Vooraan in De Communistische Jeugdbeweging Ger Harmsen
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
234 NAW 5/2 nr. 3 september 2001 Vooraan in de communistische jeugdbeweging Ger Harmsen Ger Harmsen Ds Veenweg 58 8456 HS De Knipe Afscheid van Dirk Struik Vooraan in de communis Dirk Struik was heel zijn leven socialist. Zijn Ten Dam maakte in Rotterdam deel uit van oorlog zouden geraken. Voor vele mensen, die werkzame leven omvat zelfs de periode van een kring rond Dr. Willem van Ravesteyn, his- meenden dat Europa daar te beschaafd voor het communisme, onder deze naam, als po- toricus en mede-oprichter van de Sociaal- geworden was, een absurde gedachte.2 litieke macht (1918-1989). Wie zich als com- Democratische Partij (SDP) die opgericht was munist manifesteerde stak zijn nek uit. Struik nadat een deel van de marxistische linker- De Eerste Wereldoorlog dwong respect af voor incasseringsvermogen vleugel onder leiding van David Wijnkoop in Toen deze voorspelling in augustus 1914 ech- waarmee hij, temidden van de anticommu- 1909 uit de Sociaal-Democratische Arbeiders ter toch uitkwam, was voor de jonge weten- nistische heksenjacht van McCarthy in de VS Partij (SDAP) gezet was. Van dit piepkleine schapper Struik de juistheid van de marxisti- kort na de Tweede Wereldoorlog, zijn overtui- partijtje was ook Ten Dam lid. In de kring rond sche analyse van het wereldgebeuren bewe- ging staande hield. Ger Harmsen schetst de Van Ravesteyn, waartoe overigens geen enke- zen en dit bepaalde zijn verdere intellectue- groei van Struiks overtuiging. Hij beschrijft le arbeider behoorde, kwam Struik in aanra- le en wetenschappelijke leven. Het vermogen de opkomst van het communisme als revolu- king met aanhangers van het historisch ma- van het historisch materialisme tot analyse, tionair socialisme in Nederland in het begin terialisme, de maatschappijtheorie van Marx. diagnose en prognose was overtuigend ge- van de twintigste eeuw en Struiks betrokken- Zelf zegt hij hiervan: “Dit kontakt met het mar- bleken en voor de rest van zijn lange leven heid bij de opbouw van deze beweging. xisme opende een nieuwe wereld, zoals het hield Struik hier aan vast. dat voor zoveel anderen heeft gedaan, nog Pas in augustus 1915 sloot Struik zich, bij- Al voor het uitbreken van de Eerste Wereldoor- doet en nog lang zal doen. Het gaf je een ge- na 21 jaar oud, aan bij de SDP, de genoemde log kwam Dirk Struik, geboren in 1894, in de voel van richting; in de beweging kon je wer- afsplitsing van de SDAP. Deze keerde zich on- hoogste klas van de HBS te Rotterdam in nau- ken aan een betere maatschappij verbonden voorwaardelijk tegen de bewapening en de wer contact met de wiskundeleraar G.W. ten met de krachten die de maatschappij zelf on- vaderlandsverdediging. Volgens de aanhan- Dam die hem niet alleen privé meer wiskun- ophoudelijk voortbracht, werken voor een vi- gers der marxistische imperialisme-theorie de bijbracht dan de schoolstof omvatte, maar sioen, maar een dat de werkelijkheid omvat- had de arbeidersklasse bij deze oorlog al- ook kennis liet maken met het socialisme. Ten te. Het intellectueel perspectief was wijd en leen maar te verliezen en niets te winnen. Het Dam, een Delftse ingenieur, had op zijn beurt duidelijk, de geschiedenis kreeg zin.” 1 ging om grondstoffen, afzetmarkten, koloniën de invloed ondergaan van prof. B.H. Pekelha- Op grond van zijn marxistisch inzicht had en gebiedsuitbreiding. De werkelijke vijand ring die onder studenten aan de Delftse Tech- Van Ravesteyn voorspeld dat “de gewapende stond in eigen land. In Nederland bleef dit ge- nische Hogeschool met hart en ziel colleges vrede” niet eindeloos zou voortduren en de lukkig een puur theoretisch debat, maar hoe over socialistische theorieën gaf. imperialistische grootmachten met elkaar in zat het dan met België dat daadwerkelijk door Ger Harmsen Vooraan in de communistische jeugdbeweging NAW 5/2 nr. 3 september 2001 235 tische jeugdbeweging de Duitse legers onder de voet gelopen werd? ten val moesten brengen. Wijnkoop interpel- de Leidse Studenten-Vereeniging tot Studie Anders dan de SDP, kondigden de leidingen leerde in de Tweede Kamer. In zijn memoires van het Socialisme die in 1914 opgericht was. van SDAP en het Nederlandse Verbond van schrijft Struik: Daarbij speelde vooral het napraten een gro- Vakverenigingen (NVV) de klassenvrede, de te rol. Na afloop in het café “onderhielden we ‘godsvrede’, af en schortten de klassenstrijd “De kampen werden evenwel na enige tijd op- ons vol respekt met de rustige Pannekoek, de voor de duur van de oorlog op. Niet de gehe- geheven en verscheidene van de opgeslote- dynamische Wijnkoop, de ironische Van Ra- le eigen aanhang hield zich hier echter aan nen konden de grenzen overschrijden. Zo- vesteyn, de ernstige Van der Waerden, de pes- en NVV-bonden vochten in deze oorlogsjaren als ik zei, er was enig (illegaal uit Sovjet- simistische Bonger of de geestige Mannoury.” nog menige staking uit. Rusland gekregen) geld beschikbaar en een (memoires, p. 207) Struik was het meest on- Hoewel Nederland buiten de oorlog bleef, paar maanden lang kregen sommigen van der de indruk van Henriette Roland Holst en kwam Struik wel degelijk rechtstreeks met de ons in Amsterdam en Rotterdam bezoek van zou later in het Engels aan haar en haar le- gevolgen van de oorlog in aanraking. Al direkt personen die wat reisgeld wilden hebben. Het vensovertuiging een prachtige levensschets stroomden Belgische vluchtelingen in grote was een karwei om uit te zoeken wie dat geld wijden. In zijn memoires typeerde hij haar aantallen naar Nederland. Maar ook kwamen nodig hadden en wie niet. Mijn vader en zijn als volgt: “Mevrouw Holst was niet bepaald duizenden politieke vluchtelingen en deser- huishoudster moeten vaak raar opgekeken de beste spreekster, met haar soms meisjes- teurs uit Duitsland, Polen en Rusland naar Ne- hebben als ze de zonderlinge klanten zagen achtige bewegingen en enigszins hese stem, derland. Dit leverde veel politieke contacten die Anton [zijn broer] en ik in ons partijwerk maar je vergat dat allemaal als je eenmaal op. Met de terugkeer na de oorlog had ook hadden opgepikt, armzalig geklede personen meegesleept was door de inspiratie van haar Struik bemoeienis. De meeste problemen le- die op de meest onverwachte uren kwamen totale toewijding aan de beweging, sprekend verden enige duizenden Russen op die door opdagen en in gebroken Nederlands om geld van hart tot hart, van geest tot geest, oproe- de Nederlandse regering, uit angst voor revo- kwamen vragen. Maar we konden althans een pend tot studie en aktie — een zeldzame kom- lutionaire propaganda, voor een deel in kam- aantal serieuze socialisten helpen, al ben ik binatie van intellectuele helderheid en be- pen werden opgesloten. Aangezien de rege- bang dat we ook wel eens door nietsnutten heerste emotie bij deze dichteres.” (memoi- ring elk contact met het nieuwe bolsjewisti- bedrogen werden.” (memoires, p. 230–231) res, p. 207) sche bewind vermeed, was het bijna onmoge- Struik werd niet alleen lid van de SDP, lijk de repatriëring te regelen. Bovendien wil- De Zaaier maar ook van de revolutionair-socialistische de de regering de mannen dienst laten nemen In zijn studietijd te Leiden hoorde Struik tal jeugdbond De Zaaier. Eerst iets over de voor- in de geallieerde legers die het sovjet-bewind van vooraanstaande socialisten spreken voor geschiedenis van deze jeugdbond. De Zaai- 236 NAW 5/2 nr. 3 september 2001 Vooraan in de communistische jeugdbeweging Ger Harmsen er was op 10 mei 1901 door SDAP’ers opge- De Zaaier leidde daardoor een kwijnend be- de vrije jeugdbeweging. richt met als hoofdtaak de strijd tegen het staan en dat deze niet overleed was te dan- Bewust schoof Van Gool bij verschillende militarisme te voeren. De naam, een bijbel- ken aan de inzet van Andries van Gool, die gelegenheden Struik naar voren om zelf wat se metafoor, stamde van Roland Holst, op namens de SDP zitting nam in het bestuur op de achtergrond te kunnen blijven. Hij zet- haar beurt geïnspireerd door Multatuli. Op van De Zaaier, en aan de voorzichtige steun te Struik ook aan het schrijven, maar, volgens het Brusselse congres der Socialistische In- van de Vlaamse Jonge Garde.3 De Zaaier mis- zijn zeggen tegen Wijnkoop, hield hij daarbij ternationale in 1900 hadden de aangesloten te echter de steun van Roland Holst die nog wel diens hand vast. Toen Van Gool kort daar- nationale partijen de opdracht gekregen anti- enige jaren in de SDAP bleef en De Zaaier kon na, in oktober 1919, overleed, schreef Struik militaristische socialistische jeugbonden te zich moeilijk onttrekken aan de opgedrongen voor De Nieuwe Tijd een in memoriam vol res- stichten. De SDAP-leiding kweet zich met wei- liefde van de dogmatische SDP.4 pekt en bewondering. Van Gool was, hoewel nig enthousiasme van deze taak, want aan In deze jeugdorganisatie ging het dood- sterk dogmatisch ingesteld en met een op- de opstandige jongerenclubs waar ze in hun ernstig toe. Van naar buiten trekken, van de treden dat aan dat van een ouderwetse do- jonge jaren in de oude beweging van Domela natuur genieten, van musiceren of naar een minee deed denken, in de praktijk vaak heel Nieuwenhuis mee te maken hadden gehad of concert gaan was weinig of geen sprake, laat soepel uit de overtuiging dat zijn opvatting zelfs lid van geweest waren, dachten ze met staan van frivoler vormen van amusement, zo- toch zou zegevieren. Daarbij had hij de voor weinig geestdrift terug. als dansen of sportbeoefening. Het bleef bij een oudere jeugdleider zeldzame eigenschap Henriette Roland Holst was echter de drij- een enkele picknick. Er werd gecolporteerd, noch zichzelf te zoeken noch te willen domi- vende kracht en wist ook door te zettten dat gekalkt, actie gevoerd en voor alles vergaderd neren. Hierdoor wist hij kader te vormen en De Zaaier een politiek en organisatorisch zelf- en gediscussieerd.