Kerstmis Geanimeerd Het Kerstfeest in Disney’S Mickey’S Once Upon a Christmas
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Kerstmis geanimeerd Het Kerstfeest in Disney’s Mickey’s once upon a Christmas Bachelorscriptie Universiteit van Tilburg Faculteit geesteswetenschappen Huib Nieuwenhuijsen s839314 Algemene Cultuurwetenschappen Augustus 2011 Scriptiebegeleider: prof. dr. ing. R.P.H. Munnik Tweede lezer: dr. H.A.M.J. van Driel 2 Voorwoord Toen ik op mijn (katholieke) middelbare school zat werd mij steeds duidelijker dat voor de term ‘Kerstmis’ geen universele definitie te geven viel. De eerste aankondiging van deze feestelijke periode gebeurde door middel van de kerstviering op school. Docenten zongen – niet geheel zuiver – klassieke en meer hedendaagse kerstliederen en overijverige medeleerlingen droegen een tekst voor, terwijl de conrector met strenge blik de toeschouwers afspeurde naar eventuele stoorzenders. Op deze dag was het ziekteverzuim van leerlingen vaak bovengemiddeld hoog. Het eigenlijke feest begon met de ‘verplichte’ jaarlijkse kerkgang, een gezinstraditie die na verloop van tijd verdween. Al ruim voor Kerstmis was er met familieleden onderhandeld wie waar kwam eten op beide Kerstdagen, beide dagen stonden garant voor een feestmaal. Vrienden van mij kenden echter een geheel andere betekenis toe aan Kerstmis. Voor de een was het een feest met religieuze betekenis, een bewuste viering van de geboorte van Christus, voor de ander een samenzijn met familie zonder enige religieuze aspecten, een derde vierde het zelfs helemaal niet. Tijdens mijn studie Algemene Cultuurwetenschappen aan de Universiteit van Tilburg kwam ik voor het eerst in aanraking met het inhoudelijk analyseren en interpreteren van literatuur, muziek en films. Ik begon mij toen af te vragen hoe een kerstfilm werd herkend als kerstfilm, hoewel ik in mijn eigen omgeving al verschillende invullingen van Kerstmis was tegengekomen. Blijkbaar had Kerstmis toch bepaalde universele eigenschappen. Toen ik eenmaal het derde studiejaar had bereikt werd het tijd om na te denken over een onderwerp voor mijn scriptie. Dit bleek lastiger dan verwacht, op commando een onderwerp bedenken vereist toch enige creativiteit. Uiteindelijk werd het onderwerp Kerstmis, de te analyseren films werden animatiefilms van Disney. Animatiefilms gebaseerd op boeken werden buiten beschouwing gelaten, dit is meer het terrein van de intermedialiteit. Al snel werd het aantal films beperkt tot één, het onderwerp Kerstmis bleek complexer dan verwacht. Uiteindelijk ligt hier nu mijn bachelorscriptie. Mickey Mouse – voor het eerst verschenen in Steamboat Willie (1928), aartsvijand van Pete, definitief uiterlijk verkregen in The pointer (1939), met 3 een hoofdrol in 120 cartoons, met een pauze van 1953 tot 1983 – zal vermoedelijk voorlopig uitgebannen worden uit mijn leven. Maar het is gelukt. Ik wens u veel plezier toe met het lezen. Huib Nieuwenhuijsen 4 Inhoudsopgave Voorwoord .............................................................................................................................................. 3 Inleiding ................................................................................................................................................... 6 1 Kerstmis ................................................................................................................................................ 7 1.1 Het ontstaan van Kerstmis ............................................................................................................ 7 1.2 De theologie van het Kerstfeest .................................................................................................. 10 1.3 De ontwikkeling van het Kerstfeest ............................................................................................. 11 1.4 Kerstattributen ............................................................................................................................ 14 1.4.1 Kerstcadeaus en materialisme ............................................................................................. 14 1.4.2 De Kerstman ......................................................................................................................... 18 1.5 Conclusie Kerstmis ....................................................................................................................... 23 2 Kinderfilms en Disney ......................................................................................................................... 24 2.1 Wat is een kinderfilm?................................................................................................................. 24 2.2 Het handelswaar van Disney ....................................................................................................... 27 3 Mickey’s Once upon a Christmas ....................................................................................................... 28 3.1 Bordwell’s verteltheorie .............................................................................................................. 28 3.2 De film ......................................................................................................................................... 32 3.2.1 Karakters ............................................................................................................................... 32 3.2.2 Mickey’s once upon a Christmas .......................................................................................... 37 3.2.3 Motieven .............................................................................................................................. 43 3.3 Kerstmis in Mickey’s Once upon a Christmas .............................................................................. 45 4 Eindconclusie ...................................................................................................................................... 47 4.1 De verbeelding van Kerstmis ....................................................................................................... 47 4.2 Carrier’s verpakking en Wojcik-Andrews’ materialisme ............................................................. 49 Literatuurlijst ......................................................................................................................................... 51 Bijlage .................................................................................................................................................... 53 5 Inleiding De onderzoeksvraag van deze bachelorscriptie luidt als volgt: Op wat voor wijze wordt Kerstmis weergegeven in Disney’s Mickey’s once upon a Christmas (1999)? Belangrijk hierbij is te omschrijven wat Kerstmis inhoudt. Van iets wat niet gedefiniëerd is valt niet vast te stellen hoe dit wordt weergegeven in een bepaald medium. Al snel zal duidelijk worden dat Kerstmis is onder te verdelen in een kerkelijke en seculiere vorm, waarbij de tweede losstaat van de oorsprong. Een tweede factor is het analyseren van de film. Films van Disney worden vaak in verband gebracht met kinderfilms of familiefilms (Wojcik-Andrews 2000). Hoe sterk is de scheiding tussen kinderfilms en ‘andere films’ en speelt dit een rol bij de analyse van de film? En hoe analyseert men een film? Wat is de rol die beeldende elementen hierbij spelen? Om uiteindelijk tot een conclusie te kunnen komen zullen deze punten aan de orde moeten worden gesteld. Het eerste punt dat aan de orde komt is het ontstaan en de ontwikkeling van Kerstmis. Tevens komen de ermee geassociëerde attributen aan de orde. Vervolgens zal worden ingegaan op de problematiek die Wojcik-Andrews ziet met betrekking tot het definiëren van het begrip kinderfilm. Ook zal zijn vrij materialistische visie op films behandeld worden. De scriptie zal afsluiten met een analyse en interpretatie van Mickey’s once upon a Christmas (1999). Hierbij zal gebruik gemaakt worden van het werk van Bordwell en Van Driel. Eveneens zullen er karakterschetsen gegeven worden van Disney’s vaste personages in Once upon a Christmas, wegens gebrek aan goede bronnen aan de hand van eigen interpretaties van cartoons. Dit geheel zal uiteindelijk tot een beantwoording van de onderzoeksvraag leiden. Als bijlage is een meer diepgaande beschrijving van Mickey’s once upon a Christmas toegevoegd. Op deze wijze heeft de lezer de middelen om de argumentaties in de scriptie te volgen, zonder dat er lange opsommingen van handelingen aanwezig zijn. Dit zou zeer storend zijn. 6 1 Kerstmis 1.1 Het ontstaan van Kerstmis Kerstmis is ongetwijfeld het meest gevierde feest ter wereld. Alle christenen vieren het maar zij zijn niet de enigen. De herdenking van de geboorte van Jezus als redder van de mensheid is de religieuze oorsprong van Kerstmis, maar als feest van familiezin en vrijgevigheid, vriendschap en vredelievendheid heeft het ook buiten de christelijke kerk betekenis gekregen (Noorda & Oele 2004, 6). Met deze woorden beginnen Noorda en Oele de inleiding van hun werk over de geboorte van Jezus in de Nederlandse en Vlaamse cultuur. Uit hun woorden blijkt dat zij de oorsprong van de viering van Kerstmis sterk koppelen aan de geboorte van Jezus, ook al zien zij de hedendaagse viering breder dan de herdenking van deze geboorte alleen. Dat zelfs de gedachte dat Kerstmis zijn oorsprong enkel bij de geboorte van Christus vindt ter discussie staat zal blijken uit dit hoofdstuk. De datum van het Kerstfeest: cultuurfenomenologische en chronografische benadering Een voor-christelijk feest waar Kerstmis ook wel aan verbonden wordt, is het Romeinse feest van de Natalis Solis Invicti, de geboorte van de onoverwinnelijke