Ik Kijk Omhoog. Naar Het Planetarium Van Eise Eisinga. Eise, Die Moest Bewijzen Dat De Aarde Niet Uit Haar Baan Zou Schieten

Koninklijk Eise Eisinga Planetarium

Ik kijk omhoog. Naar het planetarium van Eise Eisinga. Eise, die moest bewijzen dat de aarde niet uit haar baan zou schieten. Hij offerde zijn woonkamer op, werkte zeven jaren lang en gaf bange burgers hoop.

46 / Meer dan waard \ / Educatieve waarde \ 47 The Winter Anti Depression Show, Marres, Maastricht

Als het donker is en winter, hoe word ik dan gelukkig? Met een spiegel schijnen, zoeken, richten en een kakafonie aan zomerse geluiden opvangen. Dat kan bij Marres. Ogen en oren op scherp. Als ik naar buiten loop, gloei ik een beetje. FOTO: GERT JAN VAN ROOIJ VAN JAN GERT FOTO:

48 / Meer dan waard \ / Belevingswaarde \ 49 Museumcafé Belvédère, Oranjewoud

Clair-obscure doorkijkjes. De portretten van Jan Mankes. Hier wil ik zijn. Kopje thee drinken, en een haas zien. Of een hert.

50 / Meer dan waard \ / Economische waarde \ 51 Hotspot

Op de pont trekt een gebouw aan de noordoever van het Amsterdamse IJ meteen je aandacht: het gigantische, witte EYE Filmmuseum. Sinds de opening in 2012 heeft het museum een aanzuigende werking op toeristen, Amsterdammers en young professionals. Naar EYE ga je om je onder te dompelen in de wereld van de film, voor een kop koffie met fabuleus uitzicht op het IJ of voor die ene must see-tentoonstelling. Alle reden voor een bezoek.

FOTO’S: EDWIN WEERS

Echte ontmoeting Plek met allure Bij aankomst in Noord, de bootvaart nog Dat het in de praktijk ook zo functioneert, in je benen, doemt voor je een enorm “EYE is een plek blijkt als je op een doordeweekse dag de gebouw op. Het is ontworpen door het sfeervolle ruimte binnen loopt. Deze week Oostenrijkse architectenbureau Delugan met allure en heeft is EYE gastheer van animatiefestival Meissl. Een iconisch gebouw, een land- ‘KLIK’. Overal liggen bezoekers relaxed op mark. Afhankelijk van waar je staat, oogt zelfs in de herfst grote roze kussens: jongeren die de het gebouw soms slanker, dan weer hoger, programmering nog even doornemen, een soms gedrongen en dan weer meer open. een geweldig animator die aan een tekening werkt, Architect Roman Delugan: “Het gebouw ouders die al om drie uur ’s middags verandert van seconde tot seconde. Je terras in de zon” ontspannen hun eerste wijntje bestellen. ogen zijn een levende camera.” Los van De kinderen vermaken zich wel. deze ruimtelijke effecten wilde de Productdesigner Rikst van Dijk en net architect een gebouw neerzetten waar afgestudeerd theatermaker Esteban van meerdere functies op een natuurlijke der Wolf hebben een unlimited pass manier samenkomen. Hij zet zich daarmee gekocht en zijn verdiept in het program- Net als af tegen het idee dat je slechts toeschou- maboekje. “We willen zelf ook een wer bent, zoals in megabioscopen – in de stopmotion-filmpje maken. Daarom komen woorden van Delugan ‘consumptietem- we hier inspiratie opdoen. Zo verheug ik pels’. Hij wilde een plek creëren waar me enorm op de presentatie van de mensen elkaar daadwerkelijk kunnen internationale spreker van Pixar”, zegt ontmoeten na het bekijken van een film of Esteban. tentoonstelling. Daarom ligt in het hart Het is niet de eerste keer dat zij in EYE van EYE de open arena, waar volgens komen. Rikst: “We wonen in Amster- in de film Delugan ‘het echte contact plaatsvindt’. dam-Noord, en het is een geweldige plek

52 / Meer dan waard \ / Belevingswaarde \ 53 om exposities en films te bezoeken. Ja, het is wel ‘upcoming Noord’ amper aan. Daarmee is de “Toen we hier net echt onze buurtbioscoop.” “En vergeet niet dat je fysieke barrière van het IJ geslecht en het De museumtip hier ook prima je ouders mee naartoe kunt centrum van Amsterdam een stuk groter binnenkwamen, moest van: nemen. Het is een plek met allure en heeft zelfs in geworden. ik even wennen aan de de herfst een geweldig terras in de zon”, vult Esteban aan. Prettige werkplek hoeveelheid indrukken. INGE SCHEIJDE Een punt van aandacht is dat de bewoners uit de Maar nu raak ik steeds marketingmanager Upcoming Noord Van der Pekbuurt en andere delen van Noord de meer gefocust” Tentoonstellingen EYE De bezoekersaantallen liegen er niet om: met weg naar EYE nog niet goed weten te vinden. De Hallen jaarlijks zo’n 350.000 betalende bezoekers – “We ontwikkelen speciale programma’s voor de Haarlem 200.000 filmbezoekers en 150.000 mensen die buurtbewoners zoals de filmclub Noord en “Hier zijn bijzondere de wisselende tentoonstellingen bezoeken – bieden korting aan op vertoon van hun vuilnis- hedendaagse kunst heeft EYE veel meer bezoekers getrokken dan pas”, legt Marnix uit, “maar dan nog is de drempel tentoonstellingen te vooraf was ingeschat. “Dat we met deze architec- hoog. We blijven ons best doen om de komende zien. Heel fraai tuur niet onopgemerkt zouden blijven, wisten we jaren ook deze doelgroep aan ons te verbinden.” ingericht en daarnaast wel”, vertelt medewerker Marnix van Wijk, “maar Ondertussen is het restaurant volgestroomd: met zeer informatief.” dit overtreft ieders verwachtingen.” dagjesmensen, maar ook met veel mensen die er EYE is van groot belang voor de ontwikkeling van vergaderen of werken. Een van hen is Hubert Amsterdam-Noord. Eerder was deze zijde van Poell. Wat hij voor de kost doet, is hem zelf ook het IJ een onaantrekkelijk gebied. Met de komst niet helemaal duidelijk, maar hij schrijft wel aan van EYE hebben ook andere culturele instellingen een scenario voor een film. “Een soort Magnolia. zich in Noord gevestigd, de eerder voor sloop Ken je dat? Maar dan spelend in Amsterdam- bestemde Van der Pekbuurt wordt opgeknapt en West.” Hubert is vaak in EYE te vinden. Het is de ponten kunnen de aantallen bezoekers naar voor hem een prettige, goed bereikbare plek waar hij zijn ideeën kan uitwerken. “En ze komen hier niet om de tien minuten vragen of ik nog koffie wil. Heerlijk. Ik voel me hier thuis, en wie weet ontmoet ik nog mensen die mij kunnen “Ik voel me hier thuis, en helpen bij mijn film.”

wie weet ontmoet ik nog Focus op films Je zou bijna vergeten – zo lekker zit je – dat je mensen die mij kunnen vanuit het restaurant naar alle culturele ruimtes helpen bij mijn film” in het gebouw kunt gaan. Bijvoorbeeld naar de expositieruimte. Met wisselende tentoonstellingen over bijvoorbeeld William Kentridge, of zoals nu, Michelangelo Antonioni. Het contrast met de sfeer in het restaurant is groot. Hier is het rustig, donker. Aandachtig kijken de bezoekers naar filmfragmenten van de Italiaanse cineast Antonioni, op dertien grote schermen te zien.

Studente Film- en literatuurwetenschappen Anne van den Dool heeft als verrassing haar vriend Paul Buckley, filosoof en journalist, meegenomen naar EYE. “Ik ben zelf heel erg fan van Antonioni en ik hoop Paul enthousiast te maken voor zijn films. Toen we hier net binnenkwamen, moest ik “Dit museum even wennen aan de hoeveelheid indrukken. Maar nu raak ik steeds meer gefocust. We is echt cool” kunnen niet alles helemaal zien, maar het is een geweldige prikkel om later al zijn films te gaan bekijken.”

54 / Meer dan waard \ / Belevingswaarde\ 55 Nieuw licht op de zaak? Verzelfstandiging, beleidsplan, organisatie- en samenwerkingsvraagstukken, bedrijfsplan, projectplan en management

Bewezen resultaten in de culturele/museale en publieke sector

[email protected] +31 (0)20 627.61.48 www.tekstenuitleg.nl houtmarkt 21 haarlem 023 5316693 +31 (0)6 5115.34.24 www.luciesnoeker.nl

Voor deze wisselende tentoonstelling Museale karakter De museumtip van: moeten bezoekers extra betalen. De Eind 2015 krijgt de EYE-bezoeker er nog permanente tentoonstelling in het een ervaring bij. Op meerdere plekken in ANNE VAN DEN DOOL, souterrain van het museum is zonder het museum komen dan apparaten te auteur en student Film- en toeslag te bekijken. staan die de geschiedenis van de film laten literatuurwetenschappen zien als je eraan draait. Dit is een uitbrei- Galleria naziona Zelf beleven ding van de permanente tentoonstelling le d’arte moderna Voor het green screen, waar je zelf een en het draagt bij aan het museale karakter e contemporanea filmpje kunt maken, staat een familie uit van EYE. “Dit museum is echt cool”, “De entree van dit prachtige gebouw in Noord-Brabant woest te gebaren. “Kom glundert Thijmen. Hij staat met zijn Rome is magisch: een versplinterde spiegelvloer, waarvan niemand weet of je op Loek, vliegen! Vliegen!”, moedigt de vriendjes voor een interactief scherm te erop mag lopen. Ze hebben een enorm vader zijn zoon aan. Het filmpje wordt na springen en te dansen. Hij struikelt bijna gevarieerde collectie. Het mooist vond ik afloop naar hun e-mailadres gestuurd: een over zijn eigen woorden: “In welk museum het drieluik van Giacomo Balla.” blijvende herinnering aan een dagje EYE. kun je nu met een koptelefoon en een Ipad Verderop liggen de jonge, Franse toeristen filmpersonages tot leven laten komen? ESTEBAN VAN DER WOLF, theatermaker Marin en Tiphane dicht tegen elkaar aan in Hoe heette die griezelfilm ook alweer, een van de gele videocabines. Ze spelen de Fenne? Oh ja, Nosferatu. En het filmpje Teylers Museum filmquiz. “Niet veel vragen over Franse met die tijdreis was ook gaaf om samen te “In het verleden heb ik genoten van het films, maar ik scoor best goed”, lacht Marin. maken.” Fenne knikt en springt gelijk weer kleurwerk van Rafaël en was ik overdon “We zijn drie dagen in Amsterdam, en alle de lucht in. Hun vader kijkt even om een derd door de etsen van landschapschil der Claude Lorrain. Dit jaar is in dit gidsen raden EYE aan. En terecht. Het is hoekje of het goed gaat en bestelt nog wat. Haarlemse museum de tentoonstelling een geweldige ervaring: het gebouw is Hier in EYE stap je even uit de realiteit, Echte winters, met ijskoude Nederlandse heel modern en mooi en we vermaken ons begeef je je in andere werkelijkheid. Net winterlandschappen.” enorm met alles wat we hier kunnen doen.” als in de film.

56 / Meer dan waard \ / Belevingswaarde \ 57 Een confrontatie ‘OPA, REMMEN!’ met je hoofd

ij stond eigenlijk niet op ons programma. Maar toen wees een medewerker van het Spoorwegmuseum mij en mijn kleinkinderen erop: jullie moeten echt de Vuurproef doen. Die heeft ook een prijs gewonnen in 2014, een soort Oscar van de amusements industrie. Goed, Dion, Dewi en ik naar binnen. Het begint heel rustig. Rutger Hauer vertelt over de geschiedenis van de trein. Best interessant. En dan loop je een volgende ruimte binnen. Een dame op een monitor: ‘Ik weet dat jullie denken dat we nu het depot met treinschatten in gaan. Maar ik weet iets veel beters!’ En dan sta je zomaar in een locomotief. Blauw licht. Sinister. Rook om je heen. Iedereen gaat zitten, er zijn vijftien of twintig plaatsen. Voorin: een machinist, een stoker, een remmer. Dan begin je aan een spectaculaire reis door te tijd. De trein gaat rijden. Het lijkt een simulator. Dezelfde dame vertelt wat je moet doen. De druk opvoeren, de snelheidshandel bedienen. Dion was bestuurder, ik remmer. De grap is dat je geen enkele invloed op de trein hebt. Hij gaat steeds harder. Je scheurt door de sneeuw, dan ineens door het Wilde Westen, je duikt een ravijn in, dan vlieg je door de toekomst, rappige ruimte, dat Kabinet met al broertje kreeg kanker. Dat heeft me sneller hangt de trein aan rails. Harder en harder. En die spiegels in Het Dolhuys. ‘Een volwassen gemaakt. Gelukkig gaat het allang weer Dion maar als een idioot overal aan rukken confrontatie met je eigen hoofd’, is goed met hem. Nog maar eens die binnenkamer en trekken. ‘Opa, remmen!!’ ‘Ik doe mijn het idee. Ben benieuwd. Aha, er doen… Nee, ik weet het nog niet. Eerst maar: ‘Hoe best’, riep ik terug. Dat was gejokt. Bám, het staan overal vragen op geschil creëer je rust in je hoofd?’ Die is niet moeilijk: naar eindigt met een klap op het stootblok. Al die derd. ‘Ben jij de baas over je muziek luisteren. Het liefst naar treurig klassiek, tijd wist ik niet waar de rem zat.” binnenkamer of is je binnenkamer dat brengt me altijd aan ’t huilen, dan vergeet ik jou de baas?’ De binnenkamer, denk ik. Hm, dan alles. ‘Wat is er bijzonder aan je hoofd?’ Ik probeer Harry van Dijk, museumbezoeker zou je je gedachten niet kunnen beïnvloeden. Dat mensen niet na te apen, probeer niemand te is wel gek. Die vraag laat ik even liggen. Deze dan: klonen, dat maakt mij en mijn hoofd speciaal. Moet ‘Wat wil je aan je hoofd veranderen?’ Nou, ik ben ik nu wéér over die binnenkamer en de baas wel eens wat narcistisch, denk te veel over mezelf nadenken? Weet je wat, het antwoord laat ik na. Dat kan beter. En uiterlijk? Voorlopig niets gewoon in het midden.” hoor. ‘Is er ooit iets in je leven gebeurd waardoor je

FOTO: ROB OVERMEER ROB FOTO: OVERMEER ROB FOTO: hoofd veranderd is?’ Ja, toen ik vier jaar was. Mijn Nezaket Aydin, museumbezoeker

58 59 Concept In het kort Realisatie Management Juweeltje in het Utrechts landschap

Naar Museum Oud Amelisweerd (MOA) in Bunnik ga je om de prachtige natuur. Klopt. Naar MOA ga je om de rijke historie. Klopt. Naar MOA ga je om de kunstwerken van Armando. Klopt ook. MOA heeft het allemaal. Zoals bezoekster Mijntje het verwoordt: “Juist de combinatie van natuur en cultuur maakt zoveel indruk. Een prachtig behouden huis met nieuwe kunst.” Na jaren van leegstand en tijdelijke bewoning werd landhuis Oud Amelisweerd in 2012 volledig gerestaureerd. De monumentale waarde van het pand vraagt om een bijzonder ontwerp. Uitgangspunt? Het monument in zijn omgeving was leidend. Binnen ontdek je verborgen schatten: historische interieurs met

e l bijna 250 jaar oud papieren Chinees behang en buiten geniet je van een e x T

wandeling over het historisch landgoed. Bezoeker Margriet: “Een juweeltje in MERIJN SOETERS FOTO: inspirerende inhoudelijk sterke en het Utrechts landschap met een rijke historie. Een lunch in restaurant De

E c o m a r e , betekenisvolle concepten en uitwerkingen Veldkeuken in het koetshuis maakt dit bezoek tot een heerlijke belevenis.” www.staag.nl voor (ruimtelijke) narratieve projecten Alsof je het zelf [email protected] AMC . Amsterdam Museum . Fries Museum . Fries Verzetsmuseum +31(0)368414343 Gemeente Amsterdam . Kinderboekenmuseum . Keramiekmuseum Princessehof meemaakt +31(0)643052043 NAi . Science Center NEMO . Onego Events . Stadsarchief Amsterdam In het Amsterdamse Verzetsmuseum Junior reizen Universiteitsmuseum Utrecht . Verzetsmuseum Amsterdam aangesloten bij kinderen met de tijdmachine naar het Nederland TACO PAUKA www.grobenzo.nl van de jaren ’40-’45. Daar maken ze kennis met de verhalen van het Joodse meisje Eva, of van Jan, die ouders heeft die in het verzet actief zijn. Ook Nelly, die lid is van de jeugdclub van de Nederlandse nazipartij, vertelt haar verhaal. In de cockpit van een vliegtuig kunnen de kinderen bovendien verhalen uit Nederlands-Indië, Suriname en de Antillen beleven. ‘Het voelt alsof ik zelf alles meemaak’, aldus de reactie van een van de jonge bezoekers in het gastenboek. ‘Jullie laten zien hoe erg het was, ik ben

FOTO: MIKE BINK FOTO: er erg bij stil gaan staan.’

Kazematten: terug in de tijd Kazematten? Dat is een ander woord voor een vesting, een plek dus om je te verdedigen. In Vlissingen kun je De Kazematten sinds 2013 bezoeken. Dat is het resultaat van Europese subsidie, én een bijzondere samenwerking tussen het waterschap, MuZEEum en gemeente. “Door de combinatie van partijen was er meer mogelijk”, vertelt dijkgraaf Toine Poppelaars. “Wij hebben de gewelven gerestaureerd, het MuZEEum realiseerde er de presentatie in.” Poppelaars draagt De Kazematten een warm hart toe. Niet alleen kwam hij meehelpen schoonmaken na het stormseizoen, hij ondersteunt ook in de middelen. Zo betaalt het MuZEEum het waterschap voorlopig een symbolisch huurbedrag, zodat zij kunnen investeren in de toestroom van bezoekers. “Het is een mooie belevenis geworden, je waant je echt in een andere tijd”, vertelt Poppelaars. “Het bezoek is een spannende tocht door de geheimzinnige, donkere gewelven waar ooit soldaten sliepen en de munitie opgeslagen stond.” Je loopt er dan ook in de voetsporen van Karel V, Michiel de Ruyter en Napoleon. Museum Boerhaave Leiden, Anatomisch Theater, Tinker Imagineers Techniek - Phanta Visual AV Solutions ©Foto:Mike Bink

60 / Meer dan waard \ / Belevingswaarde \ 61 Column

/PAULINE SLOT IS SCHRIJVER\ Het s-woord

B R

‘HET HOF VAN NEDERLAND’ E

K E

DORDRECHT L

Meetapparatuur voor binnen klimaat controle in Musea ‘Bezoek een we hebben elk denkbaar M E E T I N S T R U M E N T A T I E museum: dat is knap gebruiksvoorwerp met de lastig!’ Zo’n slogan zie je Irissen van Van Gogh Dataloggers Hanwell draadloos klimaat meetsysteem Handmeters voor %RV, °C, m/s en CO2 nooit. Terwijl museumbe beplakt! Maar u kunt ook bij zoek toch heel wat van ons kan ons terecht voor onbegrip, verwar Brede lijn dataloggers voor het meten en Het klimaatmonitoring systeem binnen de musea Omniport30, handmeter/datalogger registreren van binnen klimaat parameters. en conservering wereld. vragen. Maar musea zul je daar niet ring, ergernis, verveling, inspanning en Diverse meetvoelers voor: %RV, °C ppmCO2 over horen: ze benadrukken hoe drempelloos zere voeten. Graag gedaan. Dataloggers voor: On-line monitoring van uw klimaat via het internet. XC-200 en XC-250 leuk ze zijn. Ze roepen het ons toe in folders, in Het Boek van de Maand lezen is inspannender dan %RV en °C of %RV, °C en ppm CO2. -Netwerk en Gebouwbeheer koppeling Handmeters voor %RV en °C, optioneel Modellen met: -Transmitters voor: Infra Rood temperatuur meting. mission statements, in spotjes en op websites: hier is kijken naar DWDD. Fietsen is vermoeiender dan in een Bluetooth communicatie voor gegevens Relatieve vochtigheid, Temperatuur, Licht, plezier gegarandeerd! En ze zeggen het voor onze achtbaan zitten. Tino Sehgal in het Stedelijk vergt overdracht naar Smartfoon en Tablet. Verschildruk, overstroming etc. Toepassingen: Installateurs, binnen klimaat meting, Industrie, eigen bestwil: deze once in a lifetime-tentoonstelling meer dan een avondje Mamma Mia. Dat is nu eenmaal Toepassingen: Toepassingen: Controle van klimaatregelingen, ventilatie meting. mogen wij niet missen. Uitroepteken. zo. Maar musea zijn populisten geworden. Ze beloven Musea, opslag, binnen klimaat meting, controle Musea, Klimaat controle van grote locaties, Je zou er haast wantrouwig van worden. Wat hebben het electoraat fijne emoties en snelle oplossingen. van klimaatregelingen. Gecontroleerde opslag, onderzoek, ziekenhuizen. musea te verbergen? Dat ze eigenlijk nogal saai zijn? Stem op ons. Ja, het s-woord is gevallen. Aanpalende sectoren Ik houd van het museum. Het is een vrijplaats waar we hebben op dat punt weinig te bewijzen. Musicals zijn onze pogingen om het goede te doen afschermen van een echte belevenis! Voetbal kijken: pure ontspan ons talent om slecht en dom te zijn. Veel van mijn ning! Dancefeesten verrijken je leven! Zulke campag gelukkige uren heb ik doorgebracht op visgraatparket. nes zie je niet. Maar laten we niet doen alsof musea niets van ons Misschien moeten musea uit de kast komen. Ja, wij vragen. Laat musea trots zijn op hun eigen veeleisend bieden plezier en ontspanning, beleving, interactie, heid. Wat van waarde is, geeft zich niet zomaar prijs. inspiratie, soms zelfs geluk. En ja, we hebben wifi en Bezoek een museum: dat is knap lastig! En ervaar dat goede koffie, en na afloop kunt u lekker shoppen, want je soms opeens gelukkig bent.

Turfschipper 114 - 2292 JB Wateringen - tel. 0174 272330 - fax 0174 272340 - e-mail : [email protected] - www.catec.nl

62 / Meer dan waard \ / Belevingswaarde \ 63 Musea in cijfers Musea in cijfers

AANTAL MUSEA AANTAL BEZOEKERS PER PROVINCIE PER PROVINCIE x1.000

17 511

TOTAAL OMZET MUSEA: € 909 miljoen 28 599 waarvan 45% eigen inkomsten 14 MET STIP OP 1: 632 TOPPER! NOORD-HOLLAND Met weinig Bijna 12.669 musea trekt 89 Drenthe relatief 13 miljoen veel bezoekers bezoekers 3 77 22 555

27 52 1.227 2.505 78 4.813

42 FULLTIME BANEN: 1.355 15 10.362 289 waarvan 6.278 betaalde banen In totaal ontvangen de musea meer dan 4.084 onbetaalde banen 25,9 miljoen bezoeken. SOCIAL MEDIA 28 654 Gemiddeld miljoen bezoekers uit 68% van de musea gebruikt Facebook 7,3 presenteert het buitenland 61% van de musea twittert een museum 13,5 miljoen Samen hebben musea meer dan 5,1 miljoen kinderen en 4 TENTOONSTELLINGEN jongeren t/m 10 miljoen (niet-unieke) volgers Unieke websitebezoeken: per jaar 18 jaar 34% in bezoeken de schoolverband 51 miljoen musea

Bron Museumcijfers 2014 INFOGRAPHIC: NOINOLOI 64 / Meer dan waard \ / Meer dan waard \ 65 Heel Zwolle profiteert

Een nieuw icoon voor de stad en een museumdirecteur die net zo makkelijk een tentoonstelling rond de Britse schilder Turner maakt als eentje geïnspireerd door de muziek van Nick en Simon. Museum de Fundatie in De Zwolle heeft het. Sinds de uitbreiding van het museum in 2013 is het bezoekersaantal explosief gestegen. Dat is niet alleen goed nieuws voor het museum. Stad en regio liften Fundatie mee op het succes.

de Vulkaan – Kunst en leven in de Republiek verhuisd om maar in de loop naar het van Weimar gaven het museum een museum te zitten.” enorme boost. “Het bewijst dat je met een aansprekende programmering voor Ralph Keuning diverse doelgroepen en een gastvrije Het succes van De Fundatie komt voor heeft ontvangst heel veel verblijfstoeristen en een groot deel op het conto van museum- dagjesmensen naar je stad kunt halen”, directeur Ralph Keuning. Met zijn aldus een tevreden wethouder van marketingachtergrond weet hij als geen et is een mooie Economische Zaken René de Heer. ander tentoonstellingen met hoogwaardi- zaterdagochtend en Tevreden, want De Fundatie is goed voor ge kunst toegankelijk te maken voor een in de historische de Zwolse economie. Wie het museum groot publiek. Ook de media weet hij goed binnenstad van bezoekt, gaat vaak ook nog de stad in om te vinden. Een optreden in De Wereld Zwolle Zwolle begint het al te winkelen of lekker uit eten te gaan. Draait Door – waar Keuning het niet zal aardig druk te “Ondernemers spelen hier handig op in”, nalaten regelmatig het woord Zwolle te worden. Museum zegt De Heer. “Een luxe wijn- en delicates- laten vallen – is genoeg om weer nieuwe de Fundatie gaat om 11.00 uur open en senzaak is speciaal naar de Papenstraat nieuwsgierige bezoekers naar de Overijs- ver daarvoor zijn al de eerste dagjesmen- selse hoofdstad te trekken. “De Fundatie Hsen te bespeuren. Ze drinken een kopje is goed voor het profiel van de stad”, zegt koffie op het Grote Kerkplein, slenteren De Heer. En dat is ook precies een van de langs de boetiekjes in de Sassenstraat of ambities. Het museum wil zijn aantrek- rijker werpen een blik in de etalage van die kingskracht, die tot grote bezoekersstro- andere Zwolse trekpleister: Waanders in men leidt, gebruiken ten faveure van de de Broeren, ‘meer dan een boekhandel’. groei en bloei van Overijssel en Zwolle. De wethouder legt uit hoe dat in de Van Gogh tot Cremer praktijk werkt . “De Fundatie heeft een Het museum aan de Blijmarkt trekt sinds mooie maar bescheiden koffiebar. Voor je de uitbreiding in 2013 jaarlijks meer dan lunch of uitgebreide borrel ben je aange- 200.000 bezoekers uit binnen- en wezen op de horeca in de stad. Dat is een gemaakt buitenland. Ter vergelijking: in 2006 bewuste keuze. Zo ontstaat er een waren dat er amper 16.000. Tentoonstel- kruisbestuiving waar heel Zwolle van lingen als Van Gogh tot Cremer en Dans op profiteert.”

66 / Meer dan waard \ / Economische waarde \ 67 Het verhaal van Zwolle rij-lunchroom Van Orsouw, tot een “Zwolle is sinds de Het nieuwe zelfbewustzijn van Zwolle is mini-wolk op de luifel van zijn zaak aan de Wolk toch een soort niet alleen het werk van de museumdirec- Grote Markt. Rond de onthulling van de teur. Belangrijke factor is de intensieve replica liet hij ‘kunstkistjes’ maken. “Zwolle kunsthoofdstad samenwerking tussen stad en regio. is sinds de Wolk toch een soort kunst- Museum, gemeente, citymarketing, hoofdstad geworden”, licht Van Dijk toe, geworden” ondernemers: samenwerking is de “daar wilde ik iets mee.” Hij vroeg via grondtoon. Claudi Groot Koerkamp, Twitter aan kunstenaars om een houten merkleider Zwolle en IJsseldelta bij kistje te beschilderen. De kistjes werden Marketing Oost: “Versnippering maakt gevuld met Zwolse lekkernijen die Van plaats voor een integrale aanpak. We Dijk in zijn winkel verkocht. “Op die manier stemmen steeds meer activiteiten en wilde ik kunst bereikbaar maken voor evenementen op elkaar af. Momenteel mensen die denken dat kunst ‘duur’ en werken we samen aan het ‘Verhaal van ‘moeilijk’ is.” Zwolle’. De eeuwenoude Zwolse geschie- Van Dijk wil de komende jaren ook denis in handel, politiek en onderwijs inspelen op actuele tentoonstellingen, gecombineerd met de innovatieve en bijvoorbeeld met speciaal Cremer-gebak vriendelijke mentaliteit van de inwoners, of Turner-chocolade. Ook zonder die maakt Zwolle tot een aantrekkelijke stad. extra’s heeft hij sinds 2013 aanzienlijk Dat verhaal gaan we allemaal – inclusief meer klandizie. De replica van de Wolk De Fundatie – op onze eigen manier blijft daarbij niet onopgemerkt. “Toeristen uitdragen.” kennen het icoon allemaal. Ze moeten erom glimlachen en maken er foto’s van. Vette vredesduif Ik ben zeer content met De Fundatie. Niet alleen de tentoonstellingen trekken Het museum heeft de stad rijker gemaakt.” De museumtip van: bezoekers naar De Fundatie, ook het bijzondere gebouw. Blikvanger is de Wolk, Overnachtingen RENÉ DE HEER de ellipsvormige opbouw bekleed met De Fundatie heeft een vaste collectie en wethouder wit-blauwe tegels boven op het negentien- organiseert veel wisselende tentoonstel- Economische Zaken de-eeuwse Paleis aan de Blijmarkt. Ervoor lingen, zowel voor een breed publiek als Zwolle schittert de Grote gouden vette vredesduif voor specialisten. Dat betekent dat Bonami Spel van Marte Röling. Officieel heet de mensen meerdere keren per jaar terugke- computer Museum opbouw Het OOG, vanwege het mooie ren voor een bezoek. Door de aanwezig- “Een nostalgische verzameling uitzicht op de binnenstad, later werd dat heid van andere musea, een aantrekkelijk in Zwolle: je ziet er de eerste de Wolk, en in de volksmond horen we ook winkelaanbod en diverse evenementen is Commodore 64 en de Atari- vaak het ei of de ufo. een dagje Zwolle eigenlijk te kort. Dit heeft spelcomputers die je vroeger op je tv aansloot. En het lijkt Het fotogenieke bouwwerk inspireerde een positief effect op het aantal overnach- me leuk om na al die jaren weer Max van Dijk, eigenaar van banketbakke- tingen. Dat merkt ook Claudia Hendriks eens Pong te spelen.”

CLAUDI GROOT KOERKAMP STIJGENDE CIJFERS IN ZWOLLE city marketeer, Zwolle • In 2014 zijn ongeveer 2,5 miljoen bezoeken* aan Zwolle gebracht door Nederlanders. Centre Pompidou • Zij gaven ongeveer 39 euro per persoon per dag uit tijdens hun bezoek aan Zwolle. “Dit gebouw in Parijs is op zich • 10% van deze bezoekers aan Zwolle* bezocht een museum. In 2009 was dat nog is al een bezoek waard: het ‘slechts’ 3% van de bezoekers in Zwolle. museum lijkt wel binnenste • Voor 7% van deze bezoekers is museumbezoek de belangrijkste reden voor hun buiten gekeerd met al die buizen aan de buitenkant. En bezoek aan Zwolle. In 2009 was dit nog maar 2%. binnen is er altijd weer iets nieuws te zien.” * Dit zijn dagjesmensen en verblijfsgasten. Zakelijke bezoekers, eigen inwoners en buitenlandse gasten zijn in deze cijfers niet meegerekend. Bron: CVO stedenbezoek, NBTC-NIPO research, 2014 stedenbezoek, NBTC-NIPO Bron: CVO

68 / Meer dan waard \ / Economische waarde \ 69 van Grand Hotel Wientjes, ook al 85 jaar een begrip in Zwolle. Het Bilderberghotel profiteert op twee manieren van het nabijge- legen museum. “We hebben bijvoorbeeld het diner verzorgd na de opening van de grote overzichtstentoonstelling Jan Cremer, en gasten die op uitnodiging van De Fundatie in Zwolle zijn, overnachten bij ons. Daarnaast hebben we arrangementen voor ‘gewone’ bezoekers, bijvoorbeeld een overnachting inclusief toegang tot De Fundatie. Daar is veel vraag naar.” Ook Hendriks constateert dat de uitbreiding van De Fundatie goed is voor de stad. “Zwolle is als stad meer in trek. Veel bezoekers van het museum zijn aangenaam verrast over onze mooie binnenstad. Onze niet-zakelijke hotelgasten, veelal afkomstig uit België, Duits- land of Engeland, geven ook elders in de stad geld uit. Ze maken bijvoorbeeld een ritje in de fietstaxi of ze brengen een bezoek aan het historische Balletjeshuis. Een balletje is een typisch Zwols, ambachtelijk gemaakt snoepje. We hebben ook gasten die in de Librije dineren en bij ons overnachten.”

Menselijke maat En de Zwollenaar, wat vindt die van al die extra bezoekers in zijn stad? Wethouder De Heer: “De Zwollenaren hebben het museum in de armen gesloten. Dat komt ook doordat we altijd de menselijke maat in de gaten blijven houden en goed met de stad communi- ceren.” Zwolle kan de extra bezoekers dan ook prima aan. Te veel toeristen in Amsterdam? Laat ze maar met de Hanzespoorlijn naar Zwolle komen. Kan Giethoorn de topdrukte door Aziatische punteraars niet aan? Een De museumtip van: combinatie met cultuur opsnuiven in Zwolle zou een oplossing kunnen zijn. CLAUDIA Behalve de komst van meer toeristen ziet De HENDRIKS Heer nog meer vergezichten. Zwolle profi- revenue manager leert zich ook als stad om te ondernemen en Bilderberg Grand te wonen. Dat eerste gebeurt al steeds meer, Hotel Wientjes in Zwolle vooral in de creatieve sector. “Er ontstaat creatief ondernemerschap met menselijke Nationaal Fiets

maat. Kijk bijvoorbeeld naar de coöperatie museum Velorama “Niet vanachter een lint naar met jonge creatieven en naar ArtEZ, onze schilderijen kijken maar lekker hogeschool voor de kunsten. Zwolle wordt interactief. Als kind keek ik steeds aantrekkelijker om te verblijven, te mijn ogen uit naar de grootste studeren, te ondernemen en te wonen. fietsencollectie van de wereld Dankzij De Fundatie, en ook dankzij een groot in Nijmegen.” netwerk van ondernemende mensen.”

70 / Meer dan waard \ / Economische waarde \ 71 eetbare vorm, tekoop inde museumwinkel. voor hunvolgende vandezekunstin lijn doel:eencomplete EenflinkeRijksstudio Award2015detweedeprijs. stimulans kaneel.” de tweetalbij Metditnieuweproduct wonhet siroop, mettypischeVOC-specerijen zoalskruidnagelen Eeuw latenproeven. Dus vanexotische vruchtenmaken we smakenmoet welkloppen:wewillendeechte vandeGouden pen zeeenprachtig etiket. “Alles bij. niet bleefhet Maardaar de vrijtegebruiken- ontwier afbeeldingenindeRijksstudio dra SchijfomsamendeRijksConserven teontwikkelen. Met vanLangeveldden hetondernemersduoBirgitta enAlexan- vruchten ziet?”Destillevens inspireer- Rijksmuseum inhet aldieheerlijke je “Het waterlooptjetochindemondals Stillevens omvantesmullen bezoekt tenminsteéénmuseum. must voor buitenlandsetoeristen.Ongeveer dehelftvan hen Nederland inhetbuitenland.Museumbezoekissowiesoeen topstukken uitdeNederlandsekunsteenvisitekaartjevoor elk geval eenbezoekverdienen. Ditmuseumismetzijnvele het Mauritshuisopnummer1vandeHaagseattracties diein butnothingbeatstherealthing’.images, BijTripadvisor staat collection,especiallyGirlwithaPearling Earring.Seenmany wereld komen erspeciaalvoor naarhetMauritshuis.‘Amaz Het meisjemetdeparelzienendan…Toeristen uitdehele real‘Nothing beatsthe thing’ 72 / Meer dan waard \ - In hetkort geweest.” zijn eerstindemuseumshop mijn atelierdieinhetmuseumkwartier design enextra promotievoor nuveel werk.Ikkrijg mijn in mensen isbetaalbaar van hetmuseum:“Het geïnspireerd opdearchitectuur ontwierp speciaalvoor vanporselein, demuseumshoplichtjes assortiment te bezoeken, het deelvan iseengroot zomooioogthij.Bewust Museum ’s-Hertogenboschbekend. om eenfeest al Deshopisalleen museumshop vanHetNoordbrabants MuseumenhetStedelijk Dé designwinkel zostaatdegezamenlijke van‘s-Hertogenbosch, BRABANTS DESIGN blijven,” vermoedt Schuurkamp. telkens zeker zal dusdiekruisbestuiving weerietsnieuwsinpetto, museum, ookvoor dehorecaenwinkeliers. “Hetmuseum heeft bezoekers dateenkaartjekocht. alleengoedvoor Datwasniet het Toen Rembrandt inZwart-Wit daardoortevinden. stadje meer dagjesmensenwetenhet historische en lunchenindestadvormen Steeds dagjeuit. eencompleet samen samen.Museum museum enHarderwijksehoreca het Stads kunst encultuurgajenaar het museumbewust.Voor Brasserie deBank:“Datdoet Ernst Schuurkampvan centrum vanHarderwijk. heden inhethistorische door naarhorecagelegen het Stadsmuseumgraag een dagjeuitwillen,verwijst ook tekrijgen.Groependie en eenlokalelekkernij iser schenken ereenkopje koffie, Cultuurcafé. Vrijwilligers Harderwijk heefteenmooi Het Stadsmuseum Win-win doorkruisbestuiving museum, voor eengoedelunchkom jenaarons.” Zo werken Dutch design

. DeBosschekeramist HenkWolvers te zienwas,vervijfvoudigde hetaantal bezoek, winkelen

FOTO: JOEP JACOBS Zet eensdesigners aan hetbreien Anne Kolkman,liefhebstervan textiel als jeheteenbeetjekoud hebt.” de bank,decoratief aandemuur, jeschouders, Ofom alssprei. overalbreimachine. Jekuntdewoonplaids voor gebruiken. Op eencomputergestuurde kunnen alleengemaaktwordenmet maar datisonmogelijk.Diesteken, intelkens anderekleuren, de huidigetijd.Want dehandgebreid, welmet dezeplaidlijkt knap hoezehettraditionele naar hebbenomgezet handwerk Heel Jongerius. Hella talent datgecoachtisdoortopdesigner Post, Simone mee ikopdefotosta,isontworpendoor eenjong stellingen vankuntmaken,- waar Deplaid goedbezig. benje - weernieuwetentoon geld binnentekrijgen.Alsjedaardan introduceren isvoor manieromextra eenslimme eenmuseum winkels als eninexclusievein deeigenwebshopvanhetmuseum woon- Jekunthettextieldroogdoek vanLisetderScheer? kopen tafellaken deafwasdoenmeteen vanViktor&Rolfendaarna ment opaanhuishoudelijktextiel. dinerenopeen Mooitoch, in hunTextielLab. Hetlevert eenverrassend assorti- zoals hetTextielMuseum aandegangzet ontwerpers het label Endatisbij mooie stoffenenbijzondereontwerpen. de DutchDesignWeek. op aldolgeweest Ikbenaltijd “Ik lieperhierinEindhoven tijdens zomaartegenaan, The Frozen Fountain Zo’n inAmsterdam. eigenmerk by TextielMuseum / Economische waarde echt hetgeval. Heeltof \ 73

FOTO: RAW COLOR column

/ARNO BROK IS BURGEMEESTER VAN DORDRECHT\ Mooi meegenomen

Alles van waarde is gerenoveerde weerloos. De zin historische theater zelf heeft een plek Kunstmin, het Ener gevonden in ons giehuis en het Nationaal nationale historische Onderwijs Museum. Het geheugen. Het hele culturele aanbod van de stad MCW ontwerpt en ontwikkelt animatie, film gedicht van Lucebert gaat draagt bij aan de aantrekkelijk en multimedia voor musea, exhibits en over vergankelijkheid. Wat is er heid om er te wonen en te werken. tentoonstellingen. bestand tegen de tijd? Hoe vergankelijk Bedrijven vestigen zich graag in zo’n stad. is het gedicht? Hoe vergankelijk zijn de waarden die Natuurlijk, die intrinsieke waarden van cultuur zijn voortvloeien uit cultuur? Zonder af te willen doen aan belangrijk. De maatschappelijke waarden eveneens. mcw.nl 010 - 452 25 26 de intrinsieke waarden of het belang van cultuur voor Het historisch belang van een goede collectie moet de persoonlijke ontwikkeling van individuen en zeker niet worden vergeten. Maar laten we niet groepen en haar bijdrage aan de leefbaarheid in de kleinzerig doen over het economisch belang. Kunst stad, is het voor iedere gemeente van belang dat heeft een forse economische spin-off in de stad. stedelijke cultuurbeleid ook bijdraagt aan het vesti Stijgende huizenprijzen, meer bezoekers, meer gingsklimaat voor bewoners en bedrijven en aan de bestedingen in de horeca. De tentoonstelling Willem II economische ontwikkeling. En aan het toerisme. Kunst Koning in het Dordrechts Museum in 2014 leidde tot maar liefst 2,5 miljoen euro meer omzet bij de Cultuur verbinden aan geldelijk gewin? Toch zijn die lokale middenstand! twee onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ook in De belangrijkste waarde van onze musea is dat zij door mijn stad, Dordrecht. We besloten vanaf 2006 honderd het bijbrengen van historisch besef en gevoel voor miljoen te investeren in cultuur. En die gemeentelijke schoonheid ons leven verrijken. Daardoor dragen ze investeringen “lokten” ook nog eens private investerin bij aan een betere samenleving. gen in de culturele infrastructuur uit ter waarde van Dat juist door die musea en andere culturele instellin tientallen miljoenen. gen de stedelijke economie wordt geschraagd mag je In die culturele infrastructuur heeft het Dordrechts ironisch noemen. Maar het is voor de stad mooi Museum een prominente plek, evenals het recent meegenomen.

Kasteel Hoensbroek - Paleis Het Loo - Museum Prinsenhof - Het Scheepvaartmuseum - Museum Engelandvaarders - Hidrodoe

74 / Meer dan waard \ / Economische waarde \ 75 Leden Museumvereniging

Aaltense Musea AALTEN, Aboriginal Art Museum UTRECHT, Afrika Museum BERG EN DAL, Agrarisch Museum Westerhem MIDDENBEEMSTER, GIETHOORN, Museummolen De Nieuwe Palmboom SCHIEDAM, Museumpark Orientalis HEILIG LANDSTICHTING, Museumstoomtram Airborne Museum ‘Hartenstein’ OOSTERBEEK, Allard Pierson Museum AMSTERDAM, Amsterdam Pipe Museum AMSTERDAM, Anne Frank Hoorn-Medemblik HOORN, Muzee Scheveningen SCHEVENINGEN, Nationaal Baggermuseum SLIEDRECHT, Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944- Stichting AMSTERDAM, Anton Pieck Museum HATTEM, Bakkerijmuseum De Oude Bakkerij MEDEMBLIK, Behoud van den Doornenburg 1945 GROESBEEK, Nationaal Brandweermuseum HELLEVOETSLUIS, Nationaal Gevangenismuseum VEENHUIZEN, Nationaal Glasmuseum/ Stich- DOORNENBURG, Belasting & Douane Museum ROTTERDAM, Bevrijdingsmuseum Zeeland NIEUWDORP , Biesbosch MuseumEiland ting Glas LEERDAM, Nationaal Jenevermuseum SCHIEDAM, Nationaal Militair Museum SOEST, Nationaal Monument Kamp Vught VUGHT, Natio- WERKENDAM, Bijbels Museum AMSTERDAM, Bijzondere Collecties UVA AMSTERDAM, Bisdom van Vliet HAASTRECHT, Bonnefantenmuseum naal Onderwijsmuseum DORDRECHT, Nationaal Science Center NEMO AMSTERDAM, Nationaal Tinnen Figuren Museum OMMEN, Nationaal MAASTRICHT, Boomkwekerijmuseum BOSKOOP, Botanische Tuin De Kruidhof BUITENPOST, Botanische Tuin TU Delft DELFT, Botanische Tuinen Vlasserij-Suikermuseum KLUNDERT, Nationaal Vlechtmuseum NOORDWOLDE, Natura Docet Wonderryck Twente DENEKAMP, Naturalis Biodiver- Utrecht UTRECHT, Brabants Museum Oud Oosterhout OOSTERHOUT, Breda’s Museum BREDA, Chabot Museum ROTTERDAM, Cobra Museum sity Center LEIDEN, Natuurcentrum Ameland NES-AMELAND, Natuurhistorisch Museum Maastricht MAASTRICHT, Natuurhistorisch Museum Amstelveen AMSTELVEEN, CODA / Cultuur Onder Dak Apeldoorn APELDOORN, Collectie Brands NIEUW DORDRECHT, Comenius Museum Rotterdam ROTTERDAM, Natuurmuseum Brabant TILBURG, Natuurmuseum Fryslân LEEUWARDEN, Natuurmuseum Nijmegen NIJMEGEN, Ned. NAARDEN, Cultureel Maçonniek Centrum Pr.Frederik DEN HAAG, Cultuur-Historisch Museum Sorgdrager HOLLUM-AMELAND, Cultuurhisto- Instituut voor Beeld en Geluid HILVERSUM, Ned. Instituut voor Kunstgeschiedenis DEN HAAG, Nederlands Artillerie Museum ‘T HARDE, Neder- risch Museum Texel DE WAAL (TEXEL), Czaar Peterhuis ZAANDAM, DAF Museum EINDHOVEN, De Domijnen SITTARD, De Glasblazerij/Stichting lands Bakkerijmuseum HATTEM, Nederlands Fotomuseum ROTTERDAM, Nederlands Leder en Schoenen Museum WAALWIJK, Nederlands Open- Glas LEERDAM, De Hallen Haarlem HAARLEM, De Mesdag Collectie DEN HAAG, De Pont Museum voor Hedendaagse Kunst TILBURG, De luchtmuseum ARNHEM, Nederlands Steendrukmuseum VALKENSWAARD, Nederlands Stoommachinemuseum MEDEMBLIK, Nederlands Tegelmu- Zaansche Molen Vereniging KOOG AAN DE ZAAN, Deventer Verhaal DEVENTER, Diamant Museum Amsterdam AMSTERDAM, Discovery Center seum OTTERLO, Nederlands Zilvermuseum Schoonhoven SCHOONHOVEN, Nederlands Zouavenmuseum OUDENBOSCH, Nieuw Land Continium KERKRADE, Dolhuys, Museum van de geest HAARLEM, Dordrechts Museum DORDRECHT, Drents Museum ASSEN, Drukkerijmuseum Erfgoedcentrum LELYSTAD, Noordelijk Scheepvaartmuseum GRONINGEN, Oertijdmuseum De Groene Poort BOXTEL, Oorlogsmuseum Overloon Meppel MEPPEL, Edams Museum EDAM, Eindhoven Museum EINDHOVEN, Elisabeth Weeshuis Museum CULEMBORG, EYE AMSTERDAM, OVERLOON, Openbaar Vervoermuseum Doetinchem DOETINCHEM, Openluchtmuseum / Themapark De Spitkeet HARKEMA, Openluchtmuseum Flessenscheepjesmuseum ENKHUIZEN, Flipje en Streekmuseum Tiel TIEL, Florence Nightingale Instituut CULEMBORG, Foam Fotografiemuseum Het Hoogeland WARFFUM, Openluchtmuseum Ootmarsum OOTMARSUM, Paleis Het Loo Nationaal Museum APELDOORN, Panorama Mesdag BV Amsterdam AMSTERDAM, Fotomuseum DEN HAAG, Fries Landbouw Museum EARNEWALD, Fries Museum LEEUWARDEN, Fries Scheepvaart DEN HAAG, Persmuseum AMSTERDAM, Purmerends Museum PURMEREND, Reddingmuseum Dorus Rijkers DEN HELDER, Rijksmuseum Twenthe Museum SNEEK, Fries Verzetsmuseum LEEUWARDEN, Fruitteeltmuseum KAPELLE, Galerij Willem V DEN HAAG, Gelders Geologisch Museum ENSCHEDE, Rijksmuseum van Oudheden LEIDEN, Rijssens Museum RIJSSEN, Rotterdams Radio Museum ROTTERDAM, Schermer Molens Stichting VELP, GEM, museum voor actuele kunst DEN HAAG, Gem. Archeologisch Museum Aardenburg AARDENBURG, Gemeentemuseum Helmond SCHERMERHORN, Schoonewelle Mus. voor Natuur en Ambacht ZWARTSLUIS, SCHUNCK* HEERLEN, Science Centre Delft DELFT, Singer Laren HELMOND, Gemeentemuseum Het Land van Thorn THORN, Gemeentemuseum Weert, Religieuze Kunst WEERT, Geologisch Museum Hofland LAREN (NH), Slot Zuylen OUD-ZUILEN, Space Expo NOORDWIJK, Speelgoed en Carnavalsmuseum Op Stelten OOSTERHOUT, Speelgoedmuseum LAREN, Gorcums Museum/Gem.Gorinchem GORINCHEM, Graafs Museum GRAVE, GRID Grafisch Museum Groningen GRONINGEN, Groninger DEVENTER, Spoorwegmuseum UTRECHT, St. Nederlands Uitvaartmuseum AMSTERDAM, Stadhuismuseum Zierikzee ZIERIKZEE, Stadsmuseum Museum GRONINGEN, Haags Historisch Museum DEN HAAG, Hannemahuis HARLINGEN, Heemkundig Streekmuseum Jan Uten Houte ETTEN- Almelo ALMELO, Stadsmuseum Doetinchem DOETINCHEM, Stadsmuseum Harderwijk HARDERWIJK, Stadsmuseum Steenwijk STEENWIJK, Stads- LEUR, Herinneringscentrum Kamp Westerbork HOOGHALEN, Het Cuypershuis ROERMOND, Het Dordts Patriciërshuis DORDRECHT, Het Hof museum Woerden WOERDEN, Stadsmuseum Zoetermeer ZOETERMEER, Stedelijk Molenmuseum De Valk LEIDEN, Stedelijk Museum Alkmaar van Nederland DORDRECHT, Het Hollands Kaasmuseum ALKMAAR, Het Nederlands Vestingmuseum NAARDEN, Het Nieuwe Instituut ALKMAAR, Stedelijk Museum Coevorden COEVORDEN, Stedelijk Museum Kampen KAMPEN, Stedelijk Museum ‘s Hertogenbosch ‘S HERTOGEN- ROTTERDAM, Het Nijsinghhuis EELDE, Het Noordbrabants Museum ‘S HERTOGENBOSCH, Het Scheepvaartmuseum AMSTERDAM, Het Spino- BOSCH, Stedelijk Museum Vianen VIANEN UT, Stedelijk Museum Zutphen ZUTPHEN, Stedelijk Museum Zwolle ZWOLLE, Stg Geld.Landsch.& Kast./ zahuis RIJNSBURG, Het Sterkenhuis BERGEN NH, Historiehuis Roermond ROERMOND, Historisch Museum De Bevelanden GOES, Historisch Huis Zypendaal ARNHEM, Stg Kranenburgh BERGEN, Stg Mommerskwartier TILBURG, Stg Museum Nijkerk NIJKERK, Stg Rijksmuseum Muiderslot Museum De Casteelse Poort WAGENINGEN, Historisch Museum De Scheper EIBERGEN, Historisch Museum Den Briel BRIELLE, Historisch Mu- MUIDEN, Stg Texels Museum DE KOOG, Stg Zaans Museum ZAANDAM, Stichting Amsterdam Museum AMSTERDAM, Stichting Borg Verhildersum seum Ede EDE, Historisch Museum Hengelo HENGELO, Historisch Museum Het Palthe Huis OLDENZAAL, Historische Tuin Aalsmeer AALSMEER, LEENS, Stichting Botanische Tuin Kerkrade KERKRADE, Stichting Centraal Museum UTRECHT, Stichting Cultureel Erfgoed het Warenhuis AXEL, Hollandsche Schouwburg AMSTERDAM, Hortus Botanicus Leiden LEIDEN, Huis Doorn DOORN, Huis Marseille, Museum voor Fotografie Stichting De Nollen DEN HELDER, Stichting Feyenoord Museum ROTTERDAM, Stichting Frans Hals Museum HAARLEM, Stichting Gemeentemuse- AMSTERDAM, Huis van Gijn DORDRECHT, Huis Verwolde LAREN, Huizer Museum HUIZEN, Hunebedcentrum BORGER, Huygensmuseum Hof- um Den Haag DEN HAAG, Stichting GeoFort HERWIJNEN, Stichting Haarlemmermeermuseum De Cruquius HOOFDDORP, Stichting Het Bolwerk wijck VOORBURG, Ikonenmuseum Kampen KAMPEN, Japanmuseum SieboldHuis LEIDEN, Joods Historisch Museum AMSTERDAM, Jopie Huis- IJZENDIJKE, Stichting Het Nederlands Stripmuseum GRONINGEN, Stichting Instituut Collectie Krop STEENWIJK, Stichting Kasteel Amerongen man Museum WORKUM, Kaap Skil OUDESCHILD, TEXEL, Kasteel Ammersoyen AMMERZODEN, Kasteel Cannenburch VAASSEN, Kasteel De AMERONGEN, Stichting Kasteel Heeswijk HEESWIJK-DINTHER, Stichting Kasteel Keukenhof LISSE, Stichting Kasteel Radboud MEDEMBLIK, Stich- Haar HAARZUILENS, Kasteel Doorwerth / Ned. Jachtmuseum DOORWERTH, Kasteel Duivenvoorde VOORSCHOTEN, Kasteel Hernen HERNEN, ting Klooster Ter Apel TER APEL, Stichting Koninklijk Eise Eisinga Planetarium FRANEKER, Stichting MOTI, Museum of the Image BREDA, Stichting Kasteel Hoensbroek HOENSBROEK, Kasteel Huis Bergh ‘S HEERENBERG, Kasteel Museum Sypesteyn LOOSDRECHT, Kasteel Rosendael Museum de Kantfabriek HORST, Stichting Museum ‘De Roos’ GEERTRUIDENBERG, Stichting Museum Elburg ELBURG, Stichting Museum Jan Cu- ROZENDAAL, Katakombenstichting VALKENBURG A/D GEUL, Katwijks Museum KATWIJK AAN ZEE, Kazemattenmuseum Kornwerderzand nen OSS, Stichting Museum Kinderwereld RODEN, Stichting Museum Maassluis MAASSLUIS, Stichting Museum Menkemaborg UITHUIZEN, Stich- KORNWERDERZAND, Kempenmuseum De Acht Zaligheden EERSEL, Keramiekcentrum Tiendschuur Tegelen TEGELEN, Keramiekmuseum Prin- ting Museum Smedekinck ZELHEM, Stichting Museum Stadskasteel Zaltbommel ZALTBOMMEL, Stichting Museum Tromp’s Huys VLIELAND, Stich- cessehof LEEUWARDEN, Kermis- en Circusmuseum STEENWIJK, Kijk- en Luistermuseum BENNEKOM, Klompenmuseum Gebr. Wietzes EELDE, ting Museum Veenendaal VEENENDAAL, Stichting Museum Vekemans BOXTEL, Stichting Museum voor Religieuze Kunst UDEN, Stichting Kröller-Müller Museum OTTERLO, Landbouw/Juttersmuseum ‘Swartwoude’ BUREN-AMELAND, Landgoed Fraeylemaborg SLOCHTEREN, Letter- Muzeeaquarium Delfzijl DELFZIJL, Stichting Nationaal Sleepvaart Museum MAASSLUIS, Stichting Natura Artis Magistra AMSTERDAM, Stichting kundig Museum/Kinderboekenmuseum DEN HAAG, Liemers Museum ZEVENAAR, Limburgs Museum VENLO, Louis Couperus Museum DEN Nederlands Volksbuurtmuseum UTRECHT, Stichting Oudheidkamer Ommen OMMEN, Stichting Pieter Vermeulen Museum DRIEHUIS, Stichting HAAG, Louwman Museum DEN HAAG, Marie Tak van Poortvliet Museum DOMBURG, Marinemuseum DEN HELDER, Mariniersmuseum Rijksmuseum Amsterdam AMSTERDAM, Stichting Romeins Museum ALPHEN AAN DEN RIJN, Stichting Stedelijk Museum Amsterdam AMSTER- ROTTERDAM, Maritiem Centrum ‘Abraham Fock’ HOLLUM-AMELAND, Maritiem Museum Rotterdam ROTTERDAM, Marker Museum MARKEN, DAM, Stichting Stedelijk Museum Schiedam SCHIEDAM, Stichting Studiegroep Leudal, Leudal Museum HAELEN, Stichting Synagoge Elburg ELBURG, Markiezenhof, gem. Bergen op Zoom BERGEN OP ZOOM, Mauritshuis DEN HAAG, Max Euwe Centrum AMSTERDAM, Micropia AMSTERDAM, Stichting TwentseWelle ENSCHEDE, Stichting Veenkoloniaal Museum VEENDAM, Stichting Weegschaal Museum Naarden NAARDEN-VESTING, MIJ| Museum IJsselstein IJSSELSTEIN, Miramar Zeemuseum VLEDDER, MOA Museum Oud Amelisweerd BUNNIK, Molenmuseum De Wachter Stoomtrein Katwijk Leiden VALKENBURG ZH, Streek & Landbouwmuseum Goemanszorg DREISCHOR, Streekmuseum “De Meestoof” SINT- ZUIDLAREN, Mondriaanhuis AMERSFOORT, Multatuli Museum AMSTERDAM, Museon DEN HAAG, Museum aan het Vrijthof MAASTRICHT, ANNALAND, Streekmuseum De Roode Tooren DOESBURG, Streekmuseum Krimpenerwaard KRIMPEN A/D IJSSEL, Streekmuseum Schippersbeurs Museum Arnhem ARNHEM, Museum Beelden aan Zee DEN HAAG, Museum Belvédère HEERENVEEN, Museum Betje Wolff MIDDENBEEMSTER, ELSLOO (L), Streekmuseum Stevensweert Ohé en Laak STEVENSWEERT, Streekmuseum Veldzicht NOORDWIJK, Streekmuseum-Volkssterrenwacht Museum Boerhaave LEIDEN, Museum Boijmans Van Beuningen ROTTERDAM, Museum Bredius DEN HAAG, Museum Broeker Veiling BROEK OP Burgum BURGUM, ‘t Fiskershúske MODDERGAT, Tassenmuseum Hendrikje AMSTERDAM, Techniekmuseum HEIM HENGELO, Teylers Museum LANGEDIJK, Museum Bronbeek ARNHEM, Museum Buurtspoorweg HAAKSBERGEN, Museum Catharijneconvent UTRECHT, Museum de Buiten- HAARLEM, Thermenmuseum HEERLEN, Titus Brandsma Museum BOLSWARD, Touwmuseum ‘De Baanschuur’ OUDEWATER, Trompenburg Tuinen plaats EELDE, Museum De Cruquius CRUQUIUS, Museum de Fundatie ZWOLLE, Museum de Fundatie HEINO/WIJHE, Museum De Koperen & Arboretum ROTTERDAM, Tropenmuseum AMSTERDAM, Universiteitsmuseum Groningen GRONINGEN, Universiteitsmuseum Utrecht Knop HARDINXVELD-GIESSENDAM, Museum De Lakenhal LEIDEN, Museum De Locht Limburg MELDERSLO, Museum De Looierij DONGEN, UTRECHT, Valkerij en Sigarenmakerij Museum VALKENSWAARD, Van Abbemuseum EINDHOVEN, Van Gogh Museum AMSTERDAM, Veiligheids- Museum De Ronde Venen VINKEVEEN, Museum ‘De Tien Malen’ PUTTEN, Museum De Vier Quartieren OIRSCHOT, Museum De Wemme museum PIT ALMERE, Veluws Museum Hagedoorns Plaatse EPE, Venrays Museum VENRAY, Verzetsmuseum Amsterdam AMSTERDAM, Verzetsmu- ZUIDWOLDE, Museum De Wieger DEURNE, Museum ‘De Zwarte Tulp’ LISSE, Museum der Koninklijke Marechaussee BUREN, Museum Dokkum seum Zuid-Holland GOUDA, Vincent van GoghHuis ZUNDERT, Visserijmuseum Zoutkamp ZOUTKAMP, Voerman Museum HATTEM, Waterlandsmu- DOKKUM, Museum Dorestad WIJK BIJ DUURSTEDE, Museum Drachten DRACHTEN, Museum Flehite AMERSFOORT, Museum Geelvinck Hinlo- seum de Speeltoren MONNICKENDAM, Watersnoodmuseum OUWERKERK, Wereldmuseum Rotterdam ROTTERDAM, Westfries Museum pen Huis AMSTERDAM, Museum Gevangenpoort DEN HAAG, Museum Gouda GOUDA, Museum Haarlem HAARLEM, Museum Heerenveen HOORN, Westlands Museum HONSELERSDIJK, Zandvoorts Museum ZANDVOORT, Zee- en Havenmuseum de Visserijschool IJMUIDEN, Zeeuws HEERENVEEN, Museum Henriette Polak ZUTPHEN, Museum Het Oude Raadhuis Urk URK, Museum Het Pakhuis Ermelo ERMELO, Museum het Maritiem MuZEEum VLISSINGEN, Zeeuws Museum MIDDELBURG, Zoutmuseum DELDEN, Zuiderzeemuseum ENKHUIZEN, Zwanenbroedershuis Petershuis GENNEP, Museum Het Rembrandthuis AMSTERDAM, Museum Het Schip, Amsterdamse School AMSTERDAM, Museum Het Valkhof ’S HERTOGENBOSCH NIJMEGEN, Museum Hilversum HILVERSUM, Museum Hindeloopen HINDELOOPEN, Museum In ‘t Houten Huis DE RIJP, Museum Jan Heesters- huis SCHIJNDEL, Museum Jan van der Togt AMSTELVEEN, Museum Joure JOURE, Museum Kasteel Wijchen WIJCHEN, Museum Kennemerland Gelieerde instellingen BEVERWIJK, Museum Kerkelijke Kunst WORKUM, Museum Klok & Peel ASTEN, Museum Land van Valkenburg VALKENBURG LB, Museum Mar- ABN-AMRO Kunst & Historie (HF0010) AMSTERDAM, BAK, Basis voor Actuele Kunst UTRECHT, Cultuureducatiegroep LEIDEN, De Appel arts tena FRANEKER, Museum Meermanno DEN HAAG, Museum Nairac BARNEVELD, Museum Nederlandse Cavalerie AMERSFOORT, Museum centre AMSTERDAM, De Halve Maen HOORN, Diergaarde Blijdorp ROTTERDAM, Hermitage Amsterdam AMSTERDAM, Humanity House DEN Nienoord LEEK, Museum Noordwijk NOORDWIJK, Museum Ons’ Lieve Heer op Solder AMSTERDAM, Museum Opsterlân GORREDIJK, Museum HAAG, Indisch Herinneringscentrum (IHC) ARNHEM, KAdE, Kunsthal in Amersfoort AMERSFOORT, Koninklijk Huisarchief DEN HAAG, Koninklijk Oud-Lunteren LUNTEREN, Museum Paul Tétar van Elven DELFT, Museum Prinsenhof Delft DELFT, Museum Rijswijk RIJSWIJK, Museum Rotter- Paleis Amsterdam AMSTERDAM, Kunsthal Rotterdam ROTTERDAM, LKCA UTRECHT, Marres, centrum v. contemporaine cultuur MAASTRICHT, dam ROTTERDAM, Museum Schokland SCHOKLAND, Museum Slager ‘S HERTOGENBOSCH, Museum Slot Loevestein POEDEROIJEN, Museum Museum Abdijkerk THORN, Museumfederatie Fryslân LEEUWARDEN, Nationaal Archief DEN HAAG, Nationale Stichting De Nieuwe Kerk Spakenburg BUNSCHOTEN-SPAKENBURG, Museum Speelklok UTRECHT, Museum Stad Appingedam APPINGEDAM, Museum Stedhûs Sleat AMSTERDAM, Nederlands Watermuseum ARNHEM, Peter van den Braken Centrum STERKSEL, Portugese Synagoge AMSTERDAM, Reinwardt SLOTEN, Museum Sterrenwacht Sonnenborgh UTRECHT, Museum Swaensteyn VOORBURG, Museum ‘t Behouden Huys TERSCHELLING-WEST, Academie AMSTERDAM, Stadsarchief Amsterdam AMSTERDAM, Stichting Academisch Erfgoed AMSTERDAM, Stichting Bureau Europa Museum ‘t Oude Slot VELDHOVEN, Museum Terra Maris OOSTKAPELLE, Museum Tongerlohuys ROOSENDAAL, Museum van Bommel van Dam MAASTRICHT, Stichting De Oude Kerk AMSTERDAM, Stichting Forteiland Pampus MUIDEN, Stichting Grote Sint Laurenskerk Alkmaar ALKMAAR, VENLO, Museum van Brabantse Mutsen en Poffers SINT-OEDENRODE, Museum van de 20e Eeuw HOORN, Museum van Egmond EGMOND AAN Stichting Historisch Verpleegkundig Bezit AMERSFOORT, Stichting Indisch Herinneringscentrum (IHC) ARNHEM, Stichting Museum&Archief v. ZEE, Museum Van Loon AMSTERDAM, Museum Veere VEERE, Museum Veere VEERE, Museum Vlaardingen VLAARDINGEN, Museum Volkenkun- Tijdmeetmeetkunde RIETHOVEN, Stichting N. Arch. Antropologisch Mus. N.A. PIETERMAAI, CURACAO, Stichting Ontdekhoek Nederland de LEIDEN, Museum voor anatomie en pathologie NIJMEGEN, Museum voor Communicatie DEN HAAG, Museum Weesp WEESP, Museum Wier- LELYSTAD, TENT Stichting Centrum Beeldende Kunst ROTTERDAM, Vereniging van Zeeuwse Musea VEERE, Witte de With, Center for Contemp.Art denland Ezinge EZINGE, Museum Willet-Holthuysen AMSTERDAM, Museum Zaanse Tijd ZAANDAM, Museumboerderij ‘t Olde Maat Uus ROTTERDAM.

76 / Meer dan waard \ / Meer dan waard \ 77 Naturalis zet nieuwe internationale standaard met opslagoplossingen van Bruynzeel Storage Systems

“Bezoekers uit de museumwereld in binnen- en colofon buitenland komen kijken. Iedereen is net zo Musea Meer dan waard is een eenmalige (Eind)redactie Druk enthousiast als wij. Onze vernieuwde depots uitgave van de Museumvereniging Karlijn Broekhuizen, Norma de Goederen, Puntgaaf Drukwerk Leiden gerealiseerd in samenwerking met Sigrid van Iersel, Robin Ouwerkerk, Anje zijn uniek en supermodern. We hebben er een Magazine on the Spot. Romein, Annemieke Schors, Marloe van der Oplage Schrier, Margreet Steiner, Eric Went, Frank 4.000 exemplaren nieuwe internationale standaard mee gezet.” Begeleidingscommissie Wijvekate. Dirk van Delft Verkoopprijs Luc Willemse - Collectiebeheerder bij Naturalis Museum Boerhaave, Leiden Art direction en vormgeving € 5,50 inclusief 6% btw. Te bestellen via Lidewij de Koekkoek Nanda Alderliefste het bureau van de Museumvereniging, Stedelijk Museum Alkmaar 020 - 551 29 00 / Corien van der Meulen Beeldredactie [email protected] of Stadsmuseum Harderwijk Nanda Alderliefste, Rob Overmeer www.museumvereniging.nl onder Yvonne Ploum Publicaties/Tijdschriften MOA, Museum Oud Amelisweerd, Bunnik Fotografie Errol van de Werdt Simone van den Berg, Mike Bink, Koos Copyright Museumvereniging. TextielMuseum/Mommerskwartier Tilburg Breukel, Eveline van Egdom, Fred Ernst, Niets uit deze uitgave mag worden Siebe Weide Maud Heldens, Patrick van Hemert, Joep verveelvoudigd of openbaar gemaakt, ook Museumvereniging Jacobs, Robert Land, Rob Overmeer, Gert niet op elektronische wijze, zonder dat de Jan van Rooij, Marijn Soeters, Nick van Tiem, uitgever daarvoor vooraf toestemming heeft Hoofdredactie Edwin Weers en Anouk Wubs. verleend. Niet altijd kunnen auteursrecht- Margriet de Jong, Carla Keijzer hebbenden op gebruikte afbeeldingen Museumvereniging Coördinatie achterhaald worden. Betreft dat u, neem Annemieke Schors, Teksten voor Musea dan contact op met de Museumvereniging.

Januari 2016 Lees het verhaal van Luc op: Sales / Advertenties Uitgeverij Intermed, 050 - 312 00 42, https://bruynzeel-storage.com/nl/referenties/ [email protected] Tel.: 077 306 9000, Email: [email protected]

78 / Meer dan waard \ / Meer dan waard \ 79 Bruns

Nationaal Militair Museum Soesterberg - NL Het Noordbrabants Museum Den Bosch - NL Micropia Amsterdam - NL PinnedUp Tentoonstelling Amsterdam - NL

Nieuwsgierigheid. Dat is wat ons drijft. Ontdekken hoe dingen werken. Of waarom ze niet werken. En dan met een oplossing komen. Een oplossing die zorgt dat wat wij maken geen objecten zijn, maar echte ervaringen. Wij accepteren maar één resultaat: het beste. En dat bereiken we door elk project – groot of klein – de aandacht te geven die het verdient. Zodat het oogstrelend wordt. Prikkelend. Toonaangevend. Duurzaam. Dat doen we omdat we nieuwsgierig zijn. Naar wat het kan worden als we al onze jarenlange ervaring, kennis en aandacht wijden aan één project; uw project.

Begonnen als specialist in de maquettebouw is Bruns de laatste decennia, uitgegroeid tot een wereldwijd gekende multidisciplinaire partner als ontwikkelaar en producent van innovatieve mechanische exhibits en complete interactieve tentoonstellingen, inclusief service en onderhoud. Lees het hele verhaal en ontdek onze andere projecten op www.bruns.nl.

Wij zijn Bruns. Wij doen er alles aan om uw ideeën tot leven te brengen. Om bezoekers een echte ervaring te bieden. En dat kunnen wij als geen ander.

Bruns B.V. • Stökskesweg 11 • 5571 TJ Bergeijk • Nederland • T +31 (0)497 57 70 27 • E [email protected] • I www.bruns.nl