1 Filmmuziekmagazine Merlijn Snitker

FILMMUZIEKMAGAZINE

MERLIJN SNITKER - Componist van Publieke werken

NUMMER 185 – 44ste JAARGANG – DECEMBER 2015 1

Score 185

December 2015 44ste jaargang ISSN-nummer: 0921- 2612

Het e-zine Score is een uitgave van de stichting FILMMUZIEKMAGAZINE Cinemusica, het Nederlands Centrum voor Filmmuziek REDACTIONEEL Informatienummer: +31 050-5251991 Wat hebben de films Mission: Impossible - Rogue Nation, Spectre en In the Heart of the Sea met elkaar gemeen? Behal- E-mail: ve dat het alle drie grote spektakelfilms zijn werd de muziek [email protected] van deze films opgenomen in Londen. En niet alleen de scores van deze films, ook van heel veel films uit eigen land en steeds meer van Hollywoodproducties, groot en klein. Maar Kernredactie: Paul ook veel Europese filmcomponisten zoals Alexandre Desplat, Stevelmans en Sijbold Alberto Iglesias en Gabriel Yared nemen hun muziek bij Tonkens voorkeur op in de Britse hoofdstad.

Aan Score 185 werkten mee: Paul Stevelmans, Score sprak met enkele mensen die hun brood verdienen in Sijbold Tonkens deze kleine wereld van de opnamestudio's voor filmmuziek. Een van de filmcomponisten die dit jaar in een van de Lon- dense studio's verbleef om er zijn muziek te dirigeren en op te Eindredactie: Paul nemen is Roque Baños. In deze Score vertelt hij over de crea- Stevelmans tie van deze voor hem bijzondere score en ook over de opnamen. Ook in België staat een studio die erg in trek is en waar steeds meer Nederlandse filmcomponisten hun muziek graag Vormgeving: Paul opnemen: de Galaxy Studio in Mol. Een van hen was Merlijn Stevelmans Snitker, zo blijkt uit een interview met hem in deze Score.

Met dank aan: Merlijn Snitker, Roque Baños, Costa Communications, INHOUDSOPGAVE Tom Bullen, Maggie Rodford, Dave Stewart 3 Interview met Merlijn Snitker

8 Interview met Roque Baños

11 Londense opnamestudio's in trek

15 Boekbespreking

16 Recensies

‘MIJN EIGEN STEM ALS FILMCOMPONIST ONTWIKKELEN’

Interview met Merlijn Snitker

Weinig films van vaderlandse bodem kregen de afgelopen jaren nog voordat ze in roulatie gingen zoveel publiciteit als Publieke werken, de verfilming van Thomas Rosenbooms best- seller uit 1999. Vooral de spectaculaire filmopnamen in een studio in Boedapest, waar het Amsterdam van de jaren 1890 werd nagebouwd, haalden ver vóór de premièredatum de media. Voor de muziek van deze grote productie deed regisseur Joram Lürsen wederom een be- roep op filmcomponist Merlijn Snitker die vorig jaar nog met hem samenwerkte bij Bloed- link. Score sprak onlangs met Snitker die tot voor enkele jaren deel uitmaakte van het Amster- damse componistentrio Meirmans, Snitker, Wiegel en nu voortvarend aan een solocarrière bouwt.

Als er één muzikaal geluid is dat deze film kenmerkt, dan is het wel het geluid van ritmische heipalen dat de onstuimige bouw- woede uit dat laatste decennium van de ne- gentiende eeuw treffend in de score symboliseert. Snitker: ‘Toen Joram mij vroeg om de muziek te componeren en we daar een aantal keren over brainstormden, wilde ik één ding heel graag erin hebben, maar ik wist toen nog niet precies hoe. Ik had het scenario gelezen waarin een aantal keren ‘De nieuwe tijd’ valt. In die periode veran- dert er van alles in de stad en dat is een on- omkeerbaar proces. Het Centraal Station wordt gebouwd, dus de trein komt de stad binnen en toen Joram mij had verteld dat het om een noodlotsdrama ging, voelde die nieuwe tijd voor mij als een soort grote machine die de stad overneemt en die niet meer te stoppen is. Ik wilde een pulse in de

muziek hebben die een heipaal suggereert Merlijn Snitker. en die als het ware een onafwendbaar gevoel geeft. Dat was het eerste idee dat ik Publieke werken volgt hoofdzakelijk de le- bij de muziek kreeg voordat ik nog een vens van twee mannen: de in Amsterdam noot op papier had staan.’ woonachtige vioolbouwer Walter Vedder (Gijs Scholten van Aschat) en zijn neef, de Viool apotheker Christof Anijs (Jacob Derwig) uit Hoogeveen. In de hoofdstad wordt flink Het prominente geluid van heipalen is gebouwd aan het Centraal Station en op slechts één van de vele kenmerken van de andere plekken. Dit vooruitgangsoptimis- gevarieerde, aan thema's en melodieën rij- me zal de levens van beide hoofdfiguren ke score die Snitker (1970) creëerde. Een ingrijpend bepalen dan wel veranderen. ander kenmerk is de viool die veelvuldig te 3

Gijs Scholten van Aschat als Walter Vedder in Publieke werken. horen is. Zowel binnen de score als in het Het snaarinstrument was ook op een ande- filmverhaal speelt het instrument een cru- re manier van groot belang. Al direct in de ciale rol. ‘Walter Vedder is van oorsprong heftige beginscène zien we een joodse turf- kastenbouwer, maar om meer aanzien te steker in de buurt van Hoogeveen gedwon- verkrijgen kiest hij ervoor om vioolbouwer gen viool spelen terwijl zijn dochter wordt te worden. De viool kan best een fijnge- verkracht. Vóór deze opnamen moest er al voelig instrument zijn, maar als ik naar het muziek zijn. Snitker was dan ook al in een personage keek, vond ik die fijngevoelig- vroeg stadium bij de film betrokken. Ook heid niet terug in zijn karakter. Toen ik be- voor een paar andere scènes waarin de gon met de eerste thema's heb ik om die re- viool in beeld komt, moest vooraf muziek den de viool nog vermeden. Het heeft even worden gecomponeerd. Hoe is die compo- geduurd voordat ik erachter kwam hoe ik sitie met een onmiskenbaar joodse klank- de viool zodanig in kon zetten dat het dicht kleur voor die eerste scène tot stand geko- bij het karakter van Vedder kwam. Dat men? ‘Ik wilde weten wat voor culturele lukte onder andere door de violist de solo's achtergrond zo'n arme man heeft die in een sul ponticello te laten spelen. Dat is een plaggenhut leeft en wat voor muziek hij speeltechniek waarbij dicht tegen de kam zou spelen. Ik heb toen contact gezocht aan gestreken wordt waardoor je een ijzige met Niki Jacobs, een zangeres die een band klank krijgt met veel dissonante bovento- heeft die Nikitov heet en gespecialiseerd is nen. Die klank vond ik goed bij zijn karak- in joodse volkmuziek. En dan niet alleen ter passen. Verder heb ik veel verschillen- maar Klezmer, maar ook allerlei soorten de effecten met de violist opgenomen, zo- liedjes: slaapliedjes, volksliedjes, liedjes als het stuiteren van de stok op de snaren. die gezongen of gespeeld worden bij be- Dit zorgt voor een vervreemdend effect in grafenissen en bruiloften. Ik ben met vra- de muziek. In het verhaal zien we Walter gen bij haar gekomen, zoals: kun je mij la- Vedder steeds gekker worden en vervreem- ten horen wat voor soort muziek er werd den van zijn omgeving. Die viooleffecten gespeeld in 1890? Zij heeft mij toen met zorgen er onder andere voor dat de muziek een aantal liedjes op een spoor gezet en ik meekleurt met de gekte van Vedder.’ heb vervolgens veel naar dat soort muziek

4 geluisterd. Daarna heb ik dat weer allemaal zenlijke invloed uit kunt oefenen op de terzijde geschoven en heb ik het thema ge- film. Ik vind dat proces interessant, wan- componeerd dat de vader speelt. Dat begint neer ik dus in overleg met de editor en de heel twijfelachtig, aangezien hij erg onder regisseur met mijn muziek kan reageren op druk staat, hij wordt met een mes tegen de de film. En ik merk ook dat de editor met strot gedwongen om te spelen. Hij zet dat zijn montage dan weer reageert op mijn aarzelend in, maar gaandeweg komt hij in muziek, en zo ontstaat er een echte wissel- een soort van trance, hij sluit zich af voor werking. Door al heel vroeg op die manier de ellende en komt dan uiteindelijk in zijn betrokken te zijn, wordt de muziek belang- spel terecht zoals hij gewend is om altijd te rijk gemaakt.’ spelen en dat gaat dan naar een climax toe. Die scène eindigt met een grote dreun: de heipalen beginnen al onder die verkrach- tingsscène en op het hoogtepunt zie je zo'n heipaal in de grond gaan en dan ben je van Hoogeveen in Amsterdam terechtgekomen. Het thema dat die vader speelt komt op veel plekken in de score terug, bijna altijd gespeeld op piano en heel af en toe op viool - gespeeld door violist Ro Krauss - tot helemaal aan het eind van de film. Dan Gijs Scholten van Aschat en Jacob Derwig in hoor je nog één keer datzelfde thema, wan- Publieke werken. neer het beeld naar het heden draait.’ Joram Lürsen weet hoe hij muziek moet in- Bij deze film werkte Snitker nauw samen zetten in zijn films. Naast de originele sco- met zowel regisseur Lürsen als editor Peter re zijn er enkele klassieke stukken van Alderliesten. ‘Vóór het draaien hebben we Brahms en Bruch te horen. ‘Joram is een een dag bij elkaar gezeten om over de mu- groot liefhebber van klassieke muziek. Hij ziek te praten. Over de stukken die op de wilde heel graag iets van Janine Jansen in set werden gebruikt, heb ik regelmatig met de film hebben. Het vioolconcert van hen overleg gehad. Ik heb gedurende de Brahms is een opname van haar, maar in hele opnameperiode mee gecomponeerd de film zie je iemand anders dat concert met het draaien, ik kreeg af en toe rushes te spelen. Dat stuk komt ook nog een keer zien waarna ik thema's ben gaan maken. terug op de aftiteling.’ Had Snitker be- Vanaf het moment dat de montage echt moeienis bij deze bestaande klassieke wer- opstartte, waren er dus al heel veel thema's. ken? ‘In zoverre dat Joram een aantal op- Toen ben ik gedurende het hele montage- ties had voor stukken die hij graag in de proces mee blijven componeren, waarbij ik film wilde hebben en dan aan de editor en samen met de editor en de regisseur steeds mij vroeg: ‘Wat vinden jullie, welke van aan het ‘pingpongen’ was. Ik kreeg dan deze stukken zouden jullie kiezen? En scènes toegestuurd waarmee ik aan de slag welk deel uit die muziek dan?’ Uiteindelijk ging. Ik stuurde die vervolgens weer terug heeft Joram zelf de keuze gemaakt en ben en zo is er een intensieve wisselwerking ik er dus zijdelings bij betrokken geweest.’ ontstaan tijdens het montageproces. Ik vind Ook moderne instrumenten evenals ge- het montageproces de meest interessante luidseffecten klinken regelmatig gedurende periode; dat is namelijk het moment waar- de film. ‘Er zitten Moog synthesizerklan- op de film zijn vorm krijgt. Ik wil dan al ken in en er zit ook wat elektrische gitaar betrokken zijn omdat je dan een wezenlijke in. Ook heb ik de drummer Joost Kroon bijdrage kunt leveren, maar ook een we- ritmes laten spelen op metalen steigerpa- len. Joram vertelde mij dat hij een moderne

5 benadering voor de muziek wilde. Omdat lotsthema. Op een gegeven moment zet de het verhaal in die jaren 1890 speelt en om- orkestbegeleiding in en die daalt steeds la- schreven kan worden als een kostuumdra- ger en lager. Halverwege het stuk komt er ma wilde hij dat tegen-kleuren met de mu- een melodielijn in, een hoge viool, en ook ziek. Hij is een groot vioolliefhebber, dus die gaat, melodisch gezien, van hoog naar we kwamen tot de conclusie dat het niet al- laag. Dus het noodlotsthema gaat altijd van leen maar een heel moderne score moest boven naar beneden en dat symboliseert de worden, maar dat het een symbiose moest neerwaartse spiraal waarin Walter Vedder zijn: een klassiek klinkende score met mo- terechtkomt. En dat was wat ik van tevoren derne elementen, waardoor de muziek in bij het bedenken van het concept voor de onze huidige tijd geplaatst wordt. Het gaat muziek, naast die heipalen, graag wilde. in de film over de nieuwe tijd, dus ik vond het zelf belangrijk om die klassieke klanken te combineren met een moderne sound.’

Galaxy Studio

Dat de score, van deze voor Nederlandse begrippen grootschalige productie, in een Het Victoria Hotel in Publieke werken. studio moest worden opgenomen behoeft geen betoog. Waarom werd uiteindelijk Dit stuk muziek komt twee keer voor in de gekozen voor de Galaxy Studio in het Bel- film. Omdat dit mijn oorspronkelijke idee gische Mol? ‘Ik had al een aantal keren voor de muziek was, leek het mij een goed met orkesten in Oost-Europa opgenomen, idee om dat aan het begin van de sound- maar ik had nog nooit in Mol gewerkt en ik track te zetten, zodat het concept in de mu- hoorde altijd ontzettend goede verhalen ziek vrij snel wordt neergezet.’ over het Brussels Philharmonic, de facili- teiten en de opnametechnici in Galaxy. Solo Dus voor mij was het vrij snel duidelijk dat ik daar wilde opnemen en mixen.’ Uniek Jarenlang was Snitker een van de drie le- aan de opnamen is dat de score grotendeels den van het Amsterdamse componistentrio door snaarinstrumenten werd uitgevoerd. Meirmans, Snitker, Wiegel. In 2013 ‘Vanwege de link met de viool, als snaar- scheidden hun wegen en gingen Melcher instrument, heb ik daarvoor gekozen. De Meirmans en Chrisnanne Wiegel verder, piano is natuurlijk ook een snaarinstrument eerst met zijn tweeën en niet veel later en het orkest bestaat alleen uit strijkers. Er voegde Joris Oonk zich bij hen. Voor Snit- zit geen hout of koper bij.’ ker betekende dit een unieke uitdaging. ‘Ik wilde graag een nieuwe stap maken en me Net als bij zijn vorige soloscores Bloedlink, verder ontwikkelen. In dat driemanschap Rendez-vous en Ja, ik wil! verscheen de hebben we alle drie veel van elkaar en van muziek voor Publieke werken op iTunes. de verschillende projecten geleerd en heb- ‘Lang niet alle muziek die in de film zit, ben we waanzinnige dingen gedaan, maar staat op iTunes. Ik heb zelf een selectie met zijn drieën ben je altijd een compromis gemaakt.’ Opvallend is dat de eerste track, van drie mensen. Ik wilde meer mijn eigen Victoria Hotel geheten, in de film pas in identiteit als componist onderzoeken en het laatste gedeelte is te horen. Waarom vinden. Niet dat ik binnen de samenwer- heeft Snitker dit nummer op iTunes hele- king nog niet wist wat mijn identiteit was, maal vooraan gezet? ‘In Victoria Hotel zit maar om die verder te ontwikkelen moest naast de ritmische heipalen ook een nood- ik mij wel losmaken.’ Was het moeilijk

6 een nieuw begin te maken? ‘Nee, dat ging een identiteit en karakter voelt vanuit die vrij gemakkelijk, want toen ik kenbaar had muziek. Ik wil dat de muziek een eigen gemaakt dat ik voor mezelf ging beginnen, stempel drukt op de film zonder dat de mu- kwam al heel snel de eerste speelfilm, ziek dusdanig gaat overheersen dat het de Bloedlink. In het begin heb ik vrijwel geen aandacht uit de scène wegtrekt. Ik wil dus acquisitie gedaan, want ik wilde eerst mijn graag op zoek gaan naar die eigen stempel. nieuwe studio op orde hebben. Ik wilde Daar heb ik een grote ambitie liggen: mijn een gedegen nieuwe start maken en dus eigen stem als filmcomponist ontwikke- ben ik rustig begonnen met die ene film. len.’ Onlangs voltooide Snitker de muziek Daarna ben ik om me heen gaan kijken wat voor de Zweeds-Nederlandse film Siv so- voor andere projecten voor mij interessant ver vilse. Met Meirmans en Wiegel heeft zouden zijn en sinds Bloedlink ben ik non- hij eerder enkele Belgische films gedaan. stop aan het werk.’ ‘Ik heb buiten mijn Nederlandse en Belgi- sche ervaringen nu ook voor een Scandina- vische film gewerkt. Ik zou heel graag meer buitenlandse films willen doen. Dus daar ligt zeker ook een ambitie.’

Maar eerst is er Publieke werken. Is deze score een hoogtepunt? ‘Ja, ik heb natuurlijk in het verleden ook voor een paar grote Merlijn Snitker heeft een druk en succes- Nederlandse en Belgische films gecompo- vol jaar achter de rug. Welke ambities neerd, maar dat was altijd met zijn drieën. koestert hij voor de toekomst? ‘Ik wil als Vanaf het moment dat ik voor mezelf ben filmcomponist een film zo goed mogelijk begonnen, heb ik al voor een paar televi- laten werken met mijn muziek, maar ik wil sie- en bioscoopfilms gecomponeerd, maar ook dat mijn muziek niet alleen die film vanwege het prestige dat aan Publieke wer- laat werken, maar dat het ook als het ware ken hing en omdat dit een grote film is die een extra acteur of verteller is die in de ik voor het eerst echt helemaal alleen heb film terechtkomt. Kijk, muziek moet gedaan, voelt deze film als een hoogtepunt. dienstbaar zijn aan de film. Vroeger zei ik Ook omdat ik ontzettend tevreden ben over altijd: het is een groot compliment als men- hoe het hele proces gelopen is. Bij deze sen de muziek niet hebben gehoord en de film is het helemaal gelukt om een score te film heel goed vonden, want dan heeft de componeren en produceren op de manier muziek zijn werk heel goed gedaan en dat zoals ik dat wil.’ vind ik nog steeds. Maar ik vind het nu toch ook interessant als het nog iets verder PS gaat dan dat, namelijk wanneer de muziek niet alleen maar dienstbaar is, maar je ook

DE KRACHT VAN DE NATUUR

Roque Baños over zijn epische muziek voor In the Heart of the Sea

Twee jaar geleden brak Roque Baños voorzichtig door in de Verenigde Staten met Evil Dead en Oldboy. De laatste film was helaas geen groot succes. Om zijn nieuw verworven faam kracht bij te zetten was een grote Hollywoodproductie nodig. Dat werd In the Heart of the Sea van Ron Howard. Dit zeeheldenepos ging onlangs ook in Nederland in roulatie en is volgens de Spaanse filmcomponist zijn grootste onderneming ooit geworden.

Ron Howard, de film die Baños' grote doorbraak in Hollywood moet worden. In de film volgen we een schip met walvisjagers die het onderspit delven tegen een ont- zagwekkende walvis. Een van de weinige overlevenden vertelt zijn verhaal op latere leeftijd aan schrijver Herman Melville die zo inspiratie opdoet voor zijn meesterwerk Moby-Dick. De componist beschouwt dit epische drama als zijn grootste opdracht ooit. Baños: ‘Ik heb eerder grootschalige films gedaan, maar die waren niet zo breed

opgezet als deze. Ik heb tot nu toe vooral Roque Baños. veel Spaanse films gedaan. Ook al is hun budget beperkter, toch heb ik vaak avontu- Roque Baños (1968) geniet in eigen land renfilms gedaan, maar dan op een andere een solide reputatie met talloze scores voor manier. Het ging dan meer om een held die film en televisie. Slechts enkele van deze veel weg had van Mr. Bean, zeg maar films bereikten Nederland: The Machinist films met antihelden waarbij de muziek (2004), Frágiles (2005), Alatriste (2006), epische vormen aanneemt en gespeeld Celda 211 (2009) en Balada triste de trom- wordt door grote orkesten.’ Over In the peta (2010). Gaandeweg zijn carrière werd Heart of the Sea: ‘Behalve epische propor- hij gevraagd voor Engelstalige films die in ties heeft deze film nog andere elementen: Spanje werden opgenomen zoals Sexy soms is het horror, dan weer liefde en ook Beast (2000) en Intruders (2011). Drie Go- zijn er heftige emoties tijdens de afscheids- ya's - het Spaanse equivalent van de Oscar scène en later de ontberingen van de zeelui - heeft hij in de afgelopen vijftien jaar ge- in de reddingsboten. De grote uitdaging zat wonnen. Eerder dit jaar werd hij voor de hem vooral in het feit dat ik een heel scala elfde maal voor deze prijs genomineerd aan uiteenlopende, contrasterende gevoe- (voor zijn score voor El Niño). In 2013 lens in mijn muziek moest zien te verwer- volgden twee Hollywoodfilms - Evil Dead ken.’ en Oldboy - en onlangs werkte Baños met zijn landgenoot Alejandro Amenábar aan Overtreffende trap Regression, ook een internationale productie in het Engels. Het spreekt welhaast voor zich dat het scheppingsproces van deze score heel wat En nu is er dan In the Heart of the Sea van tijd in beslag nam. Ook in dit opzicht

De walvis valt het schip aan in In the Heart of the Sea. spreekt Baños van een opdracht in de over- klinken, kon Baños naar hartenlust experi- treffende trap: ‘Ik heb vier maanden heel menteren met geluiden en instrumenten. intensief aan deze film gewerkt. Het was ‘Ik heb heel wat geluiden gebruikt. Ik zoek een enorme inspanning voor alle betrokke- graag iets wat een score anders doet klin- nen. We konden alle richtingen uit met ken, niet alleen vergeleken met mijn eigen film en muziek. Ron wilde dan ook een scores maar ook met die van anderen. Voor weloverwogen koers varen.’ Over de sa- Evil Dead maakte ik bijvoorbeeld gebruik menwerking met Ron Howard is Baños van een sirene, een geluid dat nooit eerder zeer te spreken: ‘Hij is een van de regis- in een score is gebruikt. Voor In the Heart seurs met wie ik gewerkt heb die heel be- of the Sea wilde ik andere vormen van per- trokken en nauwgezet opereert ten aanzien cussie. Ik vroeg de producenten of ik alle van de muziek. Die vormt een van de be- attributen kon hebben die werden gebruikt langrijkste componenten in een film, ver- voor de opnamen van het schip zoals de telde hij me. Al voordat hij met de opna- zeilen, de touwen, het dek, de harpoenen, men startte, overlegden we over de mu- natte kleren. Kortom, ik stelde een verza- ziek. Vervolgens bezocht ik hem enkele meling samen van alle geluiden die je malen op de set. Hij wilde horen hoe ik hoort wanneer ze aan het jagen zijn. Dat mijn muzikale ideeën aan het ontwikkelen leek me allemaal boeiender dan de gebrui- was. Ook werd al vroeg begonnen met het kelijke percussie.’ Deze aanpak paste Ba- monteren en zo gebruikte editor Daniel P. ños ook elders in de score toe: ‘Ook nam ik Hanley al in een vroeg stadium mijn mu- geluiden op uit de natuur, zoals de wind en ziek onder het te monteren beeldmateriaal. het geluid van water. Verder samplede ik Tot nu toe heb ik zeventig films gedaan en geluiden die met het schip te maken had- dit was nummer 72 of 73, maar nog nooit den. Deze verzameling geluiden verwerkte eerder is mijn muziek zo vroeg onder de ik in muzieknoten die ik met het orkest beelden gezet als bij deze film; een unieke speelde om de kracht van de natuur uit te ervaring in mijn carrière.’ drukken, een streven dat ik aan het begin met Ron Howard besprak. Hij reageerde Ondanks dat de score voor In the Heart of heel enthousiast op mijn plannen om de the Sea groots en overweldigend diende te natuur een stem te geven middels diverse 9

Cillian Murphy en Chris Hemsworth in In the Heart of the Sea. geluiden. Urenlang was ik bezig om de ningsleden worden gered, wilden we toch juiste geluiden te zoeken en die met mu- deze nieuwe hoop die onder hen leeft door ziek te vermengen om die kracht van de jongensgezang tot uiting laten komen.’ natuur te laten klinken en bovenal die van de walvis wat soms geschiedt door lage Opvallend aan de score is het ontbreken dronegeluiden te gebruiken. Die geluiden van elektronische muziek. ‘In de score zit speelde ik met mijn contrabas-clarinet en geen puur elektronische muziek. Het enige een ander instrument, de didgeridoo.’ wat een beetje in de buurt komt is de elektrische gitaar die we gebruikten voor enke- Eenzaam le geluidseffecten, maar je hoort die gitaar amper. Alles wat je hoort is akoestisch.’ Een ander opvallend instrument is de cello. Baños nam de orkestmuziek op met het ‘Nadat hun schip is gezonken en de be- London Metropolitan Orchestra in de Ab- manning in reddingsboten zit horen we de bey Road studio. Hier dirigeerde hij negen- cello die het gevoel van eenzaamheid ver- tig muzikanten op zestig strijkinstrumen- sterkt dat onder de mannen heerst.’ Baños ten, tien houtblaasinstrumenten, zestien ko- heeft voorts veelvuldig gebruikgemaakt perinstrumenten en vier percussie-instru- van diverse etnische instrumenten. ‘Vooral menten. De etnische instrumenten werden fluitinstrumenten: naast de ocarina en de thuis in Madrid opgenomen. En zo ont- didgeridoo heb ik de panfluit gebruikt om- stond in de studio een meeslepende, held- dat de walvisjagers ook Zuid-Amerika aan- haftige score die als een extra karakter de doen en daarnaast fluiten uit landen in de kijker langs de vele gevoelsklippen dient te Stille Zuidzee. Al deze instrumenten bena- loodsen, aldus Baños. ‘De muziek is een drukken de diverse locaties van hun lange van de protagonisten in de film. Zo wilde reis.’ Eigenlijk was het niet de bedoeling Ron het graag.’ om zang te gebruiken. ‘Dat wilden we niet, maar tegen het einde, als enkele beman- PS

CENTRUM VAN TALENT EN VAKMANSCHAP

Opnamestudio's in Londen zijn erg in trek

Een van de opmerkelijkste trends in de filmmuziekwereld kwam in januari van dit jaar tot een climax: de vijf scores die werden genomineerd voor een Oscar waren allemaal opgenomen in Londen. Waarom reizen filmcomponisten af naar Londen om hun score daar te laten opnemen? En waarom boeken filmmaatschappijen uit Europa en Hollywood graag een studio in de Britse hoofdstad voor de muziekopnamen? Is het puur een kwestie van financiën of spelen misschien de prima voorzieningen van de studio's of de talentvolle muzikanten een belang- rijkere rol?

De grote winnaar van dit jaar was natuurlijk The Grand Budapest Hotel van Alex- andre Desplat. De componist was ook genomineerd voor zijn muziek voor The Imi- tation Game. De andere genomineerde scores waren Interstellar (Hans Zimmer nam een deel van zijn score buiten de studio op in de Temple Church), Mr. Turner (Gary Yershon) en The Theory of Everything (Jóhann Jóhannsson). Behalve in de roem- rijke Abbey Road studio wordt filmmuziek opgenomen in Air Lyndhurst Hall, Air- Edel, Angel Studios en British Grove.

Air-Edel

Een van de prominente studio's is Air- Edel, dichtbij Baker Street in hartje Lon- Maggie Rodford. den. Studiomanager Tom Bullen vertelt over de geschiedenis van de studio: ‘Air- televisie, games en theater. Begin jaren '90 Edel begon 45 jaar geleden nadat George besloot het bedrijf Audio International Re- Martin, producer van The Beatles, bij EMI cording Studios over te nemen voor opna- was weggegaan om Associated Indepen- men in eigen beheer en daarnaast de studio dent Recording (AIR) te beginnen. In New ook aan externe klanten te verhuren. De af- York leerde hij Herman Edel kennen, eige- gelopen 25 jaar is Air-Edel Recording Stu- naar van de succesvolle productiemaat- dios steeds succesvoller geworden. Air- schappij Herman Edel Associates. Beiden Edel maakt niet langer deel uit van de ori- besloten om samen een soortgelijk bedrijf ginele AIR-groep, maar we onderhouden te starten hier in Engeland, genaamd Air- nog steeds nauwe banden met elkaar. Op Edel Associates. Onder Maggie Rodford, dit moment is meer dan de helft van de directeur van Air-Edel, groeide het bedrijf werkzaamheden van onafhankelijke klan- uit van het managen en superviseren van ten afkomstig.’ componisten en songwriters van radio- jingles en commercials naar het maken van Air-Edel omvat drie studio's. Bullen: ‘Stu- opnamen van filmscores en muziek voor dio 1 heeft een grote opnameruimte voor

Opnamestudio van Air-Edel.

25 muzikanten en voor zover ik weet is dit werken graag in Londen. We hebben hier de enige opnameruimte van deze omvang fantastische studio's en ook gedreven mu- in hartje Londen. De controlekamer is ge- zikanten en technici. De technische facili- bouwd rondom een prachtig Cadac bedie- teiten zijn van wereldklasse. Ik denk dat ningspaneel. We nemen op met zowel Pro het een mix van al deze dingen is. Het feit Tools als twee inch tape, met mixage in dat alle genomineerde scores hier zijn op- stereo of in 5.1. Studio 2 is kleiner en genomen is voor alle opnamestudio's te- wordt hoofdzakelijk gebruikt voor opna- zamen iets om trots op te zijn. Abbey Road men van gesproken woord en solo-instru- en Air waren allebei goed vertegenwoor- menten, alsmede voor compositie, prepro- digd in dit opzicht. Ook speelt volgens mij ductie en muziekmontage. Dit is een com- mee dat hier een grote voorliefde voor fortabele ruimte met voldoende daglicht. filmmuziek heerst, de mensen in dit we- Studio 3 is bedoeld om te componeren en reldje waarderen het genre heel erg.’ die verhuren we voor langere periodes aan componisten en producers. In alle drie de Bullen is het met Rodford eens: ‘Ik denk studio's is sprake van een grote bedrijvig- dat veel componisten van heinde en verre heid aangezien we heel wat opnamesessies komen omdat de muzikanten in Londen de hebben voor muziek en dialogen. Er is al- beste ter wereld zijn. Zij hebben zoveel er- tijd wat te doen!’ varing, niet alleen wat betreft filmmuziek. Ook treden ze vaak op en - heel belangrijk Maggie Rodford is directeur en mede-eige- - ze doen dat steeds weer met andere muzi- naar van Air-Edel. Hoe verklaart zij de kanten. Het zijn professionals die zich snel huidige positie van Londen als wellicht be- kunnen aanpassen: zet hun een score voor langrijkste opnamestad voor filmscores ter de neus en ze spelen die niet alleen direct wereld? ‘Alle genomineerde componisten perfect, maar ook vol vuur en met gevoel.

Daar komt bij dat het netwerk van studio's Mr. Turner, een van de genomineerde sco- en technici in Londen ronduit fenomenaal res dit jaar, werd in British Grove opgeno- is. Er zijn veel prachtige opnameruimten men. Maar niet alleen filmmuziek wordt beschikbaar met de nieuwste en beste op- hier opgenomen. Stewart: ‘Artiesten die nameapparatuur die wordt bediend door de hier hun muziek hebben opgenomen zijn best denkbare technici en hun assistenten. The Who en Eric Clapton, maar ook nieu- Deze vaklui werken doorgaans op verschil- were bands zoals Kaiser Chiefs en Mum- lende locaties in Londen en ook wel elders ford & Sons. Ons eerste project was het in de wereld, en beschikken daardoor over tweede album van Razorlight. Verder heb- een rijke ervaring om onder verschillende ben we heel wat filmwerk gedaan zoals omstandigheden te werken. Je zou, denk Ilan Eshkeri's muziek voor Still Alice. Hij ik, de filmmuziekindustrie van Londen werkt hier vaak met producer Stephen kunnen omschrijven als een concentratie McLaughlin die veel films heeft gedaan van talent en vakmanschap dat zijn gelijke zoals Kick-Ass, Johnny English Reborn, niet kent in de rest van de wereld. En dat is Young Victoria, 47 Ronin etc. Recente precies de reden waarom zoveel internatio- opnamesessies waren voor World War Z - nale componisten hier willen werken.’ de mix en een deel van de tracking is hier gedaan -, Gravity en Mission: Impossible - British Grove Rogue Nation. Verder is alle zang voor de musical Into the Woods hier opgenomen. Een opkomende studio voor filmmuziek is Dat was een fantastische klus en nu zijn we British Grove. De studio werd opgericht druk bezig met Beauty and the Beast die in door Mark Knopfler van Dire Straits in de 2017 uitkomt.’ wijk Chiswick. Dave Stewart is de studiomanager van British Grove. ‘Het begon allemaal in juli 2000 toen ik de opdracht kreeg om een plek voor een studio te zoeken. Mark Knopfler wilde dolgraag een perfecte opnameplek hebben waar hij trots op zou kunnen zijn. We hebben hier bijvoorbeeld ruimten die je in geen andere studio zult vinden, we hebben hier altijd voldoende licht. Vaak worden studio's ge- vestigd in een soort van ondergrondse bun- ker, maar in onze voornaamste ruimte zijn lichtgaten zodat er ruimschoots daglicht en een ‘verbinding met de wereld buiten’ is. Voorts is er klimaatcontrole in de opnameruimten en de controlekamers. We doen er alles aan te voldoen aan de hoogste stan- daard. Mocht er toch iets misgaan, dan zoeken we snel naar een oplossing om het De ingang van British Grove Studios. euvel te herstellen. Wij streven ernaar de opnamesessies altijd doorgang te laten Hoe kijkt Stewart aan tegen het feit dat vinden en die niet zomaar te laten onder- filmmaatschappijen zo graag hun muziek breken. De studio was operationeel vanaf opnemen in Londen? ‘Daar zijn verschil- medio 2004 en in januari 2005 begonnen lende redenen voor. Allereerst beschikken we met de eerste opnamen. We zijn nu dus we hier over uitmuntende muzikanten, ten tien jaar actief.’ tweede zijn er uitstekende technische voorzieningen en ten derde is de regering slim

13 genoeg om deze opnamen middels belas- tingvoordelen te stimuleren. Ik hoop dat dat zo blijft, want ik ben ervan overtuigd dat we veel minder opdrachten binnen krijgen als die voordelen zouden verdwij- nen. De economische kant is altijd een doorslaggevende, maar als je dat optelt bij het vakmanschap onder de muzikanten en de technische kant van het verhaal, dan kom je echt heel ver. We hebben natuurlijk ook goede componisten, maar die zijn er overal, dus daar ligt het niet alleen aan.’

Concurrentie Hoe ziet de toekomst er voor de studio's uit? Rodford: ‘Het is een harde business Is er veel concurrentie tussen de studio's want overal wordt gekort op de muziek- onderling? Rodford: ‘Het is een kleine we- budgetten, maar ik heb er in zoverre ver- reld omdat iedereen elkaar zo goed kent. trouwen in dat ik denk dat er een kleine De technici werken in alle studio's. Dat groep mensen is die van filmmuziek houdt betekent dat iemand van Abbey Road best en die ervoor garant blijft staan dat film- wel eens een klus aanneemt in Air Studio muziek ook in de toekomst hier zal worden of in onze studio of die van een ander.’ De opgenomen. Maar gemakkelijk is het niet, technici zijn dus niet verbonden aan één vrees ik, daarom moet iedereen die erbij enkele studio? ‘Sommige wel, maar dat betrokken is zich schrap blijven zetten.’ weerhoudt hen er niet van om op verschil- Dave Stewart is het hiermee eens: ‘Het is lende plekken te werken. Er wordt heel noodzakelijk dat we ons altijd blijven ont- veel samengewerkt. De medewerkers die wikkelen, aangezien we altijd moeten rea- de reserveringen afhandelen kennen elkaar geren op veranderingen op het gebied van goed. Abbey Road en Air hebben de twee de opnametechniek.’ Bullen tot slot is vol grootste opnameruimten voor orkesten. We vertrouwen: ‘We gaan door met dit prach- hebben in Londen vijf à zes grote symfo- tige werk! We hebben net een upgrade van nieorkesten en verder een reservoir aan ons Pro Tool-systeem doorgevoerd evenals freelance muzikanten, waardoor het heel van andere technologische zaken. Op de goed mogelijk is om twee grote filmscores hoogte blijven van de nieuwste technologie gelijktijdig te kunnen opnemen. Het is dus is altijd belangrijk geweest, want de eisen van het grootste belang dat we daarvoor van onze klanten zijn continu onderhevig deze twee studio's hebben met al hun vooraan veranderingen en vormen als zodanig zieningen en de zekerheid dat ze er over ook een bron van uitdaging. Een systeem een aantal jaren nog steeds zijn.’ Een dat nu adequaat werkt zou binnen een jaar prachtig voorbeeld van samenwerking wel eens geheel achterhaald kunnen zijn, bood de score die Gary Yershon schreef en als de concurrent dan met iets nieuws voor Mr. Turner, de biografische film van op de proppen komt, kan de rest maar beter Mike Leigh. Bullen: ‘Onze geluidstechni- gauw volgen.’ cus Nick Taylor nam de score vorig jaar op in British Grove en mixte alles hier in Air- PS Edel. Dat was een bijzonder moment voor zowel hem als de beide studio's.’

BOEKBESPREKING: Vlak vóór King Kong

Sommige mijlpalen lijken voor eeuwig onwrikbaar. Zo is de muziek die Max Steiner schreef voor King Kong (1933) al vroeg de geschiedenis ingegaan als eerste volwaardige score van de Amerikaanse geluidsfilm. Hier begon de gouden periode van de filmmuziek van Hollywood. In zijn boek After the Silents zet Michael Slowik vraagtekens bij dit ijkpunt en onderzoekt hij de periode tussen het begin van de sprekende film en de apenfilm. Kwam Steiner's score zomaar uit de lucht vallen?

grote vraagstukken die indertijd speelden was de oorsprong van de muziek. Die kon niet zomaar buiten beeld liggen, vond men, maar werd zoveel mogelijk verbonden aan handelingen op het scherm zoals een orkest of aan een ruimte waar muziek vanzelf- sprekend was zoals een concertzaal of een café. De ontwikkelingen volgden elkaar in een razendsnel tempo op. Want anders dan verwacht kwam er in films uit de jaren 1929-1933 wel degelijk muziek voor, of het nou om een musical of een dramatische film ging en gaandeweg de jaren verliet de muziek steeds meer de oorsprong in het beeld. Films uit 1932 zoals Love Me To- night, Blonde Venus en enkele films die Steiner in datzelfde jaar deed zoals The Most Dangerous Game en bovenal Sym- phony of Six Million gebruikten muziek op een wijze die in King Kong en erna ge-

meengoed werd. Ter voorbereiding op zijn boek bekeek Mi- chael Slowik, verbonden aan de San Diego Zonder aan het belang van Steiner's score State University, tientallen bekende, maar voor King Kong iets af te doen laat Slowik vooral ook onbekende Hollywoodfilms uit zien dat deze score eigenlijk een logisch de jaren 1926-1934, de jaren waarin de gevolg is van talloze invloeden en ontwik- film begon te spreken. In de standaardwer- kelingen uit voorgaande jaren en zelfs de- ken over de Amerikaanse filmmuziekhisto- cennia daarvoor. Daarmee komt deze film- rie werd deze periode tot nu toe niet of muzikale mijlpaal in een iets ander dag- nauwelijks kritisch onderzocht. Het is licht te staan. Ook zijn invloed op de jaren steeds weer hetzelfde liedje: met King erna nuanceert Slowik. After the Silents is Kong schiep Steiner de moderne symfoni- een belangwekkende aanwinst op de vele sche score en de rest is geschiedenis. filmtheoretische en historische boeken

over het onderwerp filmmuziek. Slowik openbaart hoe in deze overgangsja- ren veel geëxperimenteerd werd met de After the Silents: Hollywood Film Music in nieuwe mogelijkheden van dialoog, geluid the Early Sound Era, 1926-1934. Michael en muziek. Ook werd in die jaren gezocht Slowik. Columbia University Press, New naar een manier om met name met geluid York, 2014. ISBN 978-0-231-16583-9, 388 en muziek een nieuwe dimensie toe te voe- blz. Prijs: € 31,99 (Bol.com). gen aan de bewegende beelden. Een van de PS 15

RECENSIES

CAROL Varèse Sarabande 3020673808 25 tracks, 52:27

Regisseur Todd Haynes werkte in een ver verleden al eens samen met Carter Burwell. Dat gebeurde bij The Velvet Gold- mine (1998) en recent geschiedde dat weer bij de miniserie Mildred Pierce (2011). Voor Carol schreef Burwell een hoofdthema dat door het gebruik van repetitieve strijkers aan- sluit bij de herkenbare stijl van Philip Glass. Dit voor een klein gezelschap geschreven thema onderstreept de vaak onderhuidse hartstochten tussen de beide hoofdpersonages, de rijke Carol (Cate Blanchett) en de jonge Therese (Rooney Mara). Direct aan het begin van film en cd horen we het en echt vrolijk is het niet, net zo min als op andere cruciale plekken zoals in Crossing, tegen het einde van de film. Een ander terugkerend thema wordt door de piano gespeeld, ingehouden en ge- voelig. The Gun is vooral een nummer dat pure spanning oproept. En in enkele tracks zoals To Carol's en Packing speelt het muziekgezelschap tegen een elektronische achtergrond waar de synths het dromerige perspectief van de verwachtingsvolle Therese vertolken. Alle stukken van Burwell zitten ruim onder de vier minuten, maar samen vormen zij een van de pijlers van deze in esthetisch opzicht weldadige film, naast het functionele camerawerk, het suggestieve kleurgebruik, de authentieke aankleding en bovenal het betoverende spel van beide actrices.

RAMS Lakeshore Records download 14 tracks, 36:46

Voor de ontroerende IJslandse film Hrútar (in het Engels Rams) van Grímur Hákonarson toog Atli Örvarsson naar zijn geboorteland. De in Los Angeles woonachtige filmcomponist heeft de afgelopen jaren enige naam gemaakt met gespierde, vette scores. Voor Hrútar tapt hij uit een geheel ander vaatje. De kleinschalige score voor deze film over twee broers die schapen hoeden en al tientallen jaren geen woord met elkaar hebben gesproken ondanks dat ze naast elkaar wonen, kent een weemoedig hoofdthema dat afwisselend wordt uitgevoerd op accordeon en orgel. Örvarsson, ook een van de producenten van de film, schreef dit thema op hetzelfde kerkorgel waarop zijn betovergrootvader ooit speelde. Die eenvoud kenmerkt ook enkele andere tracks, zoals Winter en After the Storm, waarbij sobere pianobegeleiding de hoofdtoon voert. Heart and Soul is een langere compositie die door een klein strijkorkest wordt uitgevoerd. Drie liedjes completeren deze intieme score die op verrassende wijze laat horen waartoe de IJslandse componist in staat is, ver weg van het luidruchtige Hollywood.

PUBLIEKE WERKEN Riva Media Records download 26 tracks, 56:04

Het is alweer een tijd geleden dat Nederlandse scores op cd verschenen. Gelukkig zijn er vaderlandse filmcomponisten die hun werk via iTunes aanbieden. Een van die componisten is Merlijn Snitker van wie eerder dit jaar Rendez-vous en Ja, ik wil! digitaal konden worden aangeschaft. Zijn laatste score die via dit medium verkrijgbaar is, schreef hij voor de grote Nederlandse productie Publieke werken van regisseur Joram Lürsen. Deze symfonische score is rijk aan thema's en boeit ook door het inventieve gebruik van geluiden, zoals in het toepasselijke Hei- palen en in Loven en bieden. Het meeslepende hoofdthema horen we in Publieke werken. Daarnaast verrast Snitker ons met de beklemmende klezmercompositie Bennemin klezmer die de kijker door een cruciale, hartverscheurende scène voert. Een moderne muzikale dimensie kenmerkt Christiaan Anijs, een andere pakkende track. Ten slotte is er De nieuwe tijd met een ingetogen rol voor de piano, een ander hoofdthema dat net als Publieke werken de score grotendeels bepaalt. Met deze score heeft Merlijn Snitker zijn prille solocarrière stevig op de kaart gezet en vanaf de openingstrack Victoria Hotel kan ruim vijftig minuten worden geno- ten van een gevarieerde, fijnzinnige filmscore.

GIANT La-La Land Records LLLCD 1333 Cd 1: 27 tracks, 71:34 Cd 2: 34 tracks, 77:07

De film Giant van regisseur George Stevens uit 1956 was naar een boek van Edna Ferber, die al furore had gemaakt met de hit Show Boat. Giant werd een grote productie met een grote cast, waaronder James Dean, Rock Hudson en Elizabeth Taylor. De muziek was van Dimitri Tiomkin, een van oorsprong Russische componist uit de Oekraïne die uiteindelijk in Hollywood terechtkwam waar hij al in 1929 zijn eerste filmscore schreef. De score voor Giant is groots en zit vol met prachtige thema’s. Uiteraard is de stijl van Tiomkin duidelijk herkenbaar. Zijn vibrerende koperwerk is uniek te noemen. Toen de film in 1956 uitkwam, werd door Capitol Records een lp uitgebracht met 43 minuten muziek uit de film. Nu, meer dan een halve eeuw later, is men erin geslaagd de complete originele score op te sporen en digitaal te bewerken waardoor de kwaliteit van de muziek klinkt of het gisteren is opgenomen. De orkestraties zijn prachtig en uitbundig, soms met groot koor. Ook kent de gevarieerde muziek rustige passages. Een mondharmonica, twee banjo’s, twee accordeons en een mandoline zijn toegevoegd aan het orkest om de sfeer van de zuidelijke staten neer te zetten. Het mooie aan deze score is dat alles nog orkestwerk is zonder elektronica. Dit geeft tevens een tijdsbeeld weer en klinkt misschien gedateerd, maar de kwaliteit van de muziek en de uitvoering ervan is hoog. Giant mag als één van Tiomkin’s belang- rijkste werken worden beschouwd. Een prachtige uitgave.

IN THE HEART OF THE SEA Water Tower Music 16 tracks, 72:11

Voor een groots opgezette film over walvisjagers anno jaren 1820 is muziek geboden die epische allure geeft aan de monumentale filmbeelden. De Spaanse filmcomponist Ro- que Baños voorzag In the Heart of the Sea van Ron Ho- ward van een waarlijk epische score die naast het grote ge- baar muziek voor intieme en emotionele momenten niet schuwt. Epische grandeur bereikt Baños in Essex Leaving Harbor wanneer het schip met de jagers de haven verlaat. Dat majestueuze herhaalt hij voor stukken als Blows, The Attack, Abandon Ship culminerend in Homecoming dat compleet met jongenszang triomfantelijke emoties voortbrengt. Hier paart Baños weelderige strijkers aan stevige percussie. Na het zinken van hun schip dobberen de overlevende bemanningsleden maandenlang in de Stille Zuidzee. We horen hier het thema van de hoop in Separations en Stand Off, op ingehouden wijze en daardoor allerminst episch. Tussen alle actie en overpeinzingen stipt Baños middels enkele etnische instrumenten de landen die de bemanning aandoet beheerst aan. Deze aan stemmingen en melodieën rijke, boven alles orkestrale score is zonder meer het beluisteren waard. Door een beheerste inzet van de muziek in de film en een haarzuivere productie levert Baños een in veel opzichten indrukwek- kend muziekstuk af. De download bevat zes bonustracks en heeft een totale speelduur van 88:51.

SUFFRAGETTE Backlot Music BLM-UVS613 16 tracks, 49:42

Geen editie van Score zonder een recensie van een cd van Alexandre Desplat. Na zijn Oscar voor The Grand Buda- pest Hotel begin dit jaar leek de Fransman het rustiger aan te doen, maar daar is geenszins sprake van, want dit jaar bereikten alweer vijf films met zijn muziek het witte doek. The Danish Girl is een ervan en gaat komende maand in roulatie. Ook Suffragette, een Engelse film over de hoogtij- dagen van de strijd voor het vrouwenkiesrecht in Engeland begin jaren '10 van de vorige eeuw, kent een score van Desplat. Anders dan we van hem gewend zijn is deze score vrij somber getoonzet net zoals de doemmuziek van Zero Dark Thirty (2012). De strijd die de vrouwen aangaan tegen de mannenheerschappij is dan ook geen vro- lijke en juist dat strijdlustige onderstreept de componist met steeds weer terugkerende staccato spelende violen zoals in het toepasselijk getitelde An Army. Alles bepalend is het ritme van een kloppend hart dat bovenal door de strijkers extra vertolkt wordt, maar in de lange track Votes for Women zijn het vooral de woeste pauken die daarvoor zorgen. Suffragette is geen vrolijk klinkende score geworden. Desplat heeft muziek geschreven die gezien het onderwerp van de film overwegend beklemmend en soms ronduit dwingend is. Zelfs in Hope klinkt dat ongemakkelijke op de achtergrond door.

BASIC INSTINCT Quartet Records QR203 Cd 1: 22 tracks, 71:59 Cd 2: 14 tracks, 53:34

De film Basic Instinct van Paul Verhoeven uit 1992 werd een kaskraker, mede dankzij Sharon Stone’s erotische “crossed legs”-scène die destijds heel wat stof deed opwaaien. Maar minstens zo interessant was de muziek van Jerry Goldsmith, destijds uitgevoerd door The National Philharmonic Orchestra en georkestreerd door Alexander Courage. Varèse Sarabande bracht in 1992 de soundtrack uit met 45 minuten muziek. En nu jaren later de re-use rechten (het recht op nog een betaling voor alle orkestleden als de muziek voor een ander doel wordt gebruikt dan voor de film waar het oorspronkelijk voor opgenomen is) verlopen zijn, werd het tijd om de complete score uit te brengen. Het resultaat mag er zijn. Twee cd’s met filmmuziek, geremastered en voorzien van een uitgebreid boekwerkje vol illustraties en boeiende informatie over de film en de muziek. De samenwerking tussen Verhoeven en Goldsmith wordt hierin uit de doeken gedaan. Het werd Goldsmith’s moeilijkste werk en tevens een van zijn beste werken. Verhoeven maakte het Goldsmith moeilijk omdat hij iets zocht wat niet op het doek zichtbaar was, en dat is waar filmmuziek over gaat. Het gaat over wat het publiek hoort te voelen, aldus Jerry Goldsmith die Paul Verhoeven alle credit geeft voor deze aanpak. De complete score op deze dubbel-cd is een mooie aanvulling op wat er al was en voor de verzamelaars van Goldsmith een juweeltje. ST

BRIDGE OF SPIES Hollywood Records HR 15 tracks, 48:31

Een film van Steven Spielberg zonder John Williams. Ja, het kan. Bridge of Spies kent geen score van de gevierde nestor, aangezien Star Wars: The Force Awakens het pad kruiste van de man die voor Spielberg - op een na - al zijn films deed. En dus ging de klus naar Thomas Newman die onder de generatie filmcomponisten op middelbare leeftijd een reputatie geniet voor avontuurlijke en soms vernieuwende muziek. Net zoals hij drie jaar geleden met Skyfall aanhaakte bij een rotsvaste traditie (Bondmuziek), zo treedt hij met zijn score voor Bridge of Spies in de voetstappen van een andere filmmuziektraditie, die van de illustere samenwerking van Spielberg en Williams. Dat is niet echt gemakkelijk, want Newman laveert aanvankelijk wat ongemakkelijk tussen zijn eigen aanpak en die van de grote Williams. In Sunlit Silence, de tweede track op deze cd, horen we statige, militaire marsmuziek a la Williams (dat koper) afgewisseld met zweverige Newman-klanken. Daarna volgen veelal korte stukjes functionele thrillermuziek die vrijwel geheel in het Newman-idioom zijn vervat. Het grootste gedeelte van de score wordt gevormd door drie langere tracks. In de eerste ervan roept Newman onheil middels tromgeroffel op (Glienicke Bridge). In Homecoming keert het heroïsche hoofdthema terug en weerklinkt andermaal het Williamsiaanse motief van hoop en heldendom. Russische mannenzang horen we in de eerste en laatste track en daarmee wordt de Koude Oorlog in een oogwenk aangestipt. Al met al is deze score wat onevenwichtig, maar Bridge of Spies biedt niettemin prettig luistervoer zonder iets nieuws te openbaren. PS

IL SEGRETO/IL DESERTO DEI TARTARI GDM/Intermezzo Media Records GDM 02613 Cd 1: 16 tracks, 50:45 Cd 2: 21 tracks, 59:37

In de reeks scores van Ennio Morricone die de Italiaanse labels GDM en Intermezzo Media Records sinds vorig jaar op gezette tij- den uitbrengen verscheen afgelopen herfst deze dubbel-cd. Il segre- to was een Frans/Italiaanse thriller van Robert Enrico uit 1974, in het Frans Le secret. Morricone schreef een krachtig hoofdthema dat in alle zestien tracks van deze uitgave op de een of andere manier weerklinkt: nu eens voluit in Dal mare met zang van de onvolprezen Edda Dell'Orso, dan weer op de achtergrond zoals in Nebulosa seconda, en dan weer in enkele tracks in de vorm van enkele akkoorden. Voor een dergelijke monothema- tische score moet het bewuste thema sterk en overtuigend zijn en gelukkig lukt het Morricone aardig. De hoofdrollen in de film werden gespeeld door Philippe Noiret en Jean-Louis Trin- tignant. Die zien we ook in de film waarvan de score op cd 2 staat: Il deserto dei tartari van Valerio Zurlini uit 1976. Nu maken zij deel uit van een gezelschap militairen dat wacht op een vijand die maar niet wil komen. Om dit lange wachten (de film duurt 140 minuten) te accentueren begint Morricone de score met een plechtstatig uitgevoerd hoofdthema (Il deserto come estasi). Het slepende ritme herhaalt hij regelmatig zoals in Il deserto come minac- cia met ook trompetgeschal om de stilte te doorbreken. Simpele pianobegeleiding in La casa e la giovinezza hier, een dansje in La cena degli ufficiali om de tijd te doden daar en in Stilli- cidio een vier minuten lang zich herhalend vioolakkoord dat stilletjes in hevigheid toeneemt om de onderhuidse spanning onder de officieren in het fort te versterken. Morricone weet met uiteenlopende muzikale geluiden en een kruipend ritme het kafkaëske wachten uitstekend te begeleiden. PS

AD OGNI COSTO/IL LADRONE GDM/Intermezzo Media Records GDM 03216 Cd 1: 22 tracks, 54:32 Cd 2: 16 tracks, 58:45

Halverwege deze maand verscheen deze uitgave in de Morricone- reeks met twee scores voor twee publieksvriendelijke films. Ad ogni costo is een caperfilm uit 1967 van Giuliano Montaldo die ook be- kend werd onder de Engelse titel Grand Slam. De film speelt zich deels af in Brazilië en dat horen we overduidelijk in een handvol tracks met een latin ritme zoals enkele sambastukken. De cd begint met Punto e basta - titoli di testa waarin het zwierige trompetspel sterk doet denken aan Herb Alpert, indertijd een grote ster in de wereld van de easy listening. In dit aan- gename muzikale universum voltrekken zich de meeste andere composities zoals Vai via ma- linconia, een heerlijk stukje cocktailjazz. Ongecompliceerd, maar zeer prettig om naar te luisteren is de score van Ad ogni costo. In zekere zin geldt dat ook voor de tweede cd van deze uitgave, want die ligt in het verlengde van de caperfilm. Il ladrone is een komedie van Pas- quale Festa Campanile uit 1980 waarbij Morricone zich van zijn popmuzikale kant laat zien. De eerste tracks klinken vrolijk en swingend in een popsound waarna de stukken nog eens in een orkestrale versie de revue passeren, eindigend in religieus koorgezang. Voor beide dubbel-cd's geldt dat het goed is dat minder bekende scores van de maestro opnieuw uitgebracht worden. Zo komt de veelzijdigheid van de Italiaan nog beter tot zijn recht en wordt duidelijk dat hij een uitgekiend vakman was en nog steeds is in het creëren, opnemen en aan de man brengen van filmmuziek. PS

LA GARÇONNIÈRE Kronos Records KRONGOLD019 34 tracks, 52:58

Een liefdesdrama uit 1960 onder regie van Giuseppe de Santis met in de hoofdrollen onder anderen Raf Vallone, Eleonora Rossi-Drago en Gordana Miletic (de vrouw van de regisseur). Mario Nascimbene componeerde de muziek voor deze film. De componist geldt als een pionier in de filmmuziek. Zijn muziek was vaak inspirerend voor andere filmcomponisten. Voor La garçonnière schreef hij rustige thema’s voor kleine muzikale bezetting bestaande uit een dwarsfluit, trombone, trompet, vibrafoon, akoestische en elektrische gitaar, orgel, cello, drums en percussie. Zo is het hoofdthema voor elektrische gitaar, dwarsfluit en vibrafoon. De score kent ook dramatische muziek, het verhaal in de film gaat namelijk over een driehoeksverhouding en drama maakt daar deel van uit. De muziek is tevens iets jazzy en geeft duidelijk de periode eind jaren '50 weer. Dat wil zeggen dat dit soort muziek al jaren niet meer gemaakt wordt, wat wel jammer is omdat de kwaliteit van een hoog niveau is. In 1960 heeft RCA Italiana een ep'tje uitgebracht van de soundtrack. Maar nu is dan toch de complete score uitgebracht door Kronos Records uit Malta. De tapes werden in de ar- chieven van CAM teruggevonden en zijn geremastered. Het resultaat klinkt alsof de score re- centelijk is opgenomen. De dirigent was Gianni Ferrio, tevens filmcomponist.

SPECTRE Decca 4759509 26 tracks, 79:42

Spectre is alweer de tweede James Bond-film met een score van Thomas Newman. Regisseur Sam Mendes werkte in het verleden steevast met Newman en die samenwerking conti- nueerden beiden met Skyfall drie jaar geleden. Klonk die score misschien nog als een ongemakkelijke mix van Bond- muziek en Newman-sound, op Spectre vervolgt de Ameri- kaan meer zijn bekende pad van ritmische, elektronische muziek die tintelend evenals verfrissend werkt. Zo is er voor elk wat wils: naast gespierde actie- muziek in Backfire en Snow Plane is er ruimte voor experimentele muzikale uitjes, romanti- sche composities als Madeleine en veel stukken die zijn dynamisch stempel moeiteloos kunnen dragen. Weg is het iets te strakke keurslijf van Skyfall, zo lijkt het, en vooral in de vele actiemomenten schotelt Newman ons vernuftig samengestelde tracks als Careless, Detonation en bovenal Westminster Bridge voor, waar de enerverende muziekklanken naar het hoogtepunt van de film leiden. Ook de prachtige medley van thema's in de afsluitende track Spectre (End Titles) mag er zijn in deze lange score voor een even lange film. Misschien klinkt het hier en daar wat gladjes of al te gepolijst, luisteren naar Spectre is voor het grootste deel een opwindende aangelegenheid. Zoals het hoort bij een rasechte Bond-score.