Wędrówka Rowerowym Szlakiem Zamków Gotyckich na Powiślu 2 Miasto i Sztum Rowerowy Szlak Zamków Gotyckich na Powiślu rzewodnik jest jednym z efektów pracy nad projektem pn. Podnie- sienie atrakcyjności turystycznej Szlaku Zamków Gotyckich na Powiślu P – budowa trasy rowerowej łączącejDrogi zamek w Turysto!Malborku z atrakcjami turystycznymi powiatów malborskiego, sztumskiego, kwidzyńskiego, który Miasto i Gmina realizowany był w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Woje- wództwa Pomorskiego na lata 2007-2013.

W ramach projektu wytyczono, oznakowano i przebudowano 157 km Gmina Mikołajki Pomorskie Rowerowego Szlaku Zamków Gotyckich, łączącego zamek w Malborku z największymi atrakcjami turystycznymi Powiśla. Z myślą o rowerzystach wybudowano czternaście punktów wypoczynkowych. Dwa obiekty

o charakterze kulturowym zaadaptowano na Punkty Informacji Turysty- Miasto i Gmina Dzierzgoń cznej, a w miejscach, gdzie było to konieczne, zmieniono przebieg szlaku w celu zwiększenia bezpieczeństwa na ścieżce rowerowej. Wszystko po to, by turyście odwiedzającemu nasz region pomóc go poznać i zachęcić

do częstszych powrotów w tę urokliwą część naszego kraju. Gmina Stary Targ

Projekt realizowany był przez dziewięciu partnerów: Miasto i Gminę Sztum (partner wiodący) oraz Miasto i Gminę Dzierzgoń, Miasto i Gminę Prabuty, Gminę

Mikołajki Pomorskie, Gminę Stary Targ, Gminę Stary Dzierzgoń, Gminę Malbork, Gmina Stary Dzierzgoń Stowarzyszenie Gmin Polskie Zamki Gotyckie i Powiślańską Organizację Turystyczną.

Legenda Wciąż nie w pełni odkryte przez turystów zamki, pałace, dworki i parki czy obiekty hydrotechniczne stanowią o atrakcyjności Powiśla, do którego odwiedzenia serdecznie Państwa zapraszam.

Do zobaczenia na szlaku! Leszek Tabor Burmistrz Miasta i Gminy Sztum Partner wiodący projektu WIELBARK – GOŚCISZEWO – WĘGRY – UŚNICE MALBORKŁĄCZNA DŁUGOŚĆ - WIELBARK SZLAKU - 2,5 km ŁĄCZNA DŁUGOŚĆ SZLAKU - 22 km – SZTUMSKIE POLE – JEZIORO BIAŁE – SZTUM 3 BulwarGmina nad Nogatem Malbork stanowi jednocześnie początek Miasto i Gmina Sztum 4 Rowerowego Szlaku Zamków Gotyckich na Powiślu. Na Jadąc lasem dojeżdżamy do punktu wypoczynkowego, usytuowanego ścieżkę rowerową można dotrzeć bezpośrednio od zamku bezpośrednio nad Nogatem. Czeka tu na nas zadaszony ławostół, stojak krzyżackiego, spod którego prowadzi dogodny zjazd. na rowery, ławki oraz miejsce do rozpalenia ogniska. Punkt znajduje się przy samym Nogacie, na odpowiednio zabezpieczonej skarpie, skąd rozpościera się przed nami piękna panorama okolic. Warto zatrzymać Może nie wiesz… się tu na dłuższą chwilę. Wracając na ścieżkę jedziemy lasem, który • Malborska twierdza składa się z trzech zamków – Zamku kończy się przy pobliskich polach. Skręcamy w prawo i jedziemy polną Średniego, Wysokiego i Niskiego. Zamek Wysoki jak wskazuje drogą, na końcu której skręcamy w lewo. Po kilkunastu metrach, po lewej 1 jego nazwa jest najwyższy, jednak największy jest zamek 3 stronie miniemy nieliczne zabudowania. Docieramy do niewielkiego Średni. skrzyżowania, na którym droga polna zbiega się z asfaltową. Skręcamy w prawo. Jedziemy do najbliższego skrzyżowania, przejeżdżając na nim prosto (skręcając w lewo dojechalibyśmy do drogi krajowej nr 55 Malbork Na wysokości cmentarza komunalnego powstał podjazd, 2 - Sztum). który prowadzi do lasu wielbarskiego. Jadąc tym odcinkiem przejeżdżamy przez las (będąc w okolicy warto zjechać nad Nogat i zobaczyć śluzę Szonowo), który kończy się przy Może nie wiesz… pobliskich polach. Przejeżdżamy przez nie, by po chwili • WĘGRY - niedaleko od miejsca, w którym się znajdujesz, zgodnie ponownie wjechać do lasu, przez który biegnie nasza ścieżka. z postanowieniami Traktatu Wersalskiego (1919 r.) przebiegała – głównie Nogatem - granica między Prusami Wschodnimi, a Wolnym Miastem Gdańskiem. Do tej pory można odnaleźć słupki graniczne. Nie przegap… • Największej na świecie wystawy średniowiecznych machin oblężnych, otwartej co roku w sezonie letnim. Po lewej stronie mijamy nieco oddaloną farmę wiatrową w miejscowości Koniecwałd. Dojeżdżając do najbliższego skrzyżowania skręcamy • Poniemieckich bunkrów znajdujących się w lesie wielbarskim. w prawo. Jedziemy asfaltową nawierzchnią, gdzie na kolejnym na naszej 1. Zamek • Śluzy Szonowo na Nogacie będącej jedną z czterech 3. Plaża miejska w Malborku trasie skrzyżowaniu jedziemy prosto. Warto w tym miejscu się na chwilę w Sztumie występujących na tej rzece. Do dziś obsługiwana jest ręcznie. zatrzymać i zboczyć z naszej ścieżki, skręcając w prawo do rezerwatu 2. Śluza Szonowo przyrody Parów Węgry. 4. Zamek krzyżacki na Nogacie 4 w Sztumie Wracając na ścieżkę i kierując się od wspomnianego skrzyżowania prosto, Jadąc tak ok. 200 metrów dojeżdżamy do ścieżki rowerowej biegnącej przejeżdżamy przez zabudowania wsi Węgry. Zaraz za nimi czeka na przez las, równolegle do pobliskiej, asfaltowej drogi. Jedziemy nią niemal nas zadaszony punkt wypoczynkowy ze stojakami na rowery. Po chwili 4 km aż do Jeziora Białego. Od niego ścieżka prowadzi początkowo drogą odpoczynku możemy wyruszyć w dalszą drogę, kierując się prosto, między asfaltową (ul. Żeromskiego, droga wojewódzka), przechodzącą potem polami, w kierunku lasu. Tamtędy prowadzi dalsza trasa. Na rozwidleniu w ułożoną z kostki ścieżkę rowerową, stanowiącą część chodnika. Całość 5 dróg skręcamy w lewo, gdzie po chwili ukazuje się przed nami kolejny punkt odcinka od Jeziora Białego do przejazdu kolejowego to niemal 3 km. 6 wypoczynkowy w Uśnicach. Możemy usiąść przy zadaszonym ławostole, a rower Po przejechaniu przejazdu skręcamy w prawo i jedziemy prosto ok. postawić na stojaku. Całe miejsce wypoczynku jest dodatkowo ogrodzone, co 700 metrów ulicą Reja, gdzie za budynkiem szkoły podstawowej (a przed zwiększa nasze poczucie bezpieczeństwa. Jedziemy dalej prosto do następnego, kino-teatrem) skręcamy w prawo, kierując się na bulwar nad Jeziorem leśnego skrzyżowania, na którym skręcamy w prawo wjeżdżając na drogę pożarową. Sztumskim.

Nie przegap… Nie przegap… 1. Punkt Parów Węgry to rezerwat przyrody utworzony w 1968 r. w celu ochrony 1 Ze Sztumskiego Pola możesz pojechać do Białej Góry, gdzie wypoczynkowy znajduje się zespół śluz, oddzielających Wisłę od Nogatu, a tamtejszy w Uśnicach starego lasu mieszanego (dęby z domieszką sosny, graby) o charakterze • rezerwat• przyrody charakteryzuje się bogatą roślinnością ciepłolubną. zbliżonym do naturalnego. Znajduje się on na wysokiej skarpie pradoliny 3-4. Przystań 2. Śluza w Białej Wisły, ok. 750 m od rzeki Nogat. W Sztumskim Polu miłośników jazdy konnej zaprasza Stajnia Iskra. w Białej Górze Górze Sztumskie Pole, ul. Łąkowa 19; tel./fax 55 277 34 01, 504 025 326 •e-mail: [email protected], www.stajniaiskra.com.pl 5. Śluza w Białej 3 Górze

2 4 5 8 3

SZTUM (BULWAR ZAMKOWY NAD JEZIOREM SZTUMSKIM) Trafimy w ten sposób na zmodernizowaną plażę miejską, na której można wypocząć, popływać, 1 wypożyczyć latem sprzęt wodny. 4 Z plaży mamy możliwość pojechania w dwóch kierunkach. 1. Rowerzyści Pierwszą opcją jest skierowanie się w prawo (stojąc twarzą do jeziora) ku na Bulwarze torom kolejowym. Za drewnianym mostkiem skręcamy w lewo, dojeżdżając na Zamkowym teren rekreacyjny w Zajezierzu. Jest to urokliwe miejsce, z którego pięknie widać w Sztumie panoramę miasta. Ale nie tylko. Możemy tu grillować, a dzieci spędzać czas na 2. Plaża miejska placu zabaw. Całość jest monitorowana. Teren rekreacyjny zlokalizowany jest w Sztumie przy staropolskim dworku, w którym gościł w 1920 roku Stefan Żeromski. Jadąc 3. Teren przy dworku w górę drogi, możemy objechać całe Jezioro Sztumskie, wyjeżdżając 5 rekreacyjny przy ulicy Kwidzyńskiej. w Zajezierzu

4. Rusałka Nie przegap… na bulwarze Plaży miejskiej z wypożyczalnią sprzętu wodnego. w Sztumie

Dworku, potocznie nazywanym Żeromskiego, stanowiącego obecnie 5. Bulwar Zamkowy własność• prywatną. Stefan Żeromski przebywał w nim z Janem Kasprowiczem• podczas akcji plebiscytowej na Powiślu w 1920 r. 6. Zamek 2 36 w Sztumie 1 10

1-2. Place zabaw na Bulwarze Zamkowym 2 3. Kościół Św. Anny w Sztumie 3 1

3 Wariant drugi - z plaży miejskiej jedziemy w lewo - Bulwarem Może nie wiesz… Zamkowym nad Jeziorem Sztumskim. Zmodernizowany • Nad twoim bezpieczeństwem na bulwarze czuwa system trakt zachęca turystów, by pozostali tu na dłużej. Na monitoringu. niewielkim skwerku postawiono stoły do popularnych gier, dzieci mogą pobawić się na dobrze wyposażonych, a przede wszystkim bezpiecznych placach zabaw. Nie przegap… Bulwar wzbogacony jest ponadto o szesnaście Warto zwiedzić kościół Św. Anny, który od XV wieku aż do granitowych tablic, zawierających informacje teraz wykorzystywany jest do celów sakralnych. o warowniach znajdujących się na Szlaku • Zobacz także gotycki zamek, będący niegdyś letnią Zamków Gotyckich. Na całej jego długości rezydencją wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego 1-2. Bulwar usytuowane są ławki. Całość jest bardzo i• pełniący w przeszłości istotną funkcję obronną. Chronił Zamkowy w Sztumie dobrze oświetlona, w związku z czym przeje- bowiem przed najeźdźcą malborską warownię. chanie tego odcinka po zmierzchu, a nawet Kościoła poewangelickiego z 1818 r., w którym warto obejrzeć 3. Kościół nocą, nie jest problemem. Dodatkowo cały wystawę poświęconą historii miasta i ziemi sztumskiej. poewangelicki teren bulwaru jest monitorowany. • 2 w Sztumie

Jadąc ścieżką kierujemy się w stronę zamku krzyża- Nie przegap… ckiego. Jezioro Sztumskie cały Jadąc bulwarem, mijając ulicę Baczyńskiego (po lewej),

czas mamy po prawej stronie. dojedziesz do parkingu, przy którym widać zachowane 1. Staropolski • Odcinek ten charakteryzuje się fragmenty XIV-wiecznych murów miejskich, które otaczały dworek w Zajezierzu wieloma ciekawostkami history- niegdyś miasto lokacyjne. Drugi ich fragment zobaczysz, jadąc dalej ścieżką przy ul. Władysława IV. Mur w tym 12 cznymi, dlatego warto tutaj 2. Punkt wypoczyn- zostawić na chwilę rower i zwie- miejscu oddziela cmentarz przy kościele Św. Anny. Fragmenty kowy nad Nogatem dzić pobliskie atrakcje. Wracając murów pokazują nam, jakie niegdyś były granice miasta, 4 na ścieżkę, zostawiając za sobą skupionego wokół rynku i kościoła. Patrząc na nie dziś 3. Plaża miejska w Sztumie zamek, jedziemy prosto przejeżdżając widzimy, jak na przestrzeni wieków miasto uległo rozbudowie. przez drewniany mostek, gdzie bulwar się kończy. 4-6. Teren rekracyjny w Zajezierzu

2 6 1

3 5 SZTUM – BARLEWICE – PIETRZWAŁD – KALWA Z bulwaru podjeżdżamy w lewo pod niewielką górkę do ulicy Władysława Jagiełły, gdzie z kolei skręcamy w prawo. Jadąc chodnikiem ok. 150 m dojeżdżamy do skrzyżowania na Kalwę, na którym skręcamy w lewo. 13 Dalej prosto drogą powiatową na Barlewice. Odcinek do Kalwy ma długość 14 około 7 km i charakteryzuje się małym ruchem samochodowym oraz dobrym stanem nawierzchni. Ścieżka na tym odcinku prowadzi częściowo jezdnią i ścieżką rowerową stanowiącą część chodnika. Zostawiając za sobą ostatnie zabudowania Barlewic, rozpościerać się zaczyna przed nami na całym odcinku wiejski krajobraz pobliskich pól. W oddali, po lewej stronie, widać farmę wiatrową w Ko- niecwałdzie, a na horyzoncie pojawia się nam Pietrzwałd i górująca nad nim wieża kościoła pw. Św. Piotra w Okowach. Wjeżdżając do wsi, na pierwszym zjeździe w prawo, warto zatrzymać się i odpocząć przy pobliskich ławostołach oraz placu zabaw. 1

Może nie wiesz… Kanał Juranda - budowla hydrotechniczna z czasów krzyżackich o długości ponad 29 km. Doprowadzała wodę z Jeziora Dzierzgoń do zamku w Malborku. •

Z Pietrzwałdu, wracając na naszą ścieżkę, kierujemy się do Kalwy. Jadąc prosto nawierzchnią asfaltową mijamy otaczające ten teren pola. Przejeżdżamy przez przejazd kolejowy. Po lewej stronie, w oddali widać Jurkowice – niewielką wieś, przez którą przepływa Kanał Juranda. Wjeżdżając do Kalwy, skręcamy w prawo, żeby zobaczyć znajdujący się tam kościół pw. Św. Marii Magdaleny.

Nie przegap… Dworku w Barlewicach z drugiej połowy XIX w., wybudowanego na terenie dawnego folwarku krzyżackiego. Obecnie znajduje się tu restauracja.• 2. Farma wiatrowa Gotyckiego Kościoła w Pietrzwałdzie z drugiej połowy XIV w. w Koniecwałdzie 1. Kościół w Pietrzwałdzie 2 3 3. Kanał Juranda • Szlaki rowerowe w okolicach Sztumu KALWA – STARY TARG ŁĄCZNA DŁUGOŚĆ SZLAKU - 29 km Wracając na ścieżkę i zostawiającGmina kościół za sobą po Stary prawej stronie, przejeżdżamyTarg 16 przez gospodarcze zabudowania Kalwy. Mijamy również znajdujący się za kościołem punkt wypoczynku z placem zabaw i murowanym grillem. Na końcu Śluza w Białej Górze drogi skręcamy w prawo, wjeżdżając na asfaltową drogę, tym samym opuszczając tę malowniczą wioskę. Kierujemy się poprzez pola na Stary Targ. Odcinek ten nie jest ruchliwy, w związku Plac zabaw na bulwarze z czym jadąc rowerem możemy nacieszyć oko ładną okolicą. Wreszcie z jednej nad Jeziorem Sztumskim strony zaczynają ukazywać się nam zabudowania Starego Targu, a z drugiej towarzyszą nam wspomniane wcześniej wiatraki. Na końcu tego odcinka czeka na nas skrzyżowanie, na którym przejeżdżając prosto wjeżdżamy do Starego Targu.

Może nie wiesz… • Nazwa wsi Kalva oznaczała w języku pruskim górę, pagórek. 1

Nie przegap… Kościoła Św. Marii Magdaleny w Kalwie, którego znaczna część zbudowana została z kamienia polnego. Kościół jest XIII-wieczną budowlą, którą otacza niewielki• cmentarz. Pochowany jest na nim m.in. Teodor Donimirski (1805– 1884), właściciel Bukowa i Telkwic, najwybitniejszy działacz narodowy, gospodarczy i oświatowy Powiśla.

Zmodernizowana plaża STARY TARG – WAPLEWO WIELKIE Legenda w Sztumie W Starym Targu, jadąc prosto ulicą Świerczewskiego mijamy miejscowe zabudo- 1. Kościół w Kalwie wania, w tym kościół pw. Św. Szymona i św. Judy Tadeusza oraz budynek urzędu 2. Rowerzyści 2 gminy, przed którym ustawiony został kamień upamiętniający podpisa- na ścieżce nie w Starym Targu w 1629 r. rozejmu pomiędzy Rzeczpospolitą Alternatywne odcinki szlaku a Szwecją. Mijamy urząd, na skrzyżowaniu odbijamy w lewo rowerowego w gminie Stary Targ: (główną drogą) w kierunku Waplewa Wielkiego, w którym czeka na nas punkt wypoczynku. Dojeżdżając do skrzyżowania STARY TARG – TROPY SZTUMSKIE Punkt wypoczynku – BUKOWO Szlakiw Tulicach rowerowe w okolicach Starego Targu 1 skręcamy w prawo w kierunku Waplewa. Jadąc tym odcinkiem mijamy pozostałości po przejeździe kolejowym. Tędy przebiegała linia Malbork Odcinek ten biegnie w kierunku gminy -Małdyty. Dojeżdżamy do skrzyżowania Ramoty-Morany, na którym skręcamy Dzierzgoń. Ścieżka na tym odcinku prowadzi w lewo. Wjeżdżamy do Waplewa. asfaltem. Mijamy nieliczne zabudowania Trop Sztumskich, kierując się do Bukowa. Z Bukowa WAPLEWO WIELKIE – TULICE – NOWY TARG przez Żuławkę Sztumską, Jasną, Bągart i Nowiny – KRASNA ŁĄKA dojedziemy do Dzierzgonia. Szczegółowe opisy tych odcinków znajdują się w na stronach 29-31. Przejeżdżamy przez wieś. Na końcu drogi znajduje się XIX–wieczna kolumna zwieńczona współczesną figurką Matki Boskiej. Kierując się w jej stronę, dojedziemy TULICE – MORANY Kościół w Starym do świetlicy wiejskiej, przy której zlokalizowany jest punkt wypoczynku, stanowiący Targu dobrą bazę wypadową do zwiedzenia okolicy. Z tego miejsca widać już park Krótki szlak łącznikowy łączący gminę Mikołajki z zespołem pałacowym rodziny Sierakowskich - „pomorskiego Soplicowa”. Przy Pomorskie z gminą Dzierzgoń. Stanowi alternatywną drogę omijającą centrum Miko- kolumnie skręcamy w lewo do prywatnej kaplicy Sierakowskich, która obecnie łajek Pomorskich, Prabuty i Stary Dzierzgoń. pełni funkcję kościoła parafialnego. Istnieje możliwość przejechania tego odcinka Wracając na ścieżkę mijamy pałac Sierakowskich, jadąc na wspomniane wcześniej bezpośrednio lub przejeżdżając przez wieś skrzyżowanie Ramoty – Morany, na którym skręcamy na Morany w kierunku Tulic Olszówka. (gdzie warto odpocząć w punkcie wypoczynkowym koła łowieckiego Cyranka). Ścieżka biegnie tu drogą o dobrej nawierzchni. Przejeżdżamy przez okoliczne pola. Zwiedziwszy punkt wypoczynkowy, wyjeżdżając z lasu na drogę mijamy po prawej Nie przegap… stronie J. Tulice, za którym skręcamy w prawo. Jedziemy plażą w kierunku lasu, Wjeżdżając do Tulic i skręcając w lewo warto udać się nieco w głąb lasu do punktu który prowadzi nas do drogi asfaltowej prowadzącej do Krasnej Łąki, znajdującej się • w gminie Mikołajki Pomorskie. wypoczynkowego koła łowieckiego Cy- ranka. Legenda W Nowym Targu kościoła z XVIII w. Może nie wiesz… 1. Pałac • W pałacu Sierakowskich znajduje się Muzeum Tradycji Szlacheckiej – • Sierakowskich oddział Muzeum Narodowego w Gdańsku. w Waplewie Wielkim Park w Waplewie Wielkim - altana chińska Po odpoczynku kierujemy się do Mikołajek Pomorskich przez Dworek, do którego wracamy tą samą trasą, którą przyjechaliśmy. Mijamy skrzyżowanie na Krasną Łąkę i kierujemy się prosto ku Mikołajkom Pomorskim. Przy wjeździe ŁĄCZNA DŁUGOŚĆ SZLAKU - 34 km do wsi po lewej stronie mijamy leśniczówkę. Na pierwszym skrzyżowaniu KRASNA ŁĄKA – BALEWO – DWOREK – MIKOŁAJKI na którym skręcamy w lewo ku Balewu. Jedziemy prosto. Po kilku skręcamy w prawo, gdzie naprzeciwko urzędu gminy usytuowany został punkt 19 POMORSKIEGmina Mikołajki Pomorskiekilometrach ukazują się nam pierwsze zabudowania Balewa, wypoczynku i rekreacji. 20 a po prawej stronie Jezioro Balewskie. Jego niewątpliwym atutem jest 1. Plac zabaw W Krasnej Łące w pobliżu XIV-wiecznego kościoła Św. Anny położenie w okolicy lasu. Warto tu odpocząć, zwłaszcza że w ramach w Krasnej Łące znajduje się punkt wypoczynku i plac zabaw. Wyjeżdżając DWOREK – PERKLICE – STĄŻKI – RODOWO – PRABUTY projektu został utworzony nad Jeziorem Balewskim punkt wypoczynku z tego miejsca skręcamy w lewo. Kierujemy się asfaltową drogą 2. Punkt i rekreacji. Powstał plac zabaw, parking samochodowy, a wypocząć To najdłuższy odcinek do pokonania. Z Mikołajek Pomorskich wracamy około 150 metrów, a następnie na napotkanym skrzyżowaniu wypoczynkowy nad można przy zadaszonych ławostołach. Skorzystać można również do Dworka. Dojeżdżamy do skrzyżowania, na którym stoi tablica kierunkowa J. Balewskim skręcamy w prawo. Jedziemy tą drogą prosto do skrzyżowania, z murowanego grilla i kąpieliska. informująca nas, że do Stążek mamy 3 km. Trasa wiedzie na początku do Perklic. Jedziemy asfaltową nawierzchnią między polami. Po 3 kilometrach ukazują się nam zabudowania Stążek, w których znajduje się neorene- Może nie wiesz… 3 sansowy dwór. Ze Stążek mamy 2 km do Rodowa. Ścieżka prowadzi asfaltem Tereny, na których znajdują się dziś Mikołajki Pomorskie były między polami i nielicznymi gospodarstwami. W drodze do Rodowa nie sposób 1 zamieszkiwane już 4500 lat p.n.e. • Parafia w Krasnej Łące została założona w XIII w. Kościół nie zauważyć stojącego w polu wysokiego przekaźnika radiowo-telewizyjnego. filialny znajdował się długie lata w Mikołajkach. W Rodowie, skręcając w lewo, skierujemy się do Prabut. • Może nie wiesz… W latach 1275-1277 nad Jeziorem Balewskim Dietrich Stange zbudował zamek na miejscu grodu pruskiego. Nazwał go swoim nazwiskiem -• Stangenberg i uczynił stolicą rozległych włości.

Nie przegap… Dworu Rittbergów w Stążkach. Ze strychu widać piękną panoramę okolic, m.in. Jezioro Balewskie. • 3. Kościół w Krasnej Łące

2 4 4. Dwór w Stążkach Alternatywne odcinki szlaku rowerowego w gminie Mikołajki Pomorskie: BALEWO – CIESZYMOWO Wyjeżdżając z terenu rekreacyjnego przy Jeziorze Balewskim, Szlaki rowerowe w okolicach Mikołajek Pomorskich skręcamy w prawo kierując się w stronę Cieszymowa. Trasa na tym odcinku ma długość około 4 km i biegnie drogą asfaltową przez miejscowość Linki. Walory przyrodnicze tego odcinka Plac zabaw zachęcają do nieco wolniejszej jazdy, która pozwoli nacieszyć w Mikołajkach oko otaczającą nas przyrodą, zwłaszcza, że pobliskie lasy i pola Pomorskich obfitują w rzadkie gatunki ptaków takie jak żurawie, czaple białe czy bociany czarne. Z Cieszymowa możemy udać się 1 w trzech różnych kierunkach: CIESZYMOWO – STĄŻKI Odcinek ten biegnie betonowymi płytami. Będąc w Cieszymo- 2 wie warto zobaczyć zespół dworsko-parkowy z XIX w. Ze Stążek asfaltowym łącznikiem dojeżdża się do miejscowości Dworek. Warto jednak na chwilę skierować się w prawo, by zobaczyć „wioskę CIESZYMOWO – cudów” z rzeźbami i formami przestrzennymi. Wracając na szlak, Szlak rowerowy na tym odcinku biegnie na starym nasypie kierujemy się polną drogą w stronę Prabut. Warto wybrać ten odcinek kolejowym. Otaczają nas dwa wały, na które warto się wspiąć chociażby dla widoku Jeziora Dzierzgoń. Ze względu na swój rozmiar by móc zobaczyć panoramę okolicy z Jeziorem Dzierzgoń i ukształtowanie terenu towarzyszy nam ono niemal do samych Prabut. w tle. Natężenie ruchu jest tu bardzo małe co jest niewątpliwym Przejeżdżamy przez Górowychy i na skrzyżowaniu Prabuty – Mikołajki atutem tego odcinka. Z Obrzynowa szlak wiedzie do Prabut. Kościół Pomorskie skręcamy w lewo do Prabut. Wjeżdżając do miasta CIESZYMOWO – MATULE pw. Św. Antoniego kierujemy się ulicą Parkową, która doprowadzi nas do placu Wolności Padewskiego Na wspomnianym wyżej skrzyżowaniu warto się zatrzymać – centrum miasta. w Mikołajkach Pomorskich i zobaczyć z bliska XVIII–wieczną uprzężalnię. Przejeżdżając przez Cieszymowo prosto, dojedzie się drogą gruntową do wsi 1. Punkt Nie przegap… Legenda wypoczynkowy Matule, gdzie szlak rowerowy łączy się z gminą Stary Dzierzgoń. „Wioski cudów” w Rodowie, miejsca, na którym ustawiono Z Matul do Starego Dzierzgonia mamy 5 km, które warto nad J. Balewskim rzeźby oraz formy przestrzenne, będące owocem plenerów, przejechać chociażby ze względu na niewielką trudność 2. „Wioska cudów” zaś• w pobliskiej szkole znajduje się wystawa obrazów. tego odcinka. w Rodowie XVIII-wieczna uprzężalnia w Cieszymowie ŁĄCZNA DŁUGOŚĆ SZLAKU - 18,5 km PRABUTY – JEZIORO SOWICA z centrum miasta asfaltową nawierzchnią. Kierować musimy 23 WjeżdżającMiasto do Prabut i wartoGmina zatrzymać się Prabuty tu na dłuższą chwilę się na ulicę Kwidzyńską, z której odbijamy na ulicę Grunwaldzką 24 1. Kościółek Polski i Jagiełły, ta z kolei prowadzi nas prosto do ulicy Rypińskiej. - Punkt Informacji i odpocząć w cieniu fontanny Rolanda, usytuowanej na Turystycznej skwerku w centrum miasta. W okolicy znajduje się również Stamtąd bezpośrednio trafimy nad Jezioro Sowica. Również Punkt Informacji Turystycznej, który mieści się w Kaplicy i tu można wypocząć w punkcie wypoczynkowym. 2. Ruiny zamku biskupów pw. Najświętszej Maryi Panny (dane kontaktowe znajdują się pomezańskich na końcu publikacji). Ścieżka nad Jezioro Sowica biegnie Może nie wiesz… Fontanna Rolanda – zbudowana w roku 1900, trafiła do Prabut z centrum Berlina w roku 1929; zdobioną przez lwy• fontannę wieńczyła rzeźba rycerza. Zniszczony w 1945 r. wrócił na dawne miejsce w 2011 r. 1

3. Brama Kwidzyńska w Prabutach

4. Fontanna 2 3 4 Rolanda JEZIORO SOWICA – JAKUBOWO balustrady. Dojeżdżamy do Jakubowa mijając po drodze „parowę” – CIESZYMOWO w kształcie dwóch wąwozów znajdujących się po obu stronach nasypu, który jest również zabezpieczony odpowiednimi balustradami. Stąd Jezioro Sowica, podobnie jak Jezioro Balewskie jest dobrym miejscem Punkt wypoczynku już niedaleko nad Jezioro Dzierzgoń. Dalej dojeżdżamy do miejsca po do krótkiego odpoczynku przed dalszą jazdą. Od strony jeziora kierować Szlaki rowerowe w okolicach Prabut w Jakubowie starej stacji kolejowej, gdzie pośród niskopiennych róż znajduje się należy się na nasyp po dawnym torze kolejowym. Trasa biegnie od odpowiednio zabezpieczone palenisko pod ognisko. Są tu dwa miejsca 25 Jeziora Sowica do granicy gminy Prabuty w miejscowości Jakubowo, wypoczynkowe na 12 osób, stoły i ławki wykonane z litych, okrągłych czyli w kierunku północnym. 1. Punkt bali drewnianych, mające swój urok przy organizowanych piknikach. wypoczynkowy Jadąc nasypem skręcamy w kierunku zwartej zabudowy wsi Obrzynowo. Młynisko Przejeżdżając przez nią mijamy remizę straży pożarnej, szkołę i zabytkowy Następnie kierujemy się drogą na północ w kierunku Cieszymowa, kościół parafialny. W centrum wsi czeka na nas skrzyżowanie dróg 2. Turyści z którego możesz pojechać w kierunku Matul, Balewa i Stążek. nad J. Sowica biegnących w kierunku Prabut, Jakubowa i Kamieńca na Susz i Dzierzgoń. Opisy tych odcinków znajdziesz na stronie 21. My wybieramy drogę na Kamieniec, skręcając w prawo za wsią przy dawnej bazie SKR-u, aby ponownie wjechać na nasyp po dawnym torze kolejowym. Jadąc Nie przegap… nasypem kolejowym czujemy się bezpiecznie, Gotyckiej Bramy Kwidzyńskiej z resztką fundamentów 1 ponieważ w miejscach przepustów murów obronnych z XIV w. • pod drogami oraz wiaduktów nad Ruin zamku biskupów pomezańskich, w którym w latach trasą rowerową wykonano nowe świetności zamku trwały rokowania w czasie wojen polsko- szwedzkich.• Kres zamku przyniósł pożar. Konkatedry Św. Wojciecha z XIV w., wybudowanej na wzór katedry w Kwidzynie. Konkatedra • w Prabutach

Legenda

Ruiny zamku biskupów 1 2 pomezańskich ŁĄCZNA DŁUGOŚĆ SZLAKU - 22,5 km Szlaki rowerowe w okolicach Starego Dzierzgonia MATULE – STARY DZIERZGOŃ 27 OpisGmina odcinka Cieszymowo-Matule Stary znajduje Dzierzgoń się na str. 21. Z Matul do Starego Dzierzgonia wiedzie asfaltowa nawierzchnia. Jadąc prosto dojedziemy do skrzyżowania na którym skręcamy w prawo. Jadąc przez pola, mijając okoliczne gospodarstwa dojedziemy do Starego Dzierzgonia. Po drodze mijamy Piaski Morąskie. Z bocznej drogi wyjeżdżamy przy urzędzie gminy w Starym Dzierzgoniu. Przejeżdżamy przez wieś kierując się oznakowaniem na Folwark. 1

STARY DZIERZGOŃ – FOLWARK Punkt wypoczynkowy nad Ścieżka w tym miejscu prowadzi asfaltową nawierzchnią drogi Jeziorem w Przezmarku wojewódzkiej. Będąc w Folwarku warto skierować się do znajdującego Może nie wiesz… się niedaleko Przezmarku. Za zgodą właścicieli możesz wejść na wieżę w Przezmarku.

• FOLWARK – PRZEZMARK FOLWARK – PRAKWICE Droga do Przezmarku wiedzie częściowo brukiem i asfaltem. Z Folwarku Z Folwarku do Kielm jedziemy około 5 km. Droga prowadzi przez jedziemy cały czas prosto. Minąwszy zabudowania wsi wyjeżdżamy pola asfaltową nawierzchnią, a następnie gruntową drogą. Mijamy na drogę otoczoną polami. Jedziemy tak ponad dwa kilometry po kolei okoliczne wsie takie jak Nowy Folwark, Protajny. Odcinek docierając do Przezmarku, gdzie na skrzyżowaniu skręcamy w prawo. ten charakteryzuje się piękną okolicą. Z pewnością jest jednym Jadąc prosto drogą wojewódzką, dojedziemy do znajdującego się tam z najciekawszych krajobrazowo. Przezmark jeziora. Po naszej prawej stronie zobaczymy wieżę, jedyny zachowany z lotu ptaka w tak dobrym stanie element zamku w Przezmarku. Docierając Nie przegap… do Przezmarku warto odpocząć na utworzonym tam punkcie Pozostałości krzyżackiej warowni w Przezmarku. Legenda wypoczynku. Do dyspozycji rowerzystów jest murowany grill, Zamek jest własnością prywatną, ale można go zwiedzać. 1-2. Wzgórze zadaszone ławostoły, a dzieci wypocząć mogą na placu zabaw. W• dobrym stanie przetrwała wysoka sześciokondygna- zamkowe cyjna wieża - baszta (35 m) na przedzamczu. w Przezmarku 2 Może nie wiesz… NOWINY – BĄGART Z Bągartu jest niedaleko (3 km) do Świętego Gaju, miejsca, Może nie wiesz… w którym – wedle jednej z poważnych hipotez - podczas misji Jadąc przez Nowiny warto W roku 1466 na mocy II pokoju toruńskiego Dzierzgoń został zginął• męczeńsko z rąk Prusów Św. Wojciech (992 r.). zobaczyć niewielki, zlokalizo- włączony do Królestwa Polskiego. Na zamku w Kiszporku (dawna ŁĄCZNA DŁUGOŚĆ SZLAKU - 28,5 km wany tuż przy drodze skansen, nazwa• Dzierzgonia) do I rozbioru Polski odbywały się sądy grodzkie PRAKWICE – DZIERZGOŃ który mijamy kierując się do i sejmiki szlacheckie dla województwa malborskiego. 29 Miasto i Gmina Dzierzgoń na terenie którego pierwotnie znajdowało się grodzisko pruskie, 2 30 Do Prakwic dotrzeć można drogą powiatową o dobrej nawierzchni. Bągartu. Z Nowin skręcając zaś w średniowieczu został wybudowany zamek krzyżacki, który Warto się tu zatrzymać i wejść do lasu, w którym polował cesarz w prawo dojedziemy do Bągartu. był siedzibą komtura szatnego. Na terenie parku możemy obejrzeć 2. Turniej Rycerski Wilhelm II. Po krótkim postoju wracamy na drogę powiatową, We wsi przy świetlicy utworzony został parking na wzgórzu relikty architektoniczne dawnej warowni. Na przeciwległym wzgórzu zamkowym którą docieramy do ulicy Wojska Polskiego w Dzierzgoniu. dla rowerzystów. znajduje się zabytkowa średniowieczna kaplica Św. Anny. podczas Jadąc prosto mijamy targ miejski docierając tym samym Za Osiedlem Jagiełły w Dzierzgoniu należy skręcić w prawo, Dni Dzierzgonia do skrzyżowania. Z lewej strony obejrzeć można odrestaurowany ku Lipowej Alei prowadzącej do miejscowości Nowiny. Na ścieżce zabytkowy budynek, w którym mieści się obecnie Poczta 3. Skwer przy rowerowej znajduje się punkt wypoczynku dla rowerzystów. Turyści Dzierzgońskim Polska. Skręcając w prawo miniemy most na rzece Dzierzgoń. Za zmotoryzowani będą musieli nadłożyć nieco drogi i dotrzeć drogą Ośrodku Kultury mostem ponownie skręcamy w prawo i dojeżdżamy do zespołu powiatową do Nowin (na wyjeździe z miasta skręcamy w prawo, poklasztornego. 4. Wzgórze dalej skręcając w prawo wjedziemy na drogę do Bągartu i Nowin). zamkowe w Dzierzgoniu Może nie wiesz… Niedaleko od wsi Prakwice znajduje się zespół przyrodniczo – Nie przegap… krajobrazowy „Jar Starych Dębów”. Według tradycji historycznej, Skwerku przy ul. Żurawiej. • na terenie jaru znajdował się pogański ołtarz z kamiennym Wzgórza zamkowego. 4 wyobrażeniem pruskiego bóstwa Potrimposa. Istnieją • Punktu Informacji Turystycznej. również przypuszczenia, że na terenie parowu zginął Święty • Pałacu starostów dzierzgońskich i wojewodów malborskich Wojciech. z• czasów Prus Królewskich, który znajduje się w Nowinach. Obecny• pałac został wybudowany w XVIII w. DZIERZGOŃ – NOWINY Wyjeżdżając z terenu Dzierzgońskiego Ośrodka Kultury, przy którym mieści się Punkt Informacji Turystycznej, ulicą Krzywą dojeżdżamy do skrzyżowania z ulicą Odrodzenia. Skręcając w prawo 1. Punkt wypoczynkowy pojedziemy ulicą Elbląską prowadzącą do Malborka i Elbląga. w Nowinach Z lewej strony drogi znajduje się park miejski – Wzgórze Zamkowe, 1 3 Alternatywny odcinek szlaku JASNA – ŻUŁAWKA SZTUMSKA rowerowego w gminie Na skrzyżowaniu Budzisz–Złotnice skręcamy w lewo na Budzisz i tym spo- Dzierzgoń: sobem dojeżdżamy do Żuławki Sztumskiej. Przejeżdżamy przez zabudowania MORANY – DZIERZGOŃ wsi i na skrzyżowaniu – Dzierzgoń skręcamy w prawo. Jadąc tym SzlakiKościół pw.rowerowe Św. Jana w okolicach Dzierzgonia odcinkiem, przy dobrej pogodzie w oddali zobaczymy Elbląg. Chrzciciela w Bągarcie 31 Drogą powiatową od strony wsi Tulice wjeżdżamy do Moran, z których tą samą Kościół Rzymskokatolicki Nie przegap… drogą jedziemy do Dzierzgonia. Po drodze Niedaleko Jasnej na wysokim wzgórzu o nazwie Lisia Góra stała do lat 50 możemy zatrzymać się nad Jeziorem Kuksy, pw. Trójcy Przenajświętszej

ub. wieku 25-metrowa wieża widokowa, wybudowana ku czci Kanclerza gdzie czeka na nas plaża wraz z pomostami, w Dzierzgoniu z XIII w. • Rzeszy Niemieckiej Otto von Bismarcka. Z jej szczytu widać było miasta placem zabaw dla dzieci oraz zadaszonymi Elbląg, Malbork i Dzierzgoń. Została wysadzona w powietrze przez saperów. miejscami wypoczynkowymi. Dla kierowców jest przygotowany parking samochodowy. ŻUŁAWKA SZTUMSKA – BUKOWO Droga powiatowa prowadzi nas także do Dzierzgonia, gdzie przy ulicy Słowackiego 1. Kościół w Żuławce Przejeżdżamy przez wieś i na skrzyżowaniu skręcamy w lewo w kierunku Trop znajduje się zabytkowy cmentarz ewangelicki. Sztumskiej Sztumskich. Z Trop Sztumskich kierujemy się już na Stary Targ. Z ulicy Słowackiego skręcając w lewo, a za mostem w prawo dojeżdżamy do zespołu poklasztornego (franciszkanie), Kościół pw. Św. Ducha w którym znajduje się Dzierzgoński Ośrodek w Dzierzgoniu Kultury oraz kościół pw. Św. Ducha. 1 W piwnicach klasztornych zostało utworzone Centrum Informacji Turystycznej. Dzierzgoński Ośrodek Kultury dysponuje również pokojami hotelowymi. Zwiedzając zespół poklasztorny warto znaleźć chwilę, by pospacerować po odnowionym skwerze oraz bulwarze Legenda nadrzecznym. MIASTO I GMINA SZTUM e-mail: [email protected] Pokoje gościnne BAJKA GMINA MIKOŁAJKI POMORSKIE „Gałęziaki” 82-200 Malbork Urząd Miasta i Gminy ul. Rypińska 52, 82-550 Prabuty Urząd Gminy Waplewo Wielkie, 82-410 Stary Targ tel. 55 272 90 15 Kwatera agroturystyczna Wrzosy ul. Mickiewicza 39, 82-400 Sztum tel. 55 278 24 95, 501 260 875 ul. Dzierzgońska 2, 82-433 Mikołajki Pom. tel. 55 277 20 45, 602 788 686 506 392 687 Benowo 87, 82-400 Sztum tel. 55 640 63 03, fax 55 640 63 00 e-mail: [email protected] tel. 55 640 43 57, fax. 55 640 44 61 tel. 55 277 29 88, 608 293 914 Gospodarstwo Agroturystyczne Gospodarstwo e-mail: [email protected], www.sztum.pl www.bajkaprabuty.pl e-mail: „Na wzgórzu” Agroturystyczne Stary Park Gospodarstwo Agroturystyczne [email protected] Bukowo 21, 82-410 Stary Targ Stogi 20 A, 82-200 Malbork Baza noclegowa Franciszek Konefał Pokoje gościnne Feliksa Anders www.mikolajkipomorskie.pl tel. 55 267 32 83, 504 476 004 tel. 55 272 91 03 zaangażowane w projekt Gospodarstwo Agroturystyczne ul. Łąkowa 3, Sztumskie Pole 82-550 Prabuty, Rodowo Małe POWIŚLAŃSKA ORGANIZACJA TURYSTYCZNA Baza noclegowa www.starypark.pl „Klimbergowice” 82-400 Sztum tel. 55 278 19 40, 605 16 19 40 Jednym z celów organizacji jest kreowanie i upowszechnianie wize- Brygida Klingenberg-Homa Gospodarstwo Agroturystyczne GMINA MALBORK 34 33 Stowarzyszenia Danuta i Krzysztof Galiniewscy Gospodarstwo Agroturystyczne tel. 55 272 61 59, 604 375 231 Urząd Gminy Wojciech Homa Gospodarstwo Agroturystyczne Barbara Błaszczuk Pod Bocianim Gniazdem runku gmin wchodzących w skład stowarzyszenia jako regionu Pensjonat Basia ul. Ceglana 7, 82-200 Malbork Sztumska Wieś 60A, 82-400 Sztum Górowychy 12A, 82-550 Prabuty ul. Partyzantów 33, 82-433 Mikołajki Pom. Kamienica 19, 82-200 Malbork atrakcyjnego turystycznie w kraju i za granicą. Benowo 66, 82-400 Sztum tel. 55 647 28 07, fax. 55 647 28 07 tel. 55 640 48 08, fax 55 619 31 51 tel. 55 278 19 57, 667 234 992 tel. 55 277 05 36 tel. 55 272 20 89, 502 157 256 tel. 55 277 16 92 wew. 10 tel. kom. 605 550 079 Gospodarstwo Agroturystyczne e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] MIASTO I GMINA PRABUTY MIASTO I GMINA DZIERZGOŃ „Pod Akacją”, Piotr Sadłos GMINA STARY DZIERZGOŃ www.gmina.malbork.pl www.klimbergowice.pl Urząd Miasta i Gminy Prabuty Urząd Miejski ul. Akacjowa 1, 82-433 Mikołajki Pom. Urząd Gminy; Stary Dzierzgoń 71 Stowarzyszenie Gmin „POLSKIE ZAMKI GOTYCKIE” Zajazd Jonatan ul. Kwidzyńska 2, 82-550 Prabuty Plac Wolności 1, 82-440 Dzierzgoń tel. 602 495 569 Informacja Turystyczna 82-450 Stary Dzierzgoń Malbork Welcome Center tel. 55 276 14 81, fax 55 276 14 83 Głównym celem stowarzyszenia jest współpraca gmin, na terenie których ul. Sadowa 2 Czernin, 82-400 Sztum tel. 55 278 20 01, fax 55 278 20 02 tel. 55 276 25 01, fax. 55 276 22 57 Gospodarstwo Agroturystyczne Centrum Turystyki w Malborku e-mail: [email protected] tel./fax 55 640 20 09 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] „AKACJA”, Anna i Leon Lewandowscy znajdują się gotyckie zamki, w zakresie promocji tych średniowiecznych ul. Kościuszki 54, 82-200 Malbork www.starydzierzgon.pl www.zajazd-jonatan.pl www.prabuty.pl www.dzierzgon.pl ul. Dworcowa 37, 82-433 Mikołajki Pom. tel. 55 647 14 30, fax 55 647 14 31 zabytków oraz opracowanie szlaku turystycznego, obejmującego powyższe Gospodarstwo Agroturystyczne Informacja Turystyczna Informacja Turystyczna tel. 607 670 415 Baza noclegowa e-mail: [email protected] obiekty i inne. Stajnia Iskra - Mieczysław Gossa Kościółek Polski, ul. Zamkowa 8 Dzierzgoński Ośrodek Kultury Inny Świat - Kraina Przyrody Gospodarstwo Agroturystyczne Ostoja ul. Łąkowa 19, Sztumskie Pole 82-550 Prabuty ul. Krzywa 16, 82-440 Dzierzgoń i Przygody, Ryszarda Turo Centrum Informacji Turystycznej ul. Przezmark 80 , 82-450 Stary Dzierzgoń 82-400 Sztum tel. 55 262 41 58 tel. 55 276 26 47 Krastudy 28, 82-433 Mikołajki Pom. tel. 55 647 47 47, fax 55 647 14 31 tel. 608 678 225 tel./fax 55 277 34 01 55 262 41 63, 55 278 23 19 e-mail: [email protected] tel. 668 956 604 e-mail: [email protected] Gospodarstwo Agroturystyczne „Przyjaźń” Oba stowarzyszenia w ramach projektu realizowały działania promocyjne. e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] www.dokdzierzgon.pl Przezmark 58, 82 - 450 Stary Dzierzgoń GMINA STARY TARG Muzeum Zamkowe w Malborku www.stajniaiskra.com.pl www.pckisprabuty.pl tel. 55 276 17 63 Baza noclegowa Urząd Gminy ul. Starościńska 1, 82-200 Malbork Camping leśny nad Białym Prabuckie Centrum Kultury i Sportu Dzierzgoński Ośrodek Kultury ul. Świerczewskiego 20, 82-410 Stary Targ tel. 55 647 08 00, 55 647 08 02 ul. Żeromskiego 34, 82-400 Sztum ul. Łąkowa 22, 82-550 Prabuty tel. 55 276 26 47 tel. 55 640 50 50, fax 55 277 62 89 email: [email protected] POWIŚLAŃSKA ORGANIZACJA tel. 507 077 909, fax 55 277 32 83 55 278 23 19 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Kasa biletowa, informacja TURYSTYCZNA www.nadbialym.com.pl e-mail: [email protected] www.dokdzierzgon.pl www.gminastarytarg.pl tel. 55 647 09 78, fax 55 647 09 76 ul. Mickiewicza 31, 82-400 Sztum www.pckisprabuty.pl tel. 55 267 74 46, fax 55 267 74 42 Gospodarstwo Agroturystyczne PAŁAC Gospodarstwo agroturystyczne Pałac Sierakowskich w Waplewie Wlk. email: [email protected] JUXSD e-mail: [email protected] Wydawca: VEGA Studio Adv. Tomasz Müller Opracowanie graficzne wg koncepcji UMiG w Sztumie Barlewice 14, 82-400 Sztum Baza noclegowa „Kuźnia”, Anna Jurkiewicz Muzeum Narodowe w Gdańsku Baza noclegowa tel. 55 277 39 39 Tywęzy 24 a, 82-440 Dzierzgoń 82-500 , ul. Grudziądzka 22/3A Wydano na zlecenie: Urzędu Miasta i Gminy Sztum Gospodarstwo Agroturystyczne Muzeum Tradycji Szlacheckiej Gospodarstwo Agroturystyczne e-mail: [email protected] tel. 502 963 376 STOWARZYSZENIE GMIN www.grupavega.pl, e-mail: [email protected] 82-400 Sztum, ul. Mickiewicza 39 „Figlówka” w Waplewie Wielkim Zacisze u Weni „POLSKIE ZAMKI GOTYCKIE” Opracowanie tekstu: Anna Mietlewska www.sztum.pl, e-mail: [email protected] Hotel-Restauracja GORAJ Laskowice 56, 82-550 Prabuty Słoneczne Wzgórze Pomorski Ośrodek Kontaktów z Polonią Kamionka 7A, 82-200 Malbork Gościszewo, 82-400 Sztum tel. 58 278 38 76, 502 370 382 Budzisz 20, 82-440 Dzierzgoń 82-410 Stary Targ, tel. 55 277 15 68 tel. 55 272 08 33, 602 102 426 ul. Pieniężnego 10, 10-006 Olsztyn Zdjęcia: Kamil Markowski, Janusz Ryszkowski, Krystian VEGA Studio Adv. tel. 55 277 11 55 www.figlowka.pl tel. 55 276 18 06, 605 034 954 e-mail: e-mail: [email protected] tel./fax 89 535 32 76 Kryszczak, archiwum Urzędu Miasta i Gminy Sztum, archiwa Wszelkie prawa zastrzeżone / All rights reserved e-mail: [email protected] Dom w Lesie Agrokwatera ROMSTO Na Farmie [email protected] www.zaciszeuweni.pl własne partnerów projektu Przedruk i powielanie w jakiejkolwiek formie jest zabronione ul. Łąkowa 18, Sztumskie Pole 33, 82-550 Prabuty Budzisz 1, 82-440 Dzierzgoń www.muzeum.narodowe.gda.pl Gospodarstwo Agroturystyczne Zdjęcia lotnicze: Dariusz Paciorek „AEROART” ISBN 978-83-63075-48-4 82-400 Sztum tel. 55 278 17 33, 602 229 542 tel. 55 276 91 50, 691 740 330 Baza noclegowa Pod Brzózkami Przygotowanie do druku: Agnieszka Zdaniewicz tel. 55 277 77 88, 508 525 740 www.agroturystykanafarmie.pl Gospodarstwo agroturystyczne Kamionka 25 Projekt finansowany w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata 2007-2013

www.sztum.pl