Świętokrzyskie Świętokrzyskie
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Świętokrzyskie Świętokrzyskie Środowisko » Dziedzictwo kulturowe » Edukacja regionalna nr 22 (26) Kielce, 11 listopada 2018 r. nr 22 (26) ISSN 1895-2895 100. rocznica odzyskania niepodległości 11 listopada 1918 – 11 listopada 2018 100. rocznica odzyskania niepodległości Stanisław Kaczor Batowski, Tryptyk „Obrona Lwowa” skrzydło prawe Stanisław Kaczor Batowski, Tryptyk „Obrona Lwowa” skrzydło lewe Stanisław Kaczor Batowski, Tryptyk „Obrona Lwowa” obraz środkowy W numerze: Polonia rediviva! Polacy w obronie utraconej niepodległości 1768-1918 3 Jerzy Osiecki Historia sprzed 100 lat w informacjach prasowych 24 Andrzej Dąbrowski Idea walki o niepodległość przed stu laty, była obecna w kieleckich rodzinach…. 27 Prof. dr hab. Adam Massalski Księdza Stanisława Cieślińskiego „Kronika Parafii Garnizonowej w Kielcach” - rok pierwszy 32 Adam Rzadkowski Walki 4 Pułku Piechoty Legionów Polskich pod Hulewiczami i Koszyszczami w 1915 roku* 40 Dr hab. prof. UJK w Kielcach Urszula Oettingen Pamiętnik Stanisława Marcinkowskiego z lat 1918-1919 46 Słowo wstępne i opracowanie tekstu dr Jan Główka „Kartki z Syberii” Pamiętnik Józefa Zemły - obraz życia codziennego polskich jeńców wojennych pod Ałtajem w latach 1914-1920 54 Dr Piotr Kardyś W kręgu tradycji heraldyki miejskiej Kielc. Tarcza Legionów 58 Dr Jan Główka Koszary przy ulicy Prostej w Kielcach 61 Mjr dr Tadeusz Banaszek Architektura niepodległości w Kielcach 64 Krzysztof Myśliński Początki ruchu harcerskiego w Kielcach i na ziemi kieleckiej. W stulecie Związku Harcerstwa Polskiego 77 Dr Andrzej Rembalski Harcerskie 100 lat 84 Anna Prędotka Lwowska PPS wobec Józefa Piłsudskiego w latach 1919-1935 87 Dr Paweł Grzesik Ludzie Marszałka. Przyjaciel – Walery Sławek 100 Ireneusz S. Pietraszek Ludzie Marszałka. Najwierniejszy z adiutantów – Wieniawa 104 Ireneusz S. Pietraszek Myśliwskie epizody w życiu Józefa Piłsudskiego 107 Stanisław Wyrzycki Ekspozycje muzealne upamiętniające obronę Lwowa 1928-1938 110 Dr Anna Myślińska Wojewodowie kieleccy w II Rzeczypospolitej (1919-1939) 114 Leszek Dziedzic Jak Busko witało niepodległość w listopadzie 1918 roku 120 Robert Osiński Żeromski – „duchowy wódz pokolenia” i „prorok niepodległości” 123 Bożena Bogucka-Tondera Upamiętnienie Józefa Piłsudskiego na Ponidziu w 1936 roku 131 Wydawca Dr hab. prof. UJK Urszula Oettingen Armia Polska we Francji„Błękitna Armia” 134 Wojewódzka Konrad Otwinowski Biblioteka Publiczna List Strzelca z pobytu w Kielcach w 1914 r. 137 im. Witolda Jerzy Osiecki Gombrowicza Niepodległość Polski w poezji Jana Styki 140 Dyrektor: Andrzej Dąbrowski Elżbieta Stec 25-033 Kielce Pierwszy lot z Kielc dookoła Polski w 1928 r. 145 ul. ks. P. Ściegiennego 13 Maciej K. Cichoń Tel. 41 344 70 74 Unikatowe karty pocztowe Polskiego Białego Krzyża w Kielcach 148 fax: 41 344 59 21 Jarosław Machnicki [email protected] Kopiec 10-lecia odzyskania niepodległości w Cisowie 152 www.wbp.kielce.pl Dr Bartosz Kozak Redakcja Andrzej Dąbrowski Westerplatczyk Franciszek Zameryka (1915-1988) 154 Dr Bartosz Kozak Jerzy Osiecki Portrety konne z kolekcji Muzeum Narodowego w Kielcach 157 Korekta Andrzej Dąbrowski Piotr Walczyk Jerzy Osiecki Więzienie w Kielcach w latach 1826-1918 164 Skład Mariusz Stec Łukasz Stefański Nakład 500 egz. Z Polski się nie wyrasta. Szkic o Edwardzie Zymanie 175 Druk DRUKARNIA „JAWIST” s.c. Andrzej Piskulak 25-512 Kielce „Najściślejsza ojczyzna” doktora Olszewskiego. Refleksje po lekturze... 179 ul. Warszawska 209 Jerzy Osiecki © Copyright by WBP im. W. Gombrowicza w Kielcach Kościół pod wezwaniem św. Szczepana w Mnichowie 182 Anna Prędotka ISSN 1895-2895 Tarzan z Zawichostu 184 Zbigniew Masternak 11 Listopada Narodowe Święto Niepodległości Sto lat, w życiu człowieka to bardzo dużo, aż trzy pokolenia. 100 lat w dziejach państwa i narodu, to niewiele, raptem...trzy pokolenia. Nasi pradziadowie u progu I wojny światowej żyli w Polsce zniewolonej, a wielu z nich straciło już nadzieję, że ich dzieci doczekają Polski Niepodległej. Tymczasem wyzwolenie Ojczyzny przyszło w 1918 r. Jak głosił aforyzm, przypisywany Józefowi Piłsudskiemu: „ni z tego, ni z owego była Polska na pierwszego”. Oczywiście to nie wydarzyło się tak „ni z tego ni z owego”. Polscy patrioci wielokrotnie stawali do boju za wolną Ojczyznę. Do historii narodowej chwały przeszły kolejne zrywy orężne: Konfederacja Barska, wojna 1792 r. Insurekcja Kościuszkowska, boje w okresie napoleońskim, Powstanie Listopadowe, Powstanie Styczniowe, rewolucja lat 1904-1907, Legiony Polskie. Były także akcje patriotyczne na mniejszą skalę, jak partyzantka Józefa Zaliwskiego w 1833 r., spisek księdza Piotra Ściegiennego w 1844 r., bunt Edwarda Dembowskiego w 1846 r. w Krakowie, czy konspiracja Ludwika Mierosławskiego w Poznańskiem w 1846 i 1848 r. Nie mniej ważna była wytężona organiczna praca inteligencji polskiej w XIX i na początku XX wieku, której cel stanowiło zachowanie polskiej tożsamości: języka, wiary i świadomości narodowej. Wielcy polscy pisarze, malarze i uczeni pracowali „ku pokrzepieniu serc”. Nauczyciele powoływali do życia wciąż nowe placówki oświatowo-wychowawcze. Te wysiłki byłyby jednak daremne, gdyby nie szczęśliwy dla Polaków zbieg politycznych okoliczności: upadek trzech rozbiorowych mocarstw w rezultacie wielkiej wojny. Wkład militarny Polaków w sukces Ententy został doceniony przez państwa zwycięskie i nasz kraj, niegdyś potężny, powrócił na mapę Europy. Także dzięki sile charakterów i determinacji wybitnych rodaków: Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego, Ignacego Paderewskiego i Ignacego Daszyńskiego, a nieco póżniej Wincentego Witosa. Dnia 10 listopada 1918 r. przybył do Warszawy, po 15-miesięcznym internowaniu w Magdeburgu, brygadier Józef Piłsudski. Ludność stolicy przyjęła go owacyjnie jako męża opatrznościowego. Opromienionemu syberyjską zsyłką, Legionami oraz internowaniem Piłsudskiemu następnego dnia powierzono komendę nad Armią Polską. Listopad 1918 r. był w polskich dziejach niepowtarzalny, a każdy kolejny dzień poczynając od drugiej dekady tego miesiąca, zasługiwał na upamiętnienie jako święto narodowe. Dlaczego na przykład nie zasługiwał nao t wyróżnienie 10 listopada, kiedy to Komendant pojawił się w Warszawie? Dlaczego dniem świątecznym nie stał się 12 listopada, kiedy Piłsudski wydał rozkaz do wojska: „z wami razem ślubuję życie i krew swoją poświęcić na rzecz dobra Ojczyzny i szczęścia obywateli”? Albo 14 listopada, kiedy przejął on pełnię władzy w Polsce z rąk Rady Regencyjnej? Kolejne daty też przyniosły ważne dla kraju wydarzenia… Jak 16 listopada, gdy Piłsudski podpisał „Deklarację Niepodległości”, która notyfikowała „rządom wszystkich państw wojujących i neutralnych” powstanie Niepodległej Rzeczpospolitej. Deklaracja była programem budowy państwa oraz drogowskazem działań władz polskich na najbliższe miesiące i lata. Data 11 listopada 1918 r. była bardzo ważna nie tylko dla Polski, lecz także dla całej Europy. Tego bowiem dnia w Rethondes w gminie Compiegne na północy Francji podpisano warunki zawieszenia broni i wstrzymania walk. Decyzję o ustanowieniu Święta Niepodległości podjął Sejm II RP dopiero 23 kwietnia 1937 r. Zatem w Polsce międzywojennej obchodzono go jako dzień wolny od pracy, jedynie dwukrotnie. W 1937 r. była to środa, w 1938 – czwartek. Dotąd, od 1920 r., czczono ten dzień jedynie paradami wojskowymi. Po 50 latach święto przywrócono mocą ustawy z 15 lutego 1989 r. jako Narodowe Święto Niepodległości. Redakcja Na okładce: Obraz Ottona Grynkiewicza „Dobosz” Otton Grynkiewicz, malarz, poeta ur. w 1931 r. w Grodnie, w 1941 r. został wywieziony na Syberię. W swojej twórczości poetyckiej i malarskiej przywołuje wydarzenia z okresu zesłania. Jest członkiem Związku Sybiraków. Sprostowanie Ilustracja nr 2 w artykule dr. Bartosza Kozaka, przedstawiająca lokalizację uroczyska Gawronki na planie wsi Ciekoty z 1857 r. („Świętokrzyskie” nr 21(25), s 117) pochodzi ze zbiorów Archiwum Państwowego w Radomiu, zespół Sukcesja, sygn. 6161 Polonia rediviva! Polacy w obronie utraconej niepodległości Jerzy Osiecki początku XVII w. obszar Polski liczył około W 950 000 km kw. To był okres szczytowego rozwoju terytorialnego Rzeczpospolitej Obojga Naro- dów. Państwo nasze było jedną z największych potęg europejskich. Wiek XVIII przyniósł jednak wydarzenia, które doprowadziły do jego upadku. Wtedy jeszcze Rzeczpospolita sięgała od Zatoki Ryskiej po niemal Morze Czarne oraz od Poznania po Dniepr. Stała się rzecz w historii Europy niebywała. W ciągu 23 lat (1772-1795) drugi pod względem wielkości kraj europejski przestał istnieć. Państwo polskie straciło suwerenność dokładnie 223 lata temu, odzyskało ją 123 lata później, w 1918 r. Do dnia dzisiejszego wśród historyków trwa dyskusja, jak mogło dojść do likwidacji państwowego bytu tak dużego mocarstwa, jakim przez stulecia było państwo polskie. Wciąż padają pytania, na ile przyczyny tkwiły w samych Polakach, a na ile w systemie politycznym kraju oraz jaki był udział sąsiadujących państw rozbiorowych. Nikt nie kwestionuje jednak tezy, że rozbiory nastąpiły zarówno z powodów tkwiących wewnątrz chorego państwa, jak i z woli naszych trzech agresywnych Stanisław August Poniatowski sąsiadów: Rosji, Prus i Austrii. Przypomnijmy, że już Andrzej Frycz Modrzewski w XVI wieku w dziele targowicką, do której 23 lipca przystąpił także król. O naprawie Rzeczpospolitej przestrzegał, że żaden kraj Manifest uzgodniony został wcześniej w Moskwie. nie został zdobyty, dopóki nie osłabiły go wewnętrzne Targowica pozostaje do dnia dzisiejszego odrażającym tarcia. Tragiczne dla naszego państwa okazały się synonimem zdrady narodowej.