gat ol pikinini we i no inap helti sindaun olsem pasin bi- Mosbi Jeneral Haus Sik, karim bebi. Helt bilong ol i mas mekim moa wok gat 61 bebi krismas bilong long stap laip na kamap long wasim han i mas go aut Wambri Poita i bin soim stret- mama i mas stap gut na long dispela. ol aninini long faiv i save bikpela long mekim wok. long ol klinik na haus sik pela pasin bilong wasim han. laip bilong em na bebi bai Bipo Wol Kikboks Sem- dai wantaim sik we yumi Ol toktok long dispela oltaim na bai ol pipel i save na seif. Long strongim dispela, pien na papa bilong tupela inap long stopim. konprens bai helpim liklik Wanpela meri bilong i pas long tingting bilong ol,” Sauten Hailans, Helen Peter ol Katolik Helt na HIV pikinini, Stanley Nandex i Ol dispela namba bilong long kamapim sampela rot Mista Piliwas i tok. (NCHHS) sevis i holim bin kam toktok long ol lain i dai em i bikpela tumas in- bilong daunim ol pasin na na Heni Frank bilong Hanu- Em i tok ol tisa i ken lainim wanpela konprens insait stap long woksop long dis- sait long Esia na Pasifik hevi i save kamapim dai bi- abada i tok, ol i kirap nogut ol sumatin long stretpela long dispela wik long pela taim. I gat ol narapela rijon. I gat sampela gutpela long ol mama na bebi long olsem i gat wanpela stretpela pasin bilong wasim han, ol Mosbi. lain i kam toktok tu em ol senis i kamap pinis tasol nau na bihain tu. pasin bilong wasim han gut. Ol Mercy Sister helpim ol selp rilaiens woka Sape Metta i raitim

Wanpela feit bes ogenaisesen bi- long Katolik sios i wok long kamapim planti gutpela wok long givim skul na trening long ol man- meri long Goroka, na Simbu tu long promotim ol wok self rilaens o mekim wok long strong bilong yu yet. Ol Mercy Sister i wok long mekim planti trening program i skulim ol manmeri long samap, wokim bilum na let, kukim kain kain stail kaikai, kek na bisket, wokim kodial, pinat bata, jem, wokim sop, blis na ol arapela Nau yet bihain long ol manmeri Long poto em ol trena bilong marasin bilong toilet na kilim rat, i kisim trening, ol i save bringim na Mercy Works Sister long Goroka i trening long lukautim ol kakaruk, putim aut long ol pablik ples long soim na salim ol samting em ol yet pik, pis, hani faming na planti ol Goroka na salim ol samting em ol i wokim na kukim. Ol Poto: Sape arapela trening bilong self rilaiens. yet i wokim o kukim. Metta P8 Wantok Oktoba 24 - 30, 2013 merinius Yut, Meri na Famili Pastor FRAIDEStrongim 25 Oktoba, em i Yu- seif pablik pleskomyuniti long stretim ol sekyuriti Barbara Lunge naitet Nesen (UN) De bilong insait long ol maket. strongim wok bilong kamapim “Sampela senis insait long ol seif pablik ples bilong ol meri Gerehu na Gordons maket i Yu bai kamautim wanem na ol pikinini meri long wol. kamapim gutpela ples bilong ol samting yu planim Long dispela de, olgeta meri na lain i salim kaikai samting na ol (namba tu hap) ol man bai i putim orens siot long kastoma i ken kam baim isi na i no soim olsem ol i wanbel long dis- ken pret long ol trabel man i Ol lain husat i planim samting bilong pela. Em i wok bilong UN Meri bagarapim ol,” Mista Buchanan i bodi bai i no inap long go insait long opis, wantaim NCDC na ol polis tok. kingdom bilong God, tasol ol bai kisim (RPNGC) long mekim ol maket Sampela senis olsem, mobail mekim save long dai bilong oltaim, ples i kamap seif ples bilong ol- benk sistem i kamap long maket oltaim insait long hel paia. Bilong geta lain. long larim ol lain i salim kaikai i wanem, bodi i save dai na i bagarap Global Yunaitet Nesen kem- ken baim maket fi bilong ol long long graun. Tasol sapos yu planim pein, wantaim sapot bilong UN fon, na tu ol i kamapim wanpela samting bilong Spirit em bai yu kisim Meri long PNG opis, i bung wan- asosiesen bilong ol lain i salim laip oltaim, oltaim wantaim Bikpela taim long pinisim pasin bilong samting, we bai helpim long long heven. paitim na bagarapim meri, olsem strongim gut ol rait bilong ol long n“Tasol ol man i save pret, na surik na ol i singautim olgeta lain long maket. bek, na ol man i no bilip, na ol man i sapotim, “Seif Pablik Ples bilong Ol memba bilong Gerehu Maket Vendas Asosiesen i putim orens siot Ol lo long kantri tu i senis liklik mekim ol kain kain pasin nogut tru, na ol Meri na ol yangpela pikinini long sapotim wok bilong seif pablik ples. long kamapim jenda bes vailens, ol man i kilim ol man i dai, na ol man i meri.” na tu i gat spesel polis yunit nau i mekim pasin pamuk, na ol man i Na long Fraide, Oktoba 25, dis- gram bilong UN Meri,” i lukluk long ples nogut long NCD na ol i lukim stap long Gordons maket, long wokim posin na i yusim ol arapela kain pela kempein i laik mekim ol pab- kamapim moa seif ples we ol meri olsem ol maket i wanpela nogut soim olsem ol polis bai stap olgeta pawa, na ol man i lotu long ol giaman lik i luksave moa long nid bilong ol na ol pikinini i ken amamas na ples bilong ol meri na pikinini meri, taim long dispela hap long lukau- god na olgeta man i mekim tok gia- politik i tingting moa long raun long ol pablik ples, na i no na tu ol yangpela man na bikpela tim ol meri. man, ol bai go long ples bilong ol, em kamapim ol lo na ol wok bilong ken pret long wanpela man i man. Mista Buchanan i tok moa dispela bikpela hul i gat hatpela paia i pinisim pasin bilong paitim na stopim o bagarapim ol,” Jeffrey Planti pasin bilong bagarapim olsem,“Em i rait bilong ol meri na lait long ol ston salfa. Dispela em i bagarapim meri na ol pikinini meri Buchanan, mausman bilong UN meri, na pait i save kamap long ol ol pikinini meri insait long kantri na namba 2 dai." Kamapim Tok Hait 21:8. long wol. Meri long PNG i tok. pablik insait long maket. wankain long olgeta hap bilong Seif Siti Program i bin stat long Long 2011, Seif Siti i wok wan- n“Olsem na, ol brata tru bilong mi, yu- “Seif Siti, we i no gat vailens graun long stap long gutpela ples 2010, na ol i bin painimaut long ol taim NCDC na ol polis na ol pela i mas stap strong, na i no ken long ol meri na ol pikinini meri pro- we i no gat pret.” surik liklik. Yupela i save olsem, hat- wok yupela i save mekim long Bikpela em bai i no inap lus nating. Olsem na oltaim yupela i mas wok strong long mekim wok bilong Bikpela.” 1 Korin Meri tu i win 15:58. Olsem na yumi olgeta i mas tanim bek long God na tanim bel sapos yumi wok long bisnis long planim samting bilong bodi tasol, SAMPELA meri bilong ol bisnis- long en. na i no lukautim gut laip bilong yumi na man i save amamas long mani bi- “Taim mi harim lukautim ol narapela. long man bilong ol, na ol i no bisi switpela toktok bi- n"Sapos diwai i gutpela, orait kaikai bi- tumas long mekim wok bilong ol long olpela Men- long en tu bai i gutpela. Na sapos diwai yet long painim mani, tasol sam- esing Dairekta nau i nogut, orait kaikai bilong en tu bai i pela meri i narakain liklik. Minista bilong nogut. Ol man i save lukim kaikai pas- Wanpela meri olsem i stap long Tred, Komes na taim, na ol i save, diwai em i gutpela o Wewak taun na nem bilong em Indastri, Richard Miriam Isifu. Miriam em i meri bi- Maru, mi tingting em i nogut. Yupela man nogut, yupela (L-R) Miriam Isifu, WiB Opisa Dorothy Kants na Wimen in Bisnis Rilesenip Menesa, i olsem ol snek nogut. Olsem wanem long bikman, Kevin Isifu, wanpela strong long go na sivel kontrakta na papa bilong kirapim bisnis bi- na yupela inap mekim gutpela tok? Janet Kaule sindaun insait long NDB opis long Wewak. Sevis Stesin, Wewak Autopot long mi yet. Mi yet Man em i save autim kain tingting i em i save kisim gutpela sevis pela lek bilong mi na ranim bisnis Sevis Stesin. Em i save sevisim bai ranim na kamap gutpela bis- sekap na ol kastoma i no save gat bilong mi yet, na i nogat man i pulap long bel bilong en. Gutpela man ol kar i save kam long Wewak na nis meri tu olsem man bilong mi,” planti hevi long taim ol i kisim ol bosim mi,” Miriam i tok. i gat planti gutpela tingting i stap long ol arapela ples. Miriam i tok. kar bilong em. Em i gat olgeta Em i laik strongim ol narapela bel bilong en. Olsem na em i save Dispela nem ‘Isifu’ em i wanpela Miriam i bin kisim wanpela mak bilong wanem kain baset ol meri, maski marit, o i no marit, mekim gutpela pasin. Man nogut em i bikpela nem, olgeta lain long K300,000 dinau mani aninit long man i gat long haia long ol ka. long ol i mas kam na i go lukim gat planti tingting nogut i stap long bel Wewak i save long em. Na i tru Wimen In Bisnis Des klostu 1 yia i Miriam i wok strong hat long NDB long helpim ol long mekim bilong en. Olsem na em i save mekim olsem Miriam inap long sindaun go pinis, long ranim Haia Kar bis- pinisim dinau bilong em, na taim driman bilong ol i kamap ples klia. nating na amamas long mani bi- nis. Em i baim wanpela 10 sita, pasin nogut. dinau i pinis, em i tingting long Wimen In Bisnis Rilesensip long man bilong em, tasol nogat. wanpela 5 dua na fifth elemen kar. Tasol mi tokim yupela, long de God i baim wanpela moa kar gen long Menesa, Janet Kaule i tok klia Dispela meri Yangoru em i no Nem bilong bisnis bilong em, makim bilong kotim ol manmeri, em wokim narapela kain bisnis moa. olsem NDB i gat bikpela tingting meri bilong sindaun nating. “Kemiris Kar Rental”. bai tingting long olgeta toktok nabaut “Mi tenkyu long NDB Wimen in long helpim ol liklik bisnis insait Miriam Isifu i kisim namba wan Ol kastoma bilong em i kam Bisnis Des long mani ol i save long PNG, olsem na ol i stat long ol manmeri i bin mekim na em bai ske- step long kamap bisnis meri, taim long ol gavman dipatmen, Elek- givim long kain meri olsem mi, helpim ol meri long kamapim bis- lim ol. Long tok bilong yu yet God bai em i baim rot bilong em yet na i go toral Komisin, praivet sekta na ol long statim bisnis bilong mi yet. nis long yia 2010 yet na i kam. Ol kolim yu stretpela man. Na long tok bi- long Pot Mosbi long 2012 long narapela lain husat i go i kam long Bipo mi no ting dispela kain samt- i wok long givim Statim na Groim long yu yet bai em i kolim yu man Wimen in Bisnis Samit, Nesenel Wewak long mekim wok bilong ol. ing bai i kamap long mi. Wantaim Dinau mekpas na liklik intres tasol nogut.” Matyu 12:33-37. Divelopmen Benk i bin go pas Miriam i tok olgeta kar bilong NDB, nau mi ken sanap long tu- long baim em 6.5 pesen.

Yumi mas ritim na bihainim tok bilong God na mekim wok bilong em long Raun Lukim ol autim gutnius long ol narapela, na tu long mekim gutpela pasin long ol nara- Meri na pikinini... pela. Dispela em i olsem yumi planim samt- ing bilong spirit na em inap stap oltaim, oltaim. Samting yumi mekim wantaim Spirit bilong God bai givim yumi laip i stap gut oltaim long graun, na bihain long heven, taim yumi dai o taim Bikpela i kam bek.

Sapos yu laik toktok moa o yu nidim prea, yu ken rait long: Evangelis Barbara Lunge, ROGIM, P.O. Box Ol Agape Intadinominesen 3063. Boroko. NCD. PNG, o ring Famili I go raun long Hula long long BM 67331426 OR 71075829 DG Indipendens wiken. heltedukesen Oktoba 24 - 30, 2013 Wantok P9

ImejensiGavman bilong Australia i woka, telepon ol meri na ol famili insait bai sevim bebi na“Komyunikesen mama sistem em i helpim yet long sevim laip long provins. bikpela samting i save stopim wok bilong ol mama na pikinini long “Gutpela wok bilong ol helt woka bilong gavman sevis long go het. taim em i givim wanpela telepon na ol Provinsel Helt dipatmen bai Mipela i mas wok strong long bilong imejensi i go long ol helt lukim dispela imejensi sevis i stap holim dispela sevis i stap. Mipela i dipatmen bilong Milen Be longpela taim,” Mista Schaefer i gat bikpela laik long helpim ol wok- Provins. tok. man na wokmeri bilong helt long ol Dispela imejensi telepon bilong “Mipela i amamas long wok wan- ailan i longwe tru long mekim wok taim bilong karim pikinini em i wan- taim PNG gavman long bringim bilong ol gut,” em i tok. pela projek ol i bin kamapim long dispela sevis. Em i bin tingting “Dispela hotlain em i bilong Oktoba las yia long traim na dau- bilong Profesa Glen Moa long mekim ol helt woka na ol dokta nim namba bilong ol mama na Yunivesiti bilong PNG. Em i wan- long Alotau i save long ol yet na ol pikinini i save dai long taim bilong pela bikpela plen bilong Australia i ken save wanem samting i save kamap long ol ples i longwe tru.” karim. Ol dokta i tok olsem 1500 long helpim PNG kamapim gut ol Helpim bilong Australia long meri i save dai long taim bilong sevis long sevim mama na bebi putim wanpela dokta bilong ol meri karim pikinini long wan wan yia. long taim bilong karim,” Mista long bikpela haus sik, bai helpim Milen Be Provinsal Helt dipat- Schaefer i tok. dispela sevis moa yet. men i traim dispela imejensi tele- “Mipela i wok long skulim moa Sif Seketeri bilong Papua pon na ol i save toktok wantaim ol meri long helpim ol mama long Niugini, Sir Manasupe, i tok dis- helt wok lain long ol ples i longwe taim bilong karim bebi, na long pela kain sevis em i namba wan tru na ol dokta i givim tok skul long yusim moa famili plening long Daina Parascos em i nes long Garuahi Helt Senta i tok imejensi tele- long PNG. helpim ol mama i painim hevi long sevim ol mama na bebi tasol,” em pon i sevim laip. “Gavman bilong Papua Niugini i karim bebi. i tok moa. gat bikpela laik long painim nupela Milen Be Helt dipatmen bai teko- Dispela imejens namba i stap buk bilong matenel helt na ol mama i pilim pen bilong karim, kain rot long yusim mobail fon long va long dispela 24 aua sevis, we i long 40 helt senta, 147 et post we stended tritmen buk. hariap tumas taim bebi i no redi bringim helt sevis divelopmen,” Sir helpim pinis 117 hevi bilong karim sampela i no gat ol helt woka i Sif Ekseketiv Opisa bilong Milen yet, na wanpela dokta i toktok Zurenuoc i tok. pikinini insait long 7-pela mun. bilong helpim mama long karim. Be Provinsal Helt Dipatmen, Billy wantaim wanpela nes long ples na Australia bai givim wankain ime- Hetman bilong AusAID long Ol woklain bilong Alotau haus sik i Naidi i tok helpim bilong ol speselis i helpim em long tanim bebi we em jensi telepon sevis tu long Westen PNG, Stuart Schaefer i tok em i lainim skul pinis long yusim dispela i sevim planti laip. i sevim laip bilong mama na bebi Hailans Provins long helpim ol gutpela tru long givim dispela hotlain na ol rurel haus sik na et “Long wanpela taim, wanpela wantaim,” Mista Naidi i tok. mama long hevi bilong karim. helpim i go long han bilong ol helt pos i kisim sola mobail sasa, ol Han i bosim rot bilong gutpela sindaun Simbu kirapim tisa ROT bilong kamapim save dai na moa long gutpela sindaun em i 1.7 bilien i save kisim koles bilong em yet isi, bilong wanem sik pekpek wara na ol i LONG stat bilong dispela yia, pela klasrum, wanpela haus pawa i stap long han no save gro gut. Tasol Simbu Provinsal Gavman i bilong kaikai na wanpela haus bilong yumi yet. wanpela rot we bilong kirapim wanpela tisa koles slip bilong ol meri sumatin. Ol Dispela toktok i stopim dispela em long long givim trening long ol man sumatin i save slip long kamap long bikpela wasim han long sop. yangpela man na meri husat i haus lain o wantaim ol wantok opis bilong UNICEF Global Wasim Han laik kamap praimeri skul tisa. na i kam skul long de tasol. long Nu Yok, USA long De i kamap long olgeta Simbu Provinsal Gavman i Skul i kamap gut tru long De bilong Wasim Han, hap graun long kirapim laik lukim ol dispela sumatin, i taim em i kirap i kam long nau, 15 Oktoba, 2013. tingting bilong olgeta go bek na wok long ol skul bilong wanem komyuniti i Bikpela opis bilong lain long wanem long rurel eria bilong provins. sapotim dispela wok. Dispela plen em i pas wan- Wanpela man Simbu yet UNICEF i tok save bikpela wok em i gat taim tingting na bikpela ast- bilong Sinasina Distrik, olsem, olgeta de, long stopim ol liklik ingting bilong provinsal gav- Clement Kaupa em i stap 1,400 pikinini, krismas pikinini long dai. man long “Go long Rurel, Go olsem Prinsipel bilong Koles, bilong i aninit long 5 i Bikpela toktok bilong long Ples.” na Deputi em Luke Kornelius save dai long ol sik dispela yia i kam long Simbu Provins i save sot bilong Gumini Distrik. Tupela olsem pekpek wara Global Pablik Praivet tumas long ol tisa long ol skul i asples man olsem na ol i gat long taim ol i dring o Patnasip bilong Wasim bilong ol long planti yia nau. bikpela amamas na ol i laikim yusim doti wara, na Han em, "Pawa i stap Nes Wambri Poita wantaim ol wanwok i soim wanpela man stretpela Planti skul i stap longwe tru tru long mekim wok bilong long taim ol i no long han bilong yu" pasin bilong wasim han. Poto: Enio Kuble waswas na wasim han long rot na taun, olsem na ol helpim skul long kamap gut- bilong wanem, pat- tisa i no save laik go wok long pela stret. Koles i gat stesin gut han bilong ol.. nasip i gat papa long “Disipela pasin ol dispela skul. I no gat gut- menesa long lukautim olgeta kamapim helti komyu- pela sevis bilong gavman wok bilong skul. bilong wasim han long niti long pasin bilong sop, em i wanpela gut- olsem haus sik, benk na ol Planti sumatin em meri na wasim han tasol. planti i bilong Karamui Distrik, pela rot bilong sevim stua. Edukesen dipatmen i no “Em i klia stret. save putim ol tisa long ol kain em hap i stap nambel long laip bilong ol pikinini,” Sapos wan wan man, Isten Halians, Galp, Sauten Sanjay Wijesekera, ples olsem, bikos ol tisa bai I mama, pikinini, tisa na no inap givim olgeta strong Hailans na em i longwe tru man i go pas long long olgeta taun. Sampela i olgeta komyuniti bilong ol long helpim ol Wara, Senitesen na memba i ken helpim ol kam long Jimi Distrik long Haijin (WASH) pro- sumatin. Ol tisa i save stap i Jiwaka Provins. yet na wasim han,” go na bihain ol i save go long Ol sumatin bilong Karamui grem bilong UNICEF i Wijesekera i tok. tok. narapela hap we i gat gavman na Jimi Distrik i kisim sponsa “Sapos yu save long sevis i stap. “Wasim han pastaim long ol palamen memba wanpela samting em i Simbu Tisa Koles em i gut- long kaikai na bihain bilong ol. Na pe bilong ol 16 bikpela tru na inap pela piksa bilong soim olsem long yu yusim toilet bai tisa i kam long Govening long helpim ples, yu provinsal gavman i bihainim helpim long daunim sik Kaunsil bilong Simbu Tisa bai mekim ya. tingting bilong nesenel gav- pekpek wara na ol Koles, na provinsal edmin- Olgeta lain i gat man long mekim spes long ol narapela wankain sik, istresen i givim haus long ol. pawa long mekim dis- tisa koles we ol sumatin i ken Ol i driman long dispela na bai sevim laip pela. Isi tasol wasim go na kisim skul long kamap kolis bai i kisim luksave long bilong planti ol pikinini han, putim sop na tisa. Dispela bai i lukim olgeta kisim level 20 mak bai winim na kamapim gutpela wasim gen,” em i tok. pikinini inap long go long skul, level 10 mak na bai ol i ken helt na sindaun long ol insait long Simbu Provins, bai kisim moa sumatin. Ol opisa komyuniti.” i ken go long skul. bilong Dipatmen bilong Ol ripot bilong Em i wanpela risos senta Edukesen i go lukluk raun UNICEF, i tokaut Wasim han em bikpela tasol ol i yusim olsem tisa long koles pinis long lukim em i gat ol gutpela klasrum, ol olsem sik pekpek wara koles nau. Long kirap bilong samting long ol yang- tisa, na ol arapela samting o em i namba tu sik i pela. Hia Yangpela dispela yia, koles i kisim 300 save kilim ol pikinini nogat. Ol i mekim ripot nau Samsun Amasu wasim sumatin tasol nau i gat 270 long putim i go long Nesenel aninit long 5-pela kris- han bilong em. sumatin tasol. Edukesen Bod long ol bai i mas. Olgeta yia I gat 16 tisa, 5-pela meri na ken givim luksave na tok orait 600,000 liklik pikinini i 11-pela man. Kolis i gat 6- bilong ol. siosnius Oktoba 24 - 30, 2013 Wantok P11 Nogat gutpela helpim long ol turangu ...gavman na sios no bisi PAINIM ol nupela bebi mama i Pater John i tok tupela wik i go orait long meri taim em i askim long Em i tok i hat long ol tarangu lain John i wok long 12 krismas long ol karim na tromoim i no nupela samt- pinis, wanpela meri ogenaisesen i kisim bebi na lukautim. long kisim helpim long haus sik na setelmen long helpim ol pipel. ing long dispela kantri. bin painim wanpela nupela bebi “Nogat rekot long dispela na ol i moa yet, taim ol meri i kisim Em i save strongim ol perisina bi- Na tru, i gat lo i stap olsem mama i tromoim namel long ol pipia pasim toktok tasol, dispela i no nu- bagarap long ol i katim ol wantaim long Sekret Hat Hohola peris long Lukautim Pikinini Ekt, tasol em bai na i kisim i go long Pot Mosbi Jen- pela samting,” Pater John i tok. naip samting. sanapim wanpela peris sariti wok no inap wok sapos i no gat infra- eral Haus sik. Em i tok moa olsem long Gor- Em i tok polis, ol helt atoriti na ol komiti na ol i ken kisim sapot long straksa o ples bilong kisim helpim Haus sik i klinim gut bebi na ol dons maket o long Pot Mosbi Jen- skul i no bisi long ol tarangu. Em i WeCare. “Pop Francis i stap long en, Pater John Glyn, husat i bin singautim wanpela sosel woka eral Haus sik, bai yu painim olsem tok ol sios i tingting long lotu na ol longwe tumas na nek bilong em i go pas long WeCare em wanpela long go lukim, glasim na skelim dis- i gat pikinini bilong salim, tasol pipel seremoni na i no gat ol autris pro- liklik tumas long yumi hia long Non Gavman Ogenaisesen, i tok. pela samting, tasol em i bin tok i no bisi, na laip i olsem tasol. gram tumas i go long ol tarangu PNG. Bai yumi harim em tu?” Pater lain. Oganaisesen bilong Pater John i askim. Bilip egensim Nevi bilong Australia stretim Lombrum sapel divelopmen GOSPEL o Tok bi- kisim long heven. na Katolik bisop long God i ken Olsem na ol i no long siti i gat kontrol helpim ol gutpela yusim ol sans em long ol bisnis pipel bilong Morobe dispela graun i laisens o ol peris i long go insait long givim. hait na sapotim ol ol wok divelopmen Pater Giorgio i tok Saina na Malesia wantaim pasin bi- em i no save stap bisnisman. Ol i no long glasim na ske- long Morobe save bisi!” Pater lim samting, lukaut Provins long glasim Giorgio i tok. na luksave long na skelim gut ol tok- Em i tok ekting pipel na netsa. tok Mista Bilong i edministreta i mas Pater Giorgio mekim long pipel bi- luksave olsem as bi- Licini, man i go pas long em, tasol kain long pipel i no gat long Komisin bilong toktok em i mekim i intres, ogenaisesen Sosel Komyunike- mas mekim ol pipel o laik wok hat em sen wantaim Kon- bilong Morobe long bikos dispela pasin i prens bilong ol tingting gut. kam yet long ol tum- Katolik Bisop long Pater Giorgio i tok buna, no gat gut- PNG na Solomon i no gat wanpela pela edukesen, hat Ol kru memba bilong HMAS Choules wantaim ol asples manmeri na pikinini bilong Lombrum long Difens Kopre- Ailan, i tok. hap long Kristianiti i long lusim olpela sen Progrem wok bilong penim HMPNGS Tarangau Sapel long Manus Ailan. Poto: Australia Hai Komisin Midia Pater Giorgio i tok toktok long les pasin sistem i go long nu- olsem bihain long ol i gutpela samting na pela laip na no gat KRISTEN komyuniti long long Manus Ailan long Ol volantia penta, Able Nevi bilong Australia i toktok i bin kamap heven bai kisim ples ol gavman polisi. Lombrum, Lorengau long sapotim Dipatmen bilong long nius las wik we bilong ples daun. “Gospel we ektig Seaman na Amy De Boer bin bildim sapel long yia Manus Provins i gat gut- Boda Proteksen wok na Ekting Edministreta “Tasol em i ‘re- edministreta i pretim i tok dispela i gutpela 1962 na em i gat sampela pela haus lotu we ol i ken dispela i hap bilong Op- bilong Morobe ed- ward’ bilong man i ken helpim ol gut- sans long mekim gutpela bikpela na gutpela samt- lotu na mekim ol sios ek- eresen LANDSCAPE. ministresen, Geov- wantaim gutpela pela pipel bilong samting long komyuniti. ing we i gat histri long tiviti o wok long en. Kru i kisim dispela sans ing Bilong, i bin lewa na klia tingt- Morobe long go in- “Mipela i pilim gut bikos nevi bilong Australia long Ol lain bilong nevi sip mekim. ing,” Pater Giorgio i sait long ol wok di- long mekim ol wok i kam mipela i save olsem pipel bilong Australia, HMAS en. Mista Bilong i tok. velopmen wantaim aninit long Difens Kopre- bai amamas long helpim Komyuniti i save yusim Choules, i penim haus sutim tok long sios, Em i tok “tasol pasin bilong glasim sen Program klostu long bilong mipela. Na moa long wokim sios sevis lotu HMPNGS Tarangau. Gospel na bilip bi- Mista Bilong i sutim na skelim samting, hap we HP HMPNG yet, taim rilijen em i long en. Ol nevi, ami na ol Opis bilong Hai long pipel i mekim tok long sios long lukaut na luksave Tarangau i stap long en. bikpela samting long laip narapela lain long sip i Komisin bilong Australia na no gat gutpela pasin we ol pipel bi- long pipel na netsa. Sarah Gibson wantaim bilong ol pipel long PNG. save go lotu long dispela long Mosbi i tok ol kru bi- divelopmen long long ol narapela Sampela nupela di- ol nevi na ami lain long “Mipela i bin laikim stret sapel taim ol i stap long long Choules i bin helpim provins bilong em. kantri i tekova long velopmen i no luk- HMAS Choules i bin long save na toktok wan- Manus. Lombrum komyuniti na Long katim long- ol bisnis long Lae, save long Gospel lukim olsem sans bilong taim ol pikinini na ol famili HMAS Choules i givim stretim gut na penim pela toktok, Mista na ol asples i stap na ol sampela pasin ol long givim helpim long bilong ol taim mipela i trening tu long ol PNGDF sapel long HMPNGS Bilong i tok pipel bi- nating long ples bi- tumbuna bilong ol mekim dispela wok bilong wok wantaim long mekim Maritime lain taim ol i stap Tarangau. long em i sindaun isi long ol. Melanisen pipel,” stretim na penim haus sapel i luk nupela gen,”tu- long Manus na tu, sapo- Nevi sip HMAS bikos ‘reward’ o gut- “Mi no bilip olsem Pater Giorgio i tok. lotu. pela i tok. tim Manus komyuniti. Choules i anka nau i stap pela kaikai em ol bai ol Luteran, Angliken

Gutpela wokbung bai strongim sios wok PREA BILONG YIA 2013 ASKIM i go long gutpela wok helpim i go long sios na moa ol asples redio na TV stesen. bung i mas kamap namel long ol yet, long Wol Misin Sande, long Em i tok em i amamas long GOD TRIWAN Daiosisen na ol Nesenel sios i mekim ol misinari wok bi- wok SIGNIS i mekim long autim Long Tok bilong God i kamap man na Strongim mipela long autim Gutnius Dairekta bilong Pontifikal Misin long em long wol. ol toktok long helpim na Maria i karim em bilong Yu. Strongim hart bilong mipela. Yu yet, Yu LAIP. Sosaiti (PMS) long ol misin ek- Em i tok long sampela yia strongim misinari awenes Helpim mipela long skelim gut Na mipela i no bin pilim Yu. tiviti o wok, fomesen, evanjelais- nau, ol ofa em sios long wol i nawok misin long wol, na tu, gro olgeta mak bilong wokabaut bilong Salim mipela long givim testimoni esen na divelopmen bilong gro givim olsem hap bilong Wol long ol komyuniti. Yu wantaim mipela. long laip bilong Yu. long ol asples sios. Misin Sande koleksen i go daun Em i tok mani we SIGNIS i Jisas, Pikinini bilong God Jisas, long pawa bilong HOLI SPIRIT Jenerel Seketeri bilong Pontif- bikos long mani hevi i kamap mekim ol wok bilong en em oge- Yu yet, Yu ROT Strongim wok misin bilong mipela icium Opus A Propogatione long wol. Dispela i mekim na ol i naisesen bilong em i givim. Na Tasol mipela i no bin bihainim Yu. Bai mipela i kamap wokmanmeri bi- Fidei long Rom, Pater Timothy katim tu mani bilong fandim ol dispela mani i kam long ol gut- Soim mipela rot bilong laik bilong Yu. long ol presen bilong God. Lehane B, SVD I bin toktok long bikpela misinari projek long wol. pela Katolik bilip manmeri long Yu yet i TOK TRU Opim hart bilong mipela bai mipela kontribusen bilong ol we wan- makim Wol Misin Sande. Pater Timothy i luksave long Tasol mipela i no bin bilip long Yu. inap long hop. Katolik Sios long wol i in pela bikpela em long koleksen Skulim mipela long laikim Tok Tru bi- Strongim mipela bai mipela i ken gutpela wokbung ogenaisesen bilong ol long Wol Misin Sande. makim Misin Sande long Ok- long Yu. amamas na mekim wok i givim laip bilong em i gat wantaim SIGNIS toba 20. Pater Timothy i askim ol Kato- Yu yet, Yu TOK Bai mipela inap long stap witnes na Long wankain taim, Pater long tupela i wokbung wantaim lik pipel long sapotim, kontribiut Tasol mipela i no bin putim yau long misinari Yu. I go long olgeta hap bilong graun. Timothy i askim ol Katolik pipel long mekim ol stadi long ol pro- na go insait long ol sios na ol long wol long givim moa mani jek na ol sabsidi long divelopim misinari ektviti o program. P12 Wantok Oktoba 24 - 30, 2013 abcpasifikwol WOL NIUS LONG POTO

NSW BUSPAIA: Stet ov emejensi kamap bikos ples i bagarap long paia. Wanpela NSW Rurel Paia Volutia man i wok long kilim dai paia klostu long ples Bell insait long ol Blue Maunten. (AAP: Paul Miller) Planti tausen pipel i go pinis long ol seif eria na ol gavman opisa i tok ol i no save yet long Stet ov Emejensi i kamap long New South Wales tai mol atoriti i toksave olsem bai i gat bikpela ol bagarap i kamap inap sampela taim tude. paia tru kamap long 100 kilomita klostu long ol taun, olsem na ol manmeri mas rere na klia long haus bilong ol. Bus paia imenjensi long Em i no laik ol nius ripota i askim em long tok klia long dispela trabel na em i tok Australia Papua Niugini gavman i wok long lukluk Planti tausen pipel long Nu Saut Wels, long dispela hevi nau. Australia i kisim taim long ol eria we bikpela Mista Morrison i tok em i samting bilong bagarap i kamap long taim ol bus paia i Papua Niugini long stretim. bagarapim ples na kukim ol haus. Ol dis- Em i tok ol i bin mekim olgeta samting pela bikpela paia i wok long lait i go yet long lukim olsem olgeta wokman na meri long olgeta hap bilong stet. bilong Australia i stap orait. Ol lain bilong stapim paia i tok samting olsem 200 ol haus i paia pinis long taim dis- pela bikpela bus paia i kisim ol komyuniti Vanuatu komyuniti lida asde na ol i ting wanpela man dai pinis. i laikim senis lo bilong Paia i kukim olgeta strit long sampela komyuniti long Blu Maunten na meya long graun eria i tok dispela hap i luk nogut tru bikos Ol kastam lida long Vanuatu i tok graun bikpela bagarap tru i kamap. olsem long ailan bilong Efate i stap aninit Planti tausen pipel i go pinis long ol seif long ol pipel bilong narapela kantri. Graun i eria na ol gavman opisa i tok ol i no save stap aninit long lis na bai ol i holim taitel yet long ol bagarap i kamap inap sampela bilong graun inap long planti yia. taim tude. Wanpela niusman long Port Vila, Hiliare Ol i tok 100 bus paia i lait yet,tasol ol i Bule i ripot long miting na tingting bilong ol kontrolim moa long 30 bilong ol dispela long sensim lo bilong graun. Ol komyuniti paia. grup long ol ailan bilong Vanautu i bin bung Bikpela hevi tru i stap long Sentral Kost long Pot Vila long lukluk long wanpela we ol i putim ol imenjensi tok save na ol i senis i bin kamap long lo bilong graun em tokim ol pipel long go long ol seif ples taim Minista bilong Lands long Vanautu, Ralph KENYA: Kros i kamap bikos long CCTV kamera i soim ol soldia i wok long stil long Nairobi mall paia i wok long lait long Ruttleys Road Regenvanu i bin laik kamapim. bihan long ol birua i kilim dai planti manmeri long hap. Sekuriti kamera i soim klia tru dispela pasin klostu long Wyong. Stat long taim Vanautu i kisim indepen- Wanpela imenjensi tok save i stap yet tu i kamap. Pastaim ol pipel i amamas tru long ol soldia i bin go insait na pait wantaim ol birua na dau- dens i kam inap nau na Mr Regenvanu i bin long paia long Lithgow long Blu Maunten. nim hevi, tasol ol i no amamas long stil pasin i kamap insait. Long fran kava bilong Kenya niuspepa, kamapim sampela senis long lo bilong Smok bilong ol dispela bus paia i ‘The Nation’i putim piksa na hetlain i tok, Sem pasin long ol soldia i stil insait long Westgate soping graun long lukluk long dispela hevi. karamapim Sidni siti na i hatwok stret long Hiliare Bule i ripot long miting na tingting mall. stopim ol paia i wok long kamap klostu long bilong ol long sensim lo bilong graun. Sidni na ol narapla ples i stap klostu. Gavman bilong Nu Saut Wels i salim pinis faivpela imejensi tok save i go long ol Solomon Ailan PM apim pipel. Na long wankain taim, ol i ting paia i kukim na bagarapim pinis sampela haus nem bilong kantri long ol ples olsem Springwud klostu long Tupela gavman bilong Australia na Blu Maunten long Wes hap bilong Sidni. Solomon Ailan i tok wok poroman namel long tupela kantri ya i stap strong yet. Gordon Darcy Lilo, Praim Minista bilong Hevi i kamap long Solomon Ailan i opim Australia Solomon Manus ditensen senta Ailan Forum long Brisben long dispela wik. Imigresen Minista bilong Australia, Scott Na em i mekim dispela toktok long taim em Morrison i tok ol i bin rausim ol wokman- i bungim meri long Manus ditensen senta na putim memba bilong Brisben, Teresa Gambaro ol long wanpela seif ples long Fraide mon- husat i makim gavman bilong Australia. ing. Tupela i toktok long namba faiv Australia Mista Morrison i bin traim painim ol klia Solomon Ailan Bisnis Forum na Tred Ekspo tok save long ol toktok em i save mekim bilong promotim bisnis long Solomon Ailan. wantaim ol lain nius ripota bihain long Mis Gambaro i bin tok Australia i givim Risos Senta bilong ol Asailim Sika i bin planti helpim long Solomon Ailan pinis na tokaut olsem ol i bin kisim ol wokman na bai gohet long givim moa helpim. meri i go putim long seif ples bihain long ol Praim Minista Lilo i tok Australia, i namba wari i kamap long sekyuriti long ailan. wan poroman bilong Solomon Islands. Mista Morrson i tok i bin gat wanpela tra- Mista Lilo i tok tu olsem ol bisnis kampani bel i kamap long Manus na ol i mekim bilong Australia i ken statim ol bisnis bilong olsem long lukautim laip bilong ol wokman ol long Solomon Ailan sapos ol i laik. na meri long dispela senta. ENGLAND: Bikpela amamas i kamap taim Daches ov Cambridge i pilai volibal wantaim ol yang- pela. Kate, meri bilong Prins William i wok long pilai wantai 5ins hai hil su bilong em taim em go raun long olpela London Olympik Park long Fraide na lukluk raun long ol Olimpian na Paralimpian i pilai long wanpela sariti halivim bilong em. Hia em i wok long mekimsave long paitim bal. komentri Oktoba 24 - 30, 2013 Wantok P13

PNG i no gat spes bilong KOMENTRI long nain klok moning tasol dispela pasin ol lapun i wok i no gat wanpela pablik long mekim. Em nau pasin sevan i stap long opis. Yumi korapsen i tekova long ol slek pablik sevan no save sapos ol i kamap stretpela pasin bilong wok long wok bihain o ol i lusim na kisim stret pe long pot- ak bilong mani wok long ful de. nait. yumi kisim long Opim dua! I gutpela ol kain lida Na em i wok bilong husat potnait em inap olsem Sir Michael yet i tru long sekap na stapim long skel bilong hamas Olgeta pablik lukim ol slek pablik sevan pasin bilong lusim wok? auaM yumi wok long wan- long taun bilong em na Long ol praivet kampani pela de. Em i no hatwok sevan we?? semim ol long ai bilong ating dispela hevi i no long painimaut hamas aua pablik. bikpela tumas bikos husat i wanpela man o meri wok Ol lain Sepik na ol ara- bikhet bai i pinis long wok. long wanpela de na bihain pela provins tu, i save long Bikpela wari i stap long ol long tupela wik, skel bi- sik bilong ol wokman bilong wokman na meri long ol long pe bai inap long gavman. Planti bilong ol i gavman dipatmen. hamas de o wik yumi save raun long laik na I luk olsem taim wanpela tuhat long wok. kamap long ples bilong wok opisa i kamap pablik sevan, Pasin bilong wokmani long wanem taim ol i laik. bai i hatwok tru long rausim tude i gat ol lo o pasin i Planti bilong ol i lusim ting o em long wok bikos ol Jen- givim stia long wan wan ol i les long bihainim tok klia eral Oda bilong Pablik woka. Ol gavman dipatmen i bilong gavman olsem ol Sevis i lukautim em gut tru gat sistem bilong ol yet. pablik sevan i mas stat wok na givim sans long Sapos man o meri i kam long 7.45am na pinis wok strongim kona bilong em wok, orait em i kisim skel long 4.06 pm. Dispela pasin long taim ol i sasim em. inap long hamas aua em i bilong lusim wok oltaim em Dispela tu i mas senis. wok. Sapos em i no kam i wanpela bikpela as tru bi- Mekim olsem na ol les na wok, orait katim pe bilong long sevis bilong gavman i slek lain i hait gut na em sapos em i no gat gut- no go long ol pipel. bagarapim nem bilong ol pela as bilong lusim wok. Ol Ol opisa bilong mekim gutpela opisa husat i praivet kampani na bisnis tu wok bilong karim sevis i go mekim tru wok bilong ol i gat sistem bilong ol yet long ples i no kamap long long karim sevis i go long ol long skelim potnait pe bilong wok olsem na tarangu pipel pipel. wokman. Em i no hatwok. i mas wet o kam bek long Ol dipela lain i fit lain long Rausim pe sapos wokman i neks de long lukim ol. Yumi karim dispela nem, pablik no kam long wok na givim olgeta long PNG i klia long sevan. Pasin bilong rispek em ful pe sapos em i no dispela stori. na wok tru i soim olsem ol i lusim wanpela de long wok. Oltaim yumi harim toktok trupela wokman na meri bi- Yumi olgeta i luksave long bilong korapsen na stil long ol pipel bilong kantri. dispela. pasin. Pasin bilong kisim Rausim ol slek lain na larim Tasol tude long PNG, i gat mani nating long taim i no ol trupela woklain i mekim planti komplen i kamap long gat wok i kamap em i stil wok bilong givim sevis na ol wokman i no kamap long Jada 013! pasin tu. Na dispela kain kisim stret pe long potnait. wok tasol ol i kisim ful pe slek pasin i strongim pasin Yumi no mas lusim ting long potnait. Las wik long pikinini tasol ol i wok long tisa long ol bus skul i gat bilong lusim wok. bilong korapsen insait long olsem potnait pe bilong ol nius, yumi harim komplen kisim ful potnait pe. Dispela planti moa salens long laip Orait long dispela wik, sistem. Yumi mekim olsem em i mani bilong ol pipel bi- bilong sampela papamama komplen bilong ol tisa i no bilong ol olsem na planti i yumi harim Gavana bilong na ol yangpela wokman long PNG, olsem na kantri i long ol skul long Mosbi. Ol i nupela. Olgeta provins i gat gat gutpela ekskius long Is Sepik Sir Michael Somare husat i kam insait long wok no gat spes na mani long komplen long ol tisa i no stori bilong ol yet. Tasol lusim wok. Ol tisa insait long i kamap long opis bilong Is bai ting em i nomal pasin bi- baim ol slek na les pablik kamap long skulim ol yumi mas luksave olsem ol Mosbi siti i no gat gutpela as Sepik provinsal gavman long wok. Na ol tu i bihainim sevan.

Skul i laik stopim mobail fon Sape Metta Mista Parak itok, taim Em itok, long taim skulbod emi lukim ol dispela i pasim gut toktok, Is Goroka WANPELA bikpela praimeri piksa nogut long mobail praimeri skul bai kamapim skul long Goroka, Isten fon bilong ol sumatin, strongpela lo we bai tambu Hailans iluksave olsem ol em ibin traut na ino bin long ol sumatin i karim sumatin i karim mobail fon i go kaikai gut long tupela de. mobail fon igo long skul. long skul i no save tingting Em itok, ol sumatin i Mista Parak itok, nesenel moa long skul. Ol i save pilai no ken lukim ol dispela gavman itambuim ol kain long fon na i no skul gut. kainpiksa nogut, long kain piksa nogut, tasol in- Websait: www.wantokniuspepa.com Dispela i wanpela as bilong wanem, bai bagarapim tanet sevis emi nogat tambu Pe bilong wanpela yia, 52 niuspepa studen i no kisim gutpela mak stret gutpela tingting bi- long en, olsem na ol man- long eksam.Planti i save pun- long ol long kisim gut- meri na ol liklik pikinini tu i daun na i no kisim gutpela pela save. ken kisim long intanet. mak. Mista Parak i tok Skul Em i tok, ol papamama Bod siamanbilong Is Goroka Bod wantaim hetmasta isalim ol pikinini igo long skul praimeriskul,Simon Parak bai stopim ol sumatin long kisim gut skul na lainim itokim Wantok Niuspepa long karim mobail fon i ol gutpela pasin. Na ol i ting olsem, em i no amamas longol go long skul. Em i tok pikinini i yusim gut mobail dispela sumatin, na tu, ol papa- dispela tingting i no bi- fon. Tasol ol pikinini i no mama husat i larim ol pikinini i long skul bilong ol tasol. yusim mobail fon long gut- karim mobail fon i golong skul. Em i tok mobeta ol ara- pela pasin. Acting Editor Bihain long planti komplen i pela skul tu i kamapim Mista Parak i tok, dispela Veronica Hatutasi kamap long ol pikinini i karim wankain polisi olsem hevi bilong lukim ol piksa fon i go long skul, emi tingting bikos dispela hevi bilong ol skul long provins na ol arapela nogut i kamap long olgeta skul, Published at nau long rausim ol mobailfon. piksa nogut long mobail emi provins tu imas kamapim polisi ol sumatinna ol manmerilong Able Building Em i tok sampela, fon i gat in- wanpela bikpela samting insait o lo long stopim ol sumatin PNG, olsem na nesenel gav- Complex, Sec 58 Lot 02, tanet na ol studen i wok long long ol skul. long karim ol mobail fon igo man i mas lukluk na stretim Waigani Drive. kisim ol piksa nogut. Em i tok, “Mipela laik olgeta long skul.” dispela hevi. P16 Wantok Oktoba 24 - 30, 2013 entatenmen

Program bilong Tasol 2:00pm – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius 6:10pm – 7:00pm Mon kamap sho Sarere belo cruz – Host: Tuluvan Vitz Wanwan De 9:30am – Final aua cruz 2:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program 6:45pm – Komiuniti Notis Bod 1pm – 2pm – Sarere Belo Taim Dedikesen 10am – 3pm – Monin Trek na Belo Pack 2:45pm – YUMI PAINIM WOK Segment 7:00pm – 9:00pm – COCA COLA GARAMUT 2:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta – Host: Mummy DASH 3pm – 7pm – Avinun Draiv Taim – Host: Vaviessie – Host: Angra Kennedy 2pm – 6pm - Sarere Avinun Cruz De - Mande – Fraide 10:00am - Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta 3:00pm – Nius – YUMIFM Nius Senta 7:00pm - Nius – YUMIFM NIUS SENTA 6:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta 6am – 10am – Sankamap show – Host: Kas.T 10:05am – YU TOK – komiuniti awenes program 3:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program 7:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program 6pm – 00:00am - Nait beat 6:00am – Major Nius Bulletin 10:15am – Kona b’long yu. 3:10pm – Avinun cruz 9:00pm – 00am - Nait Beat – Isi Cruz long nait 7pm – 9pm - Coca Cola Garamut 6:15am – Komiuniti Notis Bod 10:45am – YUMI PAINIM WOK Segment 4:00pm – NIUS - YUMIFM Senta 00am – 6am – BRUKIM TULAIT SHOW – Host: Tuluvan 9pm – 00:00am - Nait cruz 6:25am – Taim Bifo – wanpela singsing b’long bifo. 11:00am – Nius – YUMIFM Nius Senta 4:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program Vitz/Talaigu Sopi/Bata Rat 00:00am – 6am - Brukim Tulait Show 6:30am – Nius Hetlains 11:05am – YU TOK – komiuniti awenes program 4:10pm – FOAPELA KAM GUD LONG 4 – foapela 00:00 – Early Monin Taim Cruz ( ol lain brukim tulait shift) Wiken - Sandei 6:45am – Bonde gritins 11:10am – Lukautim yu yet - Helt toktok singsing - Miusik / Request / Tok pilai 6am – 10am – Wiken Sanrais / Sandei Monin 7:00am – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta 11:30am – Nius Hetlains b’long Belo Taim 4:30pm – Nius Hetlains - Kipim Kampani long ol nait shift. wokabaut Muisik 7:05am – YU TOK – komiuniti awenes program - Laik b’long yu – Niupela singsing previu 4:45pm – YUMI PANIM WOK Segment Wikens – Sarere 10am – 12noon – Monin Treks 7:15am – WAN 4 DA ROAD – Hit Prediction 12:00pm – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta 5:00pm – Major Nius Hetlains – YUMIFM Nius Senta 6am – 10:00am – Wiken Sanrais Host: Talaigu Sopie 12noon NIUS – YUMIFM Nius Senta – niupela singsing 12:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program 5:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program 7am – 9am – Sarere Monin Cruz 12 – 2pm – Sandei Belo Taim Music 12:10pm – BELO Pack – Belo taim rekwes na dedikesen 5:10pm – 6:00pm – KULCHA Musik (1 hr) skelim lokal 9am – 11am - Monin Treks 2:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta 7:30am – Tok Pilai – stori b’long putim smail long nus pes. 2pm – 6pm – Sandei Avinun Draiv Music 8:00am – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta 12:15pm – Komiuniti Notis Bod musik 6pm – 7pm 11am – 1pm - National Weekly Hit Parade – Host: 12:20pm – BELO Pack – Belo taim rekwes na dedikesen – NAIT BEAT – Host: Vaviessie Kasty - 1st aua NWHP 6pm - Nius – YUMIFM Nius Senta 8:05am – YU TOK – komiuniti awenes program 6pm – 8pm – GOSPEL REKWES AUA 8:15am – “Papa Heni Fuka Show”. 1:00pm – Nius – YUMIFM Nius Senta 6:00pm – MAJOR NIUS BULLETIN 12:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta 8pm – 00:00am - Late Nait Cruz – Poroman Aua 9:00am – Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta 1:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program – YUMIFM NIUS Senta 12pm – 1pm - 2nd aua NWHP 00:00am – 6am - Brukim Tulait Show 9:15am – Luksave long Komiuniti (Redio Pilai) Fraidei 1:10pm – BELO Pack - Belo taim rekwes na dedikasen 6:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program Program Director – YUMIFM – Kasty

RADIO AUSTRALIA TOK PISIN PROGRAM HARIM LONG: 101.9 FM 6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op Raun wantaim Wantok kru ... 7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu 7.15PM Spots 7.30PM Nius na Karen Afeas 8PM Helt 8.15PM Musik 8.30PM NIUS 8.40PM Spots Riplei 8.55PM Musik 9PM Stesen Pas TUNDE - Moning - Nait 6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op 7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu Lamana 7.15PM Musik na Chit-Chat Lamana 7.30PM Nius na Karen Afeas 8PM Mama Graun 8.15PM Musik/Spots 8.30PM NIUS 8.40PM Helt Riplei 8.55PM Musik 9PM Stesen Pas TRINDE - Moning - Nait 6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes Gold 7AM Stesen Pas Gold 7PM Stesen Op 7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu 7.15PM Musik na Chit-Chat 7.30PM Nius na Karen Afeas 8PM Focus 8.15PM Musik/Spots 8.30PM NIUS 8.40PM Mama Graun Riplei 8.55PM Musik 9PM Stesen Pas FONDE - Moning - Nait CClluubb ii 6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op 7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu 7.15PM Musik na Chit-Chat 7.30PM Nius na Karen Afeas 8PM Youth 8.15PM Musik/Spots 8.30PM NIUS 8.40PM Focus Riplei 8.55PM Musik hot gen 9PM Stesen Pas hot gen FRAIDE - Moning - Nait 6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op 7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu 7.15PM Musik na Chit-Chat 7.30PM Nius na Karen Afeas 8PM Wantok 8.15PM Musik 8.30PM NIUS 8.40PM Youth Riplei 8.55PM Musik Nicky Bernard i raitim tingting long kisim mani tasol, ol meri husat i bilas gut long pink bilong yumi husat i gat sik 9PM Stesen Pas save helpim tu long givim mani klos bai ol makim King na Kwin kensa. SARERE - Nait 7PM Stesen op - Ol Nius Hetlain/Progrem Priviu go long ol sareti grup na tu long dispela nait. Tingim sapos yu no gat samt- 7.05PM Musik na Chit Chat mekim promosen bilong ol. 7.30PM Nius LAMANA Gold Club bai kam Long dispela nait tu bai ol ing long mekim long wiken, 7.40PM Wantok 8PM Lokal Ben hot gen long pinis bilong dis- Long dispela wiken ol bai PNG Idol bai mekim so bilong ol kam tasol long Lamana na 8.30PM Nius pela mun Oktoba i go inap helpim longbungim mani bilong na long pinisim bai yu amamas helpim mekim mani bilong 8.40PM Musik/Chit Chat 9PM Stesen Pas Krismas na nupela yia 2014. POM Kensa Rilip Sosati. Ol long danis tasol inap long klostu Kensa. SANDE - Nait Gold Club em wanpela ples memba na ol lain husat i putim tulait i bruk. Em bisi taim bilong Gold Club 7PM Stesen op - Ol Nius Hetlain/Progrem Priviu 7.05PM Musik na Chit Chat insait long Mosbi Siti save pulim pink kala pela klos na siot bai Ol memba bilong Lamana bai nau taim yumi i wok long ron isi 7.30PM Nius 7.40PM Femili Blong Serah (Redio Plei) planti manmeri na ol yangpela givim liklik mani go long dispela givim donesen mani long get bi- isi go painim krismas na nupela 8PM Lukluk Bek Long Wik 8.30PM Nius long go amamas na danis. sareti grup. Gold Club bai givim long helpim go long dispela gut- yia, dispela klab i gat nem tu 8.40PM Musik/Chit Chat 9PM Stesen Pas Dispela klab tu i no save sampela prais i go long ol man- pela wok bilong helpim ol lain long pasifik.

EMTV Television Guide FONDE OKTOBA 24, 2013 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS 1:00pm Grade 6 Mathematics 4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK 11:30 PM G WORLD 7.00 PM G RAIT MUSIK EP#185 1:50pm Grade 6 Science 6:00 AM G EMTV NEWS REPLAY CUP – GAME 1 4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK 8:00 PMG RESOURCE PNG EP#93 2:30pm DEPI Program 7:00 AM G IN HIS STEPS EP#07 AUSTRALIA vs. ENGLAND 5:00 AM G JOYCE MEYER – 1049-4 9:00 PM G SOKA XTRA EP#96 3:30 PM G KIDS KONA 7:30 AM G ULTIMATE GUINNESS WORLD 5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY 9:08 PM G HOT SPOT EP#38 3.30 PM HI 5 – S7 EP#27/47 8:00 AM G YOGA SUTRA Ep#31 Rpt. SANDE OKTOBA 27, 2013 6:00 AM G TODAY 9:30 PM G ELITE MUSIC ZONE EP#35 4:00PM BACKYARDIGANS EP# 29/29 8:30 AM G Totally Spies Yr1 Ep #25/26 rpt 09:00 AM Classroom Broadcast 10:00 PM PGR NEWS REPLAY 4:30PM KINGDOM OF PARAMITHI EP#10/26 9:00 AM G Dani’s House Yr2Ep #12/13 rpt 1:30 AM G RUGBY LEAGUE WORLD 9:00am Grade 7 Mathematics ………followed by the Australia Network 5:00 PM G KITCHEN WHIZ S4 EP#43 9:30 AM G TRICKY TV S3 – EP#4 CUP – GAME 2 9:50am Grade 7 Science 5:30 PM G SKIPPY THE BUSH KANGAROO – 10:00 AM G Trapped Yr 1 Ep# 25/26 Rpt. WALES vs. ITALY 10:40am Grade 8 Mathematics FRAIDE OKTOBA 25, 2013 5:55 PM G CRIME STOPPERS 10:30 AM G SKIPPY – Rpt. 11:20am Grade 8 Science 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS 11:00 AM G AUSTRALIA NETWORK 4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK 1:00pm Grade 6 Mathematics 4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK 7:00 PM G IN MORESBY TONIGHT 5:30 PM G OLSEM WANEM Ep#39 6:00 AM G EMTV NEWS REPLAY 1:50pm Grade 6 Science 5:00 AM G JOYCE MEYER – 1049-5 7:30 PM PGR THE GOODWIN GAMES – S1 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS 6:30 AM G IT IS WRITTEN 2:30pm DEPI Program 5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY 8:00 PM PGR MODERN FAMILY S3 EP#7/24 6:30 PM PGR HOW TO LIVE WITH YOUR PAR 7:00 AM G HILLSONG 3:30 PM G KIDS KONA 6:30 AM G TODAY 8:30 PM PGR MODERN FAMILY S3 EP#8/24 7:00 PM PGR NEW GIRL S1 EP#4/24 3.30 PM HI 5 – S7 EP#26/47 09:00 AM Classroom Broadcast 9:30PM MAO MOVIE –MAN WITH TWO 7:30 PM PGR WHITE COLLAR YR.3 EP#4/16 7:30 AM G AUSTRALIA NETWORK 4:00PM BACKYARDIGANS EP#28/29 9:00am Grade 7 Mathematics 11:30 AM G EMTV NEWS REPLAY 8:30 PM PGR SECRET MILLIONAIRE Ep#2 – 8:00 AM G YOGA SUTRA Ep#32 4:30PM KINGDOM OF PARAMITHI 9:50am Grade 7 Science ………followed by the Australia Network 9:30 PM PGR HOMELAND EP#6 – Repeat 8:30 AM G BUSINESS PNG# 40 Rpt. 5:00 PM G KITCHEN WHIZ S4 Ep#46 10:40am Grade 8 Mathematics 10:30 PM G EMTV NEWS REPLAY 9:00 AM G MARTIN MYSTERY – Ep#13 5:30 PM G TRAPPED YR.1 EP#25/26 11:20am Grade 8 Science SARARE OKTOBA 26, 2013 ………followed by the Australia Network 9:30 AM G OLSEM WANEM- Ep# 39 Repeat komik Oktoba 24 - 30 , 2013 Wantok P17 Long yupela ol gutpela Wantok rida i save wokim ol Sudoku kroswod TORO pasel, dispela em nupela SUDOKU. Long solvim Sudoku pasel, putim wanpela namba long wan wan bokis na olgeta ro olsem akros, daun, na olgeta liklik 9-pela bokis skwea long bikpela daigrem o bokis (i gat 9-pela olgeta) bai gat ol namba long 1 inap long 9. Wanpela namba i mas kamap wanpela taim tasol long wanpela ro. Wok wantaim ol namba olsem gaid o stia na wok long pinisim wan wan daigrem wantaim ol missing namba we bai mekim yu painim solusen. Tenkyu na gutpela pilai

STATIM PILAI

Lukluk long namba 9 kolum, bilong pasel piksa i stap long han kais. i gat ol sain in- sait long pasel bai i ken toksave long BIABIA wanem hap insait long dispela kolum bai namba 3 i go. Nambawan sain i stap long namba 8 kolum insait long piksa. I gat wanpela namba 3 insait long namba 5 bokis. Bai yumi i no i nap long putim wankain namba tupela taim insait long wanpela 3 x 3 bokis eria, olsem na yumi bai i no i nap putim namba 3 insait long bokis namba foa, faiv o siks insait long namba 9 kolum. Yumi ken rausim tu tripela bokis daunbilo tru long namba 9 kolum bikos i gat wanpela LLaammaannaa namba 3 insait long dispela 3 x 3 bokis eria tu. Olsem na dispela namba 3 i mas go long namba 2 o 3 bokis bilong namba 9 kolum. Laspela sain nau i stap insait long namba 2 lain bilong piksa na em i gat wanpela namba 3 pinis long en. Loa bilong pilai i tambu long wanpela namba i kamap tupela taim insait KANAGE long wanpela lain, olsem na i gat wanpela bokis tasol nau i stap long dispela namba 3 i go insait – em namba 3 bokis bilong namba 9 kolum. Bihainim dispela stail na wankain tingting na rausim i nap ol pasel bokis i pulap olgeta. GGoolldd Sapos yu laik save moa long insait bilong dispela pilai, yu ken go long webait long penny- dellpuzzles.com.

Ansa bilong Club i las wik Club i SUDOKU 16

long polis na husat tru i stap long tru. Nogat hap long ronawe yah!!! TOKWIN haus long lukautim ol liklik hhoott ggeenn pikinini? Olgeta mamapapa, bik PNG win tru... Halivim Australia!! brata, susa, tambu stap long kal- PNG plis noken lus tingting long 6milien roberi i soim tru femili abus nau. netwok i wok gut tru. We ol Australia we paia i wok long Bai yumi tok wanem moa, i soim stilman i skelim mani i stap long bagarapim ol..Sampela ol wantok tru, wok mani yumi mekim i no femili yet. i stap long hap tu! Paia em i dis- inap long lukautim yumi femili, asta tu, yumi mas helpim ol! Long Madang ol i kisim narapela olsem na yumi go stil long ausait Planti lusim haus, kar na laip bi- stilman na em soim olsem meri na stretim wari bilong femili..Nau long ol long dispela hevi..PNG bilong em i holim K100,000 long olgeta femili husat i gat mani gavman mas lukluk long dispela tu han bilong em. Kambek long long dispela roberi i stap insait na salim halivim i go long ol.. Mosbi, narapela stilman i serim long kalabus..Nogat moa femili i Ol i save helpim yumi taim yu mani long olgeta han femili bi- lep autsait. long em.. Ol tambu long Hiri- save kisim bagarap long disasta Toksave, sapos yu tingting long tano haiwe, bik bro long Gerehu tu.. mekim dispela kain pasin bikos na mamapapa long Tokarara. krismas i stap klostu, lus tingt- Tokwin tasol! Olgeta i nau stap long han bi- ing...Han bilong gavman i longpela Ansa bilong SUDOKU 17 long neks isu.

EMTV Television Guide 10:00 AM G RESOURCE PNG –Ep# 94 Repeat 09:00 AM Classroom Broadcast ………followed by the Australia Network 5:00 PM G KITCHEN WHIZS4 Ep#44 1:00pm Grade 6 Mathematics 11:00 AM G CHEF & HIS BETTER HALF 9:00am Grade 7 Mathematics 5:30 PM G DANI’S HOUSE YR2. EP#12/13 1:50pm Grade 6 Science 11:30 AM G AROUND THE WORLD IN 85 9:50am Grade 7 Science TUNDE OKTOBA 22, 2013 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS 2:30pm DEPI Program 12:00 PM G AUSTRALIA NETWORK 10:40am Grade 8 Mathematics 7:00 PM G HAUS & HOME Ep#37 3:30 PM G Kids Kona 4:00 PM G RUGBY LEAGUE WORLD CUP 11:20am Grade 8 Science 4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK 8:00 PM G BUSINESS PNG – Ep#40 3.30 PM HI 5 – S7 Ep#25/47 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS 1:00pm Grade 6 Mathematics 5:00 AM G JOYCE MEYER - 1049-2 8:30 PM PGR OFF THE MAP – Ep#5/13 4:00PM BACKYARDIGANS EP#27/29 6:30 PM G RUGBY LEAGUE WORLD CUP 1:50pm Grade 6 Science 5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY 9:30 PM G EMTV NEWS REPLAY 4:30PM KINGDOM OF PARAMITHI EP#8/26 8:30 PM G TOK PIKSA EP#39 2:30pm DEPI Program 6:30 AM G TODAY ………followed by the Australia Network 5:00 PM G KITCHEN WHIZ S4 Ep#45 9:30 PM G 60 MINUTES 3:30 PM G KIDS KONA 09:00 AM Classroom Broadcast 5:30 PM G TRICKY TV S3 – Ep#4/20 10:30 PM MAO MOVIE – ROOKIE 3.30 PM HI 5 – S7 EP#23/47 9:00am Grade 7 Mathematics TRINDE OKTOBA 23, 2013 5:57 PM G CRIME STOPPERS 11:30 PM G HILLSONG Rpt… 4:00PM BACKYARDIGANS EP#25/29 9:50am Grade 7 Science 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS 12:00 AM G NEWS – Replay 4:30PM KINGDOM OF PARAMITHI 10:40am Grade 8 Mathematics 4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK 7:00 PM PGR FACT FILES ………followed by the Australia Network 5:00 PM G KITCHEN WHIZ S4 Ep#43 11:20am Grade 8 Science 5:00 AM G JOYCE MEYER – 1049-3 8:00 PM G OUR PORT MORESBY 5:30 PM G TOTALLY SPIES EP#25/26 1:00pm Grade 6 Mathematics 5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY 8:30 PM G TOK PIKSA Ep#38– Repeat….. 5:57 PM G CRIME STOPPERS 1:50pm Grade 6 Science 6:00 AM G TODAY 8:30 PM MA ARROW Ep#16 “Dead to Rights” MANDE OKTOBA 21, 2013 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS 2:30pm DEPI Program 09:00 AM Classroom Broadcast 9:30 PM G NEWS REPLAY 7:00 PM G SECRET MILLIONAIRE USA 3:30 PM G KIDS KONA 9:00am Grade 7 Mathematics ….………followed by the Australia Network 4.57 AM G AUSTRALIA NETWORK 8:00 PM PGR HOMELAND S2 –Ep7/12 3.30 PM HI 5 – S7 Ep#24/47 9:50am Grade 7 Science 5:00 AM G JOYCE MEYER – 1049-1 9:00 PM G COCA-COLA SPORTS SCENE EP 4:00PM BACKYARDIGANS EP#26/29 10:40am Grade 8 Mathematics Ol Progrem na Kilok i 5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY 9:30 PM G EMTV NEWS REPLAY 4:30PM KINGDOM OF PARAMITHI 11:20am Grade 8 Science 6:00 AM G TODAY ken senis oltaim... P18 Wantok Oktoba 24 - 30, 2013 kanagelaiplain Wiken poto Raun wantaim Kanage olgeta wik Kanage em wanpela kaunsela Save bois... Kaunsel opis o kibung ples i stap Tupela yangpela boi hatim stori na klostu long nambis. Olgeta Fraide, kilim skin stret long lap i stap. Wan- Kanage ino save wokim gut miting pela meri salim buai istap belhat nat- long wanem ol pipel save lukluk i go ing na em tok long tupela, "Hei, liklik ausait long ol moto na ol man long gut wan!" Tupela boi kirap na bekim nambis. Kanage i no save wan bel long Lotu man tru... meri ya, "Wadex, Nogat time ya!" Kanage em man bilong lotu, na em wan- ol pipel bilong em. Meri belhat olgeta na em kisim wan- pela bilip man tu. Wanpela Sande, Long wanpela bikpela miting bilong pela hap diwai na ronim tupela boi ya Kanage wantaim poro bilong em go kaunsel, Kanage bilas gut tru. Em igo. pasim laplap na werim nek tai. Tasol lotu. Pater laik opim lotu wantaim Dozzie Gumuna em i no werim anda pens. Kanage tok- wanpela prea na olgeta manmeri pasim tok i stap na wanpela dingi i ron i kam. Madang ai. Kanage tu pasim ai na beten. I no Ol manmeri ron i go ausait long tok gutbai na tromoi han long ol wantok. long taim na wanpela moskito kaikai Mangi Morobe... Dispel wokim na Kanage stop namel nek bilong em. Kanage isi tasol tokim Kanage em wanpela mangi Morobe, long miting bilong na wait long ol man- poro bilong em long ronim moskito. Markam stret. Em stap long haus na meri long kam insait. Poro bilong opim ai na lukim moskito mama bilong em tokim em long go Taim dingi i go pinis, ol manmeri ikam ya pulap long blut. Em isi tokim Kan- katim kalapua banana. Kanage kisim bek insait long kibung. Kanage wok- age, "Brat, moskito ya bel pulap olgeta bus naïf na igo long gaden. Kanage AMAMAS BUNG BILONG TISA NA SUMATIN: Gavana Jen- abaut i go long fran bilong ol. Em long bulut bilong yu ya!". Kanage tokim katim banana pinis na wanpela sentipit eral Sir Michael Ogio wantaim Dokta Lynus Yamuna long Di- tanim isi tasol, brukim baksait na apim laplap bilong em. em long kilim tasol. Poro bilong Kanage pundaun long baksait bilong Kanage. vain Wod Yunivesiti (DWU), Madang. Dokta Lynus i bin Em nau askim ol, "Yupela lukim i no isi, em givim wanpela strongpela Sentipit ya bihainim baksait bilong em wanpela sumatin bilong Sir Michael moa long 40 yia i go pinis wanem?" Olgeta manmeri pasim ai na igo long lek bilong Kanage na kaikaim wan. Kanage kisim taim na pundaun taim Sir Michael i bin tisa long Mendam praimeri skul long, daunim het. Nogat wanpela bilong ol em. Kanage pundaun long as bilong ol namel long prea. Pater opim ai na tok, Murik Leks, Is Sepik. Tude, Dokta Lynus i wanpela senia tisa bekim Kanage. Kanage tokim ol, banana krai stap. Wanpela lapun man "The Spirit is moving!" long DWU. Em i tok Sir Michael i bin wanpela gutpela tisa na "Lukim gut, em dingi tasol. Moto harim em karim na em i kam lukim bagarap olsem na propel i hangamap Jack Nasuandi em. Kanage tokim em olsem, "Bubu, gutpela piksa husat i givim gutpela stia long em na ol arapela nating i stap!" Boroko wanpela sentimta kaikai mi ya!" sumatin. Poto: GG Midia Noxii Aigo Betty Omboki Kerema Boroko Ol skwat! Teksim ol gutpela Kanage tok pilai i kam long: Txt: 72356149 Papa no save bisi long famili na mi wari Dia Laiplain, yu. MI WANPELA mama i gat tripela Yu lukim sampela kaunseling lain o pikinini. Tupela i bilong mi stret na pasto bilong yu? wanpela em mi adoptim o kisim long Ol papamama i gat wok na i no gut- narapela famili na lukautim. Tupela pela ekskius long abrusim o ronawe pikinini stret bilong mi i stap long long wok olsem papa i bos bilong famili sekonderi skul. Pikinini meri i wokim ing long pas bilong yu. na olsem mama. Gret 11 na boi i wokim Gret 9. Pren, mipela I lukim ol infomesen yu Tasol pastaim, olsem gutpela mama, Papa bilong ol i wok long wanpela giivm long family bilong yu, tasol yu no i moabeta yu painim ol rot long kisim maining kampani na i save plai i go givim moa infomesen long pikinini yu bek pikinini meri bilong yu i go bek long na i kam long wok bilong em taim mi adoptim na sapos em i stap long skul o skul na em bai pinsiim skul bilong em stap long haus na wok olsem wan- gut. Yu ken toktok long em na tok sori WOKABAUT BILONG HELPIM OL ENIMAL: Namba wan em i mekim wanem i stap. Em i gutpela pela haus meri. long samting yu wokim na i no givim taim ol pablik long Mosbi i bin mekim wanpela wokaton long sapos yu ken toktok moa long em na Taim papa ya i kam long malolo bi- em gutpela stia na hevi i kamap. Long helpim ol enimal. Hia yumi lukim Gavana Jenerel, Sir Michael sapos em i kamap olsem hap long long em, em no save bisi long mi na dispela kain hevi, i moabeta long noken Ogio i go pas long helpim ol enimal wokabaut long Mosbi. famili bilong yu pinis o nogat. ol pikinini bilong em, nogat tru. Em i sutim tok long wanpela narapela, tasol Poto: Nicky Bernard Pren, stap isi liklik na tingting gut save stap wantaim ol poroman bi- sapos pasin yu mekim long bekim yupela i sea na wok wantaim long long em na i dring wantaim ol. Mi les bikhet pasin long man bilong yu i painim rot long stretim hevi na stap gut pinis na mi wokim wankain samting kamapim hevi long pikinini bilong yu i olsem famili. Nogat man bai lus , tasol nau olsem man i save mekim. Taim lusim skul. Yu ting taim yu bekim bikhet yupela olgeta bai win. Olsem mama, i mi bekim samting man bilong mi i pasin long man bilong yu bai i daunim moabeta yu helpim gut ol pikinini bilong wokim, mi no bisi long ol pikinini na hevi? Samting yu wokim bai helpim ol yu nau na bihain taim yu lapun, ol bai pikinini meri bilong mi husat i wokim pikinini bilong yu? kisim wok na lukautim yu. Gret 11 i bin dring hombru na ol i Sapos nogat, i moabeta yu lusim ol Pren, i moabeta yu tanim bel na go rausim em long skul. Mi paul na mi dispela kain pasin na lukautim gut ol long God, givim ol hevi bilong yu long no save bai mi mekim wanem long pikinini bilong yu na tu, mekim ol haus han bilong em bikos em i laikim yu. hevi we pikinini i gat nau long en. wok. Mipela i luksave olsem pasin man Painim taim long ritim Jeremiah 33: 3 Inap Laiplain i helpim mi long bilong yu i wokim i no gutpela na i na laim em (God) i toktok long yu na kisim sampela gutpela tingting na kamapim hevi na wari long yu, tasol givim yu stia. mipela i luksave wanem samting i bekim i no inap helpim ol pikinini bilong Laiplain bin go rong na wanem samting yupela. mipela olsem mamapapa i no bin Mipela i luksave olsem tude planti Sapos yu gat wari o hevi, rait i kam mekim? papamama i wokim ol dispela samting long dispela etres: Lifeline Coun- Mother in Distress na ol i no tingim namba wan wok bilong selling Services, P O box 6047, ol long lukautim gut ol pikinini. Samting BOROKO, National Capital District, Dia Pren yu wokim I no soim gutpela piksa long PNG. Yu ken ringim opis long telepon Mipela i luksave long wari yu stap namba 3260011 o 3261680. O sapos yu NAISPELA PRESEN: Memba bilong Usino-Bundi, Anton ol na hevi i kamap. long en we i mekim yu i rait i kam na stap long NCD, kam na lukim mipela Yagama na pipel bilong em i givim naispela Kumul olsem pre- I moabeta long yu stop bekim asua serim wari wantaim mipela. Mipela i tok long opis bilong mipela long Waigani. sen i go long Gavana Jeneral, Sir Michael Ogio na meri bi- bilong man bilong yu na stap isi olsem tenkyu long yu i luksave long wok Mipela i no inap putim trupela nem bi- long em na delegesen bilong ol, long taim ol i go long Bundi gutpela mama long ol pikinini we God i Laiplain i mekim long helpim pipel i gat long yu long niuspepa, tasol mipela na Simbai eria, Madang Provins long mun Septemba. GG givim long yu olsem ol presen. Mekim wankain wari olsem yu na ol narapela bai putim ol wari na hevi bilong yu. Midia ol samting long helpim man bilong yu, moa husat i ken lainim sampela samt- painim taim long toktok long man bilong Laiplain bisnisnius Oktoba 24 - 30, 2013 Wantok P21

wantaim gavman i redi na kina kam daun long 0.36 Janueri. gol, kopa, kopi, na ol arapela LNG ges go aut long kantri StrongStanley Nondol i raitim bilong Kina bai orait mekim wok pinis long kisim agensim US dola em bai PNG i spendim bikpela bisnis em PNG i save salim i na pulim bikpela winmani bek strong bilong Kina bihain stap sotpela taim tasol. Em i Kina moa long baim US na go aut , i pundaun i kam kam insait. long em i pudaun long sam- tok ol pipel bilong kantri na ol Australia dola na dispela i daun long wol maket. Minista Polye na Gavana GAVANA bilong Benk bi- pela mun long 2013. bisnis i no ken wari tumas pulim strong bilong Kina i Tasol Mista Bakani i tok Bakani i mekim dispela tok- long Papua Niugini, Loi Mista Bakani i mekim dis- long dispela hevi. kam daun. dispela hevi bai kamap sot- tok bihain long Deputi Opo- Bakani i tokaut olsem pela toktok long givim klia Mista Bakani i tok klia pela taim tasol na kina bai sisen lida, Sam Basil i tok ol strong bilong PNG Kina Mista Bakani i tok nara- tok save long pablik bikos olsem kantri save kisim kam bek long givim salens pipel long kantri i kisim hat bai orait egensim mani bi- pela as bilong Kina i kam planti toktok i kamap long planti ekspot o baim ol samt- long US na Australia dola. taim long prais bilong kaikai long Australia na USA. daun em bikos ol wok kon- taim strong bilong Kina ing ovasis na kisim i kam in- na ol samting i go antap Tasol em tok strong bilong straksen bilong LNG projek Mista Bkani i tok kantri i egensim US na Australia sait na PNG i salim liklik bikos strong bilong Kina i Kina bai pundaun yet long klostu bai pinis nau na planti gat US 3 bilien long risev na dola i wok long pundaun samting tasol i go aut. Long pundaun . sampela mun bihain long lain i lusim wok na ol di- i ken yusim dispela long long mun Julai i kam inap dispela em tok planti bikpela krismas na pinis bilong velopa i no moa kisim dola i baim kina na kisim strong bi- Mista Basil i tok kantri i nau. kampani i baim planti samt- wok konstraksen bilong kam insait long senisim wan- long Kina i kam bek. mekim bikpela winmani na i ing long ovasis long pulapim LNG. Mista Bakani i tok gavman taim Kina. Minista bilong Tresari na gat bikpela mani na bilong stok bilong ol na bai ol i salim Mista Bakani i tok BPNG i gat plen na statim wok pinis Narapela em tok prais bi- Sentral Benk gavana i tok wanem na kina kam daun na na dispela pudaun bilong long krismas/ niu yia na long long ol kain samting olsem long 2014, PNG bai salim givim taim long ol pipel.

Minista tok klia long wok painim bilong Fainens Minista bilong Fainens pela em bikpela hevi na Mista Namah i tok ol James Marape na Min- kantri mas save lonbg dispela tripela man i ista bilong Tresari, Don tok tru bihain long wok save olsem wanem na Polye i tokaut olsem painim i pinis. dispela mani i bin lus wok painim bilong lus bi- Minista Marape i long moa long K70 mi- long moa long K70m mi- mekim dispela toktok lien we fainens dipat- lien bilong Fainens long bekim tok bilong men i baim long ol lo dipatmen go long wan- Oposisen lida Belden kamapni. pela lo kampani i go het Namah. Mista Namah i Mista Namah i tok tasol gavman i no tok Praim Minista Peter Polye, Marape na mekim wanpela samting O’Neill, Treseri Minista O’Neill bin stap long wok long stopim. Don Polye na Fainens bilong ol na fainens i Minista Marape i tok- Minista, James Marape i baim aut long lo fem na Task Fos Swip i mekim mas risain long wok bi- ol i mas risain na larim wok painimaut long Paul long ol long larim wok wok painim i go het na Paraka loya na i tok dis- painim i pinis. pinis.

K240 milien long nupela asailam senta GAVMAN bilong Australia i tokaut long graun bilong Manus i kisim ol liklik wokim narapela Asailam Sika Senta o wok long sab kontrak tasol. Rijonal prosesing Senta (RPC) long Is Mista Knight i bin tok Australia i Lorengau long Manus Ailan. Ol i wetim kisim olgeta wok long Manus na PNG gavman long stretim ol pepa bi- wanem kain sevis tru bai ol pipel bi- long taitel bilong graun. long Manus na PNG i kisim long dis- Dispela namba tu RPC bai winim pela dil bilong putim ol asalum sika mak bilong K240 milien. Wanpela long Manus Ailan. kampani bilong Australia ol i kolim Australia Hai Komisin i tokaut tu Decmil Australia bai go pas long ol- olsem aninit long Difens Kopresen geta wok. program namel long PNG na Aus- Opis bilong Australia Hai KomIsin i tralia, long nem Halivim Poroman, tok ol liklik wok olsem sekyuriti sevis, Australia Difens Fos bai helpim PNG haia kar, fuel saplai, lojistik, paia sevis long wokim ol marit kwata long K2.5 na ilektrikel sevis bai go long ol papa- milien. graun Manus na PNG kampani. Ol Bai ol i kisim ol kontrakta, ikwip- dispela wok bai go aut long tenda na men na ol arapela saplai bilong PNG husat kampani i laik kisim wok bai na Australia Difens Fos bai helpim salim pepa go long Decmil Australia. wantaim PNGDF tredsmen. Wanpela askim we Oposisen na Aninit long Asailum Sika dil, PNG memba bilong Manus Ronney Knight i Nevi bes long Lombrum bai kisim askim em olsem; bilong wanem na bikpela helpim Australia i tok bai bikpela konstraksen wok i go long bildim ol infrastraksa na stretim ol kampani bilong Australia na PNG haus bilong ol Asalum sika. kampani bai kisim ol liklik wok tasol. Dispela dil tu bai helpim long stre- Dispela tok save i kamap bihain tim na wokim ol haus bilong ol ami long Memba bilong Manus i askim komanding opisa na givim trening Praim Minista Peter O’Neill long Pala- long ol patrol opisa bilong solwara. men las mun olsem ol i wari ol papa- P22 Wantok Oktoba 24 - 30, 2013 ramunius

Yangpela Tikena asisten opereta Tobby soim kala

RODAKSEN bilong long mi long hia bikos mi no distrik na tu long Basamuk nikel/kobalt mineral bin lainim kain wok olsem long Raikos distrik long em wanpela nupela olsem, tasol taim mi kam wok Madang provins. kain teknoloji long maining long Ramu NiCo mi kisim ol Ol bikpela infrastraksa di- 11 Pindastri long PNG toktok na instraksen na bi- velopmen olsem strongpela Em tru olsem planti lain hainim na lainim wok mi yet, rot stat long Usino-mausrot i long PNG i save tasol long na nau mi yet ken mekim go olgeta long Yamagi na i gold, kopa, silva na ol ol ara- wok,” Tobby i tok. go moa yet long Banu na bi- pela mineral olsem oil na ges Duti o wok bilong Tobby hainim Palai mauten i go long bihain. Tasol nikel em long sift bilong em olgeta de antap long Kurumbukari nupela samting stret. em long kisim marasin miks Main em bikos long dispela Antap long Kurumbukari ol i kolim flokulent na kap- Projek tasol. Ating sapos Main bilong Ramu NiCo saitim long tikena tenk Gavman i laik wokim kain Menesmen (MCC) Ltd, i gat namiksim wantaim wara long samting olsem em bai kisim sampela lokal yangpela wok- long helpim proses bilong longpela taim na planti kris- man i stap husat i wok yet na rausim nikel long slari. mas stret na ol pipel bai wet lainim ol nupela teknoloji na Tobby yet i stori long wok longpela taim tru na planti ol planti samting long sait long bilong em olsem: “Insait long sevises bai i no inap go nikel na kobalt. tenk i gat proses wara we kamap long ol pipel. Wanpela long ol dispela mak bilong em hap olsem yangpela man em Tobby Ku- sais bilong tenk ya. Taim Lukim stori bilong arapela rame, na em wanpela lokal flokulent marasin Tobby i asisten Opereta JERRY boi yet bilong Usino-Bundi kapsaitim i go insait long tenk KONGIA neks wik. Putim eria. em bai miks wantaim wara was tasol. Dispela stail mangi i wok wantaim bikpela ajiteta o pro- olsem asisten opereta long pela we i stap aninit na mik- tikena seksen . Dispela em sim flokulent wantaim wara. 1. Tobby i bisi wanpela spesel eria long “Flokulent i save rausim long wok. 22 wok long Benefisiesen Plent nikel long slari na i save go long KBK Main Plent. stap aninit long ajiteta na bi- Long tikena seksen bilong hain i save go long ol anda- Benefisiesen Plen, bikpela flo paip na i go olsem long wok bilong rausim nikel na 4-pela bikpela stores tenk,” kobalt graun i save kamap. Tobby i tok. Bihain long ol i rausim nikel Em trupela tok olsem planti na kobalt long hap ol dispela ol sumatin long PNG long mineral i save go long 4-pela skul na koles i no klia tumas bikpela tenk na stap bihain ol long wanem wok bilong nikel i save pamim na ol mineral na kobalt tude. Tasol ol yang- 2. Tobby wantaim ya i save bihainim 135 kilo- pela man long KBK nau i wok ol brata asisten mita paiplain i go daun long long lainim planti samting Basamuk Rifaineri long taim ol i wok yet na lukim na opereta. Raikos nambis. bihainim instraksen na wok i Tobby wantaim arapela go orait stret. yangpela lokal boi, Paul Dive Dispela ol yangpela op- na Tuma Mathias i save wok eretta long KBK Main i soim long tripela sift, A B na C o stret kala olsem ol bai gat senis long wok taim bilong ol. sans long helpim maining in- Na ol dispela yangpela man i dastri long PNG wantaim save gut tru long wanem wok save bilong ol bihain. PNG i ol i bai wokim bikos ol i stap nidim kain ol yangpela save- klostu wantaim ol Opereta bi- man. long China na lukim wok na Em tru olsem kamap bil- harim tok na bihainim na long Ramu Nikel Projek long lainim planti samting. Madang provins i givim sam- Planti taim ol lain su- pela gutpela sans long planti pavaisa i no save stap, tasol ol lokal pipel long lainim sam- ol dispela lain bagaros i save pela samting long eria bilong go het na wokim wok bikos ol wok. i luksave pinis na ol yet i ken Moa long en tu dispela 33 mekim wok kamap rait olgeta Projek i bringim bikpela senis 3. Tobby Kurame long Tikena stret. Tobby i kolim ol arapela stret long laip bilong ol rurel eria bilong Benefisiesen lain long sift wok em. pipel insait long Projek Im- Plant long KBK. “Mi amamas long wok bi- pekt eria long Usino-Bundi

salens bilong graun na masin bilong mekim wok.

Ol dispela namba i soim klia mak bilong wok mipela i pinisim: InsaitRamu long moa long NiCo tupela yia, Ramuredi NiCo ilong sanapim pinis givim malti bilian Kina Ramu Nikel Projek, na nau mipela i redi long komisinim. n Moa long 4.5 milian kubik mita bilong graun wok i pinis Bihain long mipela i kisim olgeta tok orait na stretim ol teknikal wok redi, n ‘Wanpela Ramu NiCo i go het wantaim bikpela wok konstraksen long namba tu hap bi- Klostu 195,000 kubik mita simen i silip pinis n long 2008. I kam inap nau, olgeta bikpela konstraksen wok long Krumbukari Klostu 48,000 tan stil bilding i sanap, hap long ol em ol nupela Ramu NiCo, main sait na Basamuk rifaineri i pinis, na projek i stap redi long kisim komisin n Moa long 2,000 yunit masin i sanap redi Wanpela o tok orait long mekim wok. Long wol tu, dispela kain hariap sanapim em i no n Moa long 227 kilomita bilong baret na proses paip i silip (antap kamap bipo long wanpela kain bikpela projek olsem, na i daunim olgeta long 135 kilomita slari paiplain) Komyuniti’ ruralindastri Oktoba 24 - 30, 2013 Wantok P23

NAISWAN: Petron bilong PNG Okid Sosaiti, Sir Rabbie Namaliu, Graeme Osborne na narapela bik- meri i lukluk long naispela okid, wanpela long ol 4,000 kain kain okid i bin bilasim Palamen Haus eria OKID!OKID! na planti moa naispela okid we yu ken paul tu ya olsem dispela Iong PNG Okid So las long tupela de so las wiken. Poto: Nicky Bernard wik. Poto: Nicky Bernard Mosbi Okid so i bin kamap gut LAS WIKEN Palamen Haus eria i long gat intres na groim okid. arapela meri na man i gat wankain bin luk nais stret wantaim ol nais- PNG i gat luksave long wol intres na senisim ol tingting long ol pela kala okid i bin stap long so. olsem wanpela ples i gat ol nais- plawa, kisim ol nupela save na tu, Planti pipel long Mosbi siti i bin pela okid. Dispela luksave i bin baim ol dispela okid ol i no gat long raun i go long lukim moa long kamap bihain long namba 20 wol en. 4,000 ol kain okid we Okid Sosaiti okid konprens long Singapo long Toktok long okid, wanpela meri bilong PNG i bin putim kamap long yia 2010. Bogenvil i tok ol i gat blekpela okid, so em i save holim long olgeta yia. Sampela okid PNG i gat em ol samting we planti lain i hat long Sosaiti i save holim dispela so haibrid. bilipim, tasol meri ya i tok em i tru. long promotim okid bisnis na moa Sampela lain i save laikim tumas Em i wok bilong ol Okid Sosaiti yet, ol asples okid bilong PNG yet. ol plawa na moa yet, okid, i bin lain long kisim dispela okid i kam Long wankain taim tu, Sosaiti i kam long ol narapela provins long long Mosbi na pablik i ken lukim laik pulim tingting bilong moa pipel stap long dispela so, bungim ol long taim bilong so.

OL Simbai kalap long moto long Banu na bihainim Ramu riva i go long Aiome. Poto: James G. Kila Simbai krai

yetJames G. Kila long i raitim stap long rotbus longpela taim na i bagarap. Madang Provinsal Fama Trening OL PIPEL bilong Simbai na Aiome na Ektensen Kodineta bilong Kopi long Midel-Ramu distrik long Indastri Kopresen (CIC), Philip Madang i save kisim kar i go olgeta Puke i tokaut tu olsem wanem tok- long Banu klostu long Usino na bi- tok ol fama i mekim long planti kopi hain kalap long moto-kanu na bi- i stap bagarap long bus bikos long hainim Ramu riva i go daun long trenspot em trupela tok. Aiome stesen na wokabaut bi- Em i tok CIC i helpim sampela hainim bus i go long ples bilong ol. fama tasol ol i nidim sapot long freit Long nau yet no gat rot i go sabsidi long lokal MP na tu Gavana olsem long Simbai na Aiome. Ol sapos ol i laik helpim stret ol rural pipel i save kalap long wanpela lik- pipel bilong ol. lik balus bilong Island Airways, tasol Narapela kopi fama bilong Sim- nau yet, mani bilong baim balus i bai, Frank Aisek i tok Mista Kas antap stret na tarangu ol ples lain i wantaim MP Tomscoll i mas baim save painim taim long baim balus. ol moto bot na bensin bilong moto Kos bilong wan wei long Madang i long helpim ol fama long bringim go long Simbai em K280. kopi bilong ol long Aiome i go long Wanpela kopi fama bilong Banu na ol kar i ken kisim i go Keinants long Simbai, Jerry salim. Dispela kain helpim bai Wellington i tok Gavana bilong strongim intres bilong ol kopi fama Madang, Jim Kas, husat em pikinini long go het long groim moa kopi. Simbai na tu Memba bilong Midel Em i tok nau yet planti fama i Ramu na Egrikalsa Minista, Tommy save hatwok tru long groim kopi Tomscoll i mas lukluk strong nau tasol hevi bilong trenspot tasol i long kamapim sabdidi long freit save daunim intres bilong ol. long kopi long bus ples long Simbai Olsem na tupela lida ya i mas luk- i go aut long maket. Dispela em luk long sampela rot olsem moto bikos nau yet planti ol kopi em ol bot long helpim ol liklik rurel fama fama i ken salim na kisim mani i long ples. P24 Wantok Oktoba 24 - 30, 2013 spotlaipstail Kumuls bai bungim ol PNG manmeri gen

trening kem wantaim Kwinslen Maruns ( Maroons) sempion kosa, Mal Spots Raun Meninga na , na planti manmeri no amamas. Lam na Meninga i wokbung wantaim long wantaim apim levol bilong ol pilaia na tu gem long ANDREW MOLEN PNG na taim dispela lus i kamap, em i brukim lewa bilong planti ol manmeri. Tupela tu i pilim nogut na i tok ol bai lukluk TAT long dispela Sarere bai Wol gen long tim na tu wok na gem bilong ol wan- Kap resis bilong ragbi lig i kamap wan na traim long pilai gut moa long bihain. we 14-pela kantri bai resis insait Nau dispela win agensim Skotlen long las long en. wik i soim gutpela stat bilong ol long Inglen SDispela bikpela tonamen bai kamap long na tu kirapim tingting bilong ol gen bihain Inglen (England) na Frens (France) na namel long dispela wari ol i kisim long lus bilong ol long ol kantri husat i stap insait long dispela agensim Australia. resis em Papua Niugini we nesenel tim bi- Ol manmeri bilong PNG tu nau i ken dau- long yumi, ol KUMULS i go stap pinis long nim belhevi bilong ol na bung wantaim gen redi long en. long strongim ol Kumuls taim ol i go insait Long las wik Sande, ol Kumuls i pilai wan- long namba wan gem bilong ol long wol kap pela traiel gem agensim Skotlen (Scotland) dispela wiken. na i winim ol 38-20. Long dispela tonamen PNG bai stap insait Dispela win i kamapim bikpela amamas long Grup B wantaim Frens, Nu Silan (New namel long ol pilaia, ofisol na tu long ol man- Zealand) na Samoa. SAPOT: Yumi mas givim gutpela sapot long nambawan nesenel tim bilong yumi. meri bilong Papua Niugini. Namba wan gem bilong PNG bai kamap Kosa bilong Kumuls, Adrian Lam i tok long Sande Oktoba 27 long MS3 Craven na dispela ekspiriens na save bilong ol i ken amamas long dispela win bilong ol tasol i tok Park long Hal (Hull). helpim tim gut tru nau. tu olsem bikpela gem i stap yet na ol bai PNG i bin soim gutpela na strongpela gem Sampela long ol dispela pilai em nau yusim dispela win long luksave long ol samt- agensim tripela strongpela kantri, Australia, kepten bilong tim, , Charlie ing we i kamap gut long helpim ol i win na tu Nu Silan na Gret Briten (Great Britain) long Wabo, Menzie Yere, na tu David wanem ol samting we ol i mas tingting long 2008 wol kap. Mead. stretim yet. Ol i no bin winim wanpela gem tasol ol i bin Tasol long dispela wiken, Lam na Meninga Bipo long ol Kumuls i go long Inglen, ol i pilai strong tru na ating sapos ol i bin pilai i no tokaut yet long nem bilong ol pilaia husat bin pilai long Praim Ministas 13 gem agen- wantaim ol arapela kantri bai ol i nap win long bai stap long tim bilong namba wan gem bi- sim Australia we i lukim ol i lus nogut tru wan- gutpela mak tru. long ol. taim 50-10 skoa long Kokopo. I gat sampela ol pilaia long tim nau husat i Planti ol pilaia i soim gutpela fom o strong Dispela lus i bin kamap bihain long ol PNG bin pilai tu long 2008 wol kap aninit long Lam bilong pilai na tupela bikman bilong tim bai Kumuls pilaia i stap insait long sampela ol lukluk long olgeta yet bipo ol i makim tim bilong dispela wiken. Frens tu i gat gutpela tim na mi save Lam bai tingting long putim wanpela strongpela tim long winim namba wan gem bi- long ol. Tim i stap wantaim long taim na Lam bai nau i save gut long wanwan strong na stail bilong ol pilaia bilong em. Gem bai strong tasol gutpela hatwok, tingting na pilai bilong ol pilaia, save na lukaut bilong kosa na ol arapela ofisol wan- taim sampela liklik prea i ken helpim tim bilong yumi kamap gut. Sapot bilong yumi ol man- meri hia long asples tu i mas stap, yumi mas bung wantaim nau na sapotim nambawan ne- senel tim bilong yumi. Lustingting long ol belhevi na tingting na amamas tasol EKSPIRIENS: Wabo em wanpela long ol long lukim pilak na yunifom bi- ekspiriens pilaia insait long tim husat i bin stap long yumi kalap na plai long long laspela wol kap long 2008. bikpela ragbi lig tonamen long wol. nois long sapotim ol. Putim TV kam autsait, werim Em i tru ol i stap longwe tru tasol sapos ol PNG yunifom, Kumul jesi, yu singaut bikpela inap, bai ol i harim yu. kep, pilak na mekim bikpela GO KUMULS!!!

MAN I GO PAS: Lam i toktok long ol pilaia bilong em long Praim Ministas 13 salens long 2012. Ol i mas harim na pilaia bihainim tok long winim ol gem. olspotpoto Oktoba 24 - 30, 2013 Wantok P25 Ol spot 1 eksen poto long wiken... Ol Poto Nicky Bernard.

1. YU KAM: Lok bilong Saut putim gut tru was long pilaia bilong Brothers long semi fainol pilai bilong las wik. Dispela pilai i no pinis gut na bai ol pilai gen dispela wiken. Brothers go pas long skoa 12-8. 2 2. SOKA: Mungas pilai wantaim bal i traim long salim bal go long wan pilaia bilong taim Maclaren pilaia putim was long baksait long Supa lig Soka resis long Pot Mosbi. Maclaren i win 1-0.

3. AI SORE: Beta bilong Eagles i kaikai tit long paitim bal long sofbal pri sisen fainol bilong long Bisini long Pot Mosbi.

4. PUTIM WAS: Dorothy Bengo bilong SP Bruri i laik pasim narapela pilaia long pri sisen resis bilong Praivet Kampani netbal.

3

4

TOKSAVE: Salim ol spots dro bilong yu kam long Feks; 325 2579, e-mel;[email protected] o kam lusim long Wantok Niuspepa opis long Able Building Complex long Central Waigani, NCD. P26 Wantok Oktoba 24 - 30, 2013 wolspot

Football referi kisim Rugby Union bagarap long smok bom...

New Zealand winim Australia 41-33 long Dunedin na karim go Bledisloe Kap siris 3-0.

Soka

Soka Polis i arestim tupela man bihain long ol i tromoi wanpela smok bom i go insait long soka fil na pairap antap long wanpela lainsman taim bikpela English Premier Lig soka gem wok long kamap i stap. Tottenham Hot- spur wok long go pas long gem i stap egens Aston Villa na wanpela sapota i tromoi dispela smok bom i go insait long soka fil. Bom i pundaun na paitim nbek bilong referi na gem i stop liklik long dispela asua. Painim Bal Resis ABCDEFG 1 Putim X insait Cristiano Ronaldo amamas long gol em i putim egens long Northern Ireland long bokis yu Ol Continental jaient, Portugal na Sweden i bung nau long stap insait long Wol 2 Kap kwalifain ple-off insait long Europe taim FIFA i givim tokorait long Mande ap- ting bal i stap inun. Tupela i draw long stap insait. Foma sempion, Frans tu i gat sans na em go long en.. long Ukraine long namba wan pilai long Novemba 15 na Greece bai hostim Roma- 3 nia na Croatia long namba wan pilai bilong ol long Iceland. Eksampol: 4 C5, long namel. Teksim i kam na Ragbi 5 traim laki bilong yu. 6 Baim Wantok Niuspepa 7 olgeta wik na 8 traim sans bilong yu!! 9 Wanpela wina 10 tasol long olgeta wik! Yes yah ol Wantok!! Bai yu gat sans tru long winim ol dispela promosen samting bilong Wantok Niuspepa....

Teksim Ansa bilong yu i kam long 7235 6149 na lusim nem Papalii Kangaroo pilaia Josh Papalii i raun long nait long Manchester long England na na adres bilong yu tu...Sans yah! ol i robim em. Dispela asua i kamap taim ol i malolo long namba wan de na go raun long Manchester klap long nait. Ripot i tok, dispela stilpasin i kamap taim Dispela resis bai stap i go inap long Disemba dispela yia, so noken wet, Joss i go long ATM masin na rausim mani na ol i stil long em. Ol i stilim 200 salim ol ansa kam na stail wantaim Wantok kep, t-siot na kola siot!! paun, (K300). spotnius Oktoba 24 - 30, 2013 Wantok P27 Sofbal Federesen tokaut long 2015 skwat PAPUA Niugini Sofbol Natasha Pilak, bilong Pot Federesen i tokaut nau Mosbi, Tara ToMangana, long 30 man na 30 meri Shirley ToMangana, trening skwat bilong 2015 Joyce M, Raphaela M, Pasifik Gem. Veronica T, Peter V bilong Vais Presiden bilong Lae, Emma M, Judy T, PNGSF Ralp Tarasomo i Alice T, bilong ENBSL, tok dispela trening skwat Jody Y, Tanisha K, Lisa bai go insait long fitnes M, bilong Kevieng, Ma- progrem wantaim teknikol rina M, Albertha V, bilong sapot na tingting kam Buluminski, Parau V, bi- long Sofbal Kwinslen na long CR, Daina Igal An- Sofbal Australia. nett M, bilong Hagen na PNGSF i tokaut tu Rosario S bilong Goroka. olsem tupela top profe- Dispela 30 man na 30 senel kosa bilong Aus- meri ol selekta i makim ol tralia ol i toktok pinis long gutpela pilai bilong wantaim, na dispela tren- ol. Presiden Bais, i tok tu ing kemp insait long Pot olsem ol dispela trening Mosbi na Kokopo bai skwat bilong man na meri helpim tru ol dispela tren- i mitim olgeta samting ol ing skwat long kamap selekta i laikim. profesenel. Em i tok tenkyu long ol Long tim bilong ol man seleksen komiti long em: Danny Tovia, Isikel bikpela hatwok long Tovia Junia, Collin Man- makim ol dispela skwat. got, Tony K, Dick Bart Em i tok tu olsem dispela Junia, Demas T, Paul B, 30 man na meri skwat bai Dimick Wosley, Raymond ol katim go daun long 25 Diou, Nerius Kua, bilong taim ol i bung long Pot Mosbi, Mark S, Mark Kokopo long 2014 taim ol I, Steven B, Steven K, Al- i bung long Nesenel Sem- Ol skul resis long droim fred K, Danny M, bilong pionsip taitel na bihain bai Lae, Briton Zale, Kelly katim gen kam daun long Upaipa, Micah Zale, Meli fainol 17 man na meri Taragau bilong Madang, long Pot Mosbi long Ok- Ansol Bunbun, Robert toba 2014. Bais, Consie Bais bilong Spesol toksave i go mascotNicky Bernard i raitim Mista bilong Tkatchenko i tok buna, na emGems i mas amamas long wanem samting ol Buluminski, Michael P, long husat manmeri i laik long 1990 PNG bin yusim na soim pasin bilong lukau- droim long dispela Pasifik Ora G, bilong Tabubil, helpim PNGSF long kisim kapul olsem maskot bilong ol tim ol manmeri na sampela Gem. Hondo Bart Junia, bilong wok long helpim olsem Kavieng, Willie W, Denius Asisten Kosa tupela bi- PASIFIK Gems komiti i na long 2015 Gem bai yumi gutpela samting moa. Ol skul o wan wan sumatin T bilong ENBSL, Michael long ol man na tupela bi- tokaut nau i go long ol skul mas senisim long pulim ai bi- Dispela kompetisen i stat i ken droim planti na salim i P, bilong CR, Terrence long ol meri na tim insait long kantri long long ol lain i kam pilai. pinis long 17 Oktoba na bai kam long dispela adres: Turpia, bilong Mt Hagen manesa wanpela bilong droim maskot bilong Pasi- Em i tok, olgeta skul insait pinis long Fraide 8 No- PNG 2015 PACIFIC GAMES na Clifford Kouse bilong ol man na wanpela bilong fik Gems long 2015. long kantri bai resis long vemba. Bai ol i tokaut long LTD, P.O BOX 2015, KONE- MELPA. ol meri. Dispela maskot em yumi droim dispela maskot na faivpela wina long 29 No- DOBU NCD, PAPUA NEW mas painim i stap long givim mining bilong dispela vemba. GUINEA. Trening skwat bilong ol Sapos yu laik save moa Papua Niugini tasol na i no maskot ol droim. Olgeta skul insait long Sapos yu stap long Mosbi meri em: Siloru Zale, yu ken emel long long ol narapela kantri. Dis- Dispela maskot i ken soim kantri i gat rait long droim yu ken go dropim long opis Henie W, Lisa Polum, [email protected] pela toktok na tok save i kam klasa, wanem kain pasin bai wanem kain samting i stap bilong PNG 2015 SP Gems Nadia Bais, Addie T, Na- om na em bai toktok long long Minista bilong Spots na em soim long pilai, em i ken long tingting bilong ol, tasol i long Telikom Rumana long tali P, Tessa K, Anthonia yu bipo long Novemba 15 SP Gem Justin Tkatchenko. kamap tu olsem stori tum- mas gat mining bilong em Waigani. K, Ensie S, Georgina M, long 2013. Tabubil kisim sapot AirMOROBE SoNiugini i kamap laip sponsa moto baik so taim tripela stan man bilong long Besta Kap Australia i kam mekim moto WANPELA lokal kampani FCS Jenerel Manesa baik so bilong ol na pulim ai long Tabubil kam aut na Mekel Wolters i tokaut sapotim Tabubil Soka long sponsaim Tabubil bilong planti ol yangpela Asosiesen long helpim ol Soka Asosiesen olgeta manmeri. Tenkyu i go long go daun long Besta Kap yia stat long 2014 wan- bikpela balus kampani bilong salens long Alotau. taim K5000. Em i tok TSA yumi Air Niugini, long bringim Ketering kampani Fubi- i mas yusim ol dispela ol i kam antap wantaim moto lan Sevis (FCS) i kalap mani gut. baik bilong ol. kam antap long helpim “Tingting bilong TSA Dispela tripela man Aus- sponsa tim bilong ol meri long divelopim ol yang- tralia em Joel Balchin, Peter- na man Tabubil long go pela yut Not Flai na lain son Bowden na Aaron pilai long Milen Be long long narapela provins Guthrie, i mekim kain kain Oktoba 25 na 27. kam wok long Tabubil na stail pilai bilong ol long moto Narapela Lokal klos soim talen bilong ol,” baik bilong ol, planti pabik kampani FRG Clothing Mista So-on i tok. manmeri i pulim win taim Limited tu i kam insait Em i tok tu olsem ast- tripela i ronim moto baik bi- long sponsaim tim Tabubil ingting bilong TSA, em wantaim ful set yunifom long givim save long we long ol go na flai go antap na na Wanbult Stoa i helpim bilong pilai soka i go bek tanim bihain pundaun kam wantaim K1000. long ol asples taim ol wok bek long graun na sidaun Presiden bilong TSA lain i lusim na go bek long long moto baik bilong gen. James So-on i amamas provins bilong ol. Dispela pilai long moto baik long ol kampani long kam Mista So-on i tok dis- em yu mas lainim gut tru na i long fran na helpim tim bi- pela patna namel long save kisim longpela taim long long ol long go long dis- TSA na FCS bai helpim ol yu lainim na bihain yu pilai na pela soka pilai. So-on i tok yangpela taim ol go pilai i gat birua bilong em. tenkyu i go long Jenerel long Alotau long kisim ek- Tupela bilong ol em Manesa bilong FCS Mikel spiriens na tu soim ol yet namba wan taim bilong tu- Wolters, FRG Kolting na long talen bilong ol. Wangbult Stoa long pela long kam long PNG na Ol tripela moto baik man Peterson Bowden, Joel Balchin na Aaron Guthrie wantaim moto baik Em dispela sempionsip bikpela helpim bilong ol tu bai helpim ol yangpela Morobe So. Lida bilong ol, bilong ol na Deputi Ekseketiv Manesa Air Freight James Tira na Lae PX Pot Manesa Peter Dokta. long tim Tabubil long kisim long kam bek long Joel Balchin i tok nau em i nem bilong ol go daun komyuniti na soim ol nara- namba foa taim bilong em Tim lida bilong ol, Joel antap long liklik mani wan- sapos Air Niugini i kisim ol i long nambis. pela save ol kisim taim ol long kam pilai long Morobe Balchin i tok tenkyu long Air taim moto baik bilong ol. Em kam antap gen long sampela Long dispela taim tu go pilai. So. Niugini long kisim ol kam i tok ol bai amamas tasol arapela so. Isu 2043 Wan wik: Fonde, Oktoba 24 - 30, 2013.

PRL semi fainol...

Nicky Bernard i raitim disisen bilong referi John Kaupa wanpela long ol refri bilong aut- klostu long trai lain bilong ol. sait i kam na lukautim tupela A Dispela pilai bilong ol i bin stop gret pilai. SEMI fainel bilong Pot Mosbi seven minit bipo long hap taim. Brothers na Sauts bai pilai 7 Ragbi Lig bai kamap long dis- Dispela i holim taim bilong minit long namba wan hap na pela wiken bihain long Magani na Tarangau long mein bihain pinisim long 40 minit namba wan pilai namel long gem long apinun we dispela long namba tu hap wantaim Brothers na Saut i bin stop pilai tu i no bin kamap long skoa bai stap yet 12-8 we namel bipo long hap taim. wanem ol refri i no wanbel long Brothers i go pas na namba Brothers bin go pas long sampela toktok i kam long wan long putim trai. Wina bi- skoa bilong ol wantaim opisal bilong Brothers na Sauts long tupela bai go stret long Sauts 12-8 bihain long na ol opisal bilong Pot Mosbi gren fainol. ol Sauts i no ragbi lig. Magani na Tarangau bai pilai a m a m a s Semi fainel nau bai kamap stret bihain long pilai bilong tu- long long dispela wiken bihain long pela tim na lukim husat tu bai ol opisal bilong PRL bai go stret long gren fainol long Fulbek bilong Brothers wantaim k i s i m neks wik. bal i traim long abrusim namba Kumuls bai bungim ol PNG 7 bilong Sauts tasol em kisim em long lek. Poto Nicky Bernard. manmeri gen. - Pes 24

Publisher of the newspaper operates at Able Building Complex, Sec 58 Lot 02, Waigani Drive.