~TEATR W IELKI NARODOWA

Dyrektor naczelnyI GeneralDirector WALDEMARDĄBROWSKI

Dyrektor artystyczny I Artistic Director MARIUSZTRELIŃSKI Dyrektor PolskiegoBaletu NarodowegoI Polish National Ballet Director KRZYSZTOFPASTOR Dyrektor muzycznyI Music Director CARLOMONTANARO Drammalirico w czterechaktach I in tour acts Libretto: GiuseppeGiacosa, Luigi lllica, RuggeroLeoncavallo, DomenicoOliva, Marco Praga, GiacomoPuccini, Giulio Ricordi wedługAntoine'a PrevostaI after Antoine Prevost

Oryginalnawłoska wersja językowa I In the original ltalian

Wykonaniaodbywają sięza zgodąI Performances with the consentof G. RICORDI& CO.,Biihnen- und MusikverlagGmbH, Munich

DyrygentI ConductorPatrick Fournillier

ReżyseriaI Director Mariusz Treliński

ScenografiaI Set DesignerBoris Kudlićka

KostiumyI CostumeDesigner Magdalena Musiał ChoreografiaI ChoreographyTomasz Wygoda

ReżyseriaświatełI Lighting Designer Felice Ross Przygotowaniechóru I ChorusMaster Bogdan Gola

DramaturgI LiteraryConsultant Piotr Gruszczyński Projekcjewideo I Videoprojections Bartek Macias

FryzuryI Hair DesignerPiotr Wasiński Makeup Sylwia Rakowska

ManonLescaut Amanda Echalaz

LescautMikołaj Zalasiński KawalerRenato Des Grieux Thiago Arancam GeronteDi RavoirMarek M. Gasztecki EdmondoPavlo Tolstoy

NauczycielTańca, Latarnik Karol Kozłowski

Gospodarz, SierżantJacek Janiszewski

Mr. EyeTomasz Wygoda I Marek Żerański

M. Patrycja Soliman aktorkaTeatru Narodowego I DominikaŁakomska

Zespół:Małgorzata Pańko,Wanda Franek, Aleksandra Orłowska-Jabłońska, RamonaRay, Maria Stasiak orazI and

AnnaUlas (aktorka Teatru Narodowego) , JustynaBiałowąs, Adrianna Chlebicka , MarzenaGórska , Iga Górecka,Paulina Klimaszewska , DorotaMentrak , WeronikaSzawarska

Chór i OrkiestraTeatru Wielkiego - OperyNarodowej Chorusand Orchestraof the TeatrWielki - Polish National Opera

PrapremieraI WorldPremiere Teatra Regio, Turyn I Torino, 1/02/1893 Premierapolska I PolishPremiere Teatr Wielki , WarszawaI ,23/01/1895 Premieraobecnej inscenizacji I Premiereof this production TeatrWielki - OperaNarodowa I PolishNational Opera , 23/10/2012

KoprodukcjaI Coproduction Theatre Royal de La Monnaie,Bruksela J Brusse/s WelshNational Opera,Cardiff Manonwybiera pełne przepychu życie u boku Geronte'a. Jest w centrum Aktli: WŁADZA zainteresowania. Jej brat uważa,że dokonała słusznego wyboru (Una

casetta angusta era la tua dimora.. . - Mieszkataśw nędznym domku).

Manontęskni za Des Grieux , od dawnanie miałao nim wiadomości.Tym­

czasemDes Grieux , balansującna granicy prawa , próbujezdobyć pieniądze

by móc kiedyśznów zdobyćManon (In quelle trine morbide. .. - W tych

miękkichkoronkach ... ).

Wieczórw dużymmieście .Pracownicy korporacji kończą Przyjęcieu Geronte 'a, wydanena cześćManon. Otoczona perwersyjnie

AKTI:MATRIX pracę i wysypują sięna ulicę.Koniec pracy oznaczaprzy­ pożądliwymimężczyznami stałasię ich zabawką,lalką ,która w zamianza mus zabawy. Zapowiadasię kolejny ,szalony wieczór"...... kosztowneprezenty tańczy tak, jak jej zagrają.A jednak Manon nudzi się. DesGrieux ma dośćrutyny codzienności.Niejasnotłuma­ Dobramaterialne n ie wystarczają.

czy sięz niechęci do zabawy i brakumiłosnych przygód .

Miłość,zakochanie , uwiedzeniestają siędla Des Grieux Pojawiasię Des Grieux . Powrótkochanka budzi w Manonniepokój . Docho­

, , . , zazdrościkłótni błaga szansąwyrwania z matrixucodziennośc i.Nagle z tłumu dzi do sceny i wyrzutów. Manon by jej nie odrzucał

jak zaburzeniewzrokowe , jak szum powidokowychpożą­ DesGrieux jest bezsilnywobec toksycznego uczucia .

dańwyłania sięOna (Travoi belle brune bionde... - Czy ......

wśródwas , ślicznotki... ). Gerontezastaje ich razem. Manon kpi z obleśnegostarca i ostatecznie

wybieramłodość .Kiedy Geronte odchodzi , znowuczuje się wolna .

Jej obecnośćzaczyna się konkretyzować .Manon poja­

wia sięw towarzystwieswojego brata Lescauti starego Manon chce uciec z Des Grieux, ale żaljej luksusu, w jakim żyje .. Geronte'a (ManonLescaux mi chiamo... - Nazywamsię ...... (Ah!Manon , mi tradisceil tuo to/le pensier. - OchManon , zdradzaszmnie Manon Lescaut... ). Des Grieuxjest oczarowany(Donna swoimi szalonymimyślami ... ). Muszą się śpieszyć .Lescaut ostrzega , że

non vidi mai similea questa- Nigdynie spotka/emkobiety Gerontenasyła na nich policję.Manon nie zdajesobie sprawy z niebezpie­

podobnejdo nie/). Wreszcieprzez chwilę czuje się szczę­ czeństwa.Oskarżana przezGeronta o kradzież,zostaje zatrzymana .

śliwy. c.:» Miasto ironicznie komentuje zachowaniezakochanego DesGrieux...... DesGrieux odnalazł Manon w niewoli.Jest jednąz wielu kobiet,które mają AktIli: UPADEK byćwywiezione z miasta.Ta noc , tak jak całeżycie ,jest dla DesGrieux nie­

Pojawiasię Geronte w otoczeniukobiet. Jest medialnym ustannym, pełnymudręki i przywidzeń oczekiwaniem na wyśnionąManon.

potentatemi ważnąfigurą w świecie przestępczym .Jest

Terazczeka na widzenie nią.To wszystko co udałosię załatwić dzię­ perwersyjny, twardy i okrutny. Dla niego Lescautstręczy ~ z , się, potępione . zobaczyć swojąsiostrę Zdajesobie sprawę,że spotkanie z Geron­ ki Lescaut. Miasto schodzi by swoje oblicze.

możeobecność Manon kolejnąprojekcją chorego umysłu ,podob­ tem to możliwośćfinansowego i społecznegoawansu...... A jest

W tej grze kartąprzetargową jest ciało Manon . nie jak zbiorowysąd nad nią,któremu przewodzi Geronte? Manon jak inne

zdegradowanei poniżone kobiety zostaje wykluczona . DesGrieux chce być

Noc w barze. Des Grieux spotyka Manon. Ostrzegają z niądo końca.Mimo wszystko! (Guardate , pazzoson! guardate... - Patrz­ przed Gerontem.To spotkaniedwojga samotnych, spra­ cie, jestem szalony... ).

gnionychmiłości ludzi. Postanawiają uciec. Geronte wpa­

da w furięna wieść, że ktośodebrał mu jego zdobycz.

W zawieszeniumiędzy snem i śmiercią,między marzeniem a pożegnaniem Lescautzapewnia Geronte 'a, żeManon , która nie potrafi AktIV : POMIĘDlYŚWIATAMI(Aridalanda ... immoto cie/o! - Ja/owepustkowie .. . nieruchomeniebo.0. żyćz dala od luksusu, szybkodo niegopowróci.

Seno Manonrozpada się .Wracają strzępy relacji, niezabliźnionerany, frag­

menty rozmów, wyrzuty. Ostatecznyrozrachunek. Niekończące siępoże­

gnanie. Des Grieuxmodli się(O Dio, a cui tanciullo anchi'io levai la mia

preghiera, un soccorso, un soccorso!- Boże,któremu jako eh/opiecode­ bratemswoje modlitwy, pomocy! Pomocy!) . Dlaniego to jest jak koszmarny

sen, w którymnie możnazrobić nic, żeby pomóc umierającej ukochanej.

Manon (Sola, perduta, abbandonata... - Sama, zgubiona, opuszczona... )

pragnącajedynie ludzkiego uznania , umierasamotnie , wciążnienasycona ,

cierpiącai zadająca cierpienie ... Tańczyna gruzach wyobrażonego .. .

4 5

MichałBajer • •

SZESCIUAUTOROW MASSENETKONTRA PUCCINI

ostaćManon Lescautpojaw ia sięw Pamiętnikui przygodach

szlachcica, który wycofa/się ze spraw świata,dzieła o równ ie

złożonejstrukturze , co jego tytuł.Jego autoremjest Antoine­

FranGoisPrevost , zwany księdzemPrevostem (1697-1763). WPOSZUKIWANIU POSTACI Wielotomowy utwór stanowi przykładtego, jak gruntownie wykształconyFrancuzz pierwszejpolowy XVIII wieku wyobra­

żałsobie powieść,gatunek wciąż jeszcze słabo skodyfikowany , nieopisany,

uchodzącyza niski. Pamiętnikstanowi zbiór rozmaitychh istorii i doświadczeń,

relacjonowanychw formie zbliżonejczęstodo noweli , głosemtytułowego

szlachcica.Historie następująpo sobie bez istotnegofabularnego uzasad­ Wśróddominujących na XIX-wiecznym rynku operowymadaptacji utworów nienia. Z punktuwidzenia współczesnego czytelnika, książka musi wydawać

literackichManon Lescautzajmuje miejsce dośćszczególne. Nie chodzi siędość bezładna .Ze względuna brak spójnej, harmonijnejintrygi , różni się

zarównood powieściXIX-wiecznej , jak i XVIII-wiecznycharcydzieł gatunku, np. wyłącznieo zainteresowanie, jakie temat wzbudzału kompozytorów, a to, NowejHeloizy Rousseau czy Niebezpiecznychzwiązków Choderlosa de Laclo­

że najsłynniejsze , jak wiadomo,byto spore. Osobliwość polegana tym, dwie sa. Okołostustron icowa HistoriaManon Lescaut , ostatniaczęść wieloks ięgu opery o Manon- autorstwaMasseneta (1884) i Pucciniego(1893) - powtarzagłówny wątek całego cyklu : tekst jest zapisemopowiadania kawalera DesGrieux , dokonanegow obecnościtytułowego szlachcica. Mamy tu więcdo ciesząsięciągle niemal równąpopularnością, a stawa każdej z nich czynieniaz zalążkiemstruktury szkatułkowej, wynikającej ze spotkania dwóch

interwenuje też bieg wziętejz osobna prawie idealnie zrównoważyła stawęliterackiego oryginału, narratorówpierwszoosobowych . Narrator-szlachcic i w

historii, dostarczającnarratorowi-kawalerowi Des Grieuxsumy koniecznejdla nie spychającgo równocześnie w zapomnienie przekupieniastrażników uwięzionej Manon.

Zwięzła,linearna struktura opowieści Kawalera Des Grieux

pozwalabardzo silnie wybrzmieć tematowinamiętności, azwyczajoperowe adaptacje modnych w swoim czasie powieści

i dramatówalbo zupełnieprzyćmiewają pierwowzory (jak Ernani, zagadnieniufilozoficznemu, teologicznemu i medycznemu

Rigoletto, Trubadur,Tosca, Madama Butterfly) , albozostają przytło­ w okresiepoprzedzającym powstanie psychologii czoneich zasłużonąliteracką renomą.Kto słyszał choćby jedną arię

z EsmeraldyLuise Bertin, opartej na wciążczytywanej powieści Praca nad dziełemnie przebiegała we współczesnymkształcie.

KatedraMarii Pannyw ParyżuWiktora Hugo? Malo kto zna Quo sprawnie.Redakcja satysfakcjonujące­ vadis?Jeana Nouguesa czy nawetSalammbo Ernesta Reyera . W odróżnieniu go librettaokazała siętakim

od wszystkichwymienionych dziel , tytułManon Lescaut odsyła jednocześnie Aby wytłumaczyćsięojcu ze swoich błędów,Des Grieuxsprawnie posłu­ wyzwaniem,że ostateczny tekst jest do trzech dziel. KsiądzPrevost , Masseneti Puccini nabyli trwale prawa do guje sięretoryką wykładaną w kolegiach . Ale jego obronajest paradoksalna

uważaniaManon za swojedziecko , na równi z fantomatycznym- nieobecnym zlepkiemfragmentów napisanych przez z punktuwidzenia racjonalistycznej etyki , poddającejemocje kontroli rozsąd­

, zarównow powieścijak w adaptacjach- panemLescaut. U wykształconego ku. Uleganienamiętnośc iomnie możebyć usprawiedliwieniem dla . .. błędów sześciuautorów , z których

Europejczyka, imięi nazwisko bohaterki wywołuje konglomerat wspomnień wynikającychz ulegania namiętnościom .A w powieściPrevosta , te błędyprzy­ żadennie podpisałsięna stronie

powieściowychi wrażeńmuzycznych , zapisanychw dwóchróżnych językach. bieraćbędą co raz bardziejniepokojące kształty: krzywoprzysięstwa ,kradzieży , tytułowej.Bylito: Ruggero Leoncavallo, Opera Pucciniegopowstaje jako ostatnia, co sprawia, żeautorzy tej wer­ morderstwa.

sji musieli byćświadomi kulturowych rezonansów , którymi wibruje temat. MarcoPraga, Giuseppe Giacosa, Podejmująctemat typowy dla pisarstwamoralistycznego , Prevost, w odróż­ Istotnie- co potwierdzająwypowiedzi samego Pucciniego - ManonLescaut DomenicoOliva, Luigi lllica, nieniuod wielu pisarzyswojej epoki, unikawpisania reprezentacji namiętności

z 1893 rokuopracowana została w odnies ieniu do poprzednichwersji , niekiedy w strukturęjednoznacznego exemplum . Pod jego piórem, Des Grieux- czło­ wspomaganiprzez samego Giacomo

przedłużająctradycję,częściej brutalnie ją łamiąc .Podejmując tematw okresie wiek zbaczającyna złądrogę z powodu zlej miłości- nie jest tylko antybo­ Pucciniegopod okiem wydawcy wielkiejsławy utworu JulesaMasseneta , Puccininie możeuzasadnić wyboru haterem, przeciwieństwemmoralistycznych instrukcji obsługidobrego życia ,

inaczej,jak ambicjąukazania jego nowychaspektów. GiulioRicordiego. mającymwzbudzać odrazę i przerażenie .Do pewnegostopnia , autor dotyka

8 9 nienazywalnego, wzbudzającw kilku pokoleniachczytelników nie tylko przera­ iii!!! MŁODA,ZDROWA CHCIWA żenie także , zmieszaneze współczuciem,lecz coś bardziej mrocznego - niemą c:,.::,- c:,.::, fascynacjęobrazem upadku, upokorzenia i zła.

onstrukcja teatralnychadaptacji Manon Lescaut różnisięod == Tenmroczny wymiar oświeceniowej historii nie znalazłekwiwalentu we wcze­ =- snych XIX-wiecznychadaptacjach muzycznych , balecie Helvyegoi opera wielu XIX-wiecznychwłoskich oper szczegółem tak widocznym , c:: żełatwo umyka uwadze : przedstawieniemna scenie pierwsze­ CC comique Aubera.Wybór teatralnychform wiele mówi. Wprawdziegatunek go spotkaniakochanków . Żadneinne z 29 dziel Verdiegonie ...... opera comique nie ograniczasię wyłącznie do konwencji żartobliwej, fran­ iii!!! zawieratakiej sceny, podobniejak żadnaopera Belliniego. Ta nie włoskiejJak c::::::t cuska opera comique jest odpowiednikiem buffa. stwier­ morfologicznaciekawostka posiada swoje wyjaśnieniesyste­ :::.:: dza w 1835 roku felietonistaparyskiej . Gazettemusicale ": .Operacomique w mie poetykilibretta : mimo nawiązańdo nowoczesnej - a więcromantycznej ...... przynależąwszystkie odcienie i wszystkiekolory . Wolnojej przeskakiwaćod

...... - treści,dramaty muzyczne długo zachowują częśćograniczeń narzuconych żartudo surowości oraz przechodzić z tragicznych scen poważnegodramatu iii!!! przez klasycyzm. Z jednej strony, libretta zrywająz dosłownym rozumie­ ...... do pociesznościopery buffa ". Te słowa,napisane na 40 lat przed premierą

C'-' niem zasadyjedności czasu,gdyż trwanie ich akcji przekraczazwykle dobę ; C'-' CarmenBizeta dowodzą elastyczności gatunku. W tym kontekścieprzerób• z drugiejjednak strony raczejnie spotykamyw tej epocewielu librett o wyraź­ c:: ka fabułyPrevosta na opera comiquenie powinnadziwić. Jules Massenet,

::IE nie epickim porządkuczasowym, w których rytm wydarzeńmierzyłby się wystawiającw 1884 roku Manon, równieżopatrzoną określeniem gatunko­ w miesiącachalbolatach. Autorzy pozostają wierniArystotelesowskiej senten­ wym opera comique,przyjął jednak nieco innąstrategię .Pisząc na kilka lat

cji, nakazującejprzedstawienie pewnej logicznej sekwencji działań ,a nie całe­ przedPuccinim , wyciągnąłjużkonsekwencje z długiejteatralnej tradycji tematu

go życiabohatera. Tym samym , akcjaromantycznych oper otwiera się zwykle i zaproponowałdzieło,które świadomie częstosytuuje się na grunciestylizacji. w momenciebliskim punktowi kulminacyjnemu - in mediasres . Takabudowa MassenetowskaManon stanowi wyraz czułości dla dawnych konwencji opera

nie pozwalana ukazaniepełnego rozwoju erotycznych relacji. Uczuciamiłości comique,opiera się na subtelnymdialogu z zastanymiformami, przy tym inte­

i zazdrości,które doprowadzają do dramatycznego kryzysu , narodziłysięzwy­ ligentnydystans nigdy nie prowadzido parodii.

kle o wiele wcześniej,a ich początekprzywołany zostajetylko we wspomnie­ Mimoodżegnywania sięod Massenetowskiego wzorca, w swojejManon Puc­ niu (dobrymprzykładem jest Boitowska wersja Otella dla Verdiego:usuwając cini równieżposłużył sięstylizacją ,kulminującą w scenielekcji tańcaz li aktu , pierwszyakt, librecistawe współpracyz kompozytorem kondensują oryginalną gdzieodnajdujemy kolejno madrygał i menueta . A jednakwioska lektura Prevo­

Szekspirowskąstrukturę).I tutaj zaznacza się wyjątkowość tematu Manon . sta odcinasię od istniejącychadaptacji, nawiązując silniej do ciemnych aspek­ W dramatachjej poświęconychgłównynacisk pada nie na określonąsekwen­ tów powieści.Pod względem innowacji w podejściudo tematu symboliczne

cjęzdarzeń (któraróżni sięznacznie u Halevy'ego, Aubera,Masseneta i Pucci­ wydajesię miejsce, jakie w ManonPucciniego zajmuje stylizacja na dawnefor­ niego), ale na ewolucjęłączącej bohaterów emocji. Ta ewolucjaodmalowana my wokalne: I akt otwierasię przerwaną canzoną młodego poety, któremu chór

zostajew sposóbkompletny , od narodzinpo śmierć. nie pozwaladojść do słowa; madrygał w li akcie stanowi znak przyjętych przez

Manonspołecznych ograniczeń (nazwisko zamożnego kochanka - de Ravoir,

z prefiksem„ re" - oznaczanie tylko .mieć",ale .mieć wiele razy ", co sugeruje Podtym względem Manon Lescaut jest tematem brak świeżościi przechodniość wszelkichform właściwychjego egzystencji) ,

natomiast zwrot akcji zwiastuje szekspirowskapiosenka Zapalacza Latarń z gruntu„ niearystotelesowskim" i zapowiadaraczej w Ili akcie. Ostatniakt jest jedynym,w którymtekst librettadefinitywnie uwalnia

sięod cudzysłowów.SwoistaPucciniowska opowieść o Manon dochodzi do dramaturgiczneeksperymenty XX wieku.

głosustopniowo, wyłaniając siędopiero z gmatwaninycytatów .

I stąd- rzadka w operach- scenapierwszego spotkania (niespodziewanym precedensemjest KopciuszekRossiniego z duetemUn soavenon so che„ ..

stanowiącymrodzaj melancholijnej medytacji nad rodzącymisięuczuciami ,

z kolei swoistąpróbądramatu jako szerokiejpanoramy życia bohatera jest

Simone BoccanegraVerdiego) . W odróżnieniuod bardziej skomplikowanej

strukturyopery Masseneta, Puccini i jego libreciścizredukowalifabułę powie­

ściPrevosta do trzyelementowegoschematu : pierwsze spotkanie Manon

i KawaleraDes Grieux(akt I) - zejściesiękochanków po rozstaniu(li akt)

- upadeki śmierćManon (Ili i IV akt). Włoscytwórcy wyeliminowaliwszyst­

ko, co zbliżałofrancuską operędo komedii : (scenęz ośmieszonym starcem,

scenęz szulerami). Dzieło Masseneta odpowiadało na oczekiwanie francuskiej

publiczności,przyzwyczajonej do odkrywaniaw teatrzepanoramicznego odbi­

cia świata.Francuskie sztuki z XIXwieku dzieląsięczęsto na obrazy , których

funkcjąbywa nie tyle rozwijaniefabularnego wątku ,co kreśleniezbiorowego

portretu otaczającejprotagonistów społeczności. Za dodatkowązaletę uważa

11 10 CC siękontrastowanie obrazów, pozwalające na ukazanie rozmaitych społecznych przenikniona- na swój sposóbniema, bo pomijającamilczeniem własne dyle­

kodówi ich wpływuna bohaterów . To wszystkojest widocznew ManonMas­ maty - ManonPucciniego odcina się nie tylko od tradycji romantycznej,lecz ~== :z:: seneta,gdzie sukcesjaobrazów odpowiada zarazem wymogom wnikliwego takżewerystycznej . W oczachwspółczesnego odbiorcypodobna kreacja koja­ ~ opisu społeczeństwai poszukiwana kontrastu (oberża - skromne mieszkanie rzy sięz naturalizmem. Tę asocjację wzmacnia inna scena, poprzedzająca finał

- park - zakrystiaparyskiego kościoła - salon - pustkowie). Puccini i jego li aktupróba opuszczenia apartamentu Geronta de Ravoir. Słyszączbliżających CC libreciścizrezygnowali ze społecznejwarstwyhistorii Manon.U nich - mimo sięzbirów , DesGrieux próbuje skłonić bohaterkę do natychmiastowej uciecz­

c:::::t , == obecnościwielupostaci pobocznych - uwagawidza nigdy nie ulegarozprosze ­ ki, ale w tym momencieManon nie jest jużkochanką człowieka tylko klejno­ CC

niu, nigdynie rozlewasię na zbiorowość,ale przeciwnie- zostajeprzywiązana tów. Ulegającparaliżującej fascynacji, opóźnia ucieczkę ,żeby systematycznie ,....,c:::ll do pary protagonistów. ogołocićsalonz kosztowności.Podobnezainteresowania - skądinądzgodne

CC Najistotniejszymaspektem nowego podziału na sceny , wprowadzonegoprzez z tekstem powieściPrevosta - w klasycznymmelodramacie uchodziłoby za c:::ll włoskichautorów , jest jednak co innego: konsekwentnewyeliminowanie cechęobsceniczną ,nieprzedstawialną w gatunku, którego reprezentantki, takie c:::::t ...... wszystkichpogodnych epizodów i położenienacisku na upadekbohaterów . jak Elviraz Ernaniegoczy Medoraz KorsarzaVerdiego rzucają w twarz światu,

::::l!i5 Oile jużw oryginale tonacja historii Man on zmierzaod komediido dramatu, trze­ iż,non v'ha gemmache in amorepossa l'odio tramutar" (,nie ma klejnotu,

ba przyznać,żeu Pucciniego - w odróżnieniuod powieściowego pierwowzoru który obróciłbynienawiść w miłość ").Drastycznym wyjściem ze świata melo­

i wcześniejszychteatralnychadaptacji - drastycznazmiana nastroju (przejście dramatusą też skierowane do starego kochankasłowa Manon przyłapanej

,ze szczęściaw nieszczęście ",jak definiujetragiczną perypetię PoetykaArysto­ z DesGrieux : ,Guardatevi!"- patrzna swojąstarość ,porównaj ją z nasząmło­

telesa)dokonuje się o wiele wcześniej.Na pięćscen Ueśliliczyć jako oddziel­ dościąi zdrowiem .

nąscenę monolog Des Grieuxwypowiadany w li akcie, a zwykleopuszczany

w przedstawieniu), ostatecznyzwrot akcji , zapowiadającytragicznyfinał ,sytu­

uje sięjuż w zakończeniu drugiegoobrazu . Massenetpoświęca klęsce Manon Młoda,zdrowa i chciwa:w tymdramaturgicznym

i Des Grieuxjedną scenę ,Puccini trzy. Tenbodaj najsilniejszygest interpreta­ portrecieManon ksiądz Prevost zdaje się cyjny autorówadaptacji stanowi też swoistą zdradę struktury oryginału ,która - pod względemproporcji - odpowiadaz grubszabudowie opery Masseneta. miejscamispotykać z Zolą. O ile francuskaManon to opowieśćo nadwrażliwych awanturnikach, którzy

w finale upadają,o tyle operaPucciniego jest w przeważającejczęściopowie­

ściąo ludziach po upadku.Podobne uporządkowanie fabularnego materiału

odciskana włoskiejadaptacji Manon bezprecedensowe , czarnepiętno . UZALEŻNIONAOO MELANCHOLII

Zadnawcześniejsza teatralna przeróbka powieści Prevosta ak wielefabuł XVIII-wiecznych powieści, ManonLescaut wpisuje nie jest równieponura. sięw konwencję,którą dzisiaj nazwalibyśmyopowieścią drogi. Częstezmiany miejsca i związanyz nimi upływczasu wytyczają

szkieletformy, która zostaje następnie wypełniona partiamio cha­

Właśnieta ciemna tonacja czyni z ManonPucciniego dzieło z gruntu odległe rakterzeintrospekcji . Czasi przestrzeńzostaływ tekście libretta

od tradycji romantyzmu,który we włoskiejoperze przyjął raczej stonowane opery Pucciniegouwypuklone . Poza wpływemXVIII-wiecznej

barwy.Z gruntunieromantyczna jest tu charakterystykagłównych bohaterów , prozyzadecydował o tym prawdopodobnie jeszcze inny czynnik - właściwa

których upadekzostał przedstawiony w sposób odległyod XIX-wiecznego końcowiXIXwieku fascynacja dramatami muzycznymi Richarda Wagnera .

melodramatu. Społecznaklęskabohaterów Verdiego - Luizy Miller, Violetty W libretcieManon Pucciniego czas i przestrzeńzostająwskazane od początku

Valery, Rigoletta- opromienionajest niezmiennieblaskiem moralnego tryumfu jakoforma determinującamiłośćbohaterów. Choć mówienie o przyszłościjest

nad prześladowcami;u Pucciniego w historii Manonwstyd i upokorzeniemają samo w sobietypowe dla ekspozycjidramatu , otwarcieniewielu sztuk przy­

ostatecznywymiar i wiążąsięz etycznym bankructwem na całejlinii. Dotyczy nosi takąliczbę planów na przyszłośćzogniskowanych wokół jednej postaci.

to nie tylko sekwencjiumieszczonych po punkciezwrotnym , a więcpo wła­ W oberżyz I aktu , przestrzeniniosącej z sobądość czytelne symboliczne kono­

ściwymupadku w finale pierwszejsceny li aktu. To staczaniesię bohaterów tacje, dosłowniewszyscy obecni na scenierozwijają mniejlub bardziejszcze­

zaczynasię o wiele wcześniej. gółowescenariusze przyszłych losów bohaterki: Manon ma wkrótceznaleźć

Jednymz najsłynniejszychfragmentówManon Masseneta jest ariaAdieu notre sięw klasztorze , DesGrieux planuje uchronić jąprzed tym losem, tak samojak

petite table, monolog Manon, wyrażającydylemat przed porzuceniemDes de Ravoirw porozumieniuz Lescautem, którym z kolei na przeszkodziestaje

Grieuxdla zamożnegokochanka. Charakterystycznym gestem włoskich auto­ przedsiębiorczystudent-poeta, pragnący- tak jak wszyscy inni - odcisnąć

rów jest rezygnacjaz jakiejkolwiekpartii monologowej, odmalowującejmoral­ swojepiętno na przyszłości dziewczyny (trochę na podobieństwo Poetyz Turka

ne rozterkitytułowej postaci. Dwa dłuższe monologi Manon w I i li akciewygła­ we WfoszechRossiniego i Romaniego). Szczęśliwaprzyszłość Manonwciąż

szanesą w obecnościmężczyzn ,co stawiapod znakiemzapytania ich status; jest przedmiotemzabiegów jej kochankóworaz brata , ażdo punktuzwrotnego

mogąbyć szczerą introspekcją albo retoryczną manipulacją .To zerwanie z kla­ w finale li aktu. Od tego momentuw libretcienie mówi sięjuż o przyszłości

, " sycznątradycją dramaturgiczną przywodzina myśltechnikę behawioralną .Nie- Manon, ale o jej przeszłościjak w długiejscenie korowodu , kobietzłego życia

w Ili akcie. Przeszłośći kres są słowami-kluczami drugiejpołowy opery.

12 13 ...... c::::t :z:: ~ iiiii!!!: cz: ...... I.I.I :E W tym życiorysierozpiętym między planami c= dobrąprzyszłość piętnem złejprzeszłości, c::::t na a

cz: zaprzepaszczonazostaje teraźniejszość, iiiii!!!: c::::t

-iiiii!!!: ...... co na poziomiekonstrukcji libretta zaznacza się w całkowitej eliminacji sekwen­ I.I.I ...... cji ukazującychszczęśliwe chwilemiłości bohaterów . Jakkolwiekstatus tej elip­

cz: sy jest nieoczywisty-wiemy, żezarówno pierwszy librecista , jak i sam Puccini ...... ::::::» planowali rozbudowaniehistorii o dodatkowyakt , odpowiadającyokresowi

wspólnegożycia Manon i DesGr ieux- stałasięona n ierozerwalnączęściądzieła NOWOCZESNY PUCCINI

i wpływaznacząco na jego sens.

oryginalnym podejściudo powieści Prevosta libretto

Po I akcie, zarysowującymbazęhistorii , odnajdujemyManon już na długo Manon Lescaut odcina sięod seryjnie produkowanych

po ucieczceod KawaleraDes Grieux, znudzonązalotami starego de Ravoir. w XIXwieku operowychadaptacji prozy . Wielez tych tek­

Taodważna decyzja autorów adaptacji jest równocześnieinterpretacją: miłość stów nawiązywałodo słynnych powieści tylko tytułem

używanymjako hasłoreklamowe rzeczywistości w ManonLescaut jawi sięjako miraż. - - w

natomiaststanowiło przeróbki już istniejących wcześniej­

szychteatralnych opracowań ,wystawianych w teatrachwyspecjalizowanych

w melodramatycznymrepertuarze. Ta parazytarnośćlibretta wytykana była Jej szczęśc~euchwycić można tylko przezwspółczesnych krytykównawet tak znakomitymosiągnięciom gatunku,

wyłącznie w przeczuciu,spostrzec w powidoku, jak tekst Cammaranodo Łucjiz Lamermooru czy Pepoli do Purytan.

a jej teraźniejszośćjest niedostępna dla oczu. TekstManon Lescaut Pucciniego przynależy jużdo nowego (naznaczonego

silnie przezWagnera i póżniejszedziełaVerdiego) sposobu myślenia o operze

Ta nie-reprezentacjastanu szczęśliwejmiłościw libretcie Manon odsyłado jako dzielez gruntumuzyczno-literackim . Takalogika zdominuje XX wiek , kiedy

innej paradoksalnejczasoprzestrzeni : historii młodości(dzieciństwa?) Manon, to zaczerpniętez prozy libretta oper Brittena, Henzego, Pendereckiegobędą

przedspotkaniem Kawalera (ten okres i związanez nim miejscezostaje przy­ nie tyle utylitarnymi przeróbkami, co osobistymi interpretacjami czy wręcz

wołanew krótkim monologuManon w I akcie). Miejsce szczęściapowraca zapisemestetyczno-filozoficznych medytacji nad genialnąliteraturą. Niezależ­

w li akcie, gdziemoże być mowa zarówno o dawnymdomu , jak i mieszkaniu nie od swojej wartościmuzycznej, Manon Lescaut Pucciniego jest więcteż

dzielonymz Kawalerem.Te fragmentylibretta nie wystarcządo odtworzenia dziełemprzełomowym w historii relacji na linii proza- teatr. Przezwzgląd na

biografiiManon. Pozwalają jednakuchwycić ważny rys literackiegoportretu tej wyrazistośćstruktury, konsekwentne wydobycie obsesyjnych wątków ,autorzy

postaci, jako kobietyciężko uzależnionej od melancholii , sytuującejsięzawsze libretta Manon(Lescaut) są w historii teatru poprzednikamitakich artystów•

w perspektywieutraty . ŚwiatManon jest paradoksalny, bo odczuwanytylko adaptatorów, jak StanleyKubrick , PierPaolo Passolini czy KrystianLupa .

poprzezbrak. Smutekzawarty w tych obrazachpoczątku ,zamyka w sobie li

zapowiedźśmierci ,która zabierze bohaterów na końcu.

MichałBajer - dramaturg, tłumaczliteratury

francuskiej. Autor sztuk: Strażnocna, Studium w szkartacie, VerklarteNach! , Zjedzserce wroga ,

Strefadzialań wojennych .

14 15 sto wspierałgo Giuseppe Giacosa, cierpliwy wierszopis, który potrafiłuskrzydlić

wyślęcię „Słuchaj, Puccini, skoro jest, jak jest, do wersy i rymy. Talent Ili iki objawiałsięnajlepiej w akcji, w wielkich scenach, za­

słowamizwrócił się zauważył,że Illiki!". Takimi zapewne do niego Ricordi, gdy skakującychzdarzeniach, pełnychwyrazistych osobowości.Potrafił teżwspaniale

będziemiał trudności ukończeniu jego wychowanek w libretta do Manon Lescaut, określaćwyraźny charakter postaci .

chował swojej trzeciej opery po Le Villi i Edgarze. Ricordi nie urazy po umiarko­ W 1891 roku Illica pojawiłsię,by doprowadzić do końca prace nad Ma­ wanym sukcesie tego drugiego dzieła.Teraz chodziłoo to, by trzecie dziełoPucci­ non Lescaut i zaproponowałsceny, które rozpaliływyobraźnię Pucciniego. Od niego zrealizowałopokładane w nim nadzieje. tego czasu Ricordi widziałw nim człowiekaakcji i powierzałmu nie tylko redak­

cjęlibrett (podczas gdy Giacosa czuwałnad rymami), ale równieżwyszukiwanie

W 1891 roku Puccini doprowadziłjużdo załamanianerwowego trzech tematów dla Pucciniego. Ta odpowiedzialność- niezwykle ważnadla Ricordiego, librecistów, pracującychnad jego nowym dziełem:Leoncavalla, Pragęi Giacosę. ponieważPuccini byłwschodzącą gwiazdą Casa Ricordi - nie przeszkadzałaIllice

Za żadneskarby światanie chciał rezygnować z Manon Lescaut. Podobałamu się pracowaćdla innych kompozytorów z giovane scuola. Pracowałjużprzy libretcie ta historia, interesowałygo postaci, a Francuz Massenet wykorzystałjużtemat La Walty Catalaniego, przy Siberii i Andrei Chenier Giordana, Iris i Masek Masca­

(w 1884 roku; pierwsze spektakle we Włoszechw 1893 roku). Byłoto wystarcza­ gniego, a takżeprzy Germanii i Krzysztofie Kolumbie Franchettiego. W sumie, jącympowodem - albo sięjest ambitnym, albo nie - by go zaprezentowaćna przed samobójstwem w 1919 roku Illica napisałokoło osiemdziesięciu librett. nowo, tym razem w wersji włoskiej. Pracęz Puccinim zakończyłpo Madame Butterfly. Umarłwtedy Giacosa,

Nadszedłczas, by Ricordi, zmęczonybrakiem satysfakcji u swego prote­ jednocześniePuccini zaczął szukać nowych inspiracji, nie wiedzącdokładnie, cze­

podsunąłIllicę. byłdziwną gowanego, mu Dramaturg ten, urodzony w 1857 roku, go chce i nie ośmielającsięwyrazić swoich potrzeb. Illica pracowałzresztą, po­ osobą.Trochę smutno jest czytaćw programach teatralnych o „Librettach Luigie­ między1905 a 1907 rokiem, nad trzema librettami , którymi na początkuPuccini go Illiki" (oraz Giuseppe Giacosy, duetu tworzącego„złoty trójkąt" z Puccinim, żywosię zainteresował, po czym z nich zrezygnował:Notre-Dame de Paris na którym tak zachwycałsięRicordi), tak jakby Illica nie byłjedynie najemnikiem podstawie Victora Hugo, Marie-Antoinette i La Femme et le Pantin na podstawie małejwłoskiej literatury . Aby stawićczoło Pucciniemu, przekonaćRicordiego o Pierre'a Louysa. Marie-Antoinette mogłaujrzeć światło dzienne, ale Puccini oba­

końcuzrealizować swoim talencie i w libretta do Manon Lescaut, Cyganerii, Toski wiałsię, żezacznie siępowtarzać, budując postaci wyłaniającesięz gęstego tłumu. i Madame Butterfly, trzeba byłooczywiście dysponować nieprzeciętnym talentem Nie widziałsposobu napisania duetu na sopran i tenor ani wielkich arii dla tenora. i charakterem, porównywalnymi jedynie z genialnąswobodą Lorenza da Ponte. W końcuwynalazł sposób na arie dla postaci Marii Antoniny, reszta wydawałamu

zostałlibrecistą, był polemistą, Zanim Luigi Iliica autorem teatralnym, sięzbyt słabozarysowana i to mu sięnie podobało,gdyż właśnie to napięcie dra­

zawadiaką, straciłkawałek Będąc prowokatorem i który w pojedynku ucha. synem maturgiczne skusiłogo w Madame Butterfly i inspirowałopubliczność .Jeśli cho­ notariusza, mógłprzejąć rodzinny interes. Jako nieposkromiony młodzieniecwy­ dzi o La Femme et le Pantin, temat z pewnościądotykał najbardziej osobistych sfer słanyzostał do internatu, skąduciekł i przyłączył sie do bułgarskich rebeliantów podświadomościPucciniego. Ricordi podpisałjużnawet kontrakt z Pierrem

walczących wrócił ,znalazł się z Turkami. Kiedy do Włoch w samym sercu Scapi­ Louysem. Puccini spotkałtego francuskiego pisarza i wydawałosię, żeznaleźli

zacząłgłosić poglądy. gliatury i nacjonalistyczne, z zasady antykomformistyczne wspólny język.Ale Puccini znów obawiałsię,że będzie roztrząsał znany już sce­

odnosiły były czło­ Jego sztuki sukces, wybryki powszechnie komentowane. Ten nariusz i zrezygnowałz tego projektu, co w końcuzniechęciło Illicędo jakiejkol­

cień był wiek, który niebawem usunie w brak zadowolenia z pracy Pucciniego, jak wiek z nim współpracy.W 1913 roku zaniechali korespondencji.

żywesrebro, pełenwerwy i siły.Kompozytor „młodejszkoły" (giovane scuo/a, Korespondencja Illiki oraz Pucciniego pokazuje nam warsztat artysty. inaczej mówiąc:rodzącego sięweryzmu) odwoływałsiędo niego, przekonany, że Wyraźniewidać w tych listach pytania, refleksje, poprawki , czasem bardzo intym­ będzieumiał tchnąć w te libretta werwęi siłę,której brakuje wielkim uznanym ne i częstosprzeczne wymagania Pucciniego. Częstoto Giacosa amortyzował operom. niszczącedziałanie sprzecznych komunikatów i poprawek Pucciniego, które moc­

OczywiścieIllica nie byłwytrawny w stosowaniu metryki. Nie władał no oddziaływałyna trudny charakter Ili ki . Niezależnieod tego, do dziśpodziwia­ wyrafinowanym językiem.Daleki byłod mistrzostwa we władaniusłowem Arrigo my niewyczerpanąenergięlibrecisty w poszukiwaniu perfekcji kompozytora; oby­

były językuwło­ Boity, którego libretta dla Verdiego (Otello, > pisane w dwaj w ten sposób stworzyli cztery najczęściejwystawiane opery świata. skim pełnymintensywności i zachwycającej diamentowej czystości.Dlatego czę- .. FragmentksiążkiP UCClHl Sylvaina Forta, wydanej w serii Biblioteka Teatru Wielkiego - Opery Narodowej

w październiku2012 Kiedyrobiłem filmalbo teatr, miałem wrażenie,

ieopowiadam jakąśtam historię,

rz aoe kiedyrealizuję operę,tozawsze dotykam mihii rozmawiam zpojęciami • zakorzenionymibardzogłęboko wzbiorowej świadomości .

Przenoszęsięwięcna terytoria antropologiczne,

IDICZD przezramię zaglądam psychoanalitykom nakozetki.

Z MARIUSZEMTRELIŃSKIM ROZMAWIA PIOTR GRUSZCZYŃSKI Nieopowiadam historii,tylko zmagam sięzmitami, zarchetypami

PG:Zależy ci na tym,żeby konfrontować jak perwersyjny był ten tytułwtedy . Jeżeli fajka i chusteczka, a z drugiejstrony mamy

publiczność,którama jakieś określone dzisiaj robię tęsamą opowieść ,to próbujętakie postaci, jak Turandotczy Manon.

wyobrażeniana temat oper , z twojąpropo­ dokopaćsiędo tego, co jest w niej energe­ Mężczyznaalbo doskonale panuje , albo

zycją.Interesuje cię napięcie międzytwoją tycznieniewymarte . Zmieniająsię tkwi całkowiciew rękusilnej, destrukcyjnej

głowąi zbiorową głowąpubliczności? kostiumy , zmieniająepoki, ale wewnętrzniekobiety , a jego miłośćjest miłością tok­

MT:Sztuka wymaga oporu , kontrapunktu. człowiekjest nienaruszalny , pewnestruk­ syczną,uzależnioną. Nafotografiach

W świeciepozbawionym punktów odnie­ tury w nas sąniemal identyczne , jak byly Puccinizawsze jest w mascenienagan­

sieniai autorytetówopera jest jednym setki lat temu. Dlategozawsze próbuję roz­ negoDon Juana. Dlatego ta postaćjest

z ostatnichmiejsc , gdziemamy do czynie­ szyfrowaćobrazcentralny danej opowieści szalenie żywa i taka, powiedziałbym,naga, To nia z czymś,co trwa. Nie mamwątpliwo­ i zobaczyć,jak odbija się on w dzisiejszej prawdziwa. jest nieomalprzypadek psy­

Często ści,że większość librett operowych jest rzeczywistości,w naszymświecie, chiatryczny. w trakcierealizacji

miałkaintelektualnie , ale sprawy, które mediach, popkulturze, snach. oper rozmawiamwłaśnie ,z psychoanality­

traktując poruszająte opery są dużo ciekawsze niż kamii psychiatrami, postacijak

słowalibretta . ManonLescaut, nad którą Repertuaroper, które reżyserowałeś jest konkretny przypadek kliniczny .

terazpracuję można potraktować jak spory. JestVerdi, jest KrólRoger Szyma­

Zastanawiałeśsiękiedyś, ty mężczyzna, mieszczańskąopowieśćo mężczyźnie , nowskiego, zrealizowanytrzykrotnie , jest -

który próbowałpodążać za cieniem niedo­ Gluck, Musorgsky, Wagner, Czajkowski. nadtym, że bohaterkami oper są przede

stępnejkobiety . Byłabyto jeszcze jedna Ale Pucciniwciąż powraca. wszystkimkobiety, których losy zostały

światmęski. rodzajowahistoryjka , jakich wiele. Ale Jest dla mniezagadkową postacią .Histo­ sfabrykowaneprzez

Tak, męskimświecie rządzą jeżeliktośspróbuje zobaczyć w niej opo­ rycy operyuznali go za twórcęweryzmu . w tym kobiety

wieśćo fantazmacie , o kobiecie, która Rzeczywiściewprowadził do opery pew­ fatalne,które są naszym utrapieniem

jest prototypemfemme fatale , to od razu negorodzaju realizm, ale dla mnieistotne i zmorą,zagrażają męskiej dominacji.

pięć się,że mają wszystkozaczyna mienić sięznaczeniami. jest to, żestał sięfotografem ludzkiej Przez minutwydaje nas

duszy. Jegoweryzm sprowadza się do w rękach,ale zwykle trzeci lub czwarty

świata Jak odkrywasię w małopobudzających rentgena wnętrza .Puccini według mnie akt operyprzywraca równowagę

intelektualniehistoriach coś, co może jest jedynymkompozytorem , u którego i trzebataką kobietę uśmiercić ,żeby móc

spać uruchomićprzedstawienie , któredaje muzykawynika ze słowa,z dialogu ; słowo, dalej spokojnie. Tojest cynicznyoby­

widzomnie tylkoemocje, lecz także psychologiai energiakonfliktu ludzkiego czaj, dlategolubię ten dawny kodeks męski

Pytałeś Otóż starałsię matyKiedynie mamautorskiego indywidu­ sensu. o filmy. we wszystkich (a możeprzede wszystkim) zmusza do uruchamiau niegomuzykę .W tym połą­ wywracaćna nice . Puccini bezczelniejako artysta: nie stajeszw cieniu . ,

dyktowała , moichfilmach rytm muzyka zakończyćswojąopowieść kropką : uważamżenie . myślenia? czeniutkwi zagadkamężczyzny i jego rela­ Manon opowieści,tylkowychodzisz na pierwszy alnegostosunku , to mam

przecież prawazabierać siędo pracy . Tunie chodzi W operzesytuacja odwróciła sięo tyle , że W każdejhistorii próbujędotrzeć do jej cji z kobietami.Puccini nigdy w operach umiera. A kluczowedla tej opo­ plani przepuszczaszcałą historię przez

już . muzykajest skomponowana,a ja swój poziomumitycznego albo psychoanalitycz­ nie budujerelacji partnerskiejmiędzy męż­ wieścijest to , żeona ma w sobiebyt fan­ swojąwrażliwość, emocjonalność, stajesz o egocentryzm, tylko o uczciwośćSzukam

ścieżkę . uży­ sięunicestwić. punktówstycznych opowieściamireali­ film nakladamna dżwiękowąI , tazmatycznyktóregonie da się opowieści. z i negoi zastanowićsię,na czym polegał czyznąi kobietą zawszesą to relacjepio­ , podmiotem Czyto jestprze­

zujęje dlatego żeone cośwyjaśniają we wamdo tegojęzyka filmowego i zabiegów fenomenpowstania danej opowieści, nowe. Spotykamykobiety ubezwłasnowol­ niesieniezachowania reżysera z filmu, ,

montażowych. każda sięprzybliżyć współczesnej wraż­ mnie dla mnie Tworzącoperę, realizuję Pozatym realizacja co onaznaczyła w konkretnym czasie , nione, biedne, sierotki, takiejak Liulub Starasz czymoże Twoja potrzeba przeglądania się , .

kontekściejakichś przychodząofiarować liwościhistorie, które są albo baśniowe, przedewszystkim mit , jegodzisiejsze zna­ powstajew filmów. jak byłaprzyjęta ,jakie kłopotycenzuralne Butterfly, które w tychhistoriach?

kluczowąrolę mężczyźnie sągołe mają albomityczne, albo odległe historycznie, wstręt czeniedla publicznościi dla mnie.Dopiero W wypadkuManon Lescaut napotykała.Wiadomo , jakim wstrząsem wszystko, i bose, Po pierwsze, mamorganiczny do

Buńuel. każdym sięteż ta triadapowoduje to żemoja praca nabiera odegraliLynch i byłapowieść Abbe Prevosta i wiadomo, tylko pudeleczko, w którymspoczywa ale za razemzachowujesz sztuki, któraodtwarza akademickie sche - ,

18 19 Alez najbardziejpodstawowego zabiegu kobietę,będącąmotorem opowieści, ale posklejaćfragmenty tej niemożliwejukła­

filmowegona scenie, czyliwszechobec­ niejej bohaterką danki.Manon jest prototypemfemme

nej kamery,właściwie nie korzystasz. To esencjakażdego zauroczenia , w ogóle fatale, a femmefatale jest postaciąjeszcze

Kameraw teatrzejest zabiegiemczysto każdejrelacji milosnej, żenie dostrzegamy bardziejbaśniową niżTurandot , bo Turan­

teatralnym. W kiniejesteśmy w obrazie , rzeczywistościjako takiej, nie dostrzegamy dot, przynajmniej,jak twierdząniektórzy ,

w iluzji absolutnej,kamery nie widać. osoby, tylko widzimypewną aurę ,która mieszkaław Chinach , czy byłamongolską

jest nasząprojekcją. Manonwydaje mi się księżniczką,a femmefatale jest postacią

Wróćmydo Manon.Czy pamiętasz swoją klasycznąopowieścią o niedefiniowalnej nieistniejącą,jest tylko tym, co naszeoko

pierwsząmyślna temattej opery? postacikobiety , o fantazmaciekobiety dostrzegaw kobiecie, którastoi vis-a-vis.

Manonprzychodzi tuż po Turandot. Turandot dominującej,kobietyzagrażającej Tuwłaśnie mamy archetyp relacji męsko­

jest osadzonaw baśni,a Manonw rzeczy­ męskiemupodmiotowi , kobiety, którajest damskiej, gdziepodmiot , czyli zakochany

wistości.W obu wypadkach jednak jest to nieodgadniona, zmienna, i właściwienie mężczyzna,kreuje obiekt pożądania i wła­

historiao chorym, toksycznymuzależnieniu możnao niej powiedziećniczego pewnego . ściwierozmawia ze swojąwyobrażnią.

miłosnym,o mężczyżnie,który zobaczyw­ Manongra , bezskrupułów używamasek ,

Rozmawiającśpiewaczką , Czyliznowu dogłowy reżysera? szy razkobietę ,wpada w obłędi schodzi na rozdajekarty . ze wchodzimy

postać Tak się, samodno poniżenia,rezygnując z siebie. która kreuje Manon, mówilemo , z perspektywyczasu wydaje mi

tym, żekażda scena powinna być zagrana żeto , co najciekawszew operzejest skraj­ Rozmowaodbytasię w Warszawie

Łączyje jeszcze jedno: Turandot i Manon jakbyprzez zupełnie innąaktorkę ,tak aby nie subiektywne. 29września 2012 Lescautto opery,w którychtytule mamy widz, a właściwieDesGrieux , próbował - 21 20 KubaMikurda

• PRZEDMIOTPOZADANIA

CaroleBoquete i Fernardo Rey jako Conchita i Math ieuw Mro cznymprzedmio ciepożądania LuisaBunuela finale Zagubionej autostrady Davida Lyn­

cha mężczyzna(Fred/Pete) zabiera kobietę

(Renee/Alice) na pustynię. „Pragnęcię" Znaćobiekt pragnienia drugiego cztowieka,to miećnad nimkontrolę, - powtarza,gdy kochająsięw jaskrawym

świetlereflektorów. „Nigdy nie będzieszmnie miał"- słyszy w odpowiedzi. Kobieta wymy­ mócprzewidzieć jegoruchy, móc nim manipulować. ka sięz ramion mężczyzny, wstaje, odchodzi i znika w drewnianej

chacie Oednejz LynchowskichchaVbram między światem fantazji

i światemrealnym) . W rezultaciemężczyzna z pewnego siebie

Czym zatem jest tytułowy.przedmiot pożądania"? To obiekt pra­ Mrocznyprzedmiot pożądania (1977) to ostatnifilm Buńuela,zreali­ Pete'a, ponowniezamienia się w neurotycznego, sfrustrowanego gnieniaConchity . Mathieujest przekonany, żejeśli odgadnie, cze­ zowanygdy ten miałprawie osiemdziesiąt lat. We wszystkich swo­ Fredaz pierwszejczęści filmu. go pragnieConchita i będziemógł jej to podarować,ta odda mu ich filmach - jak przystałona surrealistę - Buńuelanalizował para­ W Mrocznym przedmiocie pożądaniaLuisa Buńuelakobieta sięcałkowicie. Dlatego obsypuje jąprezentami, dlatego spełniadoksy ludzkich pragnień.Pragnień ,które zawszekierują nas poza (Conchita)to mistrzyni ucieczek, która z uporemwymyka sięze

jej zachcianki, dlatego wypytuje: .Czego pragniesz,Conchito? ". .tu i teraz", poza status quo, poza zasadęrzeczywistości ,a tym srebrnychłańcuchów i złotych klatek, które fundujejej mężczyzna Ale Conchitawciąż ucieka, wciąż zatrzaskuje przed nim drzwi, co samym wprowadzająw ludzki światów wymiar , który surrealizm (Mathieu).„ Nigdy nie będzieszmnie miał" - mówi do mężczyzny Buńuelskupił Mathieutraktuje jako komunikat:„ Źlezgadłeś" .Jednak gdy Conchita akcentujeprefiksem „sur". W Mrocznymprzedmiocie w jednejz ostatnichscen, tuż po tym, kiedypo razkolejny odmawia znów siępojawia, Mathieu zaczyna zgadywać od nowa . Bohaterka sięna ciemnychstronach pragnienia , niebezpiecznychzarówno dla mu swojegociała, odgradzając sięod niego żelazną kratą.

nie ułatwiamu zadania . Deklaruje, żeczegoś pragnie, a zachowuje obiektu,jak i pragnącego. „Nigdynie będzieszmniemiał "- mogłabypowtórzyć ManonMariu­ Zagubionąautostradę możnaokreślić się,jakby byto zupełnieinaczej, daje wskazówki,by zarazsię z nich (1997) DavidaLyncha jako sza Trelińskiego(który podkreśla inspirację Lynchemi Buńuelem).

wycofać.Buńuel podkreśla niespójność Conchity,rozpisując jej rolę pogłębieniealbo raczej radykalizacjęspostrzeżeńBuńuela .Lyncha , Choćbywówczas, gdy Manon opuszcza KawaleraDes Grieux na dwie aktorki, które różninie tylko typ urody, ale i temperament podobniejak twórcęWidma wolności, od początku zajmowały kwe­ dla Geronta,póżniej, gdy razem z Des Grieuxod Gerontaucieka (eterycznaCarole Bouqueti zmysłowaAngela Molina). Z każdą stie pragnieniai fantazji. Przywołanawyżej,skąpana w jaskrawym i w końcuw ostatniej scenie , tużprzed śmiercią na pustyni. świetlemiłosna analogicznąscenę kolejnąpróbą,z każdąkolejną odmową, Mathieu coraz mniej panuje scena przypomina z Gfowydo Co znaczy. mieć"?Dla Mathieu , bohateraMrocznego przedmiotu amerykańskiegoreżysera. nad sobą,z corazwiększym trudem ukrywa zniecierpliwienie. Z uło­ wycierania- debiutu Jednak o ile dla pożądania,odpowiedź jest prosta albo nawet- prostacka.• Mieć" żonego,pewnego siebie gentlemana staje sięobsesjonatem. Wybu­ Mathieurozwiązanie zagadki. Czego pragnie Conchita? " jest środ­

kobietę,to miećjej ciało .Tego właśnie odmawia mu Conchita, jed­ chy, które wstrząsająmiastem - dziełokatolickich ekstremistów kiem do celu, warunkiem,aby dostaćto, czego sam pragnie(dzie­ nocześnieprzezcały czas zapewniając,żeprzechowuje dla niego - wydająsiębyć pochodną frustracji Mathieu. W końcuwybucha wictwo Conchity), o tyle dla Freda- głównegobohatera Zagubionej .swój największyskarb" - dziewictwo.• Przedmiot pożądania" sam Mathieu- w gwałtownympassage /'acte masakrujetwarz autostrady- rozwiązaniezagadkipragnienia jego żony(Renee) jest Mathieunie jest .mroczny" (ani .zagadkowy", bo i takie znaczenie a Conchity,porzuca ją i wyjeżdża. celemsamym w sobie. kryje sięw tytule filmu Buńuela),ale jasny jak andaluzyjskiesłońce

i dosłownyjak Pochodzenie świata Courbeta.

23 22 „Czegopragnie Renee? " - to pytanie, które nie daje Fredowispo­ Pozostajezapytać :dlaczego zagadka pragnienia kobiety jest dla

mężczyzny koju, które dręczygo na każdymkroku i pustoszyod środka.Renee (tu: Mathieui Freda)tak trudna do zniesienia?Dlaczego

cośukrywa , deklarujejedno , robi drugie, gdzieśwychodzi , z kimś za wszelkącenędążą do jej rozwiązania,a kiedy okazujesię ,że

niemożliwe,uciekają dosłownie (wsiadając sięspotyka . Fredpróbuje ją wybadać ,zadaje pytania , ale otrzymu­ to - albo w samochód

je tylko zdawkowe,wymijające odpowiedzi. Zagubienie i frustracja lub pociąg,jak Fredi Mathieu), albo w fantazję,albo w przemoc

Fredaudziela się widzom - nie tylko nie znająpragnienia Renee , fizyczną?Dlaczego w konwencjinoir femmefatale albo ginie, albo

lecz takżeprzez całąpierwszą częśćfilmu dostająjedynie strzępymusi uznaćwłasną porażkę? Niechodzi tu o prostąpróbę sił,kolejny

informacji, niejasne, zagadkoweobrazy , na wpółsłyszalne dialogi epizodw wojnie płci.Stawka jest znaczniewiększa i nie sprowadza

sięwyłącznie międzykobietą mężczyzną . etc. W końcu,podobnie jak Mathieu, bezradnywobec zagadkipra­ do relacji a Konfronta­

gnieniaConchity , Fredreaguje wybuchem przemocy - krótkieujęcie cja z zagadkąpragnienia innego (tu: kobiety) stawia pod znakiem

się mężczyzny) z kamery wideo sugeruje, żezabił Renee i poćwiartowałjej ciało, zapytaniapragnienie tego , kto z nim konfrontuje(tu :

podważa pewnośćwłasnego wątpli­ jakby próbującdosłownie „wydobyć "z niej jej pragnienie. - co do pragnienia, zasiewa

wość, Niepewność ZabójstwoRenee niczego jednak nie rozwiązuje.Zagadka jej pra­ czyni je równie zagadkowym. co do pragnienia

kogoś gnieniapozostaje zagadką ,teraz jeszczebardziej dręczącą Freda, innegoma swój rewersw postacipytania - „czegoja sam/a

naprawdępragnę "? prawidłowościąopisaną skazanegoi osadzonego w celi śmierci(stądjego uciążliwe ,rozdzie ­ Zgodniez przezNietz­

długospoglądamy otchłań ,otchłań spogląda rającebóle głowy) .Tu w filmie Lynchanastępuje zaskakujący zwrot. schego: „Gdy w rów•

Fred Madison (grany przez Billa Pullmana)zamienia się w Pete'a nieżw nas ", konfrontacjaz zagadkąpragnienia innego człowieka

Daytona(Balthazar Getty) , młodegomechanika samochodowego. prowadzido odkryciazagadki własnego pragnienia , a tym samym

Zaczynasię inny film, utrzymanyw rozpoznawalnej,zmysłowej kon­ - zasadniczegokryzysu tożsamości. Nato nie mogą pozwolić sobie

wencji neo-noir. Zwrot ów stanowi jedno z największychwyzwań detektywi-twardziele, przedtym uciekająFredi Mathieu . Dla uwie­

pragnącego, będziesz interpretacyjnychobrazu Lyncha . Staje sięjednak doskonale zrozu­ dzionego, dla obsesyjnie „Nigdy nie mnie

miał" też:„ Straciłeś miały,jeśli Zagubioną autostradę rozpatrywać - jak robią to na przy­ znaczy samegosiebie . Bezpowrotnie.". kładSlavoj Zizek czy ToddMcGowan - zgodniez logikąpragnienia li i fantazji.To nie zabójstwoRenee , ale ucieczkaw fantazjęjest osta­

tecznąkapitulacją Freda. Niemal cała druga częśćfilmu to fantazja

Freda, w której zarównoon , jak i Reneemają efektowne alter ego w postaciachPete'a i Alice (zarównoRenee , jak i Alice gra ta sama

aktorka- PatriciaArquette) . Fantazjarozwiązuje zagadkępragnienia

Renee.Alice mówi Pete'owi wprost, czego pragnie, wyczerpująco

odpowiadana jego pytania, jej deklaracjei działaniasąspójne , a motywacjejednoznaczne .

Fantazjakończy sięna pustyni, któraw topologiifilmu stanowirodzaj

przejściagranicznego . Właśniew tym miejscupragnienie Renee /Ali­

ce na nowo staje sięzagadką dla Pete 'a/Freda. „Nigdy nie będziesz

mniemiał "- zdanie, którymAlice żegna sięz Petem , oznaczazatem :

nigdy nie rozwiążeszzagadkimojego pragnienia , nigdy nie dowiesz

Wielkąnigdynierozstrzygniętą kwestią,którejjatakże niepotrafił em się,czego n a p r a w d ępragnę ,nigdy nie poznaszobiektu mojego

pragnienia. Znaćobiekt pragnienia drugiego to miećnad nim kontro­

lę,móc przewidziećjego ruchy, móc nim manipulować.„Nigdynie rozwiązaćmimotrzydziestu latbadań nadkobiecą duszą,pozostaje:

będzieszmnie miał "to motto każdejfemme fatale - strategiaoporu ,

ale i uwodzenia. Zasadąuwodzenia , na co zwracałuwagę Baudril ­

lard, jest bowiemciągłe pobudzanie pragnienia , odraczanierozwią­ czego ZYGMUNTFREUD pragniekobieta? , zaniazagadki , unikaniejednoznaczności sugerowaniedrugiego dna.

O skutecznościowej strategii dobitnie świadczy to, żeuległ jej sam

Freud, który od początkukariery próbował dociec pragnienia swoich Kuba Mikurda - filmoznawca, psycholog WiceszefRedakcji Filmowej Canal pacjentek-histeryczek, aby w 1925 rokuw liściedo Marie Bonaparte i filozof. +.

Redaktor książekpoświęconych twórczości przyznaćsiędo kapitulacji: „ Wielkąnigdy nierozstrzygniętąkwestią,

której ja takżenie potrafiłem rozwiązaćmimo trzydziestu lat badań Terry'ego Gilliama, Braci Quay, Tsai Ming­ liangaoraz surrealizmowi w kinie polskim. nad kobiecąduszą, pozostaje : czegopragnie kobieta? ".

24 25 tej pogonipojawia sięniego ratowaćsiebie. A możeto byłpo prostu Czyli Des Grieuxjest z tych, którzy wolą W u

rosnące że pech?Być może gdyby zrealizowała swój „ gonićkróliczka " niż„króliczka mieć"? poczuciewiny . Mimo

, plan, byłabyzabezpieczona finansowo Tegobym nie powiedział,przecież porwał Manonmówi : „To ja jestem ta zła

cię cięopuściła , i miałaukochanego Des Grieux . jąwprost spod karczmy, spędziłz niąjakiś która nie kocha, która

Może nie która o tobie zapomniała",to on Byćmoże. Tylko że Manon jest osobą, czas. gdyby brat, Manon

się że udało która nie zastanawiasię i nie myślina Lescautzgodziłaby sięna wegetację czuje winny, nie

zapas, robi to, co w danej chwili wydaje z ukochanym?... mu sięjej utrzymać.

To jest elementtej gry uzależnieniowej. jej siędobre . Dla niej dobre. Na pewnonie . Po pierwszesam pan

Poczuciewiny powodujeżestan uzależ­ Tak, ale pytanie, czy to jest głupiablondyn­ użyłsłowa „wegetacja '', po drugie, ,

ka, czy jest to rzeczywiściekobietacynicz­ brat jądobrze zna i od razu mówi nieniajeszcze bardziej się poglębia .

na i wyrachowana, która dążypo trupach do Geronte'a, żeto długonie potrwa, Poczuciewiny doprowadzonejest

do celu? Librettonam na to nie odpowiada. żeprędzej czy później Manon zatęskni w libretcie do kulminacji. W ostatnim

jeżeli głupiej za luksusem. akcie, kiedy Manonumiera na pustyni YCHOTERAPEUTYAle jest to opowieśćo Bratrozgrywa swoje. - cokolwiekta pustynia znaczy- Des P blondynce, to przestaje byćciekawa .

uratowaćżycia , Jasne, najciekawszyjest DesGrieux . I szybkoorientuje się,że Des Grieux Grieuxnie potrafi jej

bo zdobyć Mimo, żetytuł opery wskazuje,że główną to facet, którym będziemożna manipulo­ nie jest w stanie dla niej PsychiatraDariusz Maciej Myszka dramaturg PiotrGruszczyński rozma­ przysłowiowej i wać,popchnąć do różnych rzeczy które szklankiwody . bohaterkąjest Manon , to tak naprawdę ,

, Taknaprawdę, nawetpo śmierciManon bohateremjest on. Z jego psychikącośsię sąmu na rękęczyli np. do hazardu. wiająpoczuciu winy,uzależnieniu odmil ości tym, dlaczego niemożemy o i o , dzieje. Z jej niewiele. DesGrieux jest przedewszystkim uzależ­ DesGrieux pozostaje od niej uzależniony

niony od miłości.Odtego stanurozedrga­ bo jej nie uratowal. byćwiecznie zakochani właśnie,się zajęciemśmierci No co dzieje nia. Miłośćromantyczna jest czymś,co Jedynymjego po jej

będzierozpamiętywanie , byłoświet­ budziw nas uczucieszczęścia .Potrafiliby­ jak z jego psychiką,panie śmydużo poświęcić dla "motylków nie i jak byłostrasznie. Czy tacy ludzie doktorze? w brzuchu", „maślanychoczu", tego całe­ zgłaszająsięna leczenie?

waści,żesą go stanuzaburzeń normalnego postrzega­ Sporadycznie. PG:Panie doktorze, czy w tym uczuciu czy od obiektu, czy od milościjako takiej . Poznajemygo jako nia. Tenstan jest przyjemny,dążymy do Co mówią? Czychodzi o tęosobę ,czy o to uczucie, pańskimzdaniem uczucie elementytoksyczne i uzależ­ niego. DesGrieux przy każdymspotkaniu Mówiąo historii toksycznegozwiązku , tęmiękkość w kolanach , to przyspieszone człowieka,który ma jakiś

Des Grieuxdo Manon nieniowe.Przypomina mi się z Manonwchodzi w ten sam stan, jak o tym, jak poniżalisię,po to, bicie serca,to wszystko, co siędzieje , problem.Może przeżył alkoholik, który czuje siędobrze po wypi­ żebyz kimś być . Lescautjest toksyczne, doświadczeniez wychowywa­ kiedywidzę obiekt mojego pożądania . zawódmiłosny. Jest rozcza­ ciu kolejnejbutelki wina. Na pytanie, czy Jak siętakich ludzi leczy? Pojawia siękwestia , na ile DesGrieux uzależnieniowei destrukcyj­ niem psów. Najbardziejwierne oni byliby w staniezbudować prawdziwy To jest uzależnienie,wszystkozależy sobie wymyślaManon? rowanyi obiecujesobie, że

związek,relację opartąnie na zakochaniu, od bilansuzysków i strat. ne dla zakochanego? sąte, które nie wiedzą,czy Tojest związanez uzależnieniem i jego więcej. nigdy I w tym stanie ale na milości,nie możemyodpowiedzieć , W przypadkuDes Grieux emocje kierunkiem. Czyto uzależnienieod miłości, dostanąmichę, czy dostaną bo za malo wiemy o Manon. Sąludzie , sątak rozpędzone,żejego bilans zysków DMM:W naszejkulturze czy od obiektutej miłości?Manonjest rozczarowaniatrafia na pocią­ kijem.Te które żyją w ciągłej którzy potrafiąprzezwiele lat pozostawaći strat jest taki, żejeśli Manon znika , nieprawdziwa.Raz jest czuła,raz okrutna, gającyobiekt. Całkowicie miłość też funkcjonujejako w milosnym, pewnymzwiązku .Ale te to on znika, prawda? dobra zla wielolicowa Więcjaka jest? niepewności.Takijest Des , , . związkioparte sąna czymświęcej niż Zależy,w którym momencie. jednaz naczelnychwartości. Równiedobrze można powiedzieć ,że seksualny,bo nieznany. Jest

Grieux.Nigdy nie wie, jaki pięknymi JeżeliManon nie weszłabyz nim jest najprawdziwsza, tylko cyniczna, zachwytnad oczamii uwiedzenie Mamywyedukowane tylko piękny.I wpadaw to, zewnętrznympowabem . Gdybyśmyprzy­ do tej karocyprzy karczmie, numerwytnie mu Manon. wyrachowanai odgrywaróżne role . Przy

siętrochę pojęcie miłości co nazywamyromantic love . jęli,żejedynym celem czlowieka jest ciągłeto prawdopodobnieon by i wdrukowane pomocyDes Grieuxzaspokaja potrzebę przeżywaniestanuzakochania , to nasze posmuci!i zapomniało niej. Jeżeli by bycia kochaną,prawdopodobnie też „do grobowejdeski". Szekspir Dostajeregularnie i na przemian: Zakochujesię, tyle żeten życiebyłoby dość ponure i w zasadzie nie spotkalisię ponownie w Paryżu, raz michę,raz kijem. swoje potrzebyerotyczne . Przy pomocy prędzejpóźniej namąciłhistorią stan czy mija. po uciekła z Romea niemożliwe. tym, jak ona od Geronte'a, Tak. I rzeczywiściepowoli staje sięuzależ­ starego Geronte'a zaspokajapotrzebę Ale czy taki właśnienie jest Des Grieux, to smutektrwalby trochędłużej. i Julii. Całakultura pracuje niony.Toksyczne uczucie degraduje go. bezpieczeństwa,bogactwa, luksusu ZachowaniaManon stale żezależy wyłącznie mu na tym odnawia­ Jak widaćbilans zyskówi strat jest Otym mówi libretto: DesGrieux stacza i bycia paryskąkrólewną .Pieniądze na to, żebyśmybyli skłonni wzmacniająten stan niu stanu ciągłegozakochania? różnyna różnych etapach , są sięi jest tego świadom,rozpacza nad istotnym tematemtej opery. ale DesGrieux brnie to bez końca. uważać,że taką zakochania,odnawiają Tegonie wiemy. Wiemytylko , żepewien w DesGrieux , sobą. Tylkoczy Manonmiała nadzieję żeto

splot czynników, jak odejściai powroty , Jak pan doktor myśli,kiedy ewentualnie Ta miłośćstaje na drodzedo osobistego da sięjakoś pogodzić? Czyna przyklad Manonnaprawdę kocha. On i w efekciedoprowadzają do trafić zdradyi kłamstwa,powoduje , żestal się mógłby do lekarza? rozwoju.Wiemy , jakie cele ma DesGrieux , liczyla na udanąucieczkę od Geronte 'a?

uzależnienia,niszczącej , sam w to wierzy.Ale sąpew­ do podatnyna przeżywanieciąglei na nowo KiedyManon umiera . Nie wcześniej ale one nie sąrealizowane . Powstaje Taknaprawdę ,jej chciwośćspowodowała stanuzakochania . bo dopierowtedy osiąga swoje dno. ne granice.Nie ulegawątpli- pytanie, od czegoDes Grieux się uzależnia: klęskę ,bo ona zgarniałaklejnotyzamiast relacjitoksycznej.

27 26 ·-

A więcprzychodzi Des Grieux i Manonżyli razem szczęśliwie ,stano­ raczejszansę w ocknięciu się,w tym , że gdy wlaściwienie matych wszystkich

wiąccoś na kształtrodziny. DesGrieux poszuka pomocy , dostrzegając „ktosiów", sprawia, żejest zdolnado do lekarza i co?

iej Czylipo kazanyjest etap przejściana toksycznośćtego związku .Oczyw iście, jakiejkolwiekrefleksji. Wcześn nie doko­

Musi sięuwolnić normalnąrelację . to ocknięciemusi być na tyle silne, żeby nywalawyborów . Pustyniada je wyzwole­

więz, nakłada , ó Tak, tylko jest to relacja oparta na kłam­ podjąćjakieś działan ie bo u osoby uza­ nie z kontekstu. Z w które od bodźca,od którego

stwie, udawaniumałżeństwa i kończy się leżnionejmyślpojawia się ,ale nie idąza życiew społeczeństwie.

jest uzależniony. się ona tragicznie - znówtrzeba uciekać. niączyny . Jest tylko poczuciewiny , które Manonteż nadaje

Ale to jużnie wynikaz psychikitych zabijamykolejną dawką tego , od czego do rozmowyz terapeutą?

i , . ście. Jak to sięrobi? Alkoholikowi osób, ale z okolicznościz kontekstu jesteśmyuzależnieni Tak, oczyw Tojest kwestiaasertyw­

, mówi się:„ Nie pij"? społecznego. nościpytania, co ty tak naprawdęczujesz , Co dla pana doktora Czasemtrzeba od ciąćdostęp do substan­ Zostawmywięc już powieściowego dziewczyno, co jest dla ciebieważne? Czy

zewnętrzny. zostańmy możeszzdecydować swoim życiu? cji w sposób Des Grieuxi przy operowym. oznaczafinałowa pustynia, o

Ale jak możnaodciąć dostęp do pragnie­ Taki człowiekpo tym wszystkim, co się Czywięc należy ich leczyć , pozatym, żenależy do nia, do tego, co siedzi w głowie? stałomoże popełnić samobójstwo. czy zostawićsamym sobie?

i, ktoś Pytapan , co bym zrobłgdybyprzyszedł Albo zmienić sposób myśl enia. geografii Ameryki? Leczymy, gdy cierpi.

do mnieDes Grieux po powrocie Jak możeto zrobić? DesGrieux cierpi .

z pustyni?! Możepielęgnowa ćresentyment. Tojest dla mnieobszar pew­ Chcesię pozbyć tego cierpienia?

Tak. Czyli, jak siępotocznie mówi , Nie chce. Jaki to rodzaj osobowości? negokontekstu społecznego. Trudnepytanie. Na pewnotrzeba by rozdrapywaćrany? Zależnej.To osobowośćosoby uzależnio­

uzależnienia przejśćz nim przez całą tęhistorię ,przez I tak dożyćkoń caswoi ch dni. Oczywiście MiłośćManon i DesGrieux nej. W przypadkuleczenia

etapy zauroczenia, zachwytu: co zachwy­ zawsze jest szansana jakieśpozytywne , sprawązasadniczą jest mniej lub bardziej ma szansęna pustyni, chęć ciło,dlaczego zachwyciło ,c o działosię korektywnedoświadczenie ... świadoma poprawy. nie ma w momencie,gdy . później,te kolejnemomenty , kiedyDes Coby to mogłobyć? Tojeszcze jeden wariant wydarzeń

śmierci Grieux zygnuj sieb rezygnujeze Równieuzależniająca pociągająca ,ale ni Des Grieuxpo Manonpróbuje re e z ie, i e nikogodookoła. Tamwreszcie swoichcelów , w zamianza krótki moment tak uwiklanakobieta . Niestety, w jego przy­ popełnićsamobójstwo. Nie udaje mu się. staje sięczymś absolutnym. satysfakcji, wyrzutendorfin , gdy widzi padkuto matoprawdopodobne. Pozostaje Lądujewbrew swojej woli w szpitalu na

Manon. A potemtrzeba próbować sięgną ć jeszczesublimacja. Poświęcenie sięcze­ Wszelkiepowiązania finanso­ oddzialezamkniętym. I co?

naprawdę do czegoś,co byto wcześniej,do jakichś muśinnemu: kolonizacji Ameryki , pomocy I tak nic. Zostajewypisany za we, społeczneznikają. Jest jakiś zabićsię wartości,które miał przedtem , a któresię prostytutkom... czasi albo próbuje znowu,

jesteśmy się rozwią­ rozpadływ trakcie uzależnienia. A jeślipopada w resentyment, tylko pustynia, tylko i mu udaje, albo szukainnego

fantazjować,że Trudnona nie wskazać. to nad kim DesGrieux się użala? zania. Możnatu opiekuje my. ŚmierćManon na pustyni

Bo nie ma historii DesGrieux Nadsobą ... sięprostytutkami i zostajewolontariuszem to spełnienietej miłości. To sprzedtego spotkania. Dlaczego? La Strady.Albo też w kółkoopowiada

się swojąhistorię życia,bo nie możnamu tego Żebypanu doktorowi utrudnić zadanie, Nie spelnito jego marzenie. musi zdarzyćsięna pustyni,

dodam,że libretto w stosunkudo pierwo­ Ale jest jeszczepoczucie winy , zabronić.Jak wiemy, DesGrieux opowiada . bo wtedyzdarza się poza

końca. wzoruliterackiego , czyli powieściPrevo­ żeto ona jest ta biedna,ona umarła, Bez

sta, ma wiele luk i niedopowiedzeń. a on ciągleżyje.. . kontekstem.

W powieścijest niedwuznaczna sugestia , . . . ale wszystkoostatecznie sprowadza się

żeto uzależnienie,czy teższczęście do niespelnionegomarzenia bycia z nią. Manon, ta, o której wiemy znacznie

bycia z Manon, polega równieżna Des Grieuxpowinien pójść do psychiatry , mniej, właśniena pustyni ma jedyny

niezwykłościdoznańerotycznych , psychoterapeuty,psychoanalityka? monolog, czyli arięSola , perduta. .. To które ona oferuje. Do psychoterapeuty. Pozostajerozmowa jedyna jej autorefleksja.Dramaturgicznie

W libretciepodkreśla siębardzo i punktuje i terapia.Tabletek na to nie ma. powódjest prosty: DesGrieux idzie szu­

pocałunkii ich rolę w uzależnianiu. Cóż, ŚmierćManon jest dla Des Grieuxszansą kać wody i ratunku, a ona zostajesama ,

seksualnośćto jedno z najmocniejszych na to, żekoło się zamknie i żejednocze­ umiera i boi się.To jest teżmoment jej Maciej Myszka- doktornauk medycznych , lekarzpsychiat ra, doznań,jakie mamyw naszymżyciu . śniebędzie on tym lacetem, któremuna ocknięcia? adiunktKatedry i KlinikiPsychiatrycznej Warszawskiego Uniwer­ , cały działa Bardzomocno pozostające w pamięc i. minutęprzed śmierciąpowiedziała Manon czas pod wpływem

zastępca ds. . kazał sytetuMedycznego , dyrektora lecznictwaSzpita la W powieściopowiada się też o tym , co żego kocha, żetylko z nim chciałabyć, czynnikówzewnętrznych Ktośjej

Wa zainteresowań wydarzyłosiępomiędzy wyjazdem do i żejuż na zawszebędzie jego. iśćdo zakonu, ktośjązwiązał z Gerontem , Nowowiejskiegow rszawie.W centrumjego

zawodowychsą zaburzenia lękowe ,od wielu lat zajmujesię Amerykia pobytemna pustyni. Otóż Notak , bo jak umrze, to jużbędzie jego na ktośjąporwał ,ktoś jąwsadził do więzie ­

w Ameryce, w kolonii karnej Des Grieux zawsze... Słabepocieszenie . Widziałbymnia . I dopieroprzerwanie tego , sytuacja związkamipsychopatologii ze sztuką.

28 29 WojtekKocołowski

tuje. Niemalna każdejstronie czytamy o sumach, jakie bohaterowie

SIŁAKASY I KŁAMSTWAwydają:ile Des Grieuxpłaci służbie, ile kosztują stroje i zachcianki

Manon, jakajest średniazapłata za wynajęcie płatnego zbira, prosty­

Filmowa atrakcyjnośćtej dydaktycznej, napisanej przez księdzatutki, ile bohaterwygrywa i przegrywaw karty, no i przedewszyst­

historii polegana tym, żejest ona równieżw przewrotny sposób kim, na jakie sumy udaje sięnaciągnąć tytułowej parzekolejnych

niedydaktyczna.Podobnie jak Prevostraz księdzembywał ,a raz wielbicieli Manon. Mniej więcejw połowie książki następuje chyba

wręczprzeciwnie . Niemalprzez całe życie zmagał sięz przypływami najbardziej zdumiewająca scena, której nie powstydziłbysięnawet

powołania,a potem jego gwałtownymiodpływami. Co jakiś czas wybrednyFlaubert - DesGrieux , który wszedłwłaśnie w posiadanie

wracałdo klasztoru , gdzie żytpokornie , potem uciekałdo Londy­ sporej sumy, z przejęciemprzeprowadza szczegółową kalkulację ,

nu, by pisaćdzieła na zamówienia możnych mecenasów , bądźdo na jak długoowa fortuna mu wystarczy, aby utrzymaćprzy sobie

Niderlandów, gdzie uprawiał.rozrywkową " twórczośćliteracką . Manon. Czyli na jak długokupi sobie wiernośćtej .niezwyklej isto­

A w przerwachoddawał sięmiłosnym przygodom , co w XVIIIwieku ty". Pieniądzjest w powieściPrevosta zaprawą spajającą ludzkie

wcalenie bytow życiukleru jakimś skandalizującym ewenementem . związki:miłość, przyjaźń ,rodzinę. I to jest w tej powieścibardzo

Możewłaśnie dlatego losy Manoni kawaleraDes Grieuxsą powie­ nowoczesne.Co ciekawe, niemalw każdejz późniejszych adapta­

ściątak dziwnienieproporcjonalną ,źle skonstruowaną i wyrastają­ cji tekstu Prevostaten materialnykonkret znika . Pobudkii czyny

cąponad swą epokę - historię tęnapędzają emocje i wspomnienia bohaterówulegają wyczyszczeniu i uwzniośleniu ,aż do romantycz­

o tych sprawachz pierwszejręki .I choćwiele razy Prevost deklaruje , nej XIX-wiecznejsterylności. Najskuteczniejsze wybielanie historii

żeopisuje zgubne konsekwencje ulegania namiętności i chwaliżycie z .brudzącego",przyziemnego konkretu następuje ,co oczywiste,

w cnocie, to jednakdoskonale czujemy , żedeklaracje deklaracjami , w operze. Za sprawąMasseneta i Pucciniegohistoria kawalera

a upojenietestosteronem i adrenalinąsąnie do podrobienia. Po to i jego .damy" staje sięrozdzierającym serce dramatem , bliższym

jednak, aby móc przeżywaćtego rodzaju przygody , trzeba miećza przezswój fatalizmtragedii niż oświeceniowej powiastce. W najlep­

co i przy okazjinieźle sięnagimnastykować. szych kinowychadaptacjach Prevosta związek między społecznym

i ekonomicznymtłem ,a miłosnąhistorią jest równie mocny , by nie HistoriaManon Lescaut i kawaleraDes Grieux powiedzieć- fundamentalny . To zresztąoczywiste , bo kino to kra­

to jedynaw swoimrodzaju powiastka ina naoczności,czyli to, co widzimy,bierzemy za prawdę.I dlatego

najwybitniejszefilmy na podstawiePrevosta to właśniete, które opo­

o przegranejwalce cnoty z namiętnością, wiadajątęhistorię konkretnie , poprzezfakty , a nie poprzezmiłosne

w którejgłówną rolę grają kłamstwo wyznaniagłównych bohaterów . Im realniej,tym film jest lepszy. Im

KsiądzPrevost napisał historię Manon 300 lat temujakby specjalnie z myślą wierniejoddana epoka , w której rozgrywasię historia, tym bardziej i pieniądze.Powiastka , którejnaiwny ton wiarygodnesą zachowania głównych bohaterów . I w drugąstronę o BrigitteBardot. Dokładnie ten charakter, urok , seksapil.Problem w tym, że usiłujezrównoważyć w najwyższym stopniu - niemal wszystkie. historyczne" melodramatyna kanwiepowie­

żadenreżyser nigdy nie zaproponowałjej tej roli. ściPrevosta rozgrywają sięzazwyczaj w bliżejnieokreślonym, nie­ cynicznąhistorię ,a dwornareto ryka

ostrym skansenie, płacisięw nich umownymibłyszczącymi mone­ głównegobohatera przyk rywa piętrzącesię tami wysypywanymiz skórzanejsakiewki , słudzysąwypożyczeni

za wspaniałylos dzieła literackiego wpraw- premierędokładnie 1OO lat temu - wyreżyserowałjąAlbert Capel­ nieprawdy. z tysiącai jednego filmu hollywoodzkiegoklasy B, a emocjegłów­

dzie nie najwyższychlotów, ale za to bardzo lani, ówczesnyspec od adaptacjiliteratury na usługachwytwórni nych bohaterówobchodzą nas tyle , co zeszłorocznyśnieg.O ile

wyrazistego.Napisanego z pasjąi odważne­ Pathe, który nota benew tym samym1912 roku, lekkąręką nakręcił Des Grieux,który zawierzaswe „bolesne" wspomnienianarratoro­ jednakkino kochakonkret , o tyle w operzebywa on mocnoszkodli­

go wobec norm obyczajowychswojej epoki, jeszczekilkadziesiąt innychfabuł. wi, ubieraw sentymentalnezwroty i płaczliwyton wszystkie swoje wy. No bo spróbujmysobie wyobrazić klasyczne włoskie bel canto ,

choćodległego od panteonu zarezerwowane­ Pierwszareguła dotycząca ekranowych adaptacji Manon Lescaut występki,włącznie z morderstwem pierwszego stopnia bogu ducha w którym zgodnie z duchem tej historii głównibohaterowie są

scenarzyścireżyserzy go dla arcydziełstylu i wyrafinowania . Historia jest szalenieprosta - im bardziej i napinali winnego odźwiernegow więzieniu .No ale zgodnie z oczywistącynicznymi konformistami , kłamiąjak najęci ,kradną jak początkują­

ManonLescaut oi kawalera des Grieuxwłaśnie dzięki graniczącej się,by nakręcićfilm kostiumowy , tym pewniejotrzymywali produkt w książcelogiką .miłość nade wszystko", to epizod tak błahy cy kieszonkowcy, a potemszastają na lewo i prawonie swojąkasą „.

z prostactwemprzystępności i naiwnej perwersyjności otrzyma­ przeźroczystyi przeciętny. Dotychczas powstało kilkadziesiąt mniej w życiuuczuciowym bohatera , żeszybko zostaje wyparty przez tro­

ładar długowieczności,a jako dodatkowybonus - drugie życie lub bardziejluźnych ekranizacji Prevosta i niemalwszystkie są bole­ ski związanez utrzymaniem przy sobie tej dosyćspecyficznej dziew­

w postaci wielokrotnychadaptacji i przeróbekna potrzebyinnych śnieseryjne i wypranez prawdziwychludzkich emocji. Potwierdzają czyny, której chyba nie chciałbymiećżaden współczesny chłopak MANON , CZYLIPUSTKA WELEGANCKIM ETUI

sztuk. Dziejewystępnego związku 18-letniego prymusa z bogatej to zwłaszczaprodukcje hollywoodzkie, których największywysyp przy zdrowychzmysłach . •Manon była to niezwykła istota. Nie byto

rodzinyz biedną,17-letnią spryciulą, którzy w takt menuetai w imię przypadana okres wczesnego kina dźwiękowego .Rzadkie przypadki pod słońcemdziewczyny obojętniejszej na pieniądze,ale nie mogła Oto regułatrzecia , niekanoniczna, dotyczącaekranizacji losów

, , , , ,że jeśli miłościzdradzają kradnąoszukująa nawetzabijają przezostat­ udanychkinowych Manon dowodzą scenarzystaprzystoso­ ani chwili żyćspokojnie z obawą,iż może ich braknąć"- stwierdza Manon- ona zawszejest blondynką.Bezwzględu na rok produkcji,

nie trzy wieki doczekałsiędługiej listy przeróbek : kilku widowisk wywałPrevosta do realiówwłasnej epoki, uzyskiwałefekt może nie z rozbrajającąszczerością naszbardzo inteligentny , albo bardzonie­ szerokośćgeograficzną ,nazwisko i renomęreżysera .Jest to o tyle

baletowych, klasycznychXIX-wiecznych oper (w tym dwóchbardzo zawszelepszy , ale na pewno bardziejinteresujący .Reguła numer rozgarniętykawaler. dziwne, żePrevost ani razu nie opisujewyglądu Manon , podobnie

dobrych), adaptacjiteatralnych , a nawetlirycznego dramatu Vitez­ dwa, dotyczącaadaptacji literackich w ogóle, a historii Manon Bezwzględu na możliwe odczytania mitologiczne i psychoanalitycz­ jak unika wszelkichinnych szczegółówaparycji bohaterów.Paleta

slava Nezvala, który wszedłdo kanonu XX-wiecznej literatury cze­ w szczególności,brzmi: najlepszefilmy na podstawieksiążek kręci ne, do których skłaniata toksyczna historia , miłośćDes Grieuxi kolorówwłosów u filmowych bohaterek rozpięta jest między platyną

się się kręgu książkipowstały . , skiej. Rzeczjasna, zadomowiła teżw najniższejze sztuk.Pierw­ w kulturowym, w którymte Czyli zosta­ Lescautjest szaleniekonkretna , by nie powiedzieć:boleśnie przy­ a wiewiórcząrudością przy czym im jaśniejszykolor, tym Manon

szaodnotowana przez historyków adaptacja filmowa Prevosta miała jemy we Francji. ziemnai precyzyjnieskalibrowana . U Prevostawszystko ileś kosz- jest bardziejwystępna. Nawet posągowa szatynka Alida Valli, którą

30 31 CatherineDeneuve i Sammy Fr eyjako pł ascy AlidaValli jako koturnowa i szalenie dostojna M anon, CecileAubry jako bezmyślna, niszczycielska subretka, kochankowieery glamourowej psychodelii ,

reż. ManonL escaut, reż.Carmine Gal lone, 1940 Manon, Henri-GeorgesClouzot , 1947 Manon70 , reż.Jean Aurel, 1968

naturalnewarunki predestynowały do ról bogiń, arystokratek lub diw Posłużylisięksiążką Prevosta , by pokazaćwłasną epokę ,przy czym Najpierw udałomu sięzakontraktować do głównej roli będącą dla awionetek, pastelowewnętrza apartamentów , polegującprzy

operowych, jako Manonw kostiumowymromansie Carmine Gallone uzyskaliefekt dokładnie przeciwny . W 1948 roku Henri-GeorgesClo­ wówczasu szczytustawy CatherineDeneuve . Następniepozyskał tym na sofach w zwiewnychpeniuarach i wygłaszającfilozoficzne

, :. , z 1940 r. wyglądajakby ktośpodczas castingu pomyliłaktorki , ale uzot ukazałw swojej ekranizacjitak naturalistycznąi drapieżnąwizję topowychwówczas amantów francuskiego kina - niedużegomain­ maksymyo miłościNieważnez iloma mężczyznamispałam waż­

. , ". starałsięto nadrobić kostiumem i koloremwłosów KinowaManon świata,w którym panuje„ powszechnaludzka małość ",że rodzima streamowegobruneta Sammy 'ego Freyai trochęwiększego nowo­ ne ilu z nich kochałamTakpo prostu. Bezzbędnych charakterolo­

idealnierealizuje wszczepiony w mózg mężczyznystereotyp , żetyl ­ publicznośćodrzuciła go jako obraz szkalującydobre imię francu­ falowegoJean-Claude ' a Brialy.Potem zamówił wszystkie kreacje dla gicznychceregieli. Bez operowego fatalizmu. Bez psychologicznych

ko blonduwiarygadnia kobiety sprowadzające go na drogę oszustwa skiegonarodu . 20 lat późniejpewien modny reżyser na bazie losów głównejbohaterki u młodegoprojektanta , EmanuelaUngara , który komplikacji. Ot, pannapuszczalska w eleganckimopakowaniu .

. i przestępstwaO ile operoweManon są postaciami psychologicz ­ Manon nakręciłfilm sztandarowa nieważny ,pastelową impresję właśnieodszedł z domu mody Balenciagii samodzielniedebiutował Może i nie byłobynawet potrzebywspominania o tym absolutnie

nie skomplikowanymi, a ich motywacjezawite jak duszaToski czy o amoralnejManon na tle psychodelicznejepoki końcalat 60 . na sceniepret-a-porter. Krokiem najtrudniejszym okazało sięnamó• błahymfilmie , o którym sama Deneuvepowiedziała ,że „ zagranie

Turandot, o tyle te filmowesą zazwyczaj melodramatyczne lub wam­ W roku, gdy Amerykaniemontowali Apollo 11 , Lelouchz Godardem wieniedo współpracychimerycznego Serge 'a Gainsbourge'a, który w nim miałodla mnie przynajmniejwalor ćwiczeniaaktorskiego ",

powate, jak występnekobiety zaludniające filmy noir. rozmontowywalicanneński festiwal , rewolucja seksualnawcho­ odkrywałwówczas uroki śpiewaniado dźwięków zawodzącego sita­ gdyby nie to, żejest to przykładunieważnienia pierwowzoru literac­

dziław fazę klimaksu , a w pewnychkręgach narkotyk i stawałysię ru w gęstymobłoku marihuany. kiego posuniętegotak daleko , żejego sens staje sięodwrotny od

popularniejszeod alkoholu, modny, ale bardzoskromnie uzdolniony Aurel nakręciłwedlewł asnegopomysłu historię pewnej wyluzowa­ oryginału.Bez względuna to , jak spojrzymyna oryginalnąhistorię Pomijająccałyzastęp bezpłciowych francuski reżyserrumuńskiego pochodzen ia Jean Aurel, o którym nej dziewczyny, której naczelnązasadą jest nie miećzasad . A zaczy­ Manon, jej postępkiwynikają z dość okrutnych za sad świata,w któ•

ekranizacjiamerykańskich i europejskich, Wikipediaodnotowała ,że urodził sięw woz ie wędrownym,posta­ na sięto tak: w samolocielecącym z Hongkongu do Paryżanasza rym przyszłojej żyć. Tam stan posiadaniadawał jej poczucie bez­

nowiłuwspółcześnić historięManon . Przeniósłjądo Francji końca Manonpoznaje i uwodziszalenie utalentowanego reportera radiowe ­ pieczeństwai gwarantował przetrwanie. U Aurelazostaje już tylko dwiez nichzasługują na szczególną uwagę: ery de Gaulle'a. Toznaczy nie do Francjitłukących sięz pol icjąstu­ go DesGrieux . Zaczynaz nim gorącyromans , ale dośćszybko ucie ­ potrzebazaspokajania przyjemności bezzbędnych nieprzyjemności.

ta najwybitniejszai ta najdziwaczniejsza. dentówi strajkującychrobotników, tylko abstrakcyjnejkrainy elegan ­ ka do przystojnego, leciwegoamerykańskiego biznesmena . Potem Coś,co byto pierwotniekonkretne do bólu, zamieniłosięw coś tak

cji i sytości,w której bezwstydniekróluje pieniądzi moda na mini, znówwraca do naszegorad iowca, doprowadzago do zawodowego nieprzyzwoiciepustego i abstrakcyjnego, żeaż wręcz fascynują ­ W obuprzypadkach reżyserzy uwspółcześnili a ludziesą wyłącznie ładnii uprawiają jedyniewolne zawody . W tym i moralnegoupadku , a następnieznów zdradza z innym, bogatszym cego. No ale nie przypadkiemto właśniekino jest królowąsztuk swojehistorie. celu Aurelna potrzebyManon 70 wymieszałze sobą najmodniejsze kochankiem. W międzyczasieprzewijasię przez pokazy mody , dys­ rozrywkowych. Produkujepiramidalne bzdury , robi wodęz mózgu

w 68' snobistyczneingrediencje . koteki z wirującymikulami, łazienkio powierzchni małegohangaru i bywaabsolutnie po nic.

32 33 HistoriaManon i jej kawalerarozgrywa się pod koniec wojny i w pierw­ niej. Czy powiedziałwszystko? Nie , on to powiedziałpo swojemu . szychmiesiącach po wyzwoleniu . Onjest działającymw ruchuoporu Powiastkaksiędza Prevosta wciąż czeka na kolejnegointerpretatora.

chłopakiemz dobrejrodziny , ona- sypiającąz Niemcami blondynką . Mimonobliwej patyny ta historiasprzed 300 lat pozostajew elemen­ W normandzkiejwiosce o maływłos nie dochodzido samosądunad tarny sposób współczesna.Żyjemy w czasach , gdy zaspokajanie

nią.On ją ratuje. Uciekajądo Paryża .Tam , poprzezkluczową dla wszelkichpragnień i zachcianek stało sięmiarą wolności. Podnosze­ filmu postaćbrata Manon, pozbawionegojakichkolwiek skrupułów nia własnegostatusu materialnego jako cel w życiustanow i obecnie Leona, Desgrieuxwpada w obrzydliwyświatek sutenerów , kombina­ jeden z najmocniejszychspołecznych wektorów. „ Love addiction" torów i gangsterów, zaśManon poprzez łóżka kolejnych podsuwa ­ jest corazczęściej diagnozowaną przezpsychologów przypadłością

nychprzez Leona kochanków , w końcuzostaje prostytutką. Ogarnię­ nastolatków, uzależnionychjużnie tyle od seksu, co od odurzenia ty obsesjąDesgrieux zabija brata Mano n i z dziewczynąuciekaprzed ciągłymstanem zakochania. Kultywowaniestatecznośc ii życia

policjądo Palestyny na pokładziestatku pełnego Żydówocalałych w cnociezostało zaśzepchnięte na bardzowąski margines , do kółek z Holokaustu.Niemal zaraz po osiągnięciuZiemiObiecanej ona ginie różańcowychalbo płatnych sal do buddyjskiej medytacji . A poza

od przypadkowegostrzału Palestyńczyka ,a on wlecze jej trupa wszystkimnie zapominajmy, żesztuka niekiedy jednak odzwiercie­ o platynowychwłosach przez piaszczystewydmy , rozpamiętując dla rzeczywistość.Przecież na co dzień oglądamy na własne oczy

największąmiłośćswego życia. Podobnie jak w niemalwszystkich najrozmaitszeodmiany związkówmiędzy ludźmi ,łudząco podob­ swych filmach, Clouzoti w Manon nie pozostawiasuchej nitki na nych do toksycznejrelacji łączącejManoni kawalera Des Grieux .

żadnejpostaci. Wszyscy miarowo staczająsięz równi pochyłej

od chwili, gdy tylko rzeczywistośćstwarza im taką okazję. Dzieje siętak, bo u Clouzotaludzie sąz natury leniwi, skłonnido złai nie li potrafiąwziąćswego życiawe własne ręce. Desgrieux wypala się

w obsesjina punkciedziewczyny , co do której jednocześnienie ma

najmniejszychzłudzeń. Manon brnie w coraz głębszebagno, ale

właściwieto jedyna rzecz, którąumie robićdobrze , gdyżnikt nie

nauczyłjej nigdy niczego innego. Złowrogi LeonLescaut - wspania­ le zagranyprzez ulubionego aktora Clouzota Serge 'a Reggiani- któ•

ry pociągaza sznurki intrygi , zarządzatym teatrem zła z rozmachem ,

nie tylko czerpiąckorzyści i budując swój czarnorynkowy prestiż.

On wręczkarmi siętąenergią. W tej bezkresnej czerni pojawiają się Cecile Aubryi Michel Auclair w najczarniejszej jedyniemałe ,sporadyczne gesty solidarności i zrozumienia - kapitan

wersjiwystępnej namiętności , statku płynącegodo Palestyny cierpliwie wysłuchujehistorii Des­

Manon. reż.H enri-GeorgesClouzot , 1947 grieuxi w odruchuwspółczucia nie wydajepary kochankówpolicji.

Ta ponura, stroheimowskaw izja człowieka,który samodzielnie , bez pomocybogów zmierza do katastrofy,jest ewenementemw 1OO-let­ niej historii przysposabianialosów Manoni jej kawalerana potrze­ EGZYSTENCJALISTYCZNAMASZYNKA DO MIELENIALUDZI by ekranu.Clouzot przepisał Prevostawłasnym ,nadekspresyjnym

charakterempisma, korzystającz przyrodzonej zdolności kina do

Ale bywa równieżpo coś .Najlepsza z dotychczasowychwersji opowiadaniapars pro toto. Bo u niego, w przeciwieństwiedo innych

losów Manoni kawaleraDes Grieux wyszła spod rękisztandarowe ­ filmowychi operowychwersj i, Manonjest historiąo ponurym świe­ Tentekst nie mógłtrafić w lepsze ręce . go skandalistyfrancuskiego kina , a jednocześniejednegoz najwięk ­ cie, opowiedzianąprzy pomocy romansu partyzantaz amoralną szych wirtuozów filmowej formy. Henri-GeorgesClouzot byłuro ­ Wcześniejszakara nie odniosła skutku blond kolaborantką.

dzonympesymistą i mizoginem. Jego wizja .człowiekczłowiekowi - reżyser napisałi wyreżyserował historię, wilkiem" (a zwłaszczakobieta) świetnie korespondowała z modnym zaraz po wojnie egzystencjalizmem. Na dodatekjuż na początkuw którejukazał swą powojenną ojczyznę MANON? swej karieryskalał własne gniazdo tak skutecznie, żewręcz stworzył PO NAM w tak czarnych, naturalistycznychbarwach , co precedensw historii rodzimejkinematografii. W 1942 roku począt­

że zawrzało. Oczywiściemożna mieć za złe opatrzności ,że pod koniec lat 60. kującywówczas reżyser nakręcił na bazie prawdziwej historii ponury ponownie Przedkolejnym

nie połączyładróg zawodowych trzech osób scenarzystyJean­ kryminałpt. Kruk . Opowiedziałw nim o ksenofobicznym miasteczku : linczemuratowała Clouzota nagroda Złotego -Claude CarrierereżyseraLuisa Buńu elaaktork Brgitte Bardot. w MasywieCentralnym , w którym agresywneanonimy wywołują 'a , i i i

międzynarodowasława, Wote Kocołowski Lwaw Wenecjii To byłobytrio idealne do stworzenia wzorcowej wersji Manon j k - krytyki historykfilmu , kurator, wśródmieszkańców lawinęzawiści ,wzajemnych oskarżeń i prze­ pubicysta spóautorPanoramy ki najnowszego Lescaut. Tej jednej jedynej, która spełniłabywymogi klasycznej l . W l na mocy. Film odczytanojako bezpośredniatak na kolaborację Francu­ któraosłodziła Francuzom gorycz jego Kalendarzaniepokoju Pracuje dokumenalnym adaptacjiliteratury na ekran, zostałabywyreżyserowana z diabelską i . w t zów z Niemcami. Powojnie reżyser trafiłprzed sąd i dostał dożywot ­ „oszczerstwa". kanaletelewizyjnym Planete + jako selekcjoner fil­ przenikliwościąi dałabynam głęboką ,wiarygodną kreacjęaktorską . ni zakazwykonywania zawodu . W 1947 roku zakazjednak cofnięto

Niestety. Do dzisiajClouzot powiedział o Manonnajwięcej i najmoc- mówi współtwórcaramówki. i Clouzotprzystąpił do prac nad ekranizacjąPrevosta.

35 34 Boskieupojenie! Brunetkii blondynki, GOSPODARZ MANON

(nadbiegając) To nieszczęścienazywasię: Hej, roześmiane, Kryje siędziewczyna Nakazmego ". Rozkosznedziewczyny , Pięknai zalotna, Słucham? „ ojca

Dajcieust. .. O różowychustach ,

Któreczekają na mnie? DESGRIEUX DESGRIEUX

(przyglądającsię Jest pani zbyt piękna! DZIEWCZĘTA Czyty niąjesteś , Manon)

, Nie To nie Wokółaura zapachów , Jasnowłosagwiazdo? Bożejaka piękna! . klasztor Jest pani przeznaczeniem. Krążąjaskółki , Powiedzmi!

Innagwiazda świeci nad pani losem. Słońceumiera . Powiedz, jakie jest moje przeznaczenie GERONTE

pokażboską , (do Gospodarza) To pora marzeń. I zmysłowątwarz . MANO Nadziejamiesza się Zakochamsię Tejnocy , przyjacielu, N

się Moja gwiazdazachodzi! Z melancholią. I będępożerał cięwzrokiem , Zatrzymam tutaj.

I na zawszebędę chłonął twój zapach .. . (do Lescaut) DESGRIEUX STUDENCI Czyty niąjesteś , Przepraszam... (ze Pocałujcienas. Ciemnowłosagwiazdo? (do Gospodarza) smutkiem)

Teraznie możemyrozmawiać . Oddajcieserce młodości. Odpowiedzmi! Proszęsięzająć bagażem.

DesGrieux! Niechpani wróci za chwilę.

Jeśliwspólnie (DesGrieux wita sięz nimi.) EDMONDOI STUDENCI GOSPODARZ

czoła . Stawimy No nieźle! SłużęProszęza mną. losowi,

EDMONDO Zwyciężymy.

(zwracającsiędo Des Grieux) EDMONDO (Idącza Gospodarzem , MANON Chodżdo nas, Widzicie, przyjaciele, Gerontei Lescaut, który daf znak

Czuję słowach się litować. Manon, by zaczekafana niego, w pana Przyjacielu, pośmiejsię, Nie ma co nad nim

współczucie! wchodząna piętro. Ogromne A szybkosię wyleczysz pierwsze

Chcępana zapamiętać! Z głupiejprzygody . WSZYSCY Manonzostaje.)

Panaimię? (DesGrieux jakoś nie wyraża ochoty Cieszmysię wieczorem .

na przyfączeniesiętowarzystwa.) Zabawmysię, jak zawsze . DESGRIEUX Milczysz?Co ci jest? Niechgra muzyka. (Podchodzido niej.) DESGRIEUX

spełniprośbę RenatoDes Grieux. Czyżbycięporaziła miłość Wznośmytoasty , pijmy, Niechpani moją

Do niedostępnejkobiety? Porwaniszaleństwem I niechte słodkieusta zdradzą ,

I czaremrozkoszy . Jak siępani nazywa. LESCAUT (z zajazdu) DESGRIEUX Tańce,toasty , szaleństwa. (Przerywamu obruszony) Korowódrozkoszy MANON Manon!

Miłość! Milość! Wije sięulicami , (skromnie)

Nie znamtej tragedii A noc króluje. Nazywamsię Manon Lescaut. . . MANON

(z niechęcią) Czyteż komedii! Odurzająca,szalona , rozświetlona

DESGRIEUX Muszępana porzucić . AKTi (spoglądającw stronęalei) (Studencirozpraszają się.) Ogarniawszystko energią

Proszęwybaczyć śmiałość , (w kierunkuzajazdu) (Amiens. Obszernyplac . Przechodnie O, nadchodzą I szaleństwem.

pociąga Idę! rozmawiająw mafych grupkach . Jest Całymigromadami, rozbawione , EDMONDOI KILKU STUDENTÓW Gościez Arras! Niezwykle mnie

Panitajemniczość. (do Des Grieux) równieżEdmondo w otoczeniustudentów.) Świeże,roześmiane Nonsens!Szczęśliwcu , (Pojawiasię Lescaut ,

Wydajemi się,że już gdzieś Brat mniewoła. I ślicznenasze dziewczyny ... Skrywaszprzed nami za nim Geronte, który

EDMONDO Twetajemnicze podboje . pomagawysiąść Manon.) Paniąwidziałem .

Moje sercezachowuje się dziwnie DESGRIEUX (trochęsentymentalnie , trochęz humorem) STUDENCI Wysiedli... Popatrzmy! .

Kiedypani odjeżdża? (blaga/nie) Twojezdrowie , wieczorze. Całaulica ożyła. DESGRIEUX Jacy eleganccy. Boscy! Nadchodziszwraz z orszakiem Przeceniaciemnie . Ale wróci pani? Zefirówi gwiazd. EOMONDO STUDENCI MANON

(z żalem) MANON Twojezdrowie , ulubieńczepoetów Wymyślętekst EDMONDOI STUDENCI (Zerkająw stronę Manon.)

Jutro świcie. Nie, nie mogę. I zakochanych... Cięty,bezczelny , wesoły. Zgadliśmy,przyjacielu ... Któżnie chciałby o Klasztormnie czeka. Niechmi panda spokój Natchnieniepoprowadzi Zamartwiaszsię ,bo dostałeśkosza! Powitaćtej ślicznotki? STUDENCI Mnie do celu. DES DESGRIEUX (Przerywająmu śmiechem.) DESGRIEUX LESCAUT GRIEUX

Takamłoda Boska, błagam... Złodzieii pijaków! EDMONDOI STUDENCI Nie, jeszczenie! Obsługa! twarz,

Jakbydopiero co rozkwitała! Przerwaliśmyci! Naszeimię - młodość . Ale jeśliwas to bawi.. . (do Geronte'a)

Co za nieszczęście MANON Nadzieja- nasząwiarą . To wkrótcesprawię Jest pan szalenieuprzejmy!

Dobrze. Przyjdę,gdy sięściemni. EDMONDO Niezwykłeszaleństwa Wamprzyjemność! Obsługa! Stanęłona twej drodze.

(Edmondozbliża chyfkiem.) się (Przerywarozmowę . Niema sprawy. W naszejgłowie . Czywśród was , ślicznotki, (nawofując)

36 37

-'-----I DostrzegaLescaut Choćopinię raczej nie najlepszą. Żegnaj,mój kwiecie. LESCAUT STUDENCII MIESZCZANIE Spróbujmy!Posłuchaj mnie!

i szybkodofącza do niego.) Dobrzeznam życie. ZabłąkanaBoginko , (zaplecami jednego z graczy) Proszędo nas . .. Byćmoże cię uratuję .

Możenawet zbyt dobrze. Tobieprzesyłam As? Prosimy.. . va bank! Żołnierzjużnasz.

Całypochłonięty grą. DESGRIEUX Paryżto świetna szkoła . Moje westchnienia, Walet, mój panie!

(wodzącwzrokiem za Manon) Jestemopiekunem siostry , Więcnie zdradźmnie , Błąd,błąd! LESCAUT

Nigdynie widziałemkobiety Spełniamswój obowiązek , Choćprzez jeden dzień . (z zimnąi pogardliwą miną) DESGRIEUX Podobnejdo niej! Nawetwbrew sobie, STUDENCI Karty! A stary?

Mówięjej: .Kochamcię " Jak prawdziwyżołnierz! (Studencii dziewczynyzajmują razem (do Lescaut)

I moja duszabudzi się Chcępowiedzieć , miejsceprzy stafach.Edmondo zauważa To prawda! EDMDNDD EDMDNDD

Do nowegożycia . Żeto niewdzięcznarola. pogrążonychw rozmowie Geronte 'a Walet. (Którypodsfuchaf rozmowę.) Stary?

„Nazywamsię Man on Lescaut...". Ale przykreokoliczności i Lescauti zatrzymujesię na uboczu.) Mistrz z pana! Żałosnystarcze, Będziemiał

Tepachnące słowa Mająswoją dobrą stronę : Jesteśtylko Ze mnądo czynienia!

Błądząw mojej duszy Poznałempana, Panie „. I" GERONTE LESCAUT UpudrowanymPlutonem .

I pieszcząjej tkanki. Panasiostra również Bezprzesady! Miejmynadzieję, (Podchodzido graczyi mówi coś

się. na ucho niektórym nich Lescautpije Uroczyszepcie, nie ustawaj! GERONTE Nie wyglądana szczęśliwą . Amator„. Żetwoja Proserpinaoprze ci z . .

Gerontedi Ravoir. (Wchodzizatroskany Des Grieux.) Manonpojawia się na schodach.

(Edmondoi studenciotaczają LESCAUT (Gerontez oddali obserwuje Kochany, robiącięw konia. DostrzegaDes Grieux.)

Des Grieuxhafaśliwą grupką.) LESCAUT NiechPan pomyśli! Lescaut. Widząc,że jest zajęty

Podróżujepandla przyjemności? Ma osiemnaścielat! grą,przywofuje Gospodarza . DESGRIEUX MANON

EDMONDOI STUDENCI Ile marzeńi nadziei „ . Edmondo, w którymzachowanie (zaskoczony) Widzipan?

Nareszciecię dopadła GERONTE Geronte'a wzbudzifopodejrzenie , Co chceszprzez to powiedzieć? Dotrzymujęsłowa.

StrzałaAmora . Nie, służbowo. GERONTE obserwujego.) Poprosiłmnie pan ,

wróciła By cięuszczęśliwić ,niebo, Przydzielonomi funkcję Rozumiem.Biedactwo! EDMONDO Żebym i jestem.

Zesłałoboską zjawę! ironią) Sądzęjednak , żebędzie lepiej , ci Poborcypodatków. Trzebają pocieszyć . GERONTE (z

(DesGrieux, poirytowany, oddala się.) Zjemyrazem kolację (do Gospodarza) Tensłodki kwiat, Jeślisięjuż więcej z panem

zobaczęłagodnie odmówię Ucieka. Więcjest zakochany. LESCAUT Dziświeczorem? Płacęz góry i bezgadania! Którytak pachniał, Nie i

. , Panaprośbie (śmiejącsię) (Złotażyła.) Przygotujwóz. Oderwanyod łodygi

Ach! Ach! LESCAUT Za godzinęruszamy! Biedactwo,

DZIEWCZĘTA (l.apraszagestem.) Wkrótceuschnie! DESGRIEUX

Co za słowa. (Studenciwychodzą .W tym samym Chceciecałusa od przyjaciółki? Będęzaszczycony . GOSPODARZ Twojadziewczyna , surowe

czasiepo schodachschodzą Lescaut Czułegoszeptu? A tymczasem... Rozumiem! Twojagołąbeczka Nie pasujądo młodości na i Geronte.Emondo podsfuchuje.) Świętujemyzwycięstwo. Za chwilęodfrunie , odleci. Wypisanej panitwarzy .

Czasna pocałunki. GERONTE GERONTE Posłuchaj: Tasmutna decyzja

czułe „ ją Nie pasujedo uśmiechu, STUDENCI I szepty„ (Naglezmienia zdanie.) Z tyłu,za hotelem. Stary porywa.

który kryje sięw pani oczach. Chodźciedziewczęta! Ukoronujmyzwycięstwo. Przepraszam,proszę chwilę poczekać, Za godzinę,rozumiesz?!

Przynieścieszczęście w grze. Sercezwyciężonego, Muszę wydaćkilka poleceń Gospodarzowi. Wsiądziemężczyzna z dziewczyną . DESGRIEUX

Otoczonemrokiem , Pomknąprosto do Paryża! (z niepokojem) MANON

Naprawdę? Kiedyśbyłam szczęśliwa . DZIEWCZĘTA Poddajesię bezsilne (Lescautkfania się ,Geronte I pamiętaj,żemilczenie jest złotem!

Miałamdom który rozbrzmiewał Blondynkączy też brunetką Łagodnympieszczotom , odchodziw gfąbsceny Ściemniasię. ,

śmiechem, Jest diva, która przewodzi Zapominao wstydzie Sfużbastawia lampy) GOSPODARZ EDMONDO Moim szalonym

waszemupojedynkowi? I cierpieniu. Waluta„. Uwielbiam. Zbladłeś? Chodziłampotańczyć

przyjaciółkami!Piękne STUDENCII MIESZCZANIE To nie żarty, Z czasy!

Minęłyjuż! siękończy . GERONTE STUDENCI (Grająz ożywieniem.) GERONTE To poważnasprawa . Wszystko (do Lescaut) Ten, co przegrywa As! Walet!Trzy! Uwielbiaj

Więctwoja siostra I ten, co wygrywa Co za cholernagra! (Wręczamu pieniądze.) DESGRIEUX DESGRIEUX

wybierasię do klasztoru? Marzyo was dziewczęta... I rób, co mówię. Czekamtu na nią,rozumiesz? (oczarowany)

głębokich,lśniących oczach Jedni płaczą, LESCAUT Powiedzmi , W

Błyszczypragnienie miłości LESCAUT Drudzysię śmieją . (Przyglądasięgraczom.) (wskazującna bramę zajazdu) EDMONDO ...

Posłuchaj To niefortunnypomysł moich krewnych. Obezwładniai kpi z nas Grają! Zajazdma tylko to wyjście? No to świetnie. go!

Smutnaprzygoda. Ach, gdybymtylko mógł Niechte słodkieusta

GERONTE Zato wesołorozbrzmiewa Spróbowaći wygrać! GOSPODARZ DESGRIEUX I serce ulegną.

Panma chybainne zdanie? Odwiecznapieśń o miłości. Jest jeszczejedno . Pomóżmi. Kochamcię! Kocham!

MIESZCZANIE Tachwila staje sięnieskończona . LESCAUT EDMONDO Stawiaj! GERONTE EDMONDO

Jasne, mamwięcej rozsądku, (do jednejz dziewcząt) Karty! Gdzie? Pomócci? MANON

nieszczęśliwa. Niżbysięwydawało . Żegnaj,moja gwiazdo . As! (Idąw lewą stronę.) Przeszkodzićim w odjeździe? Jestem

38 I 39 I wtedyz wdzięcznością Spojrzenieprzeszywające Zawszew ciebiewierzyłem Moja urodaniczemu nie służy. Ach, nie! Ach, nie! EDMONDO

Przyjmieluksus Jak ostrzestrzały! Nawetkiedy uciekłaś,tam w Amiens! Smutekznaczy mój los. Panchce mnie porwać? (wskazującw gfębisceny)

I porzucichłopca! Tu odrobinęperfum! „ . Tamprzeczułem ,jaki będzietwój los! Ekscelencjo, proszęspojrzeć :

Będzieszmial (WchodziLescaut.) Tammialem magiczny przeblysk DESGRIEUX DESGRIEUX Onaodjeżdża

Wspanialącórkę, Tutejszychluksusów . Milośćpokona ten smutek! Nie, to miłośćpanią porywa! W towarzystwiejakiegoś studenta . A i ja dołączędo rodziny .. . LESCAUT Odnalazłemcię! Urodaobdarzy cię Trzebanam spokoju .. . rozwagi. .. Dzieńdobry , siostrzyczko! Mieszkałaśw nędznym domku , Najpiękniejsząprzyszłością. MANON GERONTE Miałaśpocałunki ... i żadnych pieniędzy! Cudownadziewczyno , (opierającsię) (Zaskoczonybiegnie

EDMONDOI STUDENCI MANON Dzielnymłodzieniec ,ten DesGrieux! Bezkońca do ciebie wzdycham! Ach, nie! do Lescauti potrząsanim.)

Hej,frywolne wietrzyki , (zwracającsiędo fryzjera) Niestetynie jest panemprezesem! Porwanoją!

Wciskającesięw purpury , Przypudrujnieco!„ . To oczywiste, żeporzuciłaś go MANON DESGRIEUX

Kwiatyi lilie, opowiedzcienam Dla złotegopałacu . To nieprawda, to nieprawda, (proszącjągorąco) LESCAUT ; O dziwneji okrutnejprzygodzie! LESCAUT Totylko złudnemarzenie „. Błagampanią! (kontynuującgrę)

Spragnioneusta jużdotykały Wydajeszmi siędziś nieco nadąsana. MANON Bezkońca wzdycham do ciebie! Kogo? (przerywającmu) EDMONDO Pełnegopucharu ,

Chciałypići już się chciwie przyssały... MANON Powiedzmi „ . LESCAUT Szybko, odjeżdżajcie! GERONTE

Ach! Ach!Ach! Nadąsana?„. (wstającod stafu) Twojąsiostrę! Dlaczego? LESCAUT Nie ma jużwina? DESGRIEUX LESCAUT Co? Co jest? Pustabutelka? (nalegając) LESCAUT Uciekajmy, uciekajmy! Niechto szlag! (Widzina ziemi kapelusz, LESCAUT który upadfGermontowi. Nie?Tym lepiej! MANON (Studencizmuszają go, by usiadf. Manon, błagam. (Rzucakarty i biegnie Podnosigo.) (zezfośliwym uśmiechem) Nic! ZaniepokojeniManon i Des Grieux Uciekajmy! zobaczyć,co sięstafo.)

Oto Pańskikapelusz! GdzieGeronie? wycofująsięna prawo.

jutro rano drogę! Takwcześnie wyszedł z łóżka? LESCAUT Manonjest wystraszona.) MANON GERONTE A w Nic? Ach, nie! Ach, nie! Za nimi! Co to ja mówiłem...

Idziemy na kolację! MANON Naprawdę? DESGRIEUX Tojakiś student!

Proszę,pod rękę! (do fryzjera) Ścigajmy Niechmnie pani wysłucha: EDMONDO ich!

Należyumieć stanąć A terazpieprzyk! MANON Grozipani upokorzenie, Szybko! Na wysokościzadania! (Fryzjerprzynosi Manon (obojętnie) Chcąpanią porwać! (Studenciporzucają

Dlatego, że„. pudefkopieprzyków. Manon Chciałamzapytać „. Tenbezczelny zboczeniec , DESGRIEUX grę,śmieją się.) nie potrafi sięzdecydować.) Tenstary , który przyjechałrazemz wami , Manonbłagam .Uciekajmy! STUDENCI LESCAUT Działaprzeciwko pani. LESCAUT Dla staregolisa LESCAUT Odpowiem! MANON (Widzącobojętność studentów, Młodei aksamitne winogrona (doradzając) MANON Jedźmy! pojmuje, co sięstafo.)

Będązawsze niedojrzałe . .Wyuzdany"! MANON (zdziwiona) Zastanówmysię spokojnie ....

Ach! Ach!Ach! „Żartowniś"! (z ożywieniem) Jak to? EDMONDO Chcepan ich gonić?

Nie?„. To może:„wytworny "?! Odpowiesz? Piękniszaleńcy! (Gerontezaprzecza.)

DESGRIEUX (Gerontenadchodzi z lewej strony,szybko Stalo się! AKTll MANON LESCAUT Naprawdę! rzucaokiem na stóf, przy którymgra Niema co rozpaczać!

(zfośliwie) (W Paryżu;Manon siedzi przed toaletką, (nadalniezdecydowana) Lescaut. Napotykana drodzeGospodarza.) Widzę.. . że Manon przykrytaobszernym biafym peniuarem. Samanie wiem„. Zrozumiałem!Czytam EDMONDO Swoimiwdziękami

Fryzjerzajmuje się jej wfosami . Dwaj (decydując) W twoich oczachto życzenie. (Biegiemzbliża siędo nich.) GERONTE Rozbudziław panu

pomocnicystoją w gfębi salonu , No więc„.dwa pieprzyki! (Rozglądasięwokóf z rozbawieniem.) Udałosię! Wóz czeka . A terazzabawmy się Ojcowskieuczucia . gotowi na każdeskinienie.) Przyzabójczym oku! GdybyGeronie o tym wiedział! Co za nieprawdopodobnyżart. Z siostrzyczką! I przy zmysłowychustach! Pośpieszciesię!Jedżcie! Odwagi! GERONTE MANON (Fryzjerpodaje pieprzyki , MANON Sierżantjest pochłonięty grą Nie inaczej!

(przeglądającsięw lustrze) potemzdejmuje peniuar z Manon.) (wesofa) MANON Niechtam zostanie. Co za wrednyloczek! To prawda!Zrozumiałeś! (zaskoczona) Hej, słuchaj: LESCAUT (do fryzjera) LESCAUT Cotakiego? Uciec? (Pófgfosemprzywofuje Gospodarza.) (z pefnągodności dumą)

Lokówkę„.Szybko! „. (Przyglądasięz uwagą Manon.) LESCAUT Czykolacja jest gotowa? Rozumiem!Jako syn z pełnymrespektem Szybko!„. Doskonałarobota! Chciałabyśdowiedzieć się DESGRIEUX Dampanu dobrą radę .

(Fryzjerbiegnie.) Świetnacałość.Piękna i powalająca . Czegośo nim? Uciekajmy!Uciekajmy! GOSPODARZ Paryż!Tamjest Manon! A teraz„. koronki! Pochlebiamsobie i nie bezpowodu . Niechktoś inny porwie panią! Tak, ekscelencjo! Manon, nie stracimyjej „. Portfelstudenta Brwi nieco surowe!„. Jestemzachwycony . Dziękimnie MANON

Trochębieli! „. Uratowałaśsięod miłości (ze smutkiem) MANON GERONTE Szybkosię opróżni . (zadowolona) Do tego studenta. Tak! Tak! (do Des Grieux) Niechpan powietej panience, że... Manonnie lubi biedy!

41 40 TAŃCA Zostawiłamgo bez pożegnania ... Minionyczas. A oczy jak źródło. LESCAUT W prawo!... Ukłon! NAUCZYCIEL

Bezpocałunku! Twojenamiętne pieszczoty! Filonwzdycha u twoich stóp, (do siebie, zamyślony) Uwaga!Szkiełko ... (zniecierpliwiony)

(Rozglądasięwokóf i zatrzymuje Daj mi jeszczeraz Rozpuśćna wietrze Kobieta,która sięnudzi, Tancerzu...

spojrzeniena alkowie.) Twojepłomienne pocałunki Twojewłosy, boskie loki. To przerażającarzecz! GERONTE

W tych miękkichkoronkach ... I to upojenie, które wtedy byłomoje! Twojabiała, nagapierś ... (po zastanowieniu) Świetnymenuet. GERONTE

W złotejklatce panuje cisza , Czywciąż jestem piękna? Clorito ty, Manon, Idędo DesGrieux! (zniecierpliwiony)

Lodowatai śmiertelnacisza, Chodź,nie wytrzymam dłużej! A Geronieprzeobraził się Mistrz powinienzajmować się (Manonzerka na grupkęwielbicieli . Tu jestem!

I mrożącymnie chłód! W Filona!Filon gra na harmonii, Organizacjąwydarzeń! Jest bardzowyzywająca .Starsi panowie

Przyzwyczajonado zmysłowych LESCAUT Któraszemrze: „ Litości!", i klerycypatrzą na Manon pożądliwie.) PANOWIEI KLERYCY

pieszczot,płomiennych warg Wyszkolonygracz Echowzdycha : „Litości!", (Lescautwychodzi . Podczasgdy Nauczyciel Wspaniali!Co za para!

I ognistychramion ... To dla nas gwarantowanykredyt . PlaczeFilon : „Nie maszserca tańcaprzyjmuje polecenia Geronte 'a, PANOWIEI KLERYCY (Nauczycieltańca nakazuje im

wykonaćfigurę tańczy Terazmam coś zupełnie innego! Dziękimnie wszystkichoskubie . W piersi, Clori? wchodząinne osoby,kfaniają sięManon , Co za rozmarzonespojrzenie! ukfonu.Geronte

, słodycz! lekkością (zatroskana) Cierpiąc,pogrążony A nieszczęsny... Filon... cafująjąw rękę ofiarowująkwiaty Jaka niekarykaturalnie, z wykonuje

Mój dawnydom W długotrwałejwalce, Zadręczasię!". i sfodyczeitd . Nauczycieltańca podaje Co za pieszczota! figury taneczne; jest nadmierniewesoty.)

Wracado mniew myślach Spędzadnie i noce, Nie! Clori nigdy rękęManon i zaczynajątańczyć menueta . Zbyt piękna! Niechżyją szczęśliwie zakochani!

powiedziała się Radosny, spokojny, biały, Nieświadomswego szaleństwa, Nie .nie" Gerontedaje znak przyjaciofom, by Podobnado gwiazdy! Hermesi Afrodyta!

Jak uroczysen I pyta w ferworzegry , Tymsłodkim błaganiom! odsunęlina bok i usiedli. W trakcie tańca Co za jasność! W miłościi przepychu ...

radość O spokojui miłości. Pytaw ferworzegry, slużbaroznosi czekoladę i zimnenapoje.) Jakieskarby! Niech panuje!

Gdziejesteś ty! On wygra! MANON Teusta śląpocałunki!

LESCAUT (Rzucapieniądze Lescaut.) NAUCZYCIELTAŃCA Gdy sięuśmiecha MANON

Jeślichcesz wiedzieć ... MANON Zapiaćim! (zwracającsiędo Manon) Jest podobnado gwiazdy! (do muzykimenueta,

To DesGrieux (Zasmuconazatrzymuje wzrok na lustrze, Panienko, proszę, zwracającsiędo Geronta)

(Takjak i Geronie) w którym odbija sięjej sylwetka.) LESCAUT Wyżejpierś ... GERONTE Tachwila Tirsi

Jest moim Prawda, żewspaniale (Chowapieniądze.) A następnie... Zbyt piękna! Jest urokliwai piękna.

Wielkimprzyjacielem. Wyglądamw tej sukni? Ha, ha!... Doskonale, Słowaodmawiają Dzieńsięuśmiecha

I nieustanniemnie zamęcza: Obrazićsztukę? Taksię powinno tańczyć! Posłuszeństwa, I śmiejesię

(naśladującDes Grieux) LESCAUT (Zwracasię wyniośle do muzyków.) Terazcałą sobą Słowarozśpiewane Ufnadziewczyna .

„Gdziejest Manon? (zachwycony) Żegnamwas Do przodu!O tak! I pochlebne! Do ciebiewzdycha,

wciąż Dokąduciekła? I z kim? Wspaniale! W imięsławy! Blagam... do rytmu! Ciebie szuka.

Na Północ? (Muzycywychodzą w ukfonach . MANON A kiedynadchodzisz,

Na Wschód? MANON Podczasgdy jednymidrzwiami GERONTE (z kokieterią) W jednejchwili

wychodzą widać Złocistepochwały, Odżywapełnia szczęścia . Na Południe?". Włosy?A kok? muzycy,przez drugie (z entuzjazmem)

Odpowiadam:„Nie wiem! ". przechodzącychkorytarzem przyjaciól Co za pięknatancerka! Powiedzianeszeptem, Jestemboska!

Drżąwokół na W końcugo przekonałem! LESCAUT Geronte'a, starszychpanów w eleganckich mnie. Zerknijcie niebo.

Nadzwyczajne! strojach. WchodziGeronte i wita sięze MANON Co za pochlebnechóry. Spokojne,

MANON wszystkimi.Jednocześnie wchodząmuzycy (z falszywąskromnością) Pohamujciesię! Ach! Bo widzi cud miłości!

(zaskoczona) MANON i ustawiająsięw gfębi po lewej stronie.) Nieconiedoświadczona . PANOWIEKLERYCY Zapomniało mnie? A gorset? GERONTE I

MANON NAUCZYCIELTAŃCA Przyprawiamnie pani (pefnipodziwu)

LESCAUT LESCAUT Pieśni!... Taniec!. .. (zniecierpliwiony) O zawrótgłowy ... Jesteśfantastyczna!

Nie! Nie! Piękny! I znowumuzyka! Proszę, O, szaleństwo! Jesteśmiłością!

Jesteścudem miłości! Ale dziękiswoim wygranym (Wchodzikilka osób, upudrowanych, To wszytkojest piękne!... Niechpani nie zwracauwagi

Odkryje,być może, w rękachtrzymają kartki z zapisem A mimoto .... Na pochwały... PANOWIEI KLERYCY

pohamować poważna Jest pani boginiądnia! GERONTE Drogę,która prowadzi do ciebie!. .. utworówmuzycznych.) (Niepotrafi Taniecto sprawa!

(tajemniczo) Coto za typy? ziewnięciai ziewając, dodaje:) I królowąnocy! (Przerywaprzesfodzonym tonem.) Bardzopanowie uprzejmi Teraz... próbujępolepszyć Szarlatanialbo aptekarze? Nudzęsię! PANOWIEI KLERYCY ,

Swój los! (do Geronte'a) (Nauc.zycieltańca dajeoznaki zniecierpliwienia.) Ale nie zapominajmy, żerobi siępóźno .

Wciągnąłemgo do hazardu! MANON (Manonwychodzi naprzeciw Gerontowi . Milczcie! Wesołytłum już wyległ na ulice.

Wygra! (znudzona) Wchodzinauczyciel tańca i kilku tancerzy; Pohamujciesię, MANON To Muzycy! znowuwielkie uklony i ceregiele.Lescaut Tak,jak jest to u nas w zwyczaju, Prawdziwymistrz PANOWIEI KLERYCY

MANON Geroniekomponuje! przyglądasięscenie i temu sztucznemu Podziwiajciew ciszy. Nie potrzebujesłów . Tutak szybkomija czas!

(do siebie,z bólem) zachowaniu: muzykancistroją instrumenty, To poważnasprawa. Jeślibędziecie mniewychwalać,

Walczyszdla mnie. CHÓR podczasgdy Gerontei nauczycieltańca Nigdynie stanęsię GERONTE

Prawdziwągwiazdą tańca, Wiem tym doświadczenia.. Dla podłej,która cię kosztowała Błądziszpo szczytach gór, przygotowująsiędo menueta .) NAUCZYCIELTAŃCA o z .

Tylecierpienia . O, Clori, twoje usta (do Manon) Którąwidzi wasza (do Manon)

Olśniewającaobiecała Wróć!Oddaj mi To dwa kwiaty, W lewo!... Doskonale!... Nazbythojna wyobraźnia. damo, pani

42 43

...... GERONTE DESGRIEUX Dotrzymaćnamtowarzystwa. MANON DESGRIEUX DESGRIEUX

Totwoje pocałunki! Wdzięczności, (z wielkągoryczą) My jużidziemy ... To moja wina! Nie mogędłużej walczyć!

miłość! Dzisiaj święto! Och Manonzdradzaszmnie Tak, to prawda! Przegrałem! Totwoja jest twoje , ,

MANON (Manonwtula się w ramiona Des Grieux. (do Manon) Swoimiszalonymi myślami :

On sadzają na Zapomniałapani, Nie zmieniłaśsię! Trochęcierpliwości. Oczekiwanie DESGRIEUX MANON fagodnie sofie.)

Twojepocałunki Skądpanią zabrałem Niebiańskodrżąca W tym luksusowymkontekście Nieszczęsna, (Oczarowana, wstaje

Rozpalają Orazo dowodach W miłosnymoddaniu .. . „. mnie, Nie będzieuciążliwe . Czekaszna mojązemstę i obejmujeDes Grieux.)

miłości, miła Poddajsię, jestem twoja„. Słodkiskarbie! Prawdziwej Dobrai jak

tobą Którejej dałem! Czar pieszczot PANOWIEI KLERYCY MANON Chodźdo mnie! Jestem odurzony, twoich

Słodkiskarbie! Dającychzawsze upojenie . (z galanterią) Wiecto prawda! ObejmijManon, która ciękocha„ .

MANON Nagleoślepiona ,porwana Oczekiwaniejest zawszeokrutne . Jużmnie nie kochasz„. W twoich drogichramionach

Odnajdujęodurzenie (Bierzelustro , przybliżaje do twarzy Blaskiemtych luksusów! Takmnie kochałeś , DESGRIEUX Geronta, a drugąręką wskazuje (z narastającąsilą) GERONTE I jużmnie nie kochasz! Niejestem w staniewalczyć, I zapomnienie! Nie wystawiajmnie Kusicielko! Des Grieux. Powstrzymujeśmiech.) A ja? Twójniewolnik

MANON Miłość?Miłość? I twoja ofiara staczamsię Na zbyt długiecierpienie . DESGRIEUX

hańby Łamiesz (Z ogromnąsfodyczą Mój drogi panie,oto tu! Po stopniach „. (Wszyscykierują sie do wyjścia . Milcz„. mi serce! MANON:

zbliżasiędo Des Grieux.) Proszęspojrzeć! Jestembłotem w błocie , Gerontedfugo cafuje rękę Manon.) Nie wiesz,w jakiej ciemności Przytulmnie do piersi!

Uwielbiane drogieusta! Jeślisiępomyliłam, Upadłymkrólem melin, Zamówięsamochód „. I rozpaczymijają moje dni. Manonpragnie tylko ciebie! i

Adieu, moje bóstwo„. Tylkociebie! Niechmi panto szczerzepowie! Zeszmacamsię, sprzedaję„ . MANON DESGRIEUX A potempopatrzy na nas! Zbliżamsiędo ciebie

Manon,przyprawisz mnie o śmierć! Pełentchórzliwego wstydu! (Wszyscywychodzą. Manonzostaje Chcę,byś mi przebaczył. DESGRIEUX GERONTE (niepocieszony) sama,siada przed toaletką,by poprawić Widzisz?Jestem bogata . Niejestem w stanie

MANO (opanowującsię,ze Przyszłośćjest mroczna . fryzurę.Przegląda sięw lustrze bardzo Dłużejwalczyć! N

zfośliwymuśmiechem) będzieze mną? z siebiezadowolona.) DESGRIEUX Ustasłodkie do całowania! Powiedz,co Milcz! MANON Jestemszczery, maleńka ... (Siadazafamany. Pefna czufości Manon

DES Znamswoją powinność . zbliżasiędo niego i bierzejego dfoń.) , MANON GRIEUX MANON Poddajsię jestemtwoja! I

Słodkiecierpienie! Wychodzę! Będęnajpiękniejsza! MANON Drogipanie , MANON (Bierzez krzesfapelerynę. Styszy,że Czyżnie widzisztej feerii złotai kolorów? DESGRIEUX

piękna, Zwyciężyłaś,cię! (Gerontepojawia się niespodziewanie Moja Jeszczeraz , ktośnadchodzi . Sądzi,że to sfużący) Towszystko dla ciebie„. kocham ten raz A co z samochodem?„ . Niejestem w stanie w drzwiachfrontowych i zatrzymujesię Do zobaczenia... Jeszcze jeden przebaczmi! zaskoczony.Manon Des Grieux Wkrótce! Będęwierna i dobra, (DesGrieux staje w drzwiach; jest bardzo DESGRIEUX Dłużejwalczyć! i

podnosząsięszybko Des Grieux (Wychodzi.) Przysięgam,przysięgam„. blady.Ogarnięta wielkimwzruszeniem Milcz! . Manonbiegnie mu naprzeciw.) MANON robi kilka krokóww kierunkuGeronte'a , MANO (WchodziLescaut , bardzozaniepokojony, Toty, kochanie? MANON Chodź!Manon pragnie tylko ciebie! ale Manonstaje międzynimi.) N (wesofai beztroska) oddychaz trudem.Zaskoczeni Des Grieux Ty? Ty?Moja wielka Myślałamo świetlistej przyszłości. Chodź,obejmij Manon,

wychodzą cię MANON Ha! Ha!„. i Manon mu naprzeciw.) Miłość?„.Boże! Miłośćciętu sprowadza.. . Która kocha! Ach! Wolni! Zdradziłamcię,to prawda! Wolnijak ptaki! DESGRIEUX DESGRIEUX (Klęka.) DESGRIEUX

Co za radość! Lescaut! (z wyrzutem) Padamci do stóp! W twych głębokich źrenicach GERONTE

(Z ironiąi godnością zwracasię do Manon.) Najdroższy! Manon! Zdradzilamcię! Widzęmoje przeznaczenie! MANON Powiedzmi, żejestem żałosna, Wszystkieskarby świata Doprawdy,moja damo, Ty? Tutaj?„. MANON Padamci do stóp! Natwoich boskichwargach! Terazrozumiem , DESGRIEUX „.

Dlaczegotyle czekaliśmy! (poważniezaniepokojony) (Lescautosuwa się Jużmnie nie kochasz? Chcę,żebyś mi przebaczy!.

Przybywamw niewlaściwymmomencie. Posłuchaj,chodźmy stąd . na krzesfo, wyczerpany.) Takmnie kochałeś! Nie! Niezaprzeczaj! MANON

Nie chciałbymprzeszkadzać. Nie chcę,byś choć przez chwilę Tedługie pocałunki! Czyżjestem mniej piękna Manonpragnie tylko ciebie,

Przebywałapod dachem DESGRIEUX To odurzenie! Oddawnej Manon? Przytulmnie do piersi! Któżz nas nie popełnianietaktu?

sięstało?„. , przeklętego Co się żądzom! Wydajemi się Tego starucha! Twojadawna, słodka ,przyjaciółka Poddaj moim

Oczekujezemsty . DESGRIEUX Wróćna nowo! Żepani równieżzapomniała ,

Żeprzebywa moim domu MANON MANON Niepatrz tak na mnie. (zrozpaczony) Daj sięodurzyć w .

(prawieniechcący) Co sięstało? Twojapupilka Kusicielko! Długimmiłosnym pocałunkom, DESGRIEUX Szkoda! Nie byłaażtak surowa! Twójniewygasły czar Żyji upajaj się nimi ,

Tewszystkie wspaniałości! DESGRIEUX Mnie obezwładnia! Tu, na moim sercu! Panie! Tewszystkie skarby! Mów! DESGRIEUX Wróć,żyj i upajaj się nimi , (z rozmachem) MANON Upajajna moim sercu„. MANON (Wzdycha.) MANON (biorąc rękę) Mojeusta to ottarz, (do Des Grieux) Jakaszkoda!„ . Nieszczęsna, Des Grieuxza

pocałunek Milcz! Trzebajechać! Mów! Czekaszna mojązemstę „. To czar miłości.Ulegnijmu, jestemtwoja! A jest Bogiem!

44 45 (Lescautdaje do zrozumienia Uciekajcieschodami , DESGRIEUX Manon, pośpieszsię! DESGRIEUX Moje uczuciejest tak silne,

Musimyjuż iść ... Uciekajmy! Żeczuję sięnajnieszczęśliwszą oczamii gestami, żewydarzyfo Jak na skrzydłach!... (wściekty)

Szybkouciekać! Istotąna świecie . sięcoś bardzo poważnego.) Tak!Troszcz się o siebie!

MANON Starytchórz! Chceszmnie nadaltorturować?! LESCAUT Czegóżto ja nie próbowałemw Paryżu ,

(w drzwiach) By uzyskaćjej uwolnienie?! MANONI DESGRIEUX (wystraszona) Idziemy, idziemystąd!

MANON Jużzajmują stanowiska! Błagałemmożnych!. .. (zaskoczeni) Ojej! Pośpieszmysię!

To lekkomyślnośćzostawićzłoto, Wchodzą,idą po schodach! Pukałemdo wszystkich drzwi!. . . Na Boga!Co sięstało? Idźmyjuż! Przyprawiasznas o dreszcze! LESCAUT O, mój skarbie! Jużsą! Wszystkona nic.

(Pospiesznieotwiera szuflady i wyciąga (Przerażonyzamykadrzwi na klucz Pozostałami tylko jednadroga : Dowiedziałemsięwszystkiego MANON

różneklejnoty. Ukrywa je w pelerynie.) i biegniedo Manoni Des Grieux.) Pojechaćw ślad za nią! LESCAUT Odznajomego w koszarach... Niechtak będzie!

I pojadęza nią! (jąkającsię) Uciekajcieschodami , Mój Boźe!

DESGRIEUX DESGRIEUX Wszędzietam gdzie ona!. .. Niechtylko złapięoddech ... Jakbyściemieli skrzydła! Spieszęsię! r (z uczuciem) Powiedzmi , Choćbyna koniec świata!. .." . Juźtu idąi są uzbrojeni. Pomóżmi.

Zabierzze sobą Gdzietu jest wyjście? MANONI DESGRIEUX Szybko, przypinajcieskrzydła do stóp! Tylkoswoje serce! (AntoinePrevost , HistoriaManon Lescaut Przyprawiasznas o dreszcze! (zwracającsiędo Des Grieux) DESGRIEUX W czym? Chcęuratować MANON i KawaleraDes Grieux)

LESCAUT DESGRIEUX Tylkotwoją miłość . Tam!W sypialni!

Chcępowiedzieć ... Przeklętycwaniak! MANON

Zapakować... LESCAUT LESCAUT AKT Ili MANONI DESGRIEUX MANON (Zobaczy(żandarmów przez okno.) To oni, to oni! (Placw pobliżuportu. Zegarwybija

Przekleństwo! Wchodzą,wchodzą! ostatniągodzinę nocy. Des Grieux O Boże!Co się stało? Ojej! Spieszęsię,ojej! LESCAUT (PonaglaManon.) i Lescautczekają.) DESGRIEUX DESGRIEUX Manon!Szybko ... MANON MANON Ach! Ach!... Ach!.. . Mów! Tak!Uważaj na siebie! Sąjuż na ulicy! DESGRIEUX (Wyglądaprzezokno.)

Okrutnaniekończącasięmęka MANON LESCAUT (KrzykLescaut wywofaf wielkie (Lescautwpycha do alkowyDes Grieux , ... zamieszanie.Manon , zmieszana, i Manon. Wchodziza nimi, ale zaraz Mów! Ty nie wiesz... żeją tracisz ... DESGRIEUX

biegnieraz w jedną,raz w drugąstronę , potem stychaćz gfębi krzyk . Drzwi LESCAUT Ty nie wiesz... żeczeka ją Idziemy,idziemy! LESCAUT Okrutnylos: wygnanie! cafy czas trzymającklejnoty ukryte zostatywyważone i pojawia się, (wskazującna spacerującą straż)

w pelerynie.Lescaut biegnie od balkonu uśmiechającsięzfośliwie ,Geronte , Jeszczechwila cierpliwości! Oskarży!was! MANON

do Des Grieux tyle za żofnierzy.) Zarazobejmie wartę MANON Tak, tak. Pomażmi drzwi. biegnieprzez a w nim kilku

środekpokoju , wofającManon.) Żołnierz,którego przekupiłem . MANON (Oniemiafa.) Zapakowaćte rzeczy! SIERŻANT Kto? Ojej! Śmierć! Wypróżnijszuflady! (Lescautnieustannie ich pogania, LESCAUT (wfadczo) DESGRIEUX

się To czekaniejest nie do zniesienia DESGRIEUX podczasgdy Des Grieuxprzeklina DESGRIEUX (z balkonu) Niechnikt nie rusza! .

Otooni, otaczajądom! (z wielkimbólem) (z gniewem) w gniewie. OszofomionaManon Pośpieszmysię!

GERONTE Mojeżycie, moja duszajest tam! Stary? chodziw koto po scenie.) Chodźmyjuż, Manon! DESGRIEUX Ach! Ach! (Wskazujegestem na okno)

LESCAUT LESCAUT LESCAUT Manon! Ach! Ach!

(PrzerażonejManonklejnoty LESCAUT (fapiącoddech) Pośpieszciesię! A ta pięknaszkatuła!

MANO wysypująsięz rąk. Naznak Geronta Manonjuż wie, Tak! Bezwahania! Naprawdęszkoda! N

DesGrieux! żofnierzechwytają Manon.) Czekana mój sygnał. Jeszczechwila (z ożywieniem)

Tędy! Tędy! Zarazpotem przyjdzie do nas. MANON A będzieciestraceni! Wyjdziemyprzez ogród.

Uciekajmy!Tamtędy! LESCAUT Spróbujęzadziałać z przyjaciółmi. Ojej! Onijuż wyszli z koszar! Chronieniprzez cienie wysokich drzew

Jeślicięzłapią ,kto uratujeManon? Manonbędzie wolna o świcie. Stary podlecumrze Szczęśliwiestądwyjdziemy .

(Manonzostaje wywleczona ze sceny.) (Idziezbadać sytuację.) się DESGRIEUX LESCAUT Na atakwątroby , Nie uda im nas schwytać! Uciekajmy!Uciekajmy! Jużtu idą,sąblisko . .. Jak znajdziepustą klatkę Nie! Nie! DESGRIEUX DESGRIEUX I nie będziewiedział, MANON

Tędy!Szybko! Szybko! Manon!Moja Manon! (do siebie) MANON Dokądsię udaliście. (z bólem)

(ZrozpaczonyDes Grieuxchciafby W śladza przeznaczeniem Ojej! A to pięknemiejsce,

MANON Któreuwielbiam , LESCAUT sięrzucić w ślad za Manon . Wlokęsię ,zsiniały z zimna ,

Stary rozkazuje, krzyczy, Lescautpowstrzymuje go sifą.) Idęnocą i dniem . DESGRIEUX Och,śpieszę się!... Mamje zostawić,

Żandarminadchodzą. .. Jakaśzjawa dręczy mnie O, Boże! Jeszczechwilę! Porzucić? (PokazujeDes Grieux (więzienie;podróż do Hawru) Jużjest blisko,

MANON DESGRIEUX A gdy jądopadam , LESCAUT klejnot leżącyna toaletce.) DESGRIEUX

Ojej! „Kochamtylko ją! UmykaParyż i Havre ... Odwagi, Tenwspaniały szmaragd ... Moja najdroższa

46 47 Okrutnai bolesnaagonia! (Z gfębisceny wchodzi Latarnik . DESGRIEUX (Tfumprzygląda sięprz echodzącym MIESZCZANIE Nieszczęsnamiłości... Moje życieto niekończące sięcierpienie! Podśpiewując,idzie zgasićlampion.) Co sięstało? I kurtyzanom. Sfychaćdźwięki bębnów.) To bogini! Żegnaj! Terazwracaj do swojegoojca .

LESCAUT LATARNIK LESCAUT SIERŻANT MANON Musiszzapomnieć o Manon!. ..

(zbliżasiędo niego) A Kasiaodpowiedziała królowi? Słyszysz,jak krzyczą! (Z kartkąw ręku robi apel.) (z namiętnościąi niepokojem) Żegnaj,mój ukochany!

Nadchodzą. „Po co kusićserce panny? Wszystkostracone . Rosetta! DesGrieux , wkrótcebędę daleko .. .

Bóg stworzyłmnie piękną (DesGrieux ukryty wśródttumu DESGRIEUX

". DESGRIEUX Dla męża DESGRIEUX (Kolejnowywofywane kobiety defilują przed zbliżasię,do Manon. Manonz trudem Spójrzna mnie, czy widzisz,

Wreszcie! Roześmialsiękról , Wolęumrzeć! grupkąmarynarzy, przechodząc z lewej pohamowujekrzyk . Ich ręcesię Jak gorzkimniepokojem

(Zzarogu wychodzioddziaf Po czymdał jej Uciekać?Nigdy! strony na prawą.Rosetta idzie wyniośle.)dotykają i splatają w uścisku.) Jestemogarnięty?

pod przywództwemSierżanta . Klejnotyi złoto, I stracęcięna zawsze! Każdamyśl sprawia ,

Następujezmiana warty) I męża„. „ LESCAUT MIESZCZANIE Mój najdroższy,żegnaj! Żemam łzy w oczach .

I dostałjej serce . Szaleniec! (pomrukując) Wracajdo domu! Czujęjużtylko nienawiść,

LESCAUT Ej, co za mina! Niezła! Żegnaj! Nienawiśćtylko,

(Przyglądaim się.) DESGRIEUX MANON Do ludzi i do Boga!

To naszczłowiek . Jużświta .Manon , (Pojawiasię w oknie.) SIERŻANT SIERŻANT

On! Bądźw pogotowiu Jeślimnie kochasz, (Obojętniewracana swoje Regina! SIERŻANT

(Wskazujena jednegoz nich. Przybramie! Uciekaj,na Boga, miejsce, śmiejącsię.) (Przechodzi, krygującsię.) Violetta!

Patrolwraca do koszar.) Tambędzie czekałLescaut Mój ukochany! Madelón! (Przechodziprzez plac

Havreśpi .Nadeszła pora. Z naszymiludźmi. MIESZCZANIE w sposóbbardzo prowokacyjny.)

(Podchodzido oknai ostrożniestuka. ldżtam , uratujeszsię! DESGRIEUX MIESZCZANIE,LUD Tutajtrafiłaś!

Oknosię otwiera i pojawiasię w nim Manon! (z niechęcią) Co za bezczelnyśmiech! MIESZCZANIE

Manon. Des Grieuxbiegnie do niej.) MANON Doigrałaśsię! Ach! Ach! Niezłabrunetka!

Bojęsię o ciebie! LESCAUT Co za bezczelnyuśmiech! Tębym chciał!

DESGRIEUX Drżęi niepokoję się. (Zafamany,odciąga Des Grieux.) SIERŻANT

(zduszonymgtosem) Nie wiem czemu! Niedobrasprawa! SIERŻANT LESCAUT Nerina!

Manon! Mamjakieś złeprzeczucia. Manon! Porwanana ślubie... (Wchodziz elegancją.)

Czuję,że coś nam grozi, (Zewsządnadbiegają mężczyźni (Manonprzechodzi powoli

MANON Ale nie wiem co... i kobiety,pytając jedni drugich, ze spuszczonymioczyma.) MIESZCZANIE MIESZCZANIE

(po cichu, z uczuciem) co siędzieje ; ogólnezamieszanie.) Zawszetak siędzieje! (szyderczo) DesGrieux! DESGRIEUX MIESZCZANIE Fajnepieprzyki!

(Manonwyciąga ręce. (wskazująculiczkę) MIESZCZANIE A ta? Kto to wie? LESCAUT Co za piękności!

Des Grieuxgorączkowo je catuje.) Manon, zaklinamcię , Słyszeliście?! Uwiedziona.Jaka piękna! Dla chwilowejrozrywki starszego pana ...

Błagam! Co sięstało? Który.. . zabawiłsię... i wypędziłją!! LESCAUT

LESCAUT Cierpienieodbiera mi głos. Coto było? LESCAUT Porwanadla chwilowejrozrywki! Widziją uwięzioną i smutną.

(do siebie) Chcesz, bym siętutaj zabił? Porwanie?Bunt? Ta?Tajemnicza historia . (wskazującDes Grieux) Widzii obejmuje

Do diabłaz Ameryką! Zaklinamcię ,Manon , chodź! Uciekałajakaśkobieta! Czywidzicie bladego chłopca obok niej? Porwanąoblubienicę.

Manonnie pojedzie! Ratujmysię! To nie byłatylko jedna.. . MIESZCZANIE Tenbiedak to jej narzeczony.

Mgłauratowała porywaczy. (do Lescaut, z zaskoczeniem) MIESZCZANIE

MANON MANON Uwiedziona?Zdradzona? MIESZCZANIE Co za hańba!

ToTy, mój kochany? Dobrze. (Odgfosybębnów ;wychodzi sierżant Pięknajak Madonna , cierpi! Doprawdywzbudza litość! Och!Doprawdy budzi litość!

Nie opuściłeśmnie? Zrobię,co zechcesz. na czelepikiety żofnierzy.)

Jestemtwoja , LESCAUT SIERŻANT SIERŻANT

DESGRIEUX Zaczekajna mnie, kochany!... Jako młodadziewczyna Claretta! Elisa!

Opuścićciebie? Nigdy! (Odchodziod okna; sfychaćstrzaf i krzyki. SIERŻANT Zakochałasięw pięknym chłopcu . (Clarettapośpiesznie (Przechodziprzez plac ze spokojem.)

W śladza tobą przebyłem długadrogę , Des Grieuxbiegnie w stronęuliczki.) Zróbcieprzejście! podążana swoje miejsce.)

Wiernośćwiodła moje serce. (Podchodzikomendant , SIERŻANT MIESZCZANIE

Wkrótcebędziesz moja! CHÓRMĘSKI za nim idzie grupkażofnierzy.) Ninetta! MIESZCZANIE Niezłetowarzystwo!

(od wewnątrz) (Dumna, patrzyna ttum.) Co za blondynka!

MANON Do broni! Do broni! DOWÓDCA Co za wesołezgromadzenie! SIERŻANT

(ze smutkiem) (do Sierżanta) MIESZCZANIE Ninon!

Wkrótcetwoja! Wkrótce.. . twoja! LESCAUT Wszystkogotowe . Co za chód! MANON (Zakrywasobie twarzrękami.)

(Pojawiasię.) Zaczynajcieapel! Musiszzapomnieć o Manon!. .. Giorgetta!

DESGRIEUX Przepadło! SIERŻANT Możenie dośćcię kochałam ...

(Przerywajej wystraszony.) Chodź,ratujmy nasze życie! MIESZCZANIE (z napuszeniem) To sobiewyrzucam! MIESZCZANIE

Milcz! Cisza!Już zaczynają apel. Caton! Wybaczmi , ukochany!... Ach! Ach!

48 I 49 SIERŻANT Czyżnie widzi pan mojej rozpaczy? DESGRIEUX DESGRIEUX Wszystkosię skończyło . MANON

wydawałasię (stającnaprzeciw kurtyzan) Moich błagań?... (zaniepokojony) Manon!Kochanie! Taziemia mi (sfabszymgfosem)

Szybko!Do szeregu! W zamianoddam krew . .. życie... Boli? Ziemiąpokoju ... Moje słodkiekochanie

(Kurtyzanyustawiają sięw szeregu.) Błagam!Litości! MANON Moja zgubnauroda Ty płaczesz.. .

Marsz! Potrafięsięodwdzięczyć! MANON Kochany, pomocy! Zawszewzbudzała kłótnie! To nie godzinatez ,

(widzącManon przy Des Grieux) (natychmiast) Chcianomnie z nim rozdzielić, To godzinapocałunków.

Tentu jeszcze? DOWÓDCA Potwornie! DESGRIEUX Terazodżywa moja Czasumyka, całuj mnie!

przeszłość. Dośćtego! (Pochylasię nad Des Grieux.) (DesGrieux , zraniony O, moja Manon! Potworna

Jak żywastaje mi przedoczyma. DES (Brutalniebierze Manon za ramię. Ach! Chcepan , młodzieńcze, tymi stawami, daje to GRIEUX

splamiłsiękrwią! Niekończącasięsłodyczy , Des Grieuxwyrywa Manon z rąkSierżanta.) Zaludniać Amerykę? jej do zrozumienia.) MANON Ondla mnie

(DesGrieux patrzy na niegozaniepokojony.) Nie! Co powiedziałam? Pragnieniemnie pożera..... Wszystkoskończone! Wiecznyogniu miłości!

Szukałam DESGRIEUX Więczgoda . .. zgoda... Jakieśpuste , głupiesłowo!. .. Ukochany, pomóżmi! oazyspokoju,

Terazgrób będzie MANON Cofnąćsię! Niechtak będzie! - Pozwól, bym ciępocieszyła!

(Klepiego po plecach.) Proszęo chwilę DESGRIEUX Mym spokojnymschronieniem . Płomieńgaśnie ...

Całą za życie. Jeszczenie chcęumierać! Mów proszę,mów SIERŻANT No! Pośpieszsię,majtku! Krótkiegowypoczynku. krew oddam twoje , .. .

, chcęumierać! (do Des Grieux) Przytulsię do mnie, (Biegniew gfąbwpatrującsię Jeszczenie Jakaszkoda .

chcęumrzeć! Jużcię słucham Idźstąd! Mój słodkikochanku ... w horyzont,po czym Nie! Nie Nie! nie ... AKTIV Do mnie! wracarozczarowany.) Kochanymój . .. pomóż! Niestety... MIESZCZANIE (Manonjest bladai wyczerpana, (Manonmdleje.) Nic tam nie ma! Nic! (DesGrieux nadbiega. Tu,tu blisko przy mnie,

Chcęmieć twoją (podburzeniprzez Lescaut i Des Grieux) opierasię na Des Grieux, Jałowepustkowie ... Manonpada mu w ramiona.) twarz...

Tak całujesz Odwagi! który podtrzymujeją z trudem.) DESGRIEUX I ani kropli wody. W twych ramionachkochanie, ... tak... mnie...

Manon, posłuchajmnie, kochanie ... Nieruchomeniebo! Ostatniraz! Tużprzy mnie. ..

cięczuję DESGRIEUX Kochana, nie odpowiadaszmi? Boże,któremu jako chłopiec (Uśmiechasięz wysifkiem.) Jeszcze ...

Odebrałem Czyprzynosisz dobre wieści? Jakaszkoda! (wściekty,grożąc) DESGRIEUX Spójrzna mnie, to ja płaczę, swoje modlitwy,

Niechnikt nie ważysię jej tknąć! (idąc) Błagamcię, pieszczę Pomocy! DESGRIEUX (Zakrywają cafą swoim ciafem.) Oprzyjsię o mnie , I całujętwoje złotewłosy! DESGRIEUX

znalazłem. Bezciebie . Niczegonie ... Manon, przytulsię. Moja zmęczonaukochana . (Emocjenasilają się) MANON

Zakurzonadroga , Manon! Tak, pomocy! Horyzontniczego nie odkryłprzede mną ... Nie istnieję... pójdę za tobą ...

MIESZCZANIE Przeklętadroga Manon, odpowiedzmi! Ty możeszmnie uratować. Na próżnowysilałem wzrok.

Posłuchaj,siępołożę, MANON (ZachęceniprzezLescaut , Zbliżasiędo końca. Milczy?! tutaj

się, (ostatnimwysifkiem) biegnąz pomocą Des Grieux.) Przekleństwo! A ty rozejrzyj MANON

jakiejś nadciąga Nie chcęŻegnaj Świetnie!Brawo!Jaki dzielny! MANON (Dotykajej czofa .) Poszukaj góry lub domu. Umieram, mrok. ! ...

ldż Jakaciemna noc zimnomi (stabymgfosem) Dopadłająokrutna gorączka! daleko, a potem Noc mnieogarnia ......

miłychsłowach Byłaczulą twoja Manon? DOWÓDCA Idźmy,idźmy dalej! Złamany,poddaję sięnieszczęściu , W

Pamiętasz? Przynieśdobrą nowinę . DESGRIEUX Powiedzmi. .. (naglepojawiając sięw tfumie) Nadchodzizmierzch. Ciemnościomi lękowi! mi

Męczycię straszna gorączka! A mojajasna młodość? Co siędzieje? Odezwijsię ,moja ukochana! (DesGrieux ukfada Manon, pozostaje

się już ujrzęsłońca DESGRIEUX Milczy! jeszczeprzez chwilę ,po czymoddala się Oprzyj tutaj na mym sercu, Czy nie ...

się Poczujeszsię lepiej (Tfumcofa się.Des Grieux Oprzyjsię o mnie. (niepocieszony) powoli. Po kilku krokachodwraca . z desperackimzapafem Manon!Nie odpowiadasz? i patrzyna Manonzrozpaczonymi DESGRIEUX

Boże! toczygroźnym wzrokiem wokóf.) MANON oczyma, po czymoddala się ,biegnąc.) MANON Mój

(namiętnie) Bryzaomiata wielką nizinę MANON

Ściemniasię. Kochamcię bardzo umieram. MANON DESGRIEUX I dzieńumiera ... (Ocknę/asię,patrzy, (Manonjest sama. i

Jużmi sięjęzyk plącze Mojewiny Niezbliżać się! Idźmydalej! ldżmy! nie rozpoznającgo.) Jest wyczerpana, wystraszona, zafamana.) ......

Ale jeszczemogę powiedzieć , Pójdąw zapomnienie, Pókiżyję , (wykończona) Toty płaczesz?

Nikt mi jej nie odbierze! Nie... Ty mnie błagasz? Sama, zgubiona, opuszczona Jak bardzocię kocham! Ale miłośćmoja

(DesGrieux pada na kolana (Upada.) (DesGrieux pochyla się Natym jałowymodludziu .. . Ukochany! Nie umrze...

ją.) Straszne! Tojuż ostatni czar , (Manonumiera . Des Grieux przed dowódcą,bfagając go.) i podnosi wybuchakonwulsyjnym pfaczem Nie! Nie oszalałem! DESGRIEUX Słuchamtwoich tkań Wokółniebo ciemnieje . Nieuchwytnyblask , ,

zostałam największe po czympada zemdlony na ciafo.) Niechpan dostrzeżemój ból (Zaniepokojony,krzyczy.) I twoje gorąceIzy A ja sama! Moje pragnienie! jej

I gorącąprośbę ... Manon! Spływająna moją twarz . .. Tu na tym pustkowiu Kocham, kochambardzo.

się Niechpan posłucha! Umieramz rozpaczy! (Manonosuwa powoli.) Niechmnie pan przyjmiena majtka MANON DESGRIEUX Sama, zagubiona, Albo do jakiejkolwiek (corazsfabszym gfosem) UkochanaManon! Pustynnakobieta . DESGRIEUX

Najczarniejszejroboty . .. Przegrałam!Wybaczmi! (Wstaje.) Chłódśmierci!

chcę umierać! Boże, mi Przyjmęjąz radością! Jesteśsilny, zazdroszczęci. MANON Nie jeszcze odbierasz

Niechpan mnieprzyjmie , Ja, słabakobieta, poddaję się... Toty? Ty płaczeszi błagasz? Nie chcęjeszcze umierać! Ostatniąnadzieję!

50 51 PATRICKFOURNILLIER MARIUSZTRELIŃSKI

Dyrygentfrancuski. Wykształcenie muzycznezdobywał kolejno w Paryżu,Konserwatorium w Strasburgu Reżyseroperowy, filmowy i teatralny. Dyrektorartystyczny Teatru Wielkiego - OperyNarodowej w sezonie

i w Mozarteumw Salzburgu.Laureat wielu prestiżowychnagródi konkursów dyrygenckich. Współpracował 2005/2006 i ponownieod 2008 roku. AbsolwentWydziału Reżyserii łódzkiejPWSFTViT. Debiutował filmem

z największymiteatrami muzycznymi Francji , Włochi Hiszpanii, występował teżw: GrandTheatre de telewizyjnymZad wielkiegowieloryba . Wyreżyserowałtakże:Pożegnanie jesieni (1990) wedługpowieści Geneve, OpernhausZurich , TeatrzeNarodowym w Zagrzebiu, Welsh National Opera, Montreal Opera Witkacego(premiera na Festiwaluw Wenecji; nagrodyim . AndrzejaMunka oraz Ministra Kultury i Sztuki

i SeattleOpera . Regularniedyryguje zespołami :Orchestre de la RadioSuisse Romande, ćeska Filharmonie za najlepszydebiut) , łagodną(1995) na motywachopowiadania Fiodora Dostojewskiego oraz Egoistów

Orchestr, PrażskaKomorni Filharmonie Orchestr , BBCSymphony Orchestra , EuropeChamber Orchestra , (2001) . Byłdyrektorem artystycznym Studia im. KarolaIrzykowskiego (1990-1992). W OperzeNarodowej

English ChamberOrchestra , Simfonicni OrkesterRTV Slovenija.Koncertuje w Europie, USA i Egipcie. debiutowałw 1995 roku kameralnąinscenizacją Wyrywacza serc ElżbietySikory wedługprozy Borisa

Jesień", Paryżu). odbyłasię Prowadziłwiele przedstawień operowych i innych wydarzeń,m .in.: Don Kichota Kienzla(Teatro Regio Viana(Festiwal . Warszawska CentrumPompidou w W 1999 roku na tej scenie

w Turynie), WertheraMasseneta (Opera Flandryjska) , Łucjęz Lammermooru Donizettiego (Deutsche Oper premierajego głośnej inscenizacji Madame Butterfly Pucciniego ze scenografiąBorisaKudlicki (odtąd stałego

Berlin), Dialogi karmelitanekPoulenca i CarmenBizeta (Opera w Oslo), Pajace Leoncavallai Ryserskość współpracownikareżysera).Wielkim sukcesem było przeniesienie tej produkcjido WashingtonOpera (2001 ,

wieśniacząMascagniego (Opera w Seattle), AidęVerdiego (Opera w Amsterdamie), PotępienieFaustaBerlioza wznowieniew 2006) na zaproszeniePlacida Domingo . Kolejneinscenizacje operowe Mariusza Trelińskiego

(Semperoperw Dreźnie),Cyrana DiChiery (La Scala w Mediolanie)i Manon Masseneta(Opera Nicejska). w Warszawieto : KrólRoger Szymanowskiego (2000) , OtelloVerdiego (2001 ) , OnieginCzajkowskiego (2002)

W ostatnichsezonach dyrygował m.in. Traviatą Verdiego (Ravenna Festival i Parma), Ifigeniąw Taurydzie i Don GiovanniMozarta (2002 ; Los AngelesOpera, 2003 pod dyrekcjąKentaNagano) . W 2001 roku artysta

Glucka(Palau de les Arts ReinaSofia w Walencji),Adrianą Lecouvreur Cilei (TeatroMaggio Musicale we zostałlaureatem Nagrody im . KarolaSzymanowskiego za reżyserięKróla Rogera oraz otrzymałPaszport

berlińskiej Florencji),Cyranem (Theatre du Chateletw Paryżu),Łucją z Lammermooru (Staatstheater w Stuttgarcie) „Polityki". Późniejreżyserował takżeDamę pikową Czajkowskiego w StaatsoperUnter den Linden i WeselemFigara Mozarta (WashingtonNational Opera). Na scenie MetropolianOpera w NowymJorku poddyrekcją DanielaBarenboima z Placidem Domingo w roli Hermana(2003) oraz w TeatrzeWielkim - Operze

zadebiutowałOpowieściami Hoffmana Offenbacha , a w SanFransico Opera - Cyranemde BergeracAltana . Narodowej(2004) , operęGiordana Andrea Chenier (TeatrWielki w Poznaniui WashingtonOpera , 2004;

WTeatrze Wielkim - OperzeNarodowej wystąpił po razpierwszy w 2011roku , prowadzącTurandot Pucciniego TW-ON2005) i LaBoheme Pucciniego (TW-ON , 2006; WashingtonOpera , 2007). W 2005 rokujego Madame

w reżyseriiMariusza Trelińskiego .(fot. arch. TW-ON) Butterfly miałapremierę w Teatrze Maryjskim w SanktPetersburgu , w 2008 rokuna scenielsraeli Opera w Tel

Awiwie, a w 2009 roku w Palaude les Arts w Walencji.W 2006 roku MariuszTreliński otrzymał Nagrodę im.

KonradaSwinarskiego , przyznanąprzezmiesięcznik Jeatr" zareżyserię AndreiCMnier i LaBoheme w TW-ON.

W 2007 roku stworzyłdla Opery Wrocławskiej nowąinscenizację KrólaRogera , którąpowtórzył rok później

w TeatrzeMaryjskim w Sankt Petersburgupod batutąValery 'ego Gergievaoraz na FestiwaluTeatralnym

w Edynburgu.Również w 2008 roku zrealizowałBorysaGodunowa Musorgskiego w wileńskimNarodowym

TeatrzeOpery i Baletuoraz Orfeuszai EurydykęGlucka w SłowackimTeatrze Narodowym w Bratysławie

(w koprodukcjiz TW-ON). W 2009 roku w TeatrzeMaryjskim odbyła siępremiera dwóch jednoaktówek:

A/eka Rachmaninowai Jolanty Czajkowskiego(zarejestrowanej również na DVD , z AnnąNetrebko w roli

tytułowej),zaprezentowanych wkrótce potem na Festiwaluw Baden-Baden. W tym samym roku Mariusz

Trelińskiprzygotował na scenieTW-ON premiery Orfeusza i Eurydykii BorysaGodunowa . W 201O roku także

w Warszawiezrealizował TraviatęVerdiego , w łódzkimTeatrze Wielkim odbyła siępremiera Damy pikowej ,

którejkolejną realizację reżyserzaprezentował na scenielsraeli Opera w TelAwiwie . W 2011 roku zrealizował

TurandotPucciniego (TW-ON) ; odbyłysiętakże premiery jego inscenizacji: Onieginaw Palaude les Arts

w Walencji, MadameButterfly w TeatroLirico di Cagliarioraz Don Giovanniegow OperzeWrocławskiej.

w2012 rokuna scenieOpery Narodowej wyreżyserował LatającegoHolendra Wagnera , w lsraeliOpera w Tel

Awiwieodbyła siępremiera Orfeusza i Eurydyki. (fot. J. Poremba)

52 53 BORISKUDLICKA MAGDALENAMUSIAŁ TOMASZWYGODA

Scenografi designer. AbsolwentKatedry Projektowania Scenografii i KostiumuAkademii Sztuk Pięknych Scenografi projektantkakostiumów . AbsolwentkaWyższej Szkoły Tancerz, aktor, choreograf. Absolwent WydziałuHistorii Wyższej

w Bratysławie(1996). Naukę kontynuował w Akademii Sztuk Pięknych w holenderskim Groningen. W 1995 Muzyczneji Sztuk Plastycznychw Grazu (Austria) oraz Akademii Szkoty Pedagogicznejw Kielcach. W latach 1997-2003 tańczył

roku jako asystentAndrzeja Kreutz Majewskiego rozpoczął współpracę z Teatrem Wielkim - OperąNarodową Sztuk Pięknychw Hamburgu . Jest autorkąscenografii i kostiumów w ŚląskimTeatrzeTańca w Bytomiu. Występował m.in. w spektaklach :

w Warszawie.Od 1996 roku samodzielnietworzy scenografie,przede wszystkim do spektaklioperowych. do licznych przedstawieńdramatycznych i operowychw Polscei za JackaŁumińskiego i Konrada Drzewieckiego (Polska), Henrietty Horn

Współpracujez czołowymi europejskimi reżyserami. Od 1999 roku wspólnie z MariuszemTrelińskim granicą.Zaprojektowała scenografię do: Snu nocy letniej Szekspira (Niemcy), Jonathana Hollandera(USA) i Paula Claydena(Wielka

zrealizowałkilkanaście spektaklioperowych: Madame Butterfly, Króla Rogera,Otella , Don Giovanniego, w ramach Festiwalu„Styryjska Jesień",Nory Ibsena w Schauspiel Brytania). StypendystaDanceWeb w Wiedniu (2002). Występował

Oniegina,Damę pikową ,Andreę Chenier , LaBoheme , Orfeuszai Eurydykę, BorysaGodunowa , Jolantę,A/eka, Leipzig, Romeoi Julii Szekspiraw TheaterhausBremen , Liliom Molnara w USA, WielkiejBrytanii , Niemczech,Francji, Kanadzie i we Włoszech.

Traviatę,Turandot, Latającego Holendra - główniedla Teatru Wielkiego - OperyNarodowej w Warszawie, w TheaterhausJena , Noc śpiewaswoje piosenki Fosse 'a w Schauspiel Z zespołemW&M Phisical Theatrewspółtworzy! spektaklMade in

a takżedla innych czołowychscen operowych na świecie(m. in. w Berlinie, Moskwie, SanktPetersburgu, Leipzig, Elektry Hofmannsthalaw Theater Magdeburg, Historii Polska - museum ot imagination (Calgary 2004). Z warszawskim

Waszyngtonie, LosAngeles , TelAwiwie, Bratysławie i Walencji). Spektakle te prezentowanebyty także podczas rodzinnych Srbljanovićw Deutsches Theater Berlin, Sinobrodego TeatremBreton Caffe stworzyłspektakl Siam out oraz TańczącSarę

festiwali operowychw Edynburgu, Hongkongui Tokio. Z reżyseremDalemDuisingiem współpracował przy Loher w Schiller TheaterBerlin , Stil/en van den Berg dla Toneelhuis Kane. Współpracujez Narodowym Starym Teatrem w Krakowie, gdzie

realizacjach: Podróżydo Reims Rossiniego, Gwaftu na LukrecjiBrittena i OpowieściHoffmanna Offenbacha Antwerpen/SophiensaeleBerlin (koprodukcja), Medei Grillparzera bierze udziałw spektaklach Krystiana Lupy (Zaratustra,Factory 2),

(Operawe Frankfurcie),Medei Cherubiniegoi Pasji śwJana (Reiseoperaw Enschede), Jasia i Mafgosi w NationaltheaterWeimar oraz Windstill Marii Kilpi w Gorki Theater Pawia Mickiewicza (Niewina), MichałaZadary (Fedra). Występuje

Humperdincka(Berno) oraz L 'etoile Chabriera(Staatsoper Berlin) . SpektaklemŚmierć w Wenecji rozpoczęta Berlin.W Polscezrealizowała scenografie do następującychspektakli: takżeu Krzysztofa Warlikowskiego (Oczyszczeni , TeatrWspółczesny

sięjego współpracaz Keithem Warnerem, której efektembyły produkcje : Króla LearaAriberta Reimanna Zaryzykujwszystko w reżyseriiGrzegorza Jarzyny, Wafęsa.Historia we Wrocławiu,Teatr Polski w Poznaniu, TR Warszawa)i Agnieszki

i Burzy ThomasaAdesa (Frankfurt),Simona Boccanegry Verdiego (Strasburg) i WeselaFigara Mozarta wesofa, a ogromnieprzez to smutna Demirskiego,Fedra Racine'a, Olsten (Lincz, SamsaraDisco , Teatr Polski we Wrocławiu).Jest

(Warszawa, TW-ON). Na początku2011 roku stworzyłscenografię do Zfotejpagody Mishimy dla Kanagawa OperetkaGombrowicza w reżyseriiMichała Zadary , TartuffeMoliera autoremchoreografii do: Medeamaterial, Zagfadydomu Usherów(reż .

Arts Centerw Jokohamie.Zainteresowania zawodowe Borisa Kudlicki nie ograniczająsiętylko do opery. i TransatlantykGombrowicza w reżyseriiMikołaja Grabowskiego BarbaraWysocka, TW-ON) , Orestei(reż .Michał Zadara , TW-ON)oraz

Projektujerównież dekoracje filmowe, teatralnei koncertowe. Wspólniez AndrzejemKreutz Majewskim i ósmy dzieńtygodnia Hłaski z Arminem Petrasem dla TeatruStarego Laliberta chiama la liberta (reż.Michał Zadara/Eugeniusz Knapik , Opera

stworzyli polski pawilon na Expo 2000 w Hanowerzeoraz wnętrzepolskiego pawilonu na Expo 201O w Krakowie, Pijacy Bohomolcaw reżyseriiBarbaryWysockiej , MiędzyWrocławska), Jakoba Lenza , Halki (reż.Natalia Korczakowska , TW­

w Szanghaju(we współpracy z pracownią architektoniczną WWAA). Ważnemiejsce w jegotwórczości zajmuje namidobrze jest w reżyseriiGrzegorza Jarzyny dla SchaubuhneBerlin/ ON), PierścieniaNibelunga (Valery Gergiev , GeorgeTsypin , Alexander

współpracuje równieżdziałalność wystawiennicza . Jest laureatemwielu nagródi wyróżnień.W 2005 rokuInstytut Teatralny TR Warszawa(koprodukcja) . Od 2007 roku z Mariuszem Zeldin, TeatrMaryjski) . Przygotowałrównieżchoreografię do spektakli

przyznałmu nagrodę za scenografię do przedstawienia Ryszard li w TeatrzeNarodowym. W 2006 roku Trelińskim; jest autorkąkostiumów do takich jego spektakli, jak: m.in.: MikołajaGrabowskiego i Jana Peszka, Moniki Pęcikiewicz,

zostałodznaczony przez Ministra Kultury i DziedzictwaNarodowego Brązowym Medalem , ZasłużonyKulturze Borys GodunowMusorgskiego dla NarodowegoTeatru Opery i Baletu WiktoraRubina , Mai Kleczewskiej. Z MariuszemTrelińskim pracował

GloriaArtis ". Dwukrotnieuhonorowano go słowackąnagrodą teatralną Dosky. Na Praskim Quadriennale 2007 w Wilnie i TeatruWielkiego - Opery Narodowej,Orfeusz i Eurydyka nad: La Boheme Pucciniego (Opera w Waszyngtonie), Borysem

zdobyłZłotyMedal. Byt generalnym komisarzem Praskiego Quadriennale 2011 . Jest wykładowcąnaWydziale Gluckadla SłowackiegoTeatruNarodowego w Bratysławiei TW-ONoraz GodunowemMusorgskiego (Teatr Opery i Baletuw Wilnie, TW-ON),

ScenografiiAkademii Sztuk Pięknych w Warszawie od 2011 roku. (fot. J. Mazurek) A/ekaRachmaninowa i Jolanta Czajkowskiego dla TeatruMaryjskiego KrólemRogerem Szymanowskiego , AlekiemRachmaninowa i Jolantą

w SanktPetersburgu, Turandot Pucciniego i LatającyHolender Wagnera Czajkowskiego(Teatr Maryjski) , Orfeuszemi EurydykąGlucka (Opera

dla TW-ON. W sezonie2009 /201O zrealizowała scenografię do Zagfady w Bratysławie,TW-ON) , TraviatąVerdiego , TurandotPucciniego oraz

domu Usherów Barbary Wysockiej, a w sezonie 2010/2011 do LatającymHolendrem Wagnera (TW-ON). (fot. arch. TW-ON)

Bruno Schulz. Mesjaszw reżyseriiMichałaZadary oraz Byćalbo nie

byćMi liana Peschela. W 201O roku ZwiązekArtystów Scen Polskich

przyznałjej Nagrodę im. Leona Schillera . (fot. arch. TW-ON)

54 55 BOGDANGOLA PIOTRGRUSZCZYŃSKI FELICEROSS BARTEKMACIAS

Reżyserświateł. Studiowała Wydziału wykładowca,związany w USA, obecnie mieszka w Izraelu. Pochodziz Krakowa. Absolwent Architektury Politechniki Chórmistrz, dyrygent i pedagog. Debiutowałw Operze Śląskiej Dramaturg, krytyk teatralny, na stale z Nowym

Współautor Projektowałaświatłado licznych spektakli teatralnych, operowych Krakowskiej.Multimedialny artysta wideo, reżyseranimacji , supervisor w Bytomiu(1977-1982) . Potemkierował chóramiFilharmonii im . Józefa TeatremKrzysztofa Warlikowskiego. adaptacji (A)pollonii, i tanecznych.Byty to m.in. w Izraelu: Mewa Czechowa, Pigmalion od efektówwizualnych . Pracowałprzy takich projektachfabularnych , Końca,Un Tramwayoraz Opowieściafrykańskich wedługSzekspira Elsneraw Opolu,Zespołu Pieśnii Tańca „Śląsk '',Akademii Muzycznej Shawa, Niebezpiecznezwiązki de Laclos 'a, Stuga dwóch panów jak: QuoVadis Jerzego Kawalerowicza , Superprodukcjai Vinci Juliusza w Katowicachoraz Chórem Teatru Wielkiego - Opery Narodowej - spektakli Krzysztofa Warlikowskiego.Autor książek:Ojcobójcy Goldoniego, Dobry wojak Szwejk Haska, The Blood Knot Fugarda, Machulskiego, Porozmawiajmyo życiui śmierci Krystyny Jandy, w Warszawie. Jest twórcąZespołu Muzyki Dawnej All Antico (1976- oraz Szekspiri uzurpator- rozmowyz Warlikowskim. Z Mariuszem także Trelińskimwspółpracował FestenVinterberga ; w Polsce: Oczyszczenii Psychoza 4.48 Sary Kane, Magicznedrzewo AndrzejaMaleszki , a przy wielu spektaklach, 1986), specjalizującegosięw wykonawstwie muzyki dawnej, a także przy realizacjach: Borysa Godunowa dostałZłoto wileńskim Burza i Ryszardli Szekspira, BachantkiEurypidesa , Krum Levine'a, teatrachtelewizji i spotach reklamowych.W 2011 roku Chóru PolifonicznegoSacri Concentus,działającego w latach 1993- w NarodowymTeatrze Opery i Baletu oraz w Teatrze 1998 przy WarszawskimTowarzystwie Muzycznym . Z tym ostatnim Wielkim - OperzeNarodowej, Orfeusza i Eurydyki, Traviaty, Turandot Dybuk SzymonaAnkiego i HannyKrall , Anioty w Ameryce Kushnera, w ramachFestiwalu Reklamy w kategorii„ design" za video mapping, (A)pollonia, Koniec, Opowieściafrykańskie wedtug Szekspira który zostałzaprezentowany szerokiej międzynarodowej publiczności zrealizowałcykl nagrań archiwalnych dla TVP2 „Brzmieniesacrum i LatającegoHolendra (TeatrWielki - OperaNarodowa) , jak również - polskamuzyka sakralna ". Kierowanyprzez niego w latach1984-1995 A/ekai Jolantyw TeatrzeMaryjskim w SanktPetersburgu . Warlikowskiego, a także:W poszukiwaniustraconego czasu Prousta w polskimpawilonie na Expo 201 O w Szanghaju. Jestwspółzałożycielem (Schauspiel,Bonn) Sen Szekspira(Nicea) dżunglikolektywu Lunapark zrzeszającegoartystów różnychprzestrzeni i ponownieod 1998 roku Chór TeatruWielkiego - Opery Narodowej (fot. arch. TW-ON) , nocy letniej , W , z miast Brechta (Schaubuhne, Berlin), Językamimówić będą Bovella , sztuk audiowizualnych. W 2005 roku rozpocząłwspółpracę z Grze­ zdobyłsobietrwale uznaniekrytyki i publicznościw kraju i za granicą. Madame de Sade Mishimy (Toneelgroep, Amsterdam), Makbet gorzemJarzyną w zakresie nowatorskich projekcji wideo, a od 2011 Dziękiwzbogaceniu repertuaru chóru o liczne dziełaoratoryjne

Szekspira roku realizuje MariuszemTrelińskim Kudlicką. i symfonicznezespól odnosi sukcesy nie tylko na scenie operowej, (Schauspielhaus, Hanower), BachantkiEurypidesa , Zbrodnia projektyz i Borisem Jest przy ulicy LourcineLabiche 'a, OblivionDimetriodosa , AmericanBuffalo autoremprojekcji wideo m.in. do spektakli: LatającyHolender (2012), lecz takżena estradach koncertowych. Poziom artystyczny chóru Mameta(Teatr Poreia , Ateny), Tramwajzwany pożądaniem Williamsa Nosferatu (2011) , Dziecko i czary (2011) , Karze! (2011) , Turandot dokumentująliczne nagrania fonograficzne i telewizyjnezrealizowane (Teatr Odeon Paryż).Projektowała światła prestiżowych(2011), Phaedra (2010) Arteia (201O) T.E.O.R.E.M.A.T(2009) przezwytwórnie : EMI, PolskieNagrania , CDACCORD , SchwannKoch , dla wielu , , , scen operowychświata, jak: Opera Izraelska w Tel Awiwie (Oniegin 2008 (2008), The Lion in Winter (2007), Medea (2006), International, StudioBerlin Classic , CPO, a takżeTVP,ZDF, 3SAT , ARTE i Polskie Radio. BogdanGola w swoich programachkoncertowych Czajkowskiego, Napójmitosny Donizettiego, TheMedium Menottiego, Giovanni(2006) , Gosifan tutte (2005) i Macbeth2007 (2005). Cyrulik sewilski Rossiniego, TraviataVerdiego) , Teatr Wielki - Opera (fot. arch. TW-ON) dyryguje wielkimi dziełamioratoryjnymi , częstosięga po stare Narodowa w Warszawie (Oniegin, Dama pikowa Czajkowskiego, i zapomnianepartytury muzyki polskiej . Równoleglez pracąartystyczną Don GiovanniMozarta , Ubu Rex Pendereckiego, Don Carlos, Otello prowadzi działalnośćpedagogiczną ,którą rozpoczął w 1979 roku w Akademii Muzycznejim . Karola Szymanowskiegow Katowicach. Verdiego, Wozzeck Berga, Halka Moniuszki, LatającyHolender Od 1986 roku jest pracownikiemnaukowym Akademii Muzycznej, Wagnera), NationalOpera w Waszyngtonie(Andrea Chenier Giordana) , TeatrWielki w Poznaniu(Gosi fan tutte Mozarta), TeatrMuzyczny Roma dziśUniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie.

w Warszawie(Taniec Wampirów Polańskiego) ,La Monnaiew Brukseli W latach 1998-2004był Prodziekanem Wydziału Edukacji Muzycznej , (Medea Cherubiniego, Makbet Verdiego), Bayerische Staatsoper obecniekieruje Katedrą Dyrygentury Chóralnej . W 2001 roku otrzymał w Monachium(Eugeniusz Oniegin) , OperaNational de Paris (Ifigenia tytułnaukowy profesora sztuk muzycznych.Jest laureatemsrebrnego na TaurydzieGlucka , ParsifalWagnera , SprawaMakropulos Janacka , medalu„ ZasłużonyKulturzeGloria Artis ". (fot. J. Multarzyński) Król Roger Szymanowskiego- ostatniedwa spektakleto koprodukcje z TeatraReal w Madrycie), Palaude les Arts w Walencji(Oniegin i balet

El amor brujo Manuelade Falli), StaatsoperBerlin (Żywotrozpustnika

Gordona). Współpracowałaz izraelskim choreografem Barakiem Marshallem przy jego Emma Goldman's wedding, Doda Leach

i Roosteroraz z koreańskąchoreograf Misook Seo (Seo Company) przy sztuceA table. (fot. arch. TW-ON)

57 56 WSPÓŁPRACAREALIZATORSKA Dyrektortechniczny JanuszChojecki Przygotowaniemuzyczne solistów JocelyneDienst-Bladin Asystentdyrygenta PiotrStaniszewski

Asystencireżysera JerzyKrysiak HannaMarasz

BarbaraWiśniewska Asystenciscenografa

JoannaMaria Kuś Lilia Ostrouch(dekoracje) JadwigaWóycicka (rekwizyty) Asystencikostiumologa AgnieszkaGiermaziak WandaRadwan-Richard Asystentchoreografa lionaMolka

Asystentreżysera świateł SofiaAlexiadou Dyrygentchóru

MirosławJanowski

Pianiścikorepetytorzy solistów PIOTRWASIŃSKI SYLWIARAKOWSKA AnnaMarchwińska AnnaMaria Dukszto

MałgorzataSzymańska Wydziału Pięknych Stylista fryzur reprezentowanyprzez agencjęVan Dorsen Talents. Absolwentka Grafiki i Fotografii Akademii Sztuk Pianiścikorepetytorzy chóru Uczestniczy w tworzeniu wizerunku artystów podczas sesji w Gdańsku.Związana z agencją Ford Artists , wyjechałado Nowego Jorku, gdzie mieszkałai pracowała przezostatnie 12 lat. Wykonywała EwaGoc zdjęciowych,pokazów mody i spotów reklamowych.Pracuje dla polskichmagazynów madowych oraz lifestyleowych, takich jak: ,,Twój tam projektym .in. dla: „Vogue", „Eiie", „MarieClaire ", „Surlace", Diane WiolettaŁukaszewska Styl", „Pani", .Viva", .Glamour", „Cosmopolitan", „Kmag",„Exclusiv", von Furstenberg, DKNY, Oscarade La Renty, Nordstrom,Bloomingdales . Inspicjenci Pracowała Food CNBC „Eiie", „Uroda". Współpracowałprzy kampaniach reklamowych przy produkcjach telewizyjnych: Network, , TeresaKrasnodębska z takimi firmami kosmetycznymi, jak: L'.Oreal,Avon , Schwarzkopf AmwayArtistry , HamiltonJewellery oraz dla gwiazdfilmu : WinonyRider , AndrzejWojtkowiak Oliwii Wilde ZoeSaldany. Podczas Nowojorskich Dni Mody pracowała czy Astor oraz markami odzieżowymi:Reserved, Mohito , Monnari, , KatarzynaFortuna z Charlotte Willer przy pokazachdla DKNY, Oscara De La Renty, Caterina,Gino Rossi , RageAge , Vistula, Wittchen; takżeprzy pokazach Produkcjadekoracji i kostiumów Custo Barcelona. Współpracowałaz DickiemPagem i firmąShiseido , mody polskichprojektantów , wśródktórych znajdująsięm.in .: Maciej MariuszKamiński wykonującmake up do pokazów Michaela Korsa i Mare by Mare Zień,Paprocki BrzozowskiMariusz TeatrzeWielkim & , Przybylski.W - KatarzynaLuboradzka kostiumy Jacobs. 2011 roku wróciłado Polski. Współpracuje magazynami OperzeNarodowej pracował przy charakteryzacji do Halki w reżyserii W z TomaszWójcik dekoracje „Eiie", Glamour", Viva", FashionMagazine Kontynuujewspółpracę NataliiKorczakowskiej (2011) orazdo LatającegoHolendraw reżyserii„ „ „ ". z Dickiem Pagem(pokazy Celine i Sonii Rykiel podczas paryskiego Obsługasceny MariuszaTrelińskiego (2012). (fot. arch . TW-ON) FashionWeek) . Realizowałaprojekty do kampaniireklamowych Gino RobertKarasiński

Rossi, Apart i Atlantic. Pracowałam.in. z: MałgorzatąForemniak , AndrzejWróblewski

BeatąSadowską ,Małgorzatą SochąAnna Czartoryską.Przygodę i Realizacjaświateł z teatremrozpoczęla w 2001 roku , wykonującprojektcharakteryzacji do TomaszMierzwa

Side szczecińskiejOperzeNa Zamku Następnie musicaluWest Story w . StanisławZięba w NowymJorku w 2011 roku na Broadwayupracowała z JanetDecal, Programowanieświateł odtwórczyniągłównejroli w musicaluAlice In Wonder/and. Mieszka Tal Bitton w Warszawie. (fot. arch. artysty) Tekstpolski

TeresaKrasnodębska wedlugprzekładu Marzenny Marii Smoleńskiej Emisjatekstu

JarosławZaniewicz Sufler JacekParol Kierownikstatystów TomaszNerkowski

Realizacjadźwięku IwonaSaczuk AdamCiesielski Produkcja IzabelaJust

MałgorzataSzabłowska KonradSzpindler

KatarzynaSzybińska 58 AMANDAECHALAZ THIAGOARANCAM MIKOŁAJZALASIŃSKI MAREK M. GASZTECKI sopranMANON tenorKAWALER DES GRIEUX barytonLESCAUT basGERONTE Dl RAVOIR

Ukończyłwyróżnieniem „Młodadama , o której wszyscy mówią- Amanda Echalaz. Jej Brazylijskitenor lirico spinto o włoskichkorzeniach . Studia rozpoczął z AkademięMuzyczną w Katowicach. Laureat AbsolwentAkademii Muzycznej w Poznaniu. Jeszczew czasiestudiów

Toscaw HollandPark wprawiław zachwyt nawet moich najbardziej w ojczyźnie,a następnie zostałpierwszym Brazylijczykiem przyjętym do konkursówwokalnych Im. A. Didura, im. E. Griega,a takżeNagrody debiutowałw tamtejszym Teatrze Wielkim rolą Tezeusza w Śnienocy

niewzruszonychkolegów , lecz obecnym wykonaniem(Royal Opera AccademiaTeatro alla Scala, gdzieuczył siępod kierunkiemlegendarnej im. J. Kiepurydla najlepszegośpiewaka operowego roku 2009 i Bur­ letniej Brittena.Nagrodzony na MiędzynarodowymKonkursiew Tuluzie,

House), mającymmiejsce na tej samej scenie, po której niegdyśsopranistki Leyli Gencer. Laureatkonkursu wokalnego Operalia 2008; sztynowegoPierścienia za kreacjęRenata w Balumaskowym Verdiego. otrzymałpierwsze angażew operach w Darmstadti Norymberdze.

stąpałaCallas, zaprezentowałaświatowejklasy temperament i pełnięw swoim dorobku ma wiele ważnychwystępów zagranicznych . Nominowanyprzez magazyn „Opernwelt" w kategorii„ solista roku" za W repertuarzeposiada około80 ról operowych i około40 partii

wykonawstwa. Rzadkospotyka się głos o tak wyraźnejbarwie spinto , W swoim repertuarzema takie partie, jak: Don Jose w CarmenBizeta role: tytułowegoMakbetaw operzeVerdiego i Scarpii w ToscePucciniego koncertowych, od klasyki po muzykęnowoczesną. Występował

ciemnyi donośny,o wspaniałym górnymC ... Wyjątkowytalent" - pisał(Washington National Opera , 2008; San FranciscoOpera , 2011; Teatr za sezon 2010/2011. Współpracujez: weneckim Teatro La Fenice , m.in. jako: Leporellow Don GiovannimMozarta, Daland w Latającym EdwardSeckerson w Jhe Independent".Amanda Echalaz w 2005 Bolszojw Moskwie, 2011; SanxayFestival , 2011; WienerStaatsoper , turyńskimTeatro Regio, Operąw Zurychu , wiedeńskąKammeroper , HolendrzeWagnera , Borginiw ŻydówceHalevy'ego . Zate role otrzymał

roku reprezentowałaRPA w konkursie Cardiff Singer of the World. 2012; DeutscheOper Berlin , 2012), Cavaradossiw ToscePucciniego lisbońskimTeatroSao Carlos , TeatroReal w Madrycie, Newlsraeli Opera tytuł.Miody Artysta Roku 1994" magazynu. Opernwelt". Odniósł

W jej repertuarzeznajdują sięm.in . role tytułowew: Tosce (Royal (OperFrankfurt, 2008; Theatra Municipal w Rio de Janeiro, 2011; Opera w Tel Awiwie, a takżez teatrami operowymi w Chicago, Wiesbaden, sukces w mediolańskiejLa Scali w Czarodziejskimflecie Mozarta Opera House, Salzburg Landestheater, Berlin Staatsoper, English Companyof Philadelphia, 2011; DeutscheOper Berlin, 2011; Teatro Berlinie, Norymberdze, Lozannie, Tokio, Pekinie, Warszawie. Bytgościem (dyr . RicardoMuti) , TrojanachBerlioza (dyr. Sir Colin Davis), Salome NationalOpera, Santa Fe Opera) , MadameButterfly Pucciniego(Cape dell'Operadi Roma, 2011; SzwedzkaOpera Królewska w Sztokholmie, festiwalioperowych w : Bolonii,Rzymie, Trapani, Antikenfestspiele Trier, R. Straussa(dyr . MyungWhun Chung) . Wdorobku ma występy gościnne

Town Opera)i SalomeR . Straussa(La Monnaie), a takżepartie: Liu 2012), Mauriziow Adrianie LecouvreurCilei (TeatroRegio di Torino, Mozart FestivalRoubaix , Portimao (Portugalia), WratislaviaCantans. w Brukseli w Śpiewakachnorymberskich Wagnera (dyr. Antonio

w TurandotPucciniego (English National Opera) , Tatianyw Eugeniuszu 2009), Radamesw Aidzie Verdiego (Soirees Lyriques de Sanxay, Koncertowałw Filharmonii Berlińskieji tamtejszym Konzerthaus, Pappano),w Zurychu w WeseluFigara (dyr. Nicolaus Harnocourt),

Onieginie Czajkowskiego(English National Opera), Elżbietyw Don 2009), Ismaele w Nabuccu Verdiego (TeatroMassimo di Palermo, w AbilenePhilharmonic i FilharmoniiKrakowskiej, z HarperSymphony w Detroit w LatającymHolendrze (dyr . John Mauceri), na Festiwalu Carlosie Verdiego(Berlin Staatsoper),Maddaleny w Andrei Chenier 201O) , Luigi w PfaszczuPucciniego (Opera w Rydze, 201O ; Operade Orchestrai z Orquestrado Norte, a takżez l'Orchestre Liryque regionu w Edynburguw MazepieCzajkowskiego (dyr. Kirill Petrenko),w Doktorze Giordana (Bregenz Festival), Amelii w Balu maskowym Verdiego Lyon, 2012), Turridu w Rycerskościwieśniaczej Mascagniego (Teatr Avignon-Provence(Francja) . Współpracowałz wybitnymi dyrygentami , FauścieBusoniego (dyr . KentNagano) podczas Festiwalu w Salzburgu

(OperaHolland Park) . W swoim repertuarzema ponadto: SymfonięMichajłowskiego w Petersburgu , 201O ; SzwedzkaOrkiestra Radiowa , takimi jak: MarcelloViotti, AsherFisch, Patrick Fournillier , GaborÓtvós, i wreszciew Paryżuw Kobiecie milczącej R. Straussa (dyr . Christoph

morskąWilliamsa, Requiem Brahmsa i Verdiego, MesjaszaHandela , 2012), Canio w Pajacach (SzwedzkaOrkiestra Radiowa, 201O) , DanieleCallegari , KazimierzKord , CyrilDiederich , JacekKaspszyk , Omer von Dohnanyi), w Amsterdamiew WozzeckuBerga oraz Królu Rogerze

EliaszaMendelssohna, Stabat Mater Dvoraka, Cztery ostatnie pieśniPollione w Normie Belliniego (Sanxay Festival, 2010), Des Grieux Wellber, TizianoSeverini , ValeryGergiev , FriedrichHaider . WystępowałSzymanowskiego (oba : dyr. HartmutHanchen) , w Tokiow TheVision of

R. Straussai WesendonckLieder Wagnera. (fot. S. Gusov) w ManonLescaut (Opera Company of Philadelphia, 2012) i Pinkerton w produkcjachtakich reżyserów, jak: Franco Zeffirelli, Jean-Pierre Lear Hosokawyw partii tytułowej(zarejestrowanna przez NHKTV oraz

w MadameButterfly Pucciniego(Washington Opera , 2011). W 2010 Ponnelle, Gilbert Delio, Pier Luigi Pizzi, Denis Krief, RobertoOswald , na CD), a takżew Hamburgu , Frankfurciei Stuttgarcie. Koncertował

rokuw SanFrancisco obok Placida Domingo zaśpiewał partięChristiana Daniel Herzog, lmmo Karaman, David Alden, David Pountney, w Europie, Japonii, ChinachAmeryce Północneji Południowej oraz

w operze Cyrano de Bergerac Allana. Sezon 2012/2013 rozpoczął a także:Adam Hanuszkiewicz, Marek Weiss, MariuszTreliński ,Laco Izraelu,wykonując m.in.: Requiem Verdiego z OrkiestrąSymfoniczną

Toskąw Sztokholmie . (fot. arch. artysty) Adamik,Michał Znaniecki, Krzysztof Warlikowski. Spośród partii , które z Osaki (dyr. T. Honna), Stabat Mater Rossiniegoz Filharmonikami

wykonuje, na szczególnąuwagęzasługują role tytułowe w operach: Izraelskimi (dyr. M. Rodan), Gurrelieder Schónbergaz Nacional

Rigoletto, Makbet, NabuccoVerdiego , Don GiovanniMozarta , Oniegin OrquestaSinfonica d ' Espana(dyr . G. Pelavahnian), Mszęglagolicką

Czajkowskiego, Król Roger Szymanowskiego,a takżepartie : Gerarda Janackaz orkiestrąAccademia Santa Cecilia (dyr . MyungWhun Chung) ,

(AndreaChenier Giordana) , Hrabiegodi Luny (TrubadurVerdiego) , Jago VIII SymfonięMahlera z ChinaPhilharmonic Orchestra (dyr. Liu Long),

(Otello Verdiego), Renata(Bal maskowyVerdiego), Don Carla (Moc MszęNelsońską Haydna (dyr. M. Gielen)z FilharmonikamiBerlińskimi

przeznaczeniaVerdiego) , Amonasra(Aida Verdiego),Germonta (La oraz Mszęh-moll Bachaz orkiestrąMaggioMusicale Fiorentino (dyr. TraviataVerdiego), Scarpii (Tosca) , Barnaby(La Gioconda Ponchielliego) , lvor Bolton). Jochanaana(Salome R. Straussa), Seida(Korsarz Verdiego) . Ostatnio

firma Dynamiewydała CD i DVDParsifala Wagnera z TeatroLa Fenice

z jego udziałem.W Teatrze Wielkim - OperzeNarodowej wystąpił jako

tytułowy:Don Giovanni , Nabucco, Rigoletto, Król Roger, a takżejako: Gerard, Marcello (La Boheme Pucciniego), Amonasro, Jochanaan, Escamillo(Carmen Bizeta) , Tomski(Dama pikowa Czajkowskiego). (fot. L. Olah) 60 61 -~ ·

PAVLOTOLSTOY KAROLKOZŁOWSKI JACEKJANISZEWSKI . MAŁGORZATAPAŃKO

tenorEDMONDO tenorNAUCZYCIEL TAŃCA ,LATARNIK basGOSPODARZ, SIERZANT mezzosopranMUZYK

AbsolwentAkademii Muzycznej im. FryderykaChopina w Warszawie Ukończyławarszawską Akademię Muzyczną w klasie Krystyny UkończyłAkademię Muzyczną we Lwowie (2005). Angażdo zespołu Absolwent Akademii Muzycznejw Gdańskuoraz WydziałuRzeżby

w klasie RomanaWęgrzyna .Jako stypendystaMinisterstwa Kultury Szostek-Radkowej,wyróżniona Medalem .Magna cum Laude" OperyLwowskiej otrzymał jeszcze jako student (2002). Występowałwarszawskiej ASP. Uczestniczył w kursach mistrzowskich Ryszarda Sztukiodbył studia podyplomowe sofijskiej AkademiiMuzycznej (2003). StypendystkaMarszałka Województwa Podlaskiego na rok tam m.in. jako: Beppo w PajacachLeoncavalla , Alfredo w Traviacie Karczykowskiego, Rolanda Paneraia, Salvatore Fisichellego, Sylvii i w w

klasieRusko Ruskowa . Od1998 roku znajdujesię pod opiekąwokalną 201 O . Laureatkawielu konkursówwokalnych w kraju i za granicą. Verdiego, Lenski w EugeniuszuOnieginie Czajkowskiego, Stefan Geszty, HelenyŁazarskiej. Otrzymałli nagrodę na Międzynarodowym Kurta Malla, a od 2008 roku - FranciscoAraizy . LaureatKonkursu Na scenie Teatru Wielkiego- Opery Narodowejwystępowała m.in. w Strasznymdworze Moniuszki. Przez kolejne dwa lata występowałna Konkursie Wokalnym Hariclea Darclee (Rumunia, 2005). W latach Wokalnegow Dusznikach-Zdroju(I nagroda i nagrody specjalne) w partiach: Polinyw Damiepikowej Czajkowskiego, Maddalenyi Bersi deskachOpery Wrocławskiej w takich rolach , jak: Ferrandow Gosifan 2007-2009 byłsolistą Opery Wrocławskiej .Występował na scenach oraz KonkursuMoniuszkowskiego w Warszawie(I nagrodai nagrody w Andrei Chenier Giordana, Margret w WozzeckuBerga , Ili Damy tutte i Tarninow Czarodziejskim flecie Mozarta , Alfredow Traviacie, Alfred m. in.: wersalskiegoTheatre Montansier, Łotewskiej Opery Narodowej

specjalne); finalista konkursówmiędzynarodowych :Operaliów Placida w Czarodziejskimflecie Mozarta, Zosiw Zabobonie, czyliKrakowiakach w Zemścienietoperza J. Straussa, Rodolfow CyganeriiPucciniego , w Rydzei Staatstheateram Gartnerplatzw Monachium.Od 2009 roku

Domingow Tokio, NeueStimmen w Guterslochi Belvederew Wiedniu i góralach Kurpińskiego, Ciotki Pelagii w Magicznym Doremiku Pasterzw KróluRogerze Szymanowskiego . W partii Pasterzawystąpił jest związany z Teatrem Wielkim - OperąNarodową. W repertuarze

(nagrody specjalne). Uczestniczyłw wielu festiwalach muzycznych Ptaszyńskiej,Suzuki w MadameButterfly Pucciniego, Olgi w Onieginie równieżw Teatrze Maryjskim, na festiwalu w Edynburgui w Gran artysty znajdująsięm.in. partie w: WeseluFigara , Apollu i Hiacyncie

w kraju (WarszawskaJesień , WielkanocnyFestiwal Ludwiga van Czajkowskiego, Rosaliew PrzysiędzeTansmana , Jadwigiw Strasznym Teatredel Liceu. Od 2007 roku jest solistąOperyNova w Bydgoszczy, oraz Czarodziejskimflecie Mozarta, Kserksesie, Tamerlaniei Ariodante granicą Pasażerce Zemście Beethovena)i za (w Niemczech, Austrii, Anglii, Irlandii, Rosji). dworze Moniuszki, Krystyny w Weinberga oraz Zofii gdziejego repertuarwzbogacił sięm.in . o partie w: MadameButterfly Handla, Mozarciei SalierimRimskiego-Korsakowa , nietoperza (Pinkerton) Pucciniego, Napoju mifosnym (Nemorino)Donizettiego , J. Straussa, Napoju mifosnym Donizettiego, Otellu Verdiego, Raju Współpracowałz Operą w Hanowerzeoraz Teatrem Muzycznym w HalceMoniuszki . WŁotewskiej OperzeNarodowej w Rydzezaśpiewała śpiewał partięCharlotte WertherzeMasseneta tytułowąCarmen Bizeta Cyrulikusewilskim (Hrabia Almaviva) Rossiniego , Nabuccu(Ismaele) utraconymPendereckiego , Cyrulikusewilskim i Wfoszcew Algierze we Flensburgu,gdzie m.in. partie: Nazarejczykaw Salome w , w RossiniegoRole TW-ONVitellozzo Donizettiego R. Straussa, Pimenaw BorysieGodunowie Musorgskiego , Komandora oraz Olgi w Onieginie.Pracowała z wieloma znakomitymi reżyserami , Verdiego. Współpracujez TeatremWielkim - OperąNarodową ,gdzie . w : w Lukrecji Borgii , w DonGiovannim Mozarta , DonBasilia w Cyrulikusewilskim Rossiniego , takimi jak: Laco Adamik, Achim Freyer, DavidPountney , Maciej Prus, występowałw rolach: Josegow PrzysiędzeTansmana , LordaBuklawa Misaiłw Borysie GodunowieMusorgskiego , Grześw Strasznym

Treliński, Żagars, Młodysługa Sparafucilaw Rigoletcie, Ferrandaw Trubadurzei Bancaw Makbecie Mariusz KrzysztofWarlikowski , Andrejs MarekWeiss. w Łucjiz Lammermooru Donizettiego , Alfredaw Traviacie, DonOttavia dworzeMoniuszki , w ElektrzeR . Straussa, Kudriaszw Katii Verdiego. Od 2005 roku jest zaangażowanyw Teatrze Operowym w Występowałapod batutą m.in.: GabrielaChmury , LawrenceFostera , KabanowejJanaćka ,Edrisi Królu RogerzeSzymanowskiego Garo w Don GiovannimMozarta , Rybakaw StawikuStrawińskiego .Artysta w , Bielefeld, gdziewystępował m.in. jako : WielkiInkwizytor w DonCarlosie Valery'egoGergieva, Jacka Kaspszyka, KazimierzaKorda , Miguela ma w repertuarze równieżutwory oratoryjno-kantatowe, m.in.: w MadameButterfly Pucciniego. (fot. arch. TW-ON) Verdiego, Osminw Uprowadzeniuz seraju Mozarta, Arkel w Peleasie GómezaMartineza , Marca Minkowskiego, KrzysztofaPendereck iego, RequiemMozarta , RequiemVerdiego , StabatMater Rossiniego, Mszę i MelizandzieDebussy 'ego, Walterw LuizieMiller Verdiego, Dalandw AntoniegoWita . Występowałana estradach filharmonicznych w kraju uroczystąGounoda , Ili Symfonię„Pieśń o nocy " Szymanowskiego.

Holendrzetufaczu i Król Markew Tristaniei IzoldzieWagnera , tytułowyi za granicą(Austria , Łotwa, Czechy, Niemcy, Słowacja, Francja, Współpracowałz takimi dyrygentami i reżyserami,jak : MichałDwo­

Don PasqualeDonizettiego . Na scenie warszawskiejzadebiutował w Włochy, Rosja , Białoruś,Kuba , KoreaPłn .).Współpracuje z polskimi rzyński,Miguel GómezMartinez , ŁukaszBorowicz , FriedrichHaider ,

rolą reżyserii orkiestramifilharmonicznymi oraz m.in z: PolskąOrkiestrą Radiową, Valery Gergiev, Josep Pons, Keri-Lynn Wilson, Antoni Wit, Will 1995 roku Gloire'a w Wyrywaczuserc Sikoryw Mariusza .

Trelińskiego.Wykonywał również partie Zbigniewa Strasznym OrkiestrąAkademii Beethovenowskiej,Sinfonią Varsovią , Sinfonią Crutchfield, Roberto Skolmowski, Marek Weiss, Tomasz Konina, : w

dworzeMoniuszki (2001) , Leporellaw Don Giovannim(2002) , Zunigi luventusi SinfoniettąCracovią.(fot. P.Sobkowicz) MariuszTreliński ,Michał Znaniecki i DavidPountney. w CarmenBizeta (2004), Colline'a w CyganeriiPucciniego (2007) , (fot. arch. TW-ON) Rajmundaw Łucjiz Lammermooru Donizettiego (2008) , Dr. Grenvila w Traviacie(201 O) oraz Oberlina w Jacobie Lenzu Rihma (2011) .

Brałudział w nagraniach dzieł Wagnera , R. Straussa, Szostakowicza.

Współpracujem.in. z Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Narodowej , MunchnerSymfoniker , Schleswig-HolsteinischesSymfonie-Orchester ,

StaatskapelleBerlin , śpiewającrepertuar oratoryjny. (fot. arch. TW-ON)

63 62 ADOŚĆTO PASJA TWORZENIA.

Jużponad cztery dekady BMW Group jest zaangażowanewe wspieranie kultury i sztuki na całymświecie. To ważny element strategii

firmy i odpowiedzialnościspołecznej.Sztuka współczesna i nowoczesna, jazz i muzyka klasyczna, architektura i design - BMW Group

realizuje długoterminowedziałania we wszystkich tych obszarach, od początkuwspółpracując z największymi artystami, m.in.: Andym Warholem, Royem Lichtensteinem, Jenny Holzer i Jeffem Koonsem. Warszawski Teatr Wielki - Opera Narodowa stanowi

kolejnąszanowaną instytucję, którąod dłuższego czasu wspiera BMW Group Polska. Partnerstwo tej klasy to dla nas niewysłowionyzaszczyt .

.;-. 1;,~::::,L~

~TEA TR WIEL KI BMW Group Polska jest partnerem OPERA Teatru Wielkiego - Opery Narodowej. NARODOWA Sąkonta, które

nie wzniosąsię ponad standard

Polish Vodka Association

Polish Vodka Association - Stowarzyszenie Polska Wódka - organizacja zrzeszającaosoby, firmy i instytucje pragnącechronić tradycje oraz wartości związanez polskim przemysłemspirytusowym.

MisjąPVA jest:

• reprezentowanie polskiej wódki w kraju i na arenie międzynarodowej

oraz promowanie wartościzwiązanych z jej historią i tradycją. I Eurokonto Mobilne, Cele Stowarzyszenia: które daje o niebo

• budowanie świadomościodpowiedzialnego społeczniehandlu więcejmożliwości i spożywaniaproduktów spirytusowych

• aktywne reprezentowanie polskiego przemysłuspirytusowego • aplikacja bankowościmobilnej ,

w Polsce oraz na arenie międzynarodowej • przelewy przez internet i telefon, • umacnianie świadomościwysokiej jakościpolskich wyrobów spirytusowych • szeroka siećbankomatów, • ochrona integralnościi wizerunku polskiej wódki na świecie

• współpracaz różnymi organizacjami w celu propagowania historii • atrakcyjne rabaty w programie

„Płaćkartą, bo warto!". oraz tradycji polskiego przemysłuspirytusowego

• wspieranie działańeksportowych mającychna celu dalsze umacnianie pozycji polskiej wódki na świecie. ~ I www.pekaomobilne.pl

Polish Vodka Association - Stowarzyszenie Polska Wódka ma zaszczyt być Partnerem Premiery Manon Lescaut w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej Bank Pekao ~ N ~ CD ~ ·-'a;' 3: o o "C e N z"' ~ ~z Q) oQ. I w o >.Cl o Q) nJ'- $ ... ~ - Q. a; en :g_§ Ili ::::s w 3: .::. ..., Q) "' s: i! ~ E • ~ .E~

~

~

Cukiernia Smaki Warszawy

ul. Żurawia47, Warszawa tel. +48 (22) 621 82 68, www.smakiwarszawy.pl f: ~ ,, ~ 'i ~- ( · .

~ ~. \

• •

Jako lider w branży reklamy zewnętrznej staramy się łączyć • Mecenas Kultury Krakowa 2008, 2009, 201 O • Muzeum Narodowego w Krakowie 2007, 2009/201 O wielkie możliwości ze szlachetnymi celami. Regularnie inspirujemy Dobroczyńca • Tytuł Business Superbrand 2007 i realizujemy programy z zakresu Społecznej Odpowiedzialności • Sponsor Roku Arts & Business 2007 Biznesu. Dziękujemy za przyznane nam wyróżnienia i zapewniamy, • Mecenas Kultury 2006

że będziemy wspierać polską kulturę. ams Ą> www.ams.com .pl •na zdjęciu plakat autorstwa Adama Żebrowskiego, foto: Shell i Jensen riajwięKsze ;, 1'\

I j !\ I „ t a '

I

\~ itSi1RitS / CUKIERNIE © RESTAURACJE CAFE BLIKLE © DELIKATESY ,_

f 869

MARCEPANY CHOPI

Marcepany A.Blikle dla poszukującychoryginalnych smaków.

Ręcznierobione marcepany A. Blikle nasączonesąalkoholami w sześciusmakach i oblane najlepszą

belgijskączekoladą. Oryginalną bombonierkę zdobi reprodukcja obrazu Henryka Siemiradzkiego

pt.: „ Chopin grającyna fortepianie w salonie KsięciaRadziwiłła". W środku opakowania oprócz dwunastu

marcepanów, znajduje sięjeden z czterech mini albumów z fotograficznymi impresjami

Tomka Sikory: wiosna, lato, jesieńi zima.

~-~--=-·=-~-~ © WWW.BLIKLE.PL © Sponsorzypremiery :

JHIJEIDO

~ BankPekao '14CfAnniversary

Partnerzypremiery : PWA LA PERLA Pokh Vl::>dl

JHIJEIDO '14Cf Anniversary

PartnerMedyczny PBN

X carolina - ~ edicalCenter

Patronimedialni Teatru Wielkiego - OperyNarodowej

1 1:t!1 ~- rl1m-1 ams ~:C> lg~ętą

a:aHarvard D nstytut ~Business Review J!l onitorowanio POLSKA m ediów ~' ...._,,,,,.

ZdjęciaIZAGRZYBOWSKA I MOVE (s.19-21 ), ARCHIWUMFILMOTEKI NARODOWEJ (s.23, 32-34), AGENCJAFOTOGRAFÓW FORUM (s.22, 24, 30)

Opracowanieprogramu MARCIN FEDISZ Kierownik działu literackiego

Współpracaredakcyjna ALEKSANDRA PIĘTKA ,IWONA WITKOWSKA Projektgraficzny I RealizacjaADAM ŻEBROWSKI I KASIAOGRODNIK

Projektplakatu ADAM ŻEBROWSKI I Zdjęcie IMAGESOURCE I GETTY IMAGES I FLASHPRESS MEDIA

DrukARGRAF WydawcaTEATR WIELKI - OPERANARODOWA, WARSZAWA 2012

Cena20 zł

ISBN978-83-63432-12-6

EGZEMPLARZBHPHTN'f

~ - --