Dla prenumeratorów w prezencie kalendarz astronomiczny na rok 2016 1/2016 (781) styczeń–luty Tom LXXXVII ukazuje się od 1920 r. Cena 12,90 zł w tym 5% VAT www.urania.edu.pl Michelson – mistrz światła Zapoluj na ISS Porozmawiaj z astronautą! ISSN 1689-6009 indeks 401323 AstroCamera 2015 – wyniki 1/2016 Urania 1 Termin nadsyłania dokumentacji przedłużony do 30 kwietnia 2016 KONKURS „URANII” 2015/2016 „Nasza szkolna przygoda z astronomią” Konkurs przeznaczony jest dla szkół, które prenumerują wość i oryginalność przestawionych aktywności, (5) jakość w bieżącym roku „Uranię–Postępy Astronomii”, w tym i wyczerpujący charakter nadesłanej dokumentacji. również w ramach dofinansowania otrzymanego z Mi- Na nagrody chcemy przeznaczyć w sumie do 10 tys. nisterstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Skorzystać złotych. Ponieważ w konkursie mogą brać udział wszelkie- z dofinasowania może każda szkoła, wystarczy wypełnić go rodzaju szkoły o różnym stopniu wyposażenia (np. po- formularz zgłoszeniowy na stronie www.urania.edu.pl/ siadające własne obserwatoria), nagrodzone szkoły będą prenumerata same wybierały nagrody, wskazując na potrzebny im sprzęt obserwacyjny za ok. 3 000 zł — I miejsce, ok. 2 000 zł — Zadanie konkursowe polega na przedstawieniu dokumen- miejsce II i ok. 1 000 zł — miejsce III, rezerwując pozostałą tacji dowolnej, związanej z astronomią aktywności całej kwotę na ewentualne Grand Prix i wyróżnienia w konkur- szkoły lub dowolnego zespołu albo grupy uczniów danej sie. Główne nagrody, za zgodą dyrekcji szkół, podobnie jak placówki. Przykładami aktywności dzieci i młodzieży mogą w poprzedniej edycji, będą wręczane osobiście przez przed- być pokazy nieba, regularne obserwacje, prace badaw- stawiciela Redakcji. cze, organizacja astropikniku lub astrofestiwalu, spektakl Postanowiliśmy przedłużyć termin nadsyłania doku- teatralny, film popularnonaukowy, poszukiwania astrono- mentacji z aktywności szkoły do kwietnia 2016 r., ponie- micznych artefaktów w okolicy itp. Dopuszczalne formy waż będzie on lepiej pasował do pracy szkół w trybie roku pracy konkursowej to dokumentacja działalności w postaci szkolnego a nie kalendarzowego. Jednocześnie do Kon- albumu, pokazu multimedialnego, filmu lub pisemnego ra- kursu dopuszcza się szkoły, które będą miały wykupioną portu. Jedna szkoła może przedstawić wiele różnych rodza- prenumeratę sponsorowaną w wysokości 30 zł: a) na rok jów aktywności i kilka form jej dokumentacji, które będą 2015; b) na rok 2016 (w przypadku braku dotacji MNiSW oceniane jak całokształt. Szkołę może zgłosić do konkursu gwarantujemy 5 zeszytów); c) na rok szkolny 2015/2016 nauczyciel-opiekun, samorząd szkolny, uczeń lub grupa (numery 5/2015–3/2016). O nadsyłanie dokumentacji pro- uczniów za wiedzą dyrekcji szkoły. Do nadesłanej dokumen- simy w nieprzekraczalnym terminie do 30 kwietnia (stem- tacji należy dołączyć wypełniony formularz konkursowy. pel pocztowy) na adres: „Urania”, CA UMK, ul. Gagarina 11, Redakcja „Uranii” spośród swoich współpracowników 87-100 Toruń z dopiskiem „Szkolna przygoda z astronomią”. powoła jury konkursu, które będzie w ocenie nadesłanej do- Szczegółowy regulamin konkursu i formularz konkursowy kumentacji brało pod uwagę (1) merytoryczną wartość i po- znajduje się na stronie www.urania.edu.pl/konkursy. prawność działalności uczniów, (2) stopień zaangażowania Wszelkie zapytania odnośnie konkursu można kierować społeczności szkolnej w realizację projektu, (3) oddziaływa- do Sekretarza Redakcji [email protected] lub bezpo- nie popularyzatorskie w środowisku lokalnym, (4) pomysło- średnio do Redaktora Naczelnego: tel. 509 44 17 17 Grand Prix 2014 — Gimnazjum w Pokoju wraz z nagrodami: refraktorem 12 cm I miejsce w roku 2014 — Gimnazjum w Porąbce Uszew- (z montażem i napędem paralaktycznym) i 8” Newtonem na montażu Dobsona skiej w kosmicznej scenografii i nagrodą na pierwszym planie: teleskopem Newtona 15 cm na montażu para- laktycznym II Miejsce 2014 — Zespół Szkół w Brzeszczach: nagroda Maksutow z montażem VIRTUOSO. Na wielu uczniów czekały nagrody pozaregula- minowe — prenumerata „Uranii” i „czapka niewidka — Urania”, a na na- Spotkania w nagrodzonych szkołach kończyły się oglądaniem uczycieli pamiątkowe „parasole–planetarium URANIA” meteorytów i protuberancji na Słońcu URANIA — NASZA MUZA dla szkół, uczelni oraz miłośników astronomii i amatorów nocnego nieba (PL ISSN 1689-6009) Dwumiesięcznik poświęcony upowszech- szechświat jest ogromny, ale świat — bardzo mały! A już ludzi na nim można nianiu wiedzy astronomicznej. Czasopismo powstałe w roku 1998 z połączenia „Uranii” na palcach dwóch dłoni zliczyć… Sami znajomi albo znajomi znajomych, wszyscy (ISSN 0042-0794) — dotychczasowego związani z upowszechnianiem astronomii. W połowie grudnia spotkaliśmy się miesięcznika Polskiego Towarzystwa Mi- W łośników Astronomii, ukazującego się od w gościnie u wicepremiera Jarosława Gowina w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego. 1920 r. i „Postępów Astronomii” (ISSN Wszyscy byli trochę spięci, poza nami, nominowaną do Tytułu „Popularyzator Nauki 2015” 0032-5414) — dotychczasowego kwartal- ekipą telewizyjnego programu ASTRONARIUM. Jako doświadczony, ubiegłoroczny laureat, nika Polskiego Towarzystwa Astronomicz- kiedy tytuł otrzymywała URANIA, wiedziałem już, że jego przyznanie — przy całkowitym nego, wychodzącego od 1953 r. Zachowana zostaje dotychczasowa numeracja „Uranii”. zachowaniu tajemnicy — wiąże się z siedemdziesięcioma telefonicznymi i mailowymi Pismo częściowo finansowane przez: zapytaniami „czy aby na pewno będziemy mieli odpowiednio wysokiej rangi reprezentację”, a w imponderabiliach uwagi „by ewentualna przemowa nie zajęła więcej niż jedną minutę!” Tym razem tylu telefonów i maili nie było, więc spokojnie mogliśmy się rozejrzeć za innymi nominowanymi kolegami. Nakład: 3000 egz. Wśród kolegów i znajomych oczywiście prym wiódł czochraty fryz Karola Wójcickiego Zespół Redakcyjny: — Tytuł w kategorii „Popularyzator Indywidualny, Animator Popularyzacji” — więc Krzysztof Czart (serwis www, redaktor) mogliśmy sobie wreszcie osobiście podziękować za uwolnienie z kajdanów patentu Nocy Jan Desselberger (kalendarz astronomiczny) Spadających Gwiazd, którą Karol dla tysięcy warszawiaków od lat organizuje podczas Jacek Drążkowski (red. techniczny, skład) Mateusz Krakowczyk (kącik olimpijczyka) maksimum Perseidów. Jakże miło wśród innych nominowanych było spotkać współodkrywcę Maciej Mikołajewski (redaktor naczelny) komety Polonia, współpracownika i autora „Uranii”, Michała Kusiaka. Z kolei autor z tego Marek Muciek (redaktor) numeru, Piotr Nawalkowski, reprezentował swoje Stowarzyszenie POLARIS — OPP Sebastian Soberski (sekretarz redakcji) Roman Schreiber (redaktor) nominowane w kategorii „Instytucji Pozanaukowych”. Może ciemność Sopotni Wielkiej… Marek Substyk (z-ca red. naczelnego) oświeci resztę Polski w którejś z kolejnych edycji. Tym razem Tytuł w tej kategorii odebrało Bożena Wyrzykowska (korekta językowa) Centrum Nauki EXPERYMENT z Gdyni, gdzie jednym z autorów fantastycznych wystaw Karolina Zawada (orion.pta.edu.pl) ze świata optyki jest Krzysztof Horodecki, pomysłodawca i założyciel obserwatorium Współpraca: Marek Abramowicz, Tadeusz Figiel, astronomicznego w Gdańskich Szkołach Autonomicznych. Sylwester Kołomański, Michał Kusiak, Ro- Szczególną satysfakcję sprawił mi Tytuł w kategorii „Instytucje Naukowe” dla Centrum bert Szaj, Janusz Wiland, Łukasz Woźniak, Kopernika Badań Interdyscyplinarnych w Krakowie! Osobą, która powołała Centrum Przemysław Żołądek do życia, jest oczywiście jeden z naszych najznakomitszych P.T. Kolegów, Michał Heller! Pod Adres Redakcji: Urania, Centrum Astronomii UMK auspicjami Centrum działa fenomenalne wydawnictwo, Copernicus Center Press. To nie tylko ul. Gagarina 11, 87-100 TORUŃ wznawiane i nowe książki księdza profesora, ale wiele innych związanych z CKBI autorów, tel. 509 44 17 17 a nade wszystko tłumaczenia najważniejszych intelektualnie książek na świecie. Nagroda fax. (56) 611 30 08 e-mail: [email protected] przypomniała mi, że trochę zaniedbaliśmy ostatnio promocję tych książek w „Uranii”. Adres WWW: Kilka lat temu nominację do Nagrody uzyskał tzw. Instytut B-61, kreujący inspirowane http://www.urania.edu.pl nauką wydarzenia, stanowiące specyficzną mieszaninę spektaklu teatralnego, piosenki Dystrybucja, marketing, sekretariat: aktorskiej, performance’u i koncertu estradowego. To autorskie dzieło astronoma, mojego Ernest Świerczyński, tel. 698 55 61 61 byłego magistranta, grane w… pociągu na stacjach od Tallina do Lizbony. W grudniu, e-mail: [email protected] w Urzędzie Marszałkowskim w Toruniu — dzień wcześniej również we Włocławku — Cena Uranii w prenumeracie 10 zł Prenumerata roczna 60 zł wystartowała „Misja na Gwiazdkę”. Dotychczasowa słowotwórcza inwencja w regionie Bank Millennium S.A. o/Toruń raczej kazałaby oczekiwać jakiejś „astro-wigilii” lub „astro-choinki”, więc pełen złośliwej Nr 44 1160 2202 0000 0000 5530 5241 pasji na pierwszy ogień wziąłem, wypiekającego na ulicy pierniki, samego Kujawsko- Wydawcy: Pomorskiego Marszałka: „Coś tu poza tymi gwiazdkami nie widzę kosmicznych pierników?”. Polskie Towarzystwo Astronomiczne Nie doceniłem przeciwnika: „Jak to? Tu są księżyce, tu słoneczka, komety, tu ufoludki, to ul. Bartycka 18, oczywiście rakieta (rybka) i rakieta trzystopniowa (choinka), a tu mamy… Wielkie Wybuchy!”. 00-716 Warszawa Dałem za wygraną i pożarłem „Wielki Wybuch” — pysznego, niestety, piernikowego tel. (0-22) 329 61 45 e-mail: [email protected] grzybka! Wewnątrz budynku setki rodzin! Zwiedzają instalacje, odwiedzają prowadzone