Przesłanie Jana Pawła II Na XXI Wiek
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Jana Pawła II na XXI wiek Jana Pawła II na XXI wiek Redakcja Marko Jačov Franciszek Ziejka Władysław Zuziak Kraków 2014 Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe Redakcja językowa Janusz Poniewierski Katarzyna Romanek Redakcja techniczna i projekt okładki Marta Jaszczuk Zdjęcie na okładce PAP/NEWSCOM (fot. Dennis Brack, 1987) Fotografie w publikacji pochodzą z archiwum autorów Publikacja dofinansowana przez Fundację im. Świętej Królowej Jadwigi dla Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie Copyright © 2014 by Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie ISBN 978-83-7438-377-6 Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo Naukowe ul. Bobrzyńskiego 10, 30-348 Kraków tel. / faks 12 422 60 40 e-mail: [email protected] www.ksiegarnia.upjp2.edu.pl Polska Akademia Umiejętności ul. Sławkowska 17, 31-016 Kraków tel. +48 12 424 02 12 e-mail: [email protected] l Słowo wstępne Wyrażam wielką radość z powodu powstania ważnej i historycznej publika- cji Przesłanie Jana Pawła na XXI wiek dedykowanej umiłowanemu i wielkiemu papieżowi Janowi Pawłowi II z okazji jego kanonizacji, wydanej przez Uni- wersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie we współpracy z Polską Akademią Umiejętności i Uniwersytetem del Salento w Lecce. Cieszę się, że realizacji tego dzieła podjęły się środowiska akademickie z Polski i Europy, zwłaszcza uczelnia powołana do istnienia przez papieża Polaka. Autorzy zamieszczonych w nich tekstów to przedstawiciele różnych dziedzin nauki, co zaowocowało szerokim spojrzeniem na bogactwo myśli, którą zostawił po sobie Jan Paweł II. Dzięki temu udało się zrealizować zamysł redaktorów: ukazać aktualność intelektual- nego i duchowego dziedzictwa naszego umiłowanego Ojca Świętego. Mam nadzieję, że publikacja ta stanowić będzie trwały wkład w rozwijanie i utrwalanie przesłania Jana Pawła II, które wciąż kształtuje następne pokole- nia w Kościele i służy dobru ludzkości. W nauczaniu papieża możemy znaleźć odpowiedzi na wiele ważnych pytań zadawanych przez współczesny świat. Niech ta księga przyczynia się do zgłębiania wciąż aktualnego przesła- nia, które nam zostawił Jan Paweł II. Jego obecność jest wciąż wyczuwalna wśród nas – żyjących, a dzieło jego życia nieustannie wydaje owoce. Zachę- cam wszystkich do lektury i życzę błogosławieństwa Bożego na drodze twór- czego rozwijania myśli Jana Pawła II. kard. Stanisław Dziwisz Arcybiskup Metropolita Krakowski Kraków, 28 lutego 2014 l Przedmowa Jan Paweł II pozostawił potomnym dziedzictwo ogromne, trudne wręcz do ogarnięcia. Duchowy testament wielkiego papieża będzie też, to pewne, anali- zowany i przywoływany przez kolejne pokolenia wiernych, w tym przez uczo- nych, zresztą nie tylko chrześcijan, ale i ludzi innych wyznań. Zawiera on bowiem bogactwo ważnych prawd i myśli, wciąż aktualnych, inspirujących do podejmowania coraz nowych inicjatyw w służbie Bogu i ludziom. Przedłożona publikacja jest zbiorem referatów wygłoszonych w dniach 15–18 listopada 2011 roku na Uniwersytecie del Salento w leżącym w regio- nie Apulia mieście Lecce, zwanym „Florencją Południa”, gdzie spotkali się uczeni z kilku europejskich uniwersytetów, aby w ramach sesji naukowej pod- jąć próbę poddania naukowej refleksji przesłania pozostawionego przez Jana Pawła II. Spotkaniu naukowemu towarzyszyły liczne wzruszające wydarzenia, wśród których najważniejszą była uroczystość nadania godności doktora hono- ris causa kard. Stanisławowi Dziwiszowi – wieloletniemu sekretarzowi św. Jana Pawła II, obecnemu metropolicie krakowskiemu. Uczestnicy sympozjum podjęli próbę analizy wybranych aspektów naucza- nia Ojca Świętego, zawartego zarówno w encyklikach i listach pasterskich, jak i w katechezach, przemówieniach oraz książkach. Prelegenci poruszyli kwestie wolności religijnej w nauczaniu polskiego papieża, jego stosunku do współcze- snej kultury oraz nauki, propozycji rozwiązań wyzwań etycznych, przed jakimi stoi obecnie człowiek, a również – jakże ważnego w jego nauczaniu zagadnienia – Bożego miłosierdzia. W czasie konferencji wygłoszono referaty o stosunku Jana Pawła II do Żydów, ale także do ludzi prześladowanych, biednych oraz do zawsze bliskich jego sercu chorych. Kilku referentów skupiło swoją uwagę na 8 Przedmowa sprawach związanych z duchowym rodowodem Jana Pawła II. Prelegenci przy- wołali zatem polskie i europejskie korzenie wielkiego papieża, mówili o funda- mentalnych przesłankach filozoficznych jego nauczania, poddali analizie dwie wielkie fascynacje młodego Karola Wojtyły: teatr oraz poezję. Księgę dopełniły artykuły przygotowane przez profesorów Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie i Katolickiego Uniwersytetu Lubel- skiego Jana Pawła II – uczelni, których szczególnym zadaniem jest zgłębia- nie i promowanie nauczania papieża Polaka. Podjęli oni inne kwestie, często poruszane przez Ojca Świętego, takie jak nauczanie skierowane do młodzieży i rodzin czy wezwania przeznaczone dla wszystkich ludzi do samodoskonale- nia i zmierzania ku świętości. Zbiór uzupełnia przedłożenie dotyczące proce- sów kanonizacyjnych przeprowadzonych przez tego, który sam właśnie został ogłoszony świętym. Na koniec pragniemy wspomnieć o jeszcze jednym aspekcie przywoływanych tu wydarzeń. Olbrzymia sala Uniwersytetu del Salento w Lecce, w której obra- dowali przybyli z różnych zakątków Europy uczeni, przez wszystkie dni obrad wypełniona była po brzegi przez studentów, którzy w największym skupieniu słuchali prelegentów, a także robili skrupulatne notatki. Młodzi ludzie towarzy- szyli nam także podczas pozostałych uroczystości, co było najlepszym dowodem trwałości przesłania św. Jana Pawła II dla współczesnego świata. Ich obecność była też największą nagrodą dla referentów za trud przygotowania referatów. Redagowaliśmy tę księgę z chęcią należytego włączenia się w obchody epo- kowego w dziejach świata i Kościoła wydarzenia, jakim jest kanonizacja wiel- kiego papieża Jana Pawła II. Celem wszystkich zawartych w niej tekstów jest przypomnienie aktualności i żywotności myśli naszego Ojca Świętego oraz zachęcenie do dalszych studiów nad nią. Mamy nadzieję, że książka, która oddajemy do rąk czytelników, będzie dobrze przyjęta i skłoni ich do zgłębia- nia dziedzictwa intelektualnego i duchowego, jakie po sobie zostawił wielki nauczyciel św. Jan Paweł II. Marko Jačov Franciszek Ziejka ks. Władysław Zuziak Kraków, 27 kwietnia 2014 l kultura l bp Tadeusz Pieronek l Europejskie korzenie Jana Pawła II Świat poznał Karola Wojtyłę, kiedy jako Jan Paweł II objął Stolicę św. Piotra w Rzymie, i śledził jego życie, wysiłek i gorliwość apostolską przez 27 lat pon- tyfikatu. Zmarł dziewięć lat temu, trzy lata temu został beatyfikowany. Jedną z jego wielkich trosk było zjednoczenie Europy. Kim był dla niej papież przy- bywający do Rzymu z dalekiego kraju i zza żelaznej kurtyny? I Karol Wojtyła wzrastał w kręgu kultury europejskiej. Urodził się w Polsce, leżącej w samym środku Europy, między Atlantykiem a Uralem. Zarówno w domu, jak i w szkole czuł się Europejczykiem. Uczęszczał do klasycznego gimnazjum w Wadowicach, gdzie wychowywano uczniów w duchu chrze- ścijańskiej tolerancji, szlifowano grekę, łacinę, historię i literaturę klasyczną i dbano o język i literaturę polską, która wyrastała z tego nurtu kultury. Polska – jak powie później Jan Paweł II – już od chrztu Polski w roku 966, a zwłaszcza od zjazdu w Gnieźnie w roku 1000, uczestniczyła we współ- tworzeniu Europy i w jej obronie. Wystarczy wspomnieć zatrzymanie Mon- gołów w bitwie pod Legnicą (1241), opór wobec Krzyżaków, nie tylko mili- tarny – obrona polskiej racji stanu dzięki interpretacji prawa międzynarodo- wego w duchu chrześcijańskiego pojednania, jakiej dokonał Paweł Włodkowic z Akademii Krakowskiej (1370–1435), broniąc Polski w sporze z Krzyżakami na soborze w Konstancji (1414–1418). Na tej uczelni krakowskiej pracował Miko- łaj Kopernik (1473–1543) i wielu innych wybitnych uczonych, rozsławiających, 12 bp Tadeusz Pieronek zwłaszcza w XV wieku, imię uniwersytetu krakowskiego w Europie. Kiedy Europa Zachodnia prowadziła po reformacji wojny religijne, hołdując błędnej zasadzie Cuius regio, eius religio, ostatni król polski z rodu Jagiellonów oświad- czał wobec poddanych: „Nie jestem królem waszych sumień”. Dzięki takiej postawie Polska nie tylko uniknęła wojen religijnych, ale nawet udawało się jej prowadzić politykę pojednania między państwami i na niwie kościelnej. W 1569 roku dzięki unii lubelskiej powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów, co stanowiło próbę zjednoczenia wielkich obszarów ówcze- snej Europy, należących do Polski i Litwy, na zasadach przypominających dzi- siejszą integrację i Unię Europejską. W sferze kościelnej doszło w 1596 roku do unii brzeskiej między Kościołem katolickim i chrześcijanami obrządku wschodniego1. Polska ze względu na swoje położenie geograficzne i wyznawany przez większość ludności katolicyzm stanowiła ostatni wschodni bastion Europy przed islamem. Nazywana „przedmurzem chrześcijaństwa”, rzeczywiście peł- niła tę rolę, potrzebną jej zresztą do obrony własnej niepodległości i tożsamo- ści religijnej. Może najbardziej spektakularnym zwycięstwem była odsiecz wie- deńska w 1683 roku, kiedy to wojska polskie i austriackie pod dowództwem króla Jana III Sobieskiego pokonały pod Wiedniem potężną armię otomań- skiego imperium, na której czele stał wezyr Kara Mustafa. Zwycięstwo to osta- tecznie powstrzymało inwazję turecką na Europę. Później, ilekroć Polska musiała walczyć o niepodległość: podczas zabo- rów dokonanych przez Rosję, Prusy i Austręi, okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej, sowieckiego