Si Të Nisësh Dhe Të Zhvillosh Një Biznes Në Fier

BASHKIA FIER

SI TË NISËSH DHE TË ZHVILLOSH NJË BIZNES NË FIER

Kjo broshurë u bë e mundur me mbështetjen e popullit amerikan nëpërmjet Agjencisë së Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Nërkombëtar (USAID). Përmbajtja e këtij materiali është përgjegjësi e Tetra Tech dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e USAID apo të Qeverisë së Shteteve të Bashkuara.

1 Fieri më shumë se kushdo tjetër e ka të nevojshme që të ketë një guidë e cila të orientojë dhe specifikojë gjithcka të prekshme deri më sot. Për këtë dua të falenderoj Projektin e USAID-it për Planifikimin dhe Qeverisjen Vendore (PLGP), jo vetëm për mundësimin e kësaj guide, por edhe si mik i mirë i Bashkisë Fier në shumë praktika të suksesshme. Zhvillimi ekonomik dhe infrastrukturor i Fierit që po merr hov çdo ditë e më shumë kërkon paralel dhe nxjerrjen në pah të shumë informacioneve që ekzistojnë, por janë të pazbuluara për shumë qytetarë, të cilët duan të ndëmarrin një sipërmarrje të re, apo të programojnë të ardhmen mbi bazën e një trendi zhvillimor. Nëse mundemi që t’u ofrojmë një informacion praktik, të detajuar si përgjigje për cdo pyetje, apo paqartësi që ata kanë deri më sot, kemi mundur të sigurojmë atë ndihmë që është shumë e nevojshme për këdo në një fillim të ri. Përvec informacionit në këtë guidë ka orientime dhe qartësime specifike dhe profesionale mbi hartimin e një plani biznesi, këshilla praktike për marketing e promocion, të lidhura natyrshëm me informacione mbi qytetin dhe sektorët potencialë për investime. Nuk mungojnë as këshillat, kontaktet e nevojshme, vendndodhjet e përshtatshme dhe identifikimi i aktorëve të mundshëm për bashkëpunim me biznesin. Armando Subashi Kryetar i Bashkisë Fier Bashkia Fier sot ka një sërë prioritetesh lokale, të cilat kanë vetëm një pikë referimi: “Mirëqenien dhe Zhvillimin”. Themelore është që të bëjmë të mundur si asnjëherë më parë atë që çfarë shpenzohet nga taksat e qytetarëve, të bëhet në mënyrë sa më të drejtë, si në funksion të prioriteteve, ashtu edhe në funksion të bashkëveprimit me qytetarët, për të siguruar përmirësimin e mëtejshëm të cilësisë së jetës në çdo zonë e komunitet. Pas ndarjes së re territoriale, megjithë vështirësitë dhe problematikat e shumta të trashëguara, kryesisisht nga ish komunat, eksperienca e fituar ka bërë që sot të jemi më të azhornuar me shqetësimet dhe nevojat e komunitetit, duke përcaktuar qartë prioritetet. Kjo guidë është një nga shembujt të asaj që ne jemi duke draftuar për të formalizuar jo vetëm aksionet, por dhe nevojat. Fieri është një qytet me potencial të madh ekonomik dhe pozicion të përshtatshëm gjeografik për këdo që dëshiron të ndërmarrë një sipërmarrje apo të hapë një biznes të ri. Përvec kësaj ne jemi munduar të krijojmë një klimë të përshtatshme dhe lehtësira fiskale për biznesin në përgjithësi dhe atij të ri në veçanti. Kemi akoma shumë për të bërë, për t’i dhënë Fierit atributin e qytetit ku punohet, investohet dhe jetohet në mënyrë të sigurt e progresive. Faleminderit partnerëve tanë, bashkëpunëtorëve dhe gjithë qytetarëve për mbështetjen dhe besimin. 3 Përmbajtja

1. Burimet për hapjen e biznesit 5 2. Informacionet bazë 6 a. Udhëzues për planin e biznesit b. Ku mund të regjistroni biznesin tuaj c. Taksat dhe tarifat d. Lejet e ndërtimit e. Udhëzues për planifikimin d. Çështje të tjera 3. Zgjedhja e vendit 19 4. Sigurimi 20 5. Financimi 21 6 Institucionet Financiare 22 7. Krijimi i vendeve të punës 23 8. Lista e institucioneve 24

4 Nëse doni asistencë hap pas hapi apo për një nisje të BURIMET PËR menjëhershme në biznes, ka disa burime të lira dhe të jashtëzakonshme në Fier që mund tju vijnë në ndihmë NISJEN E BIZNESIT në çdo hap në rrugëtimin tuaj.

Bashkia Fier Njësia për Koordinimin Evropian dhe Hartimin e Projekteve Lagjja “Kastriot”, Rruga “Ramiz për Investimet e Huaja ka si mision të saj përthitjen e fondeve Aranitasi”, Fier evropiane mbi bazë projektesh, si dhe hartimin, koordinimin dhe [email protected] ndjekjen e projekteve për investime të huaja e zhvillimore te www.bashkiafier.gov.al qytetit. Kjo Njësi, shërben njëkohësisht si pikë kontakti për gjithë komunitetin në lidhje me informimin për Bashkimin Evropian.

Blv. Dëshmorët e Kombit. Agjencia Shqiptare e Zhvillimit të Investimeve synon Kryeministria, Kati III, Tiranë tërheqjen e investimeve të huaja, rritjen e konkurrueshmërisë së tel: +355 (0)42 251 001 ekonomisë shqiptare nëpërmjet mbështetjes të ndërmarrjeve të [email protected]/[email protected] vogla dhe të mesme, si dhe inovacionit.

Rr. “Muhamet Gjollesha”, Nr.56, Agjencia për Zhvillim Bujqësor dhe Rural - AZHBR Tiranë, Shqipëri mbështet sipërmarrësit në sektorin ushqimor në përgatitjen për Tel: +355 4 22 28 318 përfitimin e fondeve nga buxheti i Bashkimit Evropian, ristrukturim, E-mail: [email protected] modernizim dhe specializim në produktet dhe tregjet specifike www.azhbr.gov.al bazuar në avantazhet konkuruese të vendit.

CBS Zyra Qendrore Creative Business Solutions (CBS) është një organizatë konsulence Adresa: Rr. Mustafa Matohiti, biznesi dhe projekt zbatuese. Përmes veprimtarisë së saj, CBS zbaton Nr 4, Kati III, Tirana, Albania projekte zhvillimore në Shqipëri me ndikim edhe në vendet e Ballkanit Email: [email protected] Perëndimor. CBS ka ngritur ekspertizën e saj në bujqësi, mbështetje për Tel: +355 4 4536891 mundësi financimi, teknologji, energji e gjelbër dhe turizëm.

www. fondibesa.com Fondi Besa – Dega Fier është një institucion mikrofinanciar në tel: +355 (0)34 22 2560 Shqipëri, i cili u ofron individëve kredi mikro, të vogla dhe të mesme për të hapur, zgjeruar dhe zhvilluar aktivitete fitimprurëse. Klientët e Fondit BESA përfshijnë njerëz nga të gjitha shtresat social- ekonomike, të papunët dhe bizneset e sapokrijuara.

Fondi Noa. Lagjja "1 Maj" Fondi Noa synon dhënien e kredive për individë, biznese të Rr. "Jani Bakalli", Fier vogla dhe të mesme me qëllim zhvillimin e aktiviteteve të tyre dhe Tel: 068 903 8861 zhvillimin ekonomik në vend.

Sheshi Fitorja, Lagjja “29 Nëntori” Kredo.al ka për qëllim dhënien e mikrokredive. Kreditë jepen Rr. “Dervish Hekali” Fier zakonisht në shuma të vogla dhe me afat të shkurtër.

5 INFORMACIONET BAZË

Në vijim do të gjeni a. Hartimi i planit të biznesit hapat e para që duhet të bëni për hapjen e një b. Regjistrimi i strukturës ligjore dhe emrit tregtar biznesi të ri. Lexoni më poshtë për c. Aplikimi për NUIS në QKB të marrë informacion të hollësishëm për secilën d. Marrja e numrit të sigurimeve shoqërore nga këto hapa. e. Marrja e lejeve përkatëse për biznesin Vizitoni faqen e bashkisë: www.bashkiafier.gov.al f. Çështje të tjera për udhëzime në lidhje lejet e nevojshme për biznesin tuaj. Në të do të gjeni edhe Hartimi planit të biznesit kërkesat apo kushte të tjera që mund të Rëndësia e planit të biznesit kenë lidhje me llojin e biznesit që do hapni Dështimi në hartimin e planit do të thotë të planifikosh si dhe burime të dështimin. Mbikëqyrjet dhe gabimet janë shumë më të lira në tjera informacioni të letër sesa në jetën reale. Plan i biznesit i ndihmon pronarët nevojshëm. të shmangin kurthet që në fillim. Nëse keni nevojë për kapital, rëndësia e përgatitjes së një plani biznesi nuk mund të ekzagjerohet.

Asistenca për hartimin e planit të biznesit mund të gjendet tek organizatat që listohen në seksionin “Burimet për hapjen e biznesit”më sipër.

Mos e anashkaloni procesin e këshillimit. Para se të paraqisni planin në bankë ose tek ndonjë huadhënës tjetër, merr mendimin e një eksperti.

6 UDHËZUES PËR PLANIN E BIZNESIT

Më poshtë jepet pamja e një plani tipik biznesi, por ka shumë mënyra të tjera për hartimin e një plani të tillë. Në internet ka shumë shembuj të planeve të biznesit. Ky plan duhet trajtuar si dokument që i nënshtrohet ndryshimeve të vazhdueshme, nga i cili mësoni dhe përshtateni, si diçka që ju ndihmon t’i jepni jetë biznesit tuaj.

Hyrje • Bëni një përshkrim të hollësishëm të biznesit dhe qëllimeve të tij • Diskutoni për pronësinë e biznesit • Diskutoni për strukturën ligjore • Listoni aftësitë dhe përvojat që ju i jepni biznesit • Diskutoni për avantazhet që keni ju dhe biznesi juaj ndaj konkurrentëve në treg

Marketingu • Diskutoni për produktet / shërbimet e ofruara • Identifikoni kërkesën e klientit për produktet / shërbimet tuaja • Identifikoni tregun tuaj, madhësinë dhe vendndodhjen e tij • Shpjegoni se si do të reklamohen dhe tregtohen produktet dhe shërbimet tuaja • Shpjegoni strategjinë e çmimeve

Menaxhimi financiar • Shpjegoni burimin dhe shumën e kapitalit fillestar të kërkuar për të filluar biznesin tuaj • Hartoni një buxhet mujor operativ dhe qarkullimin mujor të likuiditeteve për 3 vitet e para • Bëni parashikimin e pasqyrave të të ardhurave dhe bilanceve për një periudhë 3-vjeçare • Diskutoni për pikën 0 (fitimet mbulojnë të gjitha shpenzimet pa mbetur asnjë tepri) • Shpjegoni bilancin tuaj personal dhe mënyrën e kompensimit • Diskutoni se kush do të mbajë kontabilitetin dhe financat e biznesit tuaj dhe se si do të mbahen ato • Jepni shpjegime për situatat “çfarë ndodh nëse” ku të trajtoni forma alternative për zgjidhjen e ndonjë problemi të mundshëm

7 Operacionet • Shpjegoni si do të administrohet biznesi çdo ditë • Diskutoni për procedurat e marrjes në punë të personelit • Diskutoni për siguracionin, qiratë, dhe çështje të tjera që lidhen me to për biznesin tuaj • Llogarisni pajisjet që do t’ju duhen për produktet apo shërbimet që do të ofroni • Llogarisni prodhimin dhe shpërndarjen e produkteve dhe shërbimeve

Çështjet përmbyllëse • Bëni një përmbledhje të qëllimeve dhe objektivave të biznesit • Shprehni angazhimin tuaj për suksesin e biznesit

Regjistrimi i strukturës ligjore dhe emrit tregtar Regjistrohuni në Qendrën Kombëtare të Biznesit në Fier.

Aplikimi për NIPT tek organet tatimore vendore Regjistrohuni tek organet tatimore vendore dhe në bashki, ku do të merrni informacionin e nevojshëm për këtë regjistrim.

8 KU MUND TË REGJISTRONI NJË BIZNES?

• Në sportelet e QKB • Në mënyrë elektronike • Për më shumë informacion mbi Regjistrimin e Biznesit tuaj, ju lutemi referojuni në faqen e internetit të QKB: www.qkb.gov.al

Kërkesat për aplikim për leje dhe/ose licencë, apo për nënkategoritë respektive të tyre paraqiten pranë çdo sporteli shërbimi të QKB, në selinë qendrore në Tiranë ose në sportelet e shërbimit të cilat gjenden pranë zyrave të pushtetit vendor në Bashkinë Fier. Kosto e paraqitjes së kërkesës për aplikim është 100 Lekë. Kërkesa për aplikim paraqitet në çdo sportel shërbimi, pavarësisht vendodhjes së ushtrimit të aktivitetit të aplikantit. Kërkesa për aplikim përbëhet nga formulari tip i plotësuar dhe dokumentet shoqëruese dhe provuese përkatëse. Aplikanti ose një person i autorizuar prej tij mund të paraqesin kërkesën për aplikim në sportelin e shërbimit të QKB. QKB-ja nuk mund të kërkojë paraqitjen e dokumenteve apo dhënien e informacioneve të tjera, të paparashikuara në formularin e kërkesës për aplikim.

9 TAKSAT DHE TARIFAT VENDORE

Taksa e ndërtesës është 0,2 % të vlerës së ndërtesës që përdoret, shfrytëzohet për veprimtari ekonomike. Informacioni: Drejtoria e Taksave dhe Tarifave. E-mail: [email protected]

Taksa për truallin që përdoret për qëllime biznesi është 20 lekë në vit për m2. Informacioni: Drejtoria e Taksave dhe Tarifave. E-mail: [email protected]

Tatim i thjeshtuar mbi fitimin e biznesit të vogël. Është subjekt i këtij tatimi çdo biznes që kryen veprimtari ekonomike me qarkullim vjetor deri në 8 milionë lekë. Për ato biznese të vogla që kanë qarkullim vjetor deri në 5 milionë lekë, ky tatim është 0. Për bizneset e vogla që kanë qarkullim vjetor 5-8 milionë lekë, ky tatim është në masën 5% të të ardhurave neto. Tatim i thjeshtuar mbi fitimin e biznesit të vogël, është taksë vendore që administrohet nga administrata tatimore qendrore e në rastin e pagesës, paguhet në katër këste. Pagesa e parë duhet të kryhet brenda datës 20 prill, pagesa e dytë duhet të kryhet jo më vonë se data 20 korrik, pagesa e tretë duhet të kryhet jo më vonë se data 20 tetor dhe pagesa e katërt duhet të kryhet jo më vonë se data 20 dhjetor.

10 Taksa e ndikimit në infrastrukturë është një taksë që Qeverisja Vendore vendos mbi ndërtimet e reja dhe e ndihmon atë për financimin e infrastrukturës publike në funksion të shërbimeve në rritje, që sjell ndërtimi i ri. Kjo taksë aplikohet vetëm një herë dhe paguhet nga investitori për llogari të Bashkisë që lëshon lejen e ndërtimit. Përjashtohen nga pagesa e kësaj takse investimet për ndërtimin Hoteleve dhe Resorteve me 5 yje, status special, si dhe investimet në veprimtari pritëse të certifikuar si “agroturizëm” sipas përcaktimit të legjislacionit të fushës. Për ndërtimet e tjera që destinohen për përdorim në sektorin e turizmit, të industrisë, të bujqësisë, të ndërtimeve individuale për qëllime të përdorimit vetjak nga individët, të ndërtuara nga vetë individi apo me sipërmarrës, si dhe të ndërtimeve për qëllime publike, taksa e ndikimit në infrastrukturë është 1% deri në 3% e vlerës së investimit. Në rastin e ndërtimeve, që kryhen nga shoqëri ndërtimi, dhe që destinohen për banim, tregtim ose shërbime, kjo taksë për Bashkinë Fier është 6%.

Taksa për fjetjen në hotel dhe njësitë akomoduese në territorin e Bashkisë Fier aplikohet përkatësisht: a. 175 lekë për person në natë, për fjetjen në hotel me 4-5 yje. b. 70 lekë për person në natë, për fjetjen në njësi të tjera akomoduese si bujtina, etj. Informacioni: Drejtoria e Taksave dhe Tarifave. E-mail: [email protected]

Taksa e Tabelës është taksë vjetore që zbatohet për të gjitha subjektet të cilat vendosin tabelë të lëvizshme apo të palëvizshme, për të identifikuar veprimtarinë e tyre apo reklamuar atë ose të personave të tretë. Në rastin e tabelave në funksion të ekspozimeve të ndryshme, panaire, spektakle etj, taksa paguhet për periudhën kohore të aktivitetit, sipas lejes së dhënë nga Bashkia. Taksa e tabelës ndryshon në bazë të qëllimit të përdorimit dhe të sipërfaqes që subjekti ka vendosur. Informacioni: Drejtoria e Taksave dhe Tarifave. E-mail: [email protected]

Tarifat Vendore paguhen për Bashkinë Fier nga Bizneset që përfitojnë një shërbim të ofruar ose një të drejtë të marrë. Ndër tarifat kryesore janë: Tarifa për zënien dhe përdorimin e hapësirës publike, tarifa për ofrimin e shërbimeve, etj. Për më shumë informacion se si dhe ku mund të paguhen këto detyrime vendore për Bashkinë Fier, referojuni www.bashkiafier.gov.al ose drejtohuni pranë Drejtorisë së Tatim Taksa, Bashkia Fier, në [email protected]

Taksa kombëtare Një informacion të detajuar mbi taksat kombëtare që duhet të paguani mund ta gjeni në adresën: www.tatime.gov.al

11 LEJET E NDËRTIMIT

Kur nuk më duhet leja? Kur më duhet leja?

Leja e ndërtimit nuk është Leja e ndërtimit është e e nevojshme në punimet që nevojshme për çdo ndërtim, kryhen nëpërmjet deklaratës riparim, restaurim apo prishje paraprake të punimeve. të objekteve ekzistuese. Punime të mirëmbajtjes Dokumenti i lejes së së zakonshme janë ndërtimit përshkruan të ndërhyrjet për riparimin apo gjitha kushtet për kryerjen zëvendësimin e rifiniturave e punimeve të ndërtimit me ekzistuese të ndërtesave, si dokumentacionin shoqërues dhe ato që janë të nevojshme të aplikimit dhe normave dhe për të mbajtur në eficiencë standardeve të përcaktuara në impiantet teknologjike këtë ligj. ekzistuese. Për më shumë informacion, Në këto raste nuk është e vizitoni faqen online: nevojshme për leje. www.bashkiafier.gov.al

Vizitoni faqen e bashkisë www.bashkiafier.gov.al për të marrë informacione në lidhje me lejet dhe llojet e tyre që duhen sipas profilit të biznesit që do të hapni.

12 Gjeta një hapësirë në shtëpi për të hapur biznes. A më duhet leje, dhe nëse po, cila leje? Po, ju duhet leje dhe duhet të ndiqni hapat si më poshtë: a. Kërkesa për leje sipas formatit të aplikimit, të përcaktuar në këtë rregullore dhe në sistemin elektronik të lejeve b. Prokura ose autorizimi, në emër të personit fizik apo juridik, në rast se kërkesa paraqitet nga një përfaqësues i pronarit ose zhvilluesit c. Dokument që vërteton të drejtat pasurore të pronës që marrin pjesë në zhvillim dhe, nëse ka, kopje të marrëveshjes për pronën d. Planin e rilevimit të pronës, në shkallë 1:500, nga topograf i licensuar e. Projekt idenë arkitektonike të zhvillimit f. Kopje të licencës së topografit dhe projektuesit g. Mandat pagesën e tarifës së aplikimit nëse parashikohet Për më shumë informacion: [email protected]

Po nëse dua të bëj ndryshime në fasadën e ndërtesës? Nëse jeni duke kryer riparime të vogla në pjesën e jashtme ju duhet të merrni leje në sistemin e-Albania në ato raste kur keni ndryshime nga gjendja ekzistuese e objektit, në të kundërt jo.

Po sikur në propozimin tim të kërkohet punë ndërtimi apo ndryshime të tjera strukturore jashtë ndërtesës? Po, ju duhet leje dhe duhet të aplikoni në sistemin e-Albania ose pranë sportelit të Drejtorisë së Planifikimit dhe Zhvillimit të territorit në Zyrën me një Ndalesë, Bashkia Fier.

Sa kohë duhet për të marrë leje? Procedura e dhënies së lejes së ndërtimit zgjat 60 ditë.

Sa do të më kushtojë për të marrë një leje? Kostoja për leje ndërtimi është 3% të vlerës së investimit për banesa dhe 4% për jobanesa.

Ndërtesa ku ndodhet biznesi im nuk është e përshtatshme për t’u aksesuar nga personat me aftësi ndryshe. Për çdo objekt në fazë projektimi parashikohet vendosja e rampave apo elementëve të tjerë në funksion të personave me aftësi të kufizuar. Duhet të aplikoni për leje për vendosjen e këtyre elementëve pranë objektit tuaj. 13 UDHËZUES PËR PLANIFIKIMIN

Informacionin mbi zonat e planifikuara për t’u ndërtuar nga biznesi mund t’a gjeni në website-in e Bashkisë Fier www.bashkiafier.gov.al. Në faqen Strategjia e Zhvillimit të Territorit mund të gjeni të gjithë dokumentat strategjik si “Plani i përgjithshëm vendor”, “Vlerësimi strategjik mjedisor”, etj., me hartat përkatëse ose në faqen e AKPT . Për çdo paqartësi mund t’i drejtoheni Drejtorisë së Planifikimit dhe Zhvillimit të Territorit në adresën: [email protected].

Zbatimi i vendimeve/rregulloreve të bashkisë Në Nenin 6 të VKM 408 datë 13.05.2015 “Për Miratimin e Rregullores së Zhvillimit të Territorit“ dhe në Strategjinë e Zhvillimit Urban, përcaktohen kriteret për marrje leje ndërtimi. www.bashkiafier.gov.al dhe www.azht.gov.al

14 Pyetje që bëhen shpesh Punët Publike

Kur do të më duhet të kontaktoj Informacionin për thirrjet e Bashkisë në me bashkinë për Punët Publike? lidhje me punët publike mund t’a gjeni në faqen e internetit të Agjencisë së Prokurimit Publik www.app.gov.al. Në këtë sistem kryhen elektronikisht të gjitha procedurat e prokurimit publik, përfshirë prokurimet me vlerë të vogël, si dhe faza e parë e procedurave koncesionare/ partneriteteve publike private, sipas parashikimeve legjislative përkatëse. Për çdo informacion tjetër apo pyetje lidhur me Punët Publike vizito www.bashkiafier.gov.al ose dërgo email në [email protected].

A më duhet të plotësoj ndonjë Po, formulari i aplikimit për leje ndërtimi formular për të marrë leje plotësohet online në sistemin elektronik ndërtimi? të lejeve në e-Albania ose pranë sportelit të Zyrës me një Ndalesë, Bashkia Fier. 15 Sa kohë duhet për të marrë leje Procedura e dhënies së lejes së ndërtimit ndërtimi? zgjat 60 ditë.

A do të më duhet t’i mbyll lejet Në fund te procesit të marrjes së lejes, që më janë dhënë për projektet? autoriteti përgjegjës i planifikimit lëshon Certifikatën e përdorimit të objektit, që vërteton përfundimin e punimeve, në përputhje me lejen e ndërtimit. Për afatin e mbylljes së lejes mund të kontaktoni Drejtorinë e Planifikimit dhe Zhvillimit të Territorit në: [email protected]

A mund të më sugjerojë bashkia Për të bërë të gjitha punimet e kryera ndonjë ndërtues/kontraktor për subjekti i zbatimit/ kontraktori zgjidhet me të bërë punimet e ndërtimit? dëshirë të personit që do të ndërtojë.

Sa shpejt mund të vijë inspektori Pas përfundimit të marrjes së lejes, për kolaudim? përcaktohet afati i mbikëqyrjes së punimeve dhe i kolaudimit.

Kur duhet të thërras inspektorin Pas përfundimit të marrjes së lejes, përcaktohet për kolaudim? afati i mbikëqyrjes së punimeve dhe i kolaudimit. Për çdo pyetje mund t’i drejtoheni Drejtorisë së Planifikimit dhe Zhvillimit të Territorit në adresën: [email protected]

Ku mund ta dorëzoj aplikimin për Aplikimi për leje dorëzohet elektronikisht leje? në sistemin elektronik të lejeve e-Albania ose pranë sportelit të Zyrës me një Ndalesë, Bashkia Fier.

Çështje të tjera specifike Vizitoni faqen e bashkisë www.bashkiafier.gov.al për udhëzime në lidhje lejet e nevojshme për biznesin tuaj. Në të do të gjeni edhe kërkesat dhe kushte të tjera që mund të kenë lidhje me llojin e biznesit që do hapni si dhe burime të tjera informacioni të nevojshëm. 16 RESTORANTE BARE KAFENE BUJTINA KATERINGU ARGËTIMI

LEJET E NDËRTIMIT Për të gjitha objektet restorante dhe bar-kafe, për marrjen e lejes së ndërtimit ndiqet e njëjta procedurë aplikimi në sistemin e-Albania në përputhje me ligjin Nr.107 /2014 Për planifikim e Zhvillimin e Territorit Neni 38, Neni 39, Neni 40, Neni 41, Neni 42, Neni 43, Neni 44, Neni 45, Neni 46, Neni 47.

Taksa e fjetjes në hotel a. Taksa për fjetjen në hotel me 4-5 yje është 175 lekë për person në natë b. Taksa për fjetjen në Bujtinë, fjetinë, motel dhe çdo njësi tjetër akomoduese hotel deri në 3 yje, është 70 lekë për person në natë. Informacioni: Drejtoria e Taksave dhe Tarifave E-mail: [email protected]

Taksa kombëtare Një informacion të detajuar mbi taksat kombëtare që duhet të paguani mund ta gjeni në adresën: www.tatime.gov.al

17 Taksa vendore Paguhen pranë Bashkisë Fier dhe klasifikohen si më poshtë: 1. Taksa mbi ndërtesat 2. Taksa mbi truallin 3. Taksa për fjetjen në hotel 4. Taksa e Tabelës

Tarifa Vendore Tarifat vendore klasifikohen si më poshtë: 1.Tarifa e Shërbimit 2. Tarifa për zënien dhe përdorimin e hapësirës publike 3.Tarifë regjistrim veprimtarie biznesi Paguhen pranë Bashkisë Fier (në bankë). Për më shumë: [email protected]

LEJE PËR PIJE ALKOOLIKE Kërkesat për aplikim për leje dhe/ose licencë për këtë kategori, apo për nënkategoritë respektive të tyre paraqiten pranë çdo sporteli shërbimi të QKB, në selinë qendrore në Tiranë ose në sportelet e shërbimit të cilat gjenden pranë ADISA Fier. Kontakt: www.qkb.gov.al dhe [email protected].

LICENCË PËR KATERING Kërkesat për aplikim për leje dhe/ose licencë për këtë kategori, apo për nënkategoritë respektive të tyre paraqiten pranë çdo sporteli shërbimi të QKB, në selinë qendrore në Tiranë ose në sportelet e shërbimit të cilat gjenden pranë ADISA Fier.

LEJE PËR ARGËTIM Kërkesat për aplikim për leje dhe/ose licencë për këtë kategori, apo për nënkategoritë respektive të tyre paraqiten pranë çdo sporteli shërbimi të QKB, në selinë qendrore në Tiranë ose në sportelet e shërbimit të cilat gjenden pranë ADISA Fier. Kontakt: [email protected]

18 SHITËSIT AMBULANTË Shitësit ambulantë pajisjen me leje të përkohshme aktiviteti nga Drejtoria e Taksave dhe Tarifave Vendore, Bashkia Fier, për më shumë: [email protected]

ZGJEDHJA E VENDIT Ku mund të hap një dyqan?

Hapi 1 Shih hartën zyrtare të planifikimit në adresën www.bashkiafier.gov.al nëse e di se ku ndodhet zona juaj, gjejeni në hartë dhe përcaktojeni se cili planifikim ju përfshin.

Hapi 2 Konsultohuni me bashkinë nëse lloji i biznesit që do të hapni lejohet në zonën ku synoni ju. Drejtoria përkatëse për t’u konsultuar: Drejtoria e Taksave dhe Tarifave, Bashkia Fier. [email protected]

Kini parasysh • Sa hapësirë ju nevojitet? • Sa është kostoja për metër katror? • A mund të vijnë punonjësit në atë zonë me lehtësi? • A ka transport publik në atë zonë? • Sa konkurrencë keni në atë zonë? • A varet biznesi nga blerës që vijnë në këmbë dhe jo me automjete? • A ka hapësirë të gjelbër? • A ka vende për parkim? • Si ndikon zona në kostot e publicitetit? • Si do të mirëmbahet prona?

19 SIGURIMI

Kompanitë e sigurimit ofrojnë paketa sigurimi për shëndetin, automjetin dhe pronën.

Kompanitë e sigurimit ku mund të drejtoheni për t’u siguruar janë si më poshtë:

Albsig www.albsig.com.al

Atlantik www.atlantik.com.al

EUROSIG www.eurosig.al

INSIG www.insig.com.al

INTERSIG - Vienna Insurance Group www.intersig.al

SIGAL UNIQA www.sigal.com.al

Sigma Interalbanian - Vienna Insurance Group www.sivig.al

20 Evidentimi i mundësive për kredi FINANCIMI Nëse aplikoni për kredi, sigurohuni që historia juaj me kreditë e mëparshme të jetë e pastër. Kjo gjë do ta bëjë më të thjeshtë marrjen e një kredie nga bankat apo institucionet financuese. Në kërkesën për kredi duhet të keni planin e biznesit dhe dokumente të tjera që vërtetojnë seriozitetin tuaj dhe jeni të angazhuar plotësisht për ta shlyer kredinë.

Aftësia paguese Aftësia paguese është me rëndësi të madhe për bankën, e cila kërkon të dijë si do ta shlyeni kredinë. Banka do të shqyrtojë qarkullimin e likuiditeteve, afatin e shlyerjes dhe mundësitë që biznesi juaj të ketë sukses për shlyerjen e kredisë. Për të krijuar një klimë pozitive biznesi, janë ndërmarrë një sërë reformash, ku mund të përmendim: • Krijimin e Regjistrit të Kredive, me anën e të cilit institucionet financiare mund të ndajnë informacionin mbi kreditë. Kjo reformë i lejon bankat të vlerësojnë më mirë aftësinë për të paguar huamarrësit potencialë, duke lehtësuar aksesin tek kreditë për firmat dhe individët. • Fuqizimin e mbrojtjes së investitorëve. • Hapjen e bizneseve të reja, e cila u lehtësua edhe me tepër me publikimet online, uljen e kostos së regjistrimit, konsolidimin e taksave, sigurimeve shëndetësore dhe regjistrimit të punonjësve. • Reformimin e pagesave të taksave, ku formularët dhe aplikimet e nevojshme bëhen online, si dhe janë të lidhura elektronikisht me Qendrën Kombëtare të Regjistrimit, fakt ky i fundit, i cili ndikon edhe në uljen e informalitetit në ekonomi. • Ndërmarrjen, gjithashtu të reformave të konsiderueshme, edhe për sa i përket fushës së Licencimit, me hapjen e Qendrës Kombëtare të Licencimit (QKL), e cila funksionon si One- Stop-Shop Center, e lidhur online me Qendrën Kombëtare të Regjistrimit, si dhe ulja e numrit të licencave, duke shënuar liberalizimin e tyre në shumë fusha të rëndësishme ekonomike.

21 Në Fier operojnë disa Banka si më poshtë BANKAT DHE ABI BANK FINANCIMET www.abi.al

ALTERNATIVE Alpha Bank www.alphabank.al

Kolaterali Banka Credins Kolaterali është një tjetër formë dhe mundësi www.bankacredins.com sigurie për bankën. Kolaterali është lënia peng e një prone të patundshme në pronësi BANKA KOMBËTARE TREGTARE të huamarrësit për bankën apo institucionin www.bkt.com.al financues. Kjo pronë vihet në shitje nga banka në rast se huamarrësi nuk shlyen kredinë dhe Fibank - First Investment Bank Albania deklaron falimentin. www.fibank.al

Kapitali Intesa San Paolo Kapitali janë paratë që ka investuar personalisht www.intesasanpaolobank.al pronari i biznesit. Është tregues se ke shpenzuar për të siguruar që biznesi do të lulëzojë. Bankat RAIFFEISEN BANK apo institucionet financiare duan që edhe www.raiffeisen.al huamarrësi të kontribuojë financiarisht për kredinë që do të marrë. Societe Generale Albania www.societegenerale.al Karakteri Karakteri ka të bëjë me përshtypjen në përgjithësi Tirana Bank që lë pronari i biznesit tek banka apo institucioni www.tiranabank.al financiar. Huadhënësi do të krijojë një ide nëse huamarrësi është person i besueshëm dhe i ka Union Bank mundësitë dhe dëshirën për të shlyer kredinë apo www.unionbank.al për të krijuar një biznes fitimprurës. Këtu futen edhe përvoja dhe arsimi i huamarrësit. Fondi Besa www. fondibesa.com Kushtet Kushtet lidhen me qëllimin e deklaruar të huasë. NOA Si do të përdoren fondet: për kapital, blerje www.noafin.al pajisjesh, likuiditet, etj.? Banka do të shqyrtojë edhe situatën e bizneseve të tjera të fushës AK-Invest përpara se të marrë një vendim. www.ak-invest.com 22 Para se të merrni dikë në punë, përcaktoni: KRIJIMI I • Vendin e punës VENDEVE • Përvojën/arsimin që duhet • Pagën dhe përfitimet e tjera që doni të ofroni TË PUNËS Edhe pse një pjesë e madhe e vendimit merret me intuitë, punëdhënësi duhet: Duke qenë se punësimi • Të ndjekë një proces të rregullt që përcakton aftësitë e aplikantit i të njerëzve është një për vendin e punës proces kompleks dhe i • Të shqyrtojë CV dhe aplikimin e punëkërkuesit kushtueshëm, vendimi për të punësuar dikë • Të kërkojë referenca nga punëdhënës të mëparshëm duhet të përshtatet • Ta testojë aplikantin me qëllimet tuaja, siç • Të vlerësojë paraqitjen dhe logjikën e punëkërkuesit. përshkruhet në planin Të hartohet një politikë personeli që trajton çështje si: tuaj të biznesit. Procesi • Trajnimet i punësimit duhet të • Numri i orëve/ditëve të punës çdo javë trajtohet me kujdes. • Ditët pushim dhe pagesa për punën jashtë orarit • Lejet vjetore dhe leja mjekësore • Leje për nevoja personale • Procedurat për leje në rast fatkeqësish familjare • Përfitimet (siguracion/etj.) • Pensioni • Vlerësimi dhe analiza e punës • Ngritja në detyrë • Pushimi nga puna Zyra e Punësimit Fier është Institucioni ku mund të paraqiteni për gjetjen e vendeve te punës apo fuqinë punëtore. Adresa: Rruga “Leon Rei” Lagjia “Kastriot”. [email protected]

Tatimi mbi pagën dhe taksa të tjera Konsultohuni me një llogaritar/kontabilist për të kuptuar plotësisht kërkesat për sa i përket tatimit mbi pagën dhe taksat të tjera përkatëse, si sigurimet shoqërore, etj. Këshillohet që bilancin e biznesit ta konfirmojë apo ta mbajë një kontabilist i licencuar me qëllim që të njihet nga organet tatimore.

23 LISTA E INSTITUCIONEVE VENDORE

Bashkia Fier Kryetari i Bashkisë / tel 0035534410636 / [email protected] Kryetari i Këshillit Bashkiak / tel 0035534410636 / www.bashkiafier.gov.al Drejtoria e Taksave dhe Tarifave / [email protected] Drejtoria e Planifikimit Urban / [email protected] Njësia për Koordinimin Evropian dhe Hartimin e Projekteve për Investimet e Huaja / www.bashkiafier.gov.al / [email protected] Drejtoria e Bujqësisë / [email protected] Drejtoria e Artit dhe Kulturës / [email protected] Drejtoria e Turizmit dhe Promovimit të Vlerave / [email protected]

Bashkia Fier +35534410636 Urgjenca 127 Spitali Rajonal Fier 034222021 Policia 129 Abuzimi me policinë 08009090 Policia Rrugore 126 Posta Shqiptare 08004141 Zjarrfikësja 128 Emergjenca Civile +355697279752

Arsimi Shkolla e Mesme Profesionale “Petro Sota” / Lagjia “16 Prilli’’, Rruga “Ramiz Aranitasi” / tel 003553422361 / [email protected] Shkolla e Mesme Bujqesore “Rakip Kryeziu” / Clirim Fier, Rruga Fier-Seman Km3 / [email protected] / [email protected] Shkolla e Mesme Artistike “Jakov Xoxa” / Lagjia “Liri” Rruga “Thoma Kopace” / [email protected] Qendra e Formimit Profesional Publik Lagjia “16 Prilli” Rruga “Llukan Toska” / [email protected] Qendra Sociale Murialdo / Rruga Shën Leonardo Murialdo, Fier 9300 / Tel 0695288909 / [email protected] Qendra Profesionale “AGRONI” / Lagjia “Kongresi i Përmetit” Rruga “Jakov Xoxe” / tel: 0035503427734 / 0694223048 / 0682213960 / [email protected] / [email protected] / www.agrondule.com

Shqipëri Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve / www.tatime.gov.al Drejtoria e Përgjithshme e Doganave / www.dogana.gov.al Agjencia Shqiptare e Zhvillimit të Investimeve AIDA / www..aida.gov.al 24 FIERI – QYTETI I DIELLIT

25 FIERI – QYTETI I DIELLIT*

Origjina e emrit të Fierit është e diskutueshme, megjithatë shumica e kërkuesve besojnë se emri Fier vjen prej fjalës Italiane “fiera”, që do te thotë panair. Sipas mbështetësve të kësaj teze, ishin tregëtarët Venedikas që e emërtuan qytetin ne shekujt 14-të dhe 15-të, kur blinin produktet bujqësore në tregjet e qytetit. Qyteti u themelua në vitin 1864 kur Kahreman Pasha (guvernatori lokal) u kërkoi disa arkitektëve Francezë të projektonin qytetin e ardhshëm, si qendër tregëtare dhe artizanale në kryqëzimin e rëndësishëm Lushnjë-Fier dhe Berat-Mallakastër-Seman). Qyteti u projektua sipas Modelit të Qyteteve të Rilindjes Europiane të shekullit të 19-të. Aktiviteti i tij kryesor do të ishte tregëtia e produkteve bujqësore të zonave të Myzeqesë dhe Mallakastrës. Gjatë viteve 1864-1865, një treg u ndërtua përgjatë lumit Gjanica për 122 tregëtarë. Banorët e parë të Fierit ishin shërbëtorët/argatët e Kahreman Pashës si dhe anëtarët e familjeve Vllehe, që kishin jetuar në këtë zonë që prej viteve 1800. Shpejt pas ndërtimit të tregut, Fieri e krijoi statusin e tij ekonomik si një qytet i tregëtarëve dhe zanatçinjve. Kjo qendër tregëtare u përdor si pikë referimi, edhe prej dy topografëve Italianë Tabolini dhe Momori, që organizuan planin arkitektural të qytetit. Rregjistrimi i parë i popullsisë u zhvillua në vitin 1923 dhe qyteti i Fierit ishte i përbërë prej 5 lagjesh me një total prej 1493 banorësh.

Trashëgimia Historike, Natyra dhe Turizmi Fieri është i vendosur në një pozicion të favorshëm gjeografik dhe ka një trashëgimi të pasur historike. Origjina e hershme e qytetit të Fierit shkon në shekullin e VI-të p.e.s. me qytetin antik të Apolonisë (quajtur sipas perëndisë Greke, Apollos). Apolonia ishte qyteti i dytë më i madh Ilir dhe një prej dy pikave të fillimit të Rrugës Egnatia, një prej rrugëve kryesore të Perandorisë Romake dhe asaj të Bizantit. Rruga Egnatia lidhte Romën në Perëndim me Konstandinopojën në Lindje. Apollonia ndodhet 12 kilometra larg qytetit të Fierit. Qyteti i Apolonisë është themeluar në shek. VI para Krishtit nga kolonë të ardhur nga Korkyra dhe Korinthi në tokat e Taulantëve Ilirë. Apollonia është qyteti ku u arsimua perandori i pare romak, Oktavian. Kjo pjesë arkeologjike është një nga më të vizituarat nga turistët dhe është e njohur për historinë, bukurinë natyrore dhe mikpritjen. Përveç kësaj, Qarku Fier ka një numër të konsiderueshëm të objekteve të trashëgimisë kulturore-fetare të tilla si asthe në manastirin e Ardenicës dhe qytetet e lashta të Bylisit, Margellicit, Nikaia dhe Gurëzezë. Qendra e qytetit modern të Fierit ndodhet vetëm 18 km larg nga deti Adriatik dhe disa nga plazhet më piktoresk të Shqipërisë të tilla si: Seman, Darëzezë, Pishporo dhe Ndërnenas. Bashkia Fier gëzon 27 km vijë bregdetare dhe merr vlerësime të larta nga operatorët turistikë dhe vizitorët për peisazhin e saj të mrekullueshëm e të pazhvilluar natyror. Zona e gjelbër pas këtyre plazheve mbulon një sipërfaqe prej 1500.00 ha dhe karakterizohet nga bimë mesdhetare të

* Qyteti i Fierit ka numrin më të madh të ditëve më diell në vend me rreth 310 ditë/vit. 26 mbrojtura në biodiversitetin e tyre. Kjo zonë është e vendosur pranë njërës nga grykëderdhjeve më të rëndësishme të Shqipërisë ku gjenden dunat e rërës më të lartat në Shqipëri (deri në 4 metër e lartë). Në këtë pjesë të lumit Vjosa dhe ujrave të tij kristal janë jetike për troftën, një peshk migrator, dhe 400 specie të tjera të gjendura këtu. Ujërat e këtij rajoni mbështesin aktivitetet e vendasve dhe turistëve të tilla si peshkimi, gjuetia dhe shëtitje me varkë.

Zhvillimi ekonomik Pas Luftës së Dytë Botërore deri në vitin 1991, Fieri u shndërrua në qendrën e dytë më të madhe ekonomike te vendit, pas Tiranës. Qyteti është qendra e Shqipërisë përsa i përket industrive të naftës, bitumit dhe bujqësisë. Fieri ka depozita të mëdha nafte dhe gazi natyral dhe prodhon afërsisht 2800 fuçi naftë për ditë, si dhe 5 milion m3 gaz natyral për vit. Burime të tjera natyrale përfshijnë rërën bituminoze, materialet inerte, dhe argjilën. Bashkia e Fierit, me një sipërfaqe prej 620 km2, është një nga qendrat më të zhvilluara urbane në jug të Shqipërisë, me një popullsi prej 202.365 banorë dhe një dendësi prej rreth 326 banorë/ km2. Nga prodhimi i rëndësishëm bujqësor tek industria e tij e hidrokarbureve (duke përfshirë nxjerrjen, përpunimin dhe ruajtjen), dhe së fundmi rritjen e shërbimeve të tij dhe sektori i turizmit, Bashkia Fier është e përqendruar në ndjekjen e shumëllojshmërisë së ekonomisë së saj dhe krijimin e kushteve për rritjen e aftësisë konkurruese të Bashkisë në nivel vendi dhe më gjerë. Fieri përqafon parimin e subsidiaritetit, duke punuar për të decentralizuar polet e zhvillimit ekonomik në të gjithë territorin ku potencialet e zhvillimit janë më të mëdha, më të përshtatshme për përdorimin e parashikuar dhe në harmoni me mjedisin. Sektorët kryesorë të ekonomisë së Fierit përfshijnë: Nxjerrjen dhe Përpunimin e Naftës: kompani shtetërore dhe private, duke përfshirë kompani të huaja; Ndërtim; Përpunim Ushqimi: pije freskuese dhe alkolike, vaj ulliri dhe gatimi, mish, nënprodukte të qumështit, bukë, sheqer, miell etj; Import-Eksport;Tregëti: rroba, ushqim, elektroshtëpiake etj; Tekstile dhe prodhim veshjesh.

Bujqësia Pozita gjeografike e Fierit, me klimën e tij të butë dhe tokën e pasur, janë të favorshme për kultivimin e një numri të madh të prodhimeve bujqësore. Kjo është pjesë e fushës se Myzeqesë, toka më pjellore në Shqipëri, dhe ka 310 ditë me diell në vit. Këto kushte, së bashku me burimet e saj të mëdha natyrore dhe historinë e gjerë të prodhimit, kane çuar në dallimin e saj si “hambar” të Shqipërisë. Me 52.172 ha e saj të tokës bujqësore, Bashkia Fier është prodhuesi më i madh i produkteve organike dhe natyrore në Shqipëri. Prodhohen sasi të konsiderueshme gruri, misri, ullinjsh, domatesh, patatesh, rrushi, mollësh, shalqinjsh dhe foragjerësh. Ka gjithashtu një numër të konsiderueshëm shpezësh dhe gjëje të gjallë.

Këto komponente, duke përfshirë edhe resurset natyrore, historike, kulturore, ekonomike dhe turistike, e bëjnë Fierin një vend të madh për të jetuar, për të punuar ose vizituar, dhe një objektiv të favorshëm për çdo investim.

27 Distanca nga: Plazhi Ndërnënas 27 km Aeroporti Nënë Tereza 114 km Parku Kombëtar Arkeologjik Apolloni 12 km Porti i Durrësit 88 km Parku Kombëtar Arkeologjik Bylis 34 km Porti i Vlorës 38 km Porti i Sarandës 164 km Informacione të Territorit të Bashkisë Fier: Pika Kufitare Kakavijë 138 km Koordinatat 40.725150,19.557957 Pika Kufitare Kapshticë 236 km Lartësia 1-100 m mbi nivelin e detit Vlorë 37 km Sipërfaqja 785km2 Lushnje 30 km Nr. i Banorëve 275.000 banorë Divjakë 46 km Dëndësia 255 banorë/km2 Patos 8 km Kodi Postar 9301 Roskovec 18 km Prefiksi +34 Mallakastër 44 km Dita e Festës 15 Tetor Plazhi Seman 16 km Ndarjet administrative: Plazhi Darzezë 19 km Fier, Qendër, Dërmënas, Topojë, Levan, Frakull, Cakran, Plazhi Pishëporo 24 km Portëz, Libofshë, Mbrostar