Ελληνικη Ακτοπλοϊα Και Cabotage Κείµενα Και Ανάλυση Για Τα Προβλήµατα Του Κλάδου Και Την Επίλυσή Τους Χαριλαου Ν
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΚΤΟΠΛΟΪΑ ΚΑΙ CABOTAGE Κείµενα και ανάλυση για τα προβλήµατα του κλάδου και την επίλυσή τους ΧΑΡΙΛΑΟΥ Ν. ΨΑΡΑΥΤΗ ΧΑΡΙΛΑΟΥ Ν. ΨΑΡΑΥΤΗ Καθηγητού Εθνικού Μετσoβίου Πολυτεχνείου ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΚΤΟΠΛΟΪΑ ΚΑΙ CABOTAGE ISBN 960-337-070-3 exofilo1.indd 1 23/11/2006 1:20:20 ìì ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΚΤΟΠΛΟΪΑ ΚΑΙ CABOTAGE Κείµενα και ανάλυση για τα προβλήµατα του κλάδου και την επίλυσή τους ΧΑΡΙΛΑΟΥ Ν. ΨΑΡΑΥΤΗ Καθηγητού Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου Σχολής Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών Αθήνα 2006 Protes_sel.indd 1 23/11/2006 1:21:43 ìì ISBN 960-337-070-3 Copyright©2006 ΙΔΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙΔΟΥ Απαγορεύεται η ολική ή µερική ανατύπωση του βιβλίου και των εικόνων µε κάθε µέσο κα- θώς και η διασκευή, η προσαρµογή, η µετατροπή και η κυκλοφορία του. (Άρθρο 3 του ν. 2121/1993). Protes_sel.indd 2 23/11/2006 1:21:43 ìì ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ Η Ελλάδα είναι µια µεσογειακή χώρα, η µεγαλύτερη έκταση της οποίας καλύπτεται από ένα αρχιπέλαγος χιλιάδων νησιών και βραχονησίδων, 227 των οποίων είναι κατοικηµένα. Οι παραλίες, οι θάλασσες και τα νησιά µας, µε 15.000 χιλιόµετρα περίπου ακτογραµµή, είναι ένας πολύ αξιοποιήσιµος εθνικός πλούτος, ο οποίος συµβάλλει και θα µπορούσε να συµβάλει ακόµη περισσότερο στην ανάπτυξη της Ελλάδας ως τουριστικός προορισµός, ή τόπος δεύτερης ή εναλλακτικής κατοικίας πολλών Ελλήνων και άλλων Ευρωπαίων. Τα νησιά όµως αυτά, χωρίς κατάλληλη σύνδεση µε το ηπειρωτικό τµήµα της Ελλάδας και της λοιπής Ευρώπης παραµένουν εν πολλοίς αναξιοποίητα, µαραζώνουν και εγκατα- λείπονται από τους κατοίκους τους. Όλα αυτά είναι σε βάρος της εθνικής οικονοµίας και της συνοχής της χώρας. Η ανάγκη λοιπόν καλύτερης σύνδεσης των νησιών µε τα λοιπά αστικά κέντρα της Ελλάδας είναι τουλάχιστον τόσο απαραίτητη για την Ελλάδα όσο είναι ένα κα- τάλληλο οδικό και σιδηροδροµικό δίκτυο. Πρέπει λοιπόν να αντιµετωπισθούν οι νησιωτι- κές συγκοινωνίες µε στόχο την τουριστική και λοιπή οικονοµική ανάπτυξη των νησιών, το δε ακτοπλοϊκό σύστηµα να βελτιωθεί ούτως ώστε να έχει την καλύτερη δυνατή απόδοση για το κοινωνικό σύνολο και τους εµπλεκόµενους επιχειρηµατίες. Τις ανάγκες και τις παραµέτρους λειτουργίας αυτού του συστήµατος, θεωρώ ότι µε πολύ εµπεριστατωµένο τρόπο και διαχρονικό προβληµατισµό αναπτύσσει και αναλύει στο βιβλίο «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΚΤΟΠΛΟΪΑ & CABOTAGE» ο καθηγητής κ. Χαρίλαος Ψαραύτης. Οι ανησυχίες, αναζητήσεις και αναλύσεις του συγγραφέα πάνε πολλά χρόνια πίσω, από το 1992. Τόσα χρόνια πάνε πίσω και οι προτάσεις του, ακόµα όµως πολύ λίγα φαίνεται να έχουν αλλάξει στον τρόπο σκέψης και λειτουργίας της ακτοπλοΐας. Ο στόλος ανανεώθηκε µόνο µερικώς εν όψει της απελευθέρωσης του cabotage το 2004, αλλά παρ’ όλες τις προσπάθειες και διαβεβαιώσεις το σύστηµα λειτουργεί εν πολλοίς όπως και παλιά. Oι ναύλοι δεν έχουν ουσιαστικά απελευθερωθεί για όλη την Ελλάδα, παρ’ όλες τις κατά καιρούς εξαγγελίες, η δε διατήρηση µονοπωλιακών καταστάσεων είναι σε βάρος του ταξιδιώτη µια και οι ναύλοι είναι συγκριτικά υψηλότεροι από αυτούς στις ελεύθερες γραµµές της Αδριατικής. Είναι σαν να φοβόµαστε να αντιµετωπίσουµε την απελευθερωµένη αγορά, παρ’ όλο που ενδόµυχα ξέρουµε ότι όπου εµπλέκεται το κράτος στρεβλώνει τον ανταγωνισµό και τα πράγµατα πάνε χειρότερα. Γιατί άραγε; Πρωτοτυπώντας, η Ελλάδα είχε νοµοθετήσει όριο ηλικίας 35 ετών στα ακτοπλοϊκά πλοία. Με τον Νόµο 2932 του 2001 το όριο ηλικίας των 35 ετών µειώθηκε κλιµακωτά έως τα 30 χρόνια, µε αποτέλεσµα το 2008 να ήταν ορατός ο κίνδυνος να εξυπηρετείται η Ελ- λάδα µε το µισό ακτοπλοϊκό στόλο αν δεν άλλαζε η νοµοθεσία. Είναι προφανές ότι η µεί- ωση του ορίου ηλικίας συνεπάγεται αναγκαστικά αύξηση των εισιτηρίων για να επιτευχθεί 3 Protes_sel.indd 3 23/11/2006 1:21:44 ìì νωρίτερα η απόσβεση των πλοίων, αντικίνητρο για την τουριστική ανάπτυξη των νησιών µας. Επιπροσθέτως, εκτός από τη µαθηµατική µείωση του στόλου των επιβατηγών πλοίων, φυσικό επακόλουθο του Νόµου αυτού ήταν να εφαρµόζεται οριακή συντήρηση των ηλικι- ωµένων πλοίων, τόση µόνο ώστε να µπορέσουν να περάσουν τις αναγκαίες επιθεωρήσεις τους. Προφανώς ελάχιστες βελτιώσεις θα εγίνοντο στον ξενοδοχειακό εξοπλισµό, επειδή είναι οικονοµικώς παράλογο να γίνονται µακροχρόνιες επενδύσεις σε πλοία τα οποία θα αποσυρθούν σε σύντοµο χρονικό διάστηµα. Αυτό αναγκαστικά επέφερε φαύλο κύκλο εις βάρος των παρεχοµένων υπηρεσιών και της εν γένει εµφάνισης της ακτοπλοΐας µας. Το καλοκαίρι του 2006 η νοµοθεσία άλλαξε και ισχύει πλέον και στην Ελλάδα η συµ- φωνία της Στοκχόλµης, όπως ισχύει σε όλα τα άλλα κράτη της Ευρώπης και όπως το είχε από καιρό προτείνει ο συγγραφέας. Αν αυτή η απόφαση υλοποιηθεί σωστά, πιστεύω ότι θα οδηγήσει στη βελτίωση της ποιότητας των παρεχοµένων υπηρεσιών καθ’ ότι τα πλοία θα αποσύρονται µόνο όταν το επιβατηγό κοινό δεν θα τα προτιµά ως µεταφορικό µέσο. Έτσι πι- στεύω ότι θα ισορροπήσει η αγορά και θα παρέχονται φθηνότερες και καλύτερης ποιότητας υπηρεσίες στο επιβατηγό κοινό. Ο καθηγητής κ. Ψαραύτης αναφέρεται σε περιστατικά όπου η βελτίωση της ποιότητας των παρεχοµένων συγκοινωνιών αύξησε την επιβατική κίνηση. Παρ’ όλο που η εξεύρεση στοιχείων στην Ελλάδα για αντίστοιχες περιπτώσεις είναι προβληµατική, η ανάπτυξη της Κρήτης από τη δεκαετία του 1960, αρχικά µε τα µεγάλα οχηµαταγωγά του Κώστα Ευθυµιά- δη, µετασκευασµένα τάνκερς δικής του εµπνεύσεως, των νησιών του Αργοσαρωνικού µε τα ιπτάµενα δελφίνια της εταιρείας CERES τη δεκαετία του 1970, καθώς και άλλων νησιών θα πρέπει να συνδεθεί µε την ποιότητα των συγκοινωνιών. Οι συγκοινωνίες αυτές όµως δεν βελτιώθηκαν µε την πρωτοβουλία γραφειοκρατών, αλλά επιχειρηµατιών, µε χαρακτηριστι- κό παράδειγµα τη γραµµή της Ιταλίας. Στην Ελλάδα το ακτοπλοϊκό σύστηµα οργανώνεται και ρυθµίζεται από γραφειοκράτες των Υπουργείων Εµπορικής Ναυτιλίας και Αιγαίου και Νήσων, κανείς εκ των οποίων δεν έχει ιδέα ή έχει ποτέ ασχοληθεί µε τη µελέτη και λειτουργία σύνθετων µεταφορικών συ- στηµάτων, µε αποτέλεσµα µονίµως να αυτοσχεδιάζουµε. Καλείται δε ο επιχειρηµατίας της θάλασσας να επενδύσει στην ακτοπλοΐα, σε ένα πλαίσιο όπου τα λιµάνια προσεγγίσεως, οι ναύλοι και η επάνδρωση ορίζονται από το κράτος µε τα γνωστά πια σήµερα αποτελέσµατα. Στόχος για την ανάπτυξη της νησιωτικής Ελλάδας πρέπει να είναι η προσφορά καταλ- λήλων συγκοινωνιών ούτως ώστε άνθρωποι και προϊόντα να µεταφέρονται από και προς τα νησιά µε γνώµονα το κόστος των προϊόντων ή των υπηρεσιών να είναι αντίστοιχο αυτών της λοιπής Ελλάδας, ούτως ώστε να µην γίνεται αντικίνητρο η µεταφορά ή η διαβίωση στα νησιά. Για να λειτουργήσει απρόσκοπτα ένα τέτοιο σύστηµα πρέπει να απελευθερωθεί και εφ’ όσον είναι απαραίτητο να επιχορηγηθεί για να πετύχει το σκοπό της τουριστικής ανάπτυξης των νησιών µας. Τις παραµέτρους ελευθερίας και βελτιστοποίησης του ακτοπλοϊκού µεταφορικού συ- στήµατος τις αναφέρει και αναλύει ο καθηγητής κ. Ψαραύτης. Όλα τα πλοία δεν µπορούν 4 Protes_sel.indd 4 23/11/2006 1:21:44 ìì επιτυχώς να προσφέρουν το ίδιο έργο, όλοι οι ταξιδιώτες δεν µπαίνουν στο ίδιο καλούπι. Ορισµένα νησιά τα εξυπηρετούν και αεροπορικές συγκοινωνίες. Το ζητούµενο είναι να προ- σφέρεται έργο που να ενδιαφέρεται να αγοράσει ένας ταξιδιώτης σε δελεαστική τιµή. Προφανώς για να υπάρχουν πλοία θα πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα της επικερδούς εκµεταλλεύσεώς τους. Είναι απαραίτητη η ικανοποιητική απόδοση του επενδεδυµένου κεφαλαίου. Πρέπει να µπορούν να γίνονται οι απαραίτητες αποσβέσεις για ανανέωση του πλοίου. Άρα η νοµοθεσία θα πρέπει να αλλάξει ούτως ώστε να δίνεται αυτή η δυνατότητα. Το σύστηµα της αγοράς έχει δείξει ότι µπορεί να µεταλλάσσεται προσφέροντας καλύ- τερες υπηρεσίες για το σύνολο. Η πολιτεία θα πρέπει να αποφασίσει ότι ο ρόλος της θα πρέπει στο εξής να είναι ο έλεγχος της ποιότητας των παρεχοµένων υπηρεσιών και η απα- ραίτητη επιχορήγηση των γραµµών δηµοσίων υπηρεσιών ούτως ώστε να αναπτυχθούν όλα µας τα νησιά. Ο καθηγητής κ. Ψαραύτης, µε τη βαθιά του γνώση και εµπειρία στην οργάνωση και λει- τουργία µεταφορικών συστηµάτων, στο βιβλίο αυτό αναφέρεται σε µελέτες και εργασίες που έχει κάνει για το θέµα της ακτοπλοΐας από το 1992 και, πρωτοτυπώντας, τις κρίνει µε βάση τις µετέπειτα εξελίξεις και τη σηµερινή εµπειρία. Οι µετέπειτα εξελίξεις τον δικαιώ- νουν. Τα προβλήµατα εν πολλοίς δεν λύθηκαν, η ανάπτυξη της νησιωτικής Ελλάδας δεν επετεύχθη στο µέτρο του δυνατού. Μακάρι και άλλοι να ανέλυαν και να έκριναν παλιότερες θέσεις τους. Έτσι θα µάθαιναν γρηγορότερα από τις εµπειρίες τους. Θα ήµασταν δε πολύ καλύτερα σήµερα. Γεώργιος Α. Γράτσος Πρόεδρος Ναυτικού Επιµελητηρίου Ελλάδος 5 Protes_sel.indd 5 23/11/2006 1:21:44 ìì Protes_sel.indd 6 23/11/2006 1:21:44 ìì ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ I am not young enough to know everything. Oscal Wilde Το παρόν βιβλίο έχει αντικείµενο την Ελληνική ακτοπλοΐα. Έχει ως κύριο σκοπό τη δια- χρονική ανάλυση των προβληµάτων του κλάδου στο διάστηµα από το 1992 µέχρι σήµερα και τη διατύπωση προτάσεων για την επίλυσή τους. Η χρονική αυτή περίοδος (15 χρόνια) είναι ένα εύλογο χρονικό διάστηµα για να αναλύσει κάποιος τις εξελίξεις στο ζωτικό αυτό τοµέα της οικονοµίας της χώρας. Στο διάστηµα αυτό, µεταξύ άλλων, υιοθετήθηκε ο Κοινο- τικός Κανονισµός για το cabotage (1992), έγιναν τέσσερεις εθνικές εκλογές (1993, 1996, 2000, 2004), ψηφίστηκε ο Νόµος για το νέο θεσµικό πλαίσιο της ακτοπλοΐας (2001) και έγιναν δύο εναλλαγές στην εξουσία µεταξύ ΠΑΣΟΚ και Νέας Δηµοκρατίας (1993, 2004), κοµµάτων µε ριζικά διαφορετικές απόψεις για την ακτοπλοΐα, τουλάχιστον φαινοµενικά. Κύλησε δηλαδή αρκετό νερό στο αυλάκι. Στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το αντικείµενο της ακτοπλοΐας περιλαµβάνεται στην ύλη του προπτυχιακού µαθήµατος «Οικονοµική Θαλασσίων Μεταφορών ΙΙ» (8ο εξάµηνο, κατ’ επιλογήν υποχρεωτικό). Το παρόν βιβλίο προορίζεται ως ένα από τα βοηθήµατα