Gebiedsvisie A59 Regio 'S-Hertogenbosch

GEBIEDSVISIE A59 REGIO ’S-HERTOGENBOSCH – HEUSDEN - WAALWIJK DE MAASROUTE STROOMT DOOR

Wie op de rijksweg A59 tussen ’s-Hertogenbosch en Waalwijk rijdt, heeft doorgaans geen besef van het unieke historische landschap aan weerszijden. Een verkenning van het gebied leidt tot boeiende ontdekkingen op het gebied van cultuurhistorie, landschap en natuur. Hoogtepunten zijn de middel- eeuwse vestingstad Heusden, het Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen en enkele unieke natuurgebieden met bijzondere flora en fauna, zoals De Moerputten ten westen van ’s-Hertogenbosch.

De A59, ook wel Maasroute genoemd, doorkruist van west naar oost een gebied dat volop in ontwikkeling is. De rijksweg A59 vormt in veel gevallen een barrière voor ontwikkelingen op het gebied van wonen, water, natuur, landbouw en recreatie. De rijksweg zelf kent ook diverse knelpunten, die steeds meer problemen opleveren voor de doorstroming en veiligheid van het verkeer en de leefbaarheid in de omgeving.

SLIMME AANPAK GEBIEDSVISIE A59 REGIO ’S-HERTOGENBOSCH - HEUSDEN - WAALWIJK Verschillende betrokken partijen hebben in 2008 de handen ineengeslagen en gezamenlijk een visie opgesteld over de ontwikkeling van hun regio tot 2030. Rode draad daarin is de rijksweg A59. Kern van de visie is dat een slimme aanpak van de verkeersknelpunten op de A59 kansen oplevert voor de ontwikkeling van het gebied op andere fronten, waaronder natuur en recreatie. Een integrale aanpak in optima forma!

Van landbouworganisatie tot natuurvereniging, van overheid tot bewonersgroepering, velen hebben hun waardevolle bijdrage geleverd aan de gebiedsvisie A59. Niet alleen de weggebruikers, maar ook de bewoners, ondernemers, recreanten en natuur plukken de vruchten van deze unieke regionale samenwerking! Inhoud

1. Inleiding: Corridorstudie A59 5 2. Aanpak: Mastercase A59 7 3. Verkeer 10 Uitgave | Stuurgroep Corridorstudie A59 4. Natuur 17 p/a Gemeente Heusden, Postbus 41, 5250 AA Vlijmen 5. Water 21

6. Landbouw 23 Productie | Tauw en Goudappel Coffeng 7. Recreatie 25 Eindredactie | Gert-jan van Zoggel, Gemeente Heusden; Tom van der Weegen, 8. Nawoord: hoe verder? 26 Tauw Illustraties | Eveline de Kock, Tauw Beeld | Gemeente Heusden, Tauw, Maarten Noordijk, Hollandinbeeld.nl, Voermans van Bree Fotografie (omslagfoto) Vormgeving | ZIN grafisch ontwerp, Zeist Druk | Klomp grafische communicatie, Amersfoort

Contact | Dick Veen Procesmanager Corridorstudie A59 E [email protected] T (073) 513 17 89

Een uitgebreid rapport met de resultaten van de Corridorstudie A59 kunt u opvragen bij Dick Veen. Corridorstudie De Maasroute VOORWOORD A59 stroomt door

Als u van ’s-Hertogenbosch via de A59 richting Waalwijk rijdt, komt u meteen na de Brabantse hoofdstad op een bijzonder stuk snelweg. Bijzonder, omdat er in ons land weinig plekken zijn waar zoveel ruimtelijke knelpunten bij elkaar komen als daar.

De snelweg veroorzaakt geluidsoverlast voor omwonenden, belemmert de aanleg van ecologische verbindingszones en gebieden voor hoogwaterberging, staat regelmatig vast door files én heeft slechte cijfers op het gebied van verkeersveiligheid door de gebrekkige aansluitingenstructuur. Om al deze vraagstukken aan te kunnen pakken heeft een aantal belangrijke spelers in het gebied – van omliggende gemeenten en provincie tot Natuur- monumenten, landbouw-organisaties en Staatsbosbeheer – de handen ineengeslagen. Tijdens een intensief traject, waarbij ook tal van belangengroeperingen werden geraad- pleegd, hebben zij een overkoepelende gebiedsvisie opgesteld, die voor alle knelpunten goede oplossingen biedt.

Geheel in de geest van het huidige kabinetsbeleid is daarbij gekozen voor een integrale aanpak. Want ook wij beseffen dat juist zo’n integrale aanpak grote kansen biedt. Niet alleen kunnen middelen op deze manier nog efficiënter en effectiever worden ingezet, ook het benodigde draagvlak is aanzienlijk groter. En – niet onbelangrijk – de oplossingen die in de gebiedsvisie naar voren komen, zijn haalbaar en betaalbaar.

Namens alle deelnemers nodig ik u van harte uit kennis te nemen van het resultaat van de Corridorstudie A59, een breed gedragen gebiedsvisie voor de regio ’s-Hertogenbosch- Heusden-Waalwijk. Veel leesplezier!

Mark Buijs Voorzitter Stuurgroep Corridorstudie A59

corridorstudie A59 | 3 Gebieds- visie A59

Aan de gebiedsvisie A59 is met veel enthousiasme gewerkt door diverse overheden en belangenorganisaties die hart hebben voor de ontwikkeling van de regio. Vanuit natuur, water, landbouw en recreatie is gekeken naar de kansen die de aanpak van de A59 voor deze thema’s oplevert. Zodat niet alleen de weggebruikers, maar ook de bewoners, agrariërs, recreanten én flora en fauna profiteren.

De betrokken partijen zijn ervan overtuigd dat de ontwikkelde visie haalbaar én betaalbaar is en kwali- teit biedt voor de regio. Aan de hand van tekst en tekeningen geeft dit boek u een beeld van de gebiedsvisie A59, de totstandkoming ervan en het brede draagvlak in de regio. Hopelijk kan de visie ook op uw enthousiasme en ondersteuning rekenen!

4 | corridorstudie A59 Corridorstudie INLEIDING A59

De provincie Noord-Brabant, de gemeenten ’s-Hertogenbosch, Heusden en Waalwijk, Waterschap Aa en Maas, Vereniging Natuurmonumenten, Staats- bosbeheer en ZLTO hebben samen een visie opgesteld voor de ontwikkeling van het gebied tussen ’s-Hertogenbosch en Waalwijk tot 2030. Rijkswaterstaat trad op als adviseur. De visie beschrijft de kansen van een integrale aanpak van de gebiedsontwikkeling en het oplossen van een aantal knelpunten op en rond de A59 op korte en langere termijn.

Tussen Waalwijk en ’s-Hertogenbosch ligt een kenmerkend gebied met een interes- sante mengeling van landbouw, natuur en cultuurhistorie. De rijksweg A59, in deze streek ook wel de Maasroute genoemd, loopt dwars door het gebied heen en vormt een fysieke barrière. Ontwikkelingen op het gebied van water, natuur en verkeer lopen daar tegenaan. Bovendien is de A59 zélf aan een opknapbeurt toe. Dat bracht regionale bestuurders en belanghebbenden in het gebied samen om te zoeken naar gemeen- schappelijke kansen en oplossingen.

In de Corridorstudie A59 hebben zij een unieke, integrale gebiedsontwikkeling binnen handbereik gebracht. De in het kader van de Corridorstudie ontwikkelde gebiedsvisie past binnen het bestaande beleid en sluit aan op lopende projecten en initiatieven. De grootste winst is de bestuurlijke consensus en het draagvlak bij de verschillende belangenbehartigers in de regio. De breed gedragen visie biedt grote kansen om ook écht gerealiseerd te worden, zodat de Maasroute weer ‘door kan stromen’.

corridorstudie A59 | 5 Geschiedenis: van halvezolenlijn naar Maasroute

Verkeer en vervoer heeft altijd ’s-Hertogenbosch en Waalwijk Met de ondergang van de kenmer- een belangrijke rol gespeeld in de werden ook door een weg met kende industrie in de omgeving regio ’s-Hertogenbosch – Heus- elkaar verbonden. De streek en het opheffen van de spoorlijn den – Waalwijk. De bedrijvigheid dankt haar naam nog altijd aan wordt de A59, ook wel de ‘Maas- in de 17e en 18e eeuw, voorna- deze verbinding die De Langstraat route’ genoemd, een belangrijke melijk de leerbewerking en de genoemd wordt. Langs deze route regionale verbinding. mandenindustrie, leidde tot de is in de loop van de jaren bebou- Met de toename van het verkeer aanleg van de spoorlijn tussen wing ontstaan. Deze zogenaamde op de A59 komen de grenzen van Zevenbergen en ’s-Hertogenbosch. lintbebouwing is nog steeds kende capaciteit van de weg inmid- Deze spoorlijn werd ook wel de merkend voor de regio. In de jaren dels in zicht. Halvezolenlijn genoemd, vanwege ’60 en ’70 van de 20e eeuw, met de het enkelspoor en de langsgele- opkomst van het gemotoriseerde gen leer- en schoenindustrie. In verkeer, steeg ook de verkeers- de jaren ’70 van de 20e eeuw werd druk op De Langstraat. de spoorlijn buiten dienst gesteld. Cora Steff ens-van Nieuwenhuizen, Gedeputeerde Mobiliteit en Infrastructuur Provincie Noord-Brabant

De Corridorstudie A59 is een goed voorbeeld van de wijze waarop we in Brabant samenwerken. Gezamenlijk hebben we gezocht naar integrale oplossingen. Want hier komen verkeer en (openbaar) vervoer, werken en wonen, natuur en milieu, water en recreatie samen in één visie. En is de snelweg niet alleen een last maar vooral een lust. Het is nu de uitdaging om de opgeda- ne energie te behouden en te verzilveren in een uitvoerbaar plan. Laat dit boek ons inspireren! In de Mastercase A59 werkten de betrokkenen intensief samen aan de gebiedsvisie. Per deelonderwerp heeft de projectgroep gekeken naar knelpunten en kansen in het gebied. Terugkoppeling Mastercase AANPAK A59

De gebiedsontwikkeling rond de A59 kenmerkt zich door de vele belanghebbenden in het gebied, de diverse lopende initiatieven en projecten, en de onzekerheden die leven. Dit vraagt om een speciale aanpak. Er is gekozen voor de Mastercase.

De gedachte achter de Mastercase is dat je alleen tot een gedragen visie kunt komen als je gedurende een relatief korte tijd op intensieve wijze samenwerkt met alle belanghebbenden in het betreffende gebied. Zo is ook de Mastercase A59 opgezet.

TERUGKOPPELING De projectgroep, bestaande uit 15 vertegenwoordigers van de betrokken partijen (zie pagina 8), is bijeengekomen gedurende zes dagen in februari en maart 2008. Op twee dagen vond er terugkoppeling plaats van de resultaten naar de klankbordgroep. In de klankbordgroep zijn diverse belangen vertegenwoordigd, ondermeer van omwonenden, ondernemers en natuurverenigingen. Daarnaast werden de bevindingen gepresenteerd aan de stuurgroep, bestaande uit bestuurders van de betrokken partijen. Ook is er op verschillende momenten contact geweest met Rijkswaterstaat, die een adviserende rol had in de Mastercase A59.

corridorstudie A59 | 7 Betrokken partijen

STUURGROEP PROJECTGROEP KLANKBORDGROEP mw. C. Steffens, gedeputeerde R. van Dijk, provincie Noord-Brabant Actiegroep ‘Hoor de A59’ provincie Noord-Brabant M. van Kleef, provincie Noord-Brabant Kamer van Koophandel B. Eigeman, wethouder mw. A. Visser, provincie Noord-Brabant MKB Heusden gemeente ‘s-Hertogenbosch R. Brinkhof, gemeente ’s-Hertogenbosch Natuur- en milieuvereniging Heusden M. Buijs, wethouder R. Temme, gemeente ’s-Hertogenbosch Brabantse Milieufederatie gemeente Heusden (voorzitter) T. Jobsen, gemeente Heusden IVN De Waerdman J. van Groos, wethouder W. Peters, gemeente Heusden gemeente Waalwijk J. van der Linden, gemeente Waalwijk C. Rijnen, directeur Mw. C. Kuijpers, gemeente Waalwijk Vereniging Natuurmonumenten F. Mandigers, H.J. Kievit, directeur Vereniging Natuurmonumenten Staatsbosbeheer J. Hendriks, Staatsbosbeheer L. Verheijen, dijkgraaf J. de Bijl, Waterschap Aa en Maas waterschap Aa en Maas J. van der Aa, ZLTO F. van Hulten, voorzitter ZLTO K. Drijvers, Rijkswaterstaat (adviseur) afdeling Oostelijke Langstraat M. Pereij, Rijkswaterstaat (adviseur) J. Slager, directeur Infrastruc- tuur en Verkeer Rijkswaterstaat (adviseur) D. Veen, procesmanager Corridorstudie A59

8 | corridorstudie A59 Resultaat Mastercase AANPAK A59

Per deelonderwerp heeft de projectgroep gekeken naar de knelpunten en kansen die er zijn in het gebied. Dit leidde tot gezonde discussies en ‘onderhandelingen’ tussen de projectgroepleden onderling en tussen de projectgroep en de klankbordgroep. De stuurgroep bleef gedurende het proces aandacht vragen voor (financiële) haalbaarheid, planning en communicatie.

RESULTAAT Na zes Mastercase-bijeenkomsten en het nodige huiswerk tussendoor bereikte de projectgroep in hechte samenwerking een gedragen resultaat, dat positief is ontvan- gen door zowel de klankbordgroep als de stuurgroep. In de volgende hoofdstukken worden de resultaten per deelonderwerp toegelicht.

‘De ambtelijke molens zijn door de Mastercase A59 op volle toeren gaan draaien. Vooraf wisten we niet wat we konden verwachten, maar nu zijn we blij dat het zijn vruchten afwerpt.’

Ennie de Munnik, Actiegroep Hoor de A59

corridorstudie A59 | 9 VERKEER A59 blijft Aanpassen Verbeteren Geluidsschermen Hoogwaardig Betere benutting 2 x 2 rijstroken aansluitingen- onderliggend Openbaar Vervoer en prijsbeleid structuur wegennet

‘De nieuwe A59 biedt meer lucht voor de regio (passende aansluitingen) en waarborgt Belangrijke uitkomst van de Corridorstudie is dat de A59 tot 2030 uit 2x2 rijstroken kan blijven bestaan, mits er maatregelen worden genomen. Met name het recon- een goede doorstroming. strueren en verbeteren van de aansluitingen op de A59 is cruciaal. In combinatie Door een zorgvuldige in- met een verbetering van het onderliggende wegennet en andere noodzakelijke passing ontstaan duurzame maatregelen zijn er verdere winsten te behalen op het gebied van doorstroming, veiligheid en leefbaarheid van de omgeving. natuurmilieu’s, zoals de groenzones rond De toenemende verkeersdruk op de A59 is te vergelijken met twee andere oost-west ’s-Hertogenbosch. verbindingen in Zuid-Nederland: de A15 en de A58. De groei van het verkeer gaat de komende jaren leiden tot structurele congestie, voornamelijk in de spitsuren met Een echte win-win situatie!’

negatieve aspecten als sluipverkeer en lucht- en geluidsproblemen tot gevolg. Bram Boek, Kamer van Koophandel Brabant

Het verbreden van de A59 van 2x2 naar 2x3 rijstroken is een oplossing, maar daar is uitdrukkelijk niet voor gekozen. In de Netwerkanalyse Brabantstad heeft de aanpak van de A2, A27 en A58 voorrang, waardoor verbreding van de A59 niet voor 2025 plaats gaat vinden. Ook bij Rijkswaterstaat heeft de A59 niet de hoogste prioriteit. Daarbij komt dat verbreding van de A59 naar 2x3 rijstroken leidt tot het aantrekken van meer doorgaand verkeer, wat een ongewenste ontwikkeling is. Een goed vormgegeven A59 met 2x2 rijstroken, met een beheerste rijsnelheid door middel van verkeersbeheer- singsmaatregelen, is goed voor de regio en is minder aantrekkelijk voor doorgaand verkeer.

10 | corridorstudie A59 Jan Slager, Directeur Infrastructuur en Verkeer, Rijkswaterstaat Noord-Brabant

De afgelopen maanden is door de regio hard gewerkt aan een visie voor de A59 en de omgeving van deze weg. Rijkswaterstaat is hierbij opgetreden als adviseur omdat de A59 nationaal geen prioriteit heeft. De visievorming is een vlot en vruchtbaar proces geweest, dat heeft geleid tot een breed gedragen integrale visie. Door integraal naar de problematiek te kijken zijn kansen ontstaan, zowel verkeerskundig als ecologisch, die tot meerwaarde kunnen leiden voor het gebied ’s-Hertogenbosch – Waalwijk.

AANPASSEN AANSLUITINGENSTRUCTUUR Het aanpassen van de aansluitingenstructuur leidt tot minder in- en uitvoegen. Daardoor ontstaat een homogener wegbeeld en een betere doorstroming. Het is noodzakelijk de aansluitingen tussen Waalwijk en ‘s-Hertogenbosch aan te passen. De halve aansluitingen Waalwijk-Centrum, Waalwijk-Oost en Vlijmen vervallen. De aansluitingen Drunen-West en ’s-Hertogenbosch-West worden volledige aansluitingen. Uit oogpunt van verkeersveiligheid komt de huidige aansluiting Drunen/ Elshout te vervallen. In plaats daarvan wordt de aansluiting Heusden aangesloten op de zuidelijke parallelstructuur.

VERBETEREN ONDERLIGGEND WEGENNET Nieuwe infrastructuur maakt voornamelijk onderdeel uit van het onderliggend wegennet (de parallelstructuur). Om de parallelstructuur maximaal te benutten is het belangrijk dat de structuur als alternatief direct en aantrekkelijk is. Dat betekent dat de volgende aanpassingen van de structuur gewenst zijn: > Aanleg noordelijke parallelverbinding tussen de nieuwe aansluiting Drunen-West/Waalwijk-Oost en bedrijventerrein Haven in Waalwijk. > Een verbetering van de zuidelijke parallelweg Drunen-Vlijmen. > Een volledige aansluiting ‘s-Hertogenbosch-West, met een randweg ten oosten van Vlijmen leidt ertoe dat verkeer vanuit ‘s-Hertogenbosch richting Vlijmen niet op de A59 komt.

corridorstudie A59 | 11 1 Waalwijk-Centrum 5 Heusden 8 ’s-Hertogenbosch-West 2 Waalwijk-Oost 6 Nieuwkuijk 9 Engelen 3 Drunen-West 7 Vlijmen 10 Maaspoort A59: Hoofdwegen Parallelstructuur Volledige Naar volledige Aansluiting WoningbouwUitbreiding Industrie Geluidsscherm Hoogwaardig Transferium Invulling aansluiting aansluiting vervalt bebouwing Openbaar onbekend 4 Drunen/Elshout Vervoer

12 | corridorstudie A59 Jan van Groos, Wethouder Gemeente Waalwijk

De A59 is op dit moment niet meer dan een ‘opgepluste’ provinciale weg. Ik ben dan ook heel tevreden met de voorgestelde aanpak waarbij zowel verkeerskundige als ecologische doelstellingen betrokken zijn. Bij het verbeteren van de infrastructuur moeten we niet enkel kijken naar automobiliteit maar ook nadenken over andere vormen van vervoer en de kansen op het gebied van economie, ecologie en leefbaarheid in het gebied. Op die manier plukken ook ondernemers, agrariërs en recreanten de vruchten van de aanpassing van deze belangrijke verbindingsweg.

A59 blijft Aanpassen Verbeteren Geluidsschermen Hoogwaardig Betere benutting VERKEER 2 x 2 rijstroken aansluitingen- onderliggend Openbaar Vervoer en prijsbeleid structuur wegennet

GELUIDSSCHERMEN EN LUCHTKWALITEIT Aangezien de A59 bebouwde gebieden van de gemeenten ’s-Hertogenbosch, Heusden en Waalwijk doorsnijdt, is er sprake van overlast in de vorm van geluid en luchtvervuiling. Geluidsschermen en maatregelen voor verbetering van de luchtkwaliteit zijn noodzakelijk. Rijkswaterstaat, Provincie Noord-Brabant en de gemeente Heusden gaan luchtzuive- rende geluidsschermen plaatsen om de milieuhinder aan te pakken.

NIEUWE RUIMTELIJKE ONTWIKKELINGEN De verwachte stijging van de verkeersdruk op de A59 wordt mede veroorzaakt door (toekomstige) ontwikkelingen in de omgeving. Nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen op het gebied van wonen, werken en recreëren hebben een extra verkeersaantrekkende werking, met name in de spitsuren.

Enkele voorbeelden zijn de ontwikkeling van de bedrijventerreinen Haven 7 en 8 (150 ha) in Waalwijk, de ontwikkeling van bedrijvenpark Het Hoog in Nieuwkuijk (43 ha), de ontwikkeling van verschillende woningbouwprojecten in Waalwijk (circa 2.700 woningen) en Heusden (circa 3.500 woningen), de aanleg van de Zuidwesttangent (Randweg) in ’s-Hertogenbosch, hoogwaardige bedrijvigheid langs de A2-zone (100 ha) en het ongelijkvloers maken van de kruising tussen de N261 en de A59. Deze ontwikkelingen hebben bij ongewijzigd beleid grote invloed op de toename van de verkeersdruk op de A59 in het komende decennium.

corridorstudie A59 | 13 VERKEER A59 blijft Aanpassen Verbeteren Geluidsschermen Hoogwaardig Betere benutting 2 x 2 rijstroken aansluitingen- onderliggend Openbaar Vervoer en prijsbeleid structuur wegennet

‘De vernieuwde A59 speelt beter in op de wensen van De gemeenten en de provincie kunnen sturen op de aard, omvang en samenstelling het midden- en kleinbedrijf van nieuwe bedrijventerreinen en woonwijken. Kantoorlocaties op loopafstand van de belangrijke openbaar vervoerpunten (transferia) en ook functies met een geringe door verbeterde aansluitingen spitsgevoeligheid (zoals een stadion of een ziekenhuis) dragen bij aan een beheerste en aandacht voor het onder- ontwikkeling van de verkeersdruk op de A59. liggende wegennet.

HOOGWAARDIG OPENBAAR VERVOER Een betere bereikbaarheid Verbetering van het Openbaar Vervoer in de regio draagt bij aan een betere doorstroming voor de regio én het midden- van de A59. Een snelle Hoogwaardige Openbaar Vervoersverbinding (HOV) tussen Waalwijk, ’s-Hertogenbosch en Tilburg is een kansrijk alternatief voor de auto. Transferia bij Waalwijk, en kleinbedrijf!’ Drunen en ’s-Hertogenbosch zijn daarbij belangrijke onderdelen. Mari Lammers, vertegenwoordiger Midden- en Kleinbedrijf

Een HOV-verbinding tussen Tilburg, Waalwijk en ’s-Hertogenbosch moet aan meerdere voorwaarden voldoen: > De HOV-verbinding stopt zo min mogelijk. > Het is van belang dat de frequentie van de diensten wordt verhoogd naar elk kwartier of elke 10 minuten. > Een derde belangrijke voorwaarde is een gegarandeerde doorstroming van het Openbaar Vervoer, bijvoorbeeld door bij file gebruik te maken van de vluchtstrook op de A59 of een eigen busbaan. > Om automobilisten te verleiden, is Openbaar Vervoer nodig dat comfort en uitstraling heeft, stations met hoogwaardige voorzieningen en een goede marketing.

14 | corridorstudie A59 Bart Eigeman, Wethouder Gemeente ‘s-Hertogenbosch

De gebiedsvisie A59 vormt voor ’s-Hertogenbosch de koppeling van natuurontwikkeling en waterbeheer aan stedelijke bereikbaarheid binnen een vastlopende A59. Door nu gezamenlijk naar de opgave te kijken is het duidelijk geworden dat nieuwe recreatieve, economische en natuurontwikkelingen in het gebied tussen Waalwijk en ’s-Hertogenbosch mogelijk zijn. We moeten alternatieven gaan bieden, denken in netwerken en ketens. Dit vergt bestuurlijke daadkracht en maatschappelijk draagvlak. Het is nu aan ons om de ambitie om te zetten in daden.

A59 blijft Aanpassen Verbeteren Geluidsschermen Hoogwaardig Betere benutting VERKEER 2 x 2 rijstroken aansluitingen- onderliggend Openbaar Vervoer en prijsbeleid structuur wegennet

OPENBAAR VERVOER VOOR WERKNEMERS Gezien het relatief hoge aandeel regionaal verkeer op de A59 (20–35%) liggen er mogelijkheden om in overleg met het bedrijfsleven regionale werknemers te stimuleren het Openbaar Vervoer te gebruiken, bijvoorbeeld door het gratis aan te bieden.

BETERE BENUTTING EN PRIJSBELEID Ook het beter benutten van de rijksweg levert een capaciteitsverhoging op. Dit kan worden bereikt door bijvoorbeeld toeritdosering of het instellen van een 100 km/uur regime. Beprijzing van het wegverkeer is een actueel thema. Door te gaan betalen voor mobiliteit wil de rijksoverheid de fileproblematiek terugdringen. Naast het laten betalen van de weggebruiker kan deze ook worden beloond voor het niet gebruiken van de A59 tijdens spitsuren. Hierbij spelen mobiliteitsmanagement en het Openbaar Vervoer als alternatief een rol. Ook moet thuiswerken (of werken op afstand) worden gestimuleerd.

CONCLUSIE Een goede mix van maatregelen, met nadruk op het verbeteren van het Openbaar Vervoer, het koppelen en uitbreiden van de parallelstructuur en het aanpassen van de aansluitingenstructuur, leidt tot een duurzame en betrouwbare Maasroute, die tot minimaal 2025 doorstroomt.

corridorstudie A59 | 15 Ecologische Ecologische Landschapsecologische hoofdstructuur verbinding verbinding

16 | corridorstudie A59 Christ Rijnen, Regiodirecteur Vereniging Natuurmonumenten

Zowel noordelijk als zuidelijk van de A59 liggen belangrijke natuurgebieden. Vanuit het EHS-gedachtegoed ligt er de uitdaging om natuurgebieden met elkaar te verbinden. Hierbij hoort ook de ontsnippering van wegen, vooral in noord- zuidelijke richting. In de visie is ruimte gecreëerd voor belangrijke groene zones met als doel deze ook daadwerkelijk te realiseren. Zowel de natuur als de bewoner en recreant in het gebied hebben hierbij baat. Natuurmonumenten is daarom tevreden met de huidige visie en benieuwd naar de verdere uitwerking. ‘Ik ben positief over de resultaten. De integrale aanpak van bereikbaarheid, veiligheid en leefbaarheid op en rond de A59 levert veel maatregelen op. Bij de uitwerking van deze maatregelen naar defi nitieve oplossingen blijven wij graag betrokken!’

Giel de Haan, IVN afdeling De Waerdman-De Langstraat Verbeteren Versterken Opheffen NATUUR ecologische landschaps- barrière A59 verbindingszone ecologische zones

In de Baardwijkse Overlaat liggen kansen voor een ecologische en recreatieve noord-zuidverbinding. Bij de reconstructie van de brug over het Drongelens Kanaal is het wenselijk om daar ruimte voor te maken. Tussen ’s-Hertogenbosch en Vlijmen en in het groene gebied van de Diezemonding liggen kansen voor een noord-zuidverbinding die waterberging, recreatie en landschap- en natuurontwikkeling mogelijk maken. Uit een haalbaarheidsstudie blijkt dat een ‘A59 op poten’ technisch en beleidsmatig mogelijk is en een kwaliteitsimpuls aan het gebied geeft.

De belangrijkste Europese natuurgebieden vormen samen een groot netwerk, dat ‘Natura 2000’ wordt genoemd. In het gebied rond ‘s-Hertogenbosch en Waalwijk zijn enkele Natura 2000-gebieden te vinden, waarvan met name het gebied aan de west- kant van ’s-Hertogenbosch in de directe invloedssfeer van de A59 ligt. Bij maatregelen aan de A59 moet daarmee rekening worden gehouden.

corridorstudie A59 | 17 NATUUR Verbeteren Versterken Opheffen ecologische landschaps- barrière A59 verbindingszone ecologische zones

‘Ik ben tevreden met het bereikte resultaat. Er wordt rekening gehouden met ECOLOGISCHE VERBINDINGSZONE De ecologische verbindingszone in de Baardwijkse Overlaat tussen Waalwijk en Drunen behoud, bescherming en ligt langs het Drongelens kanaal en kruist de A59. Als aan de nieuwe aansluitingen- ontwikkeling van landschap- structuur wordt gewerkt, kan bij het aanpassen van de brug over het kanaal rekening worden gehouden met de ecologische verbindingszone. Lichtinval in het midden van pelijke, natuur- en cultuur- de brug verkleint de barrièrewerking voor vooral lichtgevoelige diersoorten. Een on- onderbroken oever maakt de verbindingszone bovendien beter bruikbaar voor dieren. historische waarden. Ik verwacht in de uitwerking LANDSCHAPSECOLOGISCHE ZONES Landschapsecologische zones hebben niet primair een natuurfunctie, maar zijn vooral ecologische verbindingszones bedoeld als groene buffer tussen bebouwde gebieden. In de landschapsecologische van voldoende omvang en zone is geen intensieve bebouwing wenselijk. De ‘visuele openheid’ wordt er beschermd; functies en elementen die de openheid verstoren zijn niet toegelaten. realistische verkeersont-

Baardwijkse Overlaat sluitingen. Onze betrokken- De Baardwijkse Overlaat is een ruimtelijke buffer tussen de steden Waalwijk en heid blijft noodzakelijk.’ Drunen en gereserveerd als ‘zoekgebied voor regionale waterberging’. Het gebied is bestemd voor grondgebonden landbouw en/of natuur. De inrichting van deze zone George Rouhof, Natuur- en Milieuvereniging Heusden sluit aan op die van de ecologische verbindingszone langs het Drongelens kanaal (zie boven). De landschapsecologische zone krijgt voorlopig geen open water- verbinding met het Drongelens kanaal, om te voorkomen dat de waterkwaliteit van de natuurlijk ingerichte zone verslechtert.

18 | corridorstudie A59 Henkjan Kievit, Regiodirecteur Staatsbosbeheer

De gebiedsvisie A59 maakt de groene cirkel rondom ’s-Hertogenbosch compleet. Dichtbij de stad zit aan alle kanten groen, een behoefte van veel mensen waar Staatsbosbeheer graag op inspeelt. Alleen aan de noordwestkant ontbreekt nog een aantrekkelijk uitloopgebied. We hebben er alle vertrouwen in dat de gebiedsvisie dat gat kan opvullen.

Verbeteren Versterken Opheffen NATUUR ecologische landschaps- barrière A59 verbindingszone ecologische zones Dieze- monding

Het dal van de Dieze heeft een Drunen – Nieuwkuijk belangrijke ecologische verbin- Ook tussen Drunen en Nieuwkuijk kruist de A59 een open gebied, dat als landschaps- dingsfunctie. Het kent fraaie wielen ecologische zone is aangeduid. In deze zone wordt naast een agrarische functie ook (kleine meren) en dijklichamen en een recreatieve functie voorzien. Er zijn kansen om een doorgaande noord-zuidroute is daardoor landschappelijk gezien voor wandelaars en fietsers te creëren wanneer de aansluiting op de A59 hier wordt van groot belang. Als onderdeel aangepakt. Daarnaast kan er meer aandacht aan de bestaande natuur geschonken van het project ‘De Groene Delta’ worden, zoals het Landgoed van d’Oultremont (voormalig Land van Ooit). wordt de Diezemonding uiteindelijk ontwikkeld tot natuurpark. Vlijmense polder - Moerputten Deze zone tussen Vlijmen en ’s-Hertogenbosch is van groot belang voor zowel waterberging als natuur, omdat deze de mogelijkheid biedt voor het koppelen van het bekensysteem van de Dommel en de Beerze aan de zuidzijde van ’s-Hertogenbosch en de Maas ten noorden. De barrière die de A59 daarin vormt, moet daarvoor worden opgeheven, ook ten behoeve van de recreatieve functie (zie ook Hoofdstuk 5: Water). Mogelijke functies in de zone zijn grondgebonden landbouw en/of natuur naast recreatie rond het strandbad Engelermeer.

corridorstudie A59 | 19 20 | corridorstudie A59 Lambert Verheijen, Dijkgraaf Waterschap Aa en Maas

Een gebiedsvisie tot stand brengen waarin alle partijen zich kunnen vinden is geen sinecure. Ik ben er dan ook trots op dat we daarin zijn geslaagd. De Groene Rivier Plus- variant van het project Hoog Water Den Bosch kan een prachtig voorbeeld worden van een goed doordacht integraal plan. Met ruimte voor meerdere gebruikersfuncties, robuust, klimaat- bestendig en alle mogelijkheden voor duurzame waterberging. Ik hoop dat we de kansen en mogelijkheden kunnen benutten om deze visie te gaan realiseren. ’s-Hertogenbosch

Haverkampen

Vlijmen Noord Zuid BRON: ARCADIS BRON: Ruimte voor A59 ‘op poten’ WATER waterberging A59 ‘op poten’

Eén van de mogelijkheden om de noord- zuid barrière op te heffen is om de A59 ‘op poten’ te zetten. Deze variant, ook wel Groene Rivier Plus-variant genoemd, biedt belangrijke kansen voor water- gerelateerde natuur, waarbij de ambities Door de klimaatverandering moet Nederland rekening houden met meer extreme kunnen groeien naarmate de overklui- neerslag en een hoger waterpeil in watergangen en meren. De kans op waterover- zing breder is. Door de A59 op poten te last in laaggelegen gebieden neemt toe. Maatregelen om droge voeten te houden zetten wordt de Vughtse Gement (ten zijn inmiddels noodzakelijk geworden. Ruimte voor waterberging is één van de zuiden van De Moerputten) verbonden maatregelen waarnaar wordt gekeken. met het Engelermeer en verder noordwaarts. Het biedt niet In het kader van het project Hoog Water Den Bosch (HoWaBo) wordt het gebied tussen alleen belangrijke kansen voor water- Vlijmen en ’s-Hertogenbosch geschikt gemaakt voor waterberging. Water voor retentie gerelateerde natuur, maar ook voor moet hier in de toekomst van zuid naar noord onder de A59 door kunnen stromen. migratie van fauna tussen de gebieden ten noorden en zuiden van de A59. Daarnaast dient er vanuit het streekplan een noord-zuid gerichte landschaps- De mogelijkheden voor recreanten om ecologische zone te worden gerealiseerd. De A59 vormt hiervoor echter een barrière. bijvoorbeeld een ‘rondje ’s-Hertogen- Aangezien er in de komende tien jaar groot onderhoud gepleegd moet worden aan de bosch’ te maken worden ook verbeterd. viaducten van de snelweg, zijn er kansen om een en ander te combineren. Dit biedt meerwaarde voor de ontsluiting van stedelijke gebieden in combinatie met ontwikke- Een A59 op poten, oftewel een nat eco- ling van natuur, landschap en recreatie. duct, heeft in het kader van de Corridor- studie A59 de voorkeur. Beleidsmatig is deze variant echter niet verankerd. Bestaand beleid blijft vooralsnog het uitgangspunt. Bij verdere uitwerking van de gebiedsvisie worden het draagvlak en de haalbaarheid verder onderzocht. corridorstudie A59 | 21 LandbouwAgrarisch Glas- Zoeklocatie Compensatie- gebied tuinbouw glastuinbouw opgave

22 | corridorstudie A59 Frans van Hulten, Voorzitter ZLTO afdeling Oostelijke Langstraat

De intentie om knelpunten in de regionale verkeersstructuur op te lossen heeft geleid tot een integrale gebiedsvisie. Beleidsdoelen en wensen op het gebied van water, natuur en landschap konden hierop meeliften. Gedurende het proces hebben wij ingezet op duurzame ontwikkelings- kansen voor de land- en tuinbouw. Deze zijn beschreven in het compensatiebeleid en worden op de kaarten weergegeven. De komende tijd zullen wij er scherp op blijven toezien dat dit in de praktijk ook uitgevoerd wordt. Compensatie

Voor compensatie kan gebruik worden gemaakt van één of meer van de volgende mogelijkheden:

> Kavelruil > Kavelverbeteringswerken > Verbeteren van bereikbaarheid > Ruilgronden en vervangende gronden Compensatie Zoeklocatie LANDBOUW glastuinbouw

De verkeerskundige en ecologische ontwikkelingen in het gebied hebben gevolgen voor de landbouw. Versnippering van het landbouwareaal moet zoveel mogelijk worden voorkomen. Er zal gezocht moeten worden naar compensatie.

Een groot deel van het open gebied rond de A59 is agrarisch in gebruik. Zowel grasland, akkers als glastuinbouw zijn in het gebied te vinden. Voor een gezonde bedrijfsvoering wordt door de agrarische sector gestreefd naar schaalvergroting en verbreding (in- komsten ook uit andere bronnen, zoals recreatie). Uiteraard verschillen de ambities en mogelijkheden sterk van bedrijf tot bedrijf.

COMPENSATIE Uitgangspunt in de Corridorstudie is dat agrariërs niet te maken krijgen met een ver- slechtering van hun bedrijfsvoering. In de Corridorstudie wordt een deel van landbouw- gronden bestemd voor andere functies. Dat kan leiden tot versnippering van agrarische percelen. In hoeverre individuele ondernemers door dit plan worden geschaad verschilt uiteraard sterk van bedrijf tot bedrijf. Het bepalen van de schade en de mogelijkheden deze te compenseren is daarom bij uitstek maatwerk.

BEDRIJFSONTWIKKELING De kansen op verbreding en schaalvergroting voor agrarische bedrijven geven invulling aan duurzame bedrijfsontwikkeling in het agrarische gebied tussen ’s-Hertogenbosch en Waalwijk. Verbreding en schaalvergroting zullen dan wel in de ruimtelijke plannen moeten worden opgenomen. In het gebied is ook behoefte aan uitbreiding van de glastuinbouw. Hiervoor is een zoeklocatie aangewezen in de gemeente Heusden. In overleg met de landbouwsector wordt hier verder onderzoek naar gedaan. corridorstudie A59 | 23 J][j]Yla]n]jZaf\af_ ¾Gee]lb]¿ \a[`lZab`mak

24 | corridorstudie A59 Verbeteren Investeren in Extra voorzien- RECREATIE noord-zuid fiets- en wandel- ingen bewoners verbindingen routes

Voor het hele gebied geldt dat de A59 een fysieke barrière vormt voor de noord- zuidverbinding. Juist deze noord-zuidverbinding laat een mooie verscheidenheid aan landschap en cultuurhistorie zien met bijvoorbeeld de vestingstad Heusden in het noorden en Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen in het zuiden.

Niet alleen natuur en water profiteren van het opheffen van de A59-barrière, ook recreatie. In eerdere hoofdstukken is al beschreven hoe aanpassingen aan de A59 de barrière kunnen slechten of verminderen. Recreatieve noord-zuidverbindingen kunnen hier als het ware op meeliften.

FIETS- EN WANDELROUTES Met de investeringen in recreatie en landschapsbeleving wordt het gebied aantrek- kelijker voor recreanten van buiten de regio. Daarvoor zullen betere voorzieningen worden gerealiseerd en zijn investeringen gewenst in fiets- en wandelroutes, kano- routes, ruiterpaden en de verbindingen tussen stedelijk en landelijk gebied.

EXTRA VOORZIENINGEN BEWONERS Met de ontwikkeling van landschapszones en de verbreding van landbouwbedrijven komen er meer recreatieve voorzieningen voor de bewoners. Het opwaarderen van fietsroutes is ook voor hen een welkome ontwikkeling, vooral als hiermee ook woon-werkroutes beter met elkaar worden verbonden.

corridorstudie A59 | 25 NAWOORD Hoe verder?

De regio heeft in korte tijd een belangrijke stap gezet in de De komende tijd wordt er een aantal zaken opgepakt die verder ontwikkeling van het gebied tussen ’s-Hertogenbosch en zullen bijdragen aan de totstandkoming van de visie: Waalwijk. In een uniek proces, dat gestalte kreeg in de > Instandhouding van de Stuurgroep Corridorstudie A59 om Mastercase A59, zijn alle belanghebbenden - van bestuurder sturing te geven aan het proces en overzicht te houden op tot actiegroep - betrokken geweest bij de totstandkoming de ontwikkelingen in het gebied. van een toekomstvisie op het gebied rondom de Maasroute. > Uit de projectgroep zal een programmateam voortkomen die Een dergelijk draagvlak voor de ontwikkeling van een om- de gebiedsvisie gaat omzetten in een plan van aanpak voor het vangrijk gebied is uniek en biedt een stevige basis voor de vervolg. Onderdelen van het plan van aanpak zijn onder andere volgende stap: het realiseren van de visie. regionale, nationale en internationale lobby, een communicatie- plan, een voorstel voor de organisatiestructuur en een eerste De realisatie van de gebiedsvisie is uiteraard niet één project inzicht in de financieringsmogelijkheden. met een duidelijke kop en staart. De realisatie zal via verschil- > Verdergaand onderzoek naar de financieringsmogelijkheden lende sporen lopen, tezamen een kleurrijk caleidoscopisch van de voorgestelde maatregelen. geheel vormend van grote en kleine projecten, initiatieven en > Aandacht voor de fasering van de diverse projecten, afhankelijk onderzoeken, waarbij dan weer de ene, dan weer de andere van de noodzakelijke vervanging van enkele viaducten en aan- partij het voortouw neemt. De projecten kennen elk een eigen passing van aansluitingen. momentum en aanpak, maar zullen tegelijkertijd door de > Aandacht voor het eenduidig en consequent blijven uitdragen betrokken personen en organisaties verbonden zijn aan de van de gebiedsvisie in de regio en daarbuiten. Corridorstudie A59. Een belangrijke voorwaarde om de geest van de visie te bewaken in elk van de projecten. Ik kijk ernaar uit om daaraan mijn steentje bij te dragen!

Dick Veen, Procesmanager Corridorstudie A59

26 | corridorstudie A59 Inhoud

1. Inleiding: Corridorstudie A59 5 2. Aanpak: Mastercase A59 7 3. Verkeer 10 Uitgave | Stuurgroep Corridorstudie A59 4. Natuur 17 p/a Gemeente Heusden, Postbus 41, 5250 AA Vlijmen 5. Water 21

Contact | Dick Veen Procesmanager Corridorstudie A59 E [email protected] T (073) 513 17 89

Een uitgebreid rapport met de resultaten van de Corridorstudie A59 kunt u opvragen bij Dick Veen. GEBIEDSVISIE A59 REGIO ’S-HERTOGENBOSCH – HEUSDEN - WAALWIJK DE MAASROUTE STROOMT DOOR