Strategia rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007-2013

Koprzywnica 2007

Przygotowano na zlecenie Urz ędu Miasta i Gminy w Koprzywnicy przez: Agencja Wspierania Inicjatyw Lokalnych S.A. ul. Polska 14 60-595 Poznań Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Spis treści

Spis treści ...... 2 1. Wprowadzenie ...... 4 2. Metodyka planowania strategicznego ...... 5 2.1. Struktura strategii ...... 5 2.2. Charakterystyka planowania strategicznego ...... 6 3. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej gminy ...... 7 3.1. Analiza położenia geograficznego gminy ...... 7 3.2. Charakterystyka potencjału demograficznego ...... 9 3.3. Potencjał przyrodniczy i środowiskowy gminy ...... 13 3.4. Działalność gospodarcza oraz diagnoza sytuacji w rolnictwie ...... 16 3.5. Stan infrastruktury techniczno-ekonomicznej ...... 25 3.5.1. Wodociągi ...... 25 3.5.2. Gospodarka ściekowa ...... 26 3.5.3. Gospodarka odpadami ...... 27 3.5.4. Dostępność komunikacyjna ...... 27 3.5.5. Energetyka i ciepłownictwo ...... 31 3.5.6. Telekomunikacja ...... 31 3.5.7. Budownictwo mieszkaniowe ...... 33 3.6. Stan infrastruktury społecznej ...... 34 3.6.1. Oświata i wychowanie ...... 34 3.6.2. Służba zdrowia i opieka społeczna ...... 37 3.6.3. Sport i turystyka ...... 40 3.6.4. Zabytki ...... 41 3.6.5. Kultura ...... 42 3.7. Analiza finansów Gminy Koprzywnica ...... 43 4. Analiza SWOT poszczególnych obszarów problemowych ...... 46 4.1. Założenia metodologiczne analizy ...... 46 4.2. Analiza SWOT – główne obszary problemowe ...... 47 4.2.1. Gospodarka ...... 47 4.2.2. Sfera społeczna ...... 48 4.2.3. Infrastruktura techniczna i społeczna ...... 48

2 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

4.2.4. Środowisko przyrodnicze i turystyka ...... 49 5. Analiza strategiczna rozwoju Gminy Koprzywnica ...... 50 5.1. Misja i wizja Gminy Koprzywnica ...... 51 5.2. Cele strategiczne rozwoju gminy ...... 52 6. Cele operacyjne strategii rozwoju gminy ...... 54 6.1. Cel nr I - Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej oraz jego cele operacyjne ...... 54 6.2. Cel nr II – Wsparcie lokalnej gospodarki ...... 56 6.3. Cel nr III – Rozwój usług dla mieszkańców ...... 59 6.4. Cel nr IV – Zwiększenie absorpcji środków finansowych UE oraz innych grantów ... 62 7. Wdrażanie strategii oraz monitoring realizacji celów ...... 63 7.1. Monitorowanie realizacji strategii ...... 64 7.2. Ocena efektywności wdrażania oraz aktualizacja strategii ...... 67 8. Podsumowanie ...... 71

3 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

1. Wprowadzenie

Przygotowanie podstawowego dokumentu strategicznego jednostki terytorialnej, Strategii rozwoju gminy, jest procesem długotrwałym i skomplikowanym. Otwarty charakter dokumentu oraz jego forma (wyra żenie zbioru potrzeb) powoduje konieczno ść szerokiego zaanga żowania społecznego oraz pozyskania opinii na temat oczekiwa ń rozwojowych. Gmina Koprzywnica zmierzy ć si ę musi w latach 2007-2013 z szeregiem istotnych problemów społecznych i technicznych, w śród których wymienia si ę m.in.: migracj ę ludno ści z obszaru gminy, problemy rolnictwa i przetwórstwa rolno-spo żywczego słabo rozwini ętą infrastruktur ę techniczn ą i społeczn ą. Strategia rozwoju formułuje te problemy oraz proponuje spoby zmiany istniej ącego stanu rzeczy. Strategia rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007-2013 wskazuje podstawowe cele strategiczne, planowane do realizacji w zało żonym okresie oraz sposoby ich wdra żania. Niezb ędne jest współdziałanie władz samorz ądowych oraz społeczno ści lokalnej dla efektywnej wprowadzenia w zycie przyj ętych zapisów. Strategia, jako dokument „ żywy” i podlegaj ący aktualizacji w pewnych odcinkach czasu ulega ć b ędzie z pewno ści ą korektom dostosowuj ącym j ą do zmieniaj ących si ę warunków otoczenia. Korekty te nie b ędą jednak wykracza ć poza zakres zało żonych celów strategicznych. Misja gminy Koprzywnica, któr ą jest poprawa komfortu życia mieszka ńców, determinuje działania wpływaj ące na wdra żanie Strategii. Konkretne działania (projekty) realizowane w powi ązaniu z poszczególnymi celami operacyjnymi wł ączone zostały do dokumentu jako zał ącznik. W obliczu nowego okresu programowania funduszy strukturalnych UE (lata 2007- 2013) konieczno ści ą staje si ę lepsze wykorzystanie dost ępnych środków. Strategia wskazuje sposoby realizacji celu, jakim jest poprawa absorpcji funduszy unijnych. Dokument formułuje ponadto podstawowe obszary wymagaj ące zmiany stanu istniej ącego, w śród nich s ą działania na rzecz poprawy infrastruktury technicznej i społecznej, rozwoju gospodarczego gminy oraz podniesienia poziomu życia mieszka ńców. Wdro żenie strategii, wła ściwe monitorowanie jej realizacji (zwłaszcza pod k ątem efektywno ści działa ń) oraz pozytywne zako ńczenie planowanych przedsi ęwzi ęć przyczyni si ę do poprawy komfortu życia mieszka ńców.

4 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

2. Metodyka planowania strategicznego 2.1. Struktura strategii

Strategia powinna okre śla ć cel, jakim jest rozwi ązanie okre ślonych problemów społecznych (czyli np. poprawa sytuacji ludzi starych, niepełnosprawnych lub zmiana na lepsze wybranych obszarów życia społecznego np. mieszkalnictwa) oraz sposób, w jaki mo żna go osi ągn ąć . Bardzo wa żne jest okre ślenie wska źników, według których oceniamy zmiany. Podstawowe zasady strategii to: − ekonomia sił i środków (ocena ilo ści i jako ści zasobów ludzkich, materialnych i finansowych oraz rezerw na wypadek przedłu żania si ę działa ń lub konieczno ści ich intensyfikacji), − zespolenie wysiłków (ludzi, środków, pieni ędzy), − zachowanie swobody działa ń w sytuacjach krytycznych, − inicjatywa w sytuacjach nieprzewidzianych. Na strategi ę składa si ę: diagnoza, cel strategiczny (ogólny), cele szczegółowe (operacyjne), metody realizacji celu (zadania i projekty) oraz harmonogram. Diagnozy nale ży dokona ć dwukrotnie. Najpierw szukaj ąc uzasadnienia ideowego dla dokonywanej czy zamierzonej zmiany. Potem kiedy formułuje si ę cele strategii, szczególnie cele szczegółowe. Wówczas opracowanie diagnozy wymaga:
danych statystycznych z wiarygodnych źródeł,
rozkładu tych danych w czasie, aby zaobserwowa ć tendencje danego zjawiska. Brak bazy informacyjnej uniemo żliwia podejmowanie trafnych decyzji. Ustalenie priorytetów nie mo że opiera ć si ę na intuicji władz lokalnych lub danej społeczno ści, ani by ć skutkiem presji partii politycznych. Najlepszy dostęp do danych maj ą z reguły departamenty polityki regionalnej odpowiedniego województwa.

Cechy diagnozy:

1. Diagnoza musi uwzgl ędnia ć cały kontekst społeczny i gospodarczy, w jakim funkcjonuje społeczno ść lokalna. Wa żna jest nie tylko sytuacja materialna, ale te ż warunki i rynek pracy, stan środowiska naturalnego, bezpiecze ństwo, opieka zdrowotna, edukacja, kultura, komunikacja i obiekty turystyczne oraz infrastruktura handlowa, mieszkaniowa, a tak że porównanie sytuacji danego województwa, powiatu i gminy z pozostałymi. Powinna powsta ć

5 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013 problemowa „mapa” województwa, powiatu i gminy, ukazuj ąca ich silne i słabe strony. 2. Diagnoza musi uwzgl ędnia ć i wskazywa ć zasoby zarówno materialne, jak ludzkie, a tak że organizacyjne. Te ju ż istniej ące i potencjalne. 3. Diagnoza musi uwzgl ędnia ć tendencje, kontekst czasowy. 4. Istotnym jest utrzymanie aktualno ści diagnozy i strategii. Cele strategiczne (ogólne) . Nale ży d ąż yć do tego, aby był jeden, główny cel strategii i stanowił dla danej społeczno ści istotny element ładu społecznego. W przypadku Strategii Gminy wskazane jest wyznaczenie kilku równorz ędnych celów strategicznych. Cele szczegółowe (operacyjne) . Stanowi ą one konkretyzacj ę celów szczegółowych oraz ich rozwini ęcie w kierunku wi ększego stopnia szczegółowo ści. Realizacja poszczególnych celów operacyjnych jest mo żliwa poprzez wyznaczenie wła ściwych zada ń i projektów. Metody realizacji celów. W uj ęciu strategicznym cele s ą realizowane poprzez wyznaczenie zada ń dla ka żdego z celów oraz przypisanych im projektów. Realizacja zada ń wpływa na wdra żanie celów, z których zadania i projekty wynikaj ą. Harmonogram. Harmonogram musi uwzgl ędnia ć preferencje partnerów oraz wszystkie bariery, których pokonanie mo że odwleka ć zako ńczenie działa ń.
pierwszy etap przygotowawczy – mobilizacja sił i środków, operacjonalizacja celów, ustalenie zasad współpracy z partnerami, ustalenie liderów i osób odpowiedzialnych,
drugi etap działanie – bezpo średnia realizacja celu,
trzeci etap – porównanie działania i jego celu z osi ągni ętymi rezultatami według wcze śniej przewidzianych i przyj ętych wska źników.

2.2. Charakterystyka planowania strategicznego

Proces strategicznego planowania Gminy Koprzywnica przeprowadzono według metodyki uwzgl ędniaj ącej szeroki współudział społeczno ści lokalnej w tworzeniu wieloletniego planu rozwoju gminy. Przy opracowaniu strategii rozwoju Gminy Koprzywnica oparto si ę na kilku fundamentalnych zasadach. Pierwsz ą z nich jest zasada planowania partnerskiego opartego na osi ąganiu konsensusu przy podejmowanych decyzjach. Jednocze śnie zachowana była zasada otwarto ści przygotowywanych kierunków rozwojowych , co zwi ększyło społeczn ą akceptacj ę decyzji. Kolejn ą zasad ą przestrzegan ą przy opracowaniu strategii rozwoju była zasada kreatywno ści i innowacyjno ści spojrzenia na uwarunkowania. Kreatywne podej ście oparte na znajomo ści istniej ących uwarunkowa ń

6 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013 formalno-prawnych daje mo żliwo ść okre ślenia własnej drogi rozwoju dostosowanej do specyficznych uwarunkowa ń rozwoju gminy. Opracowana strategia rozwoju zawiera cele strategiczne pierwszego rz ędu, które zostały rozwini ęte w celach bardziej szczegółowych drugiego rz ędu. Zadania zawarte w strategii rozwoju słu żą realizacji zakre ślonych celów strategicznych. Cele strategiczne wraz z zadaniami stanowi ą podstaw ę do sformułowania programów rozwojowych na poziomie gminy. Tworz ąc strategię przestrzegano zasady, aby władzom gminy nie przypisa ć roli centralnego planisty w warunkach samodzielno ści i niezale żno ści ró żnych podmiotów działaj ących na terenie jednostki. Przy funkcjonuj ącym systemie politycznym opartym na demokracji i mechanizmach gospodarki rynkowej rozwój sytuacji na poziomie gminy jest wypadkow ą oddziaływania wielu niezale żnych czynników. Czynniki te s ą w uwarunkowaniach zewn ętrznych kształtowane przez podmioty regionalnej i krajowej sceny społeczno-politycznej. Nieodzown ą zasadą jest te ż zachowanie konsensusu wokół misji i celów rozwoju . Przestrzeganie tej zasady b ędzie owocowało na poziomie gminy zgodno ści ą działa ń. Przy opracowaniu strategii przyj ęto zało żenie, że głównym celem władz gminy jest organizowanie współpracy i stwarzanie warunków dla wspólnego realizowania strategii rozwoju. Przy formułowaniu celów strategii rozwoju i zada ń realizacyjnych wzi ęto pod uwag ę funkcjonuj ące uwarunkowania prawne, które okre ślaj ą ogólne ramy mo żliwych rozwi ąza ń zaproponowanych w strategii rozwoju. Opracowana strategia jest dokumentem otwartym . Oznacza to, i ż nie jest to dokument dany raz na zawsze, ale wraz z upływem czasu b ędzie wymagał uaktualnienia i adaptacji do zmieniaj ących si ę warunków.

3. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej gminy

3.1. Analiza położenia geograficznego gminy

Gmina Koprzywnica poło żona jest we wschodniej cz ęś ci województwa świ ętokrzyskiego, wchodz ąc w skład powiatu sandomierskiego. Powierzchnia gminy wynosi około 6 935 ha, a samego miasta 1 788 ha. Gmina Koprzywnica graniczy:

7 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

− od północy z gmin ą Samborzec, − od północnego zachodu z gmin ą Klimontów, − od południowego zachodu z gmin ą Łoniów, − od wschodu z gmni ą Tarnobrzeg. Południowa i wschodnia cz ęść gminy poło żona jest na zachodnim brzegu Wisły.

Poło żenie Gminy Koprzywnica na tle województwa świ ętokrzyskiego oraz powiatu sandomierskiego przedstawiaj ą mapy poni żej.

Źródło: www.gminy.pl

Ludno ść Gminy zamieszkuje w moe ście Koprzywnica oraz 18 sołectwach: Beszyce, Błonie, Cegielnia, Ciszyca, Dmosice, Gnieszowice, Kamieniec, Koprzywnica, Krzcin, Łukowiec, Nied źwice, Postronna, So śniczany, Świ ęż yce, Trzykosy, Zarzecze, Zbigniewice Kolonia, Zbigniewice Wie ś.

8 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Poni żej zaprezentowano podział Gminy Koprzywnica na poszczególne sołectwa:

Źrodło: Dane Urz ędu Miasta i Gminy w Koprzywnicy

3.2. Charakterystyka potencjału demograficznego

Gmina Koprzywnica nale ży do grupy niewielkich gmin miejsko - wiejskich. Obszar gminy zamieszkuje 7 061 osób (stan z dnia 31.12.2005 r.), z czego w mie ście zamieszkuje ok. 2 500 osób.. Spo śród ogółu mieszka ńców Gminy wi ększo ść stanowi ą kobiety – w 2005 roku stanowiły one 51,2% ogółu ludno ści, czyli 3 615 osób, przy 3 447 mieszka ńcach płci m ęskiej. Analiza stanu ludno ści z lat 2001 - 2005 wskazuje na wyra źny trend spadkowy. Tendencje demograficzne wyst ępuj ące w Gminie Koprzywnica obrazuj ą poni ższe wykresy. Wykres: Liczba mieszka ńców w Gminie Koprzywnica w latach 2001 - 2005

7 180 7 160 7 159 7 140 7 145 7 130 7 120 7 100 7 101 7 080 7 060 7 062 7 040 7 020 7 000 2001 2002 2003 2004 2005

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urz ędu Statystycznego

9 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Wykres: Liczba ludno ści w podziale na płe ć w Gminie Koprzywnica w latach 2001 - 2005

8 000 7 000 6 000 3 647 3 639 3 629 3 628 5 000 3 615 4 000 3 000

2 000 3 498 3 520 3 501 3 473 3 447 1 000 0 2001 2002 2003 2004 2005

męż czy źni kobiety

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urz ędu Statystycznego

Zdecydowana wi ększo ść mieszka ńców gminy skupiona jest na jej wiejskich terenach. Wynika to faktu, i ż Miasto Koprzywnica jest niewielkie obszarowo, ponadto ma dosy ć krótkie tradycje miejskie – prawa miejskie odzyskała dopiero 1 stycznia 2001 roku, po 132 latach od ich utracenia. Oznacza to, że Miasto Koprzywnica jest dopiero we wczesnej fazie rozwoju i nie zdiagnozowano jeszcze jego wszystkich potencjałów rozwojowych.

Wykres: Liczba ludno ści w Gminie Koprzywnica ze względu na obszar zamieszkiwania w latach 2001 - 2005

5 000 4 679 4 680 4 664 4 643 4 500 4 615 4 000 3 500 3 000 2 500 2 587 2 575 2 565 2 546 2 528 2 000 1 500 1 000 2001 2002 2003 2004 2005

w mie ście na wsi

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urz ędu Statystycznego

Tendencja spadkowa liczby ludno ści jest wynikiem migracji mieszka ńców gminy, przenosz ących si ę do wi ększych miast, zwłaszcza migruj ących do stolicy regionu – Kielc oraz

10 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013 ujemnego przyrostu naturalnego. Spadek liczby ludności odnotowuje si ę pocz ąwszy od 2002 roku i do ko ńca 2005 roku wyniósł 1,35%. Gł ębsza analiza przyczyn spadku liczby ludno ści, poparta badaniem przyrostu naturalnego w okresie ostatnich pi ęciu lat oraz trendów migracyjnych pozwala unaoczni ć omówion ą powy żej tendencj ę. Poni żej zestawiono wykresy obrazuj ące zjawiska migracyjne oraz przyrost naturalny w latach 2001-2005.

Analiza przyrostu naturalnego w gminie w latach 2001-2005 wskazuje na ujemny przyrost naturalny pocz ąwszy od 2002 roku. Najwi ększe nasilenie tendencji zaobserwowa ć mo żna w latach 2004 - 2005. Okres ten cechuje si ę najwy ższym wska źnikiem ujemnego przyrostu naturalnego (przyrost na poziomie -23 – -19 osób).

Wykres: Przyrost naturalny w Gminie Koprzywnica w latach 2001 - 2005

10 4 5

0 2001 2002 2003 2004 2005 -5

-10 -9 -15

-20 -17 -19 -25 -23

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urz ędu Statystycznego

Analiza salda migracji w gminie wykazuje tendencj ę spadkow ą. O ile w latach 2002 – 2003 saldo przyjmowało warto ść dodatni ą na poziomie +1 osoby, o tyle w kolejnych latach odnotowano wyra źny spadek tego salda, który w 2005 roku ukształtował si ę na poziomie – 17 osób. Ciekawy jest fakt, i ż z terenu gminy wyje żdżaj ą glównie m ęż czy źni (-19 osób w 2005 roku), natomiast zaznacza się lekki napływ liczby kobiet (+ 2 osoby).

11 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Wykres: Saldo migracji w ruchu wewn ętrznym w Gminie Koprzywnica w latach 2001 - 2005 10 8

5 3 2 1 1 2 2 0

-5 -2 -3 -5 -10 -7

-15 -13 -15 -20 -17 -19 -25 2001 2002 2003 2004 2005

ogółem -13 1 1 -3 -17 męż czy źni 2 8 -2 -5 -19 kobiety -15 -7 3 2 2 ogółem męż czy źni kobiety

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urz ędu Statystycznego

Badanie struktury wieku mieszka ńców Gminy Koprzywnica wskazuje, i ż najliczniejsz ą grup ę wiekow ą stanowi ą osoby w wieku produkcyjnym – 58,6%. Zdecydowanie mniej liczne s ą grupy wiekowe ludno ści w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym. Nale ży jednak podkre śli ć, że rosn ąca liczba osób w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym, poł ączona z malej ącym odsetkiem liczby osób w wieku przedprodukcyjnym świadczy o post ępuj ącym procesie starzenia si ę społecze ństwa, co stanowi problem na skal ę nie tylko krajow ą, ale ogólnoeuropejsk ą. Szczegóły przedstawia wykres poni żej.

Wykres: Struktura wieku ludno ści Gminy Koprzywnica w latach 2002 – 2005 w podziale na wiek przedprodukcyjny, produkcyjny i poprodukcyjny

2005 22,5 58,6 18,9

2004 22,9 58,2 18,8

2003 23,9 57,3 18,8

2002 24,5 56,3 19,2

0% 20% 40% 60% 80% 100% w.przedprodukcyjny w.produkcyjny w.poprodukcyjny

12 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urz ędu Statystycznego

Analiza statystyczna obci ąż enia demograficznego ludno ści pozwala okre śli ć wska źnik procentowy liczby ludno ści w wieku produkcyjnym w stosunku do liczby osób w wieku nieprodukcyjnym. Wska źnik otrzymany dla Gminy Koprzywnica wskazuje, i ż na 100 pracuj ących mieszka ńców gminy przypada statystycznie 70,5 osoby w wieku nieprodukcyjnym (spo śród nich ponad 32 osoby znajduj ą si ę w wieku emerytalnym).

Tabela: Wska źnik obci ąż enia demograficznego ludno ści Gminy Koprzywnica w 2005 roku ludno ść w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 70,5 ludno ść w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym 83,9 ludno ść w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 32,2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urz ędu Statystycznego

W poni ższej tabeli zestawione zostały pozostałe dane statystyczne obrazuj ące sytuacj ę demograficzn ą Gminy Koprzywnica w roku 2005.

Tabela: Ludno ść : wska źniki modułu gminnego dla Gminy Koprzywnica w 2005 roku Wyszczególnienie Jednostka Warto ść Ludno ść na 1 km2 osoba 102 Kobiety na 100 m ęż czyzn osoba 105 Mał żeństwa na 1000 ludno ści para 5,6 Urodzenia żywe na 1000 ludno ści osoba 10 Zgony na 1000 ludno ści osoba 12,7 Przyrost naturalny na 1000 ludno ści osoba -2,6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urz ędu Statystycznego

3.3. Potencjał przyrodniczy i środowiskowy gminy

Według podziału fizyczno–geograficznego J. Kondrackiego (1997) teren Gminy Koprzywnica poło żony jest w obr ębie trzech makroregionów: 1. Wy żyny Kielecko–Sandomierskiej reprezentowanej przez mezoregion Wy żyny Sandomierskiej, 2. Niecki Nidzia ńskiej reprezentowanej przez mezoregion Niecki Połanieckiej 3. Kotliny Sandomierskiej reprezentowanej przez mezoregion Niziny Nadwi śla ńskiej. Wy żyna Sandomierska – obejmuje północn ą cz ęść gminy, po dolin ę rzeki Koprzywianki. Jest to region wy żynny, stosunkowo płaski, pokryty grub ą warstw ą lessu. Wyst ępuj ąca tu rze źba terenu jest charakterystyczna dla wy żyny lessowej – obszaru szczególnie podatnego

13 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013 na denudacj ę i towarzysz ącą jej akumulacj ę deluwiów. Gospodarcza działalno ść człowieka (intensywna uprawa roli, wyci ęcia lasów) procesy te spot ęgowały i w chwili obecnej s ą one głównymi czynnikami, wpływaj ącymi na charakter kształtowania powierzchni – du że rozczłonkowanie erozyjne, liczne doliny nieckowate i wciosowe wcinaj ące si ę w wysoczyzn ę, strome zbocza form i du że deniwelacje w obr ębie dolin. Niecka Połaniecka – jest wysoczyzn ą wznosz ącą si ę na wysoko ść 160–189 m n.p.m. w północno–zachodniej cz ęś ci gminy. W rze źbie wyró żniaj ą si ę rozci ęcia – dolinki boczne, dochodz ące do doliny rzeki Czarnej i Wisły oraz niewielkie piaszczyste wzniesienia. Nizina Nadwi śla ńska – obejmuje dno doliny Wisły. Obszar jest płaski, monotonny, rozci ęty w cz ęś ci północno–wschodniej dolin ą rzeki Koprzywianki. Terasy zalewowe Wisły si ęgaj ą wysoko ści 4–8 m. W obr ębie tego obszaru wyst ępuj ą liczne starorzecza oraz szereg niewielkich oczek wodnych. Naturalny system powi ąza ń ekologicznych na terenie gminy tworz ą: − ekosystemy le śne i zaro ślowe; − ekosystemy ro ślinno ści śródpolnej; − ekosystemy dolin rzecznych Wisły i Koprzywianki w postaci ł ąk naturalnych i zaro śli l ęgowych. Szata ro ślinna i sama rzeka stanowi ą doskonałe warunki dla bytowania wielu gatunków ptaków, szczególnie wodno-błotnych. Lasy na terenie gminy charakteryzuj ą si ę zadawalaj ącą zdrowotno ści ą. Wszystkie drzewostany poło żone s ą w I strefie zagro żeń przemysłowych (uszkodzenia słabe). Lasy i zadrzewienia na terenie gminy zajmuj ą powierzchni ę 334 ha, co stanowi 4,8% ogólnej powierzchni. Struktura władania lasów przedstawia si ę nast ępuj ąco: − 14,10 ha lasy pa ństwowe pozostaj ące w zarz ądzie Nadle śnictwa Staszów, − 275,00 ha lasy prywatne , − 5,00 około 45,00 ha lasy wspólnot gruntowych i wchodz ące w skład Zasobu Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa. Lasy na terenie gminy wyst ępuj ą w postaci niewielkich skupisk, głównie we wschodniej i południowej cz ęś ci gminy w okolicach Koprzywnicy, Błonia, Krzcina, Trzykos oraz przysiółka Grzecholiny. Są to lasy topolowo-olchowe i lasy sosnowe, w du żej cz ęś ci młode i wieku klasy III-V (do 80 lat). W dolinach rzek (głównie Wisły) zachowały si ę laski ł ęgowe, szpalery lub k ępy drzew, głównie topole i wierzby oraz ci ągi terenów poro śni ętych wiklin ą.

14 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Gmin ę zaliczono do obszarów, na których terenie praktycznie zagro żenia antropogenne nie wyst ępuj ą, maj ą jedynie charakter punktowy. Mimo obserwowanego w ostatnich latach istniej ącego zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza nadal du że zagro żenie stwarzaj ą tzw. niskie emisje pochodz ące z palenisk domowych. Emituj ą one do atmosfery głównie dwutlenek siarki i dwutlenek w ęgla. W porównaniu z innymi gminami zanieczyszczenie powietrza jest znacznie wi ększe ze wzgl ędu na napływaj ące masy powietrza z terenu byłego województwa tarnobrzeskiego – Kopalni i Zakładów Przetwórczych Siarki „Siarkopol” w Machowie. Z wód podziemnych korzystaj ą wodoci ągi publiczne czerpi ąc wod ę ze studni gł ębinowych. Na podstawie przeprowadzonych kontroli wynika, że woda z tych studni nadaje si ę do spo życia. Przez teren gminy przepływa rzeka Koprzywianka. Źródła Koprzywianki znajduj ą si ę na wysoko ści 400 m n.p.m. na południowych stokach w pa śmie Jeleniowskim Gór Świ ętokrzyskich. Rzeka wpada do Wisły pod Sandomierzem jako jej lewy dopływ. Długo ść rzeki wynosi 65,9 km. W zlewni Koprzywianki znajduj ą si ę gminy zasobne w wody podziemne i gminy bardzo ubogie w wod ę. W rzece nie wyst ępuj ą powa żne zanieczyszczenia. Od kilku lat rzeka utrzymuje si ę w III klasie czysto ści. Na terenie gminy przy rzece Koprzywiance zlokalizowany jest zbiornik retencyjny. Stan czysto ści zbiornika zaklasyfikowany jest do III klasy czysto ści. W celu ochrony wód rzeki, cieków wodnych, stawów oraz ochrony gleby przed wprowadzeniem zanieczyszcze ń wybudowano 25 studni do celów chemizacji rolnictwa, w tym 5 studni powierzchniowych. Program gospodarki wodno – ściekowej został rozwi ązany poprzez wybudowanie oczyszczalni ścieków. Oczyszczalnia ścieków w Koprzywnicy o przepustowo ści 460 m 3/d. Do oczyszczalni doprowadzane s ą ścieki z miejscowo ści Koprzywnica. Długo ść sieci kanalizacyjnej wynosi 16,2 km. Praca oczyszczalni ścieków powoduje zmniejszenie ładunku zanieczyszcze ń doprowadzonych do środowiska w ilo ści znacznej w skali roku, eliminuje wiele źródeł zanieczyszcze ń, jakimi s ą gospodarstwa poło żone nad brzegami rzek. W celu ochrony środowiska całego dorzecza Koprzywianki utworzono Ekologiczny Zwi ązek Dorzecza Koprzywianki, którego celem jest współpraca partnerska gmin w działaniach zwi ązanych z gospodark ą odpadami.

15 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

3.4. Działalność gospodarcza oraz diagnoza sytuacji w rolnictwie

Działalno ść gospodarcza w Gmine Koprzywnica prowadzona jest przez stosunkowo niewielk ą liczb ę podmiotów. Ilo ść zarejestrowanych podmiotów w perspektywie pi ęcioletniej obrazuje wykres zamieszczony poni żej. Analiza wykresu wskazuje wyra źnie na spadkow ą tendencj ę liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej od 2003 roku. W uj ęciu bezwzgl ędnym spadek ten wyniósł 48 jednostek gospodarczych..

Wyk.res: Liczba podmiotów gospodarczych w Gminie Koprzywnica w latach 2001-2005.

350 345 340 330 323 320 322

310 309 300 297 290 280 270 2001 2002 2003 2004 2005

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urz ędu Statystycznego

Analiza strukturalna formy działalno ści podmiotów gospodarczych działaj ących w gminie roku 2005 prowadzi do nast ępuj ących wniosków. W śród 297 podmiotów gospodarczych funkcjonuj ących w gminie najwi ększ ą liczb ę stanowi ą firmy działaj ące w formie jednoosobowych jednostek prowadzonych przez osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą (237 firmy). Ł ączna liczba podmiotów prywatnych działaj ących w gminie wynosiła w 2005 roku 283 samodzielnych jednostek gospodarczych. Przewaga liczebna sektora prywatnego nad publicznym jest bardzo wyra źna – funkcjonuje 14 jednostek sektora publicznego, co stanowi zaledwie 4,7% ogółu podmiotów.

16 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Tabela: Liczba podmiotów gospodarczych w Gminie Koprzywnica w latach 2001- 2005 Wyszczególnienie 2001 2002 2003 2004 2005 Liczba przedsi ębiorstw ogółem 309 322 345 323 297 Sektro prywatny 292 306 329 308 283 Osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą 255 267 287 263 237 Spółki handlowe 4 5 5 6 5 Spółdzielnie 3 3 3 3 3 Stowarzyszenia i organizacje społeczne 10 11 15 16 18 Sektor publiczny 17 16 16 15 14 Pozostałe 20 20 19 20 20 Sektor publiczny 17 16 16 15 14 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urz ędu Statystycznego

Obok dominuj ących firm jednoosobowych w 2005 roku funkcjonowało ponadto 5 spółek prawa handlowego oraz 3 spółdzielnie oraz 14 jednostek tzw. trzeciego sektora (stowarzyszenia i organizacje pozarz ądowe).

W gminie funkcjonuj ące kilkadziesi ąt obiektów handlowych. Dane z roku 2003 okre ślaj ą ich ł ączn ą liczb ę na 86 podmiotów, z czego zdecydowana wi ększo ść z nich stanowiła niewielkie sklepy wielobran żowe i inne punkty handlowe. Liczba podmiotów handlowych na obszarze Gminy kształtuje si ę na zbli żonym poziomie w latach 2001 – 2003. Zauwa ża si ę lekki wzrost liczby tych że obiektów.

Wykres: Obiekty handlowe wraz z zatrudnionymi pracownikami w latach 2001 – 2003 w Gminie Koprzywnica

160 147 140 127 129 120

100 83 85 86 80 60 40 20 0 2001 2002 2003

liczba sklepów liczba pracowników

Źródłe: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urz ędu Statystycznego

17 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Sytuacja na koprzywnickim rynku pracy została zdiagnozowana w oparciu o informacje uzyskane z Powiatowego Urz ędu Pracy w Sandomierzu. Analiza poziomu bezrobocia w Gminie Koprzywnica pozwala stwierdzi ć, i ż liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych systematycznie spada. Szczególnie zauwa żalny spadek odnotowano w 2006 roku w stosunku do roku poprzedniego, tj. ok. 15%. W latach 2001 -2006 liczba bezrobotnych w Koprzywnicy stanowiła średnio ok. 8,8% - 9% ogółu bezrobotnych zarejestrowanych na terenie powiatu sandomierskiego. Na przestrzeni lat 2001 – 2006 liczba bezrobotnych spadła o 131 osób, tj. o ok. 20%. Powa żnym problemem Gminy jest bezrobocie długookresowe (powy żej 12 miesi ęcy), które oscylowało w badanym okresie na poziomie 65 % - 56% ogółu bezrobotnych. Obserwuje si ę, że w 2006 roku liczba bezrobotnych kobiet nieznacznie przekroczyła liczb ę bezrobotnych męż czyzn. W poprzednich latach rozpi ęto ści były znacznie wi ększe i to na niekorzy ść m ęż czyzn. Omawiane tendencje obrazuj ą tabele i wykresy zamieszczone poni żej.

Tabela: Poziom bezrobocia w Gminie Koprzywnica i Powiecie Sandomierskim w latach 2001 -2006 Zwolnieni z Bezrobotni Liczba Bezrobotni Pozostaj ący przyczyn w wieku Lata Gmina/Powiat bezrobotnych z prawem bez pracy > dotycz ących 18 – 44 do zasiłku 12 miesi ęcy ogółerm kobiety zakładu lata 2001 G.Koprzywnica 624 296 25 48 547 386 P.Sandomierski 7034 3493 367 612 5996 4266

2002 G.Koprzywnica 640 286 22 27 562 400 P.Sandomierski 6942 3336 247 408 5839 4254 2003 G.Koprzywnica 623 282 17 32 541 382 P.Sandomierski 6772 3243 208 385 5573 3989 G.Koprzywnica 592 272 15 32 498 372 2004 P.Sandomierski 6722 3191 199 420 5441 4000 G.Koprzywnica 582 276 20 35 483 359 2005 P.Sandomierski 6446 3120 159 363 5089 3729 G.Koprzywnica 493 251 12 22 401 281 2006 P.Sandomierski 5467 2767 141 301 4188 3212 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urz ędu Pracy Sandomierzu

Wykres: Liczba osób bezrobotnych w Gminie Koprzywnica w latach 2001 - 2006

18 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

700

650 640 624 623 600 592 582 550

500 493 450

400

350

300 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urz ędu Pracy Sandomierzu

Wykres: Zarejestrowani bezrobotni wg płci w Gminie Koprzywnica w latach 2001 - 2006

400 354 341 350 328 320 306 296 286 300 282 272 276 251 242 250

200

150

100

50

0 2001 2002 2003 2004 2005 2006

kobiety męż czy źni

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urz ędu Pracy Sandomierzu

Spadaj ącemu bezrobociu towarzyszy przyrost miejsc pracy, a zatem wzrost liczby osób pracuj ących, obserwowany szczególnie w 2005 roku. Tendencję t ę obrazuje tabela przedstawiona poni żej.

Tabela Liczba osób pracuj ących ogółem i w podziale na płe ć w Gminie Koprzywnica w latach 2001 - 2005 Wyszczególnienie 2001 2002 2003 2004 2005 ogółem 371 346 400 379 386 męż czy źni 126 105 145 128 136 kobiety 245 241 255 251 250 Źródlo: Opracowanie własne na podstawie danych Głownego Urz ędu Statystycznego

19 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Nale ży podkre śłi ć, że mimo popawiaj ących si ę trendów zarówno bezrobocia, jaki zatrudnienia, sytuacja na miescowym rynku pracy wci ąż nie jest satysfakcjonuj ąca i stanowi jeden z najwa żniejszych problemów Gminy.

Rolnictwo Według danych z Powszechnego Spisu Rolnego z 2002 roku, w Gminie Koprzywnica istniało 1 772 gospodarstw rolniczych. Zdecydowana wi ększo ść z nich to gospdoarstwa niewielkie do 5 ha, które łącznie stanowi ą ponad 87% ogółu gospodarstw rolnych w Gminie Koprzywnica. Najwi ęcej spo śród nich to gospodarstwa o wielko ści od 2 do 5 ha – 663 jednostek i do 1 ha – 445 jednostek. Szczegółowe informacje przedstawia tabela poni żej.

Tabela: Struktura gospodarstw rolnyh według wielko ści Wyszczególnienie Ilo ść ogółem 1 772 do 1 ha wł ącznie 445 powy żej 1 do mniej ni ż 2 ha 437 od 2 do mniej ni ż 5 ha 663 od 5 do mniej ni ż 7 ha 134 od 7 do mniej ni ż 10 ha 71 od 10 do mniej ni ż 15 ha 19 Źródło: Narodowy Spis Rolny 2002

Tabela: Powierzchnia u żytków rolnych w Gminie Koprzywnica w latach 2001 – 2005 (w ha) Wyszczególnienie 2001 2002 2003 2004 2005 Ogółem 5 748 5 748 5 739 5 378 5 378 Grunty orne 3 605 3 605 3 241 3 023 3 023 Sady ogółem 816 816 1 650 1 650 1 650 Łąki ogółem 1 123 1 123 723 643 643 Pastwiska 204 204 125 62 62 Źródło: Opracowanei własne na p odstawie danych Głównego Urz ędu Statystycznego

Powierzchnia rolna w gminie Koprzywnica zajmuje obszar 5 378 ha, co stanowi ponad 83% całego obszaru gminy. Wskazuje to bezpo średnio na rolniczy charakter gminy. Zdecydowan ą wi ększo ść użytków rolnych (ponad 56%) stanowi ą grunty orne - 3 023 ha. Analiza powierzchni sadowniczej wskazuje na du że znaczenie tego rodzaju wytwórczo ści rolno-spo żywczej dla mieszka ńców gminy (aż 1

20 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

650 ha - 30,7% ogółu u żytków rolnych dost ępnych w gminie). Nale ży podkre śli ć, i ż w ostatnich latach nast ąpił zdecydowany wzrost udziału gruntów przeznaczonych na sady, co świadczy o rozwoju tego rodzaju działalno ści. Poni ższe tabele w sposób szczegółowy przedstawiaj ą struktur ę powierzchni gruntów według form własno ści i według miejscowo ści

Struktura powierzchni gruntów wg form własno ści (w ha) Wyszczególnienie Własno ść sektora Własno ść sektora Razem (sołectwa) publicznego (ha) niepublicznego (ha) So śniczany 21 397 418 Ciszyca 52 297 349 Nied źwice 12 266 278 Trzykosy 13 200 213 Kamieniec 36 239 275 Krzcin 137 437 574 Beszyce 10 315 325 Zbigniewice Kolonia 4 219 223 Błonie 40 364 404 Świ ęż yce 13 231 244 Dmosice 8 207 215 Łukowiec 75 365 440 Zbigniewice Wie ś 20 275 295 Gnieszowice 25 579 604 Postronna 10 262 272 Koprzywnica 145 1295 1440 Zarzecze 4 73 77 Cegielnia 5 285 273 Razem gmina 630 6306 6936

Struktura u żytkowania gruntów w gminie wg miejscowo ści Wyszczególnienie Powierzchnia W tym: (sołectwa) terenów użytki rolne le śne osiedlowe pozostałe ogółem ha % ha % ha % ha % ha % So śniczany 418 6,04 375 6,69 13 2,87 13 5,09 17 3,86 Ciszyca 349 5,04 279 4,98 21 4,64 14 5,49 35 7,95 Nied źwice 278 4,01 246 4,71 8 1,76 14 5,49 10 2,27 Trzykosy 213 3,07 192 3,42 4 0,88 8 3,13 9 2,04 Kamieniec 275 3,97 229 4,08 7 1,54 4 1,56 35 7,95 Krzcin 574 8,29 420 7,49 69 15,2 20 7,84 65 14,7 Beszyce 325 4,69 277 4,94 23 5,76 11 4,31 14 3,18 Zbigniewice 223 3,22 209 3,73 2 0,44 8 3,13 4 0,90 Kolonia Błonie 404 5,83 357 6,37 17 3,76 15 5,88 15 3,40

21 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Świ ęż yce 244 3,52 213 3,80 6 1,32 10 3,92 15 3,40 Dmosice 215 3,10 196 3,49 3 0,66 6 2,35 10 2,27 Łukowiec 440 6,35 346 6,17 27 5,97 15 5,88 52 11,8 Zbigniewice Wie ś 295 4,26 261 4,65 5 1,10 9 3,52 20 4,54 Gnieszowice 604 8,72 476 8,49 91 20,1 16 6,27 21 4,77 Koprzywnica 1440 20,81 1187 21,19 100 22,1 57 22,3 96 21,8 Zarzecze 77 1,11 68 1,21 6 2,35 3 6,68 Cegielnia 273 3,94 18 0,32 54 11,9 19 7,45 11 2,5 Postronna 272 3,93 252 4,49 2 0,44 10 3,92 8 1,81 Razem gmina 6919 100 5601 100 452 100 255 100 440 100

Użytkowanie gruntów wg granic administracyjnych Gmina/ Pow. W tym Miasto ogólna Przemysł Użytki rolne (ha) (ha) razem razem grunty sady łąki pastwi- grunty Pozo- orne ska le śne stałe So śniczany 418 - 375 211 113 49 2 13 30 Ciszyca 349 - 279 92 95 77 15 21 49 Nied źwice 278 - 246 186 22 32 6 8 24 Trzykosy 213 - 192 144 13 27 8 4 17 Kamieniec 275 - 229 67 75 81 6 7 39 Krzcin 574 13 420 251 31 100 38 69 72 Beszyce 325 - 277 182 6 64 25 23 25 Zbigniewice 223 - 209 179 12 17 1 2 12 Kolonia Błonie 404 - 357 225 29 98 5 17 30 Świ ęż yce 244 - 213 110 52 45 6 6 25 Dmosice 215 - 196 131 12 38 15 3 16 Łukowiec 440 - 346 145 86 93 22 27 67 Zbigniewice 295 - 261 171 17 70 3 5 29 Wie ś Gnieszowice 604 - 476 357 36 77 6 91 37 Postronna 272 - 252 197 24 30 1 2 18 Koprzywnica 1440 - 1187 800 183 204 - 100 153 Zarzecze 77 - 68 53 9 6 - - 9 Cegielnia 273 - 189 125 13 32 19 54 30 Razem 6919 5772 3626 828 1140 178 452 682 gmina

Najwi ększy udział gruntów ornych posiadaj ą wsie: Gnieszowice, Koprzywnica, Nied źwice, za ś najwy ższy udział u żytków zielonych wyst ępuje w Koprzywnicy, Błoniu, Ciszycy, Łukowcu. Natomiast najwi ęcej sadów wyst ępuje we wsiach poło żonych nad Wisł ą: Błonie, Świ ęż yce, Kamieniec, Ciszyca.

22 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Poni ższy wykres obrazuje rodzaje u żytków rolnych wg zajmowanej przez nie powierzchni.

Wyk.res: Powierzchnia u żytków rolnych w Gminie Koprzywnica w roku 2005

pastwiska łąki ogółem 1,2% 12,0%

sady ogółem grunty orne 30,7% 56,2%

Źródlo: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urz ędu Statystycznego

Najwi ększy obszar powierzchniowy, spo śród spotykanych na terenie gminy upraw ro ślinnych zajmuje produkcja zbó ż. W strukturze zasiewów zbo ża oraz mieszanki zbo żowe stanowi ą 66% powierzchni zasiewów. W gminie uprawia si ę najbardziej wymagaj ące ze wszystkich zbó ż pszenic ę ozim ą oraz j ęczmie ń jary. W gospodarstwach posiadaj ących grunty słabsze obok owsa i żyta szczególnie przydatne jest pszen żyto, które zajmuje 5,9% powierzchni. Du żą powierzchni ę w strukturze zasiewów zajmuje uprawa ziemniaków, co stanowi 15,5% powierzchni upraw. Ro śliny pastewne okopowe, str ączkowe i motylkowe uprawiane są na terenie gminy w niewielkim stopniu. Spowodowany jest on niewielkim stanem pogłowia bydła i trzody chlewnej. Powa żną pozycj ę w produkcji ro ślinnej zajmuj ą uprawy sadownicze oraz uprawa warzyw i truskawek. Powierzchnia upraw warzywniczych wynosi 26 186 ha, co stanowi 12,3% ogólnej powierzchni zasiewów. Najwi ęcej warzyw na gruncie i pod foliami uprawia si ę we wsiach poło żonych w dolinie Wisły: Błonie, Świ ęż yce, Kamieniec, Ciszyca, Krzcina, za ś truskawki w zachodniej cz ęś ci gminy. Szczegółowe informacje przdstawia tabela poni żej. Tabela: Udział upraw w strukturze zasiewów w gospodarstwach na terenie gminy Koprzywnica (w ha) Wyszczególnienie Powierzchnia w ha Odsetek ogółem 212 851 100% pszenica ozima 29 789 14,0%

23 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

pszenica jara 10 278 4,8% żyto 15 152 7,1% jęczmie ń ozimy 1 845 0,9% jęczmie ń jary 17 066 8,0% owies 8 366 3,9% pszen żyto ozime 12 575 5,9% pszen żyto jare 3 523 1,7% mieszanki zbo żowe ozime 5 053 2,4% mieszanki zbo żowe jare 36 968 17,4% kukurydza na ziarno 2 031 1,0% ziemniaki 32 969 15,5% okopowe pastewne 2 702 1,3% warzywa gruntowe 26 185 12,3% truskawki 3 446 1,6% inne 3 494 2,3% Źródło: Powszechny Spis Rolny 2002

Produkcja zwierzęca w gminie obejmuje głównie trzod ę chlewn ą, bydło, a tak że liczne fermy hodowli drobiu. Tabela: Pogłowie zwierz ąt hodowlanych w Gminie Koprzywnica Wyszczególnienie Ilo ść bydło 827 krowy 570 trzoda chlewna 1 517 trzoda chlewna lochy 111 konie 156 kury 16 179 kury nioski 8 257 kozy 74 Źródło: Powszechny Spis Rolny 2002

Usługi w zakresie mechanizacji i chemizacji dla rolników świadcz ą w wi ększo ści prywatne zakłady mechanizacyjne. Rolnicy indywidualni gminy posiadaj ą dobre wyposa żenie w maszyny rolnicze oraz ci ągniki rolnicze. Liczba ci ągników wynosi 780 sztuk, a ilo ść hektarów u żytków rolnych przypadaj ąca na jeden ci ągnik wynosi 7,5. Oznacza to, że wyposa żenie rolników z terenu gminy jest dobre, a tym samym obsługa szybsza i sprawna. Na terenie gminy brak jest zakładów zajmuj ących si ę przetwórstwem rolnym, istniej ą podmioty zajmuj ące si ę skupem warzyw i owoców stałe w miejscowo ściach: Koprzywnica, So śniczany, Świ ęż yce. Natomiast w okresie zbiorów owoców i warzyw organizowane s ą punkty skupu sezonowe we wsiach: Ciszyca, Krzcin, Łukowiec.

24 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Powy ższe analizy wskazuj ą, że gospodarka Gminy Koprzywnica opiera si ę głównie na indywidualnej przedsi ębiorczo ści mieszka ńców, działaj ącej w wi ększo ści w formie jednosobowych jednostek gospodarczych lub gospodarstw rolnych. Obserwuje si ę niewielkie znaczenie przemysłu, co umacnia rolniczy charakter gminy. Znikoma liczba firm zatrudniaj ących wi ęcej ni ż 9 pracowników powoduje ponadto konieczno ść poszukiwania pracy poza terytorium gminy,. Diagnoza sytuacji gospodarczej gminy nie wskazuje jednoznacznych recept rozwojowych, a tak że nie daje podstaw do dłu ższych prognoz.. Z punktu widzenia redukcji wyst ępuj ącego bezrobocia istotna wydaje si ę potrzeba przyci ągni ęcia inwestorów zewn ętrznych, mog ących stworzy ć miejsca pracy, przy czym warunkiem koniecznym do spełnienia przez gmin ę jest poprawa warunków inwestowania (zwłaszcza je śli chodzi o stan infrastruktury technicznej).

3.5. Stan infrastruktury techniczno-ekonomicznej

3.5.1. Wodociągi

Charakterystyka sieci wodoci ągowej Gminy Koprzywnica Długo ść sieci wodoci ągowej i roczne zu życie wody w poszczególnych miejscowo ściach przedstawi si ę nast ępuj ąco: Wyszczególnienie Długo ść sieci Roczne Liczba osób (sołectwa) wodoci ągowej w zu życie wody korzystaj ących z m.b. w m 3 wodoci ągu Koprzywnica 22,9 39550 2169 (działalno ść ) 3839 Błonie 1,5 6889 324 Beszyce 6,4 1279 152 Ciszyca 4,0 5808 313 Dmosice 2,4 2194 206 Krzcin 8,0 12217 552 Kamieniec 2,6 2350 94 Łukowiec 4,3 4661 280 So śniczany 6,2 4543 243 Świ ęż yce 4,0 2809 166 Magistrala 16,4 - - Nied źwice 1,9 1315 236 Zbigniewice 5,6 1183 390 Postronna 4,1 - - Trzykosy 1,7 2666 189 Gnieszowice 3,6 4219 313 Razem gmina 95,6 95522 5627

25 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

3.5.2. Gospodarka ściekowa

Dotychczasowe działania władz gminy w zakresie gospodarki ściekowej skupiły si ę na realizacji oczyszczalni ścieków „Koprzywnica” oraz realizacji układu kolektorów sanitarnych Koprzywnicy i Cegielni. Konfiguracja terenu wymusza realizacj ę systemu grawitacyjno– ci śnieniowego. Zrealizowano dotychczas około 18 km sieci kanalizacji sanitarnych oraz 5 przepompownie, co pozwoliło odebra ć ścieki z 509 szt. budynków. Ilo ść ścieków doprowadzonych na oczyszczanie około 250–290 m 3/dob ę, z czego około 30 m 3 to ścieki dowo żone do punktu zlewnego. Istniej ąca oczyszczalnia ścieków przyjmowa ć b ędzie w okresie perspektywy ścieki ze skanalizowanej cz ęś ci miejscowo ści oraz ścieki dowo żone ze zbiorników bezodpływowych (kanalizacja lokalna). Do oczyszczalni b ędą odprowadzone w sposób grawitacyjno–pompowy ścieki z s ąsiednich sołectw. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Koprzywianka, lewobrze żny dopływ Wisły II-go rz ędu. Przyj ęta technologia oczyszczania ścieków zało żyła wybudowanie mechaniczno–biologicznej oczyszczalni ścieków, z pełnym biologicznym oczyszczaniem (nitryfikacja, denitryfikacja, defosfatacja) w zmodyfikowanym systemie UCT oraz tlenow ą przeróbk ą osadów wtórnych (stabilizacja tlenowa w wydzielonej komorze).

Oczyszczanie ścieków dowo żonych – spust ścieków do komory zlewnej i gromadzenie ścieków w zbiorników retencyjnych. Ścieki ze zbiornika b ędą w godzinach nocnych kierowane do procesu oczyszczania. Przeróbka osadów ściekowych: − Skratka zatrzymane w komorze krat i komorze zlewnej ścieków dowo żonych b ędą gromadzone po przesypaniu wapnem chlorowanym w szczelnych pojemnikach wywo żone poza teren oczyszczalni, − Piasek zatrzymany w piaskowniku pionowym po wysuszeniu na poletku ociekowym będzie wywo żony poza teren oczyszczalni, − Osady wtóre ustabilizowane tlenowo w wydzielonej komorze b ędą odwadniane na otwartych poletkach do suszenia osadu i wywo żone poza teren oczyszczalni. Generalnie wszystkie osady ściekowe z terenu oczyszczalni nale ży okresowo wywozi ć w miejsce wskazane przez władze sanitarne miasta (wysypisko odpadów stałych).

26 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Wyszczególnienie Długo ść sieci Gospodarstwa Liczba gospodarstw (sołectwa) kanalizacyjnej podł ączone do sieci (%) korzystaj ących z sieci Koprzywnica 18 15,70 509 Razem gmina 18 15,70 509

3.5.3. Gospodarka odpadami

Gmina Koprzywnica nale ży do Ekologicznego Zwi ązku Gmin Dorzecza Koprzywianki . Siedzib ą Zwi ązku s ą Ba ćkowice , a władze Zwi ązku tworz ą Wójtowie i Burmistrzowie oraz Przewodnicz ący Rad wszystkich zrzeszonych gmin .Zadaniem zwi ązku jest ochrona i kształtowanie naturalnego środowiska dorzecza Koprzewianki .Dla zapewnienia wła ściwej obsługi gmin Związku w zakresie gospodarki odpadami , niezb ędne jest posiadanie własnego środowiska i takie zostało wybudowane w Janczycach . Zakład Utylizacji Odpadów Komunalnych Janczyce spełnia wymagania unijne .Gmina Koprzywnica obsługiwana jest ze wzgl ędu na przynale żno ść przez EZGD Koprzywianki .Na terenie naszej gminy rozstawione jest po sołectwach 16 zestawów kontenerów o pojemno ści 2,2m ³ do zbiórki odpadów segregowanych tj.: –biały na szkło bezbarwne , -żółty na plastik , -niebieski na makulatur ę , -zielony na szkło kolorowe . Jednocze śnie w szkołach zostały ustawione pojemniki typu dzwon do segregacji odpadów . Na terenie gminy wprowadzony został równie ż indywidualny system wywozu odpadów komunalnych , oraz odpadów segregowanych prowadzony przez Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp.z o.o. w Sandomierzu .Mieszka ńcy zawarli umowy z PGK i M na wywóz odpadów komunalnych z posesji .PGK i M w Sandomierzu wydaje kolorowe worki do segregacji odpadów i zgodnie z harmonogramem wywozi odpady na składowisko do Janczyc .

3.5.4. Dostępność komunikacyjna

Komunikacja samochodowa na terenie gminy odbywa si ę na drogach: krajowych wojewódzkich, powiatowych i gminnych.

Układ komunikacyjny gminy stanowi ą nast ępuj ące drogi:

Drogi krajowe:

27 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Nr 9 – Radom - Ił ża - Ostrowiec Świ ętokrzyski -Opatów - Lipnik - Klimontów - Łoniów - Nagnajów - Kolbuszowa - Głogów Małopolski -Rzeszów - Babica - Lutcza - Domaradz - Miejsce Piastowe - Dukla - Barwinek - Granica Pa ństwa. Przez teren gminy przebiega na długo ści 1,2 km; Nr 79 - Warszawa - Kozienice - Zwole ń - Sandomierz -Połaniec - Nowe Brzesko - Kraków - Trzebinia -Chrzanów - Jaworzno - Katowice - Chorzów –Bytom Przez teren gminy droga ta przebiega na długo ści 7,734 km.

Drogi wojewódzkie : Nr 758 - Iwaniska - Klimontów - Koprzywnica przeprawa promowa przez rzek ę Wisł ę – Tarnobrzeg. Na terenie gminy przebiega na odcinku o długo ści 9,682 km.

Drogi powiatowe Zapewniaj ą obsług ę miejscowo ści gminnych i spo śród o śmiu ci ągów komunikacyjnych wytypowanych jako drogi powiatowe, sze ść stanowi poł ączenia z gminami s ąsiednimi: Łoniów, Klimontów i Samborzec, przy czym drogi Nr 42324 Wielogóra – Koprzywnica oraz Nr 42389 Ciszyca – Skotniki posiadaj ą nawierzchni ę gruntow ą lub gruntow ą ulepszon ą żużlem i nie maj ą znaczenia w komunikacji mi ędzy gminami. Funkcj ę drogi powiatowej jako poł ączenia siedziby powiatu z siedzib ą gminy przejmuje na siebie droga krajowa Warszawa – Sandomierz – Bytom.

42324 0799T Wielogóra - Bystrojowice - Chobrzany -Koprzywnica 42333 0805T Koprzywnica - Krzcin - Chodków Stary

42334 0806T Krzcin - Zarudcze — Radow ąż

42335 0807T Borek Klimontowski - Nied źwice - Koprzywnica

42379 0845T Sulisławice — Nied źwice

42380 0789T Postronna - Zbigniewice - Wólka Gieraszowska 42387 0851T Koprzywnica - Beszyce Dolne

42389 0853T Ciszyca - Świ ęż yce – Skotniki Ź ródło: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Koprzywnica

28 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Łączna długo ść dróg powiatowych wynosi 37,771 km Drogi gminne

00127T Krzcin wie ś 001268T Łukowiec wie ś 001269T Ciszyca - Radow ąż

001270T Ciszyca - Speranda

001271T Ciszyca - Kamieniec

001272T Kamieniec wie ś 001273T Kamieniec Wisłocki wie ś

001274T Świ ęż yce wie ś

001275T Błonie - So śniczany

001276T So śniczany wie ś

001277T Gnieszowice wie ś

001278T Trzykosy wie ś

001279T Postronna wie ś

001280T Nied źwice wie ś

001281T Zbigniewice wie ś

001282T Dmosice wie ś 001283T Beszyce wie ś 001284T Nied źwice - Beszyce 001285T Beszyce Dolne wie ś 001286T Cegielnia wie ś

001287T Błonie wie ś

4222022 Ciszyca - Łukowiec

4222023 Świ ęż yce - So śniczany

4222024 Ciszyca wie ś 4222025 Postronna - K ępie 4222026 Zarzecze wie ś 4222027 Skrzypaczewice - Krzcin

4222028 Łukowiec Majorat - wał wi ślany

4222029 Krzcin - Facieglowy

4222030 Krzcin - Zagumnie

4222031 Koprzywnica wie ś

Źródło: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Koprzywnica

29 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Łączna długo ść dróg gminnych wynosi 43,262 km

Pod wzgl ędem rodzaju nawierzchni drogowy system komunikacyjny miasta i gminy Koprzywnica przedstawia si ę nast ępuj ąco: Kategorie dróg Rodzaje nawierzchni (km) Twarda Gruntowa ulepszona (bitumiczna) nieulepszona ulepszona nieulepszona Krajowe 8,934 — - - Wojewódzkie 9,302 0,380 - - Powiatowe 28,615 2,753 1,044 5,359 Gminne 26,783 0,800 11,950 3,729 Razem: 73,634 3,933 12,994 9,088 Ź ródło: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Koprzywnica

Wykres: Struktura dróg na terenie Gminy Koprzywnica

razem 99,65

gminne 43,26

powiatowe 37,77

wojewódzkie 9,68

krajowe 8,93

0,00 20,00 40,00 60,00 80,00 100,00 120,00

Źródło: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Koprzywnica

Komunikacja zbiorowa Obsługa gminy komunikacj ą zbiorow ą w zakresie lokalnych przewozów pasa żerskich realizowana jest przez Przedsi ębiorstwo Komunikacji Samochodowej i Miejsk ą Komunikacj ę Samochodow ą w Tarnobrzegu oraz przez prywatnych przewo źników „BUS”. Z Miasta Koprzywnica odje żdżaj ą autobusy dalekobie żne (do takich miasta jak: Kielce, Kraków, Lublin, Sandomierz i Zakopane) oraz autobusy na trasach lokalnych do wszystkich najwa żniejszych miejscowo ści w poweicie sandomierskim. Przewo źnik prywatny „BUS” kursuje na trasie do Łoniowa i Sandomierza.

30 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Miejsca postojowe

Gmina dysponuje do ść dobrze rozwini ętą ofert ą miejsc do parkowania. S ą to wydzielone place o nawierzchni utwardzonej, gruntowej lub ulepszonej gruntowej, zlokalizowane w miejscach wyst ępowania potrzeb parkingowych.

Tabela: Miejsca postojowe na terenie Gminy Koprzywnica Miejscowo ść Obiekt u żyteczno ści publicznej Ilo ść miejsc parkingowych Koprzywnica Urz ąd Miasta i Gminy Bank Spółdzielczy 11 Przystanek dworcowy Poczta Polska 1 Policja 1 Ko ściół parafialny przyklasztorny 55 Szkoła podstawowa Gimnazjum 20 Liceum Ogólnokształc ące Cmentarz 20 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej 4 Rynek – centrum usługowo–handlowe 15 Postronna Ko ściół 15 Szkoła Podstawowa 10 Nied źwice Szkoła Podstawowa 15 Trzykosy Remiza OSP 5 Gnieszowice Remiza OSP 5 So śniczany Szkoła Podstawowa 5 Krzcin Szkoła Podstawowa 5 Remiza OSP 5 Ciszyca Remiza OSP 10 Łukowiec Szkoła Podstawowa 5 Ko ściół 10 Źródło: Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Koprzywnica

3.5.5. Energetyka i ciepłownictwo

3.5.6. Telekomunikacja

Istniej ąca sie ć telekomunikacyjna w Gminie Koprzywnica stanowi własno ść Telekomunikacji Polskiej. – Obszar Telekomunikacyjny w Kielcach. Drugim operatorem świadcz ącym usługi w gminie, oprócz TP S.A., dla 206 abonamentów systemem radiowym, jest Pilicka Telefonia S.A. Abonentów TP S.A. obsługuj ą:

31 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

1. centrala cyfrowa w Koprzywnicy; − pojemno ść – 1072 telefonicznych ł ączy standardowych; − zaj ęto ść – 993 telefonicznych ł ączy standardowych; − zainstalowanych ł ączy dost ępu do ISDN – 8 szt.; − wykorzystanych – 6 szt.; 2. koncentratory ( wyniesiona cz ęść centrali) poł ączone z central ą w Koprzywnicy, o pojemno ści 64 standardowych ł ączy telefonicznych w So śniczanach i Postronnej.

Sie ć telekomunikacyjn ą TP S.A. w gminie stanowi ą: − kabel dalekosi ęż ny tradycyjny TKD „Tarnobrzeg – Staszów – Kielce”, − kabel światłowodowy „Koprzywnica – Łoniów – Połaniec”, − kabel światłowodowy „Koprzywnica – Zbigniewice – Klimontów”, − kable sieci rozdzielczej i linie napowietrzne – sieć dost ępowa, − kanalizacja telefoniczna. TP S.A. w miejscowo ściach: Kamieniec, Ciszyca, Łukowiec obsługuje niektórych abonentów drog ą radiow ą ze Stacji Bazowej SDRA umieszczonej na wie żowcu „Centrum” w Tarnobrzegu. Natomiast aparaty zrzutowe ogólnodost ępne znajduj ą si ę tylko w o środku gminnym: − w Rynku, − na budynku Poczty.

Pilicka Telefonia S.A. Obsługuje swoich abonentów systemem radiowym NEC (jedna antena zbiorcza – wielu abonentów) ze stacji bazowej nadawczo–odbiorczej w Machowie oraz w Sandomierzu poprzez maszty antenowe NEC wysoko ści 15 m rozmieszczone w gminie i kable miedziane podwieszone na słupach linii energetycznych niskiego napi ęcia. Abonenci Pilickiej Telefonii znajduj ą si ę w miejscowo ściach: − Koprzywnica – 48 abonentów, − Błonie – 2 abonentów, − Łukowiec – 17 abonentów, − Gnieszowice – 1 abonentów, − Beszyce – 32 abonentów, − Kamieniec – 1 abonentów,

32 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

− Ciszyca – 29 abonentów, − So śniczany – 2 abonentów, − Dmosice – 30 abonentów, − Zarzecze – 4 abonentów, − Krzcin – 24 abonentów, − Zbigniewice – 8 abonentów, − Zbigniewice Kolonia – 4 abonentów. Obszar gminy jest dobrze stelefonizowany. Wszystkie miejscowo ści w gminie posiadaj ą ł ączno ść telefoniczn ą. Wska źnik g ęsto ści telefonicznej, obrazuj ący ilo ść telefonicznych ł ączy głównych na 100 mieszka ńców wynosił w gminie Koprzywnica: − 16,68 ł ączy głównych/ 100 Mk TP S.A., − 2,71 ł ączy głównych/100 Mk Pilickiej Telefonii S.A.

Gmina dysponuje średnio rozwini ętą infrastruktur ą dost ępu do Internetu. Mo żliwo ści dost ępu do stałych ł ącz szerokopasmowych stanowi infrastruktura działaj ąca w technologii bezprzewodowej oraz wykorzystuj ąca tradycyjne linie przesyłu kablowego (ADSL – usługa Neostrada).

3.5.7. Budownictwo mieszkaniowe

Zdecydowana wi ększo ść lokali mieszkalnych usytuowanych na obszarze Gminy Koprzywnica stanowi własno ść osób fizycznych. Gmina jest w posiadaniu zaledwie 3 lokali, natomiast 2 mieszkania stanowi ą własno ść zakładów pracy poło żonych na terenie gminy. Wyszczególnienie 2003 2004 2005 l.mieszka ń ogółem 1 869 1 867 1 868 własno ść gminy 2 2 3 wlasno ść zakładów pracy 2 2 2 własno ść osób fizycznych 1 860 1 858 1 858 własno ść innych podmiotów 5 5 5

Mieszkania s ą w wi ększo ści wyposa żone w podstawow ą infrastruktur ę techniczn ą (wodoci ąg, łazienk ę oraz ogrzewanie kotłowe), co zostało zaprezentowane na wykresie poni żej.

33 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Wykres: Wyposa żenie mieszka ń w podstawow ą infrastruktur ę techniczn ą w roku 2005 (% ogółu mieszkań)

gaz sieciowy 26%

centralne ogrzewanie 62%

łazienka 69%

ust ęp spłukiwany 68%

wodoci ąg 83%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

Źródło: Opracowanie własne na postawie danych Głównego Urz ędu Statystycznego

3.6. Stan infrastruktury społecznej

3.6.1. Oświata i wychowanie

Na terenie Gminy Koprzywnica znajduje si ę 6 Szkół Podstawowych w miejscowo ściach: Koprzywnica, Łukowiec, Krzcin, Postronna, Nied źwice, Gnieszowice i jedna filia w miejscowo ści So śniczany. W Koprzywnicy znajduje si ę równie ż przedszkole i Zespół Szkół (Gimnazjum i Liceum Ogólnokształc ące). Jedyne przedszkole w Gminie to Publiczne Przedszkole w Koprzywnicy. Zapewnia ono opiek ę i edukacj ę przez zabaw ę dla najmłodszych mieszka ńców Gminy Koprzywnica. Posiada widne i du że sale dydaktyczne, opiek ę medyczn ą i pi ęknie poło żony w sosnowym lasku du ży plac zabaw. Do przedszkola ucz ęszcza około stu dzieci. Najwi ększ ą placówką świadcz ącą usługi w zakresie szkolnictwa podstawowego jest Szkoła Podstawowa im. Władysława Jasi ńskiego w Koprzywnicy. Szkoła zapewnia wykwalifikowan ą kadr ę pedagogiczn ą, nauk ę j ęzyków obcych, edukacj ę informatyczn ą z dost ępem do Internetu, stały kontakt z pedagogiem szkolnym, programy profilaktyczne i korekcyjne, opiek ę psychologiczn ą i socjaln ą, pomoc dla uczniów w trudnej sytuacji materialnej. Szkoła posiada dobrze wyposa żone sale lekcyjne, bogaty ksi ęgozbiór biblioteki szkolnej, świetlic ę i stołówk ę, siłowni ę, sal ę gimnastyczn ą, pracowni ę komputerow ą. W Szkole Podstawowej nauk ę pobiera około 340 uczniów.

34 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Na Zespół Szkół Ogólnokształc ących w Koprzywnicy składa si ę Publiczne Gimnazjum oraz Liceum Ogólnokształc ące. Uczniowie szkoły maj ą do dyspozycji nowoczesn ą, obszern ą pracowni ę informatyczn ą z indywidualnymi stanowiskami komputerowymi oraz dost ępem do Internetu, wykwalifikowan ą kadr ę pedagogiczn ą, dobrze zorganizowany dojazd do szkoły, nowoczesne pomoce naukowe i zaplecze socjalne, nauk ę trzech j ęzyków obcych. W budynku szkoły znajduje si ę 16 sal dydaktycznych, sala komputerowa, świetlica, stołówka, biblioteka, szatnie, sanitariaty. Zespół Szkół mo że poszczyci ć si ę wieloma osi ągni ęciami. Uczniowie odnosz ą liczne sukcesy w konkursach przedmiotowych, zajmuj ą wysokie miejsca w zawodach sportowych, co roku kwalifikuj ą si ę do Ogólnopolskiego Turnieju Wiedzy o Bezpiecze ństwie Drogowym. Przy szkole działaj ą ró żne organizacje, m. in. samorz ąd uczniowski, koło ekologiczne, koło polonistyczne, matematyczno-informatyczne, j ęzyków obcych i wiele innych. W tabelach poni żej przedstawiono podstawowe dane statystyczne oraz trendy w zakresie szkolnictwa na terenie Gminy Koprzywnica.

Szkolnictwo podstawowe Wyszczególnienie 2001 2002 2003 2004 2005 Placówki 7 7 7 7 6 Uczniowie 640 614 575 571 536 Absolwenci 109 129 126 94 110 Szkolnictwo gimnazjalne Wyszczególnienie 2001 2002 2003 2004 2005 Placówki 1 1 1 1 1 Uczniowie 294 312 321 315 282 Absolwenci - 106 99 89 122 Szkolnictwo w Liceum Ogólnokształc ącym Liceum Ogólnokształc ące 2001 2002 2003 2004 2005 Placówki 1 1 1 1 1 Uczniowie - 30 61 92 92 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny

Na mapie poni żej zaznaczono placówki o światowe oraz o środki zdrowia w Gminie Koprzywnica

35 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Komputeryzacja Szkoły umiejscowione w gminie Koprzywnica s ą skomputeryzowane. Funkcjonuje 5 pracowni komputerowych, umiejscowionych w 4 szkołach podstawowych oraz w Zespole Szkół w Koprzywnicy. Ł ączna liczba komputerów dost ępnych dla celów kształceniowych wynosiła w 2005 roku 54 sztuki, przy czym na szkoły podstawowe przypadaj ą 33 jednostki, a na Zespół Szkół – 21. Dane z roku 2005 wskazuj ą, że nie wszystkie sale komputerowe posiadaj ą dost ęp do Internetu – w podstawowych podł ączonych jest 28 komputerów, natomiast w zespole szkół – 20. Nale ży jednak potwierdzi ć, i ż liczba systematycznie ro śnie liczba komputerów podł ączonych do sieci. Szczegóły przedstawia tabela poniżej.

Tabela: Komputeryzacja szkół w Gminie Koprzywnica Komputery w szkole Wyszczególnienie 2003 2004 2005 Ogółem 51 55 54 szkoły podstawowe 30 34 33 Zespół Szkół 21 21 21 Pracownie komputerowe Wyszczególnienie 2003 2004 2005 Ogółem 4 4 5

36 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

szkoły podstawowe 3 3 4 Zespół Szkół 1 1 1 Komputery podł ączone do Internetu Wyszczególnienie 2003 2004 2005 Ogółem 39 42 48 szkoły podstawowe 19 22 28 Zespół Szkół 20 20 20 Uczniowie przypadaj ący na 1 komputer Wyszczególnienie 2003 2004 2005 szkoły podstawowe 32 27 26 Zespół Szkół 17 17 15 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny

3.6.2. Służba zdrowia i opieka społeczna

Na terenie gminy istnieje O środek Zdrowia, który od 1 stycznia 1999 funkcjonuje jako Gminny Samodzielny Zakład Opieki Zdrowotnej. Od roku 2001 istnieje jako Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Medyk”. W zakładzie tym, zlokalizowanym na ulicy Szkolnej 8 świadczone s ą usługi z zakresu podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej. Zakład swoim działaniem obejmuje nast ępuj ące sołectwa: Ciszyca, Błonie, Łukowiec, Krzcin, Koprzywnica, Zarzecze, So śniczany, Cegielnia, Gnieszowice, Trzykosy, Zbigniewice Wie ś i Kolonia, Skrzypaczowice, cz ęś ciowo zapisali si ę do obsługi przez zakład mieszka ńcy z Kamie ńca i Świe życ. Do podstawowych zada ń tego o środka zdrowia nale ży ochrona zdrowia, a w szczególno ści:

− badania i porada lekarska, − leczenie, − szczepienia ochronne i działania zapobiegawcze, − profilaktyka i szerzenie o światy zdrowotnej, − higiena szkolna, − orzekanie o stanie zdrowia . Świadczeniodawca ma prawo kierowania ubezpieczonych na konsultacje do specjalistów przez wystawienie skierowania. Bez skierowania udzielane s ą nast ępuj ące świadczenia ambulatoryjne: − ginekologa i poło żnika, − dermatologa i wenerologa, − onkologa, − psychiatr ę.

Opiek ę zdrowotn ą nad pacjentami sprawuj ą:

37 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

− 3 lekarze- podstawowej opieki zdrowotnej, − 4 lekarze- specjali ści, − 4 piel ęgniarki, − 1 poło żna, − 1 technik analityki medycznej. Zakład dysponuje te ż laboratorium w którym wykonuje si ę podstawowe badania pobranych materiałów. Pod opiek ą „Medyka” jest ok. 4000 pacjentów. W 2005 roku NZOZ udzielił 18 437 porad lekarskich. Zdecydowan ą wi ększo ść spo śród udzielanych porad stanowi ą konsultacje lekarzy tzw. pierwszego kontaktu. W skład NZOZ „Medyk” wchodz ą: − poradnia ogólna, − poradnia dla dzieci;- poradnia stomatologiczna, − poradnia „K”, − poradnia okulistyczna, − poradnia logopedyczna, − poradnia psychologiczna.

NZOZ „Rokitek” – Filia Koprzywnica W Koprzywnicy działa tak że filia Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Centrum Medyczne „Rokitek” z Sandomierza, mieszcz ąca si ę przy ul. Sportowej 7, gdzie świadczone s ą usługi z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej. Pod opiek ą Zakładu pozostaje ok. 3.000 pacjentów. W koprzywnickiej filii przyjmuje dwóch lekarzy: specjalista medycyny rodzinnej oraz specjalista chorób dzieci ęcych. Opiek ę piel ęgniarsk ą, tak że w domu chorego, sprawuj ą 3 piel ęgniarki. W NZOZ „Rokitek” pobierany jest materiał do bada ń laboratoryjnych, wykonywane jest równie ż badanie USG oraz podstawowe zabiegi rehabilitacyjne (SOLUX, inhalacje).

Zakład Opieku ńczo- Leczniczy dla Osób z Chorob ą Alzheimera W lutym 2002 roku z inicjatywy pracowników Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej „MEDYK” powstało Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Chorob ą Alzheimera. W ostatnich latach na terenie gminy zostało zaobserwowana zwi ększaj ącą si ę liczba zachorowa ń

38 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

na Zespoły Ot ępienne (Alzheimer). Potwierdziły to równie ż dane epidemiologiczne z powiatu sandomierskiego oraz województwa świ ętokrzyskiego. Dlatego te ż głównym celem Stowarzyszenia stało si ę stworzenie w Koprzywnicy Zakładu Opieku ńczo - Leczniczego dla osób z chorob ą Alzheimera, jak równie ż pozyskanie środków finansowych na ten cel. Ponadto celem statutowym Stowarzyszenia jest obj ęcie opiek ą i pomoc ą chorych, ich rodzin, a także organizowanie szkole ń i grup wsparcia społecznego. Koprzywnicki zakład oferuje rehabilitacj ę w oparciu dotychczas najlepsze, niekonwencjonalne metody, miedzy innymi terapi ę zaj ęciow ą, muzykoterapi ę i agroterapi ę, czyli leczenie przez kontakt z natur ą. Ośrodek poło żony jest tu ż przy lesie sosnowym- doskonałym miejscu na spacery i wypoczynek. W zakładzie znalazło zatrudnienie około 18 piel ęgniarek i rehabilitantek, które maj ą około 25 pacjentów. Zakład ten jest jedyn ą tego typu placówk ą w województwie świ ętokrzyskim. Na terenie gminy znajduj ą si ę dwie apteki w Koprzywnicy, obsługuj ą on obszar całej Gminy – co zaspokaja potrzeby ludno ści. Reasumuj ąc mo żna stwierdzi ć, że sytuacja słu żby zdrowia w gminie Koprzywnica jest dobra i zaspokaja potrzeby mieszka ńców.

Kwestie pomocy społecznej, b ędące zadaniem zleconym i własnym gminy, stanowi ą obszar kompetencji działaj ącego Gminnego O środka Pomocy Społecznej. Dofinansowaniu podlegaj ą takie potrzeby mieszka ńców, jak dopłaty do posiłków dzieci i młodzie ży, usługi opieku ńcze oraz zasiłki celowe i specjalne (zadania własne gminy). Oprócz wymienionych gmina realizuje ponadto zadania zlecone, w oparciu o funkcjonuj ące prawo. Zalicza si ę do nich: zasiłki stałe, okresowe gwarantowane, renty socjalne, zasiłki okresowe, okresowe zasiłki macierzy ńskie i jednorazowe, zasiłki rodzinne, zasiłki piel ęgnacyjne. W tabeli poni żej wyszczególniono wydatki poniesione przez Gmin ę na realizacj ę zada ń z zakresu opieki społecznej w 2005 roku. Liczba osób obj ęta Kwota udzielonego Pomoc społeczna pomoc ą wsparcia Zasiłki stałe 42 117 000 Zasiłki celowe 69 8 000 Zasiłki okresowe 145 137 096 Do żywianie 368 72 411 Zasiłki celowe na zakup posiłku 176 112 469 Opiekunka specjalistyczna i bd 32 513 opiekunka Świadczenia rodzinne i rzeczowe bd 1 382 290 Razem 800 1 861 779

39 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Źródło: Sprawozdanie z wykonania bud żetu Gminy Koprzywnica za 2005 rok

W roku 2005 udzielono świadcze ń na ł ączn ą kwot ę 1861 779 zł.

3.6.3. Sport i turystyka

W zakresie rozwoju sportu na ternie Gminy funkcjonuj ą nast ępuj ące kluby sportowe: − Uczniowski Klub Sportowy „Koprzywianka” przy Zespole Szkół Ogólnokształc ących . W klubie działa sekcja piłki no żnej − Uczniowski Klub Sportowy „Arka” przy Parafii św. Floriana W klubie działaj ą nast ępuj ące sekcje: lekkoatletyka, siatkówka, piłka no żna, tenis stołowy, narciarstwo, sporty wodne. − Klub Sportowy „Koprzywianka” - w klubie działa sekcja piłki no żnej.

Przez teren Gminy Koprzywnica biegnie tzw. Europejski Szlak Cystersów, b ędący główną atrakcj ą turystyczn ą Gminy. Pami ątk ą po zakonie jest zespół klasztorny Cystersów, na który składa si ę ko ściół pw. św. Floriana, zbudowany w latach 1207-40 oraz dawne zabudowania klasztorne. W ko ściele mo żna zobaczy ć wiele wybitnych dzieł sztuki z ró żnych epok, a wśród nich pi ękny obraz Wniebowzi ęcia Matki Boskiej z 1645r. Kolejnym ciekawym zabytkiem jest ko ściół pw. Matki Bo żej Ró żańcowej z 1470 roku. Ołtarz główny świ ątyni pochodzi z XVII wieku, natomiast ogrodzenie i dzwonnica z XIX wieku. Niew ątpliw ą atrakcj ą, jak ą w Polsce spotka ć mo żna jedynie w okolicy tego ko ścioła, a odbywaj ącą raz w roku jest obecno ść podczas procesji rezurekcyjnej bziuków. Bziukami nazywa si ę stra żaków, którzy podczas procesji rezurekcyjnej odbywającej si ę wyj ątkowo w sobotni wieczór wypluwaj ą naft ę na pochodnie, aby w ten sposób chwali ć zmartwychwstanie Zbawiciela.

Przez miasto przepływa rzeka Koprzywianka, przy której wybudowano zbiornik retencyjno- rekreacyjny „Danusia”. W sezonie letnim bardzo ch ętnie wykorzystywany przez turystów z dalszej i bli ższej okolicy. Wokół zalewu s ą tereny przeznaczone na pola namiotowe, baz ę gastronomiczna i handlowa, jest te ż sporych rozmiarów parking samochodowy. Dzi ęki zarybieniu przez koło w ędkarskie mo żna tam złowi ć karpia, pstr ąga, a nawet amura.

40 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

W zwi ązku z agrarnym charakterem obszaru i jego walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi: okazałym lasom (pełnych grzybów i jagód) oraz w ąwozom lessowym, doskonale nadaje si ę na wszelkiego rodzaju piesze i rowerowe wycieczki. Dzi ęki czystym wodom Koprzywianki- bogatych w ryby i raki jest to prawdziwy raj dla w ędkarzy.

3.6.4. Zabytki

Na terenie gminy Koprzwnica nie wyst ępuje du żo zabytków, jedak te, które istniej ą zachwycaj ą swoim urokiem zarówno mieszka ńców, jak i turystów.

Najcenniejszym zabytkiem miejscowo ści jest ko ściół pocysterski z zachowanym wschodnim skrzydłem klasztoru (Zespół Opactwa Cystersów). Opactwo nad rzek ą Koprzywianka zało żone w 1185r. z fundacji Kazimierza Sprawiedliwego i komesa Mikołaja Bogorii. Ko ściół został wzniesiony na pocz ątku XIII w. w stylu pó źno roma ńskim przez architekta włoskiego Simona (podobnie jak i opactwo w W ąchocku) jako trójnawowa budowla z nawa poprzeczn ą i prosto zamkni ętym prezbiterium, do którego przylegały dwie bli źniacze kaplice (do czasów obecnych zachowa si ę jedynie północna). Zespół poło żony jest w zachodniej cz ęś ci miasta na równinnym terenie granicz ącym z drog ą Sandomierz – Kraków, wzdłu ż północnego boku zespołu znajduje si ę dolina Młynówki, od południa – du ży plac. Powierzchnia zało żenia wynosi około 2,5 ha. W skład zespołu wchodz ą: − ko ściół p.w. św. Floriana, − wschodnie skrzydło klasztorne, − dworek opacki, − ogród, − ogrodzenie.

Kosciół p. w. Matki Boskiej Ró żańcowej Wybudowany jest przy wschodniej pierzei rynku w Koprzywnicy na wzniesieniu. Do niedawna pełnił funkcj ę kaplicy. Powstał w latach 1693–1694, powierzchnia u żytkowa wynosi 140 m 2. Cmentarz parafialny w Koprzywnicy wpisany do rejestru zabytków (nr 324/A/88) rzymsko – katolicki, zało żony w pierwszej ćwierci XIX w.

41 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

W Koprzywnicy wyst ępuj ą tak że miejsca pami ęci narodowej. Okres II wojny światowej był szczególnie tragiczny dla mieszka ńców Koprzywnicy i samego miasteczka, a to z powodu zało żonego tu przez hitlerowców getta. Represje nało żone były nie tylko na ludno ść żydowsk ą, ale równie ż na Polaków, z których wielu nale żało do ruchu oporu. Tragiczne wydarzenia tamtego okresu upami ętnia pomnik ku czci rozstrzelanych przez Niemców. Miejsca pami ęci utrzymywane w nale żytym stanie i porz ądku, obj ęte s ą opiek ą patronack ą Urz ędu Miasta i Gminy w Koprzywnicy.

3.6.5. Kultura

Funkcje kulturalne w Gminie Koprzywnica s ą realizowane dzi ęki staraniom gminnej biblioteki publicznej (wraz z działaj ącą fili ą jednostki). Instytucje te zatrudniaj ą ł ącznie 3 osoby, pełni ące funkcje administracyjne oraz obsługi czytelniczej. Ksi ęgozbiór bibliotek, liczył na koniec 2005 roku 22 033 woluminów i był wy ższy pod poziomu z 2004 roku o blisko 600 egzemplarzy. W 2005 roku z biblioteki gminnej oraz jej filii korzystało 869 czytelników, którzy ł ącznie wypo życzyli 16 771 pozycji ksi ąż kowych. Szczegółowe informacje na temat ksi ęgozbiorów i poziomu czytelnictwa w Gminie Koprzywnica przedstawiaj ą tabele poni żej.

Wyszczególnienie Jednostka 2001 2002 2003 2004 2005 biblioteki i filie ob. 2 2 2 2 2 pracownicy bibliotek osoba 3 3 3 3 3 ksi ęgozbiór wol. 20 515 20 784 21 092 21 434 22 033 czytelnicy w ci ągu roku osoba 861 877 874 870 869 wypo życzenia ksi ęgozbioru na zewn ątrz wol. 16 310 16 361 16 905 16 672 16 771 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny

Wyszczególnienie Jednostka 2002 2003 2004 2005 ludno ść na 1 placówk ę biblioteczn ą osoba 3 579,50 3 565,00 3 550,50 3 531,00 ksi ęgozbiór bibliotek na 1000 ludno ści wol. 2 903,20 2 958,20 3 018,45 3 119,94 czytelnicy bibliotek na 1000 ludno ści osoba 122,74 122,41 122,29 123,05 wypo życzenia ksi ęgozbioru na 1 czytelnika w woluminach wol. 18,66 19,34 19,16 19,30 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny

W Koprzywnicy przy ul. Rynek został zmodernizowany i oddany do u żytku budynek Domu Kultury.

42 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

3.7. Analiza finansów Gminy Koprzywnica

Dla potrzeb niniejszej strategii dokonano analizy dochodów i wydatków bud żetowych w latach 2003-2005. W analizowanym okresie jednostka odnotowała deficyt bud żetowy: w 2004 roku, przy czym ale ży podkre śli ć, i żbył on wyra źny - wyniósł on wówczas ponad 1, 5 mln zł. Zarówno rok 2003, jak i 2005 zako ńczyły si ę nadwy żką bud żetow ą. W 2005 roku nadwy żka przekroczyła ona poziom 1,5 mln zł.

Wykres: Dochody i wydatki bud żetu Gminy Koprzywnica w latach 2003-2005

10 594 889 2005 12 157 446

11 329 210 2004 9 806 624

9 758 865 2003 10 290 024

0 2 000 000 4 000 000 6 000 000 8 000 000 10 000 000 12 000 000 14 000 000

dochody bud żetowe ogółem wydatki bud żetowe ogółem

Szczegółowa analiza wydatków wskazuje, że dominuj ącą pozycj ę w strukturze wydatków stanowi ą wydatki o światowe – blisko 50 %, przy czym odnotowa ć mo żna tendencj ę spadkow ą w stosunku do roku 2004. Na kolejnym miejscu w strukturze wydatków znajduje si ę pomoc społeczna. Nale ży jednak podkre śli ć, że jej udział jest niemal dwukrotnie ni ższy ni ż wydatków o światowych, ale z roku na rok jest coraz wy ższy. Najmniejsze wydatki były ponoszone na realizacj ę zada ń z zakresu rolnictwa i le śnictwa, gospodarki mieszkaniowej oraz kultury fizycznej i sportu. Poni ższy wykres przedstawia szczegółowe zestawienie wydatków bud żetowych Gminy Koprzywnica w latach 2003 – 2005.

Wykres: Wydatki bud żetowe Gminy Koprzywnica w latach 2003 - 2005

43 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

1 858 661 adm in. publiczna 1 730 625 1 769 743

50 815 kultura fizyczna i sport 48 908 48 658

2 077 032 pomoc społeczna 1 222 538 939 734

65 011 ochrona zdrowia 86 961 89 039

511 048 kultura i ochrona dziedzictwa 136 637 95 703

4 451 175 oświata i wychowanie 5 527 384 4 544 373

14 642 gospodarka m ieszkaniowa 10 492 8 651

552 398 gosp.komunalna 679 156 620 420

280 655 transport i ł ączno ść 99 485 783 706

7 946 rolnictwo i łowiectwo 1 285 660 39 645

0 1 000 000 2 000 000 3 000 000 4 000 000 5 000 000 6 000 000

2003 2004 2005

Znacz ącym źródłem dochodów gminy jest subwencja ogólna z bud żetu pa ństwa. Odnotowuje si ę coroczny wzrost kwoty otrzymywanej subwencji, która w roku 2005 wyniosła 6 251 700 zł. Równolegle wysoki poziom osiągaj ą dochody własne gminy, w śród których najistotniejsze pozycje to: udział w podatkach stanowi ących dochody bud żetu pa ństwa, dochody z podatku rolnego oraz dochody z podatku od nieruchomo ści. W latach 2003-2005 dostrzegalne s ą ponadto rosn ące dochody z tytułu dotacji celowych z bud żetu pa ństwa.

Poni ższy wykres ukazuje zbiorcze zestawienie dochodów Gminy Koprzywnica w latach 2003-2005.

44 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Wykres: Dochody Gminy Koprzywnica w latach 2003-2005

2005 2 619 440 6 251 700 2 352 395 933 911

2004 4 652 419 3 695 448 1 308 757 150 000

2003 2 301 907 5 816 086 1 469 269 702 762

0 2 000 000 4 000 000 6 000 000 8 000 000 10 000 000 12 000 000 14 000 000

dochody własne subwencje ogólne dotacje środki na dofin. zada ń własnych z innych źródeł

Wykres: Dochody Gminy Koprzywnica w latach 2003-2005, wg źródła dochodów

10 000 000 9 000 000 8 604 095 8 000 000 7 285 355 7 000 000 6 000 000 4 652 419 5 004 205 5 000 000 4 000 000 2 619 440 3 000 000 2 301 907 2 000 000 1 000 000 0 dochody własne subwencje i dotacje

2003 2004 2005

Zauwa żalna jest znacz ąca ró żnica kwotowa na niekorzy ść dochodów własnych gminy, które stanowiły w roku 2005 nieco ponad 20% cało ści dochodów (w roku 2005).

W podsumowaniu analizy bud żetu Gminy Koprzywnica w latach 2003-2005 warto zaznaczy ć stosunkowo niewielki poziom dochodów i wydatków gminy, zwi ązany z niewielk ą skal ą obszaru oraz mał ą liczb ą mieszkańców jednostki. Znaczn ą cz ęść wydatków gminnych stanowi ą wydatki sztywne, których wydatkowanie jest konieczno ści ą prawn ą regulowan ą przez wła ściwe ustawy i rozporz ądzenia. Analiza wydatków bud żetowych wskazuje na stosunkowo niski odsetek wydatków inwestycyjnych. Gmina nie realizuje w chwili obecnej projektów, których przygotowanie odbywa si ę z udziałem środków pochodz ących z funduszy

45 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013 strukturalnych i Funduszu Spójno ści UE. Niskie dochody własne oraz wielo ść wydatków sztywnych powoduje, że konieczno ści ą staje si ę poszukiwanie zewn ętrznych źródeł finansowania projektów inwestycyjnych i społecznych. Programy operacyjne (krajowe i regionalne) planowane w Polsce na lata 2007-2013, stwarzaj ą szanse pozyskania znacz ących środków unijnych, mog ących posłu żyć rozwojowi gminy.

4. Analiza SWOT poszczególnych obszarów problemowych

4.1. Założenia metodologiczne analizy

Analiza obszarów potrzeb rozwojowych oraz zagro żeń dla realizacji strategii opiera si ę na wykorzystaniu techniki analizy SWOT. Analiza SWOT jest jedną z najpopularniejszych heurystycznych technik analitycznych, słu żą cych do porz ądkowania informacji. Technika jest stosowana we wszystkich obszarach planowania strategicznego jako uniwersalne narz ędzie pierwszego etapu analizy strategicznej. Technika analityczna SWOT polega na posegregowaniu posiadanej informacji o danej sprawie na cztery grupy (cztery kategorie czynników strategicznych):

S ( Strengths ) – mocne strony: wszystko to co stanowi atut, przewag ę, zalet ę analizowanego obiektu,

W ( Weaknesses ) – słabe strony: wszystko to co stanowi słabo ść , barier ę, wad ę analizowanego obiektu,

O (Opportunities ) – szanse: wszystko to co stwarza dla analizowanego obiektu szans ę korzystnej zmiany,

T (Threats ) – zagro żenia: wszystko to co stwarza dla analizowanego obiektu niebezpiecze ństwo zmiany niekorzystnej.

Wreszcie - informacja, która nie mo że by ć poprawnie zakwalifikowana do żadnej z wymienionych grup, jest w dalszej analizie pomijana jako nieistotna strategicznie. Informacja strategiczna, posegregowana według opisanych kryteriów na cztery grupy, jest nast ępnie

46 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013 zapisywana w czterodzielnej macierzy strategicznej, w której lewa połowa zawiera dwie kategorie czynników pozytywnych a prawa - dwie kategorie czynników negatywnych. W popularnych uj ęciach ekonomicznych i strategicznych dwa pierwsze obszary odnosz ą si ę najcz ęś ciej do środowiska wewn ętrznego i zawieraj ą najistotniejsze w jednostce elementy, np. silna marka ( S), czy słabe zaplecze kapitałowe ( W). Natomiast dwa ostatnie obszary odnosz ą si ę analogicznie do środowiska zewn ętrznego.

4.2. Analiza SWOT – główne obszary problemowe

4.2.1. Gospodarka

ANALIZA SWOT – GOSPODARKA Silne strony Słabe strony

+ wysoka aktywno ść gospodarcza - niewielka liczba firm zatrudniaj ących mieszka ńców, wi ęcej ni ż 9 pracowników, + dobre gleby, dobrze rozwini ęte - stosunkowo wysokie bezrobocie, sadownictwo i warzywnictwo, - brak znacz ących inwestycji zewn ętrznych, + „czwartkowe targi ” gromadz ące - niewielki bud żet jednostki samorz ądu okolicznych kupców, terytorialnego i wysoki poziom tzw. + niewielki udział firm sektora publicznego „sztywnych” wydatków + malej ąca liczba zarejestrowanych bezrobotnych, Szanse Zagrożenia

+ wzmocnienie kooperacji mi ędzy rolnikami - brak znacz ącej bazy przetwórczej i i powstawanie grup producenckich, przechowalni jest barier ą dla rozwoju + wykorzystanie potencjału aktywno ści najsilniejszych gał ęzi rolnictwa, gospodarczej do tworzenia nowych - zła sytuacja w rolnictwie i niska jego podmiotów gospodarczych dochodowo ść , + rozwój przedsi ębiorstw sektora rolno- - uzale żnienie dochodów znacznej liczby spo żywczego, mieszka ńców od warunków pogodowych i + stworzenie Centrum Wspierania wysoko ści plonów,

47 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Przedsi ębiorczo ści - post ępuj ąca migracja mieszka ńców + pozyskanie inwestorów zewn ętrznych

4.2.2. Sfera społeczna

ANALIZA SWOT – SFERA SPOŁECZNA Silne strony Słabe strony

+ stosunkowo młode społecze ństwo Gminy - stosunkowo wysoki poziom bezrobocia Koprzywnica rejestrowanego + wska źnik obci ąż enia demograficznego na - post ępuj ące procesy migracyjne do obszaru bezpiecznym poziomie gmin s ąsiednich oraz Kielc + znaczna cz ęść ludno ści pozyskuj ąca - ujemny przyrost liczby mieszka ńców dochody ze stabilnych źródeł Szanse Zagrożenia

+ remigracja ludno ści (zwłaszcza powrót z - dalej postepuj ąca migracja ludno ści zagranicy) - rosn ący koszt pomocy społecznej oraz + zmiana negatywnej tendencji przyrostu opieki nad osobami starszymi naturalnego - odpływ ludno ści młodej oraz mieszka ńców w wieku produkcyjnym, - niewystarczaj ący poziom aktywno ści społecznej

4.2.3. Infrastruktura techniczna i społeczna

ANALIZA SWOT – INFRASTRUKTURA TECHNICZNA I SPOŁECZNA Silne strony Słabe strony

+ korzystne poło żenie przy drodze krajowej - niewystarczaj ący rozwój sieci kanalizacji Kraków – Sandomierz, sanitarnej + dobrze wykształcona sie ć dróg gminnych - przestarzała technologicznie oczyszczalnia dobrze rozwini ęta sie ć wodoci ągowa ścieków, wymagaj ąca modernizacji + wysoki stopie ń telefonizacji gminy, - konieczno ść modernizacji infrastruktury

48 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

+ gazyfikacja miasta Koprzywnica, drogowej, + dobre wyposa żenie szkół i kompetentna - modernizacja gospodarki odpadami, kadra - słabo rozwini ęta infrastruktura społeczna i oświatowa (konieczno śc modernizacji placówek o światowych), - brak Domu Kultury, - brak świetlic wiejskich

Szanse Zagrożenia

+ wykorzystanie środków finansowych - niewystarczaj ące wykorzystanie dost ępnych w ramach funduszy dost ępnych na rynku środków finansowych strukturalnych UE - post ępuj ące zu życie elementów sieci + wykorzystanie innych środków infrastruktury technicznej finansowych

4.2.4. Środowisko przyrodnicze i turystyka

ANALIZA SWOT – ŚRODOWISKO I TURYSTYKA Silne strony Słabe strony

+ stosunkowo czyste środowisko naturalne - stosunkowo niewielka ilo ść zabytków + brak degradacji środowiska spowodowanej dost ępnych w gminie, przez przemysł, - brak odpowiedniej promocji walorów + atrakcyjne zabytki dziedzictwa Gminy, kulturalnego (zwłaszcza zabytki zwi ązane z - słabo rozwini ęta infrastruktura sektora Cystersami) obsługi ruchu turystycznego (baza hotelowa, + walory przyrodnicze pozwalaj ące na żywieniowa) rozwój agroturystyki oraz turystyki aktywnej(zalew, dolina Koprzywianki), + kultowanie tradycji - tzw. „Bziuki Koprzywnickie” przyci ągaj ą wielu turystów Szanse Zagrożenia

49 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

+ renowacja zabytków poło żonych na - brak inwestycji w zakresie infrastruktury terytorium gminy obsługi ruchu turystycznego + rozwój oferty agroturystycznej oraz - mo żliwa degradacja środowiska z powodu turystyki aktywnej, m. in. ście żki rowerowe ekspansywnego rolnictwa

5. Analiza strategiczna rozwoju Gminy Koprzywnica

Planowanie strategiczne jest przemy ślanym, metodycznym sposobem zarz ądzania, prowadz ącym w dłu ższej perspektywie do rozwi ązania najwa żniejszych problemów oraz wykorzystania najwa żniejszych atutów, przy uwzgl ędnie ń szans i zagro żeń. Planowanie strategiczne oparte zostało o przeprowadzon ą uprzednio technik ę analizy SWOT, co pozwoliło dostrzec mocne i słabe strony gminy, a tak że rozpatrzy ć szanse i zagro żenia stoj ące przed jednostk ą. Wynik analizy ma odzwierciedlenie w takim, a nie innym uło żeniu celów strategicznych dokumentu. Uznano przy tym, że cele strategiczne pomagaj ą gminie skoncentrowa ć wysiłki na kwestiach wpływaj ących w najwi ększym stopniu na rozwój Gminy Koprzywnica. Cele strategiczne wskazuj ą, w jaki sposób gmina ma funkcjonowa ć i rozwija ć si ę, aby zaspokoi ć potrzeby mieszka ńców oraz osi ągna ć zamierzone cele rozwojowe. Sformułowane cele strategiczne s ą metodycznym zaadaptowaniem wizji rozwojowych, b ędących wynikiem przemy śle ń mieszka ńców i władz jednostki. Du ży stopie ń ogólno ści wizji, wyraz pragnienia obywateli oraz chęci d ąż enia do stanu zamierzonego, przybrał na etapie hierarchizacji celów form ę celów strategicznych (ogólnych). Konkretyzacj ą celów strategicznych s ą cele szczegółowe (operacyjne), powstałe w kolejnym etapie procesu przygotowania strategii. Cele stanowi ą przekładnik dla misji rozwoju gminy. Wyra żane s ą ogólnie, jako funkcje definiuj ące potrzeby , które powinny by ć zrealizowane w okre ślonym czasie. Cele opisuj ą kierunek, w jakim powinien dokonywa ć si ę rozwój Koprzywnicy oraz spełniaj ą dwa podstawowe warunki: − są osadzone w realiach funkcjonowania gminy, − wyznaczaj ą tylko te działania, które rzeczywi ście mog ą zosta ć spełnione. Cele strategiczne zostały wyznaczone w oparciu o:

50 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

− diagnoz ę stanu istniej ącego, − analiz ę mocnych i słabych stron oraz szans i zagro żeń (SWOT). Ka żdej z analizowanych kwestii przypisano odpowiadaj ące im uwarunkowania zewn ętrzne – kluczowe szanse i zagro żenia tkwi ące w otoczeniu gminy, mog ące mie ć pozytywny lub negatywny wpływ na tempo dalszego rozwoju jednostki. Niezwykle istotnym elementem strategii jest wyznaczenie misji, jako swego rodzaju drogowskazu o najwy ższym stopniu ogólno ści. Misja strategiczna jest odzwierciedleniem dąż enia do warto ści nadrz ędnych, a cele strategiczne s ą narz ędziami umo żliwiaj ącymi zbli żanie si ę do zało żnego ideału. Misja jest okre ślana najogólniej jako:
posłannictwo pełnione przez osob ę lub organizacj ę, które dotyczy wykonania specjalnego zadania,
charakterystyczna rola do spełnienia przez firm ę wyra żaj ąca jej odr ębno ść (to żsamo ść organizacji, sens istnienia ). W odró żnieniu od misji, wizja jest opisem wizerunku instytucji w stosunku do odległej przyszło ści , okre ślaj ącym wynik rozwoju tej instytucji przy zało żeniu mo żliwie najlepszych uwarunkowa ń. Wizja to ponadto:
wyobra żenie przedstawiaj ące obraz rzeczywisto ści w bli ższej lub dalszej perspektywie czasowej,
koncepcja modelowa przyszłej organizacji, funkcjonowania i po żą danego rozwoju firmy okre ślona przez aspiracj ę i twórcz ą wyobra źni ę firmy (tak że kierownictwa, członków organizacji). Wobec ograniczonych środków finansowych b ędących w dyspozycji mieszka ńców i władz gminy, liczba celów szczegółowych została ograniczona do najbardziej mo żliwych do zrealizowania. Celom szczegółowym przyporz ądkowane zostały mierniki ich realizacji, pozwalaj ące na monitorowanie oraz nadzór nad realizacji Strategii.

5.1. Misja i wizja Gminy Koprzywnica

Przedstawiona w dokumencie misja Gminy Koprzywnica stanowi odzwierciedlenie opinii mieszka ńców gminy oraz władz gminnych, b ędąc wynikiem pewnego kompromisu i przeniesienia wyra żanych potrzeb na mo żliwie wysoki stopie ń ogólno ści.

51 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Misją Gminy Koprzywnica jest stworzenie warunków mających wpływ na podniesienie komfortu życia mieszkańców poprzez rozwój infrastruktury technicznej i społecznej, wykorzystanie potencjału ludzkiego i gospodarczego, a także dążenie do maksymalizacji tegoż komfortu.

Wizja Gminy Koprzywnica jest zbiorem haseł wskazuj ących po żą dane kierunki rozwoju jednostki. Wymienia si ę w kolejno ści nast ępuj ące wizje cz ąstkowe:

1. Pełna dost ępno ść do rozwini ętej infrastruktury technicznej dla mieszka ńców Gminy Koprzywnica (sie ć kanalizacji sanitarnej, wodoci ągowej, systemu

CEL gospodarki odpadami, systemu drogowego). 1 2. Czyste środowisko naturalne. 3. Zmodernizowane placówki o światowe wyposa żone w nowoczesny sprz ęt.

4. Nowoczesne, dobrze rozwini ęte rolnictwo oraz przetwórstwo rolno- spo żywcze. CEL 5. Gmina przyjazna inwestorom zewn ętrznym oraz wspierająca przedsi ębiorców 2 ju ż działaj ących na jej terenie. 6. Turystyka jako wa żny element promocyjny jednostki – wi ększa liczba turystów odwiedzaj ących obszar gminy. 7. Gmina komfortowa i przyjazna mieszka ńcom – b ędąca nie tylko miejscem CEL zamieszkania, lecz równie ż zapewniaj ąca mo żliwo ść interesuj ącego sp ędzenia 3 czasu wolnego. 8. Maksymalizacja wykorzystania dost ępnych dla gminy funduszy UE i innych CEL 4 środków zewn ętrznych.

Wskazane wizje rozwojowe zostały pogrupowane według wła ściwego zaszeregowania do obszarów problemowych, wskutek czego wyznaczono 4 cele strategiczne .

5.2. Cele strategiczne rozwoju gminy

52 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Wskutek przeprowadzonej analizy problemowej wyznaczono cele strategiczne, wskazuj ące ogólne kierunki rozwoju Gminy Koprzywnica. Przytoczona kolejno ść celów nie jest wynikiem przeprowadzonej hierarchizacji, ka żdy z nich traktowa ć nale ży na równi z innymi, bez warto ściowania wa żno ści. Dokładne okre ślenie celów pozwoli na odpowiedni ą koordynacj ę działa ń przez osoby i instytucje, które b ędą miały wpływ na realizacj ę strategii, wytyczaj ącej długofalowe kierunki zrównowa żonego rozwoju gminy. Działania obj ęte strategi ą pozwalaj ą na kompleksowe uj ęcie zrównowa żonego rozwoju gminy w dziedzinie infrastruktury technicznej i społecznej, gospodarki oraz środowiska przyrodniczego.

Cele strategiczne Gminy Koprzywnica, których realizacja mie ć b ędzie miejsce w latach 2007-2013 s ą nast ępuj ące:

I. Cel I. Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej, II. Cel II. Wsparcie lokalnej gospodarki, III. Cel III. Rozwój usług dla mieszka ńców, IV. Cel IV. Zwi ększenie absorpcji środków finansowych UE oraz innych grantów

Wydzielenie kwestii zwi ązanych z pozyskiwaniem przez Gmin ę środków finansowych z funduszy UE (oraz innych źródeł) jako odr ębnego celu strategicznego podyktowane jest niewystarczaj ącym poziomem absorpcji w latach 2004-2006. W obliczu szans rozwojowych, jakie stwarza polskim gminom nowy okres programowania funduszy UE (2007-2013), konieczne wydaje si ę wzmo żenie wysiłków w celu mo żliwie najlepszego wykorzystania dost ępnych środków. Poni żej przedstawiono schemat ukazuj ący wzajemne korelacje pomi ędzy poszczególnymi celami strategicznymi.

Schemat: Powi ązania logiczne pomi ędzy celami strategicznymi

Cel I. Cel II. Cel III. Cel IV. Poprawa stanu Wsparcie lokalnej Rozwój usług Zwi ększenie infrastruktury gospodarki dla absorpcji środków technicznej mieszka ńców finansowych UE i społecznej oraz innych grantów

Uszczegółowieniem celów strategicznych s ą odpowiadaj ące im cele operacyjne, przedstawione w kolejnych podrozdziałach Strategii. Ka żdy z celów strategicznych został

53 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013 ponadto scharakteryzowany, w oparciu o przeprowadzon ą wcze śniej diagnoz ę oraz wyniki analizy SWOT.

6. Cele operacyjne strategii rozwoju gminy

Cele operacyjne stanowi ą rozwini ęcie celów strategicznych i charakteryzuj ą si ę bli ższym od nich horyzontem czasowym. Realizacja celów operacyjnych warunkuje osi ągni ęcie strategicznych celów rozwoju. Powinny one zostać sformułowane w taki sposób, aby były osi ągalne i mierzalne. Do ka żdego z celów operacyjnych przypisano konkretne zadania , których realizacja planowana jest w latach 2007-2013. Zadania to konkretne zamierzenia i przedsi ęwzi ęcia, które w cało ści lub w cz ęś ci realizuj ą jeden lub wi ęcej celów operacyjnych.

6.1. Cel nr I - Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej oraz jego cele operacyjne

Stan infrastruktury technicznej i społecznej w Gminie Koprzywnica wymaga poprawy, a istniej ące ju ż elementy wymagaj ą rozbudowy i polepszenia ich funkcjonalno ści. Cz ęść sieci wymaga koniecznej modernizacji i dostosowania do potrzeb obecnych – projektowane niejednokrotnie kilkadziesi ąt lat temu nie spełniaj ą wymaganych standardów. Stan infrastruktury stanowi jeden z podstawowych elementów wpływaj ących na odczuwany przez ludno ść komfort życia w jednostce. Stopie ń wyposa żenia w podstawowe media (wodoci ąg, kanalizacja, sie ć gazowa, sie ć elektryczna) oraz stan dróg gminnych, powiatowych i wojewódzkich jest ponadto jednym z decyduj ących czynników warunkuj ących zdolno ść jednostki do przyci ągania inwestorów zewn ętrznych. Równie istotne, jak poprawa stanu infrastruktury technicznej, jest polepszenie jako ści funkcjonuj ącej infrastruktury społecznej. Analiza potrzeb w tym obszarze wskazuje wyra źnie na konieczno ść rozbudowy i modernizacji bazy o światowej oraz stworzenie warunków do zaspokajania potrzeb kulturalnych mieszka ńców gminy. Realizacja zada ń w zakresie poprawy stanu infrastruktury jest skorelowana ści śle z wdra żaniem pozostałych celów strategicznych, zwłaszcza Celu IV.

54 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Cel strategiczny nr I. Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej

Cele operacyjne: 1. Inwestycje w infrastruktur ę techniczn ą 1.1. Inwestycje w infrastruktur ę drogow ą Zadania 1.1.1. Przebudowa dróg gminnych na terenie Gminy Koprzywnica, 1.1.2. Remont dróg transportu rolnego na terenie Gminy Koprzywnica, 1.1.3. Modernizacja o świetlenia ulicznego na terenie Gminy Koprzywnica, 1.1.4. Modernizacja i rozbudowa parkingów w Koprzywnicy, 1.1.5. Remont mostu w So śniczanach,

1.2. Inwestycje w infrastruktur ę sanitarn ą Zadania 1.2.1. Wymiana wodoci ągu azbestowego na terenie Gminy Koprzywnica, 1.2.2. Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków wraz z drog ą dojazdow ą, placem i poletkami osadowymi w Koprzywnicy, 1.2.3. Budowa kanalizacji i przepompowni na terenie Gminy Koprzywnica

1.3. Uporz ądkowanie gospodarki odpadami Zadania: 1.3.1.Rekultywacja wyrobiska posiarkowego w Piasecznie wraz z towarzysz ącą infrastruktur ą 1.3.2.Likwidacja wysypiska odpadów komunalnych, 1.3.3.Uporz ądkowanie i zagospodarowanie parku wraz z likwidacj ą dzikiego wysypiska śmieci w Błoniach,

1.4. Pozostałe działania Zadania: 1.4.1 Gazyfikacja wsi na terenie Gminy Koprzywnica 1.4.2 Konserwacja istniej ących i budowa wałów przeciwpowodziowych na terenie Gminy Koprzywnica, 1.4.3 Modernizacja uj ęć wodnych na terenie Gminy Koprzywnica

55 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Przykładowe wska źniki:
Długo ść wybudowanych / zmodernizowanych dróg w ci ągu roku,
Długo ść wybudowanych / zmodernizowanych chodników / ście żek rowerowych w ci ągu roku
Liczba gospodarstw podł ączonych do sieci kanalizacyjnej w ci ągu roku,
Ilo ść ścieków odprowadzonych i oczyszczonych w ci ągu roku,

2. Inwestycje w infrastruktur ę społeczn ą

Zadania: 2.1. Remonty budynków szkolnych, 2.2. Termomodernizacja budynków u żyteczno ści publicznej (szkoły, przedszkole, Urz ąd Gminy, świetlicy wiejskie, budynki OSP), 2.3. Miasteczko ruchu drogowego przy obiektach szkół w Koprzwnicy

Przykładowe wska źniki:
Liczba wyremontowanych budynków szkolnych w czasie realizacji strategii,
Liczba zbudowanych / zmodernizowanych sal gimnastycznych w czasie realizacji strategiibudynków u żyteczno ści publicznej poddanych termomodernizacji

6.2. Cel nr II – Wsparcie lokalnej gospodarki

Dobrze rozwini ęta struktura działalno ści gospodarczej stanowi istotny czynnik rozwojowy ka żdej jednostki terytorialnej. Nale ży d ąż yć do wykorzystania potencjału aktywno ści gospodarczej mieszka ńców Gminy Koprzywnica, poprzez stworzenie dogodnych warunków funkcjonowania przedsi ębiorczo ści. Proponuje si ę wzmocnienie i aktywizacj ę trzech obszarów gospodarowania, jako podstaw gospodarczego rozwoju gminy:
rolnictwo indywidualne i spółdzielcze oraz przetwórstwo rolno-spo żywcze,
przedsi ębiorstwa prywatne – prowadzone przez mieszka ńców gminy oraz potencjalni inwestorzy zewn ętrzni,
turystyka – turystyka aktywna i agroturystyka. Zwi ększenie liczby działaj ących przedsi ębiorstw oraz podniesienie stopia ich dochodowo ści pozwoli zwiększy ć dochody Gminy z tytułu podatku od osób prawnych. Du żą

56 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013 wag ę przykłada si ę do wzmocnienia sektora rolnego, jako naturalnego źródła dochodów mieszka ńców gminy. Poprawa sytuacji w rolnictwie Gminy Koprzywnica nie jest mo żliwa w obecnym stanie rozwoju przetwórstwa rolno-spo żywczego oraz niewystarczaj ącej dochodowo ści działalno ści rolnej. Proponuje si ę ponadto wykorzystanie potencjału kulturowego i turystycznego gminy, poprzez rozwój działalno ści agroturystycznej oraz coraz popularniejszej turystyki aktywnej (w ędkarstwo, je ździectwo itp.). W perspektywie okresu realizacji strategii planuje si ę zwi ększenie rocznej liczby turystów odwiedzaj ących obszar gminy. Omawiana forma turystyki jest odzwierciedleniem naturalnego potencjału Gminy Koprzywnica w tym zakresie. Przychody z działalno ści agroturystycznej stanowi ć maj ą w zamy śle dodatkowe, wa żne źródło dochodu rolników indywidualnych oraz po średnio wpływa ć na zwi ększenie obrotów funkcjonuj ącyh punktów handlowych. Rozwój turystyki nie jest mo żliwy bez wła ściwej, dobrze zaplanowanej polityki promocyjnej. Działania w zakresie informacji i promocji Gminy Koprzywnica stanowi ą jeden z poni ższych celów operacyjnych.

Cel strategiczny nr II. Wsparcie lokalnej gospdoarki

Cele operacyjne: 1. Tworzenie warunków do rozwoju przedsi ębiorczo ści

Zadania: 1.1. Stworzenie Centrum Wspierania Przedsi ębiorczo ści – wykorzystanie mo żliwo ści Gminnego Centrum Informacji, poprzezdoradztwo w zakresie zarz ądzania, ułatwianie dost ępu do informacji, kształcenie i dokształcanie, 1.2. Utworzenie Agroparku pod działalno ść przemysłow ą na terenach pozyskanych i posiadanych w ramach specjalnej strefy ekonomiczne, 1.3. Opracowanie przyjaznej polityki podatkowej dla inwestuj ących, 1.4. Współpraca z instytucjami i organizacjami w gminie, regionie, kraju i zagranic ą, działaj ącymi na rzecz rozwoju gospodarczego.

Wska źniki:
Liczba osób korzystaj ących z usług Centrum Wspierania Przedsi ębiorczo ści oraz liczba osób bior ących udział w organizowanych szkoleniach w skali roku,

57 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Liczba osób korzystaj ących z Agroparku w skali roku,
Liczba nowoutworzonych przedsi ębiorstw w okresie realizacji strategii,
Liczba umów partnerstwa z organizacjami działaj ącymi na rzecz rozwoju gospodarczego, podpisanych w okresie realizacji strategii.

2. Restrukturyzacja i modernizacja rolnictwa oraz rozwój przetwórstwa rolno – spo żywczego

Zadania: 2.1. Wsparcie specjalizacji produkcji rolnej, 2.2. Podnoszenie kwalifikacji rolników poprzez programy szkoleniowe, 2.3. Wsparcie gospodarstw, produkuj ących żywno ść ekologiczn ą, 2.4. Tworzenie warunków do rozwoju firm przetwórstwa rolno – spo żywczego, 2.5. Wspieranie tworzenia grup producenckich.

Wska źniki:
Liczba rolników bior ących udział w specjalistycznych szkoleniach rocznie,
Liczba gospodarstw ekologicznych, powstałych w czasie realizacji strategii,
Ilo ść grup producenckich, powstałych w czasie realizacji strategii.

3. Rozwój turystyki, agroturystyki i turystyki aktywnej

Zadania: 3.1. Wsparcie tworzenia gospodarstw agroturystycznych, 3.2. Przygotowanie i oznaczenie szlaków turystycznych, rowerowych i pieszych oraz tworzenie warunków dla turystyki aktywnej, 3.3. Poprawa stanu obiektów stanowi ących atrakcje turystyczne gminy, 3.3.1. Remont i rozbudowa Ko ścielnego Zespołu Klasztornego wraz z zagospodarowaniem terenu i budow ą ście żki rowerowej do jeziora w miejscowo ści Piaseczno, 3.3.2. Zagospodarowanie placu pod wezwaniem Jana Pawła II, 3.3.3. Przebudowa Rynku wraz z odnow ą, 3.4. Opracowanie kompleksowej oferty turystycznej gminy.

58 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Wska źniki:
Liczba turystów odwiedzaj ących Gmin ę Koprzywnica rocznie,
Liczba gospodarstw agroturystycznych, powstałych w czasie realizacji strategii,
Długo ść oznakowanych szlaków pieszych i rowerowych rocznie.

4. Promocja Gminy Koprzywnica

Zadania: 4.1. Opracowanie i realizacja strategii promocji gminy, 4.2. Rozwój idei partnerstw mi ędzynarodowych, poprzez poszukiwanie jednostek samorz ądu terytorialnego poza granicami kraju i podpisywanie umów partnerstwa.

Wska źniki:
Opracowana strategia promocji gminy,
Ilo ść nowych umów partnerstwa podpisanych z gminami zagranicznymi, w okresie realizacji strategii.

6.3. Cel nr III – Rozwój usług dla mieszkańców

Wzrost poziomu życia mieszka ńców jest warto ści ą trudnomierzaln ą. Na odczuwanie komfortu b ądź dyskomfortu życia wpływ maj ą czynniki obiektywne i subiektywne. Do czynników obiektywnych zaliczy ć mo żna łatwy dost ęp do urz ądze ń infrastruktury technicznej i społecznej, poziom zamo żno ści jednostek, mo żliwo ści kształcenia stworzone dla mieszka ńców. Czynniki subiektywne s ą trudniej namacalne i wi ążą si ę najcz ęś ciej z zaspokajaniem potrzeb wy ższego rz ędu – potrzeb kulturalnych, edukacyjnych, atrakcyjnym wykorzystaniem czasu wolnego itp. Nie jest mo żliwe analityczne wydzielenie celów maj ących wył ączny wpływ na poczucie wzrostu poziomu życia mieszka ńców, bez cz ęś ciowego przynajmniej odniesienia do pozostałych celów strategicznych. Realizacja zada ń w ramach Celów I i II ma istotny wpływ na odczuwanie komfortu życia, a komfort jest cz ęś ciowo pochodn ą odczu ć płyn ących z realizowanych przedsi ęwzi ęć . Cele operacyjne

59 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013 przedstawione w ramach tego celu strategicznego odnosz ą si ę głównie do zagadnień dot ąd nieporuszonych, jak walka z ubóstwem, zapewnienie bezpiecze ństwa publicznego i inne.

Cel strategiczny nr III. Rozwój usług mieszka ńców

Cele operacyjne: 1. Działalno ść na rzecz zwi ększenia dochodów mieszka ńców gminy i ograniczania obszarów biedy

Zadania: 1.1. Pobudzenie aktywno ści zawodowej mieszka ńców, 1.2. Pomoc grupom ludno ści wymagaj ącym opieki – starsi, niepełnosprawni, rodziny wielodzietne, matki samotnie wychowuj ące dzieci, 1.3. Wsparcie powstawania i rozwoju małych przedsi ębiorstw lokalnych.

Wska źniki:
Stopa bezrobocia w gminie na koniec ka żdego roku realizacji strategii,
Liczba odbiorców świadcze ń pomocowych na koniec ka żdego roku realizacji strategii,
Liczba firm powstałych w gminie w okresie realizacji strategii.

2. Stworzenie warunków rozwoju działalno ści kulturalnej

Zadania: 2.1. Opracowanie strategii działa ń prokulturalnych w gminie oraz kalendarza imprez kulturalnych 2.2. Organizacja imprez kulturalnych, w tym przy potencjalnym wykorzystaniu centrum kulturalnego ulokowanego w obiektach podworskich 2.3. Promocja kultury lokalnej i regionalnej, 2.4. Budowa O środka Kultury

Wska źniki:
Liczba imprez kulturalnych organizowanych w ci ągu roku,
Opracowana strategia działa ń prokulturalnych oraz strategia promocji kultury miejscowej.

60 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

3. Działalno ść na rzecz ochrony zdrowia, sportu i rekreacji

Zadania: 3.1. Wsparcie programów z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia, Utworzenie o środka rehabilitacji w oparciu o hipoterapi ę w Osiedlu Cegielnia,

3.2. Wyposa żenie Gminy w niezb ędne obiekty i urz ądzenia sportowe 3.2.1. Budowa basenu 3.2.2. Zagospodarowanie placów przy szkole i budowa boisk, 3.2.3. Modernizacja stadionu w Zbigniewicach 3.3. Opracowanie programu imprez sportowo-rekreacyjnych, w celu zaanga żowania mieszka ńców Gminy w czynne uprawianie sportu.

Wska źniki:
Liczba imprez sportowo-rekreacyjnych organizowanych w ciągu roku,
Liczba osób uczestnicz ących w badaniach profilaktycznych organizowanych w gminie w ci ągu roku.

4. Poprawa bezpiecze ństwa publicznego

Zadania: 4.1. Wsparcie słu żb mundurowych funkcjonuj ących w gminie (policja, stra ż po żarna), 4.2. Promocja programu ochrony sąsiedzkiej.

Wska źniki:
Ilo ść sprz ętu zakupionego ze środków gminnych dla miejscowych słu żb mundurowych (głównie dla stra ży po żarnej) w okresie realizacji strategii,
Liczba rodzin uczestnicz ących w programie ochrony s ąsiedzkiej w ci ągu roku.

61 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

6.4. Cel nr IV – Zwiększenie absorpcji środków finansowych UE oraz innych grantów

Okres programowania funduszy strukturalnych i Funduszu Spójno ści UE na lata 2007- 2013 stwarza jednostkom samorz ądu terytorialnego niepowtarzaln ą szans ę finansowania projektów rozwojowych, których realizacja byłaby niemo żliwa (lub bardzo utrudniona), przy wykorzystaniu wył ącznie środków własnych. Naczelnym celem Gminy Koprzywnica w latach 2007-2013 jest poprawa stopnia absorpcji zewn ętrznych środków dotacyjnych i grantowych (w tym zwłaszcza funduszy unijnych). W tym celu konieczne jest stworzenie wła ściwych warunków, pozwalaj ących efektywnie pozyskiwa ć, a nast ępnie wykorzystywa ć dost ępne środki. Niezb ędne jest podniesienie poziomu wiedzy na temat środków unijnych oraz nabycie umiej ętno ści zarz ądzania projektami ju ż realizowanymi. Co wa żne, realizacja zada ń przyporz ądkowanych do pozostałych celów strategicznych zale ży w du żej mierze od umiej ętno ści zdobycia zewn ętrznego dofinansowania przygotowywanych przedsi ęwzi ęć .

Cel strategiczny nr IV. Zwi ększenie absorpcji środków finansowych UE oraz innych grantów

Cele operacyjne: 1. Stworzenie warunków zwi ększaj ących absorpcj ę grantów unijnych oraz innych środków dotacyjnych

Zadania: 1.1. Opracowanie strategii pozyskiwania środków unijnych oraz innych grantów, 1.2. Podniesienie kwalifikacji pracowników, 1.3. Stworzenie referatu gminnego odpowiedzialnego za pozyskiwanie środków i zarz ądzanie nimi.

Wska źniki:
Opracowana strategia pozyskiwania środków unijnych oraz innych grantów,
Liczba godzin szkoleniowych (w zakresie pozyskiwania funduszy) przypadaj ąca na jednego pracownika urz ędu gminy,
Wielko ść pozyskanych środków.

62 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

2. Efektywne zarz ądzanie realizowanymi projektami

Zadania: 2.1. Przeszkolenie pracowników odpowiedzialnych w zakresie zarz ądzania projektami (wg metodyki PRINCE2 lub PCM), 2.2. Koordynacja działa ń referatów urz ędowych w celu efektywnego zarz ądzania środkami.

Wska źniki:
Liczba godzin szkoleniowych (w zakresie zarz ądzania projektami) przypadaj ąca na jednego pracownika urz ędu gminy,
Wdro żony system zarz ądzania projektami unijnymi.

7. Wdrażanie strategii oraz monitoring realizacji celów

W realizacj ę Strategii zostan ą zaanga żowane władze samorz ądowe gminy, gminne jednostki organizacyjne, organizacje pozarz ądowe, lokalni przedsi ębiorcy oraz mieszka ńcy gminy. Korzy ści wynikaj ące z osi ągni ęcia celów strategicznych b ędą bowiem udziałem wszystkich. Aby Strategia osi ągn ęła zakładane efekty władze Gminy i koordynatorzy strategii powinni czuwa ć nad:
skutecznym wdro żeniem Strategii,
wyszukiwaniem nowatorskich rozwi ąza ń w otoczeniu rynkowym,
modyfikowaniem długofalowych zało żeń i planów,
pobudzaniem prorozwojowych inicjatyw społecznych,
wykorzystywaniem dla gminy szans jakie stwarza wolny rynek,
niwelowaniem zagro żeń hamuj ących rozwój gminy,
pozyskiwaniem środków finansowych na realizacj ę Strategii ze źródeł bud żetowych, pozabud żetowych krajowych i zagranicznych, w tym z Unii Europejskiej,
promocj ą poszczególnych działa ń realizowanych w ramach Strategii.

63 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Instytucje, organizacje pozarzadowe, liderzy, mieszka ńcy gminy b ądź osoby z ni ą zwi ązane mog ą by ć animatorami rozwoju społeczno – gospodarczego gminy. Eksperci zewn ętrzni spełniaj ą tylko funkcj ę katalizatora proponowanych zmian.

7.1. Monitorowanie realizacji strategii

Kluczowe znaczenie w monitorowaniu i stymulowaniu realizacji Strategii posiada Burmistrz. Dodatkowo w monitorowaniu uczestniczył będzie horyzontalny zespół zadaniowy do spraw realizacji Strategii. Główn ą jego rol ą b ędzie monitorowanie przebiegu realizacji zada ń zawartych w dokumencie oraz ewentualne interweniowanie w przypadku stwierdzenia opó źnie ń lub nieuzasadnionej rezygnacji z realizacji zadania i w razie potrzeby aktualizowanie Programu w zakresie dostosowania go do zmieniaj ących si ę uwarunkowa ń. Do monitorowania, oceny realizacji programu jego aktualizacji słu żyć b ędzie system współpracy pomi ędzy podmiotami Strategii oraz osi ągane wska źniki produktów. W celu monitorowania wdra żania Strategii i oceny jego efektywno ści w stosunku do ustalonych celów, konieczne jest ustalenie zestawu wska źników. Decyzje w tej sprawie powinny by ć podejmowane jeszcze przed rozpocz ęciem wdra żania Strategii lub we wczesnej fazie jego realizacji tak, aby odpowiednie dane mogły zosta ć zebrane. W wi ększo ści przypadków mo żna im przypisa ć poziomy celów, które ogólnie odpowiadaj ą celom dokumentu. Mo żemy wyró żni ć nast ępuj ące poziomy wska źników:
wska źniki wkładu dotycz ą przyznanego bud żetu na ka żdym poziomie pomocy. Wska źniki finansowe s ą wykorzystywane do monitorowania post ępów w ramach (rocznych) zobowi ąza ń i wypłat funduszy dost ępnych dla danego działania w stosunku do jego dopuszczalnych kosztów.

Wska źniki wyników odnosz ą si ę do działalno ści. S ą one mierzalne w jednostkach fizycznych lub monetarnych (np. długo ść zbudowanej drogi, liczba przedsi ębiorstw, które otrzymały wsparcie finansowe).

Wska źniki rezultatu odnosz ą si ę do bezpo średniego efektu spowodowanego przez działanie. Dostarczaj ą one informacji o zmianach np. w zachowaniu, zdolności i efektywno ści bezpo średnich beneficjentów. Wska źniki te mog ą by ć wyra żane w jednostkach fizycznych (np. skrócenie czasu podróży, liczba uczestników, którzy uko ńczyli szkolenie, liczba wypadków drogowych, etc.) lub finansowych (wzrost zasobów sektora prywatnego, obni żenie kosztów transportu).

64 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Wska źniki wpływu odnosz ą si ę od konsekwencji Strategii wykraczaj ących poza jej bezpo średnich beneficjentów. Mo żna zdefiniowa ć dwa typy wpływu: wpływ bezpo średni, to te efekty, które wyst ępuj ą po upływie pewnego czasu, ale bezpo średnio wi ążą si ę z podj ętymi działaniami; wpływ globalny to efekty w długim okresie, oddziałuj ące na szersz ą populacj ę. Badanie tego wpływu jest zło żone, a okre ślenie przejrzystych relacji przyczynowo-skutkowych cz ęsto bardzo trudne.

Wska źniki skuteczno ści, efektywno ści i wykonania

W ogólnym zarysie, aby działanie mogło by ć przedmiotem szczegółowej oceny, ewaluacja musi dotyczy ć całego zespołu specyficznych kwestii. Rysunek przedstawia jak te zagadnienia sytuuj ą si ę w ramach danego Planowania.

Zestawienie: Zagadnienia specyficzne dla ewaluacji - Odpowiednio ść (adekwatno ść ): Do jakiego stopnia cele Strategii s ą odpowiednie do zmieniaj ących si ę potrzeb i priorytetów na poziomie krajowym i ewolucyjnym?

- Efektywno ść : W jaki sposób zasoby (wkład) zostały przetworzone na wyniki i rezultaty? - Skuteczno ść : Do jakiego stopnia Strategia przyczynia si ę do osi ągni ęcia jego szczegółowych i ogólnych celów?

- Użyteczno ść : Czy Startegia przyczyniła si ę do zaspokojenia potrzeb grup docelowych lub społecznych? - Trwało ść : Jakie s ą szanse, że zmiany (lub wytworzone dobra) będą trwały po zako ńczeniu realizacji Strategii?

Przy u życiu wska źników zdefiniowanych wy żej mo żemy zmierzy ć takie zagadnienia jak skuteczno ść i efektywno ść .

Skuteczno ść porównuje co zostało zrobione z tym co pocz ątkowo zostało zaplanowane, tzn. porównuje wyniki, rezultaty i/lub wpływ rzeczywisty z oczekiwanym.

Efektywno ść okre śla relacj ę pomi ędzy wynikami, rezultatami i/lub wpływem a wkładem (zwłaszcza środkami finansowymi) wykorzystanym do ich osi ągni ęcia.

65 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Wielko ści efektywno ści i skuteczno ści mog ą wi ęc by ć wyliczone dla ka żdego etapu Strategii lub działania, tzn. dla wyników, rezultatów i wpływu. Te wielko ści pozwalaj ą porówna ć to co zostało osi ągni ęte z tym, co było zaplanowane (skuteczno ść ) oraz ze środkami, które zostały wykorzystane (efektywno ść ). Te wska źniki dostarczaj ą u żytecznych informacji dla zarz ądzaj ących Strategi ą oraz dla przeprowadzaj ących ewaluacj ę, pomagaj ąc w podejmowaniu lepszych decyzji dotycz ących Planowania lub jego kolejnej edycji.

Dane „wej ściowe” odnosz ą si ę do wielko ści pocz ątkowych, w stosunku do których mierzone nast ępnie s ą wska źniki wpływu. Powinny one by ć ustalane w odniesieniu do celów dokumentu i mog ą zawiera ć, mi ędzy innymi, pocz ątkow ą liczb ę miejsc pracy w przemy śle w regionie lub aktualn ą liczb ę prywatnych inwestycji w danym sektorze lub przemy śle. W praktyce, cz ęsto spotyka si ę spore braki w dost ępno ści danych dotycz ących niektórych istotnych obszarów, zwłaszcza dla małych i średnich przedsi ębiorstw (MSP). Dane wej ściowe s ą niezb ędne je śli wska źniki dokumetu maj ą mie ć jakiekolwiek znaczenie. Dla przykładu, je śli celem danego działania jest wzrost liczby MSP w regionie, najbardziej odpowiedni ą dan ą wyj ściow ą b ędzie liczba MSP w tym regionie w momencie rozpocz ęcia Planu. Gdy dysponujemy t ą informacj ą, b ędzie mo żliwe obliczenie, bardzo precyzyjne, że np. 20% przedsi ębiorstw działaj ących w danym regionie kwalifikuj ącym si ę do pomocy skorzystało ze wsparcia w ramach funduszy strukturalnych. W miar ę realizacji Strategii istnieje mo żliwo ść pogł ębienie i uzupełnienia tych informacji. Ustalanie danych wej ściowych powinno by ć przeprowadzane w taki sposób, by odpowiednio odzwierciedli ć cele zawarte w danym Planie. W niektórych przypadkach mo że by ć u żyteczne zebranie specyficznych danych dotycz ących beneficjentów Strategii, np. MSP. Bardziej szczegółowe wska źniki, dotycz ące przemysłu, wielko ści lub płci mog ą dostarczy ć pełniejszego opisu beneficjentów i pozwoli ć na porównanie ich z efektami wcze śniejszych działa ń lub z działaniami podejmowanymi w innych regionach. Głównym źródłem dla wi ększo ści danych wej ściowych s ą oficjalne statystyki. Czasem jednak te źródła mog ą powodowa ć pewne problemy, takie jak:
niedost ępno ść danych na odpowiednim poziomie geograficznym;
opó źnienia w publikowaniu danych (dla przykładu, Eurostat, dane dotycz ące PKB na osob ę s ą publikowane dwu/trzyletnim opó źnieniem);
braki w oficjalnych statystykach w odniesieniu do potrzeb Planu (dla przykładu, w oficjalnych statystykach mo że nie znajdowa ć si ę rozró żnienie na pracowników zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze pracy);

66 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

brak danych dostatecznie szczegółowo rozbitych na poszczególne sektory. Obowi ązkiem instytucji odpowiedzialnej za zadanie monitorowania, czyli władz zarz ądzaj ących, jest okre ślenie, na podstawie istniej ących priorytetów i zdolno ści, struktury systemu monitorowania i takiego poziomu szczegółowo ści , który zapewni przeprowadzanie monitorowania zgodnego z potrzebami ró żnych grup u żytkowników. Nale ży zapewni ć regularne monitorowanie post ępów rzeczowych i finansowych podejmowanych działa ń i, o ile to mo żliwe, równie ż rezultatów. Pomimo że środki administracyjne i zarz ądcze stanowi ą wa żnych czynnik, równie ż rezultaty powinny by ć monitorowane, przynajmniej dla najbardziej istotnych dla Strategii działa ń. Ocena szczegółowego wpływu (w kategoriach celów szczegółowych) mo że si ę rozpocz ąć dopiero, gdy system monitorowania dostarczy odpowiednich informacji na temat post ępów w realizacji oraz odpowiadaj ących im rezultatów (efekty natychmiastowe oraz po średnie wobec zatrudnienia, bezpo średnie zatrudnienie uczestników po zako ńczeniu szkolenia). Działanie systemu monitorowania powinno wyra żać to stopniowe podej ście, bior ąc pod uwag ę zarówno specyficzne okoliczno ści i potrzeby, jak równie ż poziom zasobów dost ępnych do podj ęcia tych działa ń.

7.2. Ocena efektywności wdrażania oraz aktualizacja strategii

Zaleca si ę skwantyfikowanie celów i zwi ązanych z nimi wska źników odpowiadaj ących Planom, priorytetom i działaniom. W przeciwnym razie niemo żliwe b ędzie okre ślenie do jakiego stopnia osi ągane s ą pocz ątkowe cele. Dane pozwalaj ące na skwantyfikowanie celów Planu zazwyczaj s ą dost ępne. Nieuchronnie, jak we wszystkich zadaniach zwi ązanych z przewidywaniem, b ędzie w tej sytuacji wymagany, oprócz przetwarzania danych, element oceny. Kwantyfikacja powinna opiera ć si ę na danych wyj ściowych i odnosi ć si ę do warto ści miernika (benchmarku) uzyskanych z wcze śniejszego monitorowania i ewaluacji, na przykład koszt utworzenia lub utrzymania jednego miejsca pracy w danym sektorze. Zadanie ewaluacji ka żdego Planu mo że by ć podzielone na trzy etapy: ewaluacj ę ex- ante, w połowie okresu i ex post. Na ka żdym z tych etapów ewaluacja musi odnie ść si ę do specyficznych zagadnie ń zwi ązanych z wykonywaniem Planu. Wska źniki stanowi ą wi ęc główne źródło informacji, na których opiera si ę ewaluacja, ale jednocze śnie same s ą przedmiotem specyficznej oceny na ró żnych etapach. Ewaluacja ex-ante powinna odnosi ć si ę do nast ępuj ących elementów:

67 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Powi ązania i spójno ści pomi ędzy celami ogólnymi, celami szczegółowymi i działaniami, które powinny by ć zawarte w uzupełniaj ącym dokumencie Planowym;
Istnienia i odpowiednio ści wska źników wyników, rezultatów i wpływu na ka żdym poziomie pomocy;
Wiarygodno ści poziomu kwantyfikacji celów.
Przeprowadzaj ący ewaluacj ę powinni odgrywa ć aktywn ą rol ę w podnoszeniu jako ści systemu wska źników. Ewaluacja w połowie okresu powinna bada ć stopie ń osi ągni ętej skuteczno ści na podstawie wska źników zebranych w toku monitorowania oraz oceni ć jako ść i odpowiednio ść tych wska źników. Ewaluacja ex post pozwala, na podstawie ko ńcowych danych uzyskanych poprzez monitorowanie, na porównanie celów oczekiwanych z celami rzeczywi ście osi ągni ętymi (wł ącznie z wpływem). Bior ąc pod uwag ę, że prawdopodobnie nie jest mo żliwe uzgodnienie jednej definicji „ewaluacji”, która cieszyłaby się powszechn ą aprobat ą, identyfikuje si ę pewne kluczowe elementy, które powinny charakteryzowa ć ewaluacj ę:
ewaluacja powinna by ć analityczna – powinna opiera ć si ę na uznawanych technikach badawczych;
ewaluacja powinna by ć systematyczna – wymaga dokładnego zaplanowania i spójnego wykorzystywania wybranych technik;
ewaluacja powinna by ć rzetelna – ustalenia ewaluacji powinny by ć podobne w przypadku przeprowadzania jej przez ró żnych ewaluatorów maj ących dost ęp do tych samych danych i wykorzystuj ących te same metody analizy danych;
ewaluacja powinna by ć skoncentrowana na problemach – ewaluacja powinna odnosi ć si ę do istotnych problemów dotycz ących Planu, mianowicie jego trafno ści, efektywno ści i skuteczno ści;
ewaluacja powinna by ć przydatna dla u żytkowników – oznacza to po prostu, że ewaluacja powinna by ć zaprojektowana i wdra żana w taki sposób, który zapewni dostarczenie u żytecznych informacji dla osób podejmuj ących decyzje, w zale żno ści od okoliczno ści politycznych, ogranicze ń projektu oraz dost ępnych zasobów. Głównym celem przeprowadzania ewaluacji Planów jest oczywi ście ich ulepszenie . Ewaluacj ę mo żna tak że przeprowadzi ć z zamiarem okre ślenia efektów Planu dla społecze ństwa lub wsparcia osób podejmuj ących decyzj ę w wyrobieniu sobie opinii na temat warto ści Planu. Rozró żnia si ę trzy podstawowe przyczyny ewaluacji:

68 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

usprawnienie zarz ądzania;
dla celów odpowiedzialno ści;
wsparcie alokacji zasobów finansowych. Ewaluacja ex-post i w połowie okresu cz ęsto podejmowana jest dla celów zarz ądzania , np. w celu ocenienia i usprawnienia wdra żania Planu. Z zasady osoby zaanga żowane w zarz ądzanie Planem powinny wiedzie ć jakie s ą jego silne i słabe strony, jak mo że on by ć usprawniony, jakie aspekty Planu funkcjonuj ą prawidłowo, a jakie nie i jaki jest stosunek klientów, pracowników i innych osób do realizowanego Planu. Mo że to doprowadzi ć osoby odpowiedzialne za zarz ądzanie Planem i podejmowanie decyzji do powtórnego przemy ślenia problemów, które le żą u podło ża Planu. Odpowiedzialno ść jest kolejnym wa żnym powodem przeprowadzania ewaluacji, zwłaszcza w kontek ście UE, gdzie staje si ę ona coraz cz ęś ciej obowi ązkiem wynikaj ącym z przepisów prawa. Przeprowadzeniem ewaluacji zainteresowani s ą zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy Planu, a tak że przeci ętni obywatele. Ewaluacja przeprowadzana dla celów odpowiedzialno ści koncentruje si ę najcz ęś ciej na oddziaływaniu Planu (stopniu w jakim przyczynia si ę on do osi ągni ęcia zakładanych efektów) oraz na relacji jego efektów do kosztów ( value for money ) i ma na celu popraw ę przejrzysto ści. Ewaluacja mo że by ć wreszcie wykorzystywana w celu poprawy alokacji zasobów finansowych w ramach danej organizacji. W kontek ście UE, powód ten jest ści śle zwi ązany z zagadnieniem odpowiedzialno ści.

Ocena (ewaluacja) ex-ante, w połowie okresu Planowania oraz ex-post Planów a cykl zarz ądzania Planami

EA MT1 EP1 1

EA MT EP2 2 2

EA MT3 EP3 3

PLAN 1 PLAN 2 PLAN 3

Wdra żanie Planu

69 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Ocena (ewaluacja) ex-ante (EA), w połowie okresu Planowania (MT) oraz ex-post (EP)

Główne cele ewaluacji charakteryzuje si ę w sposób nast ępuj ący:
Cel poznawczy - głównym celem oceny (ewaluacji) w takim podej ściu jest zwi ększenie wiedzy zamawiaj ącego oraz zainteresowanych partnerów na temat zasad działania Planu lub projektu, poznanie wewn ętrznych i zewn ętrznych mechanizmów działaj ących w Planach, uzyskanie informacji dotycz ącej efektów Planu, jego sukcesów i niepowodze ń itp. Wiedza uzyskana w trakcie oceny (ewaluacji) poznawczej ma pomóc w wypracowywaniu polityki i Planów w danej dziedzinie. Ocena (ewaluacja), której głównym celem jest cel poznawczy jest tak że wykorzystywana w badaniach naukowych prowadzonych w dziedzinie, której dotyczy Plan b ędący przedmiotem oceny (ewaluacji);
Cel instrumentalny - głównym celem oceny (ewaluacji) w podej ściu instrumentalnym jest wykorzystanie jej wyników i rezultatów do podejmowania decyzji zwi ązanych z realizowanymi Planami. Cel instrumentalny wyra ża si ę w dwojakiego rodzaju podej ściu do oceny (ewaluacji). Przeprowadzenie oceny (ewaluacji) Prac ę zespołu ewaluacyjnego mo żna podzieli ć na cztery etapy:
Strukturyzacja - etap ten nie zawsze wyst ępuje przy realizacji zadania ewaluacyjnego. Je śli cele oceny (ewaluacji) s ą zdefiniowane w precyzyjny i jednoznaczny sposób, członkowie zespołu ewaluacyjnego mog ą od razu przyst ąpi ć do drugiego etapu realizacji oceny - obserwacji. Je śli jednak zakres zada ń jest niejasny lub pewne kwestie zwi ązane z ocenianym Planem wymagaj ą sprecyzowania, w pocz ątkowej fazie realizacji zadania ewaluacyjnego, konieczne jest mi ędzy innymi okre ślenie (ewaluacja ex-ante) lub przywrócenie logicznej struktury ocenianego Planu.
Obserwacja - na etapie tym dokonuje si ę okre ślenia zakresu przedmiotowego i podmiotowego bada ń (np. z jakimi osobami nale ży przeprowadzi ć wywiad i na jaki temat) i na tej podstawie przyst ępuje do zbierania danych i faktów zwi ązanych z ocenianym Planem.
Analiza - po zebraniu odpowiednich danych zespół ewaluacyjny wykorzystuje odpowiednie techniki w celu interpretacji danych, ich porównania oraz szacowania efektów Planu.

70 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

Ocenianie (ang. judgement) - w ostatnim etapie ewaluacji dokonuje si ę oceny efektów Planu w stosunku do okre ślonych kryteriów (pyta ń ewaluacyjnych) oraz formułuje si ę syntetyczne wnioski i rekomendacje. Na tym etapie procesu ewaluacyjnego eksperci winni stwierdzi ć faktyczn ą jako ść ocenianego Planu. W fazie oceniania okre śla si ę przykładowo, czy stworzon ą w ramach ocenianego Planu liczb ę miejsc pracy nale ży uzna ć za sukces Planu czy te ż bior ąc pod uwag ę ró żne czynniki, mogła by ć ona znacznie wy ższa Aktualizacja Strategii jest wa żnym wymogiem aktywnej jej realizacji, umo żliwia bowiem stwierdzenie, czy Strategia realizowana jest prawidłowo, a jej zało żenia nadal s ą aktualne. Uaktualnianie Strategii powinno polega ć na :
analizowaniu raportów o sytuacji gospodarczej i społecznej gminy w sposób cykliczny,
stałej kontroli i ocenie stanu środowiska przyrodniczego gminy i jej s ąsiedztwa,
sporz ądzaniu ekspertyz dla władz gminy dotycz ących perspektyw rozwoju gminy,
bie żą cej kontroli stopnia realizacji Strategii i informacji o efektach podejmowanych działa ń,
utworzeniu i aktualizacji danych gminnego banku danych o firmach, ofercie turystycznej, rekreacyjnej, ofertach pracy, osobach bezrobotnych, formach pomocy, mo żliwo ściach edukacji, źródłach finansowania rozwoju i promocji gminy,
stworzeniu systemu wczesnego ostrzegania o nieprawidłowo ściach w rozwoju gminy

Oceny skuteczno ści realizacji Strategii dokonywa ć winien raz do roku zespół ekspertów powołany przez Gmin ę Koprzywnica. Zapisy Strategii mog ą by ć modyfikowane w trybie wła ściwym dla jej uchwalenia.

8. Podsumowanie

Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica wskazuje podstawowe kierunki rozwoju jednostki samorz ądu terytorialnego. Wśród podatwowycjh problemów, z jakimi gmina musi si ę zmierzy ć w okresie realizacji Strategii na I-wszy plan wysuwają si ę kwestie migracji ludno ści zamieszkuj ącej ten obszar i wynikaj ąca z tego malej ąca liczba mieszka ńców gminy oraz konieczno ść poprawy stanu gminnej infrastruktury technicznej. Niewielka skala jednostki oraz stosunkowo mały bud żet wpływaj ą na potrzeb ę poszukiwania zewn ętrznych

71 Strategia Rozwoju Gminy Koprzywnica na lata 2007 - 2013

źródeł finansowania projektowanych przedsi ęwzi ęć , zwłaszcza w ramach funduszy strukturalnych UE. Konieczna jest poprawa stopnia absorcji środków unijnych, z uwagi na niewystarczaj ące wykorzystanie funduszy w latach 2004-2006. Istotno ść tej kwestii podkre ślona została poprzez wyznaczenie wła ściwego, odr ębnego celu strategicznego. Korzystne zmiany, których wprowadzenie zakłada niniejsza strategia, mo żliwe s ą do zrealizowania przy aktywnym zaanga żowaniu społecznym ze strony ludno ści i przy wykorzystaniu istniej ącego potencjału ludno ściowego. Zakłada si ę popraw ę atrakcyjno ści turystycznej gminy, poprzez wykorzystanie walorów przyrodniczych oraz rozwój oferty agroturystycznej i dotycz ącej turystyki aktywnej. Realizacja Strategii pozwoli znacz ąco podnie ść komfort życia mieszka ńców Gminy Koprzywnica, co wpłynie bezpo średnio na pozytywn ą realizacj ę misji jednostki, wskazanej w dokumencie.

72