WWW. .PL SZTUMINFORMATOR MIASTA I GMINY STYCZEŃ - KWIECIEŃ 2021 ISBN 978-83-66273-88 -7 SOŁECTWA: BIAŁA GÓRA CZERNIN UL. DOMAŃSKIEGO GOŚCISZEWO GRONAJNY KĘPINA KONIECWAŁD KOŚLINKA NOWA WIEŚ PIEKŁO PIETRZWAŁD POSTOLIN SZTUMSKA WIEŚ UŚNICE ZAJEZIERZE

Klimatyczny grant s.6

Wsiąść do pociągu Zapomniany Drzwi do świata Tak długo ciągnie się Z wszystkich Donimirskich Dzięki współpracy z fi rmą modernizacja linii rodem z Ziemi Sztumskiej ADM Czernin sztumska kolejowej Malbork-Grudziądz, Antoni (1856-1912) jest „Jedynka” i „Dwójka” że sztumianie już zapomnieli, najmniej docenionym. posiada multimedialne że mogą korzystać z pociągów. Czas to zmienić. pomoce naukowe. Str. 7 Str.8-9 Str. 14 Z miasta i gminy w skrócie GRUDZIEŃ

Burmistrz Sztumu Leszek Tabor podpisał w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Pomorskiego umo- wę o przyznanie pomocy na przebudowę drogi gminnej w Koniecwałdzie o długości prawie 400 m, biegnącej przy terenach Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Na inwestycję, której koszt szacowany jest na 700 tys. zł otrzymaliśmy dofi nansowanie w wysokości 388 tys. zł. Do Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych Gmina złożyła 3 wnioski o dofi nansowanie inwestycji polegają- cych na termomodernizacji budynku przychodni przy ul. Chełmińskiej i Słowackiego, przebudowie ul. Moraw- skiego oraz budowie kanalizacji sanitarnej w Zajezierzu. Łączna wartość tych inwestycji to prawie 5 mln zł, z czego W niecodziennym miejscu, bo na ulicy Mickiewicza, lądo- wnioskowane dofi nansowanie wynosi ponad 4 mln zł. wał śmigłowiec Lotniczego Pogotowia Ratunkowego we- zwany do chorego mieszkańca domu w sąsiedztwie skle- STYCZEŃ pu Media Expert. Wcześniej zamknięto drogę na ruchu.

Do mieszkańców miasta i gminy powyżej 70 roku życia LUTY trafi ły ulotki, w których burmistrz Leszek Tabor zapraszał do udziału w narodowym programie szczepień przeciw Sztum oraz Piaseczno jako jedyne gminy z Polski otrzy- Cowid 19 oraz informacja, kogo gmina dowiezie do punk- mały pieniądze na projekty w ramach Europejskiego In- tu szczepień. strumentu Miejskiego. Leszek Tabor podpisał umowę na pozyskany grant w wysokości 60 tys. euro (ok. 270 tys. zł)

MARZEC

Sztumski Sztab Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomo- cy zebrał 32 772,43 złotych na zakup sprzętu dla laryn- gologii, otolaryngologii i diagnostyki głowy. Mimo ogra- niczeń spowodowanych pandemią niewiele brakowało, Państwo Maria i Mieczysław Pokojscy ze Sztumu ode- a pobilibyśmy dotychczasowy rekord sztumskich zbiórek, brali medale z okazji 50-lecia pożycia małżeńskiego. Bur- który wynosi 35 tys. zł. Dziękujemy za wirtualną kwestę mistrz Sztumu Leszek Tabor złożył jubilatom serdeczne do eSkarbony, za przekazywanie przedmiotów na aukcje gratulacje i życzenia wielu pięknych chwil oraz szczęśli- Allegro i ich licytowanie. wej podróży do kolejnych jubileuszy. Burmistrz Leszek Tabor podpisał umowę z fi rmą STRA- BAG z Piaseczna na przebudowę dróg gminnych - No- wowiejskiego (przy Zakładzie Karnym) i Gdańskiej. Koszt inwestycji wynosi nieco ponad 2 mln 550 tys. zł.

INFORMATOR MIASTA I GMINY SZTUM. Wydawca: Urząd Miasta i Gminy w Sztumie, 82-400 Sztum, ul. Mickiewicza 39, tel. 55 640 63 83, e-mail: [email protected]. Druk i łamanie: Wydawnictwo Precjoza, al. Wolności 48/11, 42-202 Częstochowa STRONA BURMISTRZA

Miło znowu spotkać się z Państwem na łamach magazynu samorządo- wego, którego wydawanie - po licz- nych sugestiach mieszkańców przy- zwyczajonych do tradycyjnej prasy - wznowiamy po kilkumiesięcznej przerwie. Miałem nadzieję, że taki powrót będzie także oznaczać, że nastał czas względnej normalności. Niestety, tak nie jest. Kiedy piszę ten tekst, kraj został objęty obostrzonymi zasadami bezpieczeństwa związany- mi z pandemią. Podzielę się w tym miejscu najważ- niejszymi tylko informacjami. Pod- czas styczniowej sesji Rady Miejskiej został uchwalony budżet miasta i gminy na 2021 rok. Zaplanowano w nim po stronie dochodów nieco po- nad 82 mln 420 tys. zł i 94 mln 334 zł po stronie wydatków. Deficyt zostanie pokryty z nadwyżki budżetowej z lat poprzednich oraz kredytu. Określiłbym, że jest to budżet zbi- Zabiegaliśmy jednocześnie, aby dro- Liczymy, że we współpracy z samo- lansowany. W tych trudnych cza- ga krajowa, która przebiega przez rządem wojewódzkim oraz powiatem sach prawie 13 mln przeznaczamy miasto, została całkowicie zmoder- sztumskim rozpoczniemy prace nad na inwestycje. Zagwarantowaliśmy nizowana, z rondami, poprawiają- koncepcją węzła integracyjnego pieniądze na kontynuację gminne- cymi bezpieczeństwo. Dzięki dobrej w okolicy dworca PKP. To bardzo go programu remontów gruntowych współpracy z gdańskim oddziałem ważne, aby po zakończeniu moder- dróg w sołectwach płytami jumbo GDDKiA, zrozumieniu przez dyrekcję nizacji trasy kolejowej Malbork-Gru- oraz modernizację dróg osiedlowych naszych potrzeb, to się w pełni udało. dziądz stworzyć warunki, by zachęcić - Morawskiego, Gdańskiej i Nowo- Dlaczego było bardzo ważne? do korzystania z pociągów. Węzeł wiejskiego w Sztumie. W najbliższej ma łączyć komunikację publiczną, Nie wszyscy zdają sobie sprawę perspektywie są kolejne. Dlatego PKP, autobusową, samochodową, z tego, że gdy powstanie obwodnica, zostanie wykonana dokumentacja potrzebne są parkingi i bezpieczne ta droga przestanie mieć katego- pozwalająca na remonty ulic osiedla dojścia i dojazdy. rię krajową! Odcinek przebiegający Reja (za sklepem) w Sztumie oraz przez miasto być może będzie mu- Wracając do przyjętego budżetu. Jest Zielnej, Okrężnej, Topolowej i Krótkiej siała przejąć gmina, a na utrzyma- w nim zagwarantowane współfinan- w Czerninie. nie, remonty nie otrzyma pieniędzy. sowanie budowy nowej oczyszczalni Jeśli już piszę o naszych drogach, to Gdyby nam przekazano zniszczoną ścieków, największej naszej inwesty- trzeba kilka zdań poświęcić obwod- drogę, to trzeba byłoby ją zmoderni- cji, której nasza spółka PWiK sama nicy Sztumu, zapisanej w rządowym zować kosztem innych inwestycji. Już by nie udźwignęła. programie. W marcu Generalna Dy- teraz mamy sygnały, że Generalna Wszystkie jednostki samorządu mają rekcja Dróg Krajowych i Autostrad Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad zapewniony odpowiedni poziom dofi- wybrała firmę, która przygotuje do- nie będzie prowadziła żadnych kosz- nansowania. Dodam, że aż 45 proc. kumentację. Jako Miasto i Gmina towych prac na odcinku, który ma dołożymy do funkcjonowania gmin- włączamy się w prace nad obwod- w przyszłości przekazać. nej oświaty, bo pieniądze płynące nicą, dostosowując do tej inwestycji W tym roku zakończy się moderni- z ministerstwa od lat nie wystarczają. plan miejscowy, a na kolejnym etapie zacja drogi na Zajezierze, a także wydamy opinię środowiskową. ulic Gdańskiej i Nowowiejskiego przy Leszek Tabor Starania samorządu o obwodnicę Zakładzie Karnym. Sztumu mają swoją długą historię.

BIULETYN INFORMACYJNY MIASTA I GMINY SZTUM | 3 Dwa giganty na Spokojnej Specustawa mieszkaniowa z 2018 roku, zwana również ,,lex dewelo- per” miała na celu przyspieszenie realizacji inwestycji. Już podczas jej przygotowywania padały zastrzeże- nia, że stanie się źródłem konfliktów społecznych i chaosu architekto- nicznego.

Korzystający ze specustawy inwe- stor zwrócił się do Rady Miejskiej w Sztumie o zgodę na zlokalizowania przy ulicy Spokojnej dwóch pięciopię- trowych budynków wielorodzinnych z 234 mieszkaniami, lokalami usłu- gowymi i 396 miejscami postojowymi w trzykondygnacyjnym podziemnym To radni zdecydują, czy dwa pięciopiętrowe bloki z trzypiętrowymi garażami staną przy Spokojnej. garażu. To olbrzymia inwestycja, której zre- GŁÓWNE ZASTRZEŻENIA: Po odrzuceniu wniosku burmistrz alizowanie doprowadzi m.in. do rady- Bezpieczeństwo. Zaplanowany Leszek Tabor zaprosił na spotkanie kalnego przekształcenia przestrze- dojazd do nowych budynków wą- projektantów wnioskodawcy z Miej- ni urbanistycznej tej części miasta. ską, jednokierunkową ulicą Ko- sko-Gminną Komisją Architektonicz- Wtedy już nie wieża kościoła będzie nopnickiej (przy kościele), na za- ną. Chodziło o to, by wspólnie znaleźć dominowała nad okolicą, ale dwa kręcie drogi powiatowej, stwarza rozwiązanie, dające zielone świa- klockowate, wielkie bloki, niepasują- zagrożenie dla pieszych i kierow- tło dla tej inwestycji. W spotkaniu, ce do niewielkiego miasta. ców. Ulica już jest zakorkowana w którym uczestniczyła on-line także część radnych, wziął udział inwestor, Pierwszy wniosek inwestor złożył w czasie odbywających się nabo- ale bez swoich projektantów. Trwało w grudniu ub. roku. Analizowali go żeństw, a co dopiero mówić, gdy dwie godziny. Generalnie inwestor radni i Miejsko-Gminna Komisja Ar- dojdzie strumień samochodów nie zgodził się z zastrzeżeniami doty- chitektoniczna. Efekt analiz i dyskusji z projektowanych bloków. czącymi budynków i na wprowadza- można streścić następująco: popie- Sprzeczność z istniejącą zabu- nie do nich zmian. ramy budowę bloków z mieszkaniami dową. Dwa „klockowate” budyn- na wynajem, ale nie za cenę bezpie- ki, których szerokość i długość W efekcie inwestor złożył ponownie czeństwa i dobrych warunków życia jest dwukrotnie większa od ist- wniosek, który 19 marca został za- dotychczasowych i przyszłych miesz- niejących obecnie bloków osie- mieszczony w Biuletynie Informacji kańców ulicy Spokojnej i okolicznego dla Renawa, rażąco odbiegają od Publicznej Urzędu Miasta i Gminy osiedla, tzw. Zydlungów. otoczenia i burzą istniejący ład ar- Sztum, uruchamiając procedurę wy- dania zezwolenia przez Radę Miejską. Z tego powodu podczas sesji w lutym chitektoniczny. Wniosek różni się od poprzedniego radni nie wyrazili zgody na inwestycję Radni brali też pod uwagę fakt, że tym, że przewiduje inne rozwiązane w przedstawionym im kształcie. złożony wniosek miał wady i braki dojazdu do bloków - od strony ulic formalne. Spokojnej i Kochanowskiego.

Przybędzie sklep na osiedlu

Sklep Dino Polska powstaje przy ul. Spokojnej. Sieć zgodnie ze swoją strategią nie udziela informacji o nowych inwesty- cjach. Z tablicy informacyjnej budowy można wyczytać, że zakończenie robót nastąpi w końcu czerwca. Poszukuje też pracowników do marketu.

4 | BIULETYN INFORMACYJNY MIASTA I GMINY SZTUM Burmistrz nagrodził kajakarzy i działaczy sportowych

Ryszard Mazerski (z lewej) został nagrodzony m.in. za szeroką ofertę zajęć sportowo-rekreacyjnych.

Pod koniec minionego roku odbyło się on-line wręczenie nagród Burmistrza Miasta i Gminy Sztum dla sportowców, trenerów i działaczy sportowych za wybitne osiągnięcia we współzawodnictwie krajowym i międzynarodowym. Ubiegły sezon stał pod znakiem sukcesów młodych kaja- karzy, skąd nagrody otrzymali: Oliwia Majewska - zawod- niczka Uczniowskiego Klubu Sportowego Sokolik Czernin, członkini kadry Polski juniorów; Miłosz Kamiński - UKS Sokolik, członek kadry Polski juniorów młodszych oraz Grudniowe spotkanie on-line burmistrza Kacper Traczewski z Klubu Sportowego Victoria Sztum, Leszka Tabora z laureatami nagród. członek kadry Polski juniorów. nie udziału w zawodach lekkoatletycznych oraz nordic Wyróżniono także trenerów młodych medalistów: Piotra walking mieszkańcom w trudnych warunkach pandemii Ciesielskiego (UKS Sokolik) oraz Marka Kuczewskiego COVID-19. (Victoria). W marcu trójka młodych kajakarzy otrzymała także sty- Ryszard Mazerski, znany działacz sportowy, prezes Lek- pendia sportowe Burmistrza Sztumu na 2021 rok. Uro- koatletycznego Klubu Sportowego Zantyr Sztum otrzymał czystość odbyła się również on-line. nagrodę za przygotowanie szerokiej oferty zajęć sporto- Jeszcze raz gratulujemy wszystkim nagrodzonym oraz wo-rekreacyjnych, organizację zawodów oraz umożliwie- stypendystom! Otwarty konkurs ofert na realizację zadań publicznych w 2021 roku W kwietniu zaplanowano ogłoszenie otwartego konkursu ofert na realizację zadań zleconych przez Miasto i Gminę Sztum organizacjom pozarządowym oraz podmiotom prowadzącym działalność pożytku publicznego. W ramach konkursu organizacje pozarządowe będą mogły ubiegać się o wsparcie zadań z zakresu: • turystyki • ochrony i promocji zdrowia • edukacji, oświaty i wychowania • kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w tym zadania z zakresu animacji przestrzennej • kultury fizycznej i sportu - dofinansowanie wkładu własnego organizacji pozarządowych do projektów grantowych realizowanych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, działanie „Wsparcie dla roz- woju lokalnego w ramach inicjatywy LEADER”, służących realizacji zadań publicznych Miasta i Gminy Sztum Informacje na temat konkursu udostępnione zostaną na stronie internetowej www.sztum.pl w zakładce dla organizacji pozarządowych.

BIULETYN INFORMACYJNY MIASTA I GMINY SZTUM | 5 Sztum z klimatycznym grantem Sztum oraz Piaseczno jako jedy- ne gminy z Polski otrzymały grant w ramach Europejskiego Instru- mentu Miejskiego.

- Konkurencja była ogromna. Z Eu- ropy złożono 256 wniosków, z czego wybrano 30, a z naszej części Europy 11. Projekt, który zgłosiliśmy doty- czy energii i klimatu, a więc spraw, z którymi spotykamy się na co dzień - mówi burmistrz Leszek Tabor, któ- ry podpisał umowę na pozyskany grant w wysokości 60 tys. euro (ok. 270 tys. zł).

Środki pozwolą na sporządzenie W ramach programu zostanie wykonana analiza budowy nowych źródeł odnawialnych oraz koncepcji inwestycyjnej w zakresie magazynów energii. unowocześnienia gospodarki wod- no-ściekowej w naszej gminie. Za- Wnioski w konkursie oceniane były zany z zarządzaniem projektem i za- planowano m.in. wykonanie analiz z uwzględnieniem kryteriów: wiel- angażowaniem interesariuszy. dotyczących budowy nowych źró- kość inwestycji, oszczędność energii, deł odnawialnych oraz magazynów struktura zarządzania, zaangażowa- Europejski Instrument Miejski energii. Celem przedsięwzięcia jest nie interesariuszy, zgodność z cela- (EUCF) jest finansowany z progra- dążenie do samowystarczalności mi EUCF. Aplikacja Sztumu została mu Unii Europejskiej Horyzont 2020 energetycznej, segmentu dostaw oceniona na 20.1/25 punktów. Zwró- w zakresie badań naukowych i inno- wody, kanalizacji oraz oczyszczania cono przy tym szczególną uwagę na wacji. Wspiera samorządy w ich dzia- ścieków. bardzo wysokiej jakości pomysł zwią- łaniach na rzecz klimatu i energii.

Projekt Europejski Instrument Miejski, dofinansowanie z programu Unii Europejskiej Horyzont 2020 w zakresie badań naukowych i innowacji na podstawie Umowy o dotację nr 864212

Zgłoś, czym ogrzewasz dom Od 1 lipca właściciele/zarządcy bu- dynków mieszkalnych i niemieszkal- nych będą musieli zgłaszać, czym je ogrzewają. Informacje te trafią do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków, co pomoże w walce o czyste powietrze. Według Europejskiej Agencji Środo- wiska w 2018 roku tylko pył zawie- szony PM 2,5 był powodem ponad 46 000 zgonów w Polsce. System jest przeznaczony do reali- zacji ustawowych zadań związanych Deklaracje dotyczące źródeł ogrze- Na złożenie deklaracji będzie 12 mie- z ochroną środowiska, termomoder- wania budynków będzie można skła- sięcy, a przypadku nowo wybudowa- nizacją i walką z ubóstwem energe- dać elektronicznie. Przewidziano też nych budynków 14 dni od uruchomie- tycznym. formę papierową. nia źródła ciepła.

6 | BIULETYN INFORMACYJNY MIASTA I GMINY SZTUM Zapomniane pociągi… Tak długo ciągnie się modernizacja linii kolejowej Malbork-Grudziądz, że sztumianie już prawie zapomnieli o tym, że mogą korzystać z pocią- gów. - Prace trwają cztery lata i końca nie widać - powiedziała posłanka Lewicy Beata Maciejewska, która występo- wała w grudniu z interpelacją posel- ską w sprawie opóźnień. 9 marca odwiedziła teren budowy z burmistrzem Leszkiem Taborem. - Mam nadzieję, że dzięki zaangażo- waniu pani poseł inwestycja nabierze tempa, bo jest ona bardzo ważna dla Sztumu, a komunikacja zastępcza nie rozwiązuje problemu - stwierdził burmistrz Tabor. - Już 3 lata temu zakupiono z funduszy szwajcarskich - Drugi poważny problem, oprócz powstały tu parkingi i bezpieczne 4 nowoczesne składy pociągów, aby zakończenia inwestycji, to zagospo- dojścia i dojazdy. Przez te kilka lat re- kursowały na tej linii. Na razie jeżdżą darowanie terenu wokół dworca - do- montu mieszkańcy odwykli od korzy- po Kaszubach. daje burmistrz. - Liczymy bardzo, że stania z pociągów. Trzeba ich do tego Inwestycja się ślimaczy, a na dodatek z PKP i samorządami - wojewódzkim znowu zachęcić. samorządy, na terenie których jest i powiatem sztumskim uda nam się Poseł Beata Maciejewska, która jest ona realizowana, nie są informowane opracować dokumentację i wybu- w Sztumie częstym gościem ma filię o jej przebiegu i planach. Nie wiado- dować węzeł integracyjny, aby łą- swojego biura przy ul. Mickiewicza mo np., co dalej z budynkiem byłego czyć komunikację publiczną, PKP, 39. Prowadzi je Dominik Płotka. dworca. autobusową, samochodową, żeby

Wraz z nadejściem wiosennej aury rozpoczął się kolejny etap wieloletniego program mo- dernizacji dróg gminnych płytami jumbo. Powstaną Wykonawca wznowił roboty pozostałe do wy- konania z ubiegłorocznego projektu. W ra- kolejne jumbostrady mach realizowanej umowy kończą się prace przy odcinkach dróg gminnych w Barlewicz- kach, Czerninie, Sztumskiej Wsi, ul. Domań- skiego (Szwedzka Droga), Koniecwałdzie (w kierunku Koślinki), Nowej Wsi, Kępinie, Gościszewie, Postolinie i Parowach. Zaawansowane są prace nad programem modernizacji dróg gminnych na rok 2021 r. Została opracowana dokumentacja na mo- dernizację odcinka Koniecwałd-Koślinka o długości 1100 mb. Zawarto umowę na wy- konanie dokumentacji projektowej kolejnych dróg o łącznej długości 17 550 mb. Na roz- strzygnięcie czeka przetarg na wyłonienie wykonawcy I części prac. Obejmuje on 6700 mb dróg w Zajezierzu, Piekle, Koślince, Par- parach, Uśnicach, Kępinie, Sztumskim Polu, Goraju i Białej Górze. Zmodernizowana droga w Sztumskim Polu.

BIULETYN INFORMACYJNY MIASTA I GMINY SZTUM | 7 On musi wrócić do swoich mierowski i Józef Kościelski - roztrząsali, jak bronić Po- laków przed wynarodowieniem w zaborze pruskim. Cie- kawe, że cała trójka zajmie się za kilka lat posłowaniem do parlamentu niemieckiego. Donimirski przez jedną ka- dencję (1874-1877), wybrany z okręgu chojnicko-tuchol- skiego. Jednak już jako publicysta problematyką parla- mentarną będzie zajmował się przez całe życie. Dodajmy, że w 1899 roku jego kolega Józef Kościelski ufundował w swojej posiadłości w Miłosławiu pomnik Juliusza Słowackiego, pierwszy na ziemiach polskich. Podczas odsłonięcia, które stało się wielką uroczystością patriotyczną, piękną mowę wygłosił Henryk Sienkiewicz, który przyjechał z Donimirskim. Po uroczystościach pi- sarz został zaproszony do Śmiełowa, gdzie mieszka- ła bratanica Antoniego - Maria Chełkowska, urodzona w Telkwicach. Antoni Donimirski 6 czerwca przypada 175 rocznica urodzin Antoniego TORUŃ I WIEDEŃ Donimirskiego - ekonomisty, prawnika, polityka, ar- Po studiach zakończonych doktoratem wrócił Antoni w ro- cheologa, redaktora, publicysty, działacza spółdziel- dzinne strony, podejmując pracę w pruskiej administracji czego -urodzonego w Buchwałdzie (obecnie Buko- (Kwidzyn, potem Gdańsk). W 1882 roku, mając już pewne wo) w powiecie sztumskim. doświadczenie, przenosi się do Torunia. Obejmuje dyrek- cję polskiego Banku Kredytowego Donimirski, Kalkstein, Choć należał do ścisłej elity intelektualnej swojego cza- Łyskowski, którego współzałożycielem był ojciec. Okres su, pozostaje postacią niemal zapomnianą, także na ro- toruński okazuje się bardzo owocny. Donimirski uczest- dzinnym Powiślu. A przecież bliskie więzy łączyły go m.in. niczy w wielu ważnych inicjatywach Polaków - m.in. za- z pisarzem Henrykiem Sienkiewiczem, pianistą i kom- kładaniu Towarzystwa Naukowego i muzeum w Toruniu. pozytorem Ignacym Paderewskim, a później premierem Zmienia się też jego życie prywatne. W grudniu 1876 roku rządu odrodzonego kraju (1919), czy Stanisławem Wojcie- Donimirski poślubił w Moskwie Eugenię Benisławską. Jej chowskim, wówczas działaczem spółdzielczym, a potem ojciec Bronisław był prawnikiem. Wywodził się ze znanej prezydentem Polski (1922-1926). i zasłużonej rodziny w Inflantach Polskich, miał mają- Był synem Teodora Donimirskiego (1805-1884), właści- tek ziemski w okolicach Dyneburga. Podejrzany o udział ciela majątków ziemskich w Buchwałdzie, Telkwicach w Powstaniu Styczniowym, po wyjściu z aresztu musiał i Brzozówce, wybitnego działacza narodowego na Pomo- opuścić rządową posadę w Petersburgu. Już jako emery- rzu i jego drugiej żony Zofii ze Ślaskich. towany urzędnik rozpoczął praktykę adwokacją przy mo- skiewskim sądzie, stając się znaną postacią tamtejszej Antoni otrzymał staranne wykształcenie. Początkowo palestry. kształcił się w gimnazjum chełmińskim, podobnie jak starszy o rok brat Edward i kuzyn Henryk z Zajezierza. Eugenia, najstarsza z trzech jego córek, słynęła z urody. Należał wówczas do tajnej organizacji filomackiej, sta- Ale… „Jaka niemiła kobieta” - pisał Paderewski w liście wiającej sobie za cel samokształcenie w duchu polskim. do Heleny Górskiej. „To jest wodna żaba zrobiona z naj- Przypłacił to krótkim uwięzieniem. piękniejszego alabastru”. Studiował we Wrocławiu, Heidelbergu i Berlinie. I wów- Donimirski zorganizował żonie, mającej upodobania arty- czas wykazywał się niezwykłą aktywnością. Pełnił funk- styczne, koncert w Toruniu, pomagał w wydaniu „Psałte- cję skarbnika we wrocławskim Towarzystwie Literacko- rza Dawidowego”, przełożonego przez jej dziadka, Kazi- -Słowiańskim. Szybko też znalazł się wśród przywódców mierza Bujnickiego, literata. Towarzystwa Naukowego Akademików Polaków w Berli- Małżeństwo okazało się nietrwałe. Po przeprowadzce Do- nie. Miało ono podtrzymywać i krzewić polskiego ducha nimirskich do Wiednia (1882) Eugenia zaczyna uczęszczać - poprzez samokształcenie w zakresie literatury, języka, na lekcje do najsłynniejszego wówczas nauczyciela gry na historii polskiej, stąd też działała biblioteka i czytelnia. fortepianie - Teodora Leszetyckiego. Spod jego ręki wy- Donimirski przekazał do niej swoje książki, starał się też szło wielu późniejszych wirtuozów, dużo zawdzięczał mu o pozyskanie innych pozycji m.in. w Bibliotece Kórnickiej. (choć złośliwi dodawali, że bardziej jego żonie, pianistce A w ściślejszym kółku studenckim - był tam Roman Ko- Elenie Jessipow) Ignacy Paderewski. Około 1884 roku

8 | BIULETYN INFORMACYJNY MIASTA I GMINY SZTUM Donimirskim rodzi się córka, która z trzech imion używać będzie jednego - Taida. Zostanie śpiewaczką operową, a po pierwszej wojnie światowej poświęci się całkowicie rodzinie. Drogi Donimirskich rozchodzą się po 1887 roku, gdy An- toni przeprowadza się na stałe do Warszawy, prawdopo- dobnie zabierając córeczkę. Zostaje redaktorem „Niwy”, potem przez kilkanaście lat aż do śmierci pełni funk- cję naczelnego dziennika „Słowo”. Eugenia pozostała w Wiedniu, w artystycznym kręgu Leszetyckiego. Zostaje jedną z kilku asystentek mistrza, pomagając w kształce- niu licznych uczniów, a od 1894 roku jest panią Leszetyc- ką. Była nią najdłużej ze wszystkich czterech żon (była tą trzecią). Mistrz zostawił ją dla innej uczennicy, o pół wieku młodszej, utalentowanej pianistki Gabrieli Rozborskiej. Po latach Eugenia określi Dominirskiego krótko: „Drogi Przyjaciel”.

W WARSZAWSKIM KRĘGU Antoni zdobywa uznanie w Warszawie, liczy się nie tylko w dziennikarskim świadku. Organizuje zjazdy środowisk prawniczych, kooperatystów (spółdzielców), był też skarb- nikiem Warszawskiej Kasy Literackiej. W czasie powrotu z kuracji w Nicei poczuł się źle. Umiera w szpitalu Berlinie po operacji 14 maja 1912 roku. Spoczął na cmentarzu św. Jadwigi. W nekrologach, które m.in. dała do „Dziennika Poznań- skiego” i „Słowa” córka Taida, berliński pochówek okre- Eugenia z Benisławskich Donimirska, późniejsza Leszetycka śliła jako tymczasowy. W lutym 1913 roku szczątki Doni- mirskiego zostały przeniesione na warszawskie Powązki. Mobilizował do tego środowisko bliskie dziennikarzowi Ignacy Paderewski. 14 sierpnia, kilka miesięcy po śmierci Antoniego, pisał ze szwajcarskiego Grand Hotelu Hof Ra- gaz do redakcji „Słowa” tak: „Od pierwszej chwili, gdym się o szczegółach pogrzebu ś.p. Antoniego Donimirskiego dowiedział, trudno mi było pogodzić się z tym, ażeby zwłoki takiego prawego Polaka, takiego dobrego syna ojczyzny, miały na zawsze na pru- skiej już spocząć ziemi. Znałem ś.p. Antoniego dobrze, toteż musiałem i cenić go wysoko i kochać serdecznie. On musi powrócić do swoich. Ciężko mu nieraz było na tej polskiej ziemi, ale teraz, po śmierci, będzie mu ona lekką.” W życiu prywatnym nie zaznał zbyt wiele szczęścia - wspominali jego współpracownicy. Z jego opinią (całe ży- cie miał poglądy konserwatywne) liczyli się bardzo nawet jego najzagorzalsi przeciwnicy ideowi. Pracowity, pogod- ny, życzliwie usposobiony do ludzi. Z charakterystycznym uśmiechem. Był też zapalonym miłośnikiem szachów i smakoszem. Lubił podróże, zwłaszcza kolejowe. A może to tylko tak wygląda, czytając jego teksty z wypraw po Europie. Praco- wał przez kilka lat w organie prasowym wiedeńskich ko- lei i może dlatego chętnie promował tę formę zwiedzania świata. Takie dzisiejsze „lokowanie produktu”. Taida Donimirska

BIULETYN INFORMACYJNY MIASTA I GMINY SZTUM | 9 Kogo gmina dowiezie do punktu szczepień? Samorząd zapewnia dowóz tym mieszkańcom miasta i gminy Sztum, którzy z przyczyn obiek- tywnych nie są w stanie sami dotrzeć do punk- tów szczepień w Sztumie. W pierwszej kolejności chodzi o osoby posiadające I grupę inwalidzką lub kategorię niepełno- sprawności R i N, lub mające obiektywne i niemożliwe do przezwyciężenia we wła- snym zakresie trudności w dotarciu do punktu szczepień (np. brak komunikacji). W razie takiej potrzeby po uzyskaniu informacji o terminie szczepienia prosimy z minimum dwudniowym wyprzedzeniem o telefoniczne kontaktowanie się (w godz. 7.30 - 15.30) z koor- dynatorami organizowania transportu, którymi w Urzędzie Miasta i Gminy są: OSP Postolin dowozi do punktu szczepień. Dominika Antoniak, tel. (55) 640 63 21 Wojciech Bednarski, tel. 663 811 583

- Od końca stycznia realizujemy przeciętnie 4 dowozy tygodniowo, głównie dotyczy to miesz- kańców gminy - informuje Anna Zawadka, se- kretarz Urzędu Miasta i Gminy w Sztumie. - Ko- rzystamy z usług lokalnych przewoźników oraz wsparcia gminnych jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych. Dodam, że koordynator ds. szczepień w Gdańsku przekazał nam infor- mację, że planuje się realizację dowozów do końca bieżącego roku. W marcu rozpoczęła się dystrybucja mase- czek jednorazowych, które otrzymaliśmy od wojewody. Mamy kilka stałych punktów, gdzie Punkty odbioru maseczek jednorazowych. chętni mogą się w nie zaopatrzyć. Maseczki tra- fiły także do sołtysów, parafii, zakładów pracy, wspierających nas w tej akcji. Wszystkim za to dziękujemy!

Od 1 lutego rozpoczęło się elektroniczne składanie wnio- MGOPS informuje. sków o świadczenie wychowawcze 500 + na okres 2021/2022. Składanie wniosków o 500+ Obecne świadczenie jest przyznane do 31 maja 2021 r. W celu zapewnienia kontynuacji wypłaty świadczenia od czerwca 2021 r. wnioski należy złożyć najpóźniej do 30 kwietnia 2021 r. Z uwagi na trwający w Polsce stan epidemii zachęcamy do składania wniosków bez wychodzenia z domu za pomocą bankowości elektronicznej oraz platformy ePUAP, PUE ZUS i emp@tia. Osoby, które nie mają możliwości złożenia wniosku elektro- nicznie od 1 kwietnia mogą składać wnioski w formie pa- pierowej.

10 | BIULETYN INFORMACYJNY MIASTA I GMINY SZTUM Senior+ z tabletem Co słychać w Klubie Senior+ AMATOR, który prowadzi Stowarzyszenie „Labuntur Anni”? Pandemia, tak zresztą jak wszędzie, wymusiła zmianę w sposobie działania klubu. A przypomnijmy, że jego podstawowymi celami jest zapewnienie wsparcia dla seniorów z terenu miasta i gminy w formie świadczonych usług aktywizujących. Zdanie, które realizuje stowarzysze- nie, przewiduje organizację zajęć pozwalających na aktywne spędzanie czasu wolnego, m.in. poprzez zaangażowanie ich w działania na rzecz środowiska lokalnego. Zamierza też motywować seniorów do działań na rzecz samopomocy i działań wolontariackich na rzecz innych. Na razie zajęcia odbywają się on-line. Nie wszyscy klubowicze mieli dostęp do komputerów. Ale i na to znalazła się rada. - Obecnie dysponujemy 20 tabletami, które będą są wypożyczane uczest- nikom - informuje Marian Pietrusiak. - Na tablety wgrywane są materiały do zajęć i np. wykłady i prelekcje zrealizowane w czasie funkcjonowania klubu w formule zdalnej. Ale media społecznościowe, do których także przenieśli się klubowicze, nie zastąpią osobistych kontaktów. Widać to było zwłaszcza w krótkich okresach odmrożenia działalności. Gdy będzie to możliwe, klub będzie kontynuować zdecydowaną większość poczynań, które były realizowane w roku 2020 i latach poprzednich. W roku 2021 zrezygnowano z zajęć nauki języka angielskiego (podobne zajęcia od- bywają się w Uniwersytecie III Wieku), a w to miejsce do harmonogramu trafi ły zajęcia komputerowe. Nic nie zastąpi kontaktów osobistych… Pudełka z radością

SENIORZE ZOSTAŃ W DOMU ! Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Potrzebujesz pomocy w zrobieniu zakupów, załatwieniu spraw urzędowych lub innych? w Sztumie, dzięki nawiązanej współpracy z Komi- ZADZWOŃ ! tetem Społecznym Shoebox w Poznaniu, już po raz kolejny pozyskał zestawy kosmetyków dla 20 ko- ➢na infolinię 22 505 11 11 biet doświadczających przemocy w rodzinie. ➢do MGOPS w Sztumie 55 640 63 67 / 55 640 63 33 / 55 640 63 32 Przypominamy, że inicjatywa Shoebox rozpoczęła się w 2015 roku w Londynie. Natomiast w Polsce PRACOWNICY MGOPS W SZTUMIE CHĘTNIE CI POMOGĄ. jest realizowana w Poznaniu od 2017 roku. Więcej informacji o akcji można znaleźć w mediach Pomoc realizowana jest w ramach Solidarnościowego Korpusu Wsparcia Seniorów, który koordynowany jest przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej. społecznościowych na profi lu Project Shoebox. Za kolejny rok owocnej współpracy MGOPS ser- decznie dziękuje!

BIULETYN INFORMACYJNY MIASTA I GMINY SZTUM | 11

Od Akademii Rodzica po opiekę wytchnieniową Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy tych na dialogu i szacunku, rozwią- Społecznej rozpoczął realizację pro- zywania pojawiających się trudności jektu pn. „Siła współpracy - rozwój opiekuńczo-wychowawczych oraz usług społecznych w Mieście i Gmi- poznanie atrakcyjnych form wspól- nie Sztum”, współfi nansowanego nego spędzania czasu wolnego. Przy ze środków Europejskiego Fundu- Miejsko-Gminnym Ośrodku Pomo- cy Społecznej działa Punkt Konsul- szu Społecznego w ramach Regio- tacyjny Poradnictwa Rodzinnego, nalnego Programu Operacyjnego w którym rodzice mogą otrzymać Województwa Pomorskiego na lata zindywidualizowane wsparcie praw- 2014-2020. nika, psychologa czy mediatora. Seniorzy zostali już objęci wsparciem kania, która pozwala im odpocząć od W latach 2021-2023 wsparciem obję- w formie asystenta osoby starszej ciężkiej pracy, jaką wykonują na co te zostaną 74 osoby, w tym rodziny z oraz usług Telemedycyny. Działania dzień, sprawując opiekę nad swoimi dziećmi, osoby starsze, osoby z nie- mają na celu zapewnienie możli- bliskimi. Niebawem zostaną dla nich pełnosprawnościami oraz ich opie- wie najlepszej opieki dla seniorów w zorganizowane warsztaty oraz utwo- kunowie. miejscu zamieszkania oraz zadbanie rzona zostanie grupa wsparcia. Pierwszymi działaniami były orga- o ich bezpieczeństwo. nizowane przez partnera projektu Seniorzy i osoby niepełnosprawne - Spółdzielnię Socjalną Iskra warsz- Natomiast osoby z niepełnospraw- będą miały możliwość skorzystania taty „Akademia Rodzica” dla pięciu nościami objęte zostały wsparciem z indywidualnych porad w Punkcie rodzin. Dodatkowo skorzystają one asystenta osobistego osoby niepeł- Konsultacyjnym, który działa przy z pomocy z trenera wsparcia rodziny nosprawnej, który będzie aktywi- Stowarzyszeniu Pomocy Osobom wraz z asystentem rodziny. Celem zował i wspierał ich w codziennym Przewlekle Chorym Dar Serca, part- działań jest nabycie przez rodziców funkcjonowaniu. Dodatkowo opieku- nera projektu. Wszyscy uczestnicy umiejętności, m.in. budowania wła- nowie tych osób korzystają z opieki projektu otrzymują także wsparcie ściwej relacji rodzic-dziecko, opar- wytchnieniowej w miejscu zamiesz- pracownika socjalnego.

Projekt współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz ze środków budżetu państwa w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020

Pomoc żywnościowa dla mieszkańców Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Sztumie, współpracu- jąc z Bankiem Żywności w Tczewie, realizuje Program Operacyjny Po- moc Żywnościowa 2014-2020 Pod- program 2020, współfi nansowany z Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym. Pomoc w ramach Programu kiero- wana jest do tych osób i rodzin, któ- re z powodu niskich dochodów nie com naszej gminy łącznie 7021 kg Pomoc Żywnościowa 2014-2020 jest mogą zapewnić sobie/rodzinie odpo- żywności, a wśród niej znalazły się bezpłatna. wiednich produktów żywnościowych produkty warzywne, owocowe, skro- (posiłków) oraz znajdujących się biowe, mleczne, mięsne, a także cu- Podczas trwania Podprogramu w najtrudniejszej sytuacji życiowej. kier, olej oraz dania gotowe. Pomoc wsparcie otrzyma 118 rodzin (350 Dotychczas przekazano mieszkań- w ramach Programu Operacyjnego osób) z terenu miasta i gminy Sztum.

12 | BIULETYN INFORMACYJNY MIASTA I GMINY SZTUM Przedszkolaki wciąż mają tę moc

Projekt „Mam tę moc - upowszechnianie i podniesienie ja- Podczas zajęć z gimnastyki wykonują wiele ćwiczeń kości edukacji przedszkolnej w Mieście i Gminie Sztum”, wzmacniająco-korygujących, a także skocznych zabaw współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu i ćwiczeń usprawniających motorykę. Z wielkim zaanga- Społecznego jest realizowany w Publicznym Przedszkolu żowaniem wcielają się w role małych przyrodników, pro- z Oddziałami Integracyjnymi nr 1 im. Kubusia Puchatka wadząc obserwacje preparatów za pomocą mikroskopu, w Sztumie, w Publicznym Przedszkolu w Czerninie i Go- lupy czy lornetki. Natomiast korzystając z prostych ele- ściszewie, w Oddziale Przedszkolnym oraz Publicznym mentów, takich jak sznurek czy patyczki układają figury Punkcie Przedszkolnym utworzonym przy Szkole Podsta- płaskie i bryły przestrzenne niczym wysokiej rangi kon- wowej w Nowej Wsi. struktorzy. Któż wie, może to przyszli inżynierzy i archi- Przedszkolaki uczestniczą w zajęciach logopedycznych, tekci. gimnastyki korekcyjnej, językowych, matematyczno-przy- Dzieci chętnie korzystają z nowoczesnych pomocy dy- rodniczych, akademii programowania i akademii umie- daktycznych, sprzętu komputerowego i multimedialnego, jętności uniwersalnych. Dzieci wzbogacają swoją wiedzę w który doposażone zostały placówki przedszkolne w ra- o otaczającym je świecie za pomocą gier, metod badaw- mach projektu. Sprzęt i wyposażenie placówek uatrakcyj- czych, doświadczeń i logicznych zabaw przyrodniczych. niają realizację zajęć dostosowanych do potrzeb przed- Usprawniają mowę i logiczne myślenie, doskonalą szkolaków. umiejętności matematyczno-przestrzenne oraz orien- Projekt „Mam tę moc…” to program bardzo wartościowy tację w schemacie swojego ciała. Doskonalą układanie i przemyślany, zadania są proste w realizacji i sprawiają rytmów i kodowanie. Rozwijają wrażliwość i wyobraźnię dużą frajdę dzieciom, a przecież to jest najważniejsze. plastyczną-muzyczną.

BIULETYN INFORMACYJNY MIASTA I GMINY SZTUM | 13 ADM wspiera sztumskie szkoły

Tak jak zmienia się współczesny świat, tak też zmienia się oblicze szkoły. Wspaniale, kiedy są wo- kół ludzie i firmy, które rozumieją potrzeby uczniów i pomagają im rozwijać wiedzę oraz liczne pasje.

- Szczególne słowa podziękowania należą się dyrektorowi Maciejowi Komorowskiemu oraz Małgorza- cie Jaworskiej z ADM Czernin S.A. Mimo trwającej pandemii covid-19, w ramach programu ADM Cares wspierającego lokalne projekty edu- kacyjne, zostały pozyskane znaczące środki finansowe - mówią koordyna- torki projektu Grażyna Michalik z SP nr 2 i Aldona Ruszkowska, dyrektor SP 1.

- Dzięki współpracy z firmą ADM Czernin nasze szkoły zmierzają do Zestawy Ozobotów Bit zostały zakupione w ramach zadania rozwijania naukowego myślenia, Warsztaty robotyki - drzwi do świata informatyki i edukacji STEAM. kreatywności i samodzielności na miarę XXI wieku, a przede wszystkim nałym pomysłem na aktywizację do wzmacniania poczucia własnej uczniów i rozwój umiejętności pożą- wartości młodego człowieka. Uczeń, danych w pracy zespołowej. Eduka- W ramach zadania: Kodowa- który wie, że potrafi i rozumie, może cja wczesnoszkolna została wzboga- nie na dywanie - nauka ko- osiągnąć jeszcze więcej, a jego wy- cona w najnowocześniejszy program obraźnia sięga jeszcze dalej, nato- dowania przez zabawę i doś- multimedialny do nauki matematyki wiadczenie zakupione zostały miast zdobyta wiedza w przyszłości z elementami języka angielskiego. stukrotnie zaprocentuje. Dziękujemy zestawy matematyczno-hu- za wspieranie inicjatyw edukacyjnych manistyczne z dużą dwustron- i liczymy na dalszą współpracę. Szkoła Podstawowa nr 2 w ramach ną matą do kodowania oraz zadania: Warsztaty robotyki - drzwi dodatkową obudową. Dzięki dofinansowaniu Szkoła Pod- do świata informatyki i edukacji STE- stawowa nr 1 zostały zakupione AM zakupiła zestawy Ozobotów Bit z multimedialne pakiety matematycz- pełnym wyposażeniem oraz dodat- Zakupione zestawy pozwolą no-przyrodnicze dla klas 4-8. Pa- kową obudową w formie puzzli uwal- uczniom „Dwójki” na rozwija- kiet: matematyka, fizyka, chemia, niających kreatywność i wyobraźnię nie umiejętności kodowania, biologia pozwala pracować grupowo przestrzenną uczniów. Praca z robo- programowania oraz wykorzy- w klasie przy tablicy multimedialnej, tami wyzwala zaangażowanie, anali- stania robotów edukacyjnych umożliwia samodzielne rozwiązywa- zowanie i rozwiązywanie problemów, do poszerzania wiedzy z róż- nie zadań i prowadzenie lekcji typu: a przede wszystkim uczy stawiania nych dziedzin oraz rozwijania „Sprawdź się” oraz „Powtórz wie- tez, wnioskowania, podejmowania pasji i zainteresowań. dzę”. Gry edukacyjne Tablice wiedzy decyzji i brania za nie odpowiedzial- oraz Razem na Tablicy! są dosko- ności.

14 | BIULETYN INFORMACYJNY MIASTA I GMINY SZTUM Od 1 kwietnia do 30 czerwca 2021 r. potrwa Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2021 Zgodnie z ustawą o statystyce publicznej udział w spisie kanych pomieszczeniach niebędących mieszkaniami jest obowiązkowy. Obowiązującą formą jest samospis in- na terenie Polski, osoby fizyczne niemające miejsca ternetowy. Interaktywny formularz jest dostępny stronie zamieszkania; Głównego Urzędu Statystycznego. • mieszkania, budynki, obiekty zbiorowego zakwatero- W szczególnie uzasadnionych przypadkach (gdy osoba wania i inne zamieszkane pomieszczenia niebędące objęta obowiązkiem spisowym nie będzie mogła wypełnić mieszkaniami. w żaden sposób formularza elektronicznego) rachmistrze spisowi będą kontaktowali się z tymi osobami telefonicz- Na jakie pytania trzeba udzielić dopowiedzi? Dotyczą nie lub osobiście, aby pomóc w dopełnieniu obowiązku one danych osoby spisywanej, adresu zamieszkania, ak- spisowego. tywności zawodowej, wykształcenia, migracji wewnętrz- Obowiązkiem spisowym są objęte: nej i zewnętrznej, przynależności narodowej, gospodar- • osoby fizyczne stale zamieszkałe i czasowo przeby- stwa domowego i rodziny. wające w mieszkaniach, budynkach i innych zamiesz- Poniżej szczegółowe pytania dotyczące mieszkania.

OPIS MIESZKANIA Proszę wskazać rodzaj wykorzystywanego odnawial- nego źródła energii. Proszę wskazać czyją własnością jest mieszkanie: osoby/osób fizycznych (dotyczy także współwłasności energia słoneczna - panele/instalacje fotowoltaiczne; np. małżeńskiej); spółdzielni mieszkaniowej (mieszkanie energia słoneczna - kolektory/instalacje słoneczne, so- własnościowe); spółdzielni mieszkaniowej (mieszkanie larne; energia pozyskiwana z otoczenia - siła wiatru; lokatorskie); gminy; Skarbu Państwa; zakładu pracy; to- energia pozyskiwana z otoczenia - gorące źródła; energia warzystwa budownictwa społecznego (TBS); inne pozyskiwana z otoczenia - pompa ciepła; energia pozyski- wana z otoczenia - pozostała; inna Mieszkanie zamieszkuje(ą): przynajmniej jedna osoba będąca właścicielem całego Czy mieszkanie znajduje się w budynku wielomiesz- lub części mieszkania; przynajmniej jedna osoba mają- kaniowym? ca spółdzielcze prawo (własnościowe lub lokatorskie) do mieszkani; osoba(y) z tytułu najmu całego mieszkania; OPIS BUDYNKU przynajmniej jedna osoba z tytułu podnajmu całego lub części mieszkania (dotyczy także najmu części mieszka- Proszę podać, kto jest właścicielem budynku, w któ- nia); osoba(y) na podstawie innego tytułu rym znajduje się Pana(i) mieszkanie: osoba fizyczna; spółdzielnia mieszkaniowa; gmina; Skarb Proszę podać powierzchnię użytkową mieszkania Państwa; zakład pracy; towarzystwo budownictwa spo- - ogółem (w pełnych m2). łecznego (TBS); inny; budynek stanowi współwłasność Proszę podać liczbę pokoi oraz kuchni z oświetleniem Proszę podać rok oddania budynku do użytku: dziennym (tj. każde z pomieszczeń o powierzchni co naj- (jeśli nieznany, podać przybliżony); w budowie mniej 4 m2). Proszę wskazać czy: Proszę wskazać główny sposób ogrzewania mieszkania: z sieci; ze źródła ciepła zasilającego jeden budynek wielo- • woda doprowadzona jest do budynku: mieszkaniowy; centralne ogrzewanie indywidualne; piec/ z sieci wodociągowej; ze studni; nie ma piece; pozostałe • ścieki odprowadzane są z budynku do: sieci kanalizacyjnej; zbiornika bezodpływowego Proszę wskazać przeważający rodzaj paliwa lub źró- lub przydomowej oczyszczalni ścieków; nie ma dło energii stosowane do ogrzewania mieszkania. Czy do ogrzewania mieszkania wykorzystują Państwo • gaz doprowadzony jest do budynku: odnawialne źródła energii z sieci gazowej; nie ma.

BIULETYN INFORMACYJNY MIASTA I GMINY SZTUM | 15 Jak segregujemy śmieci