IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 okladka.inddokladka.indd 1 22010-12-17010-12-17 115:52:335:52:33 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Od redakcji Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r. Szanowni Czytelnicy, z wielką przyjemnością przekazujemy do rąk Państwa wydanie specjalne „Inspira- JAK OCENILI MIĘDZYNARODOWĄ cji” w całości poświęcone Międzynarodowej Konferencji Nauczycieli „Piłka ręczna w szkole”, którą zorganizowało 10-12 czerwca 2010 roku Świętokrzyskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach. KONFERENCJĘ NAUCZYCIELI PISMO ŚWIĘTOKRZYSKIEGO Obecność blisko dwustu nauczycieli wychowania fi zycznego z całej Polski pokazała CENTRUM DOSKONALENIA rosnące zainteresowanie tą dyscypliną sportu w polskich szkołach, a dla organizatorów „PIŁKA RĘCZNA W SZKOLE”: NAUCZYCIELI W KIELCACH konferencji była potwierdzeniem, że tego rodzaju spotkania są bardzo potrzebne, i to z kilku powodów. Kielecka konferencja była okazją, by zapoznać nauczycieli z najnowszą wiedzą Prof. Janusz Czerwiński: – Cieszę się przede Jan Wilczek, nauczyciel wychowania fi - REDAKCJA na temat metod nauczania piłki ręcznej z wykorzystaniem rozwiązań europejskich oraz wszystkim, że tak wielu nauczycieli wychowania zycznego w Gimnazjum w Kamieniu, woje- BARBARA SKARŻYŃSKA umożliwić im udział w warsztatach prowadzonych przez najlepszych trenerów z Polski fi zycznego z całej Polski wzięło udział w tej kon- wództwo podkarpackie: – Rewelacyjne były i zagranicy. Takie spotkanie to także sprzyjający moment, aby porozmawiać o problemach WSPÓŁPRACA ferencji. To dobrze wróży przyszłości polskiej zajęcia w hali z praktykami piłki ręcznej. Spo- sportu młodzieżowego w gronie polskich i zagranicznych specjalistów. TOMASZ KOŚCIAK piłki ręcznej. Gratuluję uczestnikom, że wytrwali dobały mi się elementy obrony, które wykorzy- IZABELA KRZAK-BORKOWSKA Mamy nadzieję, że zebrane w niniejszym wydaniu materiały konferencyjne i rela- do końca spotkania. Podobało mi się, że tak ak- stam w czasie lekcji. Uczniowie nie lubią grać ZDJĘCIA cje z trzydniowego spotkania pozwolą Państwu wrócić pamięcią do tamtych wydarzeń tywnie ćwiczyli w trakcie zajęć praktycznych w obronie, wszyscy chcą być w ataku i rzucać MARTYNA GŁĘBOCKA oraz okażą się wartościową pomocą metodyczną w organizowaniu atrakcyjnych zajęć oraz chętnie dyskutowali w czasie „okrągłego na bramkę. Teraz mam nadzieję, że nowości z dziećmi i młodzieżą z wykorzystaniem walorów piłki ręcznej. stołu”. Widać, że interesują się piłką ręczną, także im przypadną do gustu. Zapraszamy do lektury. dla wielu jest to pasja. Chwała organizatorom, Mirosław Słowik, Gimnazjum nr 5 w Gło- ADRES REDAKCJI Redakcja „Inspiracji” że podjęli się tego przedsięwzięcia. Ta konferen- gowie, województwo dolnośląskie: – Doskona- ŚCDN, ul. Marszałka cja była skierowana do właściwych odbiorców. le podana teoria i praktyka piłki ręcznej. Wszyst- Józefa Piłsudskiego 42 Spis Treści Bez piłki ręcznej w szkole nie uda się stworzyć kie wiadomości i umiejętności przydadzą mi się 25-431 Kielce w przyszłości dobrej reprezentacji. Kielce są dziś w pracy. • Barbara Skarżyńska stolicą piłki ręcznej. Ewa Salomon, Szkoła Podstawowa w Boch- Krystyna Partyka, nauczyciel wychowania ni, województwo małopolskie: – Jako trener TELEFONY Spotkanie pasjonatów piłki ręcznej ...... 3-4 41 362 45 48 fi zycznego w Zespole Szkół w Łowisku, woje- piłki ręcznej i nauczyciel wuefu staram się jak • Martyna Głębocka wództwo podkarpackie: – Na mnie największe najczęściej uczestniczyć w różnorodnych szko- 41 362 45 13 Piłka ręczna ma w sobie wszystko wrażenie zrobił wykład i osobowość trenera repre- leniach. Przyznaję, że jestem pod dużym wra- tel./fax 41 362 48 99 – rozmowa z dyrektorem ŚCDN Jackiem Wołowcem ...... 5 zentacji Bogdana Wenty. Świetne były też zajęcia żeniem konferencji w Kielcach. Wszystko było • Prof. dr hab. Janusz Czerwiński sportowe, w trakcie których uczyliśmy się cieka- na wysokim poziomie. Bardzo ciekawe były wy- DRUK Charakterystyka gry w piłkę ręczną ...... 6-9 wych elementów gry w piłkę ręczną. Zwłaszcza kłady trenerów z Danii i Austrii, którzy przedsta- Oficyna Drukarska • Barbara Skarżyńska zabawy z piłeczką tenisową zaprezentowane przez wili tamtejsze systemy szkolenia zawodników. Jacek Chmielewski Diagnoza, czyli przygotowanie do skutecznego działania ...... 10-11 Allana Lunda będę mogła pokazać moim uczniom. W mojej szkole istnieje klasa sportowa o profi lu Szybko się ich nauczą i dzięki temu chętniej będą piłki ręcznej, z pewnością wykorzystam w czasie Warszawa • Barbara Skarżyńska grali w piłkę ręczną. Organizacja konferencji była zajęć wiedzę i praktykę zdobytą w Kielcach. Zespół jak klucz ptaków ...... 12-13 wspaniała. Organizatorzy pomyśleli o wszystkim. Zanotowała: Martyna Głębocka Redakcja zastrzega sobie • Prof. dr hab. Stanisław Żak prawo do dokonywania Prakseologiczne podejście do procesów treningowych w grach zespołowych skrótów w tekstach – wybrane zagadnienia ...... 14-22 artykułów i zmiany • Helmut Höritsch (Austria) tytułów. Piłka ręczna – koncepcja nauczania w Austrii ...... 23-26 Nie odpowiadamy za treść • Allan Lund (Dania) płatnych reklam Duński model szkolenia w piłce ręcznej na poziomie szkolnym ...... 27 • Milan Petronijevic (Serbia) Dr Stanisław Hojda, Uniwersytet Jana Kochanow- i ogłoszeń. skiego w Kielcach: – Marzyłem, aby taka konferen- „Minipiłka ręczna – piłka ręczna szkole”. Projekt serbski ...... 28-29 cja odbyła się w Kielcach. Jestem zachwycony jej per- „Inspiracje” • Martyna Głębocka fekcyjną organizacją i przebiegiem. To była bardzo Jak uczą piłki ręcznej w Austrii i Danii? ...... 30 udana impreza. Mogła zaistnieć dzięki wielu osobom rozprowadzane – zespołowi ludzi w Kielcach, którzy pomagali dyrek- są bezpłatnie. • Martyna Głębocka torowi ŚCDN Jackowi Wołowcowi w zorganizowaniu Szczypiorniak rośnie w siłę – rozmowa ze Zbigniewem Tłuczyńskim, Zainteresowanych naszym tego przedsięwzięcia. Wspierali go finansowo i men- trenerem i piłkarzem ręcznym, zdobywcą brązowego medalu talnie. Co istotne, udało się nam zaprosić do udzia- pismem zapraszamy do na mistrzostwach świata ...... 31 łu autorytety w piłce ręcznej, w tym prof. Janusza siedziby ŚCDN – Redakcja • Martyna Głębocka Czerwińskiego, przedstawicieli Europejskiej Fede- „Inspiracji”, pok. 17. racji Piłki Ręcznej. Swoją filozofię podejścia do piłki Zarażajmy młodzież miłością do piłki ręcznej (debata) ...... 32-33 ręcznej oraz w ogóle do sportu, przedstawił trener • Martyna Głębocka reprezentacji Bogdan Wenta. Widziałem, jakie wra- Zapraszamy na stronę Szkoły grają w szczypiorniaka – rozmowa z Grażyną Jarosz, żenie wśród nauczycieli zrobiło jego wystąpienie. internetową ŚCDN prezes Fundacji Vive Serce Dzieciom ...... 34 Byli nim oczarowani. Często traktujemy sport czysto www.scdn.pl instrumentalnie, jako działanie wyłącznie praktyczne. • Martyna Głębocka A tak nie jest. Przy każdym praktycznym działaniu Jak ocenili Międzynarodową Konferencję Nauczycieli musi pojawiać się teoria. W naszej konferencji udanie ISSN 1428-5479 „Piłka ręczna w szkole” ...... 35 Nauczyciele wysoko ocenili kielecką konferencję połączyliśmy teorię z praktyką.

2 INSPIRACJE 2010 NR 3-4 INSPIRACJE 2010 NR 3-4 35

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 okladka.inddokladka.indd 2 22010-12-17010-12-17 115:53:135:53:13 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r. SPOTKANIE PASJONATÓW PIŁKI RĘCZNEJ

Kielcach – stolicy piłki ręcznej – od- Stanisław Żak z AWF w Krakowie, Bogdan i Serbii. Wydanie rozpoczynamy rozmową z dy- W była się w dniach 10–12 czerwca 2010 Wenta – trener Vive Targi Kielce i polskiej re- rektorem Świętokrzyskiego Centrum Doskonale- roku Międzynarodowa Konferencja Nauczy- prezentacji piłki ręcznej oraz przedstawiciele nia Nauczycieli w Kielcach Jackiem Wołowcem cieli „Piłka ręczna w szkole”, zorganizowana Europejskiej Federacji Piłki Ręcznej – Allan – pomysłodawcą spotkania. przez Świętokrzyskie Centrum Doskonalenia Lund z Danii, Helmut Höritsch i Wolfgang Pol- Nauczycieli, we współpracy ze Związkiem lany z Austrii. Goście konferencji w swoich wystąpieniach Piłki Ręcznej w Polsce i Klubem Sportowym Podczas wykładów i warsztatów goście za- inaugurujących konferencję powiedzieli Vive Targi Kielce. Blisko dwustu nauczycieli graniczni przekazali polskim nauczycielom (wybrane fragmenty): wychowania fi zycznego z całej Polski miało najnowszą wiedzę z zakresu teorii i metody- okazję poznać najnowsze rozwiązania stosowa- ki nauczania piłki ręcznej stosowaną w pracy dr Jerzy Eliasz – zastępca dyrektora ne w piłce ręcznej od najlepszych specjalistów z dziećmi i młodzieżą. Do wykorzystywania pił- Departamentu Sportu Kwalifi kowanego w tej dziedzinie z Polski i zagranicy. Organi- ki ręcznej na lekcjach wychowania fi zycznego i Młodzieżowego Ministerstwa zatorzy spotkania chcieli zachęcić nauczycieli zachęcali nauczycieli także znakomici polscy Sporu i Turystyki do popularyzowania piłki ręcznej jako wspa- trenerzy, którzy prezentowali nowatorskie me- – Mam dużą przyjemność i zaszczyt, że mogę niałej formy nie tylko rozwijania sprawności tody nauczania tej dyscypliny sportowej: dr Sta- reprezentować Ministra Sportu i Turystyki, pana fi zycznej dzieci i młodzieży, ale także kształ- nisław Hojda z Uniwersytetu Jana Kochanow- Adama Giersza. Ministerstwo objęło patrona- towania pożądanych postaw i zachowań, wy- skiego w Kielcach, Lidia Walczyk, dr Michał tem tę konferencję z tego względu, że problem, korzystując sukcesy polskiej reprezentacji piłki Spieszny, Ryszard Tabor z AWF w Krakowie, który zostanie tutaj poruszony jest niezwykle ręcznej i drużyny Vive Targi Kielce. Stanisław Majorek – były trener kadry naro- ważny. Piłka ręczna to jedna z tych gier zespoło- W konferencji wzięli udział polscy i zagra- dowej, trenerzy Vive Targi Kielce – Radosław wych i ten okres nauczania, który dotyczy mło- niczni przedstawiciele świata nauki i sportu, Wasiak i Rafał Bernacki. dzieży. Wszyscy mamy świadomość olbrzymiej władz oświatowych i samorządowych woje- W specjalnym wydaniu „Inspiracji” przedsta- odpowiedzialności, która spoczywa na nauczy- wództwa świętokrzyskiego. Konferencję za- wiamy wykłady, relacje z wystąpień gości konfe- cielach, zwłaszcza szkoły podstawowej. To oni szczycili swoją obecnością: prof. Janusz Czer- rencji oraz tłumaczenia materiałów przekazanych decydują, czy młodzi ludzie będą chcieli upra- wiński, były rektor AWF w Gdańsku, prof. organizatorom przez prelegentów z Austrii, Danii wiać ten sport.

Goście i uczestnicy konferencji w Centrum Biznesu w Kielcach

INSPIRACJE 2010 NR 3-4 3

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 3 22010-12-17010-12-17 15:42:5215:42:52 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r.

Krzysztof Słoń – PROGRAM KONFERENCJI przewodniczący Rady Miasta Kielce – Mam nadzieję, że do sukcesów, które osiąga Tematyka wykładów kielecka piłka ręczna dołączy Kielecka Szkoła y Prof. dr hab. Janusz Czerwiński (Olsztyńska Szkoła Wyższa w Olsztynie) – „Charakterystyka gry w piłkę ręczną”. Piłki Ręcznej. Nie chodzi tylko o system szko- y Prof. dr hab. Stanisław Żak (AWF Kraków) – „Somatyczne i rozwojowe aspekty w szkoleniu lenia piłkarzy, ale przede wszystkim o szko- młodych piłkarzy ręcznych”. łę, która potrafi w małych entuzjastach piłki y Bogdan Wenta (trener reprezentacji Polski mężczyzn w piłce ręcznej) – „Piłka ręczna i jej ręcznej odkryć talenty. Cieszę się, że do tej wpływ na kształtowanie osobowości”. pracy wychowawczo-sportowej dołączają tak- y Dr Wolfgang Pollany (Member MC/EHF) – How to make playing handball more attractive że ci, którzy mają wielkie wyniki sportowe – the role of motor abilities and technique in teaching/education. – działacze Klubu Vive Targi Kielce, trenerzy, y Helmut Höritsch (Senior Manager EHF) – The „Handball at school” Philosophy in Austria – A koncept of Sustainability with particular reference to the Escorting Measures around i robią to z wielkim sercem. Cieszę się także, the EHF Euro 2010. że to w naszym województwie działa Funda- y Allan Lund (Memeber MC/EHF) – Danish model of handball at the school level. cja Vive Serce Dzieciom, dzięki której blisko y Dr Jerzy Eliasz – Structure of youth sports training in Poland. tysiąc młodych ludzi co roku może zdobywać sukcesy sportowe. Tematyka warsztatów y Allan Lund – „Forma zabawowa w nauczaniu i doskonaleniu elementów techniki w piłce ręcznej”. Marek Werle – wiceprezes Związku y Dr Wolfgang Pollany – Treating handball like a game in teaching and developing elements Piłki Ręcznej w Polsce ds. szkoleniowych of technique. – Aby nauczyć grać dzieci w piłkę ręczną, po- y Dr Wolfgang Pollany – Complex training in handball. trzebna jest praca nauczycieli. Ta konferencja y Mgr Lidia Walczyk (AWF Kraków) – „Indywidualne postępowanie w obronie – poszukiwanie jest po to, aby wzmocnić warsztat szkoleniowy atrakcyjnej formy i metody zajęć”. nauczycieli i ich przygotowanie do pracy z mło- y Dr Michał Spieszny, mgr Ryszard Tabor (AWF Kraków) – „Ćwiczenia kompleksowe do nauczania i doskonalenia ataku szybkiego w piłce ręcznej”. dymi ludźmi. Ogromną rolą nauczycieli jest to, y Mgr Stanisław Majorek (były trener kadry narodowej, wykładowca Wyższej Szkoły by przekazać tę pasję młodym ludziom. Jeśli Zawodowej w Tarnowie) – „Systemy obronne stosowane w piłce ręcznej – dobór jest nauczyciel z pasją, jeśli jest dyrektor, który poszczególnych systemów i ustawień uzależniony od wieku rozwojowego i umiejętności – agresywne obrony – przymus czy potrzeba?”. zdecyduje się zakupić sprzęt do piłki ręcznej, y Dr Stanisław Hojda (Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy w Kielcach, Wszechnica to wtedy znajdą się inni ludzie, którzy pomo- Świętokrzyska w Kielcach) – „Dobór zawodników na pozycje – indywidualizacja gą. Związek Piłki Ręcznej szczególnie docenia czy uniwersalizm?”. szkolenia trenerów i wzrastającą liczbę młodych y Mgr Radosław Wasiak (dyrektor KS Vive Targi Kielce) – „Związek ataku szybkiego kadr uprawiających piłkę ręczną. z atakiem pozycyjnym”. Na zakończenie wystąpienia Marek Werle y Mgr Rafał Bernacki (trener Vive Targi Kielce) – „Początki szkolenia bramkarza”. opowiedział uczestnikom konferencji dowcip: Tematyka dyskusji Jest pewna miejscowość duńska, w której kie- y Współpraca szkoły, gminy, klubu sportowego w tworzeniu podwalin sportu młodzieżowego. dy rodzi się młody człowiek, chłopiec czy dziew- Kielce jako centrum metodyczne dla nauczycieli i trenerów. czynka, to zbiegają się wszyscy i patrzą, jakie y „Okrągły stół” poświęcony wykorzystaniu sukcesów reprezentacji Polski do stworzenia systemowych rozwiązań szkolenia dzieci i młodzieży. palce ma dziecko: jak ma długie – to będzie piłka- rzem ręcznym, jak ma krótkie palce, to nie szko- Patronat honorowy dzi – będzie sędzią w piłce ręcznej. y Europejska Federacja Piłki Ręcznej (EHF) y Minister Edukacji Narodowej – Katarzyna Hall Prof. dr hab. Janusz Czerwiński – y Minister Sportu i Turystyki – Adam Giersz Olsztyńska Szkoła Wyższa w Olsztynie y Marszałek Województwa Świętokrzyskiego – Adam Jarubas – Wyrażam ogromne zadowolenie, że wojewódz- two świętokrzyskie i Świętokrzyskie Centrum Do- y Wojewoda Świętokrzyski – Bożentyna Pałka-Koruba skonalenia Nauczycieli odegrały tak istotną rolę y Świętokrzyski Kurator Oświaty – Małgorzata Muzoł w propagowaniu piłki ręcznej wśród nauczycieli, y Prezydent Miasta Kielce – Wojciech Lubawski od których zależy przyszłość tej dyscypliny. Patronat medialny Droga do sukcesu w całym kraju Klubu Vive y „Echo Dnia” Kielce trwała sporo lat. Powstał klub, który prze- rasta wszystkie pozostałe pod względem spor- y TVP Kielce towym i organizacyjnym. Stało się to za sprawą y Radio „Kielce” S.A. człowieka, który odegrał w tym kluczową rolę Sponsorzy – Bertusa Servaasa. y „WiR” Szproch i Pietrusiewicz. Przetwórstwo Mięsne Sp. Jawna Bardzo dziękuję za to, że na tej sali widzę tylu y Hotel i Restauracja „Leśny Dwór” młodych ludzi, którzy podjęli się pracy na rzecz tej dyscypliny. Jest nadzieja, że będziemy dyscy- y Świętokrzyskie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych TRAKT Sp. z o.o. pliną, która nie będzie w cieniu pozostałych gier, y LEGEND S.C. tylko będzie pierwszą. Sądzę, że do tego dopro- Współorganizatorzy wadzimy. y Związek Piłki Ręcznej w Polsce Barbara Skarżyńska y Klub Sportowy Vive Targi Kielce ŚCDN w Kielcach

4 INSPIRACJE 2010 NR 3-4

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 4 22010-12-17010-12-17 15:43:1415:43:14 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r. PIŁKA RĘCZNA MA W SOBIE WSZYSTKO

Rozmowa z Jackiem Wołowcem, dyrektorem Świętokrzyskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach

Jak Pan ocenia Międzynarodową Konferen- który skrupulatnie notował wszystkie porusza- roli piłki ręcznej w rozwoju dzieci i młodzieży. cję Nauczycieli „Piłka ręczna w szkole”? ne sprawy. Profesor obiecał nam, że przekaże Jest to dyscyplina, która wszechstronnie rozwija – Uważam, że konferencja zakończyła się suk- uwagi przedstawicielom Polskiego Związku młodego człowieka. W tym sporcie jest wszystko. cesem. Zarówno zajęcia teoretyczne – wykłady Piłki Ręcznej. Są biegi, skoki, rzucanie piłką. Jest też gra zespo- i spotkania, jak i warsztaty praktyczne, stały łowa, która uczy współdziałania, a to przydaje się na wysokim poziomie. Gwarantowali to wykła- W swoich wystąpieniach prof. Janusz Czer- w wielu dziedzinach życia. dowcy – świetni specjaliści, w tym przedstawi- wiński podkreślał, że nie ma silnej reprezen- ciele Europejskiej Federacji Piłki Ręcznej z Danii tacji bez piłki ręcznej w szkołach. Świetny szczypiornista i trener, Zbigniew Tłu- i Austrii, czyli z krajów, w których czyński, chwalił przebieg kieleckiej konferencji. ta dyscyplina dynamicznie się Skąd pomysł na zorganizowanie tej imprezy? rozwija. Zajęcia praktyczne były – Pośrednio pomysł konferencji wyszedł od sa- urozmaicone, a przede wszystkim mych nauczyli wychowania fi zycznego. Od pew- dostosowane do nauczycieli, którzy nego czasu Świętokrzyskie Centrum Doskonalenia zajmują się piłką ręczną na różnych Nauczycieli organizowało konferencje skiero- etapach kształcenia – w szkołach wane do wuefi stów. Zauważyliśmy, że na rynku podstawowych, gimnazjach i szko- oświatowym jest duże zapotrzebowanie na takie łach ponadgimnazjalnych. Każdy szkolenia. Wcześniej zapraszaliśmy do udziału mógł coś ciekawego znaleźć dla w konferencjach nauczycieli wychowania fi zycz- siebie. Szkolenia praktyczne za- nego tylko ze świętokrzyskich szkół. Po sukcesie rejestrowaliśmy kamerą cyfrową tamtych szkoleń uznaliśmy, że możemy pokusić i uczestnicy konferencji otrzymają się o zaproszenie wuefi stów z całej Polski. Wybra- płyty CD z nagraniami. Dzięki temu liśmy piłkę ręczną, ponieważ Kielce są dziś stolicą będą mogli w czasie szkolnych lek- tej dyscypliny. Mamy w naszym mieście pierw- cji wykorzystać ćwiczenia zaprezen- szoligową drużynę, którą szkoli trener polskiej towane przez najlepszych znawców reprezentacji Bogdan Wenta. To trener o nietuzin- piłki ręcznej. O tym, że konferen- kowej osobowości. Potrafi zmotywować swoich cja była przysłowiowym „strzałem zawodników do rewelacyjnej gry. Zaprosiliśmy w dziesiątkę” świadczy choćby to, go, aby opowiedział o swojej pracy. Nauczycie- że do trzeciego dnia, czyli do końca, le słuchali jego wykładu z wielkim zaintereso- wytrwali prawie wszyscy uczest- waniem. Mamy w Kielcach ogromny potencjał nicy. A trzydziestostopniowy upał w piłce ręcznej i mogliśmy podzielić się doświad- nie sprzyjał aktywności fi zycznej czeniami z innymi. i intelektualnej. Trener Stanisław Majorek stwierdził, że przy- Uczestnicy konferencji nie tylko gotowanie dzieci do uprawiania sportu jest dziś aktywnie brali udział w zajęciach tragiczne. W jego ocenie winny jest temu pol- sportowych, wykazali się także ski system edukacji. Dzieci w klasach I-III znajomością tematu w czasie de- uczą się sportu od nauczycieli nauczania zin- baty dotyczącej popularyzacji tegrowanego, a nie od wuefi stów. Czy podob- piłki ręcznej. na konferencja zostanie zorganizowana dla – Byłem mile zaskoczony liczbą nauczycieli klas I-III? osób, które zabrały głos w tej go- Jacek Wołowiec – dyrektor Świętokrzyskiego Centrum Doskonale- – Myślimy o tym. Chcielibyśmy pokazać nauczy- rącej dyskusji. Nauczyciele chętnie nia Nauczycieli w Kielcach cielom nauczania zintegrowanego, jak ciekawe mówili o bolączkach szkolnej rzeczywistości, – Wielki sport rodzi się na bazie sportu masowe- mogą być zajęcia z piłki ręcznej. To nie są skom- m.in. o braku boisk, sal gimnastycznych, w któ- go. Im więcej osób w wieku szkolnym, ba, nawet plikowane ćwiczenia. Na tym poziomie chodzi rych dzieci mogłyby grać w szczypiorniaka. przedszkolnym, zajmuje się piłką ręczną, tym bardziej o zabawę z piłką niż o jakieś techniczne Podkreślali, że popularyzacja piłki ręcznej leży większa szansa wyłowienia talentów. Warto popu- umiejętności. W ogóle jestem przekonany, że ta- im na sercu. Pojawiło się wiele ciekawych uwag laryzować tę dyscyplinę w szkołach. To właśnie kie konferencje warto organizować. Nie co roku, i sugestii – co należałoby zrobić, aby spopula- w czasie lekcji wuefu zaczyna się wiele sporto- ponieważ jest to ogromne przedsięwzięcie logi- ryzować tę dyscyplinę w szkołach. Tej dysku- wych karier. Mam nadzieję, że uczestnicy kon- styczne i fi nansowe, ale co dwa lub trzy lata. sji przysłuchiwał się prof. Janusz Czerwiński, ferencji wynieśli z niej przekonanie o ogromnej Rozmawiała: Martyna Głębocka

INSPIRACJE 2010 NR 3-4 5

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 5 22010-12-17010-12-17 15:43:1415:43:14 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r. CHARAKTERYSTYKA GRY W PIŁKĘ RĘCZNĄ

bserwując sport, dostrzegamy zachodzą- Liczne prace przeprowadzone przede wszyst- OCENA WYBRANYCH O ce w nim zmiany, których przyczynę wi- kim wśród sportowców klasyfi kowanych, wska- ELEMENTÓW GRY W PIŁKĘ dzieć należy w postępie cywilizacji. Nie jest dla zały kierunki treningu, podkreślając istotę zależ- RĘCZNĄ nikogo tajemnicą, iż rozwój sportu uwarunko- ności gry meczowej od treningu. Miało to wpływ wany jest coraz szerszym wkraczaniem nauki na poszerzenie wiedzy o strukturze walki spor- W grze w piłkę ręczną nadrzędnym zadaniem w technologiczną i metodyczną sferę poszcze- towej i przyczyniło się do doboru adekwatnych jest stwarzanie sytuacji dla zdobywania prze- gólnych dyscyplin sportowych. Od zaangażo- do potrzeb metod i środków treningowych, stało wagi bramkowej, co w konsekwencji ma dopro- wania nauki zależy postęp, który przejawia się się zatem impulsem do głębszej analizy progra- wadzić do wygrania meczu. Złożoność działań w coraz bardziej widowiskowym i interesują- mów szkoleniowych na różnych poziomach gry nakłada na poszczególnych członków zespołu cym dla widza obrazem zmagań sportowców. w piłkę ręczną. zadania szczegółowe, wykonanie których za- W nowoczesnym treningu zachodzi koniecz- Pomocne okazały się szczególnie te metody, leży od poziomu umiejętności, które skrótowo ność zaordynowania sportowcom takich obcią- które oceniały techniczno-taktyczne warianty określić możemy jako potencjał techniczno-tak- żeń treningowych, które z jednej strony potrafi ą gry. Sięgnięcie do technik fi lmowych umożli- tyczny. Im ten potencjał jest wyższy, tym więk- wykorzystać możliwości psychofi zyczne danego wiło analizę szczegółową zarówno treningów, sze są szanse na końcowy sukces. sportowca na drodze do optymalnego wyniku jak i meczów, ze wskazaniem intensywności po- Przestrzeń, na której prowadzona jest gra sportowego, z drugiej jednak nie mogą wpłynąć szczególnych czynności w treningu i meczu. ma duży wpływ na przygotowanie zawodnika. negatywnie na zdrowie fi zyczne i psychiczne za- Ocena statystyczna z zastosowaniem metod Gra w piłkę ręczną odbywa się na powierzch- wodnika. Nie może przeto zdziwić, czy wywołać wielowymiarowych takich, jak analiza dys- ni 644 m2 (159 m2 obejmuje pola bramkowe). sprzeciw, koncepcja racjonalizacji treningu oraz kryminacyjna i korelacja kanoniczna pozwo- Gra prowadzona jest najczęściej w pobliżu obu walki sportowej. Można zatem właściwie pokie- liły uogólnić zebrane dane i dać wskazówki pól bramkowych w odległości 5–15 m od linii rować rozwojem formy sportowej zawodnika, do pracy treningowej pod kątem potrzeb w wal- wyznaczających pole bramkowe. Z obserwa- znając jego możliwości i charakter uprawianej ce sportowej. cji walki sportowej wynika, iż na każdego przez niego dyscypliny sportowej. Zmierza zawodnika w obronie przypada to do precyzowania i poszukiwania tych czynni- około 10 m2 powierzchni boiska. ków, które decydują o wartości i przygotowaniu Z powodu wyznaczenia strefy sportowca. Poznanie tych czynników i wskaza- pola bramkowego zarezerwowa- nie ich roli to ważne zadanie stojące zarówno nej do wyłącznej gry bramkarza przed nauką, jak i praktyką sportu. (obwód pola bramkowego wynosi Piłka ręczna zaliczana jest do grona dyscy- 21,84 m), zawodnicy drużyny plin sportowych cieszących się dużą popular- broniącej mają do obrony 3,63 m nością. Jest dyscypliną sportową o charakterze linii pola bramkowego. walki bezpośredniej, z prawem kontaktu fi zycz- Przedstawiona powyżej in- nego z przeciwnikiem. Charakteryzuje się ta- formacja ma kluczowe znacze- kimi formami ruchowymi, jak bieg, skok, rzut. nie w przygotowaniu zawodnika Sprawia to, że zapewnia ona motoryczny roz- do gry. Sama gra cechuje się dość wój młodego organizmu sportowca, jej walory znaczną odrębnością w odniesieniu przejawiają się również w sferze wychowawczej do poszczególnych zawodników. i psychologicznej. Uczy między innymi szlachet- Wyznaczone pole bramkowe stwa- nej i nieustępliwej walki, zaciętości w dążeniu rza pod względem trudności różne do sukcesu, umiejętności zespołowego działa- możliwości zdobywania bramek. nia, koleżeństwa, poczucia odpowiedzialności. Ma to zatem wpływ na specjaliza- Ocena obciążeń treningowych wskazuje na duże cje w umiejętnościach ofensywnych zróżnicowanie. Dostrzec można wysoki stopień zawodników, a to z kolei uwarunko- emocjonalności w stale zmieniających się warun- wało organizacyjną stronę gry. kach. Bardzo ważną rolę przypisać należy umie- Drużyna w zależności od po- jętności przystosowania się do różnych wpływów siadanych przez zawodników spe- otoczenia (zawodników, sędziów, widzów). cjalności (skrzydłowy, obrotowy, Badania nad charakterem walki sportowej rozgrywający) formuje swoje usta- w grach zespołowych, w tym również w piłce wienie. W piłce ręcznej zdobycie ręcznej, prowadzone są już od połowy lat 70. bramki jest sumą zachowań wielu ubiegłego wieku przez Gdański Ośrodek Ba- członków zespołu, a nie tylko za- dawczy, skupiony przy Katedrze Zespołowych sługą jednego zawodnika (egze- Gier Sportowych AWFiS. Prof. dr hab. Janusz Czerwiñski kutora). Ocena gry zespołu oraz

6 INSPIRACJE 2010 NR 3-4

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 6 22010-12-17010-12-17 15:43:1515:43:15 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r.

poszczególnych zawodników należy do zadań nie- słabość obrony strefowej Tab. 1. Charakterystyka liczbowa elementów technicznych zmiernie trudnych, a szczególnie w sytuacji walki przejawia się brakiem badanych zespołów w sezonie sportowym 2008-2009 sportowej. Zasadniczą przeszkodą oceny gry (w współpracy zawodników przeszłości) był zapis wydarzeń w czasie meczu. broniących wewnątrz strefy Zespoły Zespoły Elementy techniczne młodzieżowe wyczynowe Wprowadzenie do metodologii badań w sporcie w sytuacjach przekazywa- technik wideo zmieniło tę sytuacje diametralnie. nia obrotowego. Liczba akcji 57 58 W wykładzie, który przygotowałem znajdu- Wyniki jakościowej ana- Zdobyte bramki 25 27 ją się wybrane – moim zdaniem istotne – ele- lizy dotyczącej obrony pol- Stracone bramki 26 26 menty walki sportowej w grze w piłkę ręczną. skich zespołów o różnych Nie uwzględniam wszystkich składowych, któ- kwalifi kacjach potwier- Przerwy w grze 38 42 re mają wpływ na wartość sportową zawodnika dzają, że zapoczątkowany Karne minuty 6 minut 10 minut i zespołu, czynię to świadomie, zdając sobie w latach 70. pozytywny „Czysty” czas gry 39 minut 42 minuty sprawę, iż w trzydziestominutowym wykładzie trend gry aktywnej w obro- pełne omówienie charakteru walki sportowej nie nie jest kontynuowany. Skuteczność rzutów 49% 55% jest niemożliwe. Skupiam się na problematyce, Stawia to polską piłkę ręcz- Ataki szybkie 12 7 która moim zdaniem ma istotne znaczenie w zro- ną w niekorzystnej sytuacji Szybkie wznowienie 5 5 zumieniu struktury walki sportowej, a przede zważywszy, że tendencje te wszystkim w przekonaniu słuchaczy do głęb- dotyczą zarówno młodzieży, Liczba podań 450 750 szego poznania istoty gry w piłkę ręczną. jak i seniorów. Nie można Rzuty karne 4 5 Dotychczasowe badania zespołów piłki ręcz- odwoływać się tutaj do po- Rzuty z podłoża53 nej (na różnym poziomie zaawansowania spor- zytywnych zmian, jakie ob- towego) wskazują, iż zasób środków technicz- serwuje się w zespole Vive W wyskoku 35 38 nych stosowanych w grze przez poszczególnych Kielce, gdyż pozostałe ze- Z padu 6 7 zawodników jest ubogi, a przyjęte rozwiązania społy ekstraklasy z Wisłą Kozłowanie 130 125 taktyczne (pomimo zmiany przepisów, które Płock na czele wyraźnie od- preferują grę szybką) są bardzo zachowawcze, biegają od drużyny mistrza Zwody ogółem 1 3 wręcz unikające gry szybkiej. Ilustrują to tabele: Polski. Do gry w obronie Błędy techniczne 30 16 1, 2 i 3. Badania przeprowadzono w sezonie należy wprowadzać pier- Ataki prostopadłe515 sportowym 2008–2009 na zespołach juniorów wiastek twórczy (w techni- województwa pomorskiego i warmińsko-mazur- ce i motoryce), w taktyce Błędy w obronie 1x1 18 10 skiego oraz zespołach ekstraklasy mężczyzn. natomiast zmienność tempa Blokowanie 3 7 Analiza wyników wskazuje na potrzebę akcji może uczynić grę bar- rewizji treningu w zakresie przygotowania dziej atrakcyjną. Przechwyt 4 3 technicznego poszczególnych zawodników Atak szybki – główna zarówno wśród juniorów, jak i seniorów. Mała uwaga sprowadza się do niepokojącego faktu, INTENSYWNOŚĆ GRY aktywność indywidualna obserwowanych za- mianowicie braku przekonania do gry szybkiej, wodników wskazuje na niedostatki w zakresie a dalej braku koncepcji ataku szybkiego. Dotych- Na podstawie badań lokomocji zawodników techniki i prawdopodobnie przygotowania mo- czasowe próby gry szybkiej opierały się na przy- stwierdza się, że zawodnik w czasie meczu prze- torycznego oraz energetycznego. Ta sytuacja padkowości z uwzględnieniem wręcz prymityw- bywa drogę w granicach od 5250 m do 6723 m. powoduje zaniechanie gry szybkiej, unikanie nych rozwiązań (indywidualny atak z udziałem Wydaję się, iż wartości te nie są imponujące w walce sportowej gry dynamicznej. skrzydłowego). i nie odbiegają od rezultatów uzyskanych przez Atak pozycyjny – obserwacja polskich ze- autora w latach 80. i 90. Przyczyną takiego stanu OCENA TAKTYCZNA GRY społów pokazuje, że dominuje atak pozycyjny, jest moim zdaniem słabe przygotowanie energe- W ATAKU I W OBRONIE bardzo schematyczny, z udziałem rozwiązań tyczne. Rozpatrując przebieg gry w piłkę ręczną, grupowych i indywidualnych. Siłą zespołów w kontekście aktualnego stanu wiedzy na temat Analizując działanie taktyczne w ataku jest rzut z drugiej linii oraz próby współpracy racjonalizacji obciążeń treningowych, przyjąć i w obronie, stwierdzam stagnację w zakre- z obrotowym po zabiegnięciu skrzydłowego lub trzeba, że uzależniony jest on od odpowiednie- sie stosowanych rozwiązań. Obrona – bada- rozgrywającego. go (progowego) poziomu intensywności. Proces ne zespoły najczęściej stosowały ustawienie strefowe 6:0 i 5:1. W obronach tych rzadko Tab. 2. Charakterystyka akcji meczowych Tab. 3. Charakterystyka odwoływano się do wariantów elastycznych, (w przedziałach czasowych) w dziesięciu meczach aktywności* zawodnika w meczu które uwzględniałyby aktywność poza strefą Skuteczne Niesku - Razem % 10 metrów od bramek. Dostrzega się pasywne teczne Rodzaj % „krycie” w obronie, dużo błędów indywidual- aktywności do 5 s 49 24 73 67,12 nych. Stwierdzono nieliczne próby zmierzające aktywność mała75 do zdobycia piłki (przechwyt). Nie stwierdzo- do 10 s 45 22 67 67,16 no obron antycypacyjnych. Rzadko próbowano do 15 s 59 61 120 49,17 aktywność średnia 16 przeszkodzić przeciwnikowi w podaniach piłki. W obronach strefowych najczęściej popełniano do 20 s 58 64 122 47,54 aktywność duża9 błędy w przekazywaniu wbiegającego skrzydło- ponad 20 s 40 39 79 50,63 wego na pozycję drugiego obrotowego. Kolejna *ocena subiektywna

INSPIRACJE 2010 NR 3-4 7

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 7 22010-12-17010-12-17 15:43:1615:43:16 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r.

treningowy jest tym bardziej skuteczny, im częś- ciej prowadzony jest wysiłek submaksymalny. Wyniki polskich zawodników charakteryzują się niskim poziomem wysiłków szybkościowych. Wskazuje to na brak adekwatnego do potrzeb tre- ningu, w którym intensywność powinna wyraź- nie mieć wyższy procentowy udział od zakresu pracy (J. Czerwiński 1994, 1995, 1996, 2007).

OCENA WARTOŚCI MORFOLOGICZNYCH, FIZJOLOGICZNYCH Piłka ręczna jest dyscypliną sportową wymagają- cą od zawodnika wszechstronnych działań w cią- gle zmieniających się warunkach. Aby sprostać tym zadaniom, stawia się zawodnikom wymogi wszechstronnego przygotowania motorycznego. Niestety od końca lat 80. ubiegłego stulecia zanie- chano w Polsce badań sprawności fi zycznej, stąd Nauczyciele w grach i zabawach z piłką ręczną nasza wiedza jest mocno ograniczona i sprowadza się do subiektywnej oceny. Obserwując grę w wy- ale trzeba wiedzieć, iż na wynik sportowy wpływ drugi system, który wytwarza substancje uniemoż- konaniu polskich zespołów różnej kwalifi kacji, mają też inne czynniki (J. Czerwiński 1996). liwiające kontynuowanie wysiłku. W grze w piłkę stwierdzić można, iż potencjał motoryczny nie od- Rytm gry ulega ciągłym zmianom, coraz częś- ręczną znaczenie wydolności jest bardzo istotne, powiada potrzebom nowoczesnej gry szybkiej, ciej o sukcesie zespołu decyduje potencjał ener- gdyż potencjalne możliwości zawodnika świadczą dynamicznej. Można zaryzykować stwierdzenie, getyczny poszczególnych zawodników. Potencjał o jego sportowej przydatności. Bywa, że niektóre iż poziom przygotowania motorycznego na prze- fi zjologiczny zawodników powinien być bardzo aspekty wydolności są przez trenerów niedocenia- strzeni ostatnich lat wyraźnie się obniżył. wysoki, organizm piłkarza ręcznego powinien być ne. Realizacja zadań szybkiej urozmaiconej gry Warunki fi zyczne odgrywają ważną rolę w grze przystosowany do wykonywania krótkotrwałych w czasie trwania meczu bez dużego potencjału w piłkę ręczną, nie są jednak podstawową wartoś- wysiłków o maksymalnej mocy. Dynamiczne tlenowego jest praktycznie niemożliwa. Nie może cią w doborze do tej dyscypliny sportu. Badania zmiany tempa pracy zawodników, przechodzenie być również realizowana taktyka gry bez poten- potwierdzają, iż wysokość i ciężar ciała wykazują ze stanu niskiej intensywności do maksymalnej cjału energetycznego beztlenowego. wartość zwyżkową. Wskaźnik Rohrera potwier- powoduje znaczny rozpad ATP. Jego synteza może Z badań prowadzonych na najlepszych pol- dza, iż nadal dominuje typ budowy atletycznej. się odbyć tylko na drodze wykorzystania we- skich zawodnikach piłki ręcznej wynika, iż W świetle analizy wyników badań można wnątrzmięśniowych rezerw fosfokreatyny i ADP. potencjał VO2max/ml/kg/min wynosi około 55 stwierdzić, że na przestrzeni 40 lat nastąpiły We wspomnianych sytuacjach inne źródła energii przy wahaniach indywidualnych od 40 do 65 VO2max. Nie jest to wynik, który może w pełni Wykres 1. Charakterystyka wysokości ciała reprezentacji Polski seniorów w latach 1970–2010 (w cm) satysfakcjonować. Jest zatem potrzeba zmian w treningu w kierunku większych obciążeń. W moich badaniach na temat wysiłku piłka- rza ręcznego w czasie treningu i meczu stwier- dziłem istotne nieprawidłowości, mianowicie trening w sposób jednoznaczny nie odpowiada wymogom meczowym. W czasie treningu proporcja wysiłku tlenowego do beztlenowego wynosi 57% do 43%, natomiast w czasie meczu 33% do 67%. Ten stan niepokoi i wymaga zmian. Analiza organizacji szkolenia zmiany w budowie ciała zawodników uprawia- nie są w stanie zagwarantować wystarczającej ilo- oraz form, metod i środków stosowanych w trenin- jących grę w piłkę ręczną. Badani przeze mnie ści energii. Dlatego też program wysiłku na trenin- gu w kontekście ich wpływu na intensywność tre- zawodnicy cechują się wyższymi wskaźnikami gu powinien być odzwierciedleniem tego rodzaju ningu wskazuje, że wszelkie rozważania na temat budowy ciała. Duże różnice w cechach długoś- sytuacji przez stosowanie różnych okresów odpo- ich celowości dotyczyć powinny stopnia przydat- ciowych wskazują na zmiany związane z trendem czynku i różnego poziomu intensywności (metoda ności dla potrzeb walki sportowej, a nie ich związ- sekularnym. Znamienną cechą piłkarzy ręcznych interwałowa). Takie działanie ułatwia prawidłowe ku z intensywnością, która wydaje się być zależna jest wysoki wzrost, a wskaźnik Rohrera pozwala gospodarowanie źródłami energii dla pozyskania w głównej mierze od odpowiedniej organizacji wnioskować, że jako ogół odznaczają się smu- pożądanego efektu treningu. Celem treningu tle- procesu treningowego (J. Czerwiński 1996, J. Czer- kłą budową ciała. Charakterystycznymi cechami nowego jest zwiększenie energii, zadaniem tre- wiński, Z. Jastrzębski 2006). Przeprowadzone są: średni tułów, szerokie barki, wąska miednica, ningu beztlenowego jest podniesienie zdolności badania pozwoliły na podstawie metody analizy długa kończyna górna i dolna, znaczne obwody organizmu do pracy w warunkach zakwaszenia. dyskryminacyjnej na próbę przewidywania wyniku uda. Problem zależności wyniku sportowego Im wyższa jednak wydolność tlenowa, tym wię- meczu na podstawie znajomości wybranych zmien- od określonej budowy ciała nie podlega dyskusji, cej pracy można wykonać, zanim zaangażuje się nych opisujących przebieg meczu. Przewidywanie

8 INSPIRACJE 2010 NR 3-4

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 8 22010-12-17010-12-17 15:43:1715:43:17 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r.

Tab. 4. Przedziały średnich wybranych wskaźników wydolności tlenowej i beztlenowej zawodników czołowych zespołów gier sportowych (J. Czerwiński, Z. Jastrzębski 2006) VO2max/ml/ HR max HR/AT VE LA Dyscyplina kg/min sk/min sk/min 1/min mmol/1 W/kg J/kg Piłka ręczna 55–58 195–200 170–175 170–180 4,0–5,0 11,0–11,5 265–275 Piłka nożna 62–65 190–200 168–172 160–170 5,0–7,0 11,5–12,0 275–280 Koszykówka 54–60 185–190 165–170 180–190 4,5–6,0 10,5–11,0 260–270 Piłka siatkowa 48–52 180–185 160–165 160–165 3,0–4,0 11,0–11,5 255–265

wyniku meczu okazało się możliwe z niemal stu- Jestem przekonany, że polskie środowisko Proponuję zwrócić uwagę na następujące procentową pewnością (dotyczy to oczywiście wy- piłki ręcznej poradzi sobie z tym wyzwaniem. sprawy: łącznie analizy retrospekcyjnej na analizowanym Fakty wynikające z prowadzonych badań muszą y Wyraźnie zwiększyć akcenty w treningu materiale). Na końcowy wynik w grze, niemal być zauważane, a konkretne wnioski wdrożone na przygotowanie motoryczne. stuprocentowy wpływ mają następujące czynniki: do praktyki. Z badań wynika, że charakter gry y Umiejętnie powiązać przygotowanie skuteczność w obronie, skuteczność ataku szybkie- w piłkę ręczną zmienił się. Gra stała się zdecy- motoryczne z techniką. go oraz liczba ataków wiążących. Tę informację dowanie szybsza, wzrosła liczba akcji. Coraz y Uczyć zawodników współpracy warto wykorzystać w budowaniu koncepcji trenin- częściej działania w ataku czy w obronie za- grupowej, uznając jako bazowe działanie gu i przygotowania do meczu. wierają cele taktyczne ukierunkowane na narzu- 1x1 zarówno w obronie, jak i w ataku. Niezaprzeczalnym walorem gry w piłkę ceniu przeciwnikowi swoich warunków i stylu y Zwrócić szczególną uwagę na ręczną jest jej atrakcyjność. Umożliwia ona gry. W ten sposób zmieniły się wymagania i za- przygotowanie mentalne. W motywacji zawodnikom przejawianie niekonwencjonalnej dania zawodników w szybkim ataku, kontrataku dostrzegać szanse na sukces sportowy. aktywności umysłowej i motorycznej, dzięki i wznowieniu gry po stracie bramki. Wyraźnie y Uczyć elastyczności w działaniach czemu gra staje się wspaniałą wieloaspektową wzrosła rola tzw. „gry bez piłki”. zarówno w ataku, jak i w obronie. formą prezentacji ludzkich wartości. Pozwala y Uczyć i doskonalić zasadę dążenia wyrazić walory osobowościowe takie, jak: ini- Żeby być wielkim zawodnikiem w piłce do posiadania piłki (przechwyt), cjatywę, odpowiedzialność, sumienność, odpor- ręcznej, trzeba spełniać pięć warunków: organizować działania w celu przejęcia ność psychiczną czy kreatywność. 1) Być doskonale przygotowanym piłki natychmiast po jej utracie. Zawodnicy piłki ręcznej muszą odznaczać motorycznie. y Uczyć i doskonalić zmienność rytmu gry się wysoką aktywnością (zarówno w ataku, jak 2) Być doskonale przygotowanym oraz gry bez piłki. i w obronie) oraz samodzielnością i twórczym umy- technicznie. y Uczyć prowadzenia gry przy agresywnej słem. W licznych opracowaniach metodycznych 3) Być właściwie umotywowanym. obronie przeciwników. i naukowych wskazuje się na czynniki decydujące 4) Być inteligentnym. o poziomie sportowym zawodników. Większość 5) Umieć zaryzykować – kto potrafi autorów podkreśla, iż wartość ta sprowadza się zaryzykować, ten ma szanse na sukces. Świata w RFN (1982) były ostatnimi aż do roku do przygotowania psychofi zycznego. Jest to moim 2007. Jestem przekonany, że mądra, wspólna zdaniem tylko pewien fragment szerokiego zbioru Bardzo ważnym problemem szkoleniowym praca da dobre wyniki, w co wszyscy musimy determinantów warunkujących sukces sportowy. we współczesnej grze w piłkę ręczną jest bardzo wierzyć, ale tę wiarę poprzeć musimy dużym duża liczba meczów i wydłużenie sezonu starto- przemyślanym wysiłkiem. PODSUMOWANIE wego. Fakt ten utrudnia prowadzenie szkolenia zgodnie ze starymi zasadami teorii treningu. Bibliografi a Wynik uzyskiwany w rywalizacji sportowej za- Nie ma innego wyjścia tylko przystosować się 1. Czerwiński J. (red.) (1994), Interdyscyplinarna leży od wielu czynników zarówno natury subiek- do nowych warunków i opracować taki program charakterystyka zespołowych gier sportowych tywnej, jak i obiektywnej. System szkolenia wy- szkoleniowy, który ułatwi osiągnięcie sukcesu kobiet. Gdańsk AWF. pracowany przez polskich trenerów w latach 60. sportowego w nowych warunkach. 2. Czerwiński J. (1995), Próba prognozy wyniku i 70. ubiegłego stulecia przez długie lata zdawał Piłka ręczna dynamicznie się rozwija. Polska gry w piłkę ręczną. Gdańsk AWF. egzamin i przynosił nam sukcesy na arenie mię- legitymuje się doskonałymi wynikami sporto- 3. Czerwiński J. (1996), Charakterystyka gry dzynarodowej. Obecnie droga metodyczna i mo- wymi na arenie międzynarodowej. Trzeba czy- w piłkę ręczną. Gdańsk AWF. tywacyjna załamały się. Niezbędne są zmiany nić wiele, aby nie powtórzyła się sytuacja z lat 4. Czerwiński J. (red.) (2003), Trening i jego nie tylko w odniesieniu do treningu, ale przede siedemdziesiątych, kiedy sukcesy olimpijskie wpływ na efektywność walki sportowej w grach wszystkim w sferze motywacyjno-mentalnej. z Montrealu (1976), a potem na Mistrzostwach zespołowych. Gdańsk AWFiS. 5. Czerwiński J., Jastrzębski Z. (2006), Proces szkolenia w zespołowych grach sportowych. ABSTRACT: In the article „The Characteristics of Handball” prof. Janusz Czerwinski, has evaluated Gdańsk AWFiS. some elements of the game of handball. He pointed out that the nature of handball has changed – the 6. Czerwiński J. (red.) (2007), Kontrola trenin- game became much faster and the number of actions increased. Recent researches concerning handball gu i walki sportowej w grach zespołowych. teams in Poland indicate poor technical means used in the game for individual players. According to Gdańsk AWFiS. researches polish handball players avoid fast game. Evaluation of tactical play in attack and defense show some stagnation in the fi eld of applied technical solutions. Prof. J. Czerwinski recognizes the need Prof. dr hab. Janusz Czerwiński for changes not only in relation to training, but primarily in the sphere of motivational-mental players. Olsztyńska Szkoła Wyższa w Olsztynie

INSPIRACJE 2010 NR 3-4 9

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 9 22010-12-17010-12-17 15:43:1815:43:18 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r. DIAGNOZA, CZYLI PRZYGOTOWANIE DO SKUTECZNEGO DZIAŁANIA

odczas wykładu „Somatyczne i rozwojo- P we aspekty w szkoleniu młodych piłka- rzy ręcznych” prof. dr hab. Stanisław Żak, kierownik Katedry Gier Sportowych i Rekrea- cyjnych AWF w Krakowie, radził nauczycielom, jak skutecznie organizować działania szkoleniowe z wykorzystaniem prakseologicznego podejścia do procesów treningowych w grach zespołowych. Zwrócił uwagę na powszechne zjawisko małej aktywności ruchowej młodego pokolenia. Współ- czesna cywilizacja odciąga młodzież od kultury fi zycznej, a konsekwencją tego jest nadwaga i ni- ski poziom sprawności motorycznych. Podkreślił, że szczególnie cenną dyscypliną dla rozwoju motoryki jest piłka ręczna, dlatego powinna być w większym stopniu wykorzystywana w wycho- waniu fi zycznym i w codziennym życiu. Oto obszerne fragmenty wykładu. W szkoleniu sportowym, rozumianym jako system zorganizowany, zastosowanie znajdu- je schemat prakseologicznego postępowania, na który składają się takie elementy, jak uświa- domienie celu działania, umiejętne postawie- nie diagnozy, prognoza, planowanie, realizacja i ocena skuteczności działań. Profesor szerzej omówił diagnozę rozwoju fi zycznego, która sta- nowi przygotowanie do skutecznego działania, zwłaszcza z dziećmi i młodzieżą. Aby pracować efektywnie, trzeba zorientować się, na jakim eta- pie rozwoju są wychowankowie, aby nie zrobić im krzywdy, niewłaściwie dobierając ćwiczenia. Prof. dr hab. Stanisław Żak podczas wykładu W strukturze zdolności motorycznych czło- wieka podstawowym „piętrem” są predyspozycje, Na przykładzie struktury aktywności ruchowej nych frakcji młodzieży: jednej o zwiększonej które składają się na jego potencjalne możliwości populacji dzieci i młodzieży z Krakowa profe- aktywności fi zycznej i drugiej – przejawiającej ruchowe. Można je najogólniej podzielić na soma- sor S. Żak omówił, jak przedstawia się aktyw- minimalną dawkę ruchu, ograniczoną do pod- tyczne, energetyczne, koordynacyjne i psychiczne. ność ruchowa dzieci i młodzieży w dużych stawowych czynności, potrzebnych do funkcjo- Splot tych predyspozycji z wiodącym czynnikiem aglomeracjach miejskich. Zdecydowaną prze- nowania w codziennym życiu. Gdyby określić biologicznym lub ruchowym mówi nam o zdol- wagę w badaniach ma młodzież, która swoją ak- skład ciała tej populacji, tzn. procentową za- nościach motorycznych człowieka. tywność ogranicza jedynie do obowiązkowego wartość tłuszczu w organizmie, to okazuje się, Aby wydobyć z młodego adepta sportu te pre- wychowania fi zycznego. Ta struktura pokazuje że młodzież aktywna ruchowo posiada normalną dyspozycje, potrzebna jest stymulacja ruchowa. ograniczone możliwości w zakresie przepro- dawkę tkanki tłuszczowej. Natomiast młodzież Tylko przez aktywność ruchową jest szansa wydo- wadzenia naboru do piłki ręcznej. Zaledwie 20 o bardzo niskim poziomie aktywności ruchowej bycia z zawodnika jego potencjału genetycznego. procent populacji przejawia zwiększoną aktyw- przejawia nadwagę. Dawka tkanki tłuszczowej ność ruchową – a to nie są jeszcze sportowcy, dochodzi u niej aż do 30 procent. MÓC – UMIEĆ – CHCIEĆ to są dopiero kandydaci do sportu. Trenerzy Nasze społeczeństwo ulega procesom akce- są w krytycznej sytuacji – w zasadzie nie mają leracji – obserwuje się zjawisko przyspieszo- Aby działać sprawnie, trzeba przede wszyst- wyboru i bardzo często zmuszeni są przyjąć nego rozwoju fi zycznego młodej generacji. kim móc, umieć i – co jest bardzo zaniedbane do szkolenia młodzież, która się zgłosiła. Młodzież jest coraz bardziej wyższa, dorod- w naszym społeczeństwie – chcieć, czyli ćwi- Konsekwencje aktywności ruchowej zosta- niejsza, i pod tym względem dorównuje mło- czyć i rozwijać swój potencjał motoryczny. ły przedstawione na przykładzie dwóch skraj- dzieży krajów zachodnich, ale zmianom tym

10 INSPIRACJE 2010 NR 3-4

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 1010 22010-12-17010-12-17 15:43:1815:43:18 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r.

towarzyszy regres sprawności motorycznych. Mamy coraz wyższą młodzież, ale coraz mniej sprawną fi zycznie. Badania pokazują, że mło- dzież o niskim poziomie aktywności ruchowej nie wykorzystuje swojego potencjału soma- tycznego w rozwoju swoich sprawności mo- torycznych. Dotyczy to wszystkich zdolności motorycznych.

ZASADY POSTĘPOWANIA

Często trenerzy w pogoni za maksymalizacją efektów sportowych zapominają, z kim pracują. Dlatego w procesach naboru i selekcji nie może być pominięta ocena wieku biologicznego.

Ważne jest, aby sprawdzić, jaki jest wiek roz- wojowy kandydata do piłki ręcznej, czyli fak- tyczny stan jego dojrzałości fi zycznej, i jaka jest prognoza jego ostatecznej wysokości ciała. Daje to pełniejszy obraz, z kim mamy do czy- nienia i jakie są rokowania kandydata w zakre- sie rozwoju jego predyspozycji somatycznych.

Wiek rozwojowy nie zawsze idzie w parze z wiekiem kalendarzowym – występują olbrzy- mie różnice w wieku rozwojowym w poszcze- gólnych kategoriach wieku kalendarzowego. Dlatego nie liczy się to, że ktoś jest starszy Prof. dr hab. Stanisław Żak (z prawej) i dr Michał Spieszny z AWF w Krakowie czy młodszy, tylko na jakim etapie rozwoju się znajduje i na tej podstawie określamy jego zdol- ktoś jest już po okresie pokwitania, to możliwo- Na zakończenie profesor S. Żak nawiązał ności motoryczne. ści rozwinięcia osobnika w zakresie jego moto- do zagadnień wychowawczych w sporcie. Czę- Aby określić wiek rozwojowy dzieci i mło- ryki są ograniczone. sto w systemie działania prakseologicznego za- dzieży, najczęściej stosuje się metodę oceny wie- Aby określić prognozę ostatecznej wysokości pomina się o tym, że sport pełni również rolę ku morfologicznego, który obliczany jest na pod- ciała osobnika, użyteczna jest metoda, w której wychowawczą. Poprzez gry zespołowe trene- stawie trzech parametrów: LBM, czyli wieku musimy dysponować takimi danymi, jak: wiek rzy muszą przygotować swoich wychowanków masy ciała szczupłego, wieku kalendarzowego kalendarzowy, wysokość ciała osobnika, które- nie tylko do gry fair play, ale również do życia i wieku wysokości ciała. Korzystając z tablic go rekrutujemy do sportu, średnią arytmetyczną w społeczności. Sprawy wychowawcze są szcze- norm rozwojowych, zamieniamy te trzy para- wysokości ciała rodziców. gólnie ważne w świetle antywartości pojawia- metry na miesiące, dodajemy do siebie, dzie- Każda zdolność motoryczna ma swój okres jących się na obrzeżach dzisiejszego sportu. limy przez trzy i uzyskujemy wiek morfolo- sensytywny. Jest to okres, w którym dana Hordy oszalałych kibiców, zgrupowanych pod giczny. Przykładowo: ktoś, kto ma 9 lat, a jego zdolność motoryczna jest szczególnie podat- sztandarem kolorowego szalika, którzy niszczą wysokość ciała w przypadku dziewcząt wynosi na na działania ruchem. Jeżeli przegapimy ten miasta, nie mają nic wspólnego ze sportem. Pro- 140,5 cm, to zgodnie z tablicą norm rozwo- okres, to w późniejszym okresie nie nadrobimy fesor uczulał nauczycieli na ten problem i za- jowych, on faktycznie ma 10 lat i 6 miesięcy, już tej straty. Oczywiście można zmusić za- apelował, aby zmobilizowali swoje siły do wal- czyli jego rozwój jest przyspieszony w stosunku wodnika, jeśli nie dostosujemy ćwiczeń do jego ki z nasilającą się patologią w sporcie. do wieku kalendarzowego. Może być też sytu- wieku rozwojowego. Należy pamiętać, że każdy Więcej na temat prakseologicznego postępo- acja, że ktoś jest opóźniony w rozwoju. Wiek etap rozwoju wymaga zastosowania adekwat- wania w procesach treningowych w artykule prof. morfologiczny można określać także za pomo- nych ćwiczeń, które mogą rozwijać zawodni- S. Żaka, który publikujemy w tym wydaniu. cą innej metody, z wykorzystaniem tylko wy- ka, ale z drugiej strony ruchem można również Notowała: Barbara Skarżyńska sokości ciała. (Szerzej na ten temat w książce: zaszkodzić. ŚCDN w Kielcach R. Przewęda, R. Stupnicki, Centylowe siatki sprawności fi zycznej polskiej młodzieży wg te- ABSTRACT: During the lecture, “Somatic and developmental aspects in the training of young hand- stów EUROFIT. Warszawa: AWF, 2003). ball players”, prof. Stanislaw Żak, the head of the Department of Sport Games and Recreational Sports Dla piłki ręcznej, jak i dla wszystkich gier ze- on University School Of Physical Education In Cracow, discussed broadly the diagnosis, which is społowych, najkorzystniejsze jest, aby pozyski- a sort of preparation to effective cooperation in school sport. In the process of recruitment and selection wać zawodników, których rozwój jest wolniej- of candidates for team games, including handball, it is very important to check their developmental age, szy, przy równoczesnej optymalnej prognozie what means the actual state of physical maturity, and to estimate their fi nal height. Studies indicate little w zakresie ostatecznej wysokości ciała, dlatego physical activity of children and teenagers who show low levels of motor skills and suffer from over- że w wieku rozwojowym stymulacja ruchem weight. Therefore, handball, which is especially useful in the discipline of motor development, should jest najskuteczniejsza. W tym okresie rozwojo- be increasingly used in physical education. wym efekty pracy trenerów są najlepsze. Jeżeli

INSPIRACJE 2010 NR 3-4 11

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 1111 22010-12-17010-12-17 15:43:1915:43:19 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r. ZESPÓŁ JAK KLUCZ PTAKÓW

ardzo gorąco uczestnicy konferencji powi- to jest mój zawód. Na swoim przykładzie mogę – Musimy wiedzieć, co się dzieje w grupie, roz- B tali Bogdana Wentę, trenera Vive Targi powiedzieć, ilu młodych ludzi miało wpływ mawiać z zawodnikami, analizować wszystkie Kielce i polskiej reprezentacji piłki ręcznej. na mnie, na moją osobowość, na to, kim jestem. sygnały wychodzące z grupy, aby znaleźć jakieś Od trenera medalistów wysłuchali wskazówek, – W pracy nauczycieli ważny jest zespół. Pra- rozwiązanie. Trzeba nauczyć się słuchać drugie- jak budować zespół, kształtować osobowość cujemy z grupą ludzi nie tylko dla sukcesów, go człowieka, bo wtedy lepiej się zrozumiemy. młodych ludzi i dążyć do sukcesu. Podczas wy- ale żeby przygotować ich do życia. Uczymy Często w życiu słyszymy to, co chcemy usły- kładu „Piłka ręczna i jej wpływ na osobowość” młodych ludzi, jak w przyszłości będą mogli szeć, a nie to, co się do nas mówi. Już na począt- swoje przemyślenia na ten temat B. Wenta ilu- wykorzystać doświadczenia ze sportu w swoim ku zwracamy uwagę, kto w grupie podejmuje strował przykładami z własnej kariery trener- zawodzie, może w innym. Kończyłem techni- decyzje, kto popycha innych, kto może być lide- skiej. Wykład skierowany był przede wszystkim kum budowy okrętów, a dzisiaj jestem trenerem. rem, żeby wyłowić takich ludzi. Przebojowość do nauczycieli, ponieważ to oni na co dzień pra- Dzisiaj ktoś gra w piłkę ręczną, a w przyszłości jest bardzo ważna w życiu. cują z młodymi ludźmi. Trener Wenta podkre- może być na przykład chirurgiem. – Na Zachodzie mówi się bardziej bezpośred- ślił, że status zawodowy nauczyciela w Polsce – Od początku musimy wiedzieć, z kim pra- nio, nie tak jak w Polsce: „Proszę pani, proszę jest zbyt słaby. Powinien być dużo ważniejszy, cujemy w zespole. Pracę trenerską zaczynałem pana”. Forma „you” jest formą „pan”, „pani”, ponieważ nauczyciele mają największy wpływ z dziećmi i to było dla mnie największe wyzwa- ale też formą „ty”. W Niemczech ośmiolatek na kształtowanie osobowości dzieci i młodzieży. nie. Cała przyjemność wynikała z możliwości mówi do mnie: „Bogdan, co dzisiaj robimy?”. Oto fragmenty wystąpienia Bogdana Wenty. wpływu na chłopców w wieku 7–12 lat. To nie oznacza, że on mnie nie szanuje. Bo w pra- – Zespół to nie tylko przyjaźń, to także antypa- cy z grupą ludzi ważny jest respekt. ZBUDOWAĆ ZESPÓŁ tie. Możemy się z kimś pokłócić, bo każdy z nas – Praca z ludźmi wymaga innowacyjności. często ma stresy, ale ludzie, którzy tworzą gru- W szkoleniu powtarzanie jest ważne, ale trze- – Żeby kogoś uczyć, kształtować jego osobo- pę, muszą ze sobą przebywać. Trzeba nauczyć ba coś zmienić, żeby nie zanudzić zawodni- wość, trzeba zacząć od siebie. Zaczynałem swo- ich zespołowości. Tak jak w szkole – żeby klasa ków. Możemy wprowadzić do treningu coś ją historię ze sportem jako przygodę, a dzisiaj funkcjonowała, musi być zgrana. nowego, podpatrując pracę innych. Podczas różnych spotkań zapisuję na ser- wetkach ciekawe pomysły. Mam całe archiwum takich serwetek – zawsze coś w nich znajduję. Dzięki pracy z innymi ludźmi wiem też, jak nie należy robić – to bardzo ważna rzecz w pracy szkoleniowca.

TRZEBA MIEĆ CEL

– Prowadząc zespół, trzeba mieć cel. Do tego potrzebna jest identyfi kacja z tym, co robi- my. Anglicy mówią: Love it, leave it or change it – Kochaj to, po- rzuć to albo zmień. Wytyczając cel, trzeba zacząć od pytań: Kim jesteś? – Wychowawcą, trene- rem. Czego chcesz? – Pieniędzy, sławy, popularności, ale też sta- bilności, uznania – ale nie takie- go, że wchodzę do klasy, a dzieci drżą. Trzeba kształtować u nich respekt, ale ważne, żeby zdobyć ich szacunek. Jak możesz pomóc młodym ludziom, żeby pokochali tę dyscyplinę? – Podam przykład Sławka Szmala, który jest najlep- szym piłkarzem ręcznym na świe- cie. To jest przede wszystkim jego sukces, ale to jest także sukces nas wszystkich, który pokazuje, jak Bogdan Wenta – trener Vive Targi Kielce i polskiej reprezentacji piłki ręcznej inni pomogli mu go osiągnąć.

12 INSPIRACJE 2010 NR 3-4

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 1212 22010-12-17010-12-17 15:43:2115:43:21 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r.

Cel, który sobie stawiamy, musi być motywujący, osią- galny i określony w czasie. Dobrym pomysłem jest, aby każdy napisał na karteczkach swoje marzenie – jakiś pro- sty cel, który możemy zrea- lizować. Potem te karteczki można pokazać.

UCZYĆ WRAŻLIWOŚCI

– Wspólnie z zawodnikami działam w Fundacji Herosi, która pomaga ciężko chorym dzieciom. Spotykamy się z nimi, zbieramy pieniądze, pomagamy im spełniać ma- rzenia. Mieliśmy spotkanie z 19-letnim chłopcem, który był ciężko chory. Wiedział, że zostało mu tylko kilka dni. Jego marzeniem było pogła- skać drapieżne zwierzę. Inny chłopiec to trzynastolatek, który czeka na przeszczep. Przed chorobą grał w pił- kę ręczną, ale nigdy nie był Bogdan Wenta wśród nauczycieli na meczu. Udało się nam spełnić jego marzenie. Takie akcje i rozmowy POSTAWIĆ NA ROZWÓJ sku, to bardziej kształtuje młodego człowieka. z chorymi dziećmi są dla nas bardzo ważne. Do sukcesu prowadzą wiedza i osobowość, Pokazują prawdziwą stronę życia. Mają wielki – Żeby coś osiągnąć w życiu, trzeba opuścić ale wiedza decyduje tylko w 15 procentach wpływ na zawodników, ich osobowość. to, co daje nam poczucie bezpieczeństwa, sta- – reszta to osobowość. bilności, przyjemności. Mój dom, moja rodzina, – W drodze do sukcesu ważna jest odpowie- MOWA CIAŁA mój zespół, moja praca – to moja strefa kom- dzialność, dyscyplina, ale także świadomość fortu. Ale żeby się rozwijać i coś osiągnąć, trze- i podświadomość. Nasza świadomość przypo- – W sporcie ważne są ruchy ręką, głową, ba wyjść z tej strefy – za cenę strachu i utraty mina wierzchołek góry lodowej: widzimy tylko ciałem. Najwięcej informacji przekazujemy tego, co mieliśmy. Poszerzamy krąg swojego jej 10 procent nad wodą, podczas gdy reszta, zawodnikowi przez mowę ciała – to aż 60 pro- życia o strefę rozwoju – tam mamy duży strach, czyli podświadomość, ukryta jest pod wodą. cent naszego odbioru. Głos i intonacja to 33 ale tam czekają nas nowe wyzwania. Większość naszych racjonalnych decyzji wyni- procent, a słowa tylko w 7 procentach decydu- ka z podświadomości. ją o naszym odbiorze. Musimy zadbać o to, jak DROGA DO SUKCESU wyglądamy, jak się prezentujemy. Jest takie CZYM JEST ZESPÓŁ? mądre przysłowie, które mówi: „Jak cię widzą, – Sukces to osiągnięcie wytyczonego celu. tak cię piszą”. To nie tylko medal olimpijski – on jest ma- – Zespół jest jak klucz ptaków, które odlatują rzeniem, które można spełnić. Ale jest wiele do ciepłych krajów. Samotny ptak jest w stanie MIEĆ ODWAGĘ POKONAĆ innych odmian sukcesu. W drodze do sukcesu przelecieć jedną trzecią drogi, którą pokonuje STRACH ważne jest zaufanie. Nie jest łatwo go zbu- wspólnie całe stado. W takim kluczu jak w pele- dować. Sukces nauczyciela jest wtedy, kie- tonie kolarskim dość często zmienia się prowa- – Nie jest prawdą, że nie żyjemy w stresie. dy podejdzie do niego uczeń i powie, co się dzący. Na tym polega siła zespołu. To jest szan- Hans H. Selye (twórca teorii stresu – przyp. dzieje u niego w domu albo powie – „Proszę sa dla nas, żeby wpłynąć na młodych ludzi, red.) powiedział, że „tylko martwy organizm mi pomóc”. A po latach przyjdzie i podzię- rozwijać ich, a wtedy przyjdą sukcesy. nie jest pod wpływem stresu”. Stres jest moto- kuje. To jest bardziej ważne w klasie, na boi- Wysłuchała: Barbara Skarżyńska rem naszego działania. Boimy się żony, księdza, polityka, policjanta. Boimy się coś powiedzieć ABSTRACT: During his lecture, “Handball and its infl uence on the personality”, Bogdan Wenta, the przed zespołem, boimy się coś osiągnąć, zrobić coach of Vive Kielce Trade Fair and the Polish handball team, told the PE teachers how to build a team jakiś krok. Strach zawsze istnieje, ale gdyby and lead it to success. According to him, success consists of many elements: an aim, ability to listen, the go nie było, trudno byłoby nam coś osiągnąć. courage to overcome fear, responsibility, trust, identifi cation with what we do. However to teach others Trzeba mieć odwagę pokonać go, żeby nie miał to shape their personality, we need to start with ourselves. przewagi nad nami.

INSPIRACJE 2010 NR 3-4 13

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 1313 22010-12-17010-12-17 15:43:2215:43:22 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r. PRAKSEOLOGICZNE PODEJŚCIE DO PROCESÓW TRENINGOWYCH W GRACH ZESPOŁOWYCH  WYBRANE ZAGADNIENIA

port zyskał sobie miano sportu wysoko różnych gałęzi nauki. Są one spójne ze stałą wadzone w tym kierunku badania posiadają Skwalifi kowanego i stał się zjawiskiem progresją wyników sportowych, doskonale- olbrzymie znaczenie naukowo-poznawcze społecznym. Dzisiaj trudno wyobrazić so- niem urządzeń sportowych i sprzętu sporto- oraz – co bardzo istotne – mogą wywierać bie, by dobry rezultat sportowy był dziełem wego, udziałem środków masowego przekazu znaczny wpływ na optymalizację procesów przypadku. Zagadnienie optymalizacji osiąg- w życiu sportowym, a także nieustającym po- treningowych. Stanowią również podstawę nięć w tym względzie musi być rozpatrywane mnażaniem wiedzy na temat możliwości wy- do bardziej wnikliwych i subtelnych eksplo- w aspekcie różnorodnych sprzężeń zwrotnych, siłkowych i ruchowych ludzkiego organizmu. racji szczegółowych, zmierzających w kie- funkcjonujących na wspólnej płaszczyźnie runku doskonalenia programów nauczania praktyki i szeroko rozumianej nauki o spor- JAKOŚĆ PRACY i szkolenia na różnych etapach treningu, cie. Poszukiwanie i szczegółowa penetracja TRENINGOWEJ w wielu dyscyplinach sportowych. Są uzu- naukowa prowadzone są pod kątem zjawisk pełnieniem aktualnie istniejącej wiedzy, nie- naznaczonych głównie rywalizacją sportową. Trendy powyższe utrwaliły się szczególnie zbędnej w tworzeniu systemów wieloletnie- Powodowane jest to wzrostem aspiracji i dą- mocno, gdy uświadomiono sobie, że o roz- go przygotowania sportowców najwyższej żeń do uzyskiwania maksymalnych efektów woju poziomu wyników decydują nie tylko klasy. Spełniają także postulat oryginalno- treningowych oraz zaangażowaniem w ten względy ilościowe, ale przede wszystkim ja- ści w proponowanych rozwiązaniach orga- fenomen naukowców reprezentujących wiele kość pracy treningowej (Ważny 1981). Pro- nizacji i zarządzania w sporcie. Wskazują

Lidia Walczyk z AWF w Krakowie podczas warsztatów na temat indywidualnego postępowania w obronie

14 INSPIRACJE 2010 NR 3-4

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 1414 22010-12-17010-12-17 15:43:2415:43:24 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r.

jednoznacznie, że skomplikowana struktura nymi i psychicznymi a rozwojem osiąganych SZKOLENIE JAKO SYSTEM cyklów treningowych, różnorodność stoso- wyników (Superlak 2008). W konsekwencji ZORGANIZOWANY wanych w praktyce form działania, wymaga- powinno to doprowadzić do ustalenia podsta- ją uporządkowania środków i metod, a także wowych „norm” wyjściowych poziomu spor- Z tych też względów o procesie treningowym nakreślenia skutecznych i oszczędnych pro- towego młodych adeptów sportu w kolejnych – w pełnym tego słowa znaczeniu – możemy gramów szkolenia. Wszystkie więc badania latach edukacji sportowej. Pamiętać również mówić tylko wtedy, gdy łańcuch podejmo- i nowatorskie rozwiązania poparte praktycz- należy, że problematyka badawcza, nurtująca wanych działań wychowawczych i szkole- nymi działaniami uznać należy za zasadne, współczesną teorię i praktykę sportu, przesta- niowych ma postać zorganizowaną. Oznacza gdyż w ewidentny sposób przyczyniają się ła mieścić się w obszarze teorii wychowania to oczywiście, że wyodrębnione w nim ele- one do zoptymalizowania i wzmocnienia fi zycznego, z której to wyrosła. W teoretycz- menty są od siebie zależne i uporządkowane efektów treningowych. Dotyczy to oczy- nych rozważaniach, jak i w empirycznych w sposób wysoce logiczny. Wszystkie więc wiście wszystkich poziomów szkolenia, działaniach dotyczących skuteczności proce- działania powinny być, w sposób wystar- a w szczególności etapów mistrzostwa spor- sów treningowych poszukuje się ciągle no- czający, wyspecyfikowane i tworzyć tzw. towego (Naglak 1994, 2001, 2005). watorskich rozwiązań metodologicznych, cykl organizacyjny, złożony z następujących Systematyczny wzrost wyników osią- opartych na innowacyjnych założeniach hipo- podzespołów: uświadomienie celu – diag- ganych przez sportowców w różnych dy- tetycznych z zastosowaniem niekonwencjo- noza – prognoza – planowanie – realiza- scyplinach sportu, stawia przed nimi wiele nalnych metod i narzędzi badawczych. cja – ocena i wnioskowanie pedagogiczne złożonych i wielostronnych wymagań. Za- Ta swoista heurystyka zmierzająca w kie- (Osiński 2003). tem w procesach treningowych należy stale runku rozpoznania optymalnych metod ucze- Powyższy schemat prakseologicznego poszukiwać rozwiązań ukierunkowanych nia się wszelkich ruchów usprawniających postępowania w zakresie optymalizacji pro- na racjonalność i efektywność, osiągnięcie działania zawodnika na boisku w trakcie gry cesów treningowych można – w sposób bar- sukcesu uwarunkowane jest bowiem dłu- jest jak najbardziej słuszna i celowa, w aspek- dzo ogólny – zilustrować na przykładzie gier goletnim wcześniejszym przygotowaniem. cie chociażby doskonalenia procesów tre- zespołowych, gdyż te – jak się wydaje – na- Takie działania najczęściej są prawidłowe, ningowych w sporcie. W wyniku tych badań stręczają najwięcej komplikacji i problemów jednak w szczegółowych rozwiązaniach stają i introspekcji rodzą się pomysły i konkretne w zakresie realizacji programów szkolenio- się często przyczyną wielu błędów i defor- rozwiązania, dzięki którym wspomniane wy- wych. W analizach struktur treningowych macji, czy wręcz wynaturzeń. Zagadnienia żej procesy stają się sprawniejsze, doskonal- nie ma też potrzeby koncentrowania uwagi te nabierają szczególnej wagi w sporcie dzie- sze i bardziej nowoczesne. na elementach oczywistych, powszechnie ci i młodzieży, który należy traktować jako Trenerzy bardzo często zadają sobie py- znanych trenerom. Uwypuklenia wymagają podsystem sportu wysoko kwalifi kowanego tanie: jak uczyć i szkolić, realizując postulat natomiast zagadnienia względnie nowe i nie- (Naglak 2005). W toku tych działań nasilają – szybko, dokładnie i trwale? I chociaż wy- uwzględniane w praktyce przez trenerów oraz się wszelkie interakcje: rozwój biologiczny daje się, iż w ostatnich latach uzyskujemy organizatorów sportu w szczególności. – trening fi zyczny. Są tu realizowane wstępne coraz więcej informacji o człowieku, a tym etapy szkolenia, których celem powinno być samym o treningu sportowym i jego różno- CELE PROCESU nauczanie ruchu oraz budowanie funkcjo- rakich skutkach adaptacyjnych, to jednak TRENINGOWEGO nalnych podstaw dla osiągania optymalnych szereg problemów z tym związanych ocze- wyników w wieku już dojrzałym. Wszelkie kuje na sprawdzenie, dyskusję i weryfi kację. Swoje dywagacje rozpoczynam przeto zabiegi skierowane na maksymalizację tych Wyniki prezentowanych w literaturze badań od charakterystyki celów w zorganizowa- efektów, jeszcze w początkowych etapach naukowych odnośnie uwarunkowań skutecz- nym systemie szkolenia sportowego. Dobrze szkolenia, najczęściej realizuje się kosztem nego działania w sporcie dotyczą bowiem naj- zorganizowany proces treningowy wymaga zaniedbań w obrębie wszechstronnej spraw- częściej obserwacji samego procesu, bez do- ścisłego i jasnego postawienia celów działa- ności fi zycznej i ignorowania konsekwencji konania właściwej konwersji w zakresie jego nia. Nie mogą to być jednak dążenia doraźne, takiego postępowania. Nie bez znaczenia przebiegu. Na tej też podstawie prezentowane służące partykularnym interesom, lecz cele są tutaj też działania wychowawcze. są na ogół wszelkie spostrzeżenia, wnioski o charakterze prospektywnym – nakreślone Zbyt wielkie obciążenia oraz „wczesna i postulaty. Zdecydowanie mniej opracowań bez zbytniej przesady oraz zgodne z realnie specjalizacja” są bardzo często przyczyną dotyczy np. badań eksperymentalnych, w któ- istniejącymi możliwościami. Realizując aspi- eliminowania utalentowanych zawodników, rych widoczna byłaby odważna ingerencja racje wszystkich ludzi związanych ze spor- a także – co gorsze – pozostawiają niekiedy w procesy treningowe, z poważnymi aspira- tem, można by uznać, że cel naczelny loku- trwałe piętno w ich psychice i widoczne ne- cjami ich usprawniania i unowocześniania. je się w całokształcie działań zmierzających gatywne ślady w organizmie. Jest więc rzeczą Można więc uznać, że tylko wprowadzenie od naboru do medalu olimpijskiego lub mi- oczywistą, iż współzawodnictwo i związane korzystnych dla efektów treningowych zmian strzostwa sportowego. Należy jednak mieć z nim wyniki sportowe nie mogą być jedynym i obserwacja wywołanych tą drogą skutków, świadomość, iż wytyczenie zadań w sporcie wyznacznikiem celów oraz zadań sportu dzie- może w pełni sprostać oczekiwaniom współ- musi być podporządkowane zjawiskom roz- ci i młodzieży. Rywalizacja w sportowych czesnej dydaktyki w sporcie wyczynowym. woju ontogenetycznego człowieka, a także poczynaniach nie powinna więc przesłaniać Bardzo istotne są tutaj przede wszystkim im- modyfi kowane poprzez zjawiska ekonomicz- prospektywnych celów szkolenia sportowego. plikacje metodyczno-szkoleniowe, organiza- ne, selekcji i naboru oraz czynniki środowi- W nauczaniu i szkoleniu dzieci oraz młodzie- cyjne i systemowe. Wymagają one nie tylko skowe. W praktyce każdy proces treningowy ży należy dążyć do rozpoznania wzajemnych retrospektywnego i krytycznego spojrzenia organizowany jest więc z punktu widzenia związków przyczynowo-skutkowych pomię- na problem, ale głównie konkretnych nauko- potrzeb etapowych. I tak, np. w zakresie gier dzy rodzajem treningu, predyspozycjami so- wych analiz, zmierzających w kierunku prak- zespołowych celem szkolenia sportowego matycznymi, energetycznymi, koordynacyj- seologicznych rozwiązań (Panfi l 2006). dzieci i młodzieży jest doprowadzenie jak

INSPIRACJE 2010 NR 3-4 15

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 1515 22010-12-17010-12-17 15:43:2515:43:25 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r.

Stanisław Majorek, były trener kadry narodowej, poprowadził warsztaty o systemach obronnych w piłce ręcznej

największej liczby zawodników do mistrzo- ich cząstkowego znaczenia czyni pracę trene- Jeśli cele czysto szkoleniowe, związane stwa sportowego, ale w wieku już dojrzałym, ra racjonalną i skuteczną. Ten logicznie spięty z pracą fi zyczną zawodnika, wydają się oczy- i umożliwienie im w przyszłości uzyskanie łańcuch zadań np. w grach zespołowych reali- wiste i nie wymagają dodatkowych wyjaśnień, sukcesów w kraju i na świecie. Jak zaznaczo- zowany jest z uwzględnieniem sześciu nastę- to cele natury wychowawczej – przynajmniej no to już wyżej, szkolenie sportowe dzieci pujących etapów szkolenia: w grach zespołowych – w obliczu nasilającej i młodzieży musi być podporządkowane a. przygotowanie selekcyjne, się ostatnio patologii w sporcie zawodowym procesom rozwoju osobniczego oraz roz- b. wstępne szkolenie sportowe, wymagają przypomnienia, uporządkowania wój ten wspomagać. Powinna je cechować c. szkolenie ukierunkowane, i skutecznej ich realizacji. Trenerzy w pogo- wszechstronność, stopniowo i planowo prze- d. wstępna specjalizacja, ni za maksymalizacją efektów treningowych chodząca w specjalizację. Wszechstronność e. szkolenie specjalistyczne, zapominają bardzo często, iż w pierwszej ta polega na wybiórczym stymulowaniu tych f. mistrzostwo. kolejności są pedagogami, a dopiero później zdolności, które w danym okresie rozwoju or- Nie ma potrzeby omawiania w tym miejscu szkoleniowcami. Dużą winę za taki stan rze- ganizmu dziecka odznaczają się największą celów i zadań poszczególnych faz szkolenia czy ponoszą również – a może przede wszyst- podatnością na ćwiczenia ruchowe (okresy sportowego, gdyż są one bardzo dobrze opisa- kim – działacze sportowi, sponsorzy, a także sensytywne) oraz kształtowaniu się różnorod- ne w dostępnej literaturze przedmiotu (Nag- niewychowana do właściwej percepcji wido- nych umiejętności ruchowych. Efektywność lak 2001). Pytanie tylko, czy wszyscy trene- wiska sportowego publiczność. A przecież szkolenia dzieci i młodzieży nie może być rzy stawiają sobie takie cele i konsekwentnie sport jako zjawisko społeczne wnosi do życia oceniana na podstawie doraźnych (etapowych) dążą do ich realizacji? Trener wszak powinien człowieka pewien dobrostan. Jest to z jed- osiągnięć, lecz wyłącznie w aspekcie zaplano- wiedzieć, po co działa i co na danym etapie nej strony kulturowo hermetyczna i jedyna wanych celów perspektywicznych. Cele ope- szkolenia pragnie osiągnąć. Pamiętać przy w swoim rodzaju forma działania w ramach racyjne należy więc podporządkować celom tym musi, że cele niejasne, wieloznaczne istniejących już reguł, wzorców, ideałów. etapowym, sprecyzować je w sposób czytelny pociągają za sobą powierzchowne działania, Z drugiej jest doskonałą okazją i strategią i złożyć w logiczną całość. Tylko świadomość uniemożliwiające ocenę ich skuteczności. na pozyskiwanie nowych wartości, nie tylko

16 INSPIRACJE 2010 NR 3-4

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 1616 22010-12-17010-12-17 15:43:2615:43:26 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r.

biologiczno-zdrowotnych, ale także kulturo- możliwości, stymuluje człowieka do ich po- od wartości instrumentalnych sport zakreśla wo-społecznych i psychicznych szczególnie. szukiwania. Rola selekcyjna polega natomiast swoje własne kręgi w aksjosferze – w pew- Mowa tutaj o prospektywnym działaniu zmie- na wspomaganiu odpowiedniego wyboru oraz nym stopniu synonimicznym innym. Dostrze- rzającym do stworzenia modelu idealnych doboru wartości. Trzecia funkcja to spraw- gane w sporcie dobro kształtuje sferę warto- postaw etycznych w sytuacjach np. konfl ik- dzenie siły oddziaływania i atrakcyjności ści moralnych, piękno kojarzy się z estetyką, towych, jak i tych odznaczających się nieby- przyswajanych wartości i wreszcie rola peda- prawda określa sumę wartości poznawczych, wałą niepowtarzalnością (np. spontaniczna, gogiczna (jakże ważna w procesie treningo- sprawność – utożsamiana jest z wartościami chwilowa wartość rozpatrywana w katego- wym) to umiejętne utwierdzenie pozycji tych utylitarnymi lub pragmatycznymi. I chociaż riach etyki lub dramaturgii zdarzenia). wartości w praktyce życia codziennego. Prze- wartości te wydają się jak najbardziej oczy- cież gracz to też jednostka społeczna, która wiste, to trudno jest znaleźć dla nich nazwę, SPORT NOŚNIKIEM nie może ograniczać swej egzystencji li tyl- można więc powiedzieć wprost – „praktyka WARTOŚCI ko do działań związanych ze sportem. Sport stadionowa” (Lipiec 2007, Zdebska 2008). jest nadto areną umożliwiającą urzeczywist- Nieporównywalną wartością w sporcie Mówiąc o wartościach sportu, niepodobna nianie się wartości podstawowych, podkreśla jest bezinteresowność. Obok rozpatrywa- nie wspomnieć jego podstawowych funkcji ich walory i jaskrawiej wskazuje na kontrasty nia działań sportowych w kategoriach etyki, służebnych wobec aksjologii. Najogólniej pomiędzy sprzecznościami. Mowa tutaj cho- tę zaletę należy uwzględniać w stawianych rzecz ujmując, można tutaj dostrzec co naj- ciażby o etyce znajdującej odzwierciedlenie celach wychowawczych w sposób szczególny mniej cztery elementarne role, jakie sport ma w znanej zasadzie fair play. Podobnie rzecz w sporcie dzieci i młodzieży. Jeśli jednak czy- do spełnienia w naszym codziennym życiu. się ma z innymi wartościami, np. utylitarny- ni się coś dla sportu (w ramach agoniczności) Są nimi funkcje: katalizująca, selekcyjna, mi lub patriotycznymi. Sport poza tym uznać nie mogą funkcjonować wówczas inne warto- testatorska i pedagogiczna (Lipiec 2007). należy jako generator swoistych, sobie tylko ści, jak np. korzyści materialne, rozgłos czy po- Funkcja katalizująca polega na odkrywa- właściwych rodzajów piękna, nieporównanie zycja społeczna. Sport musi być rozpatrywa- niu nowych wartości. Sport dostarcza takich innych niż sztuka czy przyroda. Niezależnie ny w kategoriach wartości, a nie opłacalności.

Dr Stanisław Hojda z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach – o doborze zawodników na pozycje w piłce ręcznej

INSPIRACJE 2010 NR 3-4 17

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 1717 22010-12-17010-12-17 15:43:2715:43:27 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r.

Rafał Bernacki, trener Vive Targi Kielce, zapoznał nauczycieli z metodami szkolenia bramkarza w piłce ręcznej

Postępującym jednak zagrożeniem w pewnym takim zagadnieniom, jak: sporty boiska a so- towe, mogą być traktowane jako swoisty tre- obszarze kultury wydaje się być sport zawo- cjalizacja jednostki, wartości społeczne spor- ning relacji międzyludzkich. Te aspekty szko- dowy. Tutaj wartości autoteliczne mieszają tu, a w tym głównie gier zespołowych, oraz lenia muszą być więc w sposób szczególny się z komercją. Ale czy nie lepiej wykorzystać sport w kategoriach etyki. W stawianych ce- uwzględniane w stawianych celach, planowa- swój talent nawet w celach zarobkowych niż lach należy wszelako dążyć do działań kształ- niu i ich realizacji. poddać się innej, patologicznej niekiedy dzia- tujących osobowość, składającą się na model łalności. Problem w tym, by roszczenia mate- idealnego sportowca – któremu przeciwsta- ETYCZNY WYMIAR SPORTU rialne nie wyprzedzały umiejętności zwłasz- wia się anty-model quasi sportowca (oszu- cza młodych zawodników. W sporcie spotkać sta, chama, histeryka, płaksy). W codziennej Na koniec kilka słów o etyce w sportowych można klimat ludyczności (lekkość, swoboda, pracy z zespołem trener powinien kształto- działaniach. Pytanie o zasadność rozwiązań radość), skupienia (powaga, namysł, pre- wać utylitarne cechy, osobowość zawodni- natury etycznej w kontekście boiska wydaje cyzja), walki (zapalczywość, namiętność, ka. Ze społecznego punktu widzenia zalicza się być pytaniem retorycznym. W trakcie gry złość sportowa), heroizm (przezwyciężenie się do nich: aktywność, systematyczność, jej uczestnicy podejmują działania, w któ- słabości, bólu i lęku, sięganie po wyniki lep- obowiązkowość, wytrwałość, pracowitość, rych muszą dokonywać pewnych wyborów: sze od możliwości i oczekiwań), przewidy- sumienność, umiejętność współdziałania co robić, a czego nie robić? Obok zagadnień walności (wygrywa lepszy), niespodziewany na rzecz wspólnego celu itp. Efektem ta- sprawnościowych istotne rozstrzygnięcia do- (ryzyko, niepewność, atmosfera wolności kiego współdziałania jest najczęściej rezultat tyczą także kwestii moralnych (grać uczci- – o zwycięstwie decyduje przypadek). Sport korzystny dla całości, jak i poszczególnych wie – czy próbować niedozwolonych metod jest więc doskonałą szkołą życia, spraw- jej składników. Relacje międzyludzkie wyma- i środków, traktować przeciwnika jako part- dzianem własnych możliwości, możliwością gają od podmiotu świadomości i aktywności nera w grze – czy wroga, kibicować kultu- samorealizacji i samosprawdzenia się (Li- w kreowaniu siebie. Spełnienie tego warunku, ralnie – czy poddać się bezkrytycznie fali piec 2007, Zdebska 2008). Nie sposób w tym choćby w minimalnym stopniu, jest niezbęd- szowinizmu i nienawiści, sędziować spra- krótkim wywodzie rozwinąć wszystkich war- nym kryterium do udziału w realizacji zadań wiedliwie – czy ulec pokusie materialnej ko- tości, jakich dostarcza sensowne uprawianie jednostkowych i grupowych. Z tego właśnie rzyści, korupcji, pracować wytrwale i ciężko sportu. Można by tu wiele miejsca poświęcić powodu sport, a w tym zespołowe gry spor- – czy pójść na skróty i pomóc organizmowi

18 INSPIRACJE 2010 NR 3-4

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 1818 22010-12-17010-12-17 15:43:2915:43:29 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r.

w niedozwolony sposób?). Przyznać należy, struktury ciała wyprzedza zawsze rozwój w większości albo funkcje sensoryczne (zwią- że sytuacja, w której znalazł się współczesny jego funkcji i jest ściśle powiązany z proce- zane z działalnością określonych zmysłów), sport wyczynowy (a szczególnie wszechobecna sami dojrzewania organizmu (Żak 1991). Ró- albo pewne funkcje (działania) bardziej glo- komercja i dążenie do maksymalizacji wyniku wieśnicy znajdujący się w okresie progresyw- balne – od receptora do efektora, jednak bez – często za wszelką cenę), wymaga wzmożo- nego rozwoju bardzo często różnią się więc możliwości oceny przebiegu poszczególnych nej pracy wychowawczej i dotyczy wszystkich między sobą w zakresie wieku biologicznego. etapów koordynowania tych funkcji. Wiąże jego uczestników (zawodników, trenerów, Zróżnicowanie to osiąga niekiedy zasięg na- się to oczywiście również z możliwościami działaczy, sędziów, sponsorów, przedstawicieli wet 8 lat (zwłaszcza w okresie pokwitania). aparaturowymi, ograniczającymi badania mediów, kibiców). W systemie kształtowania Ma to znamienne znaczenie dla ich spraw- do reakcji cybernetycznej: „wejście – wyj- osobowości zawodnika nie może więc zabrak- ności fi zycznej i bardzo często kończy się ście”. Rezultaty przeprowadzonych tą drogą nąć rozstrzygnięć natury etycznej – należy eliminowaniem utalentowanych osobników badań prezentowane są w literaturze najczęś- wkalkulować je w cele wychowawcze, a te re- ze sportu w ogóle. Uzyskują oni słabsze re- ciej w formie statycznej i w większym stop- alizować równolegle ze szkoleniem podstawo- zultaty w szkoleniu nie z powodu gorszych niu dotyczą porównań międzygrupowych niż wym (instrumentalnym) (Zdebska 2008). predyspozycji somatycznych, lecz dlatego, uwarunkowań oraz kształtowania wspomnia- że są młodsi biologicznie od swoich rówieś- nych wyżej zdolności motorycznych (Szopa OD WIEDZY ników, bardziej zaawansowanych w rozwoju i wsp. 2000). Ostatnio pojawiają się jednak DO PRZEWIDYWANIA fi zycznym. Osobnicy, których rozwój bio- interesujące próby pomiaru predyspozycji – OD PRZEWIDYWANIA logiczny przebiega wolniej lub z przyczyn koordynacyjnych przy zastosowaniu technik DO DZIAŁANIA genetycznych jest opóźniony, bardzo często komputerowych. Mogą one być śmiało wyko- wyrównują te braki w późniejszych okresach, rzystane w naborze i selekcji do sportu wyso- Kolejnym istotnym ogniwem w systemie a często osiągają korzystniejsze ostateczne ko kwalifi kowanego, w miejsce stosowanych szkolenia zorganizowanego jest niewątpli- wymiary ciała. Dłuższy okres rozwoju jest też do tej pory testów ruchowych (Klocek 2002). wie umiejętne postawienie diagnozy oraz optymalny dla przyswajania umiejętności ru- Reasumując ten fragment rozważań w za- prognozowanie na przyszłość. Chodzi mia- chowych oraz pozyskiwania sprawności mo- kresie prakseologicznego podejścia do dzia- nowicie o zebranie niezbędnych i istotnych torycznej zwłaszcza w grach zespołowych. łań szkoleniowo-organizacyjnych w sporcie, dla szkolenia informacji na temat warunków, Ocena wieku biologicznego nie może być po- zauważyć należy, że prognoza sprowadza się w jakich przebiegać będą procesy treningowe mijana w procesach naboru i selekcji. Warto do wnikliwego przeglądu wszystkich tych ele- oraz z jaką grupą ludzi będą one realizowa- przy tym rozważyć również możliwość doko- mentów, które mogą zagwarantować w miarę ne. Znajomość środowiska jest bardzo ważna, nania prognozy ostatecznej wysokości ciała optymalne osiągnięcia wyznaczonych wcześ- gdyż odnosi się do całej społeczności, w ja- osobnika. Użyteczna w tym względzie wydaje niej celów. Tak czy inaczej należy stosować kiej osadzony jest dany klub sportowy i do- się metoda szacowania tej cechy somatycznej tu następującą zasadę: od wiedzy do przewidy- tyczy klimatu oraz (syntetyzując zagadnienie) na podstawie równań regresji z wykorzysta- wania, od przewidywania do działania. Przed regionalnych tradycji związanych z kulturą niem zmiennych określających podstawowe rozpoczęciem realizacji tych celów nakreślić fi zyczną, zainteresowań i nastawień do spor- parametry morfologiczne dziecka oraz śred- trzeba jednak jasny i realny plan pracy, ponie- tu ze strony dyrektorów oraz grona pedago- niej arytmetycznej wysokości ciała rodziców waż każdemu działaniu zorganizowanemu to- gicznego szkół działających na tym terenie, (Żarów 2001). Wynika stąd jasno, że do gier warzyszy określony namysł. Działania trenera sportu szkolnego, a nade wszystko szeroko zespołowych, w tym głównie do zespołowych nie mogą być spontaniczne i chaotyczne, gdyż pojętej bazy szkoleniowej. Najistotniejszym gier, pozyskiwać należy młodzież biologicz- podlegają one czynnościom przygotowaw- elementem tej szerokiej ewaluacji jest jednak nie młodszą, przy równoczesnej optymalnej czym i wynikają z wytyczonych wcześniej ce- diagnoza osobnicza. Swym zakresem powin- prognozie w zakresie ostatecznej wysokości lów oraz rozpoznania warunków osobniczych na ona określać kompetencje adeptów sportu ciała. Kandydatów do sportu warto także po- i pozaosobniczych. Sporządzenie doskonałe- i zawodników w aspekcie ich stanu zdrowia, szukiwać w rodzinach byłych sportowców. go planu ułatwia uporządkowanie i kolejność predyspozycji motorycznych, dyspozycji Decydują o tym nie tylko czynniki genetycz- przewidywanych działań, a co najważniejsze psychicznych do pracy w zespole i realiza- ne, ale w dużym stopniu również styl życia przyczynia się do adekwatnego doboru treści cji działań zbiorowych, uzdolnień i umiejęt- rodziców (Żak i Koźmin 1997). Dzieci po- i środków realizacji. ności ruchowych oraz – co bardzo istotne, chodzące z tych środowisk charakteryzują się a często pomijane w praktyce – wieku roz- zazwyczaj zwiększoną aktywnością ruchową PLAN SZKOLENIA wojowego młodych adeptów sportu i zwią- i mocniejszą motywacją do czynnego uczest- zanych z nimi predyspozycji somatycznych nictwa w sporcie wysoko kwalifi kowanym. Cechy dobrego planu działania zostały okre- (Żak 1991). Chociaż każdy etap szkolenia Bardzo istotnym elementem każdej diagnozy ślone przez Kotarbińskiego (1982). Plan musi sportowego należy rozpoczynać od diagnozy, i prognozy jest określenie konkretnych uzdol- być przede wszystkim celowy, a więc od- a kończyć oceną skuteczności podjętych dzia- nień ruchowych, niezbędnych w przyszłej nosić się do wiedzy (taktyka), umiejętności łań, to ich sens najwyraźniej uwidacznia się działalności sportowej. Ma to związek z ucze- i sprawności oraz postaw etyczno-moralnych. w trakcie naboru osobników deklarujących niem się motorycznym. Ich identyfi kacja W konkretyzowaniu zadań trener powinien chęć uczestnictwa w sporcie wyczynowym. wydaje się jednak bardzo trudna, warto więc uwzględniać zakres niezbędnych środków za- Większość uwzględnionych wyżej wyróżni- zastanowić się nad uwzględnieniem w rekru- pewniających realizację poszczególnych ope- ków zazwyczaj uwzględnia się w praktyce, tacji do sportu poziomu wybranych zdolności racji. Stworzenie takiego programu wspól- warto wszelako zwrócić uwagę na te cechy, koordynacyjnych tym bardziej, że wydają nie z zespołem trenerów zatrudnionych które z braku czasu lub innych obiektywnych się one pełnić rolę predyspozycji uzdolnień w danej sekcji umożliwia ciągłość procesu trudności nie znajdują miejsca w tej kwa- ruchowych. Bez względu na liczbę predys- treningowego, nawet przy zmianach trene- lifi kacji. Powszechnie wiadomo, że rozwój pozycji i stosowanych testów obejmują one rów i w przypadkach losowych. Dalszą cechą

INSPIRACJE 2010 NR 3-4 19

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 1919 22010-12-17010-12-17 15:43:3215:43:32 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r.

planu powinna być jego realność, a więc skiego i nowoczesnego wykorzystania metod wzorów ma to służyć. Akcent położony na so- dostosowanie do predyspozycji zawodników i form działania. Nie można przy tym zapo- cjalizację jednostki obserwuje się szczególnie i warunków, w jakich trening będzie przebie- minać o pracy wychowawczej, zwłaszcza we współczesnych społeczeństwach demo- gał. Nie można programować zajęć, o których z młodymi adeptami sportu. Jeśli przez proces kratycznych. Lista cnót i wartości, w których z góry wiadomo, że nie mogą i nie będą wy- treningowy rozumie się wszelkie działania rozwijaniu niebagatelną rolę odgrywa rów- konywane. Zasada wewnętrznej zgodności wychowawcze i kształcące, to merytorycznie nież sport, rozwinięta została przez Marię Os- nakazuje tak planować pracę treningową, aby najważniejszym ogniwem prakseologicznego sowską (1986). Wymienić tu należy: aspiracje poszczególne zadania odpowiadały sobie, postępowania jest realizacja treści zawartych perfekcjonistyczne, otwartość umysłu jako uzupełniały się i wspomagały. Taka struktura w wymienionych wcześniej fazach przygoto- wartość niezbędną dla rozwoju indywidual- postawionych zadań gwarantuje osiągnięcie wawczych cyklu działania zorganizowanego. nego i postępu w życiu zbiorowym, wysoki aktualistycznych i prospektywnych celów. Następuje tu bowiem frontalny kontakt trenera poziom dyscypliny wewnętrznej wynikającej W codziennej pracy trenerskiej dochodzi z wychowankiem (zawodnikiem). Zrozumia- z pewnej hierarchii wartości, wolę i umie- często do stawiania czoła nieprzewidzianym łe, że najważniejsze są w tym miejscu wszyst- jętność realizowania tych wartości, toleran- okolicznościom (np. kontuzje graczy, waga kie te przedsięwzięcia, które przekładają się cję, a więc umiejętność szanowania cudzych rozgrywanych spotkań itp.). Z tych też po- w efekcie końcowym na wynik sportowy. potrzeb i cudzych poglądów, aktywność, wodów należy zadbać, by plan szkolenia był odwagę cywilną, uczciwość, krytycyzm i od- maksymalnie operatywny oraz plastyczny TRENER – WYCHOWAWCA powiedzialność za słowo, postawę fair play. – taki, którego treści łatwo przekładają się Na szczególną uwagę zasługują jednak aspek- na praktyczne działania i pozwalają na ewen- Sport jest jednak zjawiskiem społecznym, ty dotyczące uspołecznienia: interesowanie tualną modyfi kację bez potrzeby gruntownej praktyka trenerska lokuje się więc w okre- się zagadnieniami społecznymi, przezwycię- przebudowy założeń. Kolejne cechy planu ślonym środowisku ludzi – działaczy, spon- żenie charakterystycznego ludziom egoizmu, to jego szczegółowość i terminowość. Mowa sorów, sędziów, naukowców, komentatorów poczucie odpowiedzialności za działania tutaj o rytmiczności pracy i kontroli zasto- sportowych, kibiców i tych, którzy bezpo- zbiorowe, umiejętność współdziałania. Przy- sowanych treści i środków dostosowanych średnio wspomagają szkolenie zawodników. znać należy, że są to cechy idealnego gracza do poszczególnych faz i etapów szkolenia. Al- Trener musi zatem odznaczać się silną oso- (zawodnika). Ich kształtowanie musi znaleźć ternatywność i kompletność sporządzonych bowością, dbać o własny wizerunek, śmiało się więc w programie dotyczącym zadań rea- planów pozwala natomiast na eliminowanie artykułować swoje kompetencje w zakresie lizowanych przez zespól ludzi kształtujących sprzeczności w przypadku, gdy sytuacja na- wiedzy ogólnej i tej specjalistycznej, a nade dobrego zawodnika. Główne akcenty kładzie kazuje bardziej szczegółowe i plastyczne po- wszystko być osobą komunikatywną i dosko- się tutaj na umiejętność współdziałania – ści- dejście do realizacji nakreślonych zadań. Plan nałym pedagogiem. Status społeczny trenera śle z przezwyciężeniem egocentryzmu. Wia- szkolenia musi być nadto zrozumiały dla zależy więc od jego postaw – od jego oso- domo przecież, że wyzbycie się tej cechy uła- wszystkich i optymalnie długodystansowy bowości. To on w pierwszej kolejności musi twia relacje z drugim człowiekiem i realizację (zakładać realizację celów odległych – pro- przestrzegać dekalogu idealnego sportowca, celów zbiorowych. Można więc śmiało wy- spektywnych, poprzez zaakcentowane cele być wolnym od wszelkich nałogów i prowa- artykułować tezę, że nie ma doskonalszego etapowe). W polskim sporcie – zwłaszcza dzić sportowy tryb życia. Nie do przyjęcia treningu w zakresie uspołecznienia jednost- w grach zespołowych – mamy do czynienia jest też postawa zakompleksionego „fi zru- ki niż poprzez sport boiska. Realia boiska z częstą rotacją trenerów, z tych też wzglę- cha”, który w bezmyślny sposób aplikuje sportowego stanowią bowiem pewne warun- dów każdy dobry plan powinien być również ćwiczenia ruchowe i bez uprzedniego na- ki, którym dana jednostka musi się podpo- optymalnie komunikatywny. Należy zdać mysłu, postępuje według przyjętych ogólnie rządkować, przystępując do gry – tego trzeba sobie sprawę, że idealny program szkolenia schematów działania. Podjęcie kwestii doty- uczyć. Rzeczywistość boiska weryfi kuje więc sportowego nie buduje się w ciągu jednego czącej roli trenera w edukacji społecznej umiejętności współżycia z innymi. W czasie sezonu. Jego konstrukcja wymaga niekiedy zawodnika (głównie poprzez gry zespołowe), gry z piłką jej uczestnicy przejawiają po- wielu lat pracy, olbrzymiego doświadczenia w efekcie czego młodzież będzie preferować dobne uczucia i emocje integralnie związane i rozeznania środowiska. Tak więc można mó- zachowania pożądane społecznie, wymaga z empatią, czyli umiejętnością wczuwania się wić tylko o pewnym zbliżeniu się do doskona- jednak postawienia pytania o aprobowane w stany innych osób, przechodzące niekiedy łości. Nowoczesny plan szkolenia sportowego w szkoleniu i wychowaniu, możliwie wszech- w ich rzeczywiste „zestrojenie”. Bardzo waż- powinien zapewniać optymalizację wyników stronne, ale obowiązujące aktualnie modele ną składową uspołecznienia, na którą musi sportowych. Nie zawsze oznacza to jednak wychowania, realizacji których ten proces ma zwrócić uwagę trener – wychowawca jest tak- medal czy mistrzostwo sportowe, a jedy- służyć. Tam, gdzie analizie poddaje się ludz- że odpowiedzialność. Czasowe zawieszenie nie osiągnięcie maksymalnych rezultatów kie postawy i zachowania, należy odwołać się odpowiedzialności indywidualnej elementów w sensie ich realności. By tak się stało, praca do wzorów osobowych, które defi niują cało- tworzących zespół bynajmniej nie jest tutaj trenera musi odbywać się przy współpracy kształt ról, jakie jednostka pełni i jakie cha- równoznaczne z „rozmywaniem się” ich indy- z lekarzem, psychologiem, fi zjologiem oraz rakteryzuje jej stosunek do świata, innych lu- widualnej odpowiedzialności za rezultat spor- dietetykiem, a jego warsztat pracy być wypo- dzi i samej siebie. Wiąże się to z tezą, w myśl towy. Wydaje się, że wszystkie te wartości sażony w aparaturę diagnostyczno-kontrolną, której nie można przeniknąć jakiejś kultury można wdrażać w życie w trakcie prowadzo- monitoring zawodów sportowych z wykorzy- bez pełnej wiedzy na temat wzorów leżących nych zajęć, a poprzez ich ciągłe powtarzanie staniem najnowszych technik statystyki ma- u podstaw jej zbiorów wychowawczych. Jeśli dążyć stopniowo do ich internalizacji. Przy- tematycznej, nowoczesne obiekty sportowe zatem sport, a w tym szczególnie gry zespo- znać należy, że w swej realizacji są to zadania oraz wizualne pomoce dydaktyczne. łowe, ma wspomagać uspołecznienie jednost- bardzo złożone i trudne, niemniej konieczne Strategia realizacji tych wszystkich zadań ki, to w pierwszej kolejności należy określić, zwłaszcza we współczesnym sporcie zawod- wymaga – co oczywiste – również nowator- któremu z możliwych i współcześnie realnych niczym. Ubolewać należy przeto nad faktem,

20 INSPIRACJE 2010 NR 3-4

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 2020 22010-12-17010-12-17 15:43:3215:43:32 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r.

iż w praktyce sportowej nie przykłada się wych. W ostatnim dziesięcioleciu duży nacisk OPTYMALIZACJA do nich zbytniej uwagi (Zdebska 2008). kładzie się na zagadnienia związane z tzw. EFEKTÓW TRENINGOWYCH Znacznie łatwiej zrealizować treści pro- sterowaniem procesami szkoleniowo-trenin- gramowe związane z kształtowaniem – wi- gowymi. Opierają się one na współczesnych Obok wielu funkcjonujących na świecie syste- docznych gołym okiem – dyspozycji instru- metodach ilościowych, analizie statystycznej mów sterujących treningiem (przegląd zagad- mentalnych, niezbędnych do osiągnięcia i modelowaniu matematycznym procesów nienia – Kosmol 1999) warto zwrócić uwagę mistrzostwa sportowego. Działanie zorga- treningowych. Tego rodzaju przedsięwzięcie na rozpowszechniony ostatnio w naszym kra- nizowane w tym względzie wymaga podpo- realizuje się w obecnych czasach wyłącznie ju system, bazujący na sztucznych sieciach rządkowania poszczególnych etapów i cykli za pomocą komputerów, które umożliwiają neuronowych. Nie wchodząc w szczegóły za- szkolenia wcześniej wytyczonym celom nad- opracowanie dużej liczby informacji. Zestaw gadnienia, warto w tym miejscu zacytować jed- rzędnym. Ważną rzeczą jest tutaj śmiałość zmiennych, metody ich przetwarzania i sposo- nak opinię ekspertów na ten temat: „(…) tam, działania, mistrzostwo, odejście od rutyny, by przekazywania zawodnikom oraz trenerom gdzie o sukcesie decyduje duża liczba zmien- niedołęstwa, opieszałości i braku wiedzy. za pomocą komputera powinny być szczegó- nych i duża ilość danych empirycznych W realizacji wytyczonych zadań należy prze- łowo opracowane. Dopiero przy spełnieniu – sztuczne sieci neuronowe mogą przynieść strzegać zasady płynności szkolenia, respek- tych warunkowe można zapewnić zawodni- decydentom wiele przesłanek do decyzji pro- tując dobrze opisane w literaturze przedmiotu kom, trenerom i kierownikom usystematy- gramowych. Ten kierunek poszukiwań może okresy i cykle treningowe, z przypisanymi im zowaną oraz racjonalną pod względem for- mieć istotne znaczenie dla sformułowania treściami. Jednakże trener musi odpowie- my informację, ujawnić możliwe i naukowo przesłanek optymalizacji treningu stosowane- dzieć sobie na następujące pytanie: w jakim uzasadnione warianty decyzji i postępowania, go dla założonego celu. Podejście takie wydaje celu, kiedy, ile i jak? Zwłaszcza te dwa osta- a także otrzymać kryteria oceny skuteczności, się spełniać fundamentalne założenie racjona- nie człony postawionego pytania wymagają niezbędne dla podejmowania optymalnych lizacji treningu opartego na poznaniu zależno- rozwagi, szczególnego namysłu i współpra- decyzji i kroków w sterowaniu treningiem ści między wielkością i strukturą obciążeń wy- cy ze specjalistami różnych dziedzin nauko- (Cholewa 2009). siłkowych i wywołanymi przez nie zmianami

Tematem warsztatów prowadzonych przez Ryszarda Tabora z AFW w Krakowie były ćwiczenia kompleksowe do nauczania ataku szybkiego w piłce ręcznej

INSPIRACJE 2010 NR 3-4 21

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 2121 22010-12-17010-12-17 15:43:3315:43:33 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r.

adaptacyjnymi – a w efekcie wynikami sporto- nienia związane z uwarunkowaniami rozwoju nych dyscyplinach sportu. Studia i Mono- wymi (…)” (Kosmol 1999). biologicznego i funkcjonalnych możliwości grafi e, AWF, Warszawa, 78. Godny uwagi wydaje się też – zwłaszcza ustroju oraz przeszkody związane z dostępną 5. Lipiec J. (2007). Pożegnanie z Olimpią. Fall, w kontroli efektów treningowych – monito- bazą i materialnymi środkami treningowymi, Kraków. ring, przy zastosowaniu trójwymiarowych stopniem organizacji procesu, wiedzą i kom- 6. Naglak Z. (1994). Zespołowe gry sportowe. obrazów wideo. Mowa tutaj o dynamicz- petencjami jego uczestników i zasadami kie- Kształcenie gracza. AWF, Wrocław. nym monitoringu gry i obserwacji ilościowej rowania (Kosmol 1999). 7. Naglak Z. (2001). Teoria zespołowych gier działań meczowych w grach zespołowych. W ujęciu statystyczno-matematycznym sportowych. Kształcenie gracza. AWF, Przecież najbardziej obiektywnym spraw- optymalizacja kojarzy się z poszukiwaniem Wrocław. dzianem efektów pracy treningowej jest właś- takiej metody realizacji zmiennych decyzyj- 8. Naglak Z. (2005). Nauczanie i uczenie się nie obserwacja skuteczności gry zawodnika nych spełniających ograniczenie, dla której wielopodmiotowej gry z piłką. Kształcenie w bezpośredniej walce sportowej. Pojedyncze prawdopodobieństwo osiągnięcia celu przyj- gracza na wstępnym etapie. AWF, Wroc- sprawdziany różnych aspektów sprawności muje wartości maksymalne lub minimalne. ław. fi zycznej, organizowane bez udziału przeciw- I chociaż poszukiwania optymalnych rozwią- 9. Osiński W. (2003). Antropomotoryka. Pod- nika, prowadzą często do błędnego wniosko- zań w działalności sportowej winny koncen- ręczniki, AWF, Poznań, 49. wania pedagogicznego. Bardzo wartościowa trować się na racjonalizacji pracy treningowej 10. Ossowska M. (1986). Etos rycerski i jego i godna uwagi jest też analiza gry pojedyn- – w tym także na metodyce rejestrowania oraz odmiany. PWN, Warszawa. czych zawodników, z wykorzystaniem me- analiz obciążeń wysiłkowych, jak również 11. Panfi l R. (2006). Prakseologia gier sporto- tody ilościowej, w tym nowej metody defor- kontroli efektów treningowych i stanu orga- wych. Studia i Monografi e, AWF we Wroc- mowalnego wzorca do określania położenia nizmu, to nie można zapominać, że człowiek ławiu, 82. zawodnika w przestrzeni i rejestracji jego nie jest biomaszyną, a trener pełni przede 12. Superlak E. (2008). Dyspozycje osobnicze dokonań meczowych, metodą segmentacyjną wszystkim rolę wychowawcy, nie tylko tre- a umiejętności działania w grach zespoło- ilościowej oceny gry zawodnika oraz jej roz- sera. Z tych też względów w opisie zjawisk wych. Studia i Monografi e, AWF we Wroc- winięcie w metodzie wzorca typologiczne- dotyczących organizacji i optymalizacji pro- ławiu, 89. go, modemem statystycznym testów serii, cesów treningowych tak dużo miejsca po- 13. Szopa J., Mleczko E., Żak S. (2000). Pod- procedura statystyki opisowej, a także me- święcono zagadnieniom wychowawczym. stawy antropomotoryki. Wydaw. Naukowe rytorycznej pojemności informacji i tablicy Ma to przede wszystkim związek z pojawia- PWN, Warszawa – Kraków. dwudzielnej. Znajdują tu zastosowanie takie niem się na obrzeżach sportu też antywarto- 14. Ważny Z. (1981). Koordynacja ruchowa metody statystyczne, jak: aktywna obserwacja ści (patologii społecznych), które wywołują (W:) Teoria i metodyka sportu. R. T. Ula- empiryczna, taksonomia, metryka podobień- niepokój i na dzień dzisiejszy stanowią dość towski, SiT, Warszawa. stwa i odległości, miara prawdopodobieństwa skuteczną przeciwwagę poglądów gloryfi ku- 15. Zdebska H. (2008). Istota i wartości ze- warunkowego, algorytmy i schematy siecio- jących sport jako skuteczny środek realizacji społowych gier sportowych. Studia i Mo- we, klasyfi kacja i grupowanie, konstrukcja ideału wychowawczego. Z tego powodu teza nografi e, AWF, Kraków, 49. komputerowych baz danych oraz sondaż o walorach wychowawczych gier zespoło- 16. Żak S. (1991). Zdolności kondycyjne i ko- diagnostyczny. Zastosowanie tych wszystkich wych daje się utrzymać pod jedynym warun- ordynacyjne dzieci i młodzieży z populacji (przykładowych) metod optymalizuje proces kiem – wszyscy uczestnicy (organizatorzy, wielkomiejskiej na tle wybranych uwarun- treningowy poprzez realne możliwości wpro- trenerzy, zawodnicy, sędziowie i kibice) prze- kowań somatycznych i aktywności rucho- wadzania korekt do programowania dalszej strzegają zasad stanowiących jego minimum wej. Wydaw. Monografi czne, AWF Kraków, pracy treningowej (Pluta 2008). normatywne, pozwalające na rozumienie jego 43. cz. I i II. W optymalizacji efektów treningowych sensu i istoty (Zdebska 2008). 17. Żak S., Koźmin A. (1997). Uwarunkowa- coraz częściej stosuje się tzw. suplementację nia rodzinne jako determinanty poziomu diety zawodników wyczynowo uprawiają- Bibliografi a koordynacji i sprawności technicznej u cych sport. Mowa tutaj szczególnie o diete- 1. Cholewa J. (2009). Sterowanie procesami młodych piłkarzy nożnych. (W:) Piłka noż- tycznym i suplementacyjnym wspomaganiu treningowymi młodych pływaków. AWF, Ka- na – trening i praktyka. Inst. WF i Sportu, wydolności i sprawności fi zycznej. Muszą być towice. AWF Warszawa w Białej Podlaskiej. to jednak działania stosowane z dużą ostroż- 2. Klocek T., Spieszny M., Szczepanik M. (2002). 18. Żarów R. (2001). Prognozowanie dorosłej nością, przy ścisłej współpracy i kontroli le- Komputerowe testy zdolności koordynacyjnych. wysokości ciała chłopców. Model własny i karskiej. Ważnym elementem optymalizacji Biblioteka Trenera, Warszawa. analiza porównawcza innych metod. Stu- jest też odnowa biologiczna – zagadnienie 3. Kotarbiński T. (1982). Traktat o dobrej ro- dia i Monografi e, AWF, Kraków, 17. w większości dobrze znane trenerom. bocie. Wyd. 7. Ossolineum, Warszawa. 4. Kosmol A. (1999). Systemy informatyczne Prof. dr hab. Stanisław Żak PODSUMOWANIE sterowania obciążeń wysiłkowych w wybra- AWF w Krakowie

Reasumując powyższe rozważania, przyznać ABSTRACT: Prof. Stanislaw Żak – The Head of the Department of Sport Games and Recreational należy, że optymalnym rozwiązaniem w re- Sports on University School Of Physical Education In Cracow – selected praxeological approach to the alizacji procesów treningowych jest system process of training in team games. He discussed various elements of the praxeological scheme that ap- zorganizowany, umożliwiający dokonanie plies to sports training, understood as a complex system. Well-organized training process is required to wyboru najlepszej metody działania, przy bring goals. Prognosis for the future, implementation and evaluation of effectiveness and a good action uwzględnieniu realnie istniejących kryteriów plan are essential as well. The Professor focused on educational issues, which in the face of escalating i ograniczeń wnioskowania pedagogicznego. pathology in professional sports are of special signifi cance. Do tych ograniczeń zaliczyć należy: utrud-

22 INSPIRACJE 2010 NR 3-4

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 2222 22010-12-17010-12-17 15:43:3515:43:35 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r. PIŁKA RĘCZNA  KONCEPCJA NAUCZANIA W AUSTRII

etodyka rozwijania kompetencji i sek- i sprzętową oraz do potrzeb po- M wencji ruchowych w grach zespoło- szczególnych jednostek zajmują- wych, ze szczególnym uwzględnieniem piłki cych się pracą z młodzieżą. ręcznej, to jeden z bloków tematycznych reali- Pięć poziomów, o których zowanych w kształceniu nauczycieli wychowa- mowa dalej, uwzględnia zarów- nia fi zycznego. Helmut Höritsch z Austrii pre- no kategorie wiekowe, jak i fazy zentuje koncepcję nauczania gry w piłkę ręczną rozwoju fi zycznego dzieci i mło- w oparciu o własne doświadczenia, zarówno dzieży. nauczyciela, trenera, jak również wykładow- cy Wiedeńskiego Naukowego Instytutu Sportu 2. Dziecko jako zawodnik, (ISW) i ponad 20-letnią działalność na rzecz kapitan drużyny, sędzia Europejskiej Federacji Piłki Ręcznej(EHF). Powstrzymywanie się od ciągłych We wspomnianej koncepcji nauczania, stwo- ingerencji w grę oraz umiejęt- rzonej w oparciu o sugestie i doświadczenia tre- ność wycofania się na plan dalszy nerów z krajów stanowiących czołówkę europej- w czasie ćwiczeń i gry, pozostając skiej piłki ręcznej, wzięto pod uwagę: wiek jednocześnie czujnym obserwato- gracza, adekwatną do wieku organizację gry rem poczynań naszych podopiecz- (im młodsi uczestnicy, tym mniej skomplikowa- nych, z pewnością umożliwi ne zasady gry) oraz właściwą dla określonego dzieciom rozwijanie ich indywi- wieku percepcję zawodnika we fragmentach gry, dualnej kreatywności. Pomaga- jak i w grze właściwej. Odwołuje się ona zarów- jąc najmłodszym w zwiększaniu no do ogólnie przyjętych zasad nauczania gier ich aktywnego zaangażowania zespołowych, jak również austriackiego progra- w grę, dla przykładu ucząc ich au- mu dydaktyki ćwiczeń fi zycznych i sportu. tonomiczności zarówno w podej- mowaniu działań indywidualnych, Ustalono model składający się z trzech poziomów: jak i zespołowych, umożliwiamy y „Ja i piłka”, im rozwijanie niezależności w na- y „Gramy razem”, stępujących rolach: y „Zespół przeciwko zespołowi”. y Przygotowanie i działania or- ganizacyjne – w czasie przy- Ich prostota oraz jednoznaczność opisu wska- gotowywania się do gry takie zują na zakres, jaki poszczególne poziomy obej- czynności, jak ubieranie się, mują, tj. od zabawy i prostych ćwiczeń rucho- przygotowanie sprzętu do za- wych aż do przyswojenia sobie przez uczniów jęć i posprzątanie po zajęciach charakterystycznych dla piłki ręcznej umiejętno- Helmut Höritsch z Austrii, Senior Manager EHF dzieci powinny wykonywać ści ruchowych. Podobnie rzecz ma się w odnie- całkowicie samodzielnie. sieniu do nowości, jaką jest bez wątpienia plażo- zaoferować młodym zawodnikom różnorodność y Kierowanie drużyną – stosując uproszczone wa piłka ręczna. doświadczeń i odpowiednią tematykę szkolenia, zasady gry, należy wybrać z drużyny jed- tak aby wprowadzić ich w tajniki piłki ręcznej nego zawodnika – kapitana, odpowiedzial- DROGA DO PIŁKI RĘCZNEJ poprzez dobrą zabawę. nego za podejmowanie prostych decyzji, – STANOWISKO EUROPEJSKIEJ Bez wątpienia gra dzieci znacząco różni się np. zmianę zawodnika w czasie meczu. od gry dorosłych. Pod koniec procesu wprowa- y Prowadzenie zawodów – najprostsze aspek- FEDERACJI PIŁKI RĘCZNEJ (EHF) dzania dzieci w świat piłki ręcznej ważne jest, ty organizacyjne meczu takie, jak pomiar aby rozwinąć ich zdolności w kierunku modelu czasu gry czy kontrola wyniku powinny zo- 1. Filozofi a gry stworzonego przez nas – osoby dorosłe. stać powierzone dzieciom. Jest to możliwe Zaczynając grę w piłkę zarówno z dziećmi, Dlatego też istotne jest, aby droga do gry przy wykorzystaniu prostych, dostępnych jak i z młodzieżą, nie możemy kierować się w piłkę ręczną postrzegana była jako określony urządzeń, jak stoper czy karta punktowa, zasadami opracowanymi dla osób dorosłych. program wdrażania omawianej dydaktyki piłki przekładana po każdej zdobytej bramce. W ich przypadku gra musi zostać zmodyfi ko- ręcznej. Wspomniana dydaktyka zawiera gene- y Sędziowanie – wyjaśniając dzieciom funk- wana i zaadaptowana z uwzględnieniem wieku, ralne założenia, które mogą być odpowiednio cję sędziego, nazywając go „kierującym organizacji gry, jak również warunków fi zycz- zaadaptowane przez federacje narodowe, kluby grą”, należy uznać, że jest to postać sta- nych i predyspozycji psychicznych. Rozwiąza- sportowe czy szkoły. Może ona zostać odpo- nowiąca integralną część meczu. Jego za- niem nie jest pomniejszenie rozmiarów boiska, wiednio dostosowana do możliwości jej reali- daniem jest zrównoważenie subiektywnej bramek, piłki czy liczby graczy. Ważne jest, aby zacji, jeśli chodzi o posiadaną bazę sportową oceny uczestników gry z oceną sędziego.

INSPIRACJE 2010 NR 3-4 23

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 2323 22010-12-17010-12-17 15:43:3515:43:35 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r.

3. Gra na radość czerpaną z tego rodzaju aktywności, ko treningu, ale samej gry. Alternatywną opcją Zazwyczaj dzieci w wieku od 5 do 6 roku życia dlatego też powinny być omówione tylko pod- jest ustawienie 5 + 1 na połowie boiska bądź op- mogą uczestniczyć w grach zespołowych. Moty- stawowe przepisy gry. Za motto tej grupy wie- cja „2 razy 3:3”, opisana poniżej. wacja i cierpliwość doskonale wspierają ich roz- kowej można przyjąć stwierdzenie „Graj sam, Zasady gry „2 razy 3:3”: wój motoryczny i psychiczny. Dzieci powinny a jednocześnie przeciw swoim przyjaciołom”. y Dwa zespoły – 6 graczy + 1. odbierać grę na zasadzie przyjemnych prób i od- Dla dzieci w tym wieku zdobyte doświadczenie y Standardowe boisko piłki ręcznej. kryć. „Graj sam i graj z przyjacielem” może jest cenniejsze, aniżeli wynik czy rezultat. y Boisko piłki ręcznej podzielone jest dla stać się mottem tej grupy wiekowej, bodźcem W praktyce minipiłka ręczna z natury rzeczy każdego zespołu na połowę przeznaczoną w rozwijaniu ducha walki dzieci na tym etapie. traktowana jest jako zabawa. Współzawodni- do ataku i połowę przeznaczoną do obrony. Pracując z dziećmi w wieku od 7 do 10 roku ży- ctwo rozwija się w końcowej fazie tego etapu y Każdy zespół ma trzech graczy ustawio- cia, należy skoncentrować się głównie na aspek- (mowa o dzieciach 7-, 10-letnich) i jest stopnio- nych na każdej z połówek. cie zabawy, przyjemności, poczuciu spełnienia. wo wprowadzane na trzecim etapie. y Grający nie mogą przekraczać linii środkowej. Element współzawodnictwa odgrywa podrzędną y Grę rozpoczyna wyrzut piłki przez sędziego. rolę w pracy z dziećmi z tego przedziału wieko- 4. Współzawodnictwo y Nie praktykuje się wyrzutu z pod bramki wego. Wyniki czy rankingi mogą u nich wywo- Faza przejściowa pomiędzy dzieciństwem a dora- po zdobyciu gola, jakkolwiek bramkarz włą- łać nieprawidłowe zachowania bądź nastawienia. staniem (pomiędzy 10 a 12 rokiem życia) powin- cza piłkę do gry w trybie natychmiastowym. Warto, aby gra z udziałem dzieci w tym wieku na obejmować elementy gry wspólne dla małych y Każdy zawodnik powinien grać zarówno pozbawiona była kontaktu fi zycznego po to, aby i dorosłych graczy. Z uwagi na to należy bardzo na pozycji obrony, jak i w ataku. umiejętności techniczne graczy tej grupy wieko- dokładnie przeanalizować sytuację, czy na tym y Pomijając powyższe regulacje, obowiązują wej ujawniały się w sposób naturalny, pozbawio- etapie ustawienie 6 + 1 na całej powierzchni zasady piłki ręcznej. ny jakichkolwiek zakłóceń. Zbyt skomplikowa- boiska będzie właściwe, czy też należałoby się ne zasady gry mogą mieć niekorzystny wpływ zastanowić nad alternatywnymi formami nie tyl- 5. Droga do piłki ręcznej (EHF)

Etap, „Dzieci wiek Filozofi a dzieciom” Gra Treści Wymagania i umiejętności I ETAP. Piłka jako Przyjdź Gra przygotowawcza Spontaniczne poruszanie się 1. Podstawowe umiejętności Do 7 lat. przyjaciel w grze i pomóż. po boisku. motoryczne. – przyzwyczajanie 1. Oswojenie się z piłką. 2. Nauka bezpiecznych się do piłki. 2. Chwytanie piłki. upadków – umiejętności 3. Koordynacja motoryczna. upadania. Bez współzawodnictwa. 3. Gry i zabawy z wykorzystaniem piłki: podnoszenie, toczenie, podawanie, chwytanie. II ETAP. Minipiłka ręczna. Jeden sędzia 1. Zespoły złożone z 4 + 1 Gra 1. Podstawowe umiejętności 7–10 lat. spośród graczy. graczy. 1. Motywacja. motoryczne plus podawanie, 2. Mniejsze boisko. 2. Nawiązanie relacji chwytanie, kozłowanie, 3. Bramki 2,40 x 1,60 m. na linii gracz – boisko, blokowanie. 4. Rozmiar piłki – 0 orientacja w przestrzeni. 2. Wyjście na pozycję. (bez współzawodnictwa). 3. Różnorodne doświadczenia. Poruszanie się bez piłki, 4. Doświadczenia społeczne/ obserwacja pola gry, Festyny minipiłki ręcznej. swobodny bieg. Współzawodnictwo w formie 3. Elementy gry w ruchu, konkursów i zabaw. dystans i zajmowanie pozycji stosownie do poruszania się Festyny minipiłki ręcznej. przeciwnika. Op. cit. Publikacja EHF „Mini Handball”. III ETAP. „Podstawy piłki 1–2 sędziów 1. Faza przejściowa 6+1. Gra/Ćwiczenia Odpowiedni do wieku 10–12 lat. ręcznej 1”. z zespołów, 2. Wymiary boiska 40 x 20 m. 1. Trening dostosowany i możliwości zapamiętywania jeden dorosły 3. Bramki 3 x 2 m. do grupy wiekowej przez zawodników dobór pomocnik. 4. Rozmiar piłki – 1. (nie powinien być ćwiczeń oraz ich systematyka. 5. Krótszy czas gry. wzorowany na treningu Fragmenty gry, krycie, obrona 6. Alternatywne formy gry: 5+1 dla dorosłych). agresywna, atak pozycyjny, na połowie boiska; 2 x 3:3. 2. Rozwijanie umiejętności gra na wszystkich pozycjach. technicznych i taktycznych. Wszechstronne kształtowanie 3. Rozwijanie umiejętności szybkości zawodnika, motorycznych. wytrzymałości ogólnej, 4. Festyny piłki kształtowanie siły tylko ręcznej. Uproszczone przy wykorzystaniu ciężaru współzawodnictwo. własnego ciała. IV ETAP. „Podstawy piłki Dwóch 1. 6+1 graczy. Ćwiczenia / Gra Op. cit. Publikacja EHF 12–14 lat. ręcznej 2”. sędziów 2. Dziewczęta – rozmiar piłki: 1. Pełne współzawodnictwo „Basic Handball”. spośród 3. Chłopcy – rozmiar piłki:2. zespołów, 4. Krótszy czas gry. jeden dorosły pomocnik.

V ETAP. Piłka ręczna Dwóch 1. 6+1 graczy. Trening / Gra Op. cit. Piłka ręczna – 14 lat sędziów. 2. Dziewczęta – rozmiar piłki: 2. Pełne współzawodnictwo specyfi czna teoria treningu. i więcej. 3. Chłopcy – rozmiar piłki: 3.

24 INSPIRACJE 2010 NR 3-4

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 2424 22010-12-17010-12-17 15:43:3615:43:36 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r.

PRZYGOTOWANIE DO GRY i łatwiej. W procesie rozwijania umiejętności gry y Precyzja zwodów, precyzja podania, gra bez W PIŁKĘ RĘCZNĄ w piłkę ręczną, szczególną uwagę przywiązuje piłki, praca nóg w ataku i obronie zawsze się do oddawania rzutów na bramkę. Nauczanie muszą stanowić element treningu. Na etapie szkoły podstawowej (w wieku 6–10 gry w obronie wprowadzane jest później z uwa- Cele dydaktyczne nauczania podstawowych lat) głównym celem jest nauczenie dzieci podsta- gi na to, iż obrona oddanych na bramkę rzutów elementów z zakresu piłki ręcznej można zesta- wowych umiejętności gry. W tej grupie wiekowej jest prostsza, aniżeli samo zdobywanie kolejnych wić w następujący sposób: istotnym zadaniem jest edukacja dzieci w zakresie podstawowych umiejętności wykorzystywanych Umiejętności techniczne/ Koordynacja Taktyka w różnorodnych formach aktywności fi zycznej y Kozłowanie. y Rozgrywanie sytuacji 2:1. / sportach. Jako narzędzie ruchowe, minipiłka y Podawanie/chwytanie. y Podawanie piłki w ruchu. ręczna oferuje przede wszystkim szereg doświad- y Warianty podań. y Bieg w kierunku bramki z zamiarem czeń związanych z grą przy wykorzystaniu piłki, y Zdolności motoryczne. oddania rzutu. y Rzuty. y Zdobywanie przestrzeni. a ponadto jest niezwykłym narzędziem w kształ- y Rozpoczęcie biegu. y Poruszanie się po boisku. towaniu koordynacji ruchowej. y Zwody / uwalnianie się od przeciwnika. y Percepcja/Orientacja – podanie do wolnego Udział dziecka w zespołowych działaniach y Technika obrony. gracza. y Blokowanie. y Krycie. w czasie ćwiczeń i zabawy z piłką stanowi dosko- y Gra bramkarza. y Obrona agresywna. nałą okazję do rozwijania prawidłowych zacho- y Każdy gracz gra na każdej z pozycji. wań społecznych. Za motto tej grupy wiekowej należałoby uznać bardziej zdobycie doświadcze- nia, aniżeli uzyskanie jakiegoś rezultatu czy wy- Sprawność fi zyczna niku. Zasadniczym celem dla tej grupy wiekowej y Szybkość: szerokie zastosowanie. jest praktyczne przyswojenie umiejętności mo- y Wytrzymałość: bez treningu anaerobowego, długość jest nadrzędna w stosunku do intensywności (zaleca się bieganie 1 min x wiek, metoda wytrzymałościowa). torycznych na różnorakich płaszczyznach, jak y Siła: dynamiczny trening z wykorzystaniem dostępnego sprzętu, praca nad mięśniami również zgromadzenie doświadczeń ruchowych brzucha i grzbietu. w możliwie największej liczbie sportów. Kształtowanie się prosportowych postaw punktów w grze. Piłka ręczna jest grą zespołową, Zasady dydaktyczne w nauczaniu ćwiczeń i umiejętności rozpoczyna się w momencie, dlatego też uczniowie muszą stosunkowo szybko fi zycznych i przygotowaniu do pełnego uczest- gdy nauka umiejętności motorycznych przebie- nauczyć się grać zespołowo. Pierwszy etap obej- nictwa w grach zespołowych: ga płynnie i bez trudu (dzieci w wieku 10–12 lat muje grę w małych zespołach. Z uwagi na fakt y Rozwijanie zarówno umiejętności gry, jak – „złoty wiek motoryczności”). Zasadniczym uczestnictwa dwóch zespołów w grze, indywidu- i kompetencji umiejętnego rozwiązywania celem jest wówczas przyswojenie podstawo- alne komponenty gry muszą zostać dostosowane sytuacji na boisku. Dalsze ich kształtowanie wych technik piłki ręcznej, a ponadto praca nad do zachowania się na boisku przeciwników. Oby- ze szczególnym uwzględnieniem technicz- doskonaleniem umiejętności koordynacyjnych, dwie drużyny muszą oczywiście przestrzegać za- nej poprawności wykonania. które zasadniczo wpływają na przyswojenie sad gry i traktować je priorytetowo. y Znajomość reguł gry w kontekście rozumie- kompetencji technicznych. Szeroko rozumiana Kluczowe aspekty istotne w nauczaniu gry nia jej przepisów i zasad oraz ich interpreta- edukacja podstawowa w zakresie różnorakich w piłkę ręczną powinny zostać zakodowane cja pozwalająca na objęcie przewodnictwa dziedzin sportowych, jak również edukacja w psychice poszczególnych zawodników: w zespole. zorientowana na gry zespołowe, stanowi nie- y Szczególną uwagę przywiązuje się do rozgry- y Umiejętne wykorzystywanie środków tak- jako drogę do gry w piłkę ręczną. W związku wania piłki i oddawania rzutów na bramkę. tycznych, podejmowanie decyzji o charakte- z tym szkoły mają możliwość zorganizowania y Gra 6:6 jest zbyt skomplikowana dla dzieci, rze taktycznym, wykorzystywanie ich zarów- doskonałych warunków do propagowania tej które rozwijają swoje umiejętności w sytu- no w grupie treningowej, jak i w zespole. gry. W klubach piłki ręcznej szczególną uwa- acjach standardowych, stanowiących ele- gę należy przywiązywać do rozwijania, a tym ment każdej gry (2:2; 3:2). Gra jest czymś, MODEL NAUCZANIA samym nauczania umiejętności technicznych czego trzeba się nauczyć. Przy mniejszej PIŁKI RĘCZNEJ i koordynacyjnych również w odniesieniu liczbie graczy, początkujący są w stanie do innych sportów (lekka atletyka, gry w ro- radzić sobie w sytuacjach, które na bieżąco Wprowadzając w życie plan edukacyjny opraco- dzaju baseball, softball, tenis itp.), aby uniknąć pojawiają się w trakcie gry. wany z myślą o piłce ręcznej, eksperci wiodących jednostronności skutecznie hamującej rozwój y Pomijając znaczenie gry w piłkę ręczną, europejskich organizacji piłki ręcznej pod patro- młodych sportowców. istotne jest, aby doskonalić zdolności koor- natem EHF zarekomendowali wykorzystanie Umiejętności niezbędne w grze w piłkę ręcz- dynacyjne celem uniknięcia jednostronno- najbardziej istotnego, dotyczącego całości, planu ną zarówno w przypadku dzieci, jak i młodzieży ści – bycia przewidywalnym. nauczania. Wspomniany dokument propaguje można stosunkowo łatwo określić. Aby z powo- y Nowo przyswojone komponenty powinny nauczanie wychowania fi zycznego w oparciu dzeniem móc poruszać się po boisku, uczniowie być zawsze przećwiczone w grze 4:4 bądź o model dydaktyki zorientowany na akcję, dzia- muszą opanować różnorodne techniki takie, jak: 5:5 plus bramkarz. Należy ponadto spraw- łanie, ruch. Omawiany model podzielony został kozłowanie, podawanie i chwytanie piłki, oddawa- dzić ich przydatność w grze. Wymagana na trzy poziomy, o których była mowa wcześniej. nie rzutów na bramkę, jak również inne umiejętno- jest dodatkowa praca nad ich efektywnością Zakłada on przyswajanie podstawowych umie- ści ruchowe. Koordynacja ruchowa jest uznawana w mniejszych grupach (2:1; 3:2). jętności technicznych, jak również doskonalenie za zasadniczy wymóg w procesie zdobywania y Ćwiczenie obrony agresywnej na indywi- umiejętności koordynacyjnych. Jego nadrzędną kompetencji technicznych. Jeżeli wspomniana dualnych treningach zwiększa efektyw- rolą jest zwrócenie uwagi na rozwijanie ogólnych cecha jest prawidłowo rozwinięta, początkujący ność i poprawność jej wykorzystania w roz- zdolności fi zycz nych w aspekcie gry, a ponadto gracze uczą się nowych aspektów ruchu szybciej grywce 1:1. budowanie świadomości społecznej.

INSPIRACJE 2010 NR 3-4 25

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 2525 22010-12-17010-12-17 15:43:3615:43:36 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r.

Poziom 1: „ Ja i piłka” ( ja i piłka jako przyjaciel w grze – noszenie piłki, kozłowanie, toczenie i rzucanie piłki). Poziom 2: „Razem” (ja i kumpel, z którym gram – kozłowanie, podawanie, chwytanie piłki, współpraca, rzuty). Poziom 3: „Przeciwko sobie” (drużyna przeciw drużynie – poruszanie się po boisku, zwody, obrona).

Wszystkie trzy poziomy uwzględniają zada- nia odpowiednio dostosowane do możliwości dziecka, w zależności od etapu rozwoju moto- rycznego, jak również organizację gry – dostoso- waną do wieku dziecka. Zaczynamy od poziomu podstawowego i zmierzamy do punktu docelo- wego, jakim jest „zawodnicza” piłka ręczna. Omawiana koncepcja doskonale sprawdza się w nauczaniu podstawowych sekwencji ru- chów w sporcie, jak również w późniejszym rozwijaniu konkretnych umiejętności poprzez trening piłki ręcznej. Zawsze jednak, oprócz nauczania podstawowych sekwencji rucho- 2. Oswajanie się z piłką (podnoszenie, nosze- – orientacja przestrzenna i dostosowanie ko- wych i koordynacji ruchowej, należy pamiętać, nie, odkładanie i toczenie piłki). złowania piłki do zmiennego kierunku poru- że niezwykle istotna dla późniejszego sukcesu 3. Podstawowe elementy techniczne (kontrolowa- szania się. jest sfera poznawcza, jaką niesie ze sobą szero- nie piłki – kozłowanie, podawanie, chwytanie, ko rozumiana piłka ręczna. rzucanie, wykonywanie rzutów na bramkę). 2. „W czasie gry chroń piłkę” Niżej wymienione komponenty powinny być 4. Podstawowe komponenty taktyki indywidu- – kształtowanie nawyku ćwiczone poprzez szybko zmieniające się sy- alnej i grupowej („podaj i biegnij”/podanie Zasady gry (zaczerpnięte z gry właściwej): tuacje, np.: wykonywanie ćwiczeń przy użyciu – swobodny bieg i przygotowanie do chwytu Uczniowie biegając, kozłują piłkę po wyzna- różnego rodzaju pomocy dydaktycznych (różnej piłki, przejście z ataku do krycia i odwrotnie, czonej powierzchni boiska, starając się odebrać wielkości piłki, nietypowe przybory itp.), zmien- wykonywanie zwodów, gra 2:1, gra grupowa ją przeciwnikowi. ną liczbę graczy w ćwiczeniach, różne wymiary /współpraca, np. podwójne podanie, zmiana Warianty: boiska, wprowadzanie do gier i zabaw dodatko- pozycji/krzyżówka, zasłony/blokowanie itp.). y „Kradzież kolorowych wstążek” przy jedno- wych zasad zmuszających uczestników do wy- czesnym kontrolowaniu piłki. konywania dodatkowych czynności, np. podanie WYBRANE PRZYKŁADY GIER y Gra w berka z kilkoma goniącymi. piłki czy wykonanie określonego ćwiczenia. 1. Poruszanie się po boisku w różnych kierun- 3. Piłka ręczna koszykowa 1. Doskonalenie kozłowania w różnych kach, poruszanie się bez piłki (obserwacja pola Zasady gry: kierunkach gry, „spacing”, uwalnianie się od przeciwnika, Dwie drużyny starają się zdobyć punkty/kosze. rozstawienie zawodników na boisku). Bieg z jednoczesnym kontrolowaniem ko- Rozwinięcie zasad (gra bez wybranego lidera): złowania piłki w obrębie wyznaczonego pola Faza I – dowolny pomysł na prowadzenie gry. Faza II – dyskusja mająca na celu ustalenie za- sad, a następnie ich wdrożenie w ob- rębie własnego zespołu. Faza III – dyskusja mająca na celu ustalenie za- sad, a następnie ich wdrożenie w po- rozumieniu z drużyną przeciwnika. Warianty: y Gra w piłkę ręczną koszykową z wyko- rzystaniem kilku koszy rozmieszczonych w obrębie wyznaczonego boiska. y Boisko podzielone na dwie części, jedna na dłuższej części, druga na krótszej, 4 zespoły grają jednocześnie.

Helmut Höritsch (Austria) Senior Manager EHF Tłumaczenie: Izabela Krzak-Borkowska, Tomasz Kościak

26 INSPIRACJE 2010 NR 3-4

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 2626 22010-12-17010-12-17 15:43:3715:43:37 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r. PIŁKA RĘCZNA  DUŃSKI MODEL SZKOLENIA NA POZIOMIE SZKOLNYM

SYSTEM SZKOLNICTWA Przy ideowym i materialnym wsparciu Duńskiej Federacji Piłki Ręcznej dla klubów, W Danii funkcjonuje 2350 publicznych i pry- w szkołach organizowany jest „Dzień Piłki watnych szkół, do których uczęszcza 670 tysięcy Ręcznej”. Trenerzy z klubów odwiedzają szkoły uczniów w wieku 6–16 lat. W 1600 publicznych jako specjalni goście – nauczyciele i prezentują szkołach uczy się 580 tysięcy uczniów, a w 750 piłkę ręczną oraz przedstawiają ofertę zajęć lo- prywatnych – 90 tysięcy. 250 prywatnych szkół kalnych klubów sportowych. Zaproszeni goście to szkoły dla uczniów w wieku 14–16 lat. Około nie grają w piłkę ręczną w czasie swojej wizyty 20 proc. tych szkół promuje się jako szkoły w szkole, ale zachęcają uczniów do odwiedze- sportowe, gdzie piłka ręczna jest realizowana nia klubów sportowych i udziału w zajęciach w większości z nich. treningowych poprzez pokaz gier i zabaw, or- Piłka ręczna, podobnie jak inne dyscypliny ganizują festiwale i turnieje dla uczniów wybra- sportowe, nie znalazła się w decyzjach i rozpo- nych klas w czasie zajęć szkolnych we współ- rządzeniach wydawanych przez Duńskie Mini- pracy z lokalnymi władzami szkolnymi. sterstwo Edukacji w 1975 roku, regulujących Allan Lund z Danii, Member of EHF Methods Commission przedmiot wychowanie fi zyczne w duńskiej NAUCZANIE I TRENING szkole. Oznacza to, że piłka ręczna jako gra jest (oddziałami). Są wśród nich również kursy – STOSOWNIE DO WIEKU tylko obecna w niewielu szkołach. Oczywiście szkoleniowe piłki ręcznej. uczniowie uczeni są podań, chwytów piłki, ko- Od trzech do pięciu oddziałów regional- Co może wykonywać dziecko w wieku 5–10 lat: złowania i rzutów, ale poprzez różnorakie tak- nych organizuje coroczne turnieje piłki ręcznej y obserwacja piłki i ruch w jej stronę, tyczne zabawy i gry z piłką, dostępne w innych dla uczniów 12– i 13-letnich, w których bierze y bieg, grach i zabawach. Tak więc w Danii nie jest udział 75 szkół. Nie są to Mistrzostwa Danii y rzucanie i chwytanie, praktykowane rozpoczynanie specjalizacji cha- w pełnym tego słowa znaczeniu. y kozłowanie (nieskoordynowane), rakterystycznej dla danej dyscypliny sportowej Wszystkie 15 regionalnych oddziałów orga- y rozumienie prostych zasad, u dzieci przed ukończeniem 12 roku życia. nizuje dla uczniów w wieku 14–15 lat „Mistrzo- y rozumienie i wykonanie prostych ćwiczeń W Danii jest 150 gimnazjów ogólnokształ- stwa Regionu w Piłce Ręcznej” (są to eliminacje taktycznych, cących i 100 techniczno-ekonomicznych dla mistrzostw kraju), a w corocznie organizowa- y udział w grze z 3–4 uczestnikami. 46 tysięcy uczniów w wieku 17–19 lat. 60 proc. nych Mistrzostwach Danii bierze udział 300 Co dziecko może wykonać w wieku 10–12 lat: młodzieży w Danii uczęszcza do wybranego szkół. Mistrz kraju wyłaniany jest zarówno y kontrolowanie szybkości piłki i jej kierunku, gimnazjum. Kilkadziesiąt z nich koncentruje się w kategorii dziewcząt, jak i chłopców. y rozumienie konieczności utrzymywania właś- na propagowaniu różnorakich dyscyplin sporto- Każdego roku Szkolna Liga Piłki Ręcznej ciwej pozycji na boisku w stosunku do kolegi wych, wśród których piłka ręczna jest również jest organizowana z myślą o młodzieży w wieku z zespołu i przeciwnika, bardzo popularna. 14–16 lat (dla dziewcząt i chłopców), która y intensywniejsza gra, Duńskie Ministerstwo Kultury i Sportu wspie- uczęszcza do klas z programem piłki ręcznej. y intensywniejsza praca w czasie kształtowania ra młode sportowe „elity”, jak również wspo- Około 20 szkół bierze udział w tych rozgrywkach. poszczególnych umiejętności, np. gry szkolne, maga rozwój utalentowanej młodzieży poprzez Co dwa lata zwycięzcy uczestniczą w Szkolnych y gra z bardziej skomplikowanymi zasadami organizację, zwaną „Team Denmark”. „Duńską Mistrzostwach Świata organizowanych przez i zawierająca taktyczne aspekty. Drużynę” łączy umowa z 18–20 lokalnymi spo- Międzynarodową Federację Sportu Szkolnego. Co dziecko może wykonywać powyżej 12 roku łecznościami (spośród 98), dotycząca fi nansowe- życia: go wsparcia wybranych szkół i oferująca uczniom DUŃSKIE KLUBY PIŁKI RĘCZNEJ y intensywniejsza praca w czasie gier skiero- w wieku 10–13 lat możliwość uczestniczenia wana na sprawność ogólną, w sześciu godzinach lekcyjnych wychowania W prawie każdej duńskiej wiosce i każdym duń- y indywidualna praca nad umiejętnościami fi zycznego tygodniowo. Dla uczniów w wieku skim mieście istnieje i działa klub piłki ręcznej. technicznymi, w której wymagane są ćwicze- 14–16 lat umowa stwarza możliwość udziału Jest ich około tysiąca. Wszystkie prowadzą za- nia dynamiczne i kompleksowe (jak i gdzie), w czterech dodatkowych lekcjach zaplanowa- jęcia z dziećmi i młodzieżą. W Duńskiej Fede- y rozumienie taktycznych wskazówek i bardziej nych w porozumieniu z lokalnymi klubami. Są to racji Piłki Ręcznej jest zarejestrowanych około złożonych sytuacji w grze (dlaczego i kiedy). zajęcia realizowane poza planem lekcyjnym. 75 tysięcy dzieci. Kluby oferują dzieciom zajęcia „Mini Hand- Większość nauczycieli i trenerów robi rzeczy DUŃSKA FEDERACJA SPORTU ball” i „Liliput Handball”. Pierwsze adresowane właściwie, ale tylko dobrzy nauczyciele SZKOLNEGO są do dzieci od 5 do 8 lat, drugie dla dzieci 9–10 i trenerzy robią właściwe rzeczy. lat. W obu przypadkach zajęcia przygotowywa- Ta organizacja z kolei organizuje turnieje i za- ne są z uwzględnieniem dziecięcych możliwo- Allan Lund (Dania) jęcia dla dzieci i młodzieży w wieku od 6 do ści ruchowych i percepcyjnych (rozmiary piłek, Member of EHF Methods Commission 16 lat oraz kursy dla nauczycieli w całej Danii, bramek, boisk oraz „dziecięca” adaptacja zasad Tłumaczenie: we współpracy z 15 regionalnymi organizacjami i przepisów gry w piłkę ręczną). Izabela Krzak-Borkowska

INSPIRACJE 2010 NR 3-4 27

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 2727 22010-12-17010-12-17 15:43:3715:43:37 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r. MINIPIŁKA RĘCZNA  PIŁKA RĘCZNA W SZKOLE. PROJEKT SERBSKI

erbska Federacja Piłki Ręcznej (SHF) S rozpoczęła w ostatnim czasie realizację projektu pod nazwą „Minipiłka ręczna – pił- ka ręczna w szkole”, który stał się głównym działaniem SHF w 2010 roku i w najbliższych latach jako przygotowanie do EURO 2012.

CELE PROJEKTU

Naszym celem jest długofalowa promocja i popularyzacja minipiłki ręcznej wśród dzie- ci i młodzieży w całej Serbii. Wierzymy, że nadchodzące lata stanowić będą doskonałą sposobność zainteresowania dzieci piłką ręcz- ną. Nasz Projekt będzie wdrażany w ciągu najbliższych trzech lat, a punktem kulminacyj- nym będą rozgrywane w Serbii w 2012 roku Mistrzostwa Europy. W Projekcie uczestniczą dzieci od I do IV klasy szkoły podstawowej, w przedziale wieku 6–10 lat.

INNE ZADANIA PROJEKTU

1) Promocja sportu młodzieżowego. 2) Popularyzacja fi lozofi i piłki ręcznej. 3) Podnoszenie poziomu wiedzy o sporcie wśród najmłodszych. 4) Propagowanie zasady fair play. 5) Prezentacja działań lokalnych klubów piłki ręcznej i zachęcanie dzieci do wstępowania w ich szeregi. 6) Zakładanie lig minipiłki ręcznej i organizo- wanie współzawodnictwa. 7) Promocja EURO 2012. 8) Edukacja najmłodszych – jak oni mogą wspie- rać klubowe drużyny seniorów i drużynę na- rodową.

PIŁKA RĘCZNA JAKO CZĘŚĆ PROGRAMU SZKOŁY PODSTAWOWEJ W szkole publicznej w Serbii piłka ręczna stanowi część programu wychowania fi zycz- nego. Nauczyciele wf. wprowadzają w tajniki piłki ręcznej uczniów w V klasie. Uczniowie powinni mieć możliwość gry w piłkę ręczną oraz uczyć się podstawowych umiejętności, a ich rozwój i wiedza powinny być poddawane analizie i ocenie. Milan Petronijevic z Serbii, koordynator projektu „Minipiłka ręczna”

28 INSPIRACJE 2010 NR 3-4

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 2828 22010-12-17010-12-17 15:43:3815:43:38 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r.

Uczniowie w ramach wychowania fi zycz- te powinny trenować co najmniej jeden raz w Realizacja projektu „Piłka ręczna nego mają możliwość wyboru z listy zapropo- tygodniu. Szkolne zespoły będą powstawać w szkole” – przykładowe działania nowanych dyscyplin sportowych tę, którą będą również w oparciu o dzieci z różnych szkół tego zorganizowane przez Serbski Związek Piłki Ręcznej* w 2009 roku poznawać przez cały rok szkolny. Piłka ręczna samego miasta czy gminy, zaś Serbski Związek jest oczywiście umieszczona na tej liście, a ucz- Piłki Ręcznej zorganizuje turnieje minipiłki Styczeń niowie, którzy ją wybiorą spotykają się na tre- ręcznej i regionalną ligę. Szkoły będą tworzyć Turniej Minipiłki Ręcznej w Belgradzie „Naśladujemy Mistrzostwa Świata w ningu raz w tygodniu. Zajęcia te nazywają się swoje grupy kibiców (fankluby) oraz skupiać Chorwacji w 2009 roku” – 24 zespoły, 260 „Sport do wyboru”. wokół siebie osoby wspierające. uczestników. Niestety musimy przyznać, że piłka ręczna Jednym z najważniejszych zadań Projektu Kwiecień w serbskiej szkole podstawowej nie jest obecna jest przygotowanie do uczestnictwa w sporcie Pierwszy Festiwal Minipiłki Ręcznej – 15 w takim stopniu, w jakim byśmy sobie tego ży- najmłodszych dzieci i wskazanie im, jak mogą zespołów, 220 uczestników. czyli. Istnieje tylko kilka szkół, które umieściły wspierać własną drużynę, a jednocześnie szano- Maj piłkę ręczną w swoich programach i zwykle wać przeciwników. Naszym celem jest uzyska- Turniej Minipiłki Ręcznej w Arandjelovac „Serbia Open” – 16 zespołów, 180 program ten jest realizowany przez nauczycie- nie jak najszerszego wsparcia naszej drużyny uczestników. li, którzy wcześniej mieli do czynienia z tą dy- narodowej w nadchodzących Mistrzostwach Październik scypliną (byli zawodnicy, trenerzy). Do tego Europy – Serbia 2012. Turniej Minipiłki Ręcznej „Nova Pazova dochodzą takie argumenty, jak skromna baza Serbski Związek Piłki Ręcznej mocno nama- 2009” – 16 zespołów, 210 uczestników. (zbyt małe sale gimnastyczne do prowadzenia wia szkoły do udziału w Projekcie, promując Listopad zajęć z piłki ręcznej), zbyt skomplikowane minipiłkę ręczną jako najbardziej odpowiednią Publiczna debata „Reforma dziecięcego zasady gry, bardzo „niejasna” taktyka oraz to, dyscyplinę sportową dla chłopców i dziewcząt sportu w Serbii – wielką szansą odrodzenia że piłka ręczna jest zbyt agresywną grą, by pro- w IV i V klasie. Szkoły, w których minipiłka serbskiej piłki ręcznej” – Belgrad, 70 uczestników. ponować ją dzieciom. Wynika z tego jedno- ręczna stanie się jednym ze „Sportów do wybo- Grudzień znacznie, że nauczyciele nie są wystarczająco ru”, otrzymają wsparcie ze strony Związku. zaznajomieni, czym jest minipiłka ręczna, Serbski Związek Piłki Ręcznej we współpra- Pierwsze Seminarium „Minipiłka ręczna dla nauczycieli (nie tylko wychowania na czym polegają jej główne założenia (fi lo- cy z Wydziałem Sportu i Wychowania Fizycz- fi zycznego)” – Novi Sad, 45 uczestników. zofi a gry) i jakie są możliwości wprowadzenia nego w Belgradzie zorganizował trzy seminaria Drugie Seminarium – Belgrad, 40 uczestników. jej na lekcje wf. poświęcone minipiłce ręcznej dla nauczycieli. Zdając sobie sprawę z powyższych faktów, Jak do tej pory (czerwiec 2010 r. – przyp. red.) *Odpowiednik Związku Piłki Ręcznej w Polsce (przyp. red.) Serbski Związek Piłki Ręcznej chciałby zmienić uczestniczyło w nich 140 nauczycieli. Proces pozycję piłki ręcznej w szkole poprzez urzeczy- doskonalenia warsztatu pracy nauczycieli bę- Minipiłka ręczna – działania Serbskiego Związku Piłki Ręcznej wistnienie projektu „Minipiłka ręczna – piłka dzie kontynuowany. do czerwca 2010 roku ręczna w szkole”. Dlatego też chcielibyśmy Styczeń zaprezentować piłkę ręczną w każdej serbskiej PARTNERZY PROJEKTU szkole, każdemu uczniowi. Turniej Minipiłki Ręcznej w Belgradzie wzorowany na Mistrzostwach Europy w Piłce We wdrażaniu tak ważnych projektów nie- Ręcznej EURO 2010 – Austria, 16 zespołów, OPIS PROJEKTU zwykle ważni są rzetelni partnerzy. Patronat 240 uczestników. nad Projektem objęło Ministerstwo Młodzieży Marzec Rekrutacja regionalnych instruktorów minipiłki i Sportu, Ministerstwo Edukacji oraz Wydział Trzecie Seminarium dla nauczycieli ręcznej już się zakończyła, a seminarium dla Sportu i Wychowania Fizycznego w Belgradzie. poświęcone minipiłce ręcznej – Belgrad, 55 uczestników. nich zostało zorganizowane w marcu 2010 Zaangażowany w to przedsięwzięcie jest rów- Pierwsze Seminarium dla Regionalnych roku. Zarejestrowano 40 instruktorów w całej nież Serbski Komitet Olimpijski, lokalne klu- Koordynatorów/Instruktorów Minipiłki Serbii. Ich zadaniem będzie reprezentowanie by, władze samorządowe (ich departamenty Ręcznej – Belgrad, 40 uczestników. Serbskiego Związku Piłki Ręcznej i promocja odpowiedzialne za sport) oraz Serbski Szkolny Wdrożenie projektu w ponad 30 szkołach Projektu w regionie, który będzie im przydzie- Związek Sportowy. Serbski Związek Piłki Ręcz- (projekt pilotażowy). lony. Do ich pierwszych zadań należeć będzie nej docenia również niezwykłe zaangażowanie Kwiecień przedstawienie Projektu dyrektorom szkół i na- European Handball Federation we wdrożeniu Drugi Wielkanocny Festiwal Minipiłki kłanianie szkół do wzięcia w nim udziału. tego Projektu. Ręcznej – 15 drużyn, 230 uczestników. Po włączeniu się do Projektu szkół, promo- Działania promujące minipiłkę ręczną w szkołach. cja minipiłki ręcznej realizowana będzie właś- PODSUMOWANIE Regionalne Turnieje i Liga Minipiłki nie przez instruktorów przy ścisłej współpracy Ręcznej. z lokalnymi klubami i zawodnikami. Naszym celem jest, aby Projekt stał się najlep- Maj Nauczyciele wychowania fi zycznego we szym sposobem propagowania piłki ręcznej wśród Działania promujące minipiłkę ręczną współpracy z reprezentantami Projektu, z ra- najmłodszych. To oni są przyszłością serbskiego – „Jaki jest twój ulubiony sport?” – Belgrad, mienia Serbskiego Związku Piłki Ręcznej, będą sportu i aby nasze starania przyniosły oczekiwane Ada Ciganlija. wspierać organizację szkolnych rozgrywek mi- rezultaty, musimy je włączyć w naszą działalność Działania promujące minipiłkę ręczną nipiłki ręcznej oraz innych zabawowych form jak najwcześniej. Pierwszy krok został już zrobio- „Zasada fair play” – Belgrad. Prezentacja European Handball Federation, EURO 2012, aktywności. Zostaną również poinformowani ny, ale cel jeszcze daleko przed nami. Minipiłka Ręczna. o zasadach tworzenia zespołów, a więc o tym, że Działania promujące minipiłkę ręczną w szkole. musi powstać co najmniej jeden zespół dziew- Prof. Milan Petronijevic (Serbia) Turnieje i Ligi Regionalne Minipiłki Ręcznej. cząt i jeden zespół chłopców (dopuszczalne Koordynator projektu jest tworzenie zespołów mieszanych). Zespoły Tłumaczenie: Tomasz Kościak Zakończenie projektu pilotażowego.

INSPIRACJE 2010 NR 3-4 29

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 2929 22010-12-17010-12-17 15:43:4015:43:40 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r. JAK UCZĄ PIŁKI RĘCZNEJ W AUSTRII I DANII?

– Jeśli w aucie wysiądzie elek- tryka, to koniec z jazdą. Podobnie jest z piłkarzem ręcznym, jeśli na boisku „wyłączy” umysł i prze- stanie przewidywać kolejne ruchy oraz podejmować decyzje, to bę- dzie koniec gry – obrazowo tłuma- czył trener i psycholog Wolfgang Pollany z Austrii, gość Międzyna- rodowej Konferencji Nauczycieli „Piłka ręczna w szkole”. W kieleckiej konferencji ak- tywnie uczestniczyli przedstawi- ciele Komisji Metodycznej Euro- pejskiej Federacji Piłki Ręcznej: Austriacy Wolfgang Pollany oraz Helmut Höritsch i Allan Lund z Danii. Zagraniczni goście za- prezentowali swoje wykłady w czasie pierwszego dnia konfe- rencji w Hotelu Kongresowym. W drugim dniu obcokrajowcy poprowadzili praktyczne war- Goście zagraniczni konferencji. Od lewej: Helmut Höritsch, Milan Petronijevic, Wolfgang Pollany, Allan Lund sztaty z nauczycielami wycho- wania fi zycznego. Wielu z nich notowało rady – Warto zastanowić się, czy piłka ręczna dla towca, a dopiero potem budujemy jego spraw- specjalistów z Austrii i Danii. dzieci ma być taka sama jak dla dorosłych. My ność fi zyczną – wyjawił Allan Lund. Wolfgang Pollany zastanawiał się, jak spra- w Danii uważamy, że dla najmłodszych jest to Gość uczył także uczestników konferencji wić, aby piłka ręczna była atrakcyjną grą. trudny sport. zasad gry w „uliczną piłkę ręczną”. Przekony- Mówił też o ogromnej roli psychicznego przy- Dzieci mogą się szybko zrazić do tej dyscy- wał, że w ciągu najbliższych lat gra ta stanie się gotowania zawodników. pliny. Ośmioletnia córka znajomego zaczęła bardzo popularna w całej Europie. – Piłka ręczna to gra zespołowa, w której li- chodzić na treningi piłki ręcznej. Była zadowo- Helmut Höritsch z Austrii rozpoczął swój czy się nie tylko wytrenowanie, szybkość, ela- lona do czasu pierwszego meczu. Potem stwier- wykład od zaprezentowania fi lmu z Mistrzostw styczność czy technika, ale także umiejętność dziła, że nie będzie już trenowała. Ojciec dopy- Europy w Piłce Ręcznej. podejmowania decyzji. Zawodnik, kiedy dosta- tywał córkę o przebieg meczu. Okazało się, że – Niech te magiczne chwile wprowadzą nas nie piłkę na boisku, musi wiedzieć, co ma dalej koleżanki z zespołu nie podawały jej piłki. Pew- w atmosferę wielkich rozgrywek. Przy takich z nią zrobić. Ważne jest budowanie strategii gry, nie oceniły, że jest za słaba do zdobycia gola. imprezach jak mistrzostwa warto zastanowić a także motywacja do uprawiania tej dyscypliny. Dziewczynka rozczarowała się do szczypiornia- się, jak popularyzować piłkę ręczną. W jaki Każdy trener musi o tym pamiętać. Trzeba mieć ka. Teraz gra w badmintona. W tym przypadku sposób lobbować wśród lokalnych władz, jak wizję tego, co chcecie osiągnąć ze swoimi za- za szybko doszło do pełnej rywalizacji. Szko- wpływać na media. Dzięki relacjom telewizyj- wodnikami – tłumaczył Wolfgang Pollany z Ko- lenie musi być dopasowane do wieku dziecka, nym z rozgrywek Mistrzostw Europy w Piłce misji Metodycznej Europejskiej Federacji Piłki. bo inaczej się rozczarują i wykruszą z zespołu. Ręcznej miliony ludzi na całym świecie oglą- Gość z Austrii radził, aby trenerzy wykorzy- Dzieci w wieku od 5 do 10 lat powinny bawić dały tę dyscyplinę sportu – mówił wykładowca stywali w swojej pracy kamerę i rejestrowali się z piłką. Biegać z nią, rzucać. Piłka, którą z Austrii. zachowania zawodników w czasie gry. grają jest mniejsza niż dla dorosłych, dostoso- Radził też, aby trenerzy nie ograniczali piłki – W nagraniach dokładnie widać, co zawodnik wana do dziecięcych rąk – przedstawiał fi lozo- ręcznej do szkolnych sal. robi dobrze oraz jakie błędy popełnia. Po meczu fi ę duńskiej piłki ręcznej Allan Lund. – Grajcie w ręczną na plaży, na ulicach. możecie wszystko spokojnie omówić z drużyną. Allan Lund podkreślał, że w Danii nie wol- Wszędzie, gdzie jest to możliwe. Popularyzuj- Czasami zawodnik twierdzi, że czegoś nie umie no dzieciom poniżej 12 lat specjalizować się cie ją, aż stanie się najpopularniejszą grą zespo- zrobić, a wy mu możecie pokazać na nagraniu, że w żadnej grze. Dopiero po osiągnięciu tego wie- łową w Europie – prosił Austriak. już to wykonał – mówił Austriak. ku młodzi sportowcy uczą się taktyki i techniki Wykładów zagranicznych gości wysłuchało Równie ciekawy był wykład Allana Lunda z Da- wybranej przez siebie dyscypliny. blisko 200 nauczycieli wychowania fi zycznego nii, który przedstawił duński system kształcenia pił- – Bardzo koncentrujemy się na psychice za- z całej Polski. karzy ręcznych. Mówił też o pracy z dziećmi. wodników. Wcześniej kształtujemy umysł spor- Martyna Głębocka

30 INSPIRACJE 2010 NR 3-4

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 3030 22010-12-17010-12-17 15:43:4015:43:40 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r. SZCZYPIORNIAK ROŚNIE W SIŁĘ

Rozmowa ze Zbigniewem Tłuczyńskim, trenerem i piłkarzem ręcznym, zdobywcą brązowego medalu na mistrzostwach świata

Jak Pan ocenia Międzynarodową Konferen- cję Nauczycieli „Piłka ręczna w szkole”? – Dość często uczestniczyłem w podobnych konferencjach na Zachodzie Europy. Cieszę się, że teraz takie międzynarodowe spotkanie odbyło się w Kielcach. Organizatorzy stanęli na wysoko- ści zadania. Umożliwili naszej kadrze nauczycieli wychowania fi zycznego zobaczenie, jak napraw- dę gra się w piłkę ręczną, jak wyglądają treningi z małymi dziećmi. Dobrze, że został nawiązany kontakt z trenerami z Austrii i Danii. W tych krajach piłka ręczna stoi na wysokim poziomie. Wiele nowinek w tej dyscyplinie pochodzi stam- tąd. Takie spotkania są świetnym sposobem na popularyzowanie piłki ręcznej. Jestem zadowo- lony, że polska piłka ręczna rośnie w siłę.

W czasie warsztatów praktycznych nauczy- cielom bardzo podobały się ćwiczenia zapro- ponowane przez pana Allana Lunda z Danii. – Pan Lund pokazał bardzo ciekawe ćwiczenia. Proste do wykonania, co ważne z elementami za- bawowymi, które dzieci szybko podchwycą. Tak właśnie, poprzez zabawę z piłką trzeba wprowa- dzać do tej dyscypliny. Dziecko nie może się nu- dzić, bo inaczej zrazi się do piłki ręcznej. Chodzi bardziej o pokazanie uczniom, że szczypiorniak jest ciekawą dyscypliną. Widziałem, że warszta- ty spodobały się naszym wuefi stom. Ta zaba- wowa metoda sprawi, że dziecko będzie miało więcej chęci do grania. Zbigniew Tłuczyński – trener i piłkarz ręczny Wykładowcy – najlepsi specjaliści od piłki ręcznej, podkreślali w trakcie konferencji, się czegoś nowego. Ważne jest pokazanie, jak ny być czynne 24 godziny na dobę. Tak jest na jak ważna jest w tej dyscyplinie motywacja pracuje się grupach, z dziećmi, w jaki sposób Zachodzie. Tam grupy treningowe zmieniają się do grania. wprowadzać nowe elementy do gry. Istotne są co półtorej godziny. Ważne jest, aby nasze dzie- – Dziecko musi być zaangażowane. Rywaliza- też elementy ruchowe, to często jest sygnał dla ci nie spędzały czasu na ulicy czy tylko przed cja też jest niezbędna w tej dyscyplinie. Trzeba trenera, że dziecko ma predyspozycje ruchowe ekranem komputerów. pokazać, że jest się lepszym niż kolega. do uprawiania sportu. Co Panu podoba się w piłce ręcznej? Czy wuefi ści potrzebują takich konferencji Czy w Polsce jest teraz dobry czas, aby za- – To dyscyplina sportowa, która rozwija metodycznych, przecież w czasie studiów po- chęcać dzieci do trenowania piłki ręcznej? wszechstronnie, a także kształtuje charakter. znali tajniki gry w piłkę ręczną? – W ogóle jest dobry moment, aby zachęcać Uczy współpracy w grupie, pokonywania włas- – Takie konferencje to świetna nauka. Nawet, dzieci do sporu. Żeby czerpały radość i za- nych słabości, a jednocześnie daje dreszczyk jeśli nauczyciele wuefu w czasie studiów pozna- dowolenie z treningów, ze swojej sprawności rywalizacji. li zasady gry w piłkę ręczną, to chętnie dowiedzą fi zycznej. Sale sportowe przy szkołach powin- Rozmawiała: Martyna Głębocka

INSPIRACJE 2010 NR 3-4 31

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 3131 22010-12-17010-12-17 15:43:4115:43:41 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r. ZARAŻAJMY MŁODZIEŻ MIŁOŚCIĄ DO PIŁKI RĘCZNEJ

„Okrągły stół” dotyczący wykorzystania sukcesów reprezentacji Polski do stworzenia systemowych rozwiązań szkolenia dzieci i młodzieży

a zakończenie Międzynarodowej Kon- go słowa. Stać go na lepsze N ferencji „Piłka ręczna w szkole” uczest- wyniki. W dzisiejszej dys- nicy zasiedli do „okrągłego stołu”, dotyczącego kusji to państwa głos – głos wykorzystania sukcesów reprezentacji Polski nauczycieli, jest najważniej- do stworzenia systemowych rozwiązań szko- szy. Musimy zastanowić się, lenia dzieci i młodzieży. Debata była gorąca, jak wykorzystać szkołę, aby nauczyciele chętnie i bez skrępowania wyrażali promować piłkę ręczną. swoje opinie. Mówili o problemach w szkołach Jacek Wołowiec, dyrek- z brakiem hal sportowych oraz innych prze- tor ŚCDN: – Problem jest szkodach w uprawianiu szczypiorniaka. Pod- ważny. Jeśli reprezentacja kreślali również, jak ważny i rozwijający był ma odnosić sukcesy, to musi dla nich udział w kieleckiej konferencji. Poniżej być stworzony system szko- przedstawiamy zapis dyskusji. lenia. Podstawą tego systemu Prof. Janusz Czerwiński: – Wyniki repre- są szkoły. To tam uczniowie zentacji powinny być wykorzystane do popula- stawiają swe pierwsze spor- ryzacji piłki ręcznej. Popularny szczypiorniak towe kroki. miał już przed laty okres rozkwitu. Nasza druży- Stanisław Majorek, były na zdobywała medale, ale nie potrafi liśmy tego trener reprezentacji Pol- Jacek Wołowiec, dyrektor ŚCDN wykorzystać. Musieliśmy czekać 30 lat, aby ski, która w 1976 roku na reprezentacja osiągnęła kolejny sukces. Wierzę, Olimpiadzie w Montrealu zdobyła brązowy dziennikarze znają tę dyscyplinę? Czy pokazują że ten zespół jeszcze nie powiedział ostatnie- medal: – Usportowienie polskich uczniów jest szczypiornistów, którzy mogliby zostać idolami tragiczne. Dzieci nie potrafi ą dzieci i nastolatków? Trzeba propagować piłkę dziś biegać. Trzeba nauczyć ręczną w mediach. Podkreślać, że jest to dyscy- je sportu. Należy zejść ze plina wszechstronnie rozwijająca. To od niej sportowym przygotowaniem można rozpoczynać zabawę ze sportem. do klas I–III. Tylko, kto Nauczyciel wychowania fi zycznego, uczy najmłodszych uczniów uczestnik konferencji: – Często to rodzice de- wychowania fi zycznego? cydują o tym, jaki sport uprawia ich dziecko. Niestety nie są to fachowcy Jeśli przekonamy rodziców do piłki ręcznej od wychowania fi zycznego. jako dyscypliny wszechstronnie rozwijającej, A to jest złoty wiek rozwoju to zapiszą dziecko na treningi. Trzeba poprzez dziecka. Władze oświatowe media wpłynąć na rodziców. Uświadamiać im, powinny to zmienić. Specja- że to cenny sport. Powstają przy szkołach Orli- liści, czyli wuefi ści muszą ki, ale nie ma przy nich boisk do piłki ręcznej, prowadzić z dziećmi zajęcia a gdyby były, to spontanicznie tworzyłyby się sportowe. Cieszę się, że tak amatorskie drużyny szczypiorniaka. W mojej wielu nauczycieli uczest- szkole mamy 1800 dzieci i jedną halę sporto- niczy w tej konferencji. wą, w której często ćwiczy sześć klas równo- Na pewno wasza obecność cześnie. Piłka ręczna potrzebuje przestrzeni, przełoży się na jakość piłki jak mamy ćwiczyć? ręcznej w Polsce. Upatruję Nauczyciel II: – Reprezentacja nam pomaga w tym ogromną siłę. w popularyzacji piłki ręcznej. Warto, aby włą- Tomasz Kościak, konsul- czył się w to też Polski Związek Piłki Ręcznej. tant ŚCDN, nauczyciel wy- Nauczyciel III: – Reprezentacja szczypior- chowania fi zycznego: – War- nistów pomaga, ale Związek – niestety nie. to zwrócić uwagę na jeszcze Często za bardzo ingeruje w rozgrywki. Kiedyś jeden aspekt – siłę mediów. wystąpiłem do Związku o darmowe bilety na Zastanówmy się, jak media mecz piłki ręcznej dla uczniów. Nie dostałem Prof. Janusz Czerwiński pokazują piłkę ręczną? Czy ich. Jakiś czas później grała w naszym mieście

32 INSPIRACJE 2010 NR 3-4

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 3232 22010-12-17010-12-17 15:43:4215:43:42 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r.

reprezentacja polskich siatkarzy i ich Związek sam przysłał nam wejściówki. Władze miasta chęt- nie dają pieniądze na piłkę noż- ną, a o piłce ręcznej często się zapomina. Nauczyciel IV: – Powinny być darmowe bilety na mecze piłki ręcznej dla małych szkół spoza miasta. Dzieci byłyby zafascyno- wane. Podobnie, gdyby jakiś za- wodnik z reprezentacji odwiedził je w szkole. Helmut Höritsch, przedstawi- ciel Komisji Metodycznej Euro- pejskiej Federacji Piłki Ręcznej z Austrii: – W Austrii mamy po- dobne problemy. Też zastanawia- my się, w jaki sposób prowadzić zajęcia z dziećmi, żeby były dla nich interesujące. W jakim wieku zaczynać zabawę z piłką, jaką me- todykę stosować? Możecie się pań- stwo zwracać o pomoc do Komisji Nauczyciele chętnie zabierali głos podczas obrad „okrągłego stołu” Metodycznej Europejskiej Federa- cji Piłki Ręcznej, ale pamiętajcie, że szkoły nie zajmować się piłką ręczną. Dzięki tej konferen- Prof. Janusz Czerwiński: – Cieszę się, że aż są dla nas partnerami. Musicie to robić za po- cji dowiedziałem się niesamowitych rzeczy. tyle osób zabrało głos w dyskusji. Jestem przeko- średnictwem Polskiego Związku Piłki Ręcznej. Uczestniczyłem w zajęciach, które prowadzili nany, że jeśli nie będzie piłki ręcznej w szkołach, Dr Stanisław Hojda, Uniwersytet Jana tak wspaniali trenerzy, jak pan Stanisław Majo- to nie będziemy mieli dobrej reprezentacji. Dane Kochanowskiego w Kielcach: – Marzę, aby rek, pan Radosław Wasiak, pani Lidia Walczyk. są niepokojące. Z roku na rok maleje liczba za- w Kielcach udało się zorganizować Festiwal Wysłuchałem wykładu trenera Bogdana Wenty. rejestrowanych piłkarzy ręcznych. Mamy ich za- Piłki Ręcznej dla szkół, na podobieństwo Festi- To wszystko dodało mi energii. Może nie za- ledwie 15 tysięcy, a jak mówił nasz gość z Danii walu Harcerskiego. wsze mamy dobre warunki do trenowania, ale – ten pięciomilionowy naród ma 200-tysięczną Student wychowania fi zycznego z Warsza- róbmy to, co kochamy i zarażajmy młodzież rzeszę szczypiornistów. Może się tak zdarzyć, wy: – W swojej przyszłej pracy zawodowej chcę miłością do piłki ręcznej. że zabraknie nam zawodników. Wierzę, że wy będziecie propagować ten sport w szkołach. Ta wasza syzyfowa praca jest najważniejsza. Ona przy- niesie efekty. Zapisałem wiele cen- nych uwag. Nie są to łatwe spra- wy, niektóre wymagają czasu. Ale trzeba też samemu o wiele spraw walczyć. My na Wybrzeżu mamy świetne hale sportowe, a tylko jed- na kobieca drużyna odnosi sukcesy w piłce ręcznej. Zabrakło ludzi, którzy pracowaliby z pasją. Dzię- kuję za wasze opinie i postulaty. Przekażę je do Polskiego Związku Piłki Ręcznej. Zgadzam się, że tre- ningi piłki ręcznej, w formie zaba- wy, należy rozpoczynać wcześnie, już w „zerówce”. Jacek Wołowiec, dyrektor ŚCDN: – Dziękuję wszystkim za udział w konferencji. Początkiem wszystkiego jest pasja. Mam na- dzieję, że nie zabraknie jej nam przy propagowaniu piłki ręcznej. Do zobaczenia za dwa lata. „Okragły stół” był okazją, aby wspólnie porozmawiać o problemach szkolnego sportu Spisała: Martyna Głębocka

INSPIRACJE 2010 NR 3-4 33

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 3333 22010-12-17010-12-17 15:43:4415:43:44 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r. SZKOŁY GRAJĄ SZCZYPIORNIAKA

Rozmowa z Grażyną Jarosz, prezes Fundacji Vive Serce Dzieciom, która jest organizatorem Turnieju Mała Liga Piłki Ręcznej

Jak powstał Turniej Mała Liga Piłki Ręcznej? wowe. Po pierwszym turnieju – Wszystko zaczęło się w 2003 roku, w czasie poznałam pasjonatów piłki spotkania z Bertusem Servaasem, który zaprosił ręcznej w szkołach. Staliśmy mnie do organizacji Fundacji Vive Serce Dzie- się wielką rodziną. Co roku do ciom. Byłam jedną z siedmiu osób, które zasia- turnieju zgłasza się ponad 50 dały w Zarządzie i Radzie Fundacji. Okazało się, szkół. W czerwcu zapraszam że mamy z Bertusem Servaasem wspólną pasję nauczycieli wychowania fi - – piłkę ręczną. Mnie miłością do tej dyscypliny zycznego na spotkanie, w cza- zaraził mąż, który od lat kibicowa ł szczypior- sie którego omawiamy turniej nistom. Zaproponowałam organizację turnieju zeszłoroczny. Każdy może związanego z młodzieżą. Nikt wcześniej nie zgłosić swoje uwagi, sugestie. wpadł na podobny pomysł. Były wprawdzie tur- W tych spotkaniach aktywnie nieje organizowane przez Związek Piłki Ręcznej, uczestniczy Bertus Servaas, ale były to rozgrywki dla zespołów klubowych. który na przykład w tym roku Mnie od początku chodziło o przyciągnięcie do zaproponował, aby zawodnicy turnieju szkół z naszego województwa. Kiedy rozgrywali turniej w koszul- powiedziałam o tym pomyśle Bertusowi Serva- kach klubów, które grają w Eu- asowi stwierdził krótko: „Robimy”. I tak powstał ropejskiej Lidze Mistrzów. Tak Turniej Mała Liga Piłki Ręcznej. też się stało.

Zainteresowanie szkół turniejem piłki ręcz- Ile meczów rozgrywanych Grażyna Jarosz – prezes Fundacji Vive Serce Dzieciom nej nie było chyba takie proste. W Kielcach jest w czasie Turnieju? nie trenował jeszcze Bogdan Wenta i jego – Zaczynamy od eliminacji, które trwają 12 dni. kowo przyjeżdżali tylko zawodnicy, dziś może wspaniała drużyna. W każdym dniu drużyny grają 10 meczów, to każde dziecko, które chce obejrzeć mecz piłki – Nie było Bogdana Wenty, ale byli inni świet- jest w sumie 120 spotkań. Potem przez 6 dni ręcznej. Szkoły płacą tylko dojazd. Wejściówki ni trenerzy i zawodnicy. A co najważniejsze, trwają ćwierćfi nały, w czasie których odbywa mają za darmo z Klubu Vive Targi Kielce. Dzię- w Kielcach od lat zakorzenione były tradycje się po 9 meczów dziennie, czyli to są kolejne. ki temu około 700 najmłodszych kibiców oglą- szczypiorniaka. Już przecież w 1965 roku po- W półfi nałach rozgrywanych jest 6 meczów da mecz na najwyższym poziomie ekstraligi. wstała sekcja piłki ręcznej w Klubie Sportowym i w fi nałach też sześć. W czasie całego Turnieju „Iskra”. Wiedziałam, że wśród nauczycieli wy- zawodnicy rozgrywają 186 meczów. Co daje uczniom uczestnictwo w Turnieju chowania fi zycznego jest z pewnością wiele Małej Ligi? osób, które w przeszłości otarły się o ręczną Czemu w Turnieju Małej Ligi grają tylko ze- – Sport pozwala młodym ludziom odnaleźć się i mają w sobie pasję do tej dyscypliny. W pięciu społy męskie? także w innych dziedzinach. Rywalizacja na polu edycjach Turnieju Małej Ligi startowali zarówno – Z kilku przyczyn. Po pierwsze wpływają na sportowym przenosi się, w tym dobrym znacze- amatorzy, jak i zawodnicy trenujący na co dzień to koszty organizacji. Udział w Turnieju jest niu, na pole nauki. Sportowcy wiedzą, że człowiek w klubach. Po kilku latach obserwacji zawod- bezpłatny dla szkół. Ale nas jego organizacja musi walczyć w życiu. Uczą się wygrywania, ników i ich zachowań na boisku, doszłam do kosztuje około 120 tysięcy złotych. Jeśli doszły- ale także ponoszenia porażek. Walczą na boisku, wniosku, że jest to niesprawiedliwe. Zawodowcy by jeszcze drużyny kobiece, to koszty byłyby w czasie treningów, zdobywają nowe umiejęt- znali za dużo sztuczek, przy których amatorzy większe. Poza tym Klub Sportowy Vive Targi ności. Podobnie jest w szkole. Sport zaszczepia byli bezsilni. Od 2008 roku w turnieju nie grają Kielce jest drużyną męską. Trenerzy przycho- zdrową rywalizację. Drużynom, które nie mają zawodowcy. dzą na nasze mecze, obserwują zawodników. szansy na wygranie, ale ich zawodnicy pięknie za- Szukają talentów. Turniej Małej Ligi miał być chowują na boisku, wręczamy Puchary Fair Play. Jak jest zorganizowany Turniej Małej Ligi? właśnie taką kuźnią talentów. Poza tym każde dziecko dostaje dyplom i koszul- – Początkowo największym problemem było kę, a szkoła piłkę do szczypiorniaka. Dla zwycię- dotarcie do środowiska świętokrzyskich wuefi - W Turniejach Małej Ligi zawsze uczestniczą skich 12 drużyn (po 4 w każdej grupie wiekowej) stów, którzy zajmowali się piłką ręczną. Wraz kibice. Nawet ich dowozicie. Dlaczego? i ich trenerów są regulaminowe nagrody. Z okazji z Agnieszką Merwart, która dziś wykłada na UJK, – Przemawiają za tym względy edukacyjne. 5-lecia Turnieju Małej Ligi wręczyliśmy 784 pu- wykonałyśmy morderczą pracę związaną z wy- Uczymy kultury kibicowania. Chcę, aby ucz- charów dla wszystkich zawodników. Staramy się, słaniem faksów do większości świętokrzyskich niowie przyjechali na mecz i zobaczyli, że ki- aby otwarcie i zakończenie Turnieju było bardzo szkół z zawiadomieniami o turnieju. Zgłosiło się bicowanie może być przyjemnością. Wręczamy uroczyste. To wielkie święto szkolnej piłki ręcznej wówczas ponad 50 szkół. Pierwszy turniej odbył Puchar Kibica dla najlepiej dopingujących kibi- i dlatego chcemy uczcić je najlepiej, jak potrafi my. się tylko w dwóch kategoriach wiekowych. Grały ców. Poza tym publiczność, to ósmy zawodnik drużyny ze szkół gimnazjalnych i ponadgimna- na boisku. Zapraszamy też uczniów do kibico- Dziękuję. zjalnych. Od drugiej edycji doszły szkoły podsta- wania w czasie meczów ekstraklasy. Począt- Rozmawiała: Martyna Głębocka

34 INSPIRACJE 2010 NR 3-4

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 srodki.inddsrodki.indd 3434 22010-12-17010-12-17 15:43:4715:43:47 Międzynarodowa Konferencja Nauczycieli „Piłka Ręczna W Szkole” Od redakcji Kielce, 10-12 Czerwca 2010 r. Szanowni Czytelnicy, z wielką przyjemnością przekazujemy do rąk Państwa wydanie specjalne „Inspira- JAK OCENILI MIĘDZYNARODOWĄ cji” w całości poświęcone Międzynarodowej Konferencji Nauczycieli „Piłka ręczna w szkole”, którą zorganizowało 10-12 czerwca 2010 roku Świętokrzyskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach. KONFERENCJĘ NAUCZYCIELI PISMO ŚWIĘTOKRZYSKIEGO Obecność blisko dwustu nauczycieli wychowania fi zycznego z całej Polski pokazała CENTRUM DOSKONALENIA rosnące zainteresowanie tą dyscypliną sportu w polskich szkołach, a dla organizatorów „PIŁKA RĘCZNA W SZKOLE”: NAUCZYCIELI W KIELCACH konferencji była potwierdzeniem, że tego rodzaju spotkania są bardzo potrzebne, i to z kilku powodów. Kielecka konferencja była okazją, by zapoznać nauczycieli z najnowszą wiedzą Prof. Janusz Czerwiński: – Cieszę się przede Jan Wilczek, nauczyciel wychowania fi - REDAKCJA na temat metod nauczania piłki ręcznej z wykorzystaniem rozwiązań europejskich oraz wszystkim, że tak wielu nauczycieli wychowania zycznego w Gimnazjum w Kamieniu, woje- BARBARA SKARŻYŃSKA umożliwić im udział w warsztatach prowadzonych przez najlepszych trenerów z Polski fi zycznego z całej Polski wzięło udział w tej kon- wództwo podkarpackie: – Rewelacyjne były i zagranicy. Takie spotkanie to także sprzyjający moment, aby porozmawiać o problemach WSPÓŁPRACA ferencji. To dobrze wróży przyszłości polskiej zajęcia w hali z praktykami piłki ręcznej. Spo- sportu młodzieżowego w gronie polskich i zagranicznych specjalistów. TOMASZ KOŚCIAK piłki ręcznej. Gratuluję uczestnikom, że wytrwali dobały mi się elementy obrony, które wykorzy- IZABELA KRZAK-BORKOWSKA Mamy nadzieję, że zebrane w niniejszym wydaniu materiały konferencyjne i rela- do końca spotkania. Podobało mi się, że tak ak- stam w czasie lekcji. Uczniowie nie lubią grać ZDJĘCIA cje z trzydniowego spotkania pozwolą Państwu wrócić pamięcią do tamtych wydarzeń tywnie ćwiczyli w trakcie zajęć praktycznych w obronie, wszyscy chcą być w ataku i rzucać MARTYNA GŁĘBOCKA oraz okażą się wartościową pomocą metodyczną w organizowaniu atrakcyjnych zajęć oraz chętnie dyskutowali w czasie „okrągłego na bramkę. Teraz mam nadzieję, że nowości z dziećmi i młodzieżą z wykorzystaniem walorów piłki ręcznej. stołu”. Widać, że interesują się piłką ręczną, także im przypadną do gustu. Zapraszamy do lektury. dla wielu jest to pasja. Chwała organizatorom, Mirosław Słowik, Gimnazjum nr 5 w Gło- ADRES REDAKCJI Redakcja „Inspiracji” że podjęli się tego przedsięwzięcia. Ta konferen- gowie, województwo dolnośląskie: – Doskona- ŚCDN, ul. Marszałka cja była skierowana do właściwych odbiorców. le podana teoria i praktyka piłki ręcznej. Wszyst- Józefa Piłsudskiego 42 Spis Treści Bez piłki ręcznej w szkole nie uda się stworzyć kie wiadomości i umiejętności przydadzą mi się 25-431 Kielce w przyszłości dobrej reprezentacji. Kielce są dziś w pracy. • Barbara Skarżyńska stolicą piłki ręcznej. Ewa Salomon, Szkoła Podstawowa w Boch- Krystyna Partyka, nauczyciel wychowania ni, województwo małopolskie: – Jako trener TELEFONY Spotkanie pasjonatów piłki ręcznej ...... 3-4 41 362 45 48 fi zycznego w Zespole Szkół w Łowisku, woje- piłki ręcznej i nauczyciel wuefu staram się jak • Martyna Głębocka wództwo podkarpackie: – Na mnie największe najczęściej uczestniczyć w różnorodnych szko- 41 362 45 13 Piłka ręczna ma w sobie wszystko wrażenie zrobił wykład i osobowość trenera repre- leniach. Przyznaję, że jestem pod dużym wra- tel./fax 41 362 48 99 – rozmowa z dyrektorem ŚCDN Jackiem Wołowcem ...... 5 zentacji Bogdana Wenty. Świetne były też zajęcia żeniem konferencji w Kielcach. Wszystko było • Prof. dr hab. Janusz Czerwiński sportowe, w trakcie których uczyliśmy się cieka- na wysokim poziomie. Bardzo ciekawe były wy- DRUK Charakterystyka gry w piłkę ręczną ...... 6-9 wych elementów gry w piłkę ręczną. Zwłaszcza kłady trenerów z Danii i Austrii, którzy przedsta- Oficyna Drukarska • Barbara Skarżyńska zabawy z piłeczką tenisową zaprezentowane przez wili tamtejsze systemy szkolenia zawodników. Jacek Chmielewski Diagnoza, czyli przygotowanie do skutecznego działania ...... 10-11 Allana Lunda będę mogła pokazać moim uczniom. W mojej szkole istnieje klasa sportowa o profi lu Szybko się ich nauczą i dzięki temu chętniej będą piłki ręcznej, z pewnością wykorzystam w czasie Warszawa • Barbara Skarżyńska grali w piłkę ręczną. Organizacja konferencji była zajęć wiedzę i praktykę zdobytą w Kielcach. Zespół jak klucz ptaków ...... 12-13 wspaniała. Organizatorzy pomyśleli o wszystkim. Zanotowała: Martyna Głębocka Redakcja zastrzega sobie • Prof. dr hab. Stanisław Żak prawo do dokonywania Prakseologiczne podejście do procesów treningowych w grach zespołowych skrótów w tekstach – wybrane zagadnienia ...... 14-22 artykułów i zmiany • Helmut Höritsch (Austria) tytułów. Piłka ręczna – koncepcja nauczania w Austrii ...... 23-26 Nie odpowiadamy za treść • Allan Lund (Dania) płatnych reklam Duński model szkolenia w piłce ręcznej na poziomie szkolnym ...... 27 • Milan Petronijevic (Serbia) Dr Stanisław Hojda, Uniwersytet Jana Kochanow- i ogłoszeń. skiego w Kielcach: – Marzyłem, aby taka konferen- „Minipiłka ręczna – piłka ręczna szkole”. Projekt serbski ...... 28-29 cja odbyła się w Kielcach. Jestem zachwycony jej per- „Inspiracje” • Martyna Głębocka fekcyjną organizacją i przebiegiem. To była bardzo Jak uczą piłki ręcznej w Austrii i Danii? ...... 30 udana impreza. Mogła zaistnieć dzięki wielu osobom rozprowadzane – zespołowi ludzi w Kielcach, którzy pomagali dyrek- są bezpłatnie. • Martyna Głębocka torowi ŚCDN Jackowi Wołowcowi w zorganizowaniu Szczypiorniak rośnie w siłę – rozmowa ze Zbigniewem Tłuczyńskim, Zainteresowanych naszym tego przedsięwzięcia. Wspierali go finansowo i men- trenerem i piłkarzem ręcznym, zdobywcą brązowego medalu talnie. Co istotne, udało się nam zaprosić do udzia- pismem zapraszamy do na mistrzostwach świata ...... 31 łu autorytety w piłce ręcznej, w tym prof. Janusza siedziby ŚCDN – Redakcja • Martyna Głębocka Czerwińskiego, przedstawicieli Europejskiej Fede- „Inspiracji”, pok. 17. racji Piłki Ręcznej. Swoją filozofię podejścia do piłki Zarażajmy młodzież miłością do piłki ręcznej (debata) ...... 32-33 ręcznej oraz w ogóle do sportu, przedstawił trener • Martyna Głębocka reprezentacji Bogdan Wenta. Widziałem, jakie wra- Zapraszamy na stronę Szkoły grają w szczypiorniaka – rozmowa z Grażyną Jarosz, żenie wśród nauczycieli zrobiło jego wystąpienie. internetową ŚCDN prezes Fundacji Vive Serce Dzieciom ...... 34 Byli nim oczarowani. Często traktujemy sport czysto www.scdn.pl instrumentalnie, jako działanie wyłącznie praktyczne. • Martyna Głębocka A tak nie jest. Przy każdym praktycznym działaniu Jak ocenili Międzynarodową Konferencję Nauczycieli musi pojawiać się teoria. W naszej konferencji udanie ISSN 1428-5479 „Piłka ręczna w szkole” ...... 35 Nauczyciele wysoko ocenili kielecką konferencję połączyliśmy teorię z praktyką.

2 INSPIRACJE 2010 NR 3-4 INSPIRACJE 2010 NR 3-4 35

IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 okladka.inddokladka.indd 2 22010-12-17010-12-17 115:53:135:53:13 IInspracjenspracje 22010010 3-43-4 okladka.inddokladka.indd 1 22010-12-17010-12-17 115:52:335:52:33