I Ródaico Mirótig

Total Page:16

File Type:pdf, Size:1020Kb

I Ródaico Mirótig BIBLIOTEKA DZIEL WYBOROWYCH .Nb 830. i ródaico miróTig napisał JÓZEF DUNIN KARWICKI. WARSZAWA Redakcya i Administracya 47. No wy-Świat 47. 190 1 BIBLIOTEKA DZIEL WYBOROWYCH Nb 2.1I). zamgtaj i nidaiPTO miuianej przszzłaźa OPOWIADANIA HISTORYCZNE napisał JÓZEF DUNIN KARWICKI. WARSZAWA Redakcya i Administracya 47. No wy-Świat 47. 1901 JÓZEF DUNIN KARWICKI Z ZAMGLONEJ I NIEDAWNO MINIONEJ PRZESZŁOŚCI BIBLIOTEKA „WOŁANIA Z WOŁYNIA" T. 120 JÓZEF DUNIN KARWICKI Z ZAMGLONEJ I NIEDAWNO MINIONEJ PRZESZŁOŚCI Opowiadania historyczne „WOŁANIE Z WOŁYNIA" BIAŁY DUNAJEC- OSTRÓG 2017 <5 Copyright by „Wołanie z Wołynia", Biały Dunajec 2017 Redaktor serii Ks. Witold Jozef Kowalów Korekta Irena Dej nęka Ludmiła Poliszczuk ISBN 978-83-88863-974 Ośrodek „Wołanie z Wołynia" skrytka pocztowa 9 34-520 Poronin, Polska “BonaHHH 3 Bojumi” Byn. KhM31b OcTp03BKMX, 4a 35800 m. Ocrpir, PisHeHCbKa o5n. ykpaiHa rukarnia AacrUeasswa otosz / > ndrz--: DWydawnictwo T*l. 787-630-035 - KraŁd™ Józef Danin-Karwieki. Z zamglonej — ->-> i niedawno minionej przeszłości. —>>■«<— WOŁYŃSKIE OPOWIADANIA HISTORYCZNE. WARSZAWA. NAKŁADEM ISlfCJS* A G n U R O w s K I E G O. 01 Men ?ajb««<lr9 01 1OO1 3o3BoneHO ueH3ypoio. BapmaBa, 5 OtcraBpa 1899 r. SPIS RZECZY. Str. Wstęp. Zachowanie dawnych historycznych pamiątek............. 1 Peresopnica. Dziejowo z nią związane: Turów i Droho- buż. - Nestor wspomina o grodzie tym w r. 1146.— Wiek XII. - Drużyna Połowców posiłkuje kn. Mści- sława. - Pogrom Batego w r. 1240. - Ruś pod jarzmem tatarskiem. - Wołyń podbity przez Litwę. - Ks. ks. Czartoryscy. - Zatarg ich z Homostajami o kolla- torstwo monastyru w XVI w. - Nadanie w XVII w. Peresopnicy kościołowi klewańskiemu. - Ciekawy do­ kument z owego czasu. - Jak dziś wygląda Pereso­ pnica; sąsiedni Żuków. - Bitwa w X w. pod Bielo- wem czyii Biełhorodem.................................................... 2 Właściwy początek niniejszej wycieczki w tutejsze okolice ... 17 Mizocz. Kroniki o nim wspominają pod rokiem 1312. - Dokumenty archiwalne - pierwsi jego posiadacze. - Ordynacja Ostrogska; władanie ks. ks. Lubomir­ skich. - Rodzina Dunin-Karwickich h. Łabędź przy­ bywa z Opoczyńskiego. - Józef, kasztelan zawichost- ski: Krzysztof, gen.-lejt. b. wojsk polskich. - Jego sylwetka. - Dalsi dziedzice tegoż mienia. - Huczne zabawy na Wołyniu na początku XIX w. - Dalsze dzieje tego miejsca. - Fabryka cukru. - Stan obecny. 18 Mizoczyk. Odkrycia archeologiczne. - Starosłowiańskie ho- rodyszcze. - Koncerz krzyżacki. - Walki Swidrygieł- ły w tej okolicy pod koniec XIV w. - Płaskowzgórze tutejsze jako silna strategiczna pozycya. - Kolonie czeskie.................................................................................. 30 Borszczówka. Nadanie w. księcia Lubarta z r. 1322 ................. 37 Buszcza. Jej dzieje; dziwne unieważnienie kontraktu. - Leśne uroczysko „Horodło”. - Wał Trajanowy. - Le­ śne pasmo „Cwet”- rabunkowe w niem gospodarstwo . 37 VI Spis rzeczy Str. Chyniówka. Wąwóz nad drogą - Znajdywane tu skamie­ niałości ............................................................................... 41 Isema. Las „Cwet” jako schronienie od napadów tatarskich. Często tu znajdywane skarby........................................... 41 Waśkowce. Własność Kmitów w XVI w.................................... 43 Rachmanów. Podanie z czasów pogańskich, wedle Cella- ryusza. - Zamek i gród Rachmanów w XV w. - Boho- witynowie. - Zofia ks. Czartoryska. - Drukarnia na zamku rachmańskim. - Ks. ks. Wiśniowieccy. - Król Michał. - Jego przywileje dla Rachmanowa. - Remi­ giusz Błędowski, stolnik łucki, dzierżawca zastawny w XVII w. - Ks. Michał „Rybeńko” Radziwiłł. - Ks. Karol „Panie Kochanku”. - Ks. Dominik Radziwiłł sprzedaje Rachmanów Bystremu. - Cieciszowscy. - Siemiątkowscy. - Ostatnie czasy.................................... 43 Szumsk. Obecny stan miasteczka. - Historyczna przeszłość z XII w. - O.O. Franciszkanie w Szumsku. - Jeło-Ma- lińscy, Radziwiłłowie, Mężyńscy. - Fundacya kościo­ ła przez Ludwikę z Pruszyńskich Mężyńską.................. 51 Bryków. Podanie ludowe o 3-ch krzyżach pod Brykowem. - Obranie kierunku dalszej drogi......................................... 59 Suraż. Książę Konstanty Ostrogski otrzymuje w r. 1589 przywilej na miasteczko. - Fundacya Anny Aloizy z ks. Ostrogskich hetmanowej Chodkiewiczowej. - Jej zapis Suraża dla 0.0. Jezuitów. - Komisya edu­ kacyjna. - Spór o te fundusze szkoły krzemienieckiej z uniwersytetem wileńskim. - Ostatnie czasy. - Gło­ śny proces o władanie Surażem....................................... 60 Wilia. Piękne lasy, niegdyś ją otaczające. - Jeło-Malińscy, Denyśkowie, ks. ks. Radziwiłłowie, ks. ks. Czartory­ scy. - Ks. ks. Jabłonowscy. - Ś. p. książę Artur. - Je­ go sukcesorowie. - Profesor uniwersytetu kijowskie­ go r. st. Rejn, obecny właścicie......................................... 64 Kuniów. Obecny stan miasteczka. - Pułkownik Jabłonow­ ski zm. na emigracyi. - Rzut oka na bitwę pod Ku- niowem w czerwcu r. 1792 i na początek kampanii. - Liczebność wojsk ze stron obydwóch. Nieustanne cofanie się. - Bitwa pod Boruszkowcami. - Oddanie fortecy Połońskiej, następnie Dubieńskiej. - Bitwa pod Zielińcami. - Kanonada pod Ostrogiem. - Dłu­ gość linii bojowej. - Rozdawnictwo orderów w obozie pod Ostrogiem. - Propozycya rozejmu. - Cała armia cofa się na Dubno. - Potyczka pod Dertką w pobli­ żu Kuniowa....................................................................... 69 Spis rzeczy VII Str. Borowica. Rodzina Mogilnickich. - Wspomnienie o niej z przed 50 lat. - Przeszłość historyczna Borowicy. - Bohowitynowie. - Myszki w r. 1574. - Jabłonowscy. - Potoccy. - Ś. p. Cecylia z Potockich Walewska. - Za­ wisza .................................................................................... 79 Nowomalin vel Głuche. Jak obecnie wygląda w posiadaniu Anny z Chodkiewiczów Dowgiełłowej. - W. ks. lit. Skirgiełło prawdopodobnie założył Głuche. - Włada­ nie Jeło-Malińskich, następnie starosty Malińskie­ go. - Władanie Nowomalinem artysty Oskara So­ snowskiego (t 1885). - Siostra jego Falkowska obej­ muje dobra w posiadanie. - Głośny dział pomiędzy jej sukcesorami................................................................... 84 Międzyrzec Ostrogski. Erekcya konwentu O.O. Franciszka­ nów w r. 1606. - Ordynacya Ostrogska. - Tranzakcya Kolbuszowska w r. 1753. - Kanclerz w. kor. Jan Ma­ łachowski. - Syn jego, kanclerz w. kor. Hyacent. - Senator Iliński. - Dział fortuny pomiędzy jego sy­ nów. - Kopytków vel Oktawin. - Ostami sukcesor, wnuk senatora. - Stopniowa wyprzedaż wielkiej for­ tuny. - Wzorowa administracya Departamentu Apa- naży. - Historyczna przeszłość Międzyrzeca. - Bitwa tu w czerwcu r. 1792. - Generał Stanisław Mokro­ nowski. - Epizod z bitwy pod Zielińcami. - Krótki jego życiorys. - Jego stosunki rodzinne.......................... 96 Szumbar. Bohowitynowie. - Stanisław Łaszcz. - Wiśniowiec- cy. - Ks. ks. Czartoryscy. - Błędowski. - Klasztor Try- nitarzy. - Ich dzieje............................................................ 107 Trakt Jampolski. Pogląd topograficzny na tę część powiatu Krzemienieckiego.............................................................. 109 Dederkały. Ostatnie lata konwentu O.O. Reformatów. - Przeszłość tej miejscowości. - Fundatorowie klasztoru. 110 Dawny Szpakowy szlak. Geograficzny rzut oka na ówcze­ sne wołyńskie komunikacye............................................. 113 Zahajeckie vel Dębowe karczmy. Ówczesny sposób podró­ żowania. - Tu się spotykali koledzy krzemienieccy. - Walka klasycyzmu z kiełkującym romantyzmem. - Wspomnienie szkolne...................................................... 114 Zahajce. Przeszłość historyczna. - Rodzina Bobrów. - Etymologia nazw tutejszych wsi. - Temnohajce. - Bracia Urban i Teodor Bobrowie. - Typ domu zaha- jeckiego. - Nadzwyczaj liczne zjazdy. - Ich strony do damie i ujemne. - Zięciowie marszałka Bobra. - Mau­ rycy Potocki. - Juliusz Dzieduszycki - jeździec nad VIII Spis rzeczy Sir jeźdźcami. - Wyprowadzenie konia z pustyni arab­ skiej do Damaszku. - Dział familijny. - Zahajce w posiadaniu Eustachego Potockiego. — Ruina fortu­ ny. - Koszary dragońskie w pałacu................................ 118 Lachowce. Jak obecnie wygląda miasteczko. - Jego histo­ ryczna przeszłość. - Sieniutowie-Lachowieccy. - Ich koligacye. - Aryanie w Lachowcach w XVII wieku. - Ich spór z O.O. Dominikanami. - Opalińscy. - Ale­ ksander ks. Jabłonowski, słynny dziwak. - Stanisław August w Lachowcach. — Ks. Teofila Sapieżyna. Rząd, po jej śmierci, obejmuje te dobra i wydziela z nich fermy................................................................ 127 Tychoml. Zbór aryański, prawdopodobnie groby rodzinne Sieniutów. - Zamglona przeszłość z XI w. - Sapie­ howie. - Okraszewski........................................................ 136 Kornica. Urocze położenie nad Horyniem. - W XV w. kniaziowie Promczykowie-Komiccy. - Monastyr Sw. Trójcy ich fundacyi. - Obecnie dziedzictwo ks. Rom. Sanguszki.................................................................... .. ■ ■ 13a Katerburg. Dawna wieś Wierzbica. - Józef Plater, pisarz poi. kor., zamienia ją w miasteczko w r. 1780. - Oża­ rowscy - wspomnienie o członkach tej rodziny............. 140 Horynka. Rezydencya ś. p. Cecylii z Platerów Ożarow­ skiej. - Nadana jako królewszczyzna w XV w. ks. Konstantemu Wiśniowieckiemu, staroście krzemie­ nieckiemu. - Dzisiejszy właściciel generał Bobrikow. 142 Łanowce. Etnografia tej okolicy; jak dziś wyglądają Ła- nowce. - Odwieczne nadanie przez Kazimierza Ja­ giellończyka rodzinie Jełowickieh. - Przymusowa sprzedaż Łanowiec.
Recommended publications
  • Glosa Do Dziejów Rodu Książąt Ostrogskich
    PRZEGLĄD NAUK HISTORYCZNYCH 2008, R. VII, nr 1 ARTYKUŁY RECENZYJNE I RECENZJE ZBIGNIEW ANuSIK Uniwersytet Łódzki Glosa do dziejów rodu książąt Ostrogskich Tomasz Kempa, Dzieje rodu Ostrogskich, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2003, ss. 194. "Wśród ruskich rodów magnackich w Rzeczpospolitej ród knia- ziów Ostrogskich zajmował wyjątkową pozycję. Najwyraźniej było to widoczne w XVI wieku, gdy Ostrogscy przewyższali innych posiadanym bogactwem i politycznymi wpływami". W ten oto sposób Tomasz Kempa, znany badacz toruński, zajmujący się historią państwa polsko-litewskiego w XVI i XVII w., rozpoczyna swoją książkę poświęconą dziejom jednego z najpotężniejszych rodów magnackich w dawnej Rzeczypospolitej. Praca ta jest kontynuacją wcześniejszych badań Autora, który już w 1997 r. opublikował naukową biografię Konstantego Wasyla Ostrogskie- gol. W obu opracowaniach Tomasz Kempa wykorzystał znaczny zasób źródeł archiwalnych, sięgnął do licznych źródeł drukowa- nych, jak też do starannie dobranej i rozległej literatury przedmio- tu. Pod względem warsztatowym omawiana pozycja sprawia więc korzystne i bardzo solidne wrażenie. W trakcie jej lektury pojawia- ją się jednak dość liczne pytania i wątpliwości. W moim przeko- naniu, w książce Tomasza Kempy zabrakło również omówienia wielu istotnych problemów związanych z dziejami rodu Ostrog- skich, a wiele innych poruszanych tu zagadnień skłania do polemiki lub też wymaga wręcz sprostowania. Z tego właśnie powodu zdecydowałem się na podjęcie trudu napisania niniejsze- l T. K e m p a, Konstanty Wasyl Ostrogski (ok. 1524/1525-1608) wojewoda kijowski i marszałek ziemi wołyńskiej, Toruń 1997. 128 Artykuły recenzyjne i recenzje go tekstu, który w zamierzeniu stanowić ma uzupełnienie do monografli przygotowanej do druku przez Tomasza Kempę. W pierwszym rozdziale swojej książki toruński historyk przed- stawił kniaziów Ostrogskich żyjących w XIV i XV w.
    [Show full text]
  • The Jews in a Polish Private Town Hundert, Gershon David
    The Jews in a Polish Private Town Hundert, Gershon David Published by Johns Hopkins University Press Hundert, Gershon David. The Jews in a Polish Private Town: The Case of Opatów in the Eighteenth Century. Johns Hopkins University Press, 1991. Project MUSE. doi:10.1353/book.71395. https://muse.jhu.edu/. For additional information about this book https://muse.jhu.edu/book/71395 [ Access provided at 1 Oct 2021 04:32 GMT with no institutional affiliation ] This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License. HOPKINS OPEN PUBLISHING ENCORE EDITIONS Gershon David Hundert The Jews in a Polish Private Town The Case of Opatów in the Eighteenth Century Open access edition supported by the National Endowment for the Humanities / Andrew W. Mellon Foundation Humanities Open Book Program. © 2019 Johns Hopkins University Press Published 2019 Johns Hopkins University Press 2715 North Charles Street Baltimore, Maryland 21218-4363 www.press.jhu.edu The text of this book is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/. CC BY-NC-ND ISBN-13: 978-1-4214-3628-9 (open access) ISBN-10: 1-4214-3628-0 (open access) ISBN-13: 978-1-4214-3626-5 (pbk. : alk. paper) ISBN-10: 1-4214-3626-4 (pbk. : alk. paper) ISBN-13: 978-1-4214-3627-2 (electronic) ISBN-10: 1-4214-3627-2 (electronic) This page supersedes the copyright page included in the original publication of this work. The Jews in a Polish Private Town JOHNS HOPKINS JEWISH STUDIES Sander Gilman and Steven T.
    [Show full text]
  • Ikony-Obrazy W Świątyniach Rzymsko-Katolickich Dawnej Rzeczypospolitej
    1 IKONY-OBRAZY W ŚWIĄTYNIACH RZYMSKO-KATOLICKICH DAWNEJ RZECZYPOSPOLITEJ Habent sua fata imagines Rodzicom 2 3 Biblioteka Tradycji nr CV Mirosław Piotr Kruk IKONY-OBRAZY W ŚWIĄTYNIACH RZYMSKO-KATOLICKICH DAWNEJ RZECZYPOSPOLITEJ Collegium Columbinum Kraków 2011 4 Opiniodawcy dr hab. Piotr Krasny, Uniwersytet Jagielloński prof. dr hab. Aleksander Naumow, Università Ca’ Foscari, Venezia Na okładce s. I: Matka Boska z Jezusem, ikona w tabernakulum w ołtarzu, szkoła italo- -kreteńska, ok. 1500, dr. temp., złocenia, 28 x 23 cm, Kalwaria Zebrzydowska, kaplica św. Anny w obrębie murów kl. bernardynów. Fot. M.P. Kruk, 2008 s. IV: Matka Boska Nieustającej Pomocy, replika ikony w zakończeniu nawy bocznej, Kraków-Ruczaj, k. rzym.-kat. pw. Zesłania Ducha Św. Fot. M.P. Kruk, 2010 Projekt okładki: Agnieszka Walecka-Rynduch Opracowanie indeksów i korekta merytoryczna: Mirosław P. Kruk Redaktor Wydawnictwa: Elżbieta Białoń Redaktor techniczny: Krzysztof Marek Szwaczka, Jacek Zaryczny © Mirosław Piotr Kruk, Kraków 2011 © Collegium Columbinum, Kraków 2011 Wydanie książki dofinansował Uniwersytet Gdański Wydawca Collegium Columbinum 31-831 Kraków, ul. Fatimska 10, tel./fax: (+48) 12 641-42-54 32-720 Nowy Wiśnicz, ul. Zamkowa 10 (Palais Valdolfo) tel./fax: (+48) 14 685-54-65 www.columbinum.com.pl [email protected][email protected] ISSN 1895-6076 ISBN 978-83-7624-081-7 5 Spis treści Wprowadzenie 7 I. Badania nad recepcją ikon w świątyniach rzymsko-katolickich Europy 15 Podsumowanie 23 II. Ikony – obrazy w kościołach Rzeczypospolitej 27 II.1. Ikony g r e c k i e (z obszaru Bałkan) rozpoznane 29 II.2. Ikony g r e c k i e domniemane 38 II.3.
    [Show full text]
  • Studia Historyczne 3(235) 2016.Indd
    STUDIA HISTORYCZNE R. LIX, 2016, Z. 3 (235) PL ISSN 0025-1429 Karol Łopatecki (Uniwersytet w Białymstoku) KONFEDERACJE BYŁYCH KLIENTÓW, SŁUG I PRACOWNIKÓW JANUSZA OSTROGSKIEGO DZIAŁAJĄCE W LATACH 1620–1621 Abstract CONFEDERATION OF FORMER CLIENTS, SERVANTS AND EMPLOYEES OF JANUSZ OSTROGSKI IN 1620–1621 This article discusses two successive confederations established by the clients and employees of Janusz Ostrogski. They functioned just after the death of their patron, mainly within the Ostrog- ski Fee Tail. The fi rst, founded in 1620, was concerned with the property claims of Ostrogski’s most trusted servants and clients during the settlement of his estate. The second exemplifi ed the political demands of the landed nobility whose domains fell within the Ostrogski Fee Tail. Both of these played an important role in shaping the legal and organisational framework for estates. Key words: Ostrogski Family Fee Tail, Janusz Ostrogski, confederation, clientalism, patrons, ways of inheritance, dependent nobility, Michał Kropiwinicki Słowa kluczowe: Ordynacja Ostrogska, Janusz Ostrogski, konfederacje, klientelizm, opiekunowie, zasady dziedziczenia, szlachta zależna, Michał Kropiwnicki. Konfederacje i rokosze są jednym z kluczowych zagadnień, bez których nie można zrozumieć ustroju Rzeczypospolitej szlacheckiej. W szczególności insty- tucja ta pozwala niuansować porządek prawny i ustrojowy oparty na prawie stanowionym, przede wszystkim kluczowa jest przy analizie kultury politycznej i prawnej obowiązującej w Koronie i Wielkim Księstwie Litewskim1. Stosow- 1 Zob. przykładowo: W. Stanek, Konfederacje generalne koronne w XVIII wieku, Toruń 1991, passim; A. Abramski, Sądownictwo podczas konfederacji w Polsce (1672–1793), Kato- 264 nie do wagi zagadnienia powstało wiele znakomitych książek i artykułów2. Nie oznacza to jednak, że wszystkie wystąpienia szlacheckie doczekały się odręb- nego studium, czego najlepszym przykładem jest tzw.
    [Show full text]
  • Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego (1880-1902) (Geographical Dictionary of the Kingdom of Poland) Volume VIII, Pp
    Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego (1880-1902) (Geographical Dictionary of the Kingdom of Poland) Volume VIII, pp. 61-63: "Piatyhory" Translated by Tomasz Jankowski (jewishfamilysearch.com) Edited by Fern Greenberg Blood Piatyhory, a small town over the Molochna river, tributary of the Ros River, Tarashcha uyezd,1 is an area rich in oak woods and water, located 52 verst [55.5 km, or about 34.5 mi] from Tarashcha and 141 verst [150.4 km, or about 93.5 mi] from Kyiv. It is a vast settlement of 3,036 inhabitants, including 2,091 Russian Orthodox, 166 Roman Catholics, and 779 Jews. The southern part of the town is called Odaipil. The Dormition (Orthodox) church built of brick in 1821 stands on the place where the old, formerly Uniate, church was located. The old church — built in 1728 — was made of oak wood and had three distinctive domes. The parish had, according to the 1741 revision [census], 130 houses in Piatyhory, as well as sixty-one in surrounding areas. Besides the Dormition church there was, since at least 1742, a second church of St. Nicolai, which burnt in 1850. Counts and Piatyhory heirs, Ostrowski (Ostrogski) and Rohoziński, founded in 1827 the brick Roman-Catholic church of St. Vincent. The town was located on the borderlands between two wildernesses: a forest spreading between the Ros River and the town of Piatyhory itself, adjoining the settlement of Vo lodarka; as well as a steppe, known as the Uman wilderness, which gave Piatyhory its nickname "Sub-steppe." Thirty-five graves stand on a field behind the hills and the town has a sign that Piatyhory has witnessed clashes and bloody events, disquieting the region.
    [Show full text]
  • Glosa Do Dziejów Rodu Książąt Ostrogskich
    Zbigniew Anusik Glosa do dziejów rodu książąt Ostrogskich Przegląd Nauk Historycznych 7/1, 127-210 2008 PRZEGLĄD NAUK HISTORYCZNYCH 2008, R. VII, nr 1 ARTYKUŁY RECENZYJNE I RECENZJE ZBIGNIEW ANuSIK Uniwersytet Łódzki Glosa do dziejów rodu książąt Ostrogskich Tomasz Kempa, Dzieje rodu Ostrogskich, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2003, ss. 194. "Wśród ruskich rodów magnackich w Rzeczpospolitej ród knia- ziów Ostrogskich zajmował wyjątkową pozycję. Najwyraźniej było to widoczne w XVI wieku, gdy Ostrogscy przewyższali innych posiadanym bogactwem i politycznymi wpływami". W ten oto sposób Tomasz Kempa, znany badacz toruński, zajmujący się historią państwa polsko-litewskiego w XVI i XVII w., rozpoczyna swoją książkę poświęconą dziejom jednego z najpotężniejszych rodów magnackich w dawnej Rzeczypospolitej. Praca ta jest kontynuacją wcześniejszych badań Autora, który już w 1997 r. opublikował naukową biografię Konstantego Wasyla Ostrogskie- gol. W obu opracowaniach Tomasz Kempa wykorzystał znaczny zasób źródeł archiwalnych, sięgnął do licznych źródeł drukowa- nych, jak też do starannie dobranej i rozległej literatury przedmio- tu. Pod względem warsztatowym omawiana pozycja sprawia więc korzystne i bardzo solidne wrażenie. W trakcie jej lektury pojawia- ją się jednak dość liczne pytania i wątpliwości. W moim przeko- naniu, w książce Tomasza Kempy zabrakło również omówienia wielu istotnych problemów związanych z dziejami rodu Ostrog- skich, a wiele innych poruszanych tu zagadnień skłania do polemiki lub też wymaga wręcz sprostowania. Z tego właśnie powodu zdecydowałem się na podjęcie trudu napisania niniejsze- l T. K e m p a, Konstanty Wasyl Ostrogski (ok. 1524/1525-1608) wojewoda kijowski i marszałek ziemi wołyńskiej, Toruń 1997. 128 Artykuły recenzyjne i recenzje go tekstu, który w zamierzeniu stanowić ma uzupełnienie do monografli przygotowanej do druku przez Tomasza Kempę.
    [Show full text]
  • Dzieje Rodu Książąt Ostrogskich W Świetle „Herbarza” Kaspra Niesieckiego
    ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS _________ FOLIA HISTORICA 77, 2003 L id ia G runtowska Dzieje rodu książąt Ostrogskich w świetle „Herbarza” Kaspra Niesieckiego Wołyń w XVI i XVII stuleciach stanowił terytorium zdominowane przez wielkie fortuny magnackie. Tu znajdowała się baza materialna rodów zaliczanych do grona najpotężniejszej kresowej magnaterii. Włączenie Wołynia do Korony w 1569 r. pociągnęło za sobą zachwianie dotychczasowej równowagi pomiędzy możnowładztwem a średnią szlachtą. Po unii lubelskiej coraz większą rolę odgrywają bowiem rody magnackie wywodzące się z ruskich ziem Korony. W kilkadziesiąt lat po unii magnateria przewagę polityczną narzuciła średniej szlachcie. Wiek XVII słusznie więc określany jest w naszej historiografii wiekiem oligarchii magnackiej. Przedmiotem podjętych przeze mnie badań nic jest jednak proces zdo- bywania przewagi politycznej w państwie przez warstwę magnaterii. Celem niniejszego artykułu jest bowiem spojrzenie na dzieje najpotężniejszego rodu kniaziowskiego wywodzącego się z Wołynia oczami jednego z największych historyków polskich epoki saskiej - Kaspra Niesieckiego. Postaram się odpowiedzieć na pytania: jak dużo wiedział Niesiecki o historii tego rodu kniaziowskiego, co stanowiło przedmiot jego zainteresowań, na jakie sprawy zwracał szczególną uwagę, a jakie pomijał milczeniem. Przyjęłam założenie, że być może na podstawie analizy odpowiednich fragmentów Herbarza uda mi się odtworzyć jego warsztat badawczy i wyeksponować wiodące wątki jego narracji. Ród książąt Ostrogskich wyróżniał się spośród wszystkich wołyńskich rodów magnackich ogromnym bogactwem i znaczeniem politycznym. Moim zdaniem niezwykle istotny jest jednak również fakt, że należał on do grupy kilku potężnych rodów magnackich dawnego województwa wołyńskiego, które wygasły w linii męskiej w XVII stuleciu. Fakt ten miał - według mnie - tę niezaprzeczalną zaletę, że Niesiecki mógł spojrzeć na dzieje tej rodziny z punktu widzenia historyka.
    [Show full text]