Çevirileri, Özetle Ve Potemiider 1965-Zoı4 Nüftis Mübadelesi
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T O P L U M S edhem eldem, tarihçiler taratıv.da.n çok önem aıtedilen ()~man Hamdi Bey ile Marie de Launay'nin Oamanlı halk kıyatetleri albümünü, konuyla ilgili re~imleri ve bilgileri mu"aye~e ederek bu çal~maya yeni bir açıdan bakıyor, ~ayta 4 6. Kapital'in İlk Tam Çevirileri, Özetle ve Potemiider 1965-zoı4 Mehmet Ö. Alkan Nüftis Mübadelesi Üstüne Yunan farihyazımının Üretinti evangelia Balta Türkiye Solunun nutulmuş Özneleri Tütün İşçileri - SON ON BEŞ YILDA NÜFUS MÜBADELESİ ÜZERİNE • •• • • YUNAN TARIHYAZIMININ URETIMI J - EVANGELİA BALTA Şimdiki ne6il göçmenliği hiç tecrübe etmedi. Bundan dolayı geçmi~e bakı~ deği~ti. Biliyoruz ki, ha~ız amız la ili~ki ~imdiki zamanla ili~ki demektir. İn6an zihninde ha~ı z a mekanik bir kayıt değildir, ter6ine ~imdiki z amanın ağırlığı ve etki6iyle yeniden kurulur. Küçük A6ya Felaketi ve onu mühürleyen Lozan Antla~ma6ı kolekti~ "biz" için muazzam önemi haiz olaylardır ve her ne6ille beraber yeniden müzakere edilir. Ha~ı z anın yeniden kurulu~ u 6adece mübadilleri ve onların torunlarını etkilemez; kolekti~ görüngü ve kolekti~ ha~ız ayı da etkiler. ÇEVİRİ: AHMET AKŞİT* Bu durum zorunlu nüfus mübadelesi konferansta Yunan tarihyazımı külli• trajedisinin sebep olduğu ideolojik ve yatın bir kısmını oluşturan ideoloji ve ı Mübadele'nin gereksiz yere idealize duygusal sıkıntının sonucu olduğu ka klişelerin değerlendirmesine yoğun- edilmiş genel tarihsel değerlendirmesi dar, Mübadele'yi yaşamış ve büyük ta laştım ve bu tarihsel olaya sadece ta Mübadele'de yaşananları , Yunan dev rihyazımı çalışmalarına imza atmış in rihsel kavramlarla yaklaşma ihtiyacını letinin zorlu reform ve hatta daha zor sanların yaklaşımının da sonucudur.' vurguladım. 2 Orada örneklerle modern bir konu olan yeniden kimlik inşaası Yunan devletinin Küçük Asya'dan ge süreçlerini haklı çıkarmak için bir an Ekim 2003'te Lozan Mübadilleri len mübadilleri bütünüyle entegre ve latı oluşturmak amacıyla yapılmıştır. Vakfı'nın istanbul'da organize ettiği asimile etmede gösterdiği " eşi benzeri - Göçmenler bir okulun önünde, 1925. •çeviriyi baştan sona okuyan ve beni birçok önemli yanlıştan döndüren Sayın Emre Yalçın'a 52 teşekkür - ederim. ....<t -o Çadırların N yanında ilk 2 yapılan göçmen "'UJ konutları , 1926. Q ın N :ı: <( "'f ...J <( V) 2 ::ı ...J 0.. o -f- görülmemiş başarı"nını yanı sıra in kurar. Aynı şey tarihyazımın ·ın anlatı nan tarihyazımını kısaca kritik e tm ekti. sanın Nüfus Mübadelesi'ndeki trav mında olur. Söz konusu tarihyazımı mübiıdillerin matik tecrübesinin, kanıtlanmamış ve Yunanistan'a varışı ve yerleşimini ve genellikle yanlış varsayımların kana Son on yılda, Lozan Mübadilleri takip eden yıllarda sosyal, mali ve po atiere ve yaygın olarak kabul edilmiş Vakfı'nın ilk uluslararası konferansı dü litik yaşamda aynadıkları rol üstüne " doğru "lara dönüşmesine nasıl katkıda zenlemesinden bu yana Mübadele'yle tutarlı yorumlar ortaya koyar. Yunan bulunduğunu açıkladım. ilgili Yunan tarihyazımı, ı990 ' lardan tarihyazımı halen tape edilmemiş arşiv sonra olduğu gibi gelişimine devam malzemesi kullanan parlak çalışma Şimdiki nesil göçmenliği hiç tecrübe etti. Konu başlıklarının sil baştan ele larla zenginleşmiştir. Pek çok doktora etmedi. Bundan dolayı geçmişe bakış alınması ve konuyla ilgili mevcut Türk• tezi yazılmış bunlardan bazıları kitap değişti ve iyi biliyoruz ki, hafızamızla çe bibliyografyanın hacmindeki dikkat olarak basılmıştır.s ilişki şimdiki zamanla ilişki demektir. çekici büyüme, Mübadele'ye yönelik !nsan zihninde hafıza mekanik bir kayıt akademik ilginin Türkiye'de nasıl can En önemlisi Yunan tarihyazımı üreti• değildir , tam tersine şimdiki zama nın landığını gösteriyor. Üstelik aynı ilgi minin, onu sınırlayan çizginin ötesine ağırlığı ve etkisiyle yeniden kurulur.4 bizim davetli olduğumuz konferans geçmiş olmasıdır; sadece Yunan mü• Küçük Asya Felaketi ve onu mühür• program ının broşürlerine bile yansı badillere odaklanmayı bırakmış, Mü• leyen Lozan Antiaşması kolektif "biz" mıştı. badele dramındaki başka oyuncularla için muazzam önemi haiz olaylardır ve da ilgilenen çalışmalarla zenginleşmiş her nesille beraber yeniden müzake• Yunanistan ve Türkiye'de Mübadele'yle tir. lik olarak Anadolu'dan gelen daha re edilir. Hafızanın yeniden kuruluşu ilgili gelecek yaklaşımların gelişimini çok sayıda Hıristiyan ' ın Makedonya'da sadece mübadilleri ve onların torun ele alan Renee Hirschon'un editör• yerieşebilmesi için ayrılmaya zorlanan larını etkilemez;s kolektif görüngü ve lüğünü yaptığı CroMing the Aegean Müslüman göçmenler. İki çift ilişkiden kolektif hafızayı da etkiler. Küçük Asya (Ege'nin Öte Yanına Geçmek) adlı kita doğan etkileşim incelenmiştir: Müslü• mübadillerinin hikayesi daima kolektif bın önemli bir tarihsel katkı olduğuna man azınlığın Yunan yönetimiyle ve kimliğin bir aracı olarak algılandığı için inanıyorum. 6 2003'te yayınlanan bu Müslüman azınlığın yerli veya göçmen kamuoyunun ilgisini çekmiştir çünkü kitapta Mübadele'ye yeni yaklaşımlar Hıristiyan nüfusla ilişkileri ki, bun mübadiller Küçük Asya Felaketi'nden büyük bir çeşitlilik içeriyor. Lozan Mü• lar çalkantılı bir dönemde savaşlarla, - diğer göçmenlerle beraber -toplam bir badilleri Vakfı Konferansı'nda (zoo3)1 nüfus hareketleriyle ve son olarak milyondan fazla insan- radikal biçimde yapılan sunumlar, konuyla ilgili sonra vatanlarını mecburen terk ettikle Yunanistan'ın etnik bileşimini ve aynı ki tarihyazımı üretiminde olduğu gibi ri Lozan Antiaşması'nın gereği olan şekilde siyasi arenanın, ulusal ekono aynı çizgilerdeydi. Mübadele'yle şekillenmiştir. ilişki ağ minin ve sosyal yapının araçlarını de ları, yayınlanmamış arşiv kaynakların ğiştirmişlerdir. Demografik tasnifler, Ege Üniversitesi tarafından organize dan yararlanarak tekrar kurulabilir ve ekonomik değişiklikler, sosyal ve po edilen Mübadele'yle ilgili uluslararası Müslüman mübadillerin sosyal haya litik değişimler, ideolojiler ve mevcut akademik toplantıda benim sunuşu tının muhtelif cepheleri ortaya kana kültürel karşılaşmalar da insanların mun amacı ı99o'Iardan günümüze ka bilir, aynı şey vatanlarından sürülme 53 geçmiş algısını şekillendirir ve hafı zay ı dar geçen on yıllarda konuyla ilgili Yu- işlemi sırasında belli bir süre yan yana - yaşamak durumunda kalan iki etnik İsmail Hakkı Kabakoğlu'nun biyografi- fakirleşmiş göçmenler ve çoğu yoksul, dini toplum arasındaki ilişkiler için de si yayımlandı, hemen a rdından Yunan Müslüman hemşerHerinin ayrılışından geçerlidir. 9 ca çevirisi çıktı'' ve Seres'li Müftüzade sonra daha büyük bir emlake gözünü Mehmet Esat'ın Memleket Hatırq.ları diken yerli çiftçiler arasında genellik Yeni kurulan TürkiyeCumhuriyeti'ndeki (AvaJ.LvfıoELç) çıktı, keza Yunancaya le hararetli çatışmalardan veçheler Müslüman göçmenlerin kaderini takip çevrildi.'l sunar. ıs . eden Yunan tarihçilerin hazırladığı ça• lışm a lar henüz pek az olsa da, önemli. İkinci olarak son on yıllarda Müba• İskan meselesi, Göçmen · İskan Bunlar özellikle Anadolu'nun kıyı böl• dele tarihi yerel Hıristiyan nüfusuyla Komitesi'nin rolü ve İskan Dairesi'ndeki gesine yerleşen Giritli-Türk göçmen- da ilgilendi. Basın, mahkeme ve polis uzman resmi görevlilerin kötü şöhretli olağan dışı mülk transferinin yarattığı - baskı politik, partizan anlayışiara hiz met ederek önyargıya ve sağduyudan uzaklaşmaya sebep oldu. Çıkar grupla- · rının sayım/keş if. tevzi ve toprak mül• kiyeti ve anormal emlak işlemleri ko nusunda Tarım Bakanlığı'ndan istekleri ve şikayetleri ilgili yönetim dosyaları nı şişirdi. Yetersiz kaynaklara yönelik talepler kültürel farklılıkların altını çizdi ve şiddetlendirdi. Birçok etnik grubun, dinlerin, dillerin -esas qlarak Slavca- ve sınıfsal farklılıkların olduğu · Makedonya gibi bir yere Anadolu'dan göçmenlerin gelmesi, birlikte yaşaması gereken insanların arasına kapanamaz bir mesafe koydu. Dil ve moral değer farklılıkları iki tarafta da İç Savaş son rası. yıllara dek sürecek politik bölün• meyle beraber, ırkçılığa ve toplumsal yabancıtaşmaya yol açtı. Bu konular şimdilerde Yunan tarihyazımının par çası oldu.ı6 O zamanlar hala çok etnili bir şehir olan Osmanlı sonrası Selanik'teki Ya hudilerle ilgili çalışmalar vardır. Bunlar göçmenlerin gelmesiyle beraber emek pazarı aniden şehrin ölçülerinin çok üstünde bir insan gücüyle büyüyün• ce, sıklıkla Yahudilerle göçmen toplu- . luklar arasında ortaya çıkan çatışmalı ilişkilerden bahseder. Göçmenlerle Yahudi işçiler arasındaki ilişkilerin ay dınlanması için hala yapılacak çok şey var ve bu mesele sendikal hareketin tarihiyle ilintilidir, tütün konusu vs. - Rena Molho "Selanik'teki Yahudi ce maati bir azınlığa dönüşürken ve oluş maya başlayan iki ulusun politik önce• Pire'ye gelen lerle ilgili; 10 Ahmet Yorulmaz gibi göç- kayıtları, geleneksel sözlü arşivler yo- likleri artık aynı değil iken, Küçük Asya göçmenler, 1922. menlerin Küçük Asya'daki yaşamları luyla göçmenlerin ve yerel nüfusla- Felaketi'nden ve Mübadele'den sonra Likavitos üstüne yazdığı kitapların Yunancaya rın yaşamları ve bu gruplar arasında Yunan Devleti'ndeki yerli Yahudilerin . Tepesi'nin çevrilmesi rastlantı değildir." Yunanis Makedonya'daki metruk Müslüman pozisyonunun ve politik kimlikleri aşağısında tanlı Müslümanların yazdığı kitapların , emlakiyle ilgili gayet ihtilaflı konuları nin nasıl şekillendiği konusunun yeni göçmen barakaları, 1925. artık Yunan okuyucu kitlesi arasında takip eden çalışmalarda bir artış oldu çalışmalar için iyi bir alan olduğunu" 1 54 daha geniş ilgi gördüğü söylenebilir. ğu gözlenmektedir.'4 Özel durumları belirtir. 7 - Örneğin Kavala Müslüman milletvekili ele alan çalışmalar,