Meer-Historie 1988

•&i*fr£'£ïmSrfvf^sV . f >3'yy'Mt- ;/•\ , w* v /r W * .'/i CI'-SHBII 'MèerMstone. " M E E R - H I S T O R I E " 16e jaargang,no.l MAART 1988 (verschijn r jaape rx t5 -jaarversla g inbegrepen)

Redactie-commissie:

eindredacteur: W.Slob, Hoofdweg 743, 213 HoofddorpA 1M . 02503-16638 J.van Andel, Kruisweg 311, 1437 CE Rozenburg. 02977-24172 B.C.Bergkamp-Portengen, Houtrijk 12, 2151 DV Nw-Vennep. 02526-74588 J.A.Merckens, Graan v Visch 15123, 2132 EJ Hoofddorp. 02503-15240 C.M.Spaan, Acacialaa , n83 118 AmstelveenD 5R . 020- 473540 S.van Zijverden-v.Reeuwijk,R.Kochlaan 344, 203 HaarlemL 5B . 023- 359911

Verzorgin verzendinn e g : g J.A.Merckens, Graan voor Visch 15123 213HoofddorpJ E 2 . 02503-15240

Bestuu STICHTINe d n rva G 'MEER HISTORIE';

Voorzitter : A.J.de Koning, Kruisweg 1097, 2131 CV Hoofddorp. 02503-16617 Vice-voorz. R.M.Dunselmanr M : , Hoofdweg 1372, 215 Nw-VennepV 3L . 02526-86515 Secretaris : L.R.den Otter, Zeemanlaan 25, 1171 BC Badhoevedorp. 02968- 2139 Penningmr P.F.J.Everaardt: . , Sikkelstraat 51,215 Nw-VennepP 1C . 02526-72612

Lid: F.de Jong, Leeghwaterstraat 29, 2132 SN Hoofddorp. 02503-16682 LidF.L.Kloosters :Dr , Gibonstraa , t8 214 VijfhuizenT 1V . 02508- 3070 Lid: D.Prins, Olympiastraa , 23 t143 RijsenhoutX 5K . 02977-20187 Lid: J.C.Suidgeest, Hoofdweg 635, 2131 BA Hoofddorp. 02503-16400

Begunstiger van de stichting wordt men door zich op te geven bij de secretaris. De minimumcontributie bedraagt ƒ15 per jaar. Betalin ontvangsa gn accept-girokaarte d n tva .

t nummerInhoudi n va :d

blz onderwerp auteur

3 Van de redactie redactie 4 Bestuursmededelingen bestuur 5 Brandkasten, kort historisch nieuws redactie 5 Klokluiden, kort hist.nws redactie 6 Johannes Dirken, hengstenoppasser enz. W.Slob 15 Over een Molen op het Eiland Beinsdorp J.Lunenburg 17 Landmete Waterpassen ne n redactie 19 Fort Schiphol W.Slob 21 Een Lopende Ambtenaar, kort hist.nws. redactie 22 Uit de Omgeving redactie 24 Boek Bladbesprekinn -e g redactie stichting'^Vlèer^Historid'

"VA E REDACTIED N "

HET VOORBLAD Me tt eerst ingane he jaargan 16 n et va g nummehe g n heef va rt voorbla he t d een geringe wijziging in aanzien ondergaan. Als oorzaak moet gezien worden dat de letters "Meer-Historie", op het moederblad van de frontpagina, steeds meer beschadigingen vertoonden. Omdat van meerdere zijden opmerkingen waren gehoord over de moeilijke leesbaarheid van de gebruikte letters is in de redactie-commissie besloten die te vervangen door hetzelfde type letter, dat op de overige stukken van de Stichting "Meer-Historie" gebruikt wordt. Tevens werd de plaats ervan gewijzigd en een vast kader opgenomen voor de gegeven datums al s , jaargan nummern e g k wer.Oo d gekozen vooweglatet rhe n van het bladspiegelkader. *** NOGMAALS BADHOEVE ;D E Bij het artikel in het december-nummer is verzuimd te vermelden dat de stof voor dat artikel verzameld werd door ons redactielid de heer C.M.Spaan. De bewuste bijdrage bevatt n belofte schrijved ee e e studin d va et n eda va r hij later nog op 'De Badhoeve' in een 'wetenschappelijk aanhangsel' zou terugkomen e heeD . r Spaan heef t onderzochda t n bevondee t t nimmeda nn ee r soort vervole reekdi verschenens n si i g . *** VERBETERING In het december-1987-nummer van Meer-Historie is op blz.20 in de eerste voetnoot onde t stukjhe r e "Belangrijk Rijnland n 'typefoutjeee " geslopen. 1 De Rijnlandse duim werd daar aangegeve s zijndal n e 2,1 m langc 6 ; hetgeen moet e heezijd t danrn n Me aa Tesink 2,6 . cm 1e Nieuw-Venne t k p voor zijn opmerkzaamheid .

NIEUWE BEGUNSTIGERS

Rectificatie: de vermelding in het december-nummer van dhr A.C.Kruisen moet zijn A.C..Pruisenr :dh .

In 1987 gaves n al zicg hno begunstiger op: Dhr J. Brüsewitz Eigenhuisstraa 4 2133 t X 1W Hoofddorp Mr. H.Grootveld Bandholm 99 2133 DJ Hoofddorp Mw A.C.v/d Heide-Vis Pa.Verkuyllaan 3a 1171 EA Badhoevedorp Dhr P.Klaassen Kamillestraa 7 1 t 215R 3B Nieuw Vennep Dhr D.Klerk Boslaa 8 3 n 213M 2R Hoofddorp Dhr P.van Reeuwijk Uwe 5 g60 214M 1C Vijfhuizen Dhr G.P.Rijgersberg Hoofdweg 1569 215B 7P Abbenes Dhr J.L.Verhoeven Spieringweg 1077 2136 LN Zwaanshoek Dhr N.v/d Voort Lijnderdijk 57 1161 KC Zwanenburg Dhr J.N.van der Zwaard De Gelderstraa t8 213Z 1W Hoofddorp

198 n eeerstei s n 8al : Dhr D.Tomas Kerkstraat 51 215 E Nieu3B w Vennep

To februartl i 1988 nog: Prof.Dr. H.L.Langevoort Groenzoom 8 1171 JB Badhoevedorp Dhr J.C.Nieuwenburg Kalorama 64 2132 RB Hoofddorp BESTUURSMEDEDELINGEN

BEGUNSTIGERSAVOND 1988: De jaarlijkse begunstigersavond zal dit jaar gehouden worden op donderdag 17 maart en wel te Hoofddorp in het prachtig en grondig verbouwde hotel-restauran Beurs'e 'D t , aanvang 20uOO. * Als spreker heeft men voor die avond bereid gevonden op te treden de heer Peter Dorleijn, uit Hoorn. Hij zal spreken over 'de Zuiderzee-visserij vroeger en nu' gesproket .He verduidelijkej n hi woor l dza heet nme l mooie kleuren- dia's. * De heer Dorleijn heeft enige jaren, in dienst van de Stichting Bevolkings- onderzoe e nieuwd n i ke Zuiderzeepolders e visserid , j welke daar vroeger en ook nu nog uitgeoefend wordt, bestudeerd en er over gepubliceerd. Zeer bijzonder is dat de heer Doreleijn zijn teksten zelf illustreerde met tekeningen, etsen en aquarellen. Hij is dan ook leraar tekenen in Hoorn. Hij is zeer deskundig op het gebied der Zuiderzee-schepen, meer in het bijzonde botterse rd . Maak voot betrefoo rwa r t leve r visserhe t de n p o s watert he p .o n e l dewa Geen wonder dat hij nauw betrokken is bij het prachtige openluchtmuseum te Enkhuizen waaraan lede onzn nva e stichting vorig jaa welgeslaagn ree d bezoek brachten. Zeker zullen degenen, die deze excursie hebben meegemaakt, maar ook velen, die daartoe om welke reden dan ook niet in de gelegenheid waren, niet verzuimen onze avond op 17 maart a.s. te bezoeken waar zij ook een aantal van door de heer Dorleijn gemaakte tekeningen e.d. kunnen bewonderen. ***

BEGUNSTIGERS-EXCURSIE 1988

De jaarlijkse excursie zal worden gehouden op zaterdag 28 mei a.s. Dit jaar t onzzulleme ej excursiwi n e aansluite e actid p eo n "Nederland Museumland 1988" en op het 75-jarig jubleum van het Frans Halsmuseum. * We hopen 's morgens tussen 9u30 en 10u30 vanuit Hoofddorp te vertrekken met de speciale 'Frans Hals'-bus naar het Frans Halsmuseum. Daar zullen we ontvangen worden door mevr. Van Keulen voor een rondleiding langs de jubleumtentoon- stelling "Schutterij in Holland 1580-1680". * He te bedoelin d lig n i t t wijda g , tijden a onzn ef o s gezamenlijke lunch, worden ontvangen door onze zustervereniging "Historische Vereniging Haerlem". Het bestuur van deze vereniging zal ons in de middag veel moois laten zien dat Haarlem, naast het Frans Halsmuseum, te bieden heeft. Nadien zal de bus wees on r naar Hoofddorp terug brengen. * Nadere informatie ontvangt u na inschrijving. De kosten bedragen ƒ45,= pp. voor begunstigers en ƒ55,= pp. voor andere belangstellenden. * In verban rondleidine d t dme maximalt he s gi e aantal deelnemer persone0 5 p so n gesteld. De inschrijving vindt plaats in volgorde van binnenkomst. U kunt zich opgeven door bijgaand formulier ingevul zendee t d n aan: D.Prins, Olympiastraa 143, RijsenhoutX t23 5K .

Evenals voorgaande jaren hope weej n waardevollwi nee r e 'historischeg da ' te hebben. *** TENTOONSTELLINGEN-Onze Stichting heeft in het afgelopen kwartaal haar medewerking verleend aan de tentoonstelling gehouden ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van het kerkgebouw der Doopsgezinde Gemeente te Hoofddorp, waarover eldernummet di n sri mee lezee rt n valt. *** Ook verleende onze Stichting haar medewerking bij het inluiden van het 'Museum- jaar Goldet 1988he n 'ni Tulip Barbazon Hotel dinsdap ,o januar2 1 g i j.l. *****

BRANDKASTEN

De gemeente Haarlemmermeer wer t leve185n di he n 5i geroepen datzelfdn i g No . e jaar werd er een gemeente-ontvanger aangesteld, die het niet lang maakte, 'want hij vandoors ka e d 185 n gini t . r Zij9gme e n opvolger moest -me wijzes nwa r geworden- een waarborgsom storten, zodat de strop bij eventuele herhaling nooit zo erg groot zou kunnen zijn. tweede Di e ontvange fatsoenlijn ee s wa r k man; zelfs ieman adeln dva : Jonkheen Va r Foreest. Hij was nauwkeurig en gezet. Zelfs zó dat hij ook met het beheer dan de posterije gemeente d n ni e belast werd; zowel gemeente rijksambtenaas al - r dus. Toch duue d rp o onbehagelij t vonhe j dhi k zoveel gel huin di hebbene st maao z , r ergenn si een sigarenkistj f misschieeo nachts ' l nwe s onder zijn hoofdkussen gevak el n lI . vroeg t voorjaa t he gemeentebestuu n he i 186n n j va rhi 2aa brandkastn ee m o t rgemeente He . - bestuur besliste welwillend over zijn aanvraag; zelfs met algemene stemmen. Men besloot het meubel te betalen uit de post onvoorzien uitgaven op de begroting van dat jaar. Zodoend gemeente-ontvangee d n eko r maarveili5 reedn 2 t gelee p ghe so p t d manieo r onderbrengen. Zeven jaar later was het de burgemeester die een machtiging vroeg een brandkast te mogen aanschaffen. In dit geval voor het opbergen van "belangrijke papieren" zoals geldwaardige stukken. Ook dat werd, zonder veel gepraat en zonder tegenstemmers (op 2.9.1862) doo e raad r d aangenomen. *****

KLQKLUIDEN

Op 3 augustus 1859 verzocht burgemeester Pabst zijn raadsleden hun mening eens te willen zeggen over het volgende:

Zot gee hebbeuhe n nzi kerkklokkee nd n twe luidee t drie è g enda kee "ter rpe r betere bepaling van den tijd". Er zou dan met het betrokken kerkbestuur een overeenkomst getroffen moeten worden. t verzoedi t Me k daarove denkee t a n r n ginge gemeenteraae leded e nd n nva d naar huis.

Op 18 augustus kwam het onderwerp weer ter sprake en men besloot er later, als de begroting voor 186 wordeu 0zo n behandeld terup o , komenge overt n me - l . za Wan o -z t wogen hebben t gaada - t geld kosten. Kosters moete levek ndoeoo n ne n niets voor niets! Maar ..... r wer.e d nie terugekomenp o t staar E . t althan notulene d s n i niet n . sva Overigen t idehe es nie swa vreemdo z t , want lang niet iedereehorlogn ee d n ee nha zeker t werknieklokkee j t d ziche gelu bi tn p l He misschie.ho va niza n niet overae t l horen zijn geweest, ondanks dat het toen in de polder aanmerkelijk stiller moet zijn gewees tegenwoordign da t j vriezendBi . f windstio - evenwen l me wee n l ko rkilometer s verwijderde geluiden duidelijk horen. Het klokgelui zou trouwens voorlopig beperkt zijn geweest tot het noordelijke deel der gemeente. Alleen Hoofddorp en Lijnden hadden toemaag no n r kerkgebouwen (twee Rooms Katholieke n Hervormdeéé n e n ) **** * JOHANNES DIRKEN

Hengstenoppasser op_ de Cruquius-boerderij

Toen koning Willem II in 1849 voor altijd zijn ogen had gesloten en zijn oudste zoon Willes trooe al d dienn I mnII va sbesteegn eerstee s ewa , dade geldverslindende nd e paardenstoeterij te Borculo op te heffen. Dit niettegenstaande hij -evenals zijn vader- een groot paarden lief hebber was. Hij was echter meer zakelijk ingesteld dan zijn vader, die een groot aantal bezittingen naliet maar eveneens een groot aantal schulden. De stoeterij beston t hengstedui enkeln ne e merries publiekelije di , k verkocht werden nada konine d t r eersge paardee d t n uitgehaal j dbestemdd hi had e di , e voor zijn privé- stoeterit LooHe .p o j Niet alleen werden de paarden en de inventaris geveild, ook het personeel werd ontslagen l deea , directeue dd r -een cavalarie-officier- zijn bes brave di t e lieden ergens anders goed onder te brengen.

Johannek oo s Ondewa sn Dirkenhe r , gebore t Brabantshe n ni e Princenhag t jaahe r n ei 1808. De volledige datum vond ik niet in het oudste Bevolkingsregister Haarlemmermeer 1855- 1860. Maa rt zijblijkui nl militaiwe t r paspoort (zie onder), waari zijs nal n geboorte- datum vermeld staat: 26.9.1808. Op 29 oktober 1856 werd hij in de Haarlemmermeer ingeschreven, komende van Bennebroek. Daar heeft hij een jaar of zes gewoond en gewerkt na zijn ontslag in Borculo. Hij was gehuwd met Hendrika Cornelia Veldhorst, geboren op 19.9.1818 te Haarlem. Het echtpaar had vijf kinderen. Vier daarvan, Marinus, Hendrikus, Maria en Antonia Cornelia werden gebore Borculoe nt , resp.in 1838, 1842, 184 1849n t 5e vijfd He . e kind, Gerhardus in 1854 te Bennebroek. Haarlemmermeee d n Toei j nhi r werd ingeschreve beroes al j 'palfrenierp hi po f nga , late n 1861-i r t Bevolking-he wordn i j hi t s Register Haarlemmermeer 1861-1870 vermeld als 'landbouwer'. Dit is beide juist. Onder palfrenier werd een tweede koetsier verstaan. Op oude afbeeldingen ziet men k vant twebo me ,e e d paarde p o t nda bespannen, rijtuigen twe n livreei i gestoken lieden zitten. De ene hield de leidsels en de zweep, zat rechts op de bok en de ander hield zijn beide armen keurig gekruist voor de borst en zat links. Deze laatste was de tweede - , of hulpkoetsier. Hij steeg af wanneer er halt gehouden werd, om het portier van het rijtuig te openen en te sluiten en de inzittenden te helpen uitstappen. Ook was zijn taak tijden t wachteshe n voo hoofdee d r r paardende gaae nt ns staanwa j Hi . de palfrenier.

VOORHOUT Toen Johannes Dirken 25 jaar was, bevond hij zich in dienst bij graaf O.A. van Bijlandt Voorhoute t , zoal getuigschrifsn blijkee t ui t t meegadezm da t ehe j zij bi f n sollicitatie naar een betrekking als hengstenoppasser in 's Lands Paardenstoeterij te Borculo. Tevens vinden we daar vermeld dat hij al "verscheidene" jaren bij de graaf in dienst was geweest, deze trou eerlijn we gediend kha bewezen de "goed t paardenha dkunnee me t m no n gaan". De graaf schreef voorts dat het hem aangenaam zou zijn "indien hij zijn verlangen konde herijken, van bij de Koninklijke Stoeterij van Borkulo geplaatst te worden' t getuigschrifHe septembee 19 t e werd p rdo 1833 ondertekend. Jan, zoals Johannes Dirken in de wandeling genoemd werd, ging ermee naar de stoeterij in de Achterhoek t momenwaada p koloneo e r d t l Jhr.val directeuPo r nde r was stoeterie D . j droee gd naa s Rijk' m" s Stoeterij" toes nwa , echte geeg no rn eigendo konine d n mgva doch stond onder toezicht van het Ministerie van Oorlog en werd door dit departement betaald.

De voorspraa graae d n f va kblijk t succes geha hebbene dt "paspoortn , wanee t ui t " t Dirket jaada he r n ni 184 genoemdn 2va e commandant uitgereikt kreeg,j blijkhi t da t in dat jaar eervol ontslag kreeg (zogenaamd 'gepasporteerd' werd, zoals dat in het leger heette)toes nwa ksstoeterijj i 'oppassej R Hi . klasse e e 2 d r j bi de r' . Zijn vader- aldu t paspoortshe - heette Antoniu zijn se n moeder Maria Oonincx. Hoewe t bevolkingshe l - register dus niet aangaf op welke dag onze Johannes geboren was, weten we uit het e &

S tSyt^rJS' &V&#^&L ^ j>4* J%*& S3f0*&f#2<*~<£ "> *6 &jvté&#*£~ /^^c y^w^fé»^^' «-^*

y/X. - x->. S~ S S * ^C*

f C^f *—' \-> S*VS'£f><~*'—— — S" Wf'&gjt-- ^-^ ' ~- *^ r *• *--*~^~~'

^ ^^ t^^WSÓ**^ ^fi&&*^/"~~^ > / -^ s s^ ^ '^• T^ • j£ • <£ #&?^ #jjt^ ^^^

Het getuigschrift van Van Bijlandt voor Johannes Dirken.

paspoort dat hij het levenslicht zag op 26 september 1808. Maar we weten nog meer militaire t leukdi (dahe n s ei va et paperassen) t warhe e s j werhelemaaal Hi . r de l uitgete- kend: Zijn lengte bedroeg 1 el, 6 palmen en 6 duimen (=1,66 m). Hij had een breed aange- zicht, een breed voorhoofd, bruine ogen en een dikke neus, een gewone mond en een ronde kin, blonde haren en wenkbrauwen en verder geen "merkbare tekenen". Verde t rpapie werhe p oppasses do r al vermel j hi klass e t 2 raangenome s dda ewa p no 1 oktober 1833, blijkbaar voor 4 jaar en in 1837 opnieuw met vier jaar verlengd, evenals in 1841. j ontslahi t gekrege d opheffingevole n Da d g ha stoeterijee e n d s gva n nwa g va , welke de regerin kostbaae gt weinirn vonva n gde nut. Maazorgdn me r e zoals gezegd, goed 8

KONINGRIJK D EDERLANDEN.

Krachtens ^ autorisatie van' n ET DEPARTEMENT vA N OORLOG, in üti^ó^^ttt^-tf/S^'-jfa'.-^*, .n°-J^7, verleen ondergeteekende d t e ) / / S J / - \ / y//T S^S ^/ mits deze ÏJlSfOO^ &?.'>n de n /->Gaa tz~;•'*.*-s?ïs~^? ~~^~~ j~ s s . * _

van , en van 9- ' Vc O' <7 geboren te - -*-^>>'^-'^^^ ^Stft? ~ ^f,.^— — llang SnS^ellen ^ palmen ^duimen • strepen, aangezigt r' -~i -' ^ ' voorhoofd *?*•'<^J$, oogen &? *s?si, neus ^^- ^, mondj7~•" t-rs^ ss'^tfy kin , haar ^f^y^f ,uienkbTaau,wen S'S*"-'-^ hebbende> de volgende merkbare teekenen <^-£^ ^ ^ , •i//«'„,/<•• £ / ^T' ^ c- «-SJ, r en zulks uit hoofde van ^ ^ :

<2*"-él!^i>-a:st ^&^^^f, ïi< *Ss

' ' ' ts zijnde deszelfs vorige diensten, bekomen wonden, gedane veldtoglen e n bijzondere daden hieronder breeder vermeld:

/r *' l(e>eJi»jnieu ipootW ( aaöoue o^bflflteu IMI bwzöaöeïe Da?ea.

'&e ^[/j^

Ingevolg e deswegend e s bestaande verordeninge administratie d p no j dbovengemelden «ebi de Armee t me s i , n persoo ne waard d afgerekend l gedeponeerdr da de e a n n e , e goedere zijn ni goyljae t n gebragt gewordenn aa , hem lol taldo van Rekening uitbetaald de som van £Z^s? r 4. st. s 'fySf/ '*^-~.ip'^&s's'/r: sr .

's KONINGS DIENST

Zo ware hengstenoppassere nd Koninklijke d n sva e Stoeteri Borcule jt o gekleed. Ned.Leger Wapenmuseumn -e . (Foto: Ir.W.F.v.Heemskerck Düker)

Jan Dirken wist misschien al dat de toekomst er voor hem niet zo bar slecht uit zag, anden ee wan rt ui bewaart d gebleven papiet onmiddelijkme rj hi blijk t da te ingang was overgenomen in dienst van Koning Willem II, die in 1840 zijn vader was opgevolgd. hartstochtelijkn ee Willes wa mI I e paarden lief hebbe hieln e r d voora 'bloedpaardenn va l ' dus van Engelse Volbloeds. Hij was namelijk zelf een uitstekend ruiter en toen de stoeterie d regerink oo n j vanweggda hoge ed e eraan verbonden kosten, maak oo r 10

omda fokkere d t s vrij algemee kennee nt n hadden gegeve j niezi t zulknda e voorstanders 'Koningshengsten'e wared n nva opgeheved ha , n bedach Konine d t g zich niet lann ge nam de boedel grotendeels over met inbegrip van de onder-directeur J hr. van Kretschmar van Wijk en Aalburg, luitenant-kolonel der cavelarie, benevens een aantal hengsten en oppassers, waaronde onzs du re Dirken. Zonder onderbreken heeft Dirkemaniee di p no r ruim zeventie hengstene d jaa j bi r n dienst gedaa eerlijn ee zicoppassenn n ne s ke hal d man gedragen. Hij kreeg definitief eervol ontslag op 1 november 1850, nadat in 1849 de Koning gestorve dienn e s s nwa opvolge r Wille m I beslote heffenII e zaat e d p ko d .nha

rs &s>s's-ff

•?7rf /S'/f.~ ^LS/s» S~ Sf s ~r

S's- f?~&Z ~

Het getuigschrif Johannen taa s Dirken uitgereikt door Luitenant-kolone Kretschman lVa r van Wij Aalburn e k zijj gbi n eervol ontsla novembel p go r 1950. 11

En met dat getuigschrift van de overste stond Jan op straat, 42 jaar oud en trachtte van zelfsprekend opnieuw "bij de paarden" te komen.

A.4KBBVBLIXC DBR OPPASSERS B» DB

STOITEBJ , BOBCri.OTF J .

Ten gevolge van de «uppressie der Koninklijke Slocterij te Borculo , zijn een aanlal oppassern ee s n de r me eeut e midded he 19 w ha r n I nde Hengsten, buiten werk en bestaan geraakt. 'Sociëtei t aanmoediginto t r verbeteringde g t personee Hehe s i beken lt r Stoclerida de dl, j van het paardenras in Nederland' opgericht. steeds goe n geregele d t dezÜda e Sva n liedene s, e di , Van deze sociëtei ledetn warenva n l ta gedurend 4 maande f o Station e e3 d p no s builen eetiig van vooraanstaande families lid. De sociëteit il.igrslijkscii toezigt ivaren, zich door naauwkenrige ston konin gunse e zeek d d dj oo n i rgbi t pliglsbetrachlitig en ordelijk gedrag altijd hebben on- en de prinsen, die er zelfs actief lid van derscheiden. waren en wier paarden in rennen, door Hoezeer eenigen onde reedn he rn jarei s n gevor- de sociëteit georganiseerd, uitkwamen. derd , welligl minder geschikt zijn , om eene nieuwe t jaarboekjInhe sociëtei e 185d n en va 1va t n daazeeg loopbaame no r bruikn e gaat ka n , i n - staa oproepn ee t , vermoedelijk geplaatst bare en yerirouwde mcnschcn -vinden , en als zooda- door de heer A .H .van Wickevcort Crcrrmelin, g sj>eciaanima g l trorden aanbevole . J nDIKKMM , die in dat jaar secretaris was en het boekje een man van middelbaren leef l ij d , die steeds mei de d samengesteldooha k . onhandelbaarste Hengste e Stationd p no s werd gezon- oproee Indi p vestigd aandache d j ehi t den , op de Stoeterij in rang bevorderd was , zeer op onze Jan Dirken, die niet alleen goed rijd en Tast te paard zit, en uitnemend geschikt goed met de onhandelbaarste hengsten zoude zijn j iemandek-hengsee bi n e ddi t houdtf o , kon omgaan maar ook goed reed en om ecne Stoeteri f Veehouderio j e besturet j zeln e n f t zadevashe n li t zat j werHi . d aanbevolen k medoo e werkent e ; zijnd j almedhi e e bekent me d als dekhengsten knecht, maar er werd hel ploegen. eveneens op gewezen dat hij desgewenst Tot dusdanige betrekking kau deze }>crsoon TO!- ook op de boerderij kon meewerken omdat hij o.a. kon ploegen. Kortom Dirken knmen worden aanbevolen. werd met nadruk aanbevolen bij de land- bezitter n paardeneigenarene s . Jaarboekje v/d. 'Sociëteit tot aanmoediging der verbetering v/h.paardenras in Nederland' Van het jaar 1851, blz 175. ***

DE HARTEKAMP Wie Jan Dirken toen in dienst heeft genomen kon ik vooreerst niet vinden. Bekend is, zoals we zagen, dat hij zich in de herfst van 1856 in onze gemeente vestigde en dat j toehi t Bennebroenui k l een kwam j Baro we l svermoedd bi Verschuej n hi We .n Va t da k ei r in dienst geweest zou kunnen zijn. De baron woonde op het, nu nog bestaande, fraaie buiten "De Hartekamp" te Bennebroek, waar hij paarden fokte. Zijn Volbloeds liet hij meelopen in rennen, uitgeschreven door de hievoor genoemde Sociëteit. Hij was heel goed bevrien heree d Wickevoorn t nVa dme t Crommelin Haarlemmermeerpoldee d n I . r bezat hij twee boerderijen, vlak over de Ringvaart nabij Bennebroek, waar hij zijn jonge paarden kon laten weiden. Mijn vermoeden werd pas bevestigd toen ik voor verdere gegevens over Johannes Dirke t Bevolkingsregistenhe Bennebroen va r k raadpleegde. Daarin wordt 'De Hartekamp1 als zijn woonadres vermeld en als zijn beroep 'palfrenier' k i aannemen g ma o opgegevenz , , daas is zodanial rj Hi .n diensi g t geweest.

CRUQUIUS Dirken is daarna op 29 oktober 1856 op de Cruquius-boerderij te werk gesteld. Daar was vermoedelijk Brillan eerste d t e hengst moesdooe m di , he r t worden verzorgd. Deze hengst was afkomstig van de stoeterij welke de Koning op Het Loo onderhield. Die stoeterij was er al toen 'Borculo' nog in volle glorie verkeerde. De Koning (Willem II) 12

had trouwens nog meerdere, kleinere fokkerijen, zoals 'Hanenburg' en 'Meerdervoort' Haagn De onde g j . bi no NadaBorcul e rt k e oo opgeheve s di t o owa Lo t He np o blee e di f Willem III voortbestaan. De juiste geschiedenis van deze stoeterij heb ik echter nog niet geheel kunnen vastleggen. Ik weet alleen dat onder koning Willem III nog enkele jaren in de zomer glorie-rijke paardendagen op Het Loo werden voortgezet. Vooral, zo mag men aannemen, dank zij de daartoe gelegde grondslagen door de in 1848 te jong gestorven Prins Alexander n broeWillen ee va , r m III. In mij nuittreksen bezi t ee dekboe he s i t t Brillann ui lva k t t vaname fn e 185 t 3to 1856fokkerie d o , Lo toe j t hengse heefnd He p to t gediend t dagboeda t Ui k. blijkt da t wdoee et t toe nhengsn he hebbe nn ee zeet va t nme r geliefde Clevelander-ras. Echt een paard om voor deftige rijtuigen te spannen. Brillant was geboren in 1849, het jaar waarin Wille vooo t eersmI stierfI Lo he r 1854n t i j tdekt 5 Hi He . s ,p eo toedu j nhi jaar oud was. Omdat hengsten meestal op 3-jarige leeftijd al dienst gaan doen, neem ik aan dat hij vóór die tijd vermoedelijk in andere handen is geweest en daar mogelijk l twea e jaar dekkinte r d gestaanha g .

V O O R W A A ft D E N , waarop de Hengst HHII.LANT voor den Deklijd 1857 beschikbaar icordt gesteld, op de Buuwhoeve in de Haarlemmermeer, Sectie G. No. 6, bezijden t Stoomgemaalhe e Cruquiusd .

Deze kastanjebruine Hengst, in 1849 in Engeland ge- borepalm6 , s hoo i el 5 streepndui6 , , l gn me ; buiten- gemeen schoon, breed beenene , d laa p go , ster n zwaae k- ge i leed, en behoort tot het Clevelandsche Koetspaardeu ras; terwijl hij bijzonder mak en zachtzinnig van aard is, en zich zeer goed laat inspannen voor wagen of kar. Hij is een goed Yeulengever, zijn jongen zijn veel be- lovend, en reeds als Veulens tot hooge prijzen verkocht. Het dekgel ƒ10s i d , beneven , l oppassern voo sƒ de r . Deze gelden moeten bataald zij ne Hengs d voo t da r t mag worden voorgebragt, Dezelfde Merrie kan des noodig, voor dit eens betaalde dekgeld in het loopende saizoen, driemaal worden belegd. De merriën moeten worden aangebragt des morgens van 8 tot 10 uren en des namiddags van 3 tot 6 uren, en worden geholpen naar rann aankomstva g . e HengsD t dekt maar tweemaa s morgensde l n tweee , - maa s namiddagsde l . Merrië t overervendme n e gebreken e voo di e teeld rf o t, ongeschikt schijnen, worden niet toegelaten; de beoordee- ling daarvan is den oppasser opgedragen. Bi} niet dragtigheid, of om welke reden ook, worden de kosten niet terug gegeven.

'3,j- Met 1° Mei zal er gelegenheid bestaan de van elders komende Merriën p dezo , e Boiiwhocv e weidd n I ee 1e doe r week n, pe tege B .nƒ

gedrukte d Een nva e aankondigingen, waarvap no pagin sprak2 a1 . eis 13 n 185I Brillans 7i t verkoch l rechtstreekwe Wickevoorn n e t Va n saa t Crommelinr E . zijn meerder nemene t namelijs i n e r aa redene E zee .n t di kee r m primitieno f dekboek bewaard gebleven, dat echter nooit op 'De Cruquius' betrekking kan hebben, omdat het begonnen werd in 1852. Toen hadden de heren Crommelin nog geen land in De Meer. Vanaf het jaar 1857 werd echter plotseling een keurig dekboek bijgehouden, geheel ingericht zoals dat hetwelk op Het Loo was bijgehouden en waarvan de nieuwe eigenaar een afschrift had gekregen. Ook werden vanaf 1857 de gedrukte voorwaarden verspreid, betrekking hebbende op het gebruik van de hengst Brillant voor dekking. Ik heb overigens ergens een aantekening gevonden dat de hengst op 22.1.1857 aan de heer Van Wickevoort Crommelin te Berkenrode (heerlijkheid nabij Heemstede) was verkocht.

ADVERTENTIES Toen Het weekblad van Haarlemmermeer (voor het eerst verschenen op januari 1860), gelegenheid bood tot adverteren, verschenen daar ook in het voorjaar regelmatig advertentie waarin si n gewezen wer dezp do e hengst. Voordie t vermoedelijnhe deen dme k alleen door kleine gedrukte aankondigingen (zie afbeelding op deze en voorgaande bladzijde) e verspreident . De eigenaar van de hengst zorgde voorts ook nog voor genoemde gedrukte voorwaarden l ondertekenda , l a j ehi DE HENGST die paperassen niet zelf. Allee e naad n m Dirken komt er in voor, zodat buitenstaander e indrud s k zouden kunnen krijget nda DONKERBRUIN ENGELSCH ZWAAR KOETSPAARD eigenaae d dez k eoo r was. Blijkbaar had de Cruquius- (CLEVELANDER) boederij *) toen die naam staat ter beschikking bij nog niet, voore wand n i -t waarden was sprake van "de bouwhoeve in Haartemmemieer, J. DIRKEN, secti nr.6eG , bezijdet nhe stoomgemaal de Cruquius". in de Haarlemmermeer, achter de In latere jaren stonden er Cruquius, Sectip o , No. eG 6 . naast Brillant nog andere hengsten ter dekking en Het dekgeld is .ƒ 6. dat kon natuurlijk nooit een zaak zijn van de onbe- Deze gelden moete- be n middelde n Dirkenee t Ui . aankondiging uit een dier taal vóórdau j dzi Hengse td t latere jaren blijkt, dat er wordeg ma n voorgebragt. behalve Brillant, geboren i Yorkshire, zonder geboorte Met 1° Mei is er gelegen- jaar, nog twee hengsten stonden, geboren in 1866 e merriën d heiva m e o d ndi (Engelse Volbloeds). Dit wil zeggen dat Brillant toen al elders komen, aldaar te doen bejaard was, gebores al n verblijven tege 'sweeks3 nƒ . hij was in 1849 en dus 20 jaar. Vandaar dat zijn leeftijd maar niet meer genoemd werd, vermoedelijk!

lijse d Amersfoord n *p )tO va t komt op G-06 als naam van de boerderij voor: De Rust. 14 VOORWAARDEN, waarop de MerriiSn ter dekking warden toegelaten bij den Bchlnifiiel Valbloed-l»an««t PANTALON , op den huize Berkenrode, bij Haarlem. e VelseI Ks A i T P A.Lns o gebore n i Aprin l 1847, door Panlaloon t Patroiiess,ui t mees beidehe n t fa n in Engeland geacht palm5 e s , hooi bloe el n ,gl e d, 7 duim. Merriëe D n moeten gezond zijn, zonder overerveu- e gebrekend t vento en e soor, t behooren, geschikt om door eenen ras-heugsl Ie «orden belegd. ƒ3,n e He - , t -0 dekjjel vooKoetsie2 n ƒ de r s i d , r e betalet e eerstd j ebi n aanbiedin r Merriede g . eigenaan n Hengsde de n n Indietaa va rblijk t he n t dae Merrid t e niet dragti s gewordeni g , wordee d n ƒ20,- terug gegeven. e Merrië D f zondeo t nme r Veulen Terwijderdn fa s e plaatsen komend e, kunne s noodi nde n Tereiscb de g - ten tijd in onderhoud worden opgenomen , tegen betaling van 80 cenlcn danj's.

JaarboekjBericht he e t d tui n eva Sociëteit in het jaar 1852

Tot slot nog hetgeen Jhr.Mock in 'Het Paard' van 23.4.1910 over de stoeterij der heren Van Wickevoort Crommelin schreef j verteldHi . t aanvankelijeda k gefoke t d wer t dme Yorkshire-hengst Brillant en met gekruiste merries van Engelse en Duitse oorsprong. Brillant was een zwaar, sterk paard, uitmuntend van bovenbouw en achterhand, doch behept met slechte voeten, die hij getrouw op al zijn afstammelingen overbracht. Dit was zeer jammer -aldus de schrijver, een groot paardenkenner- daar hij bij zijn grote vrucht- baarheid anders veel goed gedaau zo s n hebben grote r m kwameE .he n , sterknva e en sierlijke modellen zware carossiers, doch in gang kwamen ze veel te kort, reden waaro e heremd n Crommelin overschakelde t Engelshe p o ne Volbloedpaard. In een advertentie in het Weekblad van 3.3.1865 werd van een zware bruine hengst- de naam Brillant wer weggelatenu dn - meestgezege d n t dez vadedva e da s e"d wa r der jonge paarden, die op de boerderij van de heer De Clercq op 29 juli 1864, alsook op 'Mentz' op 19 april 1864 verkocht zijn. Ook had hij op alle landbouwtentoonstellingen in deze omstreken, de laatste jaren gehouden, het grootste aantal bekroonde jonge paarden gehad...."

In het bevolkingsregister Haarlemmermeer van 1879-1900 staat Jan Dirken nog vermeld als 'landbouwer'. Hij woont dan met vrouw en dochter A nton ia Cornelia aan de Ringdijk, sectie G; huisnummer 55. Op 22 juli 1884, verlaten zij de Haarlemmermeer met als nieuwe verblijfplaats Haarlem. Hij is dan 75 jaar oud. En hiermede besluit ik dan het verhaal van Jan Dirken en zijn trouwe hengst Brillant. W.Slob *** Bronvermelding: gegevens uit Koninklijk Huisarchief, Eigen archief (ook alle afbeeldingen welke zonder bronvermelding geplaatst werden). Oud-archieve gemeentee d n nva n Heemsted n Haarlemmermeere e . 15

OVER EEN MOLEN OP HET EILAND BEINDSDORP

CONSENT VOOR 'T EIJLANDT VAN DE BENSDORP IN LEIJMUIJDEN

De Ghesamelice Ingelande Eylandt Venne' e d n n nva tva p genaemt Bensdorp is nair (=na) voorgaende kerckgebodt, gedaen in de Kercke van Leymuiden, ende vermidt nyemandm she t geopposeer hadden te , geconsenteert ^toege- staan e moghet ) n maecken ende oprichten eene nyeuwe watermoelenr te , plaetzen daioude rdi e moeien gestaen heeft, omm ewatern alzode n eova verlich moghee t n werden, allwedersegget to e n Actum den III Juny 1581 was getekend By Warmon Poelgeestn te , Hoogheemraden.

Aldu notiti n t Consenten-registersee he en i , lopen 157n dva t t 9 1588oud-archieto he n i , f van 'Rijnland', (inventaris nummer 220). Hierui t teilanlandee d blijkhe t p dno da t Bensdor t jaahe r n pi 158 1 reeds bemalen werden en misschien al geruime tijd eerder. Men verzoekt immers een nieuwe molen te mogen plaatsen op de plek waar de oude molen gestaan heeft. Opmerkelijk is, dat hier gesproken wordt over een watermolen en niet specifiek over een wind-watermolen. Het is mogelijk dat het hier om een paardenmolen handelde. Veelal wordt er in de oudere consenten-registers uitdrukkelijk vermeld om welk soort molen het gaat. Particulieren bouwden veelal wat kleinere molens. Men leest dan over "molentges", "Molekens" en "moelitges" t zulleDa . n dan f handhnolen,o s (door mensenkracht gedreven) f tredmoleno , s (waarin bijvoorbeeld van honden gebruik gemaakt werd) mee bedoeld worden, of -ingeval r duidelije windmolentjen kee sprakn va s i eklein ee -n soort wipmolentje, dooe d r wind gedreven, geweest zijn. Dit laatste soort molentjes wordt ook nu nog wel voor z.g. onderbemaling gebruikt, vooral rondom Wormer bijvoorbeeld. Op Bensdorp zijt echtenhe gezamenlijke d r e ingelande nieuwn ee e endi molen willen bouwen. Hier gaat het dus om een veel groter complex landerijen dat bemalen moet worden en daartoe diende een molen te verrijzen met een aanzienlijk groter vermogen. bekens i t Leedt e omstreek d He eeud e da n e16 w aa onde e t eindd she n re va Warmon d nog een grote paardenmolen bestond. Er bestaat zelfs een afbeelding van. Daarop is een vijf- of zeshoekig gebouw op palen te zien, bestaande uit een met riet gedekte kap. Er zijn geen wanden, wél is de molen door hekken omgeven. De molen was waarschijnlijk uitgerust met een horizontaal scheprad, dat het teveel aan water naar buiten dreef. Het is dus zeer wel mogelijk dat de in 1581 op Bensdorp gestichte molen, een paardenmolen was. Het is echter óók mogelijk dat de strikte aanduiding wind-watermolen, toe l niena t meer consequent werd gebezigd, omdat voor bemalingsdoeleinden steeds mee weldrn e r a uitsluitend windmolen gebruin i s nieuwke d kwame t eda molen ne p no Bensdor windmolen pee geweests ni t wordDi . t zelfs waarschijnlijker, wannee moetee w r n vaststellen dat er né 1581 geen nieuwe consenten meer verzocht worden om op Bensdorp een mole mogee nt n stichten. Bovendien landkaarworde d p Stevyo tn Broeckva tn nva - huysen, van 1652 én op een schilderij van Jan van Goyen uit 1656, op Bensdorp een wipschepradmolen afgebeeld. 158n Wanneei molee e d 1di t s ngebouwi da r d werdu zo , hij in het midden der 17e eeuw dus 75 jaar bestaan hebben, hetgeen voor een molen niet uitzonderlij r staak (E lan dez. n i g is e streek wipschepradmolen eerste d n i e e sdi helft van de 17e eeuw gebouwd werden en nu nog steeds in gebruik zijn, dan wel in maalvaardige staat verkeren!). Hoelang de voorganger van de, in 1581 gebouwde, molen heeft dienst gedaan is (nog) niet bekend. De bemalin Bensdorn gva l voopza r deze molens geen zware opgave geweest zijnj Zi . deden slechts dienst in tijden van hoge boezemstanden, vooral in het voorjaar en de zomer, de landen op Bensdorp waren slechts door minuscule kaadjes omgeven en de sloten afgedamd, dat was de hele waterkering. 16

HAARLEMMERMEER (1656). FRANKFORT A.D. MAIN, STADELICHES KUNSTINSTITUT. ***

Afbeelding uit: Jan van Goyen; 'Palet-serie', uitgave H.J.Beent, Amsterdam, zonder datum, (blz.58). Afmeting van het schilderij: 39,5 x 54,2 cm. * De afbeelding geeft een gecomponeerd beeld van het 'gezicht op de Haarlemmer- meer', d.w.z. het geeft niet de exacte werkelijkheid weer. Op de voorgrond, vissers bezig bij de Zuidvennep. In het middenplan, het eiland Bens- of Beinsdorp met de wipmolen, de twee huisjes en 'n hooischelf. Aahorizone d n wegr ,ve duinene d , . Vervolgen n kerktorenee s ; welliche di t van Hillegom? Tusse hooischele nd zeilschepene d n fe Huit ,Heemstedee he s t . Rechtschepene d n sva hoge ,d e industrie korenmolenn -e Zuiderbuitet he n saa n Spaarne en rond de Singels. En de Grote- of Sint Bavokerk daartussen. Al e 'requisietend t heef me n Goye t Va wa n ' geschoven t schilderihe , j geeft toch in essentie de toenmalige situatie goed weer !

In de wintermaanden zal het eiland veelmaals dras gelegen of blank gestaan hebben. e moleD n werd slechts gestich bedoelinge d t tme , zoal n Leimuidenssee e ingelant dhe omschreef: "..des te bequamelijcker de landen met sijne beesten te connen gebruycken ende de vruchten daaraf te halen..." Alleee weid n n hooitije i -n d wer r gemalene d . *** Nog een enkel woord over het kerkgebod. Men was oudtijds niet vrij molens te stichten. Daartoe diend toestemminn eme t Hoogheemraadschahebbee gt he n nva Rijnlandn pva , 17

middel t aanvrages he 'consent' n ee n nva dezen I . consentaanvrage moes naae n d t mva de aanvrager, de juiste ligging en de grootte van het land en de gelegenheid tot uitwate- ring, omschreven worden. Veelal verklaard consentaanvragee ed r meteee r n maaj bi r t niemanda d enige hinde f schado r zijn enva mole ondervindenu t laatstnzo di n eva m O . zeker te zijn en eventuele bezwaarden in de gelegenheid te stellen hun bezwaren naar voren te brengen, werd in de kerk door de bode van Rijnland, of door een, door de bode gemachtigde, de consentaanvrage bekend gemaakt. Men kreeg veertig dagen de tijd om bezwaren in te dienen of in oppositie te gaan. Wanneer binnen die tijd niet geopposeerd werd, wert gevraagdhe d e Consent verleend, "tot wederseggens". Rijnland behield zich daarmede het recht voor, het verleende consent in te trekken, iets wat althans molens betreft, zelden of nooit gebeurd schijnt te zijn. ** *

t consentaanvrage vinded He n nva e voo watermolee d r t eilanhe p dno Bensdors pwa verrassingn ee voo j mi r . Hieruit blijk t eilanhe t doudste d Bensdor n eva bemalen pee n gebieden te zijn van de gehele omtrek! Van een échte polder, compleet met regelement en bestuur, was in dit geval nog geen sprake, maar een molen, malend voor de gezamenlijke Ingelande r toche s ,nwè hetgee nnodige d inhoud r e t afsprakeda t n moeten zijn gemaakt en niet te ontberen regelingen zijn getroffen. De molen moet tussen 1656 en 1676 verdwenen zijn, want in een rapport van laatst genoemd jaar wordt vermeld dat van de twee huizen, die op het eiland staan er al één bouwvallig en onbewoond is en het tweede eerlang ontruimd zal moeten worden, wijl er niemand meer bereid gevonden kan worde t eilannhe bewonene dt . Ove molee d r n wordt niet meer gerept, (zik eoo 15e jaargang no.3, pag.14 van Meer-Historie) t eilankleie t He s nd wa geworde onderhoudskostee d m no molee kunnee t d p n no n va n brengen en bovendien had de molen wellicht al enige jaren geen nut meer, daar het eilan uitsluiteng dno d voo hooiwinnine d r g werd gebruikt tijdeg No .n lang,e d zelf t sto droogmaking van het Haarlemmermeer toe, heeft de eigenaresse van het eiland, de gemeente Leimuiden, het hooi, gras, riet en ruigt gewas op Bensdorp verpacht.

Jan Lunenburg, Aalsmeer, 1988. *****

LANDMETEN EN WATERPASSEN

In het maartnummer 1987 van ons 15e jaargang stond te lezen dat de monumentale vlieghavee d p peilschaalo n nme Schiphoe di , l onthuld had, daar mede geplaatss wa t ter herinnering aan het feit, dat 300 jaar geleden het z.g. N.A.P. werd ingesteld. De heer J. van Andel wees erop dat dit op een vergissing berustte, want het N.A.P. (afkorting van "Normaal Amsterdamsch Peil") stamt van veel jongere datum, n.l. uit de periode 1875-1885. * t AmsterdamscHe t niveahhe opzichtn s Peiute wa l e waarva Nederlann ni d hoogten gemeten werden, met de hoofdstad als uitgangspunt. Het werd afgeleid van de gemiddelde waterstand tussen de laagst- en hoogst voorkomende vloedwaterstand van het toen nog open IJ voor Amsterdam. Het hoofdmerkteken van het A.P. waarvan het kenmerk zichtbaar

aangebracht was op de grote Amstelsluis nabij het Centraal Station, dat destijds nog niet gebouw Amsterdan e s t z.gdwa he toed .g m'opeha nno n waterfront t vrijme uitzich1 t nies i t t precieHe . vana IJ t Damras t bekenhe fhe p ko d wannee t merktekeda r n daar werd aangebracht maar het moet in elk geval al vóór 1750 zijn geweest. *

In de periode 1875-1885 vond er een eerste 'nauwkeurigheidswaterpassing' plaats, om controleree t hoeverrn i eerdere ed e gemeten hoogtet A.P l juishe we n .t warennva . Met het verbeterde meetinstrumentarium waren inmiddels nauwkeuriger metingen mogelijk, terwijl waarschijnlijk ook al veranderingen in de bodem structuur -b.v. door het steeds verder inklinken van de grond- verwacht werden. Bovendien zal men wel rekening 18

gehoude tije d d n i veranderend hebbee d t nme e waarde gemiddelde d n nva e hoogste vloedstand. Me vook n oo von r n veldda e punten hoogten belangrije di , k afwekewelke di n n ei nva het A.P. waren vastgesteld. Ter onderscheiding daarvan werden de nieuw gevonden hoogten aangeduid met 'N.A.P.', een aanduiding die sindsdien gehandhaafd bleef. Het N.A.P. is vastgelegd door de hoogte van de bovenkant van de hal f bolvormige kop van een bronzen bout, die zich bevindt op een 22 meter lange heipaal op de Dam te Amsterdam bovenkane Di . boue d n t bevindva t onde m t straatoppervlac the r0 zic9 p ho k en ligp 1,4o t (afgerond3m c ) boven N.A.P. Verspreid over het hele land bevinden zich een honderdtal, hiervan afgeleide, eveneens ondergrondse peilmerken, waarvan de hoogten ten opzichte van het N.A.P. in de periode

1926-1940 nogmaals door een tweede 'nauwkeurigheidswaterpassing' bepaald zijn. Later, tussen 1950-1959 derd,n heefee ej bi t'nauwkeurigheidswaterpassing , 1 weecontroln ee r e plaats gevonden. Verder beschik oveduizenden g no rme t n ondergeschikte merkene di , meesta p goeo l d gefundeerde gebouwen zijn aangebracht.

BASISMETING IN DEN HAARLEMMERMEERPOLDER (SPAARNWOUDERDWARSWEG' ) van het Fort Schiphol tot de Hoofdvaart.

. J Stamknrte hee . D F r. 1 , hoogleernar. meten ee staa . van n rhr n(biKe fva n Hees. . jde e ) k. Tlieodoliet om de regte lijn te bepalen, e heen HeesD va r. 2 , ingenieur. d. De afzet-cylinder. 1,1, Jukken om de schragen te verzetten, 3. Dirt Wtermark, helper. n afzet- . Deksede e n c vlinderva l . waaraa e draagtoowed n o ziglbanr zijn. 4. Klaaa Veerman, belper. , Schraaƒ g roo e volgendd r e meting. m. Schop om den grond gelijk te maken. . Corneli5 s Witziera, helper. g. Planken, waarop de waarnemers stonden. M. Schui werktuigem o t e bergent n . a. Een staaf van vier meters. A. Hekken om het publiek weg te bouden. o. Waarschuwin stapvoetm o g e rijdent s . staan CCn Ee Bfva . mete6 r (bij deabr.Stamkart.) i. Tugurium om wacht te hoaden.

*** 19

GEODESIE Dblz.1p eo 8 afgebeelde tekenin t bijbehorendgme e tekst werd aangetroffet he n ni Weekblad van Haarlemmermeer van 1 januari 1869. Het betreft een ingekomen stuk, e raadsvergaderind n i t da 2 novembe1 n va g r 1868 werd voorgelezen. Het was een schrijven gedagtekend 10 oktober 1868 en getekend door prof. M .J .Stamkart t Delfui t (afgebeeld t zijnme , helper tekening)e d verbonde s p so Polytechwa e d j n Hi . naa - nische School te Delft, de voorgangster van de tegenwoordige Technische Universiteit regerine d n t va opdrach gto d ha j enhi t gekregen "het geodesische gedeelte d n eva Europese graadrneting, voor zove t Nederlanhe r d betrof" e voeren.t t ui , 0) Voor dat doel moest hij ook in De Meer zijn, waar hij op de Spaarnwouderweg (nu Schipholweg basisn ee )f grondlijo - gemetend nha uitgezee di , t was, beginnendn ee n ei punt op die weg, niet ver van het fort Schiphol en eindigende, dicht bij de Hoof d vaar t. Het begintpunt aan de zijde van Fort Schiphol werd aangegeven door een koperen plaatje waarop een middelpunt en twee cirkeltjes gegraveerd waren en het opschrift "graadmeting 1868". Dit plaatje was ingelaten in een hardsteen, die in een stenen bemetse- ling opgenomen, rustt viep eo r ingeheide palen t gehee Di afgedek.s wa l t doohardn ee r - stenen plaat, waarva t bovenvlanhe ongeveeg kno palme3 è 2 Ned.palmer= n( 2 s ndu è 3 dm) onder de begane grond gelegen was en met aarde bedekt. De plaats van dit merkteken bevond zich binnen de middelste kring van het fort "bij het Schiphol", tegenover het land van de heer Hanedoes, enkele ellen (= Ned.ellen = meters andere d ) n voorbieaa zijdt he je staande huisje t tweedHe . e eindpune d n va t basislijn, bij de Hoofdvaart, was aangegeven door een soortgelijk plaatje met gelijk opschrift ) lang(m , l egeschroefe ingeheid9 n ee p deo paal, afgedekhoutenn ee t ,me t vastgeschroefd dekse t lodeme l n) onde kap dm begane d r3 , palè 3 med eè 2 m ( e 2 t middehe r brun 1 nde va gN1 ) (m grondl e t merktekeplaat0 e di 2 D .n p o va s g la n over de Spaarnwoudertocht. Aldus de gegevens, vermeld in het ingezonden stuk. * ) Geodesi wetenscha= e zice pdi h bezi gbepalet grootte d he houde d n t n va ntme e

0 n gedeeltt aardoppervlakee he vor n n va mva e . Wannee doot da rr rechtstreekse terreinmeting geschiedt, spreekn 'landmeetkunde'va n tme . Een meetkund e geodeed n i s ti kortste e d e verbinding tussen twee punten.

DRIEHOEKSMETING l duidelijza t t vaststelleHe khe bepaal zijn t hoogte ee nda d n n deva nva punt , uitgedrukt N.A.Pn i geodesie d n e . nauwstn ete t elkaaeme r verband t houdenmakehe n k nva Oo . landkaarte nien nka t zonder deze zaken, waarbi z.ge d j . driehoeksmeting meds eal grondslag wordt gebruikt noemn praktischMe .e d t e toepassin driehoeksmetine d n gva g 'triangulatie' t kadastehe k Oo .t aller maakda sn gebrui va juiste t d m eko ligginn ge afmetinge bepaaldn nva e percelen vas stellene t t , hetgee j koopnbi , verkoo onteigeninn pe g van gronden steeds een rol zal spelen. triangulatie d j Bi basismetinn emakee ee t heef t horizontaln n nee me me t n ge e hoekmeting. Als 'basis' wordt een rechte lijn, waarvan de eindpunten nauwkeurig en duurzaam vastgelegd zijn, ter lengte van 3 tot 8 kilometer, uiterst nauwkeurig met bepaalde toestellen gemeten. Dit laatste vond dus plaats in het jaar 1868 in het noorden van onze gemeente. redactie. *****

FORT SCHIPHOL

Over de naam "schiphol" is veel geschreven. In ons orgaan vorig jaar nog in het maartnummer. Minder bekend is de inrichting van het fort, weshalve ik de gegevens daarover hier laat volgen, overgenomen uit een artikel in de 'Militaire Spectator' van 1864, toen De Meer nog maar 12 jaar droog was. t forHe t bestree Ringvaarte kd Ringdije d ,Schipholkad e d n ke verbindine e(d e d t gme Oosteinderweg, thans Burg.Colijnweg). Dit verdedigingswerk is een z.g. redoute, trapeziun- Ringvaarte d n i t war n Liedg e vormighe d la eee t s forn ,t e al he zoalaa tHe k . oo s Ringvaarte d eilandj n i s t forewa He .t Schiphol beza gemetseldn ee t e bomvrije toren 20

in twee verdiepinge bovenplatn ee meter 0 n middellijn 2 e . toreee e .D d ca . n ha nva Het bovenplat was cirkelvormig met aan " 's vijands zijde" een aarden borstwering voo stukke2 r n geschu z.gp o t . wal-affuiten tegenovee d n Aa . r gesteldee d zijds ewa buitenmuur opgetrokke n geweerschietgateva n e n n voorzien. De onderste verdieping bevatte woonvertrekke kruitmagazijnenn ne , terwij bovenste d n i l e verdiepin gkanonkelder6 s gebouwd waren, voo totaan i r stukke8 l n geschut, maae z r ware o nodig -z nk geschik oo - t voo e legerind r n manschappenva g . Alle vertrekken kwamez.gn ee . p koepelvertreno k uit, waarin zic trae hd p bevond, maar hadden ook onderling gemeenschap. Voor een volledige bezetting van het fort werd gereken p ongeveeo d 0 manschappen15 r .

Luchtopnam t Forhe t n Schipho eva t jaahe rn i l1934 t daarboveme , e barakked n n va n het vliegveld Schiphol huidigt ,he e Schiphol-Oost. *** In "De Stelling van Amsterdam", 1910, door W.E. van Dam van Isselt, kan men lezen droogmakine d ï t ove£u mee e he d rn r gebouwdgva e forten noordrane d alle n di ,eaa d van het voormalige meer waren gelegen. Hij noemt vier forten, een bij Heemstede, een e Nieuwd n aat aa e Liedefor d nhe Meen t n ee e Schiphol,r . oudn vonk I ee e p dkaarto , getekend betrekkelij kdroogmakinge kord a n t , alleen maar de werken te Heemstede, aan de Liede en fort Schiphol; dat aan de Nieuwe Meer ontbrak. Ook Boekei kende blijkbaar dit fort niet, want hij spreekt op blz.281 van zijn boek 'Geschiedeni t Haarlemmermeerhe n sva ' over "Drie forten lang Ringdijke sd , welkr ete dekking van de hoofdstad dienen". Voor zover ik jaren geleden zelf heb kunnen nagaan t wa'forthe s Heemsted e t ' e alleen maa aarden ee r nz.g n schanee . t fortwachterssme - wonin datn ge ,Lied e geleged mone d n en dva eveneens naa ; hoewe t laatstdi k i l e werk niet zo van nabij heb bekeken. Bedoeld kaartje stam geplaks t overzichn 185ui t wa dooee e t Rijn 5d n i e the n r k va t verkochte percelen namee grond r kopersn de n de lijse r nieuwd de tn I . e eigenaren kwamen ook voor het fort Schiphol, een fort onmiddellijk ten westen van het Nieuwe Meer (aa e overzijdn d t z.ghe p . o e oude Liede d t en for he land.aa t n e ) * Omdat het mij niet duidelijk was waarom al die verdedigingswerken 'forten' genoemd werden, terwijl ik meende dat zij onderling nogal van bouw verschilden, richtte ik mij 21

tot de Krijgsgeschiedkundige afdeling van de Generale Staf met het verzoek om nadere inlichtingen. Deze berichtte mij dat er onderscheid gemaakt wordt tussen woon-en wachtforten eerstgenoemdn I . bezettine d es i g permanent aanwezig, anderterwije d j bi el de wachten geleverd worden door onderdelen uit achter gelegen kantonnementen. Nabij Heemstede had men een wachtfort, dus zonder permanente bezetting en dat moet eveneens het geval geweest zijn bij het 'fort' aan de Nieuwe Meer. Daar vond men een z.g. aarden verdedigbaan redoutee t eme r wachthuis redoute D . e diend r bestrijkinete n gva Ringdijke d , Ringvaar polderkadn e t e (aa overzijde n d Ringvaarte d Haarlemn e d e va n va ) - mermeer. Zij lag ten noorden van de Ringvaart met een lunette er tegenover op de Ringdijk. Volgens de aangehaalde 'Militaire Spectator' was dit wachtfort te bereiken lang Sloterkade d s e (een wegj t Nieuwn westehe te e n eva n Meer). De inrichting van het fort aan de Liede moet dezelfde zijn geweest als die van het Fort Schiphol. Toc mijs hi n observatie aardet n niehe ee tt n ander da verdeda , s swa - digingswerk, niet bezijden de waarheid. In 1855 werd van de toren -in 1846 op het fort aangebracht- reed t trappenhuisshe borstweringmuue d , steunmuue d deen n ee va l n e r afgebroken, teneinde de toren aan het zicht te onttrekken. Tijdens demobilisatie van 1914- 1918 werd de toren verder afgebroken. Thans resteert alleen nog een klein stukje t e resgrond me ts i muud n overdekte r . vroegere d N.Bn Va . e schans nabij Heemstede Oud,e d vla j e kbi Kruisweg/Ringdijk s i , nog duidelijk het restant te zien. * t jaahe r n 184 aa plaate d t 0p moeTo o s r waae t r fort Schipho wordeu zo l n gebouwd een z.g. kustbatterij hebben gestaan, welke bedoeld was om een aanval op Amsterdam vanaf het toen nog bestaande Haarlemmer Meer te kunnen weerstaan. Zij moest na de drooglegging plaats maken vooechn ee rt goed verdedigbaa lezen t nme ui rn fortko o z , een persbericht in 1983 van de Luchthaven. W.SIob.

EEN LOPENDE AMBTENAAR

(kort historisch nieuws)

Dirk IJsbrand Alder186n i s 7 swa ambtenaa r secretarite r Haarlemmermeere d n ei j Hi . had tot dusver zijn werk gedaan in het huis van secretaris Eggink aan de Hoofdweg- oostzijde, daar waar de Bennebroekerweg de Hoofdvaart kruist. Men noemt die buurt l "hewe somtg oudno s e secretarie". In 1967 werd echte echn ee rt gemeentehui gebruin si k t Kruisdorgenomenhe n i t pda , (het huidige Hoofddorp moeste s )ambtenare e gebouwdu d k n e n oo verhuizens e dwa nme . Voor de secretaris was dat niet zo erg want die mocht in het nieuwe raadhuis wonen. Maar voor Alders was het een andere zaak. Hij was namelijk gewend elke dag van Nieuw-Vennep, waa j woondehi r , naat secretarihe r zijs lopee et al n n werne k erop zatweek oo voee ,t r terugrei e d t voon aanvaardene e st rm k 6 t j elkaada Bi .s wa r een gezond mens betekende dat niets. Daarover praatte men toen niet eens. Voor Alders werd het echter moeilijk, want hij was gebrekkig, waardoor een dubbele afstand (elke e voett da e m n veetotaat i gk ) 2 l 1 wasl . Hij besloot daarom op 1 juli 1867 aan het gemeentebestuur te vragen om salarisverhoging, zodat hij in het Kruisdorp in een burgergezin een kamer zou kunnen huren. Dat kon j onmogelijhi zijn nkva toenmalige tractement betalen. Hoevee j verdiendhi l e vonden we niet vermeld, maar wel dat men hem een salarisverhoging toekende waarvoor hij keurig op 20 juli zijn dank betuigde.

Toch schijn t allemaahe t l niel wenste gegaao z we t j hi zij,e decembent 4 s wan2 nal p o t r daa volgenp o r d t ingan januarvroe1 me n j gva hi i 1868 eervol ontslag; hetgeem nhe verleend werd. ***** 22

UIT DE OMGEVING

DOOPSGEZINDE GEMEENTE HAARLEMMERMEE novembe4 p -O R r j.l. werd doo ledee rd n vaDoopsgezinde nd e Gemeente Haarlemmermeer te Hoofddorp herdacht dat hun kerkgebouw 75 jaar gelede t stan gekomens to n dwa . r gelegenheiTe d daarvan werd onder leiding vae heed n r Fr.de Jong, bestuurslin va d onze stichting tentoonstellinn ,ee g georganiseerd waar voor veel belangstelling werd getoond. Het kerklokaal leende zich voor zo'n expositie bijzonder goed. Langs drie wanden waren tafels en vitrines opgesteld, waaro waarin pe n voorwerpe afbeeldingen ne n e rijkd t eui historie niett alleedi n va n kerkgebouw e gemeentd n ,va maaek wareoo r n uitgestald. Het Kerkgebouw a/d Hoofdweg(west) te Hoofddorp.

Men had zich trouwens niet beperkt tot de plaatselijke kerkelijke geschiedenis maar ook ruimschoots aandacht geschonken aan de geschiedenis van de Doops- gezind et algemee he l vanaKer n we prillt i khe fn e n e tijdee begid r n i nde n Reformatie. En juist dat gedeelte bevatte bijzonder waardevolle en zeldzame stukken. Bovendien zeer leerzaam voor allen niet-doopsgezinden, die nu eens kennis konde protestantsr de nn nemeee n nva e gezindten, waarvan buitenstaanders zich somverkeerdn see e voorstelling maken. Ook de wandvlakken achter de tafels en vitrines werden nuttig gebruikt. Behalv e ontwikkelind e e Doopsgezindd n va g e religi wijze d n e waaroj zi p werd beleefd n speciaame d k ruimt,ha loo e gereserveerd voo historie rd n eva de Haarlemmermeerse Doopsgezinden -slecht kleinn see e groep zice -di h staanden hielden als landbouwers, landarbeiders of middenstanders. *** POSTZEGELS -Op 10 december j.l. belegde de vereniging 'Philateiica, een vereniging van postzegelverzamelaars, te Badhoevedorp een vergadering waar de heer Roland Notenboom een overzicht gaf van de in Haarlemmermeer sedert 1852 gebruikte postzegels n aantar plaatsee ,te s l ewa oud e poststempele t s zien e penningmeesteD . e verenigingd n va r e heed , r P.J.Soetensn ee f ga , overzicht van de postgeschiedenis van Haarlemmermeer en wel ter gelegenheid t 50-jarivahe n g bestaapostvestigine d n va n Badhoevedorpn i g . Zijn lezing was het resultaat van een jarenlange studie, waarbij de schrijver o.a. ook gebruik maakte van door de heer W.Slob in de 'Hoofddorpse Courant' gepubli- ceerde artikelen, (zie verder 'Boek- en Bladbespreking.) *** 'SCHIPHOLLAND - MUSEUMLAND' -Dit jaar is uitgeroepen tot 'Nederland-Museumland bedoeline 1988d t een'u me n sm g o extr a aandach vragee tt n voorvestigee t n -e n op de vele musea, welke ons land rijk is. Die, welke betrekking hebben op onze omgeving, heef n besloteme t n beken e make t ds "Schipholland" al n n Aa . dat initiatief hebben meegewerkt -en gaan daar vanzelfsprekend voorlopig nog mee door- de verschillende VW's uit de buurt, de NZH-Travel onderneming en het Golden Tulip Barbizon Hotel Schiphol. Het jaar ging van start in het genoemde hotel, waar ook bekend werd gemaakt r alze t jaa di ot rwa gedaa l worde e aandacht publied za n he m o nn e t kva t trekken. Er is reeds het een en ander gebeurd wanneer U dit nummer van "Meer-Historie" in handen krijgt. t jaaVoo he r rese r n d word tva t aandacht gevraagd vooe rd volgende musea: In maart voo Pietet rhe r Vermeulen Museu e IJmuidenmt ; 23 in april voo Museut rhe m voo Bollenstreee rd Lissee kt ; in mei voor het Frans Hals Museum te Haarlem; in juni voor het Museum De Cruquius te Haarlemmermeer? in juli voo Electrische rd e Museum Tramlij Amsterdame nt ; in augustus voo e Historischd r e Tui e Aalsmee t nt Museu he n me r Beeckestijn te Velsen; in september vooTeyler't rhe s Museu Haarleme mt ; in oktober voor het infocentrum Het Bosmuseum in het Amsterdamse Bos; in november voor Aemstelle te Amstelveen en tenslotte, in december vooHuyt rHe s Deve Lissee rt . Bij de VW-kantoren kan men omtrent dit alles een brochure krijge Nederlands( n Engels-talig)f o - . Speciale aandacht vragen we voor het 75-jarige bestaan van het Haarlemse Frans Hals Museum, dat met een bijzonder aantrekkelijk programma komt, vermele brochurd n i d e nr.3 "Kijke: 7 Frann i n s Hals Museu Hallen"e D / m . ***

FELIX MERITI gebouwt 0 JAAHe S 20 - thanR t ,da s vooral s beken'Shaffal s i dy Theater Amsterdae 't m vierde zijn 200-jarige bestaan.

Gebouw 'Felix Meritis', Keizersgrach Amsterdame t 4 t32 . 24

'De Telegraaf' schree l tweehondera f t erovehe t da rd jaar 'een heiligdom voo kunstee rd wetenschapn e n t kunstpaleis n Di lezen me . n is ', ko wero ,z d gebouwd in een tijd dat Amsterdam nog nauwelijks musea, schouwburgen en leeszalen bezat. Gelukki aantan ee s lg wa welgesteld e burger litteratuurn i o sz , wetenschap, kunsten, muziek en theater geïnteresseerd, dat ze bereid waren plen eee rk voo e scheppert n waar genootschappen zicdezt hme e zaken konden bezig houden gebout He . wKeizersgrache d staa n aa t allet di sj twi 324t Da . vermelden komt omdat in dit gebouw Mr.Amersfoordt, de Heer van 'De Badhoeve', de tweede burgemeester van onze gemeente en langdurig bestuurder van de polder, er menige -soms opzienbarende- lezing hield. Een aantal van die lezingen is in druk verschenen. Amersfoordt wist precies waar hij een hem waardig gehoor kon vinden, mensen niem dihe et alleen begrepe o ontwikkelz k nt oo maame e j ddi r zi ware t da n oordeel van zaken hem van repliek konden dienen. Hetgeen dan ook wel gebeurde.

BOEK N BLADBESPREKINGE - . GEMEENTE-ARCHIEF In 1987 werd een kleine handige brochure door de gemeentelijke voorlichtings- dienst Haarlemmermeer uitgegeven, waari n allerleme n i leze n oves ka non r zeer moderne gemeente-archief. Zoal openingstijdene d s plaate ,d s waat he r zich bevindt en wat men er kan aantreffen aan bronnenmateriaal. Gegevens over de inventarissen, de bibliotheek en de documentatie, de topografisch- historische e atlastudiezaald n se e achterzijdd p .O n e omsla d ee n s i va ge duidelijk schematisch kaartje afgedrukt aan de hand waarvan men kan zien hoe men het gemeentehuis en het archief kan bereiken, zowel met eigen vervoer als per trein en bus. Een uitstekende gedachte! *** MEEHOEVEE D RN NVA -doo r Corri Diemen eva Rien ne n Floris. Uitg. Haarlems Dagblad en RABO-bank Haarlemmermeer. Prijs: ƒ27,50 * Nimmer zijn in korte tijd zoveel boeken verschenen over de geschiedenis van ons gebied als na de oorlog. Ook werd nimmer in de kranten regelmatig zoveel aandach plaatselijke d n aa t e geschiedenis geschonken r bewijn e ee t l sda . We belangstelling voor bestaat. Uitgevers zij eenmaau n l geen philantropen. Het bovengenoemde boek bevat een verzameling boerderij-beschrijvingen aange- vangen doo journalise rd t Flori voortgezen se t door zijn vrouwelijke collega Van Diemen. Zij verschenen destijds in het Haarlems Dagblad en werden door de lezers zozeer gewaardeerd dat men besloot ze in boekvorm uit te geven. Omda uitgavboe e n tkostbarn d ee k ee n eva e aangelegenhei heefs di financi n tme - ële steun gezoch gekregee RABO-banke di d n n te va n , voorheen 'Boerenleenbank'. Het is een aantrekkelijk geheel geworden van ongedwongen gesprekken met de bewonern kleinee 0 boerderijen 6 e va s n volkomei n n willekeurige volgorde. s echtei t rHe geen volstrekte historische beschrijvin e hofstededi n va g n geworden, maar veeleer een korte weergave -zo terloops- van wat de bewoners zich konden herinneresoms..s i t da . n k nieweinine oo tn e galtij d helemaal betrouwbaar. Echte beschrijvinge e geschiedenid n n boerderiva nee n va s j zijn er tot dusver helaas heel weinig geschreven. Dat is wel begrijpelijk want nodighe t e onderzoek vergt veel tij n enie d g historisch inzichn e t brengt veela k kosteoo l t zicnme h mee. Hopelij lezet dezhe n nva s e ki reeks alleraardigste verhalen voor meerderen aanleiding zich eens -eventueet me l behul n Meer-Historieva p n 'levensbeschrijvinge zetteee t - n aa n n hu n va ' boerderij. Om op dit boek terug te komen: het is keurig uitgevoerd, bij elk verhaal voorzien van een foto, zij het niet altijd van de boerderij zelf, en er is ook veel ove e bewonerd r s geschreven, zoda t 'levendehe t ' verhalen zijn geworden. *** 25

Geschiedenis van het Buitengoed Bosbeek in Heemstede en van het Adelijk Geslach Merlen tVa doo, n- r Hans Krol. Uitg. Ver.Oud-Heemstede-Bennebroek, 1987. Prijs ƒ15,=. 5 bladzijdeDi11 t n dikke boekje zie r buitengewooe t ns i verzorgn e t ui d voorzien fraaiee n e va nkleurenfot n genoemdova e buitenplaats benevenl ta s van zwart-wit afbeeldingen. Zoal e tited s l zegt, behandel e schrijved t r (directeu gemeentelijke d n rva e Bibliothee Heemstede kt bekenn ee d historicus) twee onderwerpen. Eigenlijk wordt niet alleen 'Bosbeek behandeld maar ook 1 de tweeling buitenplaats 'Groenendaal'. Bi jt duidelij lezinhe l za g ke histori n d zij ee s nn du waaromva es i t .He ons allen bekend openbaar wandelpark en om daarvan de geschiedenis te weten, mooin ee ep o vrijr e eeng alen da s sme ronddwaalt zekes ,i moeite rd e waard. Tot de laatste eigenaren behoort het geslacht Van Merlen, waaraan o.a. de Van Merlenlaan herinnert. Dat wij dit werkstuk bespreken is echter omdat tegenkome men veer ne ka l k aantreffe l vroegste nameoo d za n n n i ni me e e ndi geschiedeni onzn sva e gemeente.

Mehierondee td r genoemde 'Amsterdamse Kapers' werden o.a. bedoeld Lieve Geelvinck, de eigenaar van Bosbeek, met een paar vrienden, door de schrijver van bovengenoemd boek 'losbollen' genaamd. Volgens zijn inlichtingen heette het jacht -met de Engelse vla topn gi Geelvinck'e -'D . (Zie verder het maart-nummer 1983 van Meer-Historie, waarin mevr.V/d.Oord-Wisker over dit avontuur schreef.) ***

Zoals die van de burgemeesters Pabst en Slob en voorts die van de dronken Meet n scheepjhe e eeuee rjongelieden18 p o we d e n kaapteni e ,di , maak roo 26

de boerderij aan de Glip, het voormalige raadhuis van Heemstede, waar ook de eerste zittinge onzn nva e gemeenteraad werden gehoude mee n dergelijknn e rva e zaken.

De e verenigind lede n va n d Heemstede-BennebroekgOu , krege t boekwerkjdi n e als jaarpremie voo e lagd r e prij n ƒ10,=va s . Niet-leden kunne t tegehe n n betalin ƒ15,n gva = verkrijge e raadhuized n i n Heemstedn nva Bennebroekn e . ***

POSTGESCHIEDENIS HAARLEMMERMEER 1852-1987. -, door P.J.Soetens. Uitg. I.V.Philatelica, afd. Badhoevedorp. Prijs ƒ5,= *) * Hetn dikkee , e zeventig bladzijden bevattend, keurig uitgevoerd geschrift van de hand van een postale historicus is de nieuwste bijdrage aan onze plaatselijke geschiedenis. Het behandelt een geheel eigen, afgerond gebied: postt he telegraafwezen -e n va t da onzn i n e gemeente. Vanaf het begin -met alle moeilijkheden- tot aan onze tijd, wordt deze organisa- tie binne Ringdije d n k boeiend beschreven namen , va waarbi nl ta genoem r je d worde nien leidine ne di t n alleehe g n gavennva b.vn , va bestele maa .d k roo - lers, die zo'n enorm moeilijke en vermoeiende taak hadden. Achteri t -geïllustreerdehe n - boekwerkj n estempel-overzich ee vind n me t t samengesteld door de heer R.Notenboom. Zo groeit dan geleidelijk een verantwoord geschiedkundige beschrijving van verschillende deelgebieden der plaatselijke historie. Een uitvoerige beschrijving van onze spoorwegen voorheen en thans is hieraan al voorafgegaan. * Dez) * e prijs geldt afgehaal zolann de voorraae gd d strekt heee d rj ,F.J.Hederikbi , W.Bruinlaan 78, Hoofddorp of bij mevrouw Th.Ackema, Eelderstraat 8, Badhoevedorp. k lateoo nt he opsturen n Meka n , t mevr.Ackemwaartome n me e a contac n opnemenka t . Tel.02968-44811. ***

STREEKBLADEN - Het Witte Weekblad, de Hoofddorpse Courant en het Haarlems Dagblad achte t zette he liggends k ron n oo e kwartaa historischn lhu e rubrieken voort. Zij voldoen daarmede aan een behoeft van vele lezers om weer heel gedachten hu evegeschiedenie t d nme n i n wordee st n terugverplaatst.

De Witt t editihe en noordet Weekbladeva Meee he D n rn i n va verschijnt t ,da , bracht een aantal bijdragen over de geschiedenis van de 125-jarige suikerfa- brie Halfwee t k CSMe (d g ) waarbij gebruik gemaak historischt the wern va d e materiaa Lückr Co Zwanenburg e en t lva . Deze verzamelaa tentoonrn heefee k too - stellinonderwert di n aa g p gewijd, waarove december-nummet he n i r r 198n 7va Meer-Historie meer te lezen valt.

'Oud Nuus' van onze zusterorganisatie in Aalsmeer bevatte een bijdrage 'Vier generaties Vreeke n Nieuw-Vennepi n " (ove e middenstandszaad r k begonnen i n 1864 en nu geleid door de gezusters Vreeken).

"De Telegraaf' schonk in een der zaterdagse edities in de kleurendruk-bijlage aandacht aan Dr.Heye als dichter van Sinterklaasliedjes. Over dit onderwerp schreef ook Helversteijn in het 'Haarlems Dagblad' op 30 september. ***** JKvr* / JUNI...... 1988: e JAARGAN16 G No. 2 " MEER-HISTORIE " 16e jaargang,no.2 JUNI 1988 (verschijnt 5x per jaar -jaarverslag inbegrepen)

Redactie-commissie: eindredacteur: W.Slob, Hoofdweg 743, 2131MA Hoofddorp. 02503-16638 J.van Andel, Kruisweg 311, 1437 CE Rozenburg. 02977-24172 B.C.Bergkamp-Portengen, Houtrijk 12, 2151 DV Nw-Vennep. 02526-74588 J.A.Mercken s, Graan v Visch 15123, 2132 EJ Hoofddorp. 02503-15240 C.M.Spaan, Acacialaan 83, 1185 RD Amstelveen. 020- 473540 S.van Zijverden-v.Reeuwijk,R.Kochlaan 344, 203 HaarlemL 5B . 023- 359911

Verzorgin verzendinn e g : g J.A.Me'rckens, Graan voor Visch 15123 213 HoofddorpJ E 2 . 02503-15240

Bestuur van de STICHTING 'MEER HISTORIE':

Voorzitter A.J.de Koning, Kruisweg 1097, 213 HoofddorpV 1C . 02503-16617 Vice-voorz. Mr R.M.Dunselman, Hoofdweg 1372, 215 Nw-VennepV 3L . 02526-86515 Secretaris L.R.den Otter, Zeemanlaan 25, 1171 BC Badhoevedorp. 02968- 2139 Penningmr. P.F.J.Everaardt, Sikkelstraat 51,2151 CP Nw-Vennep. 02526-72612

Lid: F.de Jong, Leeghwaterstraat 29, 2132 SN Hoofddorp. 02503-16682 LidP.L.Kloosters :Dr , Gibsonstraat 8, 2141 VT Vijfhuizen. 02508- 3070 Lid: D.Prins, Olympiastraat 23, 1435 KX Rijsenhout. 02977-20187 Lid: J.C.Suidgeest, Hoofdweg 635, 2131 BA Hoofddorp. 02503-16400

Begunstige e d stichtin n va r g word doon me tre secretaris d gevee t zicj p bi nho . De minimumcontributie bedraagt ƒ15 per jaar. Betalin ontvangsa n g accept-girokaarte d n tva .

Inhoud van dit nummer:

blz onderwerp auteur

3 Van de redactie redactie; J.A.M.

5 Een Oud Westfries geslacht in een Jonge Polder. (Familie-geschiedenis: Clay) C.M.Spaan

19 Idem bijdraget ;me W.M.Clayn va n .

25 Schem famili; 1 a e Clay J.A.Merckens 26 Schem famili; 2 a e Clay J.A.Merckens

27 Kaart Haarlemmermeerpolder; verkaveling J.Eggink.Jz. ***** stichting(!<3Vlèer^Historid'

"VAN DE REDACTIE"

Dit nummer is een z.g. thema-nummer. Daaronder wordt verstaan een nummer waarin vrijwel uitsluiten onderwern ee n daa p aandacht wordt t besteedhe t t gevada di n s li I . geslacht Clay, aanvankelijk een familie van landbouwers, althans wat De Meer betreft. Nagegaan werd vanwaar het geslacht afkomstig is en waardoor het zich onderscheiden heeft. Natuurlij t onmogelijhe s k wa volledig n kee e familiegeschiedeni schrijvene t s . Dat kan ook nooit de bedoeling van een stichtingsorgaan zijn, maar wel heeft de redactie bedoeline d r e gehae t g zulme onderzoed to n kee aanzen kee hoogevee e t t d pda n n i andere t speurzinme belangstellinn ne g voo geschiedenise d r anden e n r ee daarvoo, r s grondslaal uitgangspunn ge t zullen gebruiken. Ook hoopt de redactie hiermede een voorbeeld te stellen hoe een eenvoudige familiegeschiedenis opgezet kan worden en dat vooral zij, die uit vanouds in De Meer gevestigde boerengeslachten stammen begin ee , n zullen willen t verzamele makehe t nme gegevensn nva , waarmede later een zo volledig mogelijke familiegeschiedenis kan worden geschreven. Van hetgeen u in dit nummer te lezen en te zien krijgt is het eerste deel bijeengebracht door ons redactielid de heer C.M.Spaan. Het tweede gedeelte bestaat uit een bijdragen van de heer W.Clay uit Weesp, die vooral zijn eigen tak behandelt en ons de familiefoto's beschikbaar stelde. Beiden zijj dankbaanwi t stanto j rd zi voot brachtenwa r .

(Bij deze familie-geschiedenis vindt u, op blz.25 en 26, de schema's l en 2 waarin de romeinse cijfering e generatiduidd p e lettero d t n volgordn e ee s n elki e e generatie aangeven. Deze generatie nummering is ook in de tekst aangegeven, zodat het gemakkelijker wordt de weg te vinden in de familiesamenhang. Hetzelfde geldt voor de aanduiding: Gehuwd met; door 'x' en geboren op; door '*'. De plaats waar zich in de polder de woningen bevinden kunt u vinden in de sektie/kavel plattegrond van de polder, op blz.27. In de tekst zijn de sektie-kavel aanduiding verkort weergegeven; b.v.sekti , kaveN e l numme 4 als1 r : (N-14) oud-archiee D . f gegevens van het bevolkingsregister zijn openbaar tot 1922, zodat latere situaties niet vermeld worden, behalve in de bijdrage van de heer W.M.Clay.)

He tbedoeline ligd redactie n ti d n g va mogelij o ez jaak thema-nummen kel ee r e t r brengen. Het volgend jaar staat op ons programma, de historie van de 'Cruquius-Boerderij1, haar eigenaren en bewoners uit te zoeken. J.A.M. *** DE BEGUNSTIGERSAVOND Voo aanvane d r dezn gva e avond, gehoude donderdap no Beure D maar e 7 st n g 1 i . tjl Hoofddorp, hadden de organisatoren wel even een teleurstelling te verwerken. De door hen gereserveerde zaal, bleek verschonken aan een bruiloftvierende familie, zodat uit- geweken moest worden naa andern ee r e zaal. Enige jaren geleden hadde daae k nw oo r gebruik van gemaakt, maar na de recente verbouwing bleek deze ruimte aanmerkelijk kleiner geworden. Er was bijvoorbeeld slechts ruimte voor een opstelling van stoelen rijengebruikelijkn e i d n e , e tafeltjes ontbraken veroorzaaktet Da . t nuttigehe a n , n van het door de Stichting aangeboden koffie, een onhandig gescharrel met de kopjes die onder de stoelen geplaatst moesten worden. Het, op een lager niveau, gelegen gedeelte slechtg no vierkantn u va n szaae ee s nd wa l e ruimte tafelt geïmpro.n me Daas see wa r - viseerde verhoging aangebracht waaro *bestuurstafele pd plaatsjn ee ' e vond. Daar omheen en dus ook naar de zaal gaapte een afgrond. De ongeveer honderd aanwezigen zagen dan ook met terechte zorg hoe onze voorzitter, A.J.de Koning, zich om acht uur aan de overtocht waagde, om op-en vanachter de tafels de avond te openen. In zijn welkomswoord begroett voorzittere ed , naas begunstigerse d t vertegenwoordigere d , s van Waterschap, Gemeente, verschillende verenigingen en de pers. Via de gebruikelijke bestuurlijke mededelingen bereikte hij al snel het 5e agendapunt: de voortgang van de 'Stichting Historisch Museum Haarlemmermeer'. t bestuuBihe j onzn va re gemeente, waa 'bruisende d r e handels-economische-vooruit- gangsaspecten' steeds mee landbouwbelangee d r n verdringen, heef reede d t s jaren bestaande wen onzn va se Stichting Meer Historie onderkomen ee , e vindent n voo t inrichtehe r n Historiscvan nee he weini Museumto u n g t weerklanto , k gevonden 198i 6me wern I . d door de Rotery Club Haarlemmermeer/Schiphol echter een stichting opgericht met het doel tot de verwezenlijking van een dergelijk museum te komen. De heer JJCuyt, bestuurslid van deze stichting, werd uitgenodigd verslag uit te brengen over de vorderingen. Deze zeen gaee fr uitgebreid overzich oorspronge d n tva , doe bereiktn le e resultatee d n nva stichting. De voortgang wordt bevochten in samenwerking met vele anderen, waaronder vertegenwoordigers uit onze Stichting. Vanzelfsprekend ware aanwezige nd e begunstiger t alledi n ssi zeer geïnteresseern e t verheugd over de steun die ons van deze zijde geboden wordt, bij het hopelijk tot stand komen van een Historisch Museum in de Haarlemmermeer.

Voo pauze d r e wer heee dd r Heederi Internationale d n kva e Vereniging Philatelicg ano aan het woord gelaten om de uitgave van "Postgeschiedenis Haarlemmermeer 3852-1987' onder de aandacht te brengen. Zovele aanwezigen schaften zich dit geschrift (prijs f5,=) pauze d n i e voorraae aand t ,da d moest worden aangevuld. Voor diegen begune d n e-va stiger t historiscdi e sdi h bezin dokumenhu t n zoudei k oo tn willen hebben zijg e z :n no verkrijgbaa r Heederikdh j bi r , W.Bruinlaa e Hoofddorpt 8 7 n .

pauzNe d a e hiel heee dd r P.Dorleij lezinn nee g ove vroegere d r e Zuiderzeevisserij. Hij lichtte zijn dia't verhaa eigen me sva n e tekeningento l . Zijn gedegen onderzoen ki deze materie leverde tal van wetenswaardigheden op, die een levendig inzicht gaven in deze grotendeels verdwenen broodwinning. Jammer genoeg moest hij wegens tijdgebrek zijn lezing inkorten, hetgeen weer goed gemaakt werd door de mogelijkheid een boek bij hem aan te schaffen; waarin een samen- vatting van zijn onderzoek en vooral vele van zijn tekeningen. Zo was men in staat thuis geman e allegenieten t z' een g a p n ksno o s t ,wenste indieda n nme , (uitgave Walbure D : g Pers, CIP/ISBN 906011.532.5)

Overigen t voohe s r veleswa n hoo bijeenkomse gd tijt dda t afgesloten werd, want he t was inmiddel g benauwer s d s opgedrongegewordeon e d n ni n zaal. J.A.Merckens

NIEUWE BEGUNSTIGERS

(aangemeld in maart en april)

Dhr J.H.van Egmond Rosariumpark 112 1561 TZ Krommenie r P.GroenewouDh d Rijnlanderweg 1294 215 NieuD 3K w Vennep Dhr F.J.Heederik Wieger Bruinlaan 78 2132 AX Hoofddorp Dhr G.Kuhlman Oetewaal 34 2151 SM Nieuw Vennep Dhr D.J.Millenaar Bonifaciuslaa 5 12124 n HilversuP 6P m Dhr H.Otto Uiterwe 4 g9 143 AalsmeeR 1A r Mw J.Petrie Hoofdwe 1 48 g 213 HoofddorS 1M p Dhr C.de Schipper Bunderbo 3 1 s 213 HoofddorM 4R p Mw H.v/d Stelt Rijnlanderweg 920 2132 MN Hoofddorp Dhr B.van Tongeren Oude Kruiswe 6 18 g214 CruquiuK 2E s Dhr H.Winnubst Zoetermeerstraa 6 t213 HoofddorS 1D p Mw D.v/d Zee Nieuweweg 42 2132 CP Hoofddorp EEN OUD WESTFRIES GESLACHT IN EEN JONGE POLDER

Tien jaar na de drooglegging van het grote Haarlemmer Meer nam de 56-jarige landeigenaa veehouden e r r WILLEM JACOBSzn CLAY t (VI,cWestfrieshe n i ) e dorp Midwoud t zeehe , r ingrijpende besluit zijn eigendommen aldaa e verkopet r doom no r omschakeling naar de akkerbouw, zich een nieuw bestaan te verwerven in de Haarlem- mermeer -een polder nog geheel in ontwikkeling-. Voor deze overgang moeten wel zeer zwaarwegende redenen hebben bestaan, wan familie oudshed tn va el a Cla rg yla vast veranker t welvarendhe n di e Westfriese land.

DE 17e EEUW e jare t d eind he n Reed va n ezestienhonder aa s d woonde e Bangerd n i n t onder Westblokker, nabij Hoorn, S IJVERT KLEY (l) met zijn vrouw Miesje Heynes en hun zoon Klaas. Miesje stier 3.9.171p o f wern 9e d begrave kere d Westerblokker e kt n i . Sijvert, haar man toes ,wa n reeds gestorven. De zoon KLAAS KLEY (II) trouwde ongeveer anderhalf jaar later 12.1.1721p o , e t , Binnenwijzend -een dorpje gelegen tussen Hoor Enkhuizenn ne t Cornelisjme - e Stoffels Didama. Hun huwelijk was helaas niet van lange duur, want reeds na zes jaar stierf Klaas en werd op 1e Kerstdag 1727 te Binnenwijzend begraven. Toch werden in die korte tijd nog vier zonen geboren: Jacob, Jan, Stoffel en Sijvert. De drie laatsten stierven reeds zeer jong, slechts de oudste zoon Jacob heeft de familienaam voor uitsterven behoed. Deze JACOB KLEY (Klay) (III), is de stamvader van welhaast allen die heden ten dage de familienaam Klay of Clay dragen. -De oorspronkelijke schrijfwijze van de naam Kley wijzigde zich in de loo jarer Klaapa de nvi y naar Klay respectievelijk Cla mogelij, y k door Westfriesinvloet he n dva e dialekt.-

18e EEUW JACOB KLEY (Klay) (III), geb. 2.11.1721, trouwde toes -hinwa j reeds- wees19 p o - jarige leeftij t Trijntjdme e Roelof 26.2.174p o s Oosterblokkere 1t t huwelijDi . s kwa van korte duur, wan l vria t j spoedig stierf Trijntje, zonder kindere e latent a n . Een tweede huwelijk volgd 28.4.174p eo Binnenwijzende 3t burgee d t , -waame j hi r meestersdochter Cornelisje Teunisdochter Coster trouwde. Uit dit tweede huwelijk werden vier kinderen geboren: twee dochters, Maartje en Miesje en twee zonen. De eerste zoon, KLaas, werd slechts 2 jaar, maar de volgende, TEUNIS, werd degene die de familienaam zou doorgeven.

-Intussen was Jacob te Binnenwijzend eigenaar geworden van een groot veehou- sbedrr stonde n e hoo n i f i dj k galdaaoo n rda aanzien, zodat het geen verwondering behoeft te wekken dat hij naast zijn werk veloog keno jaren burgemeeste Binnenn va r - wijzend was. Hij werd tevens gekoze t Heento m raan dva de Hondsbossche Zeewering.

Op een grote kaart van deze zeewering komt een familiewapen van hem voor. Dat wapen speciaall we l za , zoal gebruikelijkg sno , voor deze functie ontworpen zijn.

(Rijks Arch.Haarlem; foto C.M.Spaan). JACOB KLAY stierf als weduwnaar te Binnewijzend op 18.5.1787, in de ouderdom van 65 jaar.

. fz* ?//<<*/ x/ f A M- 'l-? ' ~"

3 /A/^r^/^/c^' ~&to•'?-*{+££•<.

r?*,} n t- c/%sZfjie/•^ /•'' - '>cc,*.- 'ïa"k

Akte uit het Rechtelijk Archief Oosterblokkerj Streekarchief Hoorn. Opgezocht door C.M.Spaan.

In deze akte van 15 maart 1764, wordt vastgelegd dat de "... burgemeestere van Binnewijsent, Jacob Clay (over 1762) en Kornelis Kuyn (over 1763), Regente samed t Binnewijsentn nme eva sekem o , r redene entfane d , n gva haar rekeninge (en de) uytgaaf (gecontroleerd hebben, en) bevonde: blijvende mitsdien bij kassa 954. 7. 2.; welke overgeschoten penninge bij Jacob Clay als niew burgemr. voort jaar 1764 berust ende zijn gebleven.." TEUNIS CLAY (IV,d)

TEUNIS CLAY, geb. 4.6.1787, heeft destijds het bedrijf van zijn vader te Binnenwijzend niet voortgezet, maar vestigde zic veehoudes hal Abbekere t r wern ke d aldaar -mede door zijn schrijfvaardigheid 16.1.177p o - 2 benoem t secretaridto t Schoutambhe n sva t Abbekerk toes jaar5 wa 2 nn datzelfd j I .hi ; e jaar trouwd eelN j t jehi e Jans Saai (gedoopt:13.2.1752 te Wognum), uit welk huwelijk zes kinderen werden geboren: drie meisje evenveen e s l jongens.

Akte van de aanstelling van Teunis Clay als secretaris "" De commissie van de secretaris / Theunis Clay, geschreven op / een zegel van twaalf gulde n/ luydend s volgteal / ;Wi j burgemeestere viee d rn dorpenva / r nde steede ende schoutampt Abbekerkn eva , doen con/ make n de n kenlijkn alleee n ne t iedersouddi e edi , moge n/ aangaan t alsoda , o onse gewesene secretari / Doo n lsJa op den 22 November 1771 is overleden, ende van / nood is dat een ander goed en vertrouw twaarnemet persoohe / t bedienenn to ne n van't voorgaande secretas i / - ampt werde aangesteldt: Soo is't dat wij vertrouwen- / de opde ervarentheydt ende bequaamheydt van Theu- / nis Clay bij advis en resolutie van de meerderheydt / der vroedschappen deser steed / Decembe e1 genome3 n de rp no laatstleden voorseyden de , n Theunis Cla y/ hebbe n genoem gesteldten t , ende gecommitteert / ;Sooal hem swij noemen, stelle committeeren ne n/ bijdese t secretarinto s deser steede om alle acten, / instrumente geschriften ne secretarie nd e raaken getrouwelij, de / - expediëerene kt , endieden eee r naa / rsij n vermogen spoediglij depescherene kt ; gevolg-/ens allee st doen dat een goed, getrouw, eerlijk en / naerstig secretaris verpligt is te doen, conform/de doee t p no gepresenteert/e s hierod on nee n paa n afgelegt diee t , n eijnde ook sijn ordinairis / woonplaats houdende tot Abbekerk: Ende / dit alles te geduuren kennelijs on t to k wede / rsegge n toe / .Aldu s opregr goedete n e tr trouwen, de/ st oirconde hebbe burgemeesterej nwi n neven / stwe e schepene allen ni r naame desen onder- / tekent, en tot bevestiginge van alles onsen / steede segele hieronder opgedrukt op den / 16 January 1772 / Onder stond en was getekendt: Aarjen Spanjert; Jan Oostwoud, Jan Zijp en Gerrit Opperds Schenk. "" * Aldu weergave sd aktee d n .eva (door C.M.Spaan aangetroffen Rechterlijt he n )i k Archief Abbekerk, Streekarchief Hoorn. *** t overlijdeNhe a Neeltjn va n e Saa Teunis i i s hertrouw t Guurtjdme e Gerrits Stapel (gedpt: 12.9.1756 te Sijbekarspel). Zij was een dochter uit een bekende Westfriese Boerenfamilie. -Teunis, die inmiddels zijn achternaam als Clay was gaan schrijven, stond in Abbekerk hoon i g aanzie wern ne d achtereenvolgens verkoze t diakento ouderlinn ne e d n gva Nederduits Gereformeerde Kerk aldaar. In de Franse tijd was hij blijkbaar geen vurig Patriot, waardoor hij gedwongen werd zijn secretarisambt op te geven.- Anno 1809 besloot hij kennelijk zijn leven rustiger in te delen, want volgens een transportakte in het Rechterlijk Archief Abbekerk van 30 februari 1809, verkoopt hij aan zijn zoon Jacob Clay, ook wonende te Abbekerk: 1ste-een boerenhuys zijnde nr.19, met erf, 2de -een stuk weylan roeden0 morge4 n 47 dva n ne , 3de -een stuk weyland, genaamd de 'Osseweyd', van 4 morgen en 105 roeden. Dit alles tegen de vergoeding van twee obligaties; één van duizend- en één van vierduizend gulden.

Teunis Clay stierf op 13.5.1816 te Abbekerk en zijn vrouw Guurtje Stapel 10 jaar later op 14.11.1826 Westwoude t . *** BEGI EEUe N19 W

JACOB CLAY (V,b) Hun zoon Jacob, al genoemd in vorenstaande akte, werd gedoopt 28.9.1783 te Abbekerk en trouwd junn ei i 1806 Twise t , 23-jarigp ko e leeftijdboerendochtee d t me , r Neeltje Willems Helder, gedoopt 16.10.178 Opperdoese 5t . Acht kinderen werde deeln nhu , waarva dochtertjen néé , Niesje genaamd l vria , j jong is overleden. Jacob Clay woonde gedurende zijn hele leven als veehouder te Abbekerk en werd, evenals indertijd zijn vader, benoem t gemeentesecretarisdto 57-jarigp O . e leeftijs di hij daar op 7.6.1841 gestorven; zijn vrouw Neeltje stierf op 20.8.1875 in de hoge ouderdom van 89 jaar.

WILLEM JACOBsz CLAY (VI,c) Hun oudste zoon Willem, geboren op 15.2.1807 te Abbekerk, werd vernoemd naar zijn grootvader van moeders zijde. Willem trouwde op 13.4.1828 op 21 jarige leeftijd in zijn geboorteplaats Abbekerk met de boerendochter Trijntje Houten geboren op 25.7.1806, te Hauwert, gem.Nibbixwoud.

t lidmatenregisteInhe Hervormde d n rva e ker Abbekere kt k staat vermeldt he t da , gezin van Willem Clay op 16.6.1831 naar Midwoud verhuisde, een dorpje vlak bij Hauwert. Willem begon daan eigeee r n veehoudersbedri. jf

In hun huwelijk werden zij verblijd met de geboorte van 10 kinderen (VII,a t/m k), alten jongens, waarvan er echter twee al op jonge leeftijd gestorven zijn. Grot t gezihe e n i droefhei toer e ns vroudwa moeden we r Trijntje Houtee d p o n leeftijd van slechts 44 jaar kwam te overlijden (29.10.1850).

Op 15.7.1852 trouwde Wille mMidwoue t d voo tweede d r t ezij maalnme 24-jarigu N . e huishoudster Trijntje Kok, geboren 9.6.1828 te Noord Scharwoude. Uit dit huwelijk werden nog eens negen kinderen geboren. Als het laatste kind, Trijntje, op 15.5.1872 Haarlemmermeee ind r geboren wordt heeft Willem Clay inmiddelt l -zoalda a s n me s tegenwoordig noemt- de pensioengerechtigde leeftijd bereikt. t merendeeHe t tweed dezehe n t va l ui e, huwelijk geboren, kindere nies g er ntwa levensvatbaar; zes stierven reeds op jonge leeftijd.

INGRIJPEND BESLUIT Het was deze Willem Clay, die aan het begin van deze familiebeschrijving genoemd wordt, als degene die met zijn gezin, in 1863 verhuisde naar de nog betrekkelijk jonge lemmermeer-polderr aa H . (Willem, Gerri t 1st Arien he e tet nui huwelijk Pietern e , , Neeltje en Jacob uit het 2de huwelijk) Wille reeds mjaa6 wa s5 r toen hij rija ,n p beraad t beslui zijhe ,m n na bezittinget n i het Noorder-Koggenland te verkopen, om in de wijde en vruchtbare Haarlemmer- meerpolder een nieuw leven te beginnen. Welke overwegingen hierbij een rol speelden is niet bekend; men kan slechts gissen. Immers in Midwoud had hij toch een welvarend bestaan, maar misschie j voohi g r nzijza n vele -som minderjarigeg sno - kinderee d n i jonge polder betere levenskansen? Het kan ook mogelijk zijn, dat de akkerbouw hem meer aantroveehouderije d n da k f misschieO . n heeft zijn zoo Clayn nsameJa e di , n met zijn broer Gerbrand, al op 3.6.1862 naar de Haarlemmermeer vertrokken was, met zijn vader gesproken over de goede opbrengsten en de daarmee verband houdende n gegevek zijee oo inkomsten , p t Willeo nhe f momenme ga Ho ? t notaris Cornelis Donker te Benningbroek opdracht zijn onroerende goederen in het openbaar te verkopen, waaraa 14.1.186p no 3 gevolg werd gegeven. Het totale bezit werd in vier kavels geveild. kavel 1 was een huismanswoning genaamd 'De Knap', met loods en wagenschuur, tuin en boomgaard, staande in het Oosteinde van Midwoud, alsmede 9 percelen weiland, samen groot ca 23 bunders. kavel 2 was een huismanswoning, mede genaamd "De Knap", gelegen naast de voor- melde t loodsme , , hooibergin veestallingn ge ,boomgaard n tuine f er , , alsmed percelee7 n weilan perceen éé n de l boschland t laatsthe , - ege lege e Benningbroeknt , samen bunders3 groo1 a c t . Kavel 3 was een huismanswoning, boet en verder getimmerte, erf en boomgaard, staande aan de Noordzijde van de weg te Hauwert, gemeente Nibbix- woud, alsmed percele0 1 e n weiland , bunders1 totaa2 . ca l . Kavel 4 bestond uit 3 percelen weiland, gelegen aan de weg op Oudijk in de gemeente Westwoud, bunders6 groo . ca t .

Het bezit van de kavels l en 2 behoorde tot de gemeenschappelijke boedel van Willem Clay en zijn overleden echtgenote Trijntje Kouter (vastgelegd bij testament voor notaris Jan Gerdenier te Medenblik). Interessant is dat beide boerderijen, gelegen op een afstand van ongeveer 50 meter van elkaar, er thans nog steeds staan. De eerst genoemde heeft een lange oprijlaan, welke aan de straatzijde wordt afgesloten met een roodgeschilderd smeedijzeren toegangshek, met daarop aangebracht in zilverkleurige letters de naam 'De Knap'. Na ruim 130 jaar nog steeds de oorspronkelijke benaming !

Boerderi Knape 'D j ' te Midwoud in 1987 (foto: C.M.Spaan.) *** De kavelware4 n e n3 s eigendom gewees Trijntjn va t e Kouter verkopine D .t he n gva bezit werd op 28.4.1863 beëindigd met een scheiding en deling van de gemeenschappelijke boedel van Willem en zijn in 1850 overleden vrouw Trijntje. De te verdelen opbrengst bedroeg niet minde ƒ176.342,63n da r weln va ,k bedrag Willem ƒ82.979,0 ieden 8e n va r zijn 8 zonen uit het eerste huwelijk, ƒ11.670,44 toekwam.

NAA E MEED R R

Nadat alles was geregeld kocht Willem Clay in een tijdsbestek van ongeveer drie jaar, drie boerderije Haarlemmermeere d n ni !

De eerste in 1863 nog genaamd "Nagelhout', staande opSektie i, kavel 10 (i-10) aan de Kruiswege Uwed n gva nier , ve t naas latere d t e spoorwegovergang. Deze boerderij 10

eigenaae nad j ovemn hi va r r Joannes Nagelhou Alkmaare t t verhuizine d a N . t gui Midwou 27.4.186p do dezs 3wa e boerderi eerste d j e woonplaat t gezihe n Clasva n i y de Haarlemmermeerpolder.

-Oorspronkelijk stond op deze plaats een boerderij in 1857 gebouwd in opdracht van Cornelis Centenaar, landbouwe e Vinkeveent r n 185i n 9e , verkoch n Joanneaa t s Nagelhout blijkbaas wa t solid e nie.t n He ree l ta e bouwwerk, want tijden zwarn see e storm in 1862 stortte het gedeeltelijk in. De boerderij werd nog datzelfde jaar herbouwd.-

De tweede boerderij kocht Willem Cla n 1864i y . Deze, 'Allegonda's Hoeve' geheten

stond ook aan de Uweg (N-21), maar meer naar het zuiden, tussen de Bennebroeker- en de Venneperweg. Willem Clay verliet 'Nagelhout 1 en trok met zijn gezin in het nieuw verworven bezit, waa zijj woondn hi nr aa definitiev t eto e vertreMeere D t .kui

-De 'Allegonda's Hoeve' kocht hij van P.A.van der Drift, lid van de Provinciale Staten, wonend e Alkmaart e p .zijo Deznd ha ebeur e boerderid t j door aankoop verkrege n T.H.B.Snijdersva n , brande e Schiedamt r e boerderid e di , n 185i j d 7ha laten bouwen.-

De derde boerderij kocht Willem Clay in 1866 van H.S.van Wickevoort Crommelin, grondeigenaa Bloemendaale t r . Deze boerderi eveneeng Uwela je d n g s(N-14)aa , dicht bij de Venneperweg en droeg de naam 'Hoop op Zegen'. De heer Van Wickevoort Crommelin had deze boerderij in 1857 laten bouwen.

-Mogelijk heeft Willem Clay later nog een boerderij in bezit gekregen. Althans in het 'Weekblad van Haarlemmermeer' staat een bericht, dat in de morgen van 11.2.1876, omstreeks 11 uur, een boerderij van Willem Clay, staande op Sektie N kavel 18, en bewoond door de weduwe Stoop, af was gebrand. Een schuur werd behouden en ook het grootste gedeelt huisraade d n eva . Alle teges swa n brandschade verzekerd.- De naam van deze boerderij was 'Alles op zijn tijd* -in 1868 bewoond door H.K.v/d Ende-. er werd een nieuwe boerderij gebouwd op N-19, die dezelfde naam kreeg? in 1882 staat als bewoner vermeld: W.Clay.

NAAR HEEMSTED SCHAGEN EE N

Bijn jaa0 1 a r boerde Willem Cla 'Allegonda'p o y s Hoeve'inmiddels wa j jaaHi 6 . 6 s r geworden, toen hij besloot, na een arbeidzaam leven, het wat rustiger aan te doen. Hij trok op 13.5.1873 de deur van de boerderij definitief achter zbh dicht en verhuisde t zijnme gezin naar Heemstede.

-Binnenshui r zekee geeg s no nrswa sprak rustn ekindereva e d , t zijnui n tweede huwelijk ware jongg no n . Neeltj 14-s wa e,Pieten Jacoe - jaar5 rb12 zulle e Di . n zeker wel voor het nodige vertier hebben gezorgd. En wat te denken van Trijntje, de jongste dochter van ruim l jaar h

Als woonplaats voldeed Heemstede Willem niet helemaal. Zijn hart trok naar het oude land t lanherkomstn he ,dva , naar Westfries land. -Uit een advertentie in ' Het Weekblad Haarlemmermeer', waarin de kinderen de zilveren bruilof Willen tva Trijntjn e m e (15.7.1877) aankondigen, t blijkhe t tda echtpaar toen al in Schagen woonde. Namens de kinderen, behuwd- en kleinkinderen is deze advertentie opgegeven door de zonen uit het eerste huwelijk van Willem Clay met Trijntje Kouter: Gerbrand + Antje Bulk en Arien + Trijntje Davidzon.- Twee jaar later op 28.1.1879 is Willems tweede vrouw te Schagen gestorven. Zij werd slecht jaar1 5 s . Door dit verlies was Willem beslist nog niet verslagen. Ondanks zijn gevorderde leeftijd kocht hij op 14.4.1881 de in De Hoep te Schagen staande "Heerenbehuizing Havanna". Deze villa werd indertijd gebouw opdrachvormaligdn n i ee n va te tabaksplanter, 11

vandaa naame di r j dezBi . e woning hoorde bloemenn nee moestuinn e - . Bovendien nee boerenwoning met boet en erf, het geheel omgeven door een zeer brede ringsloot.

-Het genoemde herenhui ssteedsg staano r e t. Jammer genoet niehe t s gmeei s al r woonhuis in gebruik, maar als kantoor.-

Het 'Heerenhuis Havana Schagene 't u 'Hendri;n k Mol' geheten. (Foto 1987; C.M.Spaan)

Ook koch Schagee 20.12.1883t p j (o hi t g nno woonhuin ee ) t erfsme , tui boomgaardn ne , gelege Hoep e allg D eno n n i gelegenhei. s Wille du sfeee d zijd n mn i ha va r oudm do e bestaa levene nt . Naast kleinvee zoals eendenn ee g , kippeno k schapenoo n nj e hi d ha , n paar ee p stal koo dn e e. Bovendie nn rijtui bezaee j ghi twaarme j zijhi en zoon Gerbran bezoekenn dko e zicdi ,h inmiddel Haringhuizen i s gevestigdd nha .

Op 15.6.188 s Wille5i m Clay (VI,c zijn i ) n villa 'Havanna' overleden.

*1|l* Ieder, die iets mochij te .vorderen hebben van., verschuldigd zijn aan f borgtochteó , n onder zich hebben, .geteekend doqn Heede rr WILLEM CLAT, in; leven particulier- te Schagen, aldaar op' 15. Juni dezes jaara overleden, wordt verzocht daarvan vóór 10 Juli aan--' staande opgav -betalinf o e e t doe gn kantor te n n va e Schagete den n .gevestigden Notarj BOONACKER.C. s ,

openbare d a N e verkoo zijn npva onroerende goederen, werd door notaris Boonacker, op 11.2.1886, de scheiding en verdeling gehouden, van de nalatenschap van wijlen Willem Clay, in leven particulier te Schagen. Hieruit blijkt dat hij nog een stuk land in eigendom heef arbeiderswoninn ee t l gehawe n de t tui landn gnme e , , groo70caha 2 t, gelegen in de afdeling Beinsdorp, in de Haarlemmermeer. 12

DE ACH n leveT-i n gebleven- ZONE WILLEN NVA M CLA TRIJNTJN YE E HOUTER.

Ten tijde van de vestiging in de Haarlemmermeer (1863) waren van de acht zonen uit het eerste huwelijk van Willem Clay met Trijntje Houter, al vier zelfstandig.

TIJMEN CLAY (VII,a) De oudste, gebore 20.8.183p no Abbekerke 0t , trouwd 6.5.185p eo Midwoue 3t t dme Jantje Koeman en had een veehoudersbedrijf in Sijbekarspel. Tijmen, evenals zijn vrouw Jantje, zijn vóór 1886 (het jaar waarin de verdeling van de nalatenschap van vader Willem plaats vond) overleden. Zij woonden toen in Schellinkhout, een dorpje in de naaste omgevin Hoornn gva j lieteZi . n zeven kindere. nna ***

JACOB CLAY (VII,b) De tweede, gebore 1.1.183p no Midwoude 2t , trouwde aldaa 22-jarigp o r e leeftijdp o , 23.4.1854 metMaartje Winkel uit Sijbekarspel en ging wonen in Berkhout. JacobClay was evenals zijn broer Tijmen, veehouder.

Jacob Clay (IX). -Jacob en Maartje zijn de grootouders van de vermaarde professor Jacob Clay, geboren te Berkhout 18.1.1882, overleden te Amsterdam 2.6.1955. Vanzelfspreken s Jacobwa ds enig al , e zoon Pieteva n r Clay (VIII n Neeltj)e e Molenaar, voorbestemd traditiegetrouw veehouder te worden op de 'plaats', de Westfriese benaming voor een boerderij, van zijn vader, daarvoor van zijn grootvader. Toen het echter zover was, dat Jacob van school kwam en 'onder de koeien moest', waren zijn gedachten tijden melket she n overal elders, maar niet bij hetgeen waarme j bezihi e g was .l spoediA g blee t dezda ke jong n vooma er veehouder ongeschikt was. Hij had andere aspiraties en er werd besloten hem te laten studeren. De belangstelling van Jacob Clay ging in de richting van natuurkund n natuurfilosofiee e j promoveerdHi . n 190i e e Leiden8t a eersN . t leraar te Delft te zijn geweest en privaatdocent in de natuurfilosofie, werd hij in 1920 tot hoogleraar aan de Technisch Hogeschool te Bandoeng benoemd. In 1929 volgde zijn benoemin t hoogleraato g e universiteid n aa r n Amsterdamva t . Van 1952 tot 1954 was hij directeur van de Internationale School voor Wijsbegeerte te Amersfoort.

Het was de enige zuster van Jacob, Anna Clay (IX), die met haar echtgenoot Pieter Koster, de veehouderij op de ouderlijke boerderij voortzette. Later opgevolgd door hun zoon Pieter Koster jr.- *** JAN CLAY (VII,c) derde D e zoon, werd gebore 18.4.183p no Midwoude 3zicht d eerste s d ha al , n n eva Ja . familie Cla l eniga y e tijd voor zijn vader 3.6.186p o , Haarlemmermeerpoldee d n 2i r gevestigd. Hij woonde in 1868 op de boerderij 'Mijn Genoegen' (L-14), aan de Uweg, bij de Bennebroekerweg. Helaas ging het met de gezondheid van Jan niet zo goed. Door een ongeneselijke ziekte kon hij op een gegeven moment zijn werk niet meer doen 26.3.186p O . 9 werden zijn roerende goedere levendn ne e have verkocht; mogelijk aan zijn jongere broer Wille mdatzelfdn i (VII,h)m he e di ,jaa 'Mijp o r n genoegen' opvolgde. Op 22.5.1876, zeven jaar later, is Jan Clay tenslotte op 43-jarige leeftijd, als vrijgezel te Zutphen gestorven. ***

TEUNIS CLAY (VII,f) De vierde zoon, geboren 22.6.1837 te Midwoud, had wat de duur betreft, geen geluk me eerste d t e twezijn neva drie huwelijken. Hij trouwde op 23-jarige leeftijd op 29.4.1860 te Midwoud met AntjeOssekooper, doch Antje stierf al spoedig daarna. 13 De volgende vrouw waarme j trouwd24-jarige hi d s ewa e Cornelisje Mouter, dochter van de landbouwer Dirk Mouter en Maartje Kruk. Dit huwelijk werd voltrokken te Sijbekarspe 23.6.1863p o l , maa vook oo r r Cornelisj slechts e wa kortstondi n see g teven weggelegd. Op 7.2.1864 werd hun zoon Willem te Sijbekarspel geboren; Cornelisje was mogelijk in het kraambed gestorven. Op 23.11.1865 trad Teunis ten derde male in het huwelijk t zijnme schoonzuu n , s Jantje Moute * 18.1.1844( r ; Zwaag) eerstn Hu . e zoon Sijmon word Sijbekarspee t t l gebore tweedee d n ne , Dirk Midwoude t , .

Vanuit Midwoud vestigde hij zich met zijn gezin, op 30.4.1869, als landbouwer in de Haarlemmermeer. Eerst aan de Uweg op Sektie O, kavel 5 ongeveer tegenover zijn vader -die toen op 'Allegonda's Hoeve' (N-21) woonde;( maar in 1882 woont daar A.Stout)-. Teunis verhuisde vervolgens naar "Hoeve Burgerbrug (K-38), eveneens aan de IJweg, maa Kruiswege dichu d n r j tbi laatst He .Burgerlijke d t staan i j thi e Stand 1 ingeschreve s Koopmannal , wonend Kruiswee d n aa e g nr.681.

Teunis Clay is daar op 26.4.1916 overleden. Zijn vrouw Jantje stierf bijna 17 jaar eerder op 12.6.1899. Hij liet zeven kinderen na: 5 zonen en 2 dochters. Maar... geen van de jongens voelde zich geroepen hun vader in de landbouw op te volgen en het polderland te bewerken! ***

GERBRAND CLAY (VII,g) De vijfde zoon was Gerbrand, geboren 26.4.1841 te Midwoud. Hij was met zijn broer Jan al in juni 1862 van Midwoud naar de Haarlemmermeer gekomen.

-In 1869 werden beide t bevolkingsregistebroerhe n i s r bijgeschreve p N-2o n e d 1 "Allegonda's Hoeve' waakennelijj vaden rzi hu rj kbi introkken. -

1 jaa3 Gerbran rl p 8.5.187 a o toe j s hi ndwa 2 trouwd t Antjme e e Bulk, geboren 13.9.1847 te Nieuwkoop. Een boerendochter uit een gezin dat op 1.12.1861, vanuit Nieuwkoop Haarlemmermeee d n i , s komewa r n wonen.

Gerbrand Clay en Antje Bulk. (eigendom: Mw T.Smit-Schenk) * -Hoewel zij op 12 juni 1872 ingeschreven werden als wonende op i-lD (op de "Nagelhout1 dus, waar in 1868 nog C.Domburg als bewoner voorkomt) betrokken zij mogelijk direkt al een woning (op O-3) aan de IJweg.- 14

-Volgen verslan t Weekblaee s he n g i Haarlemmermee n dva 10.1L1875p o s i r morgens ' , s wonine d e hal t f el gf (0-3) totaal afgebrand graann Aa . , gereedschappe meubeln ne s was voor ƒ7000,= verloren gegaan. Maa t allesdi r , alsmed wonine d e teges gwa n brandschade verzekerd. De vrouw van Clay had opgemerkt dat de brand bij de schoorsteen was begonnen. Het vuur verspreidde zach echter zo snel, dat aan het zelf blussen niet te denken viel.-

-Het kavel O-3 behorende tot de drie kavels 1-2-3, van Sektie O, waarvan de eerste bezitter A.H.van Wickevoort Crommelin was. Op kavel l stond de boerderij 'Pandora', waa n 1868(i r ) C.Kool woonde.-

Op 30 december 1875 vertrok Gerbrand met vrouw, dochtertje Trijntje (* 22.5.1875) en zijn inwonend neefje Klaas Cla * ( y10.6.1865 ; Schellinkhout), naar Heemstede, waat he r gezin tijdelijk onderdak vond. Naar men mag aannemen bij de ouders van Gerbrand. In augustus 1876 was Gerbrand weer terug aan de Uweg, doch nu opO-1, huisnummer 1a ('Pandora'?) Bennebroekerwege d hoe e n d kp va o , , -waar tijdelijk onderdak werd gevonde woninherbouw3 e d O- t p gnto o d was . Daa- r wer 18.5.187p do tweedn 8hu e dochter Antje geboren.

-In het adresboekje Haarlemmermeer door de gemeente secretaris J.W.Eggink samengesteld en in 1882 uitgegeven, staat vermeld, dat hij de boerderij "De Knap' (0-3) bewoont. Deze boerderij was kennelijk in plaats gekomen van het -in 1875- verbrande pand naae .D m herinner ouderlijke d n taa e wonin Midwoude gt dooe ,di r zijn vaden i r 1863 werd verkocht.-

Gerbrand en zijn gezin -en ook zijn neefje- verlieten De Meer voorgoed op 30 april 1885. Zij gingen naar de gemeente Barsingerhorn, waar hij veehouder werd op een mooie, typische Noordhollandse Stolpboerderi Haringhuizene t j , onde Schagenrooe n d r kva e d , plaats waar zijn vader inmiddels woonde.

De boerderij van Gerbrand Clay te Haringhuizen (foto eigendom Mw T.Smit-Schenk) * -In zijn tijd behoorde Gerbrand tot een van de meest toonaangevende veefokkers in Noord-Holland zijn nva kampioenfokn t verbanéé da t n I .me dm heefhe - fotn n ee tova 15

stieren jarenlang aan de wand gehangen in het Landbouwhuis te Alkmaar, ter meerdere gehele glorid n eva familie Clay.- Gerbrand 24.11.191 p Clao s i y Haringhuizee 1t n gestorven. * -Omdat er in mannelijke lijn geen opvolging bestond heeft de jongste dochter Antje (VIII e oudst)-d e dochter Trijntj l gestorvena s wa e j haabi -r huwelij t Arime ke Schenk het bedrijf van haar vader voortgezet.

-Uit dit huwelijk werden drie kinderen geboren, de zoons: Jan en Anne, en een dochter Trijntje Antje, vernoemd naar haar tant haan e r grootmoeder moedern ,va s zijd beide eD e Ann n zoone en sSchenJa k werdelatert boek he oo p nreo bedrijn hu n fva ouders de 'Hoeve Bentheim', op de Tin te Barsingerhorn. Dochter Trijntje Antje trouwd leraae d P.Smis t erDr me Alkmaar.e t -

WILLEM CLAY (VII,h) De zesde zoon werd geboren 3.2.184 Midwoude 3t j trouwdHi . Winkee t 27.4.186p o l 5 met Marijtje Glas. (*14.1.1840, aldaar). "Hoo'rn, Mei 1865. ;' ' De bndergeteekende'*heeft de 'eer'aan zyne geachte begunstigers en"het refzend'publiek 'te terigten, dat hij zijn L.OGÈ9IENT,' genaamd ' BXIT'^WJUPJBV VAX AMSTERDAM t Breehe p d',„ o alhier ; 'met 'annexe ' UITSrABÏNIK STAÈÏïbUÖERin Ge a , heeft'over- n huwelijhu m n tijdn na Te kva e : ^'••gedaan'aan'den Heer W. CLAY. * -•••'•.r W i l tem te Hoorn een logement, • Dankbaar voor het genoten'• vertrouwen, neemt 'hij xUT ' vrijheid,'zij n-opvolger beleefdelijk aantebevelen; . annex uitspanning en stalhouderij, '•• K.'!)» VRIES. genaamd: 'Het Wape Amsterdamn nva ' over É 'Mu' aan- 'hej bovenstaande refererende ,' heb ik de' eer van K.de Vries t tappeHe .n nva . mijn 'I.O«MI3MT' > '' ÜtSPMWISfO :en"'STA]L"' - ' HOUBEBIJ /-'jaan "; ïeders "welwillendhei ^zeersten te d ' bier en het schenken van een aantebevelen ,' ' belovende ' alles* te' 'zullen in het werk' stellen borrelt je is hem als levensdoel om inii ieders gonst en Vertrouwen waardig te'Knaken. • <• blijkbaar niet zo goed bevallen.... ' ' . , • '!VW.VCLAY, '• opvolger van, K\ de Kr.iftt Vier jaar later (17.6.1869) verliet hij Hoorn en vestigde zich als landbouwer in de Haarlemmermeer aan de Uweg (L-14). Hij betrok daar de boerderij 'MijnGenoegen' die zijn broer, door boven omschreven omstandigheden gedwongen wert maarn da di n va t jaar te verlaten. Het echtpaar kreeg drie kinderen 2 zonen en één dochter. Hun tweede zoon Willem (*23.8.1874) overlee jund3 i 1894. Neef Wiltem Cla 24.11.1857;* y( - Nibbixwoud) apri0 kwa1 lp m o 187 t Schellinkhou3ui woondn e t e enig. in en jarehe j nbi

-Wille blijkbaad mha r grote liefde voo paardenspore d r s veefokkeal k oo n re t stonj dhi z'n mannetje. Op de harddraverij te Hoofddorp in 1871 won hij een van de twee premies baleinen ee , n zweep werder E . j deznbi e draverij slechts drie prijzen uitgeloofd, een hoofdprijs en twee premies. In hetzelfde jaar organiseerde de Hollandse Maatschappij van Landbou maar3 2 tentoonstellinn p wo ee t g voor paarden, hoef pluimveen e - , waar de ingezonden stier van Willem als enige werd bekroond.- * Marijtje Glas overlee 21.1.189p do Willen 9e m Cla 9.12.1912p yo , Haarlembeide d n ei - mermeer . ***

GERRIT CLAY (VII,j) De zevende zoon Gerrit, werd geboren op 23.1.1845 te Midwoud. Hij was 19 jaar toen hij, als inwonend kind, met het gezin van zijn vader naar de Haarlemmermeer kwam. Drie jaar late 26.4.1866p o r , trouwd t Jannetjme j ehi e Bakker (*21.2.1845 teAndijk), dochter van Cornelis Bakker en Maartje Blokker. Na zijn huwelijk werd Gerrit zelfstandig landbouwer. Zijn bedrijf was gelegen aan de 16

Sloterweg (GG-28) Kruiswee d boerderin e d , va n nier ge bekens ve twa j d ondee d r naam 'Greehof. -Ook hier, zoals op de meeste plaatsen in de jonge polder, waren na de droogmaking de eerste boerderijen zeer licht van bouw, om wegzakken in de nog drassige bodem te voorkomen. Pas in latere jaren kon er gebouwd worden op een zware en degelijke fundatie. Daarom werd in 1870 een nieuwe boerderij gebouwd, veel groter en doelma- tiger eent me ,, voo e tijddi r , riant woonhuis verlooa N . tijn dpva naae werd mr de 'Johannes Hoeve gegevenn aa ' .

De "Johannes Hoeve", (GG-28), aan de voormalige Sloterweg,thans Rijnlanderweg, te Hoofddorp. Afgebeeld: het echtpaar Willem Clay en Maria.M.van Gulpen (zie blz.19); daarvoor: Johannes Diederik,(het kindermeisje), Christin n Gerrite a . Linke d s dienstbode Christina Clasina Haspels, later getrouw t Arime de Ouwerkerk. Foto ca. 1909; de boerderij werd in 1916 verbouwd; eigendom W.M.Clay.

De oude boerderij werd ontdaan van de bijgebouwen en deed dienst als arbeiderswoning. wereldoorloe 2 e Hed a t n wer t gto d 'Het Ouwe Huis' genoemd.-

- Evenals zijn broer Willem, toonde ook Gerrit een voorliefde voor de drafsport. Een hoofdprijs bestaande uit een fraaie Franse Pendule met glazen stolp was daar het bewijs van t verhaa. He vorige d ln i wile t eeuda , draverijee wd Hoofddorn ni n pe Nieuw-Vennep 'op het losse paard' over een afstand, in series van steeds twee rijders, werden verreden iedern aa t ee Hoofdvaar me d ,zijd n va e deelnemer.n ' t -

Uit het huwelijk van Gerrit en Jannetje werden dertien kinderen geboren, waarvan er slechts vijf volwassen werden. In de vorige eeuw was dit geen uitzondering, de kindersterfte was groot. Vader Gerrit Clay was slechts 38 jaar toen aan zijn leven op een gruwelijke wijze een einde kwam.

Het "Weekblad van Haarlemmermeer' van 30.11.1883 gaf hiervan het volgende bericht. 17

-"Jongstleden Vrijda e Haarlemmermeet d gha vreeselijn ee r k ongeval plaatse D . landbouwer Gerrit Clay, wonende aan de Sloterweg, kwam in de avond van eene hem toebehoorende boerderi Uwee d n gaa j rijde paart tilburynme n Kruiswed e n de p .O s gi het paard, door welke oorzaak weet men niet, op hol geraakt, tengevolge waarvan t rijtuihe Cla t s gevalleygui i zoodanign ne e kwetsuren heeft bekomen j eenighi t eda , oogenblikken daarna is overleden. Hij laat vrouw en kinderen na, terwijl zijn verlies ook nog door velen anderen wordt betreurd."- * Moeder Jannetje, 38 jaar oud, bleef achter met vijf kinderen, waarvan de oudste Willem 16-, de jongste Jacob 3 jaar oud was. Bovendien was er een groot bedrijf, tijdn e voo maaee di e landbou, d n ri r w niet rooskleurig genoem wordenn ko dt Wa . moest er gebeuren? Goede raad was duur..... Haar zoon Willem moest thuis kome zijm no t bedrijvadehe n e i vervangent rf .

Door deze omstandighede t n 190to heef t 4he tgeduur r Wille ee dn trouwe maa n toekwam. Maar toen het eenmaal zo ver was, is moeder Jannetje met drie van haar kinderen, Marie, Cornelis en Jacob, ingetrokken bij haar vader Cornelis Bakker. Deze woonde Beijerd p o es Hoeve (A-4), Spaarnwouderwege geleged n aa n , nabie d j Zwanenburgerdijk. -Jannetje Bakker's tweede dochter, Trijntje toes nwa , reeds getrouwd met Cornelis Wolmerstet, veehouder te Ouderkerk a/d Amstel.- Jannetje bleef bij haar vader inwonen tot haar jongste zoon Jacob in 1911, eveneens te kennen gaf te willen trouwen. Toen verhuisd weduwe ed Gerrin eva t Clay t haame ,r dochter Mariongehuwe di e- s di gebleven- naar Hoofddorp. Zij woonden daar midden in het dorp, aan de Kruisweg, tegenover de molen 'De Eersteling' van Willem de Koning. Door de jaren heen is Jannetje Bakker haar geboorteland trouw gebleven doot Weste draged he r n -va n Friesche kanten kap. Op 16.3.1925 is zij op 80-jarige leeftijd te Hoofddorp overleden. ***

ARIEN CLAY (VII,k) De achtste zoon Arien, werd geboren 15.8.1846 te Midwoud, was 16 jaar toen hij met het gezin van zijn vader en stiefmoeder in De Meer kwam. Vijf jaar later trouwd Hoofddore t j ehi 29.4.186p po t Trijntj9me e Davidzon, geboren 21.1.1847 te Beets. Zij was de dochter van Landbouwer Willem Davidzon en Maartje Mienis. Uit dit huwelijk kwamen 10 kinderen voort; 3 zonen en 7 dochters. Arien vestigde zich als zelfstandig landbouwer op de boerderij 'Mijn Lust' aan de Uweg (L-15). Waarop in 1868 Johannes Uitenhoven nog woonde. Hij werd de buurman van zijn broer Willem op 'Mijn Genoegen' (L-14). Een ernstige tegenslag overkwam Arie jaa s nboerderie ze d toer a n j afbrandde.

'Het weekbla Haarlemmermeern dva ' berichtte daarover:

"De boerderi heen de r n A.Latensteinva j , bewoond door A.Clay, sectien L-15de n ,aa Bennebroekerweg is den 6de Augustus 1875 's morgens ten negen ure geheel afgebrand. Een gedeeltt huisraadhe n va en zeug ee , , eeni gtilburn stroee n oe y zijn mede verbrand. Drie kwartie t uitbrekehe brandspuie a d n r s nwa Hoofddorn va t p aangerukt brane d s d wa edria gebluschtnr n euu spuie Nieuw-Vennen D . va t p kwa anderhala mn f uuhoefdn e r e geen diens e doent t . Me dienstmaage nd zeg t da heete d n r Cladva y doo schrie d r k ernstig ongestel s geworden.di "

Daarna woonde Arien nog op Sectie Q-2 aan de Uweg, bij de Venneperweg en opG-1 aan de Spieringweg.

-Beide boerderijen worden volgen adresboekjt she 188n eva 2 bewoond door respectievelijk J.Bakker Azn Q-2p .o , 'Het Omgekeerde land G-1n 'e , naamloo 196n s(i 8 "Cruquius') door J.Wezelenburg.- 18

Op zijn laatste adreHaarlemmermeee d n si r (G-1), ston j niedhi t lange landbouwers al r , maa koopmas al r boeke nt 3.5.189p O . 2 verliet Arie t echtgenotnme e Trijntj zijn ee n zeven, nog levende, kinderen de polder, om zich in de gemeente Haarlemmerliede te vestigen. ***

DE ZONE TEUNIN NVA S CLAY (VII) ,f

WILLEM CLAY (VIII)

De oudste Willem (*7.2.1864; Sijbekarspel), van Teunis en Cornelisje Mouter, trouwde op 18.9.189 Hoofddore 1t t Jantjpme e Pate 15.1.1870* ( r ; H'meer) j kregeZi . n twaalf kinderen, waarvan er drie jong zijn gestorven. Willem was Koopman en woonde aan de Ringdijk bij de Cruquius. Op 25.4.13 verruilt het gezin met acht kinderen de polder voor Bloemendaal. * TIJMEN CLAY (VIII)

De tweede zoon Tijmen (*19.12.1865; Sijbekarspel) Teunin va ,Trijntj n se e Houter, trouwde op 14.10.1892, met Johanna Henderika Hazekamp (*30.1.1870; Zijpe). Tijmen die de polde 19.5.188p o r 2 verlate naan e rd Stotenha getrokkens nwa , keerd 29.8.189p eo 8 Haarlemmermeee weed n i r r terug, komend Haarlemmerliedee d t eui wagenmas wa j Hi . - ker voor eigen rekening en woonde aan de Kruisweg (H-15) bij de Spieringweg. Het echtpaar had twee zonen, die in de Haarlemmermliede geboren waren. * DIRK CLAY (VIII)

De derde zoon Dirk (*3.11.1867; Midwoud) (*27.7.1867n se n , jt etrouwdTe al A t ; eme H'meer). Hij was schilder van beroep en woonde aan de Hoofdweg (O-20) te Nieuw- Vennep. Het huwelijk was slechts van korte duur. Dirk stierf al vrij spoedig op 4.2. 1890. Zijn vrouw Aaltje vertro 15.4.189p o k 1 naar Lisse. * THEODORUS CLAY (VIII)

De vierde zoon Theodorus (*22.2.1870; H'meer), woonde aan de Vijhuizerdijk (G-1) en was eerst koopman (veehandelaar beroepn va ) . Daarna wer j Slachterdhi 26.2.189p O . 5 kwam Aaltje Tensen, de weduwe van zijn vijf jaar daarvoor overleden broer Dirk, uit Lisse terug in De Meer. Datzelfde jaar op 3 mei trad zij met Theodorus in het huwelijk. In zijn gezin groeiden zes kinderen op, waarvan twee jongens, Simon en Teunis, die zich later ook in het slagersvak bekwaamden. * KLAAS CLAY (VIII)

De jongste zoon Klaas (*7.4.1877; H'meer), trouwde op 29.5.1907 met Dingena Wartpander, afkomstig uit Dinteloord. Hij dreef een manufacturenhandel in Beinsdorp aan de Venneperweg nr.437.

-Aan deze Klaas Clay zijn enige bladzijden gewijd in het gedenkboekje, dat in 1962 werd uitgegeve r gelegenheinte t 110-jarihe n dva g bestaa Nederlande d n nva s Her- vormde Ker e t Nieuw-Vennepk . Klaas, toe 5 jaar8 n , t woondmomenda p o n ei t Hillegom. Hij was een zeer meelevend- en actief lidmaat der Hervormde Gemeente van Niéuw-Vennep geweest. Na de oprichting van een jongelings-vereniging was hij er bijn jaa0 2 a r voorzitter van. Bovendie j jarenlanhi s nwa g zondagsschoole ledded n va r . De bekende Boscn predikande n h Va kwabezoe p s o D tm morgen m keenee he p j so nbi en zei: " Clay je kunt dominee worden." Een welgestelde familie wilde de studie betalen en gedurende die tijd ook de verzorging van het gezin op zich nemen. Maar daaKlaad ha r s toc niek h oo tgee n doorgegaan.nda ores i nt he naa n -e r 19

DE ENIGE ZOON VAN WILLEM CLAY (VII,h)

JACOB CLAY (VIII) Jacob (*17.7.1872; H'meer) enige d leves n ei i , n gebleven zoo Willen n va Marijtj n me e Glas. Jacob Clay vertrok op 10 oktober 1893 naar Koog a/d Zaan. Het volgende jaar op 27 maart kwam hij alweer terug in de Haarlemmermeer. Daar huwde hij in 1898 op bijna 26-jarige leeftijd Hilletje Cornelia van der Laan (*28.8.1875; H'meer). Jacob Claslages beroen ywa va r woondVijfhuizerwen e pe d n eaa Vije t 3 f huizeng23 . ***

DE ZONEN VAN ARIEN CLAY (VII,k)

Arien en zijn vrouw Trijntje Davidzon kregen drie zonen. Wülem, de oudste overleed op 15.4.1891 20-jarigp o , e leeftijd tweede D . e zoon Rijnder derde d n e t zoon Arien verliete t gezi 3.5.189p he nres e o Haarlemmermeee n d n d t tva 2me gingen e re d n i Haarlemmermliede wonen.

ARIEN CLAY (VIII)

De jongste zoon Arien (*2.9.1890; H'meer), keerde op 6.8.1918 terug in de Haarlemmer- meer, waar hij de volgende dag huwde met Leentje Kreeft (12.6.1892; H'Meer). Het echtpaar ging wonen aan de Spieringweg 155. Daar werden tot 1923 drie kinderen geboren; twee dochters en 'n zoon. Arien was arbeider. ***

De uitspraak van de naam Clay geeft nog wel eens aanleiding tot verwarring. Mevrouw S.van Zijverden-van Reeuwijk herinnert zich dat op een dag een schipper bij haar vader aan de deur kwam. Deze was ten einde raad. Hij moest een vrachtje afleveren boee bijen r 'Slaay' niem ,he t maa n vindenrko Reeuwijn .Va k kend niemank eoo n dva e binnet di m e nhe naam schoot to ,t misschie da t n Jaap Cla e gezochtd y e was.e D Schipper was daar overigens al aan de deur geweest, maar men had hem niet kunnen helpen! In de Haarlemmermeer spreekt men hem altijd uit als 'klei'. Is men in Weesp op weg naa heee d r r W.M.Clay t spoo,he r n voorbijgangebijsteee n vraagn aa re n me t r waar 'Klei' woont, dan krijgt men na enige tijd te horen : "Ah, u bedoelt meneer 'Klee'". ***** C.M.Spaan.

DE ZONEN VAN GERRIT CLAY (VII,j) (met bijdragen van de heer W.M.Clay)

WILLEM CLA n (VIIIGz Y )

Willem (*6.4.1867; H'meer), de oudste zoon van Gerrit en Jannetje Bakker, was zoals we zagen n novembei , r 1883 gedwongen zijn t gezivadehe e vervangent n i r . Zijn eigen toekomstplannen vielen hierdoor in duigen. Hij wilde dierenarts worden en ging daarom in Haarlemmer naar de H.B.S. tije di d n verplaatstI - e men zich meesta e voet't l ; zeke schooljeugde rd , hetgeen over de afstand die Willem van huis tot school en terug veel tijd vergde, verbleef hij door de week bij zijn tante Geertje Bakker, die met haar echtgenoot Co van de Berg, *Het oude Slot' te Heemstede woonde. In het week-einde liep hij dan vaak even heen en weer naa e Sloterwegd r .

Willem heeft, zoal l blijkensza grote d , e verantwoordelijkheid ot bedrijmhe leidene t f , aangekund. Zijn familie stond hem, voorat begin he raat n daan i lme d, r e zijde dte . Voor de landbouw waren de negentiger jaren waarschijnlijk nog moeilijker dan de 20

tachtiger jaren grote D . e sterfte winters onde de t vee t he rs da , noodzakelijkerwijze -voor de mest- de stallen bevolkte, nam soms epidemische vormen aan en spaarde ook zijn stal niet. Misoogsten kwamen veel meer voor dan tegenwoordig enz.enz. Zijn grote steu toeverlaan ne t (Willem spra r lateke r vaak over zijs nwa ) oom Reinier W.Lammerts, die aan de Uweg (C-13), nabij Zwanenburg woonde, op de boerderij thans 'Lammertsland' genoemd.

Toen Willem eindelijk besloo e trouwen eiget t ee nn e ngezi e stichtet n n ging zijn moeder met de drie nog thuis wonende kinderen bij zijn grootvader wonen. Zo kwam de ouderlijke boerderij voor hem vrij, die hem als oudste zoon ook toekwam. WillemClay huwde op 28.4.1904, Maria Wiltemina van Gulpen (*28.5.1877; Spaarndam). Uit dit huwelijk werden vijf kinderen geboren; vier zonen en één dochter. Hij heeft tot 1932 op de 'Johannes Hoeve' geboerd. Toen ging hij met vrouw en jongste zoon, Willem Marinu Hoofddore st p wonen. Zijn oudste zoon Gerrit zettt ehe bedrijf voort.

Het echtpaar Willem Cla Marin ye a Willemin Gulpenn ava , ter gelegenhei 40-jarin hu n dva g huwelijk, 28.4.1944. foto;eigendom C.J.Clay, Lelystad.

Naast landbouwe Willes wa r m reeds jaren rentmeester geweest voor enige groot- grondbezitters, zoda j beslishi t lauweren t z' nie p o t n behoefd gaae et n rusten; zoiets lag trouwen k nie zijn i oo st n aard j overleeHi . 5.7.195p do Hoofddorpe 1t . ruie d m n tachti-I g jaazijn nva r leven voltrok zicgrotn hee e evoluti lande d n -ei bouw. Heef j zelhi t f aanvankelij t graahe g n kno gedors kneppee d t me tl (dorsvlegel) op de houten dorsvloer; in het laatst van zijn leven zag hij de eerste maaidorsers op de akkers aan het werk-.

Zijn vrouw Maria Wilhelmin Gulpen ava n overlee 13.6.1964p do leeftije 7 d 8 n n i , dva jaar. * * * 21

HET NAGESLACHT VAN WILLEM CLAY (VIII) EN MARIA W. VAN GULPEN

GERRIT CLAY (IX)

De oudste zoon (*21.1.1905; H'meer) trouwd p 27-jarigo e e leeftijd (12.4.1932 Elisabett me ) h Johanna Schaap, een boerendochter uit de Wijkermeerpolder. Beide families ware moedern naa s zijde verwant via de familie Barendregt t Barendrechui zodoendn e t e geen vreemden voor elkaar. Gerri Elisabetn e t h hebben ruim derti e g'Johanned jaap o r s Hoeve' gewoond en wel tot 1963, in welk t jaagehelhe r e bedrijf verkoch gebroedere t d wer n daa s Van der Vlugt. Gerrit Clay was hiermede de laatste landbouwer van negen generaties Clay, waarvan vier vanaf 1863 de Haarlemmermeerse bodem hebben bewerkt.

Gerrit en zijn jongste broer Willem Marinus en hun zuster Christina ware paardenspore nd t ook bijzonder toegedaan. Gerrit en Christina stonden aan de wieg bij de oprichting van de Landelijke Rijvereniging *Kapiteir de n nva Wal'; de eerste rijvereniging in De Meer. Willem Marius is ook vele jaren aktief gewees dezn i t e vereniging. De broers Johan en Cornelis hebben het 'paarden bloed' beslist niet meegekregen. De IX-de generatie Clay. Christine-,Gerrit-, Johannes Diederik Gijsbert, en op de stoel Cornelis Jacobus; de kinderen van Willem en Maria van Gulpen in 1914. verkoo e boerderie d d a n N pva j zijn Gerri Elisabetn e t Badhoevedorn hi p gaan wonen. Het laatste deel van hun levensavond brachten zij door te Lisse in 'Huize Swaenendreef, waar Gerrit Cla n 197i y 4s overledei Elisabetn e n h Johanna Schaa n 1978i p . *** DE KINDERE GERRIT(IXN NVA ELISABETN E ) . J HSCHAA P

Pieternel Clay (X) werd op 16.9.1932 geboren en groeide voorspoedig op. Zij trouwde 23.12.195 Pietet 9me r Beers, afkomsti t Winkelui g . Aanvankelij s machiniskal e d p o t grote vaart ,l spoedi a kwa wale werj j d mHi hi .n d gaa uiteindelij k eigenaan ee n rva florerende handelsondernemin Sassenheimn gi gingek , waaoo j n zi rwonen Clal s yNe .i helaa e vroegst bijnp o , a 55-jarige leeftijd (1D.7.2987) levens n gestorvenee s -wa j .Zi lustige vrouw, altijd vol plannen en de spil van het gezin voor haar man en de twee zoons Erik- en Frank Beers. 22

Maria Wilhelmina Clay (X) werd op 9.2.1936 geboren en vernoemd naar haar grootmoe- fijnn ee vadern ed va jeugboerderie ha d r sj Sloterwege p de dd zi kanto k n aa jOo . . Zij trouwde op 12.2.1957 met de boerenzoon Willem Nugteren te Nieuw-Vennep. Zij bewonen de ouderlijke boerderij van de familie Nugteren "Het Klaverblad', gelegen aan de Hoofdweg. Deze Noord-Hollandse Stolpboerderij staat thans op de monumentenlijst. Beide echtelieden hebbe s bet-overgrootoudernal t echtpaashe r Cornelis Bakker-Maartje Blokker zijt nHe . beide paardensport liefhebbers. Daar leerde j elkaanzi doo k roo kennen huwelijksdan hu p O . g vormden ruiter Landelijke d n sva e Ruiterverenigingen Vennepe'Kapiteie r Wal"D de n n 'e nva r Ruiters indrukwekkendn ee ' e escortej Zi . hebben drie kinderen: Elisabeth Johanna-, Aart- en Jeanette Nugteren. * Elisabeth Johanna Christina werCla) (X yd gebore 22.2.1944p no jons Al .g meisje verhuisde zij in 1963 met haar ouders naar Badhoevedorp, waar zij Menno Sabel leerde kennen, die in Delft studeerde. Toen Menno klaar was en Ir. voor zijn naam mocht aanstellingzetten ee n nKLé e d M j aanvaarbi d had, trouwdElisabetht me j ehi j Zi . wonen in Badhoevedorp en hebben twee kinderen Saskia- en Paul Sabel.

CHRISTINA CLAY (IX) tweelinn ' n va gn Wergeboreéé s dal 19.1.1906.Np no schoolbankee ad n meendt da j ezi een meisje ook een beroep moest kiezen. Zij werd verpleegster en bleef verscheiden jare 18.10.194p o functien ni j zi t to , 6 huwd t landbouweeme r Rijer Groenveldj hi u N . de leeftij r sterker ijzersterkede dde e di n j zi hebbe n ne n gepasseerdn , wonehu n i j nzi huis naast de boerderij aan de Uweg. Daar genieten zij nog volop van het wijdse uitzicht ove t vertrouwdhe r e polderland boerderie d p O . j woon oudste d t e zoon: Kees Groenveld, uit het eerste huwelijk van Rijer. ***

JOHANNES DIEDERIK GIJSBERT (IX)

De ander tweelingee d helf n va t , geboren 19.1.1906, verwisseld twintigee d n ei r jaren de schoolbanken vookantoorbaann ee r 192a n n 9e sloen I . crisie gd zijsn ntoeaa f ,ga carrière een noodgedwongen wending. Hij vertrok in 1935 naar Weesp, opende daar een schoenwinkel, die hem een goede boterham bezorgde. In juni 1938 trouwde hij met Cornelia de Nooy, een boerendochter uit Muiden. In 1964 verhuisde de familie naar Zeist, waar zijn vrou 197n wi 0 overleed j rentenierHi . steedg no t Zeistn i s . Hun dochte Cla a ) i huwdR r(X y e Ir.J.Boesveld t echtpaaHe . r heeft twee zonen. ***

CORNBLIS JACOBUS CLAY (IX)

Werd gebore 18.2.1911p no historie d t jaat n he ,da ringegaa s eee i t jaan he va r s nal verschrikkelijk droge zomer.Van jongsa fboek wildoo rj wordeehi bleen ne f daaromn i 1932 nog enkele jaren bij zijn oudste broer Gerrit op de boerderij wonen. j huwdHi e Fijtj Hartenn va eboerendochten ee , t Sloterdijkui r , waarmedt ' n i j hi e voorjaa 193n boerderiva n r 9ee j Westfrieschedije betrod n kaa Wieringerwaarde d n ki . Na ca. 20 jaar keerde Cornelis Jacobus de landbouw de rug toe en leeft thans als rustend burge Lelystadn i r . Zijn drie zoons: Willem -, Cornelis Alexanden e - r Cla ) koze(X y n geedrieën nva e nd landbou s beroepwal . ***

WILLEM MARINUS C1AY (IX)

Wer 2.6.191p do 6 gebore Johannee d p no s Hoeve j trouwdHi . Louist eme a Grootendorst, geboren 6.2.1916 te Amsterdam. Zij wonen reeds 41 jaar in het huis 'Beltevue' aan de Vecht. Willem Marinu s i directeur-eigenaas r e geweesSuikerwerkfabried n va t k Petrovitch BV, eerst gevestigd te Amsterdam, daarna te Weesp. Zijn uitgangspunt: 23

'Boerenbloed verlochent zich nimmer s terui ' e vindegt n ziji n n blijvende belangstelling voot boerenlevenhe r veek vertelle oo e j t weel n Hi . da t n ove toestandee d r n en gebeurtenissen uit de tijd dat hij nog in De Meer woonde. Zijn vrouw is in dat opzich beslisk oo t t geen stedelinge gebleven.

Evenals Jacozijm noo b heeft Willem t koningiMarinume k oo sn Wilhelmina gesproken, e toedi l 'rustendena Prinsen e s wa ' s Wilhelmina genoemd wilde worden. Willem Marinus Clay fokte in de jaren vijftig samojeden. In 1955 werd hij erkend keurmeester voor alle poolhonde binnenn ni t college-bestuu buitenlandhe n e -n i t za j keurmeesterHi .n rva s va Nederlandse nd e Raa Beheen dva Kynologiscp o r h Gebie Nederlandn di . Kreeg voor zijn inze goudee td n spel verdienstenn dva . Prinses Wilhelmin haan va r d dochteaha r Julian n samojeeee a d (uit Noorwegen n geschenkte ) e gekregen hone D . d komn i t verschillende geschriften over Prinses Wilhelmina voor onder de naam 'Stella'. De prinses wilde alles wete poolhonden nva verzochn ne t Willem Marinus haatijt n dto va r tij e bezoekendt ; terwijfokkerije d p tijdelijl o lg we ,haa j oo he kt bi rm he teef t me , verbleef. Dat alles had plaats in de jaren tussen 1958 en 1962. ***

CORNELIS CLAY GZN (VIII) e tweedD e zooCorneliss wa n , geboren 31.12.187e d p o 7 Johannes Hoev ruin ee jaa0 m1 r jonge zijn nda r broer Willemn I . 1904 ging hij met zijn moeder, zijn zuster Mari n zije e n jongere broer Jacob bij zijn grootouder n moederva s s zijde woneBeijere d p no s Hoev- e(A 4) aan de Spaarnwouderweg. Enkele jaren later werj hi d zelfstandig veehouder op de boerderij van zijn oom Jan Bakker, gelegen aan de Zwanen- burgerdijk nr.11, schuin tegenover het Fort De Liede. Hij trouwde 28.4.1914 met Geertruida Maria Knoop gebore Hoge nt e Zwabve.Uit t huwelijdi k werde kindere7 n n geboren, waarvan twee zonen op zeer jeugdige leeftijd overleden. GERRIT CLAY (IX), de enig overgebleven zoon, werd geen boer doch studeerde theologie. Aanvankelijk wer j predikandhi t Indonesin i zija n n ëterugkeee r in Nederland werd hij beroepen in Delft. Van de vier dochters: Jannetje-, Elisabeth-, Heintje- en Maartje Clay (IX), heeft Elisabet haaa hn r huwelijt khe bedrij haan va fr e d vade n aa r Zwanenburger-dijk nrjl voortgezet.

De trouwfoto van Cornelis Clay en Geertruida Maria Knoop apri8 ;2 l 1914. 24

JACOB CLAY Gzn. (VIII)

De jongste zoon (*2.9.1880) trouwde op 4.5.1911 met Cornelia Plaisier (*9.7.1877; H'meer). Uit dit huwelijk werden twee dochters geboren Jeanette (*2.4.1916) en Catharina (* 19.6.1917). Jacob zette het bedrijf van zijn grootvader Cornelis Bakker Beyere d p Rzno s , Hoeve (A-4) t ,begi r he twintigevoor de nt to t r jaren. Toen verhuisd t zijnme j geziehi n naa Cruquiusdijke d r t huidighe , e 'Theehuis' naast he t Cruquius Museum. Eerst verhuurd Spaarnwouderwet e bedrijd he n j ehi aa f n e 7 39 r gn e makelaardilegdd t p erentmeesterschapo he zic e n to he j . Later verkoche d j hi t Beijers Hoeve.

Jacob was ook een paarden sportliefhebber. Hij nam het secretariaat van de vereniging Vooruit' op zich, practisch totaan de tweede wereldoorlog. Het was in een periode waarin economisch opzicht welvaart en crisis elkaar opvolgden. De vereniging Vooruit' bleef echter de organisator van het grootste Concours-Hippique van Nederland; mede t velhe dane j wer zi kt Jaco da k b Clay verzette. Gedurende die tijd bezochten Koningin Wilhelmina, Prins Hendrik en hun dochter Prinses Juliana zelfs tweemaal dit hippisch gebeuren te Hoofddorp. Jacob werd aangewezen Hare Majesteit op haar wens te informeren. Toen hij op een gegeven moment even het antwoord schuldig moest blijven en zei:" Majesteit, dat moet ik even in het progammaboekje nakijken", kreeg hij haar enigszins verstoorde opmerking :" Meneer Clay, r wilrekenine u k t houdee oo k hiei n gme t r da nda gekome n e n be n verwacht volledig ingelich e worden"t t , althan e strekkingsdi ietn sva .

Jacob heeft ook verscheidene jaren deel uitgemaakt van het bestuur van de Haarlem- mermeerpolder n 194I . p bijno 6 a 66-jarige leeftij j overledenhi s i d . Zijn vrouw, Cornelia Plaisier, overleefde hem vele jaren en overleed op ongeveer 93-jarige leeftijd. *

Zijn dochter Jeanette Clay (IX) trouwd jaree d n nei vijfti Pietet gme r Kistemaker, landbouwe e Waardpolderd n i r . Dochter Catharina Clay (IX) huwd n 193ei t 8me landbouwer Reindert Bronkhorst. Zij wonen nog steeds op de boerderij aan de Hoofdweg, dicht bij het Stoomgemaal 'De Lijnden'.

Dit was een gedeelte van de geschiedenis van het boerengeslacht

CLAY

dat in 1863 uit het Westfriese Land naar de jonge Haarlemmermeerpolder kwam, waar t heefhe t geleef gezwoegdn de , liefd leen ee d heeft gekend, voor tegenspoen e - d meegemaakt geslachn Ee . t waar uiteindelijk niet voor opging bekende d , e versreget ui l Werumeus Buning's gedicht, 'De Ballade van den Boer':

"En de boer hij ploegde voort.."

Deze familiegeschiedenis werd opgesteld door C.M.Spaan, redactie-commissielid van 'Meer-Historie' t gegevensui , , naar ijverig speurwerk verkregedoom he roud e d n -i archieven en bijdragen van W.M .Clay en anderen.

Voorjaar 1988. (schema l)

FAMILIE KLEY (CLAY) WESTFRIESLAND

I. SIJVERT KLEY x Niesje Heynes ( 7-1719)

II. l KLAAS KLEY (7-1727 (1721x ) ) Cornelisje Stoffelsd. Didema

III. a:JACOB b:JAN cSTOFFE: L d: SIJVERT (1721-1787) (vroeg) (vroeg) (vroeg) Ie1741x ; Trijntje Roelofs (1721-1742); (kinderloos) 2e x 1743; Cornelisje Teunisd. Coster

1 IV. MAAR: a TE J KLAA: c S b: NIESJE d:TEUNIS (vroeg) (1747-1816) I1772ex ; Neeltje Jan; sSa 2e x ca. 1782; <

v. a: JAN b:JACOB (1783-1841) x 1806; Neeltje Willems Helder (1785-1875 kinderen8 )( )

1 1 i:DIRK b:TEUNIS :WILLEM d:GERBRAND e :TEUNIS (1807-1885) Ie x 1828; Trijntje Kouter (1806-1850) (kinderen VII, a t/m k)

I II 1 11 1 1 a:TIJMEN b:JACOB c:JAN d:TEUNIS e:KLAAS f :TEUNIS g:GERBRAND h:WILLEM j :GERRIT hktARIEN (1830-7) (1832-7) (1833-'76) (vroeg) (vroeg) (1837-1916) (1841-1911) (1843-1912) (1845-1883) (1846-7)

21852ex ; Trijntj k (1828-1879eKo kindere9 )( ) r n m VIIt/ ,l l l i J i i i ~ T~ l VII. Jacob Trijntje l : Pieter m: Neeltje n ; Jacob o : Pieter p: Trijntje q:Pieter riTrijntje (vroeg) (vroeg) (1857-'63) (1859-) (1861-) (1864-'66) (1866-'68) (1869-) (1872-) N) 17.5.187p o (m,n, r n e qoudert 3me s naar Heemstede) tn 26

(schem) a2

FAMILIE CLAY, sinds 1864 gevestig HAARLEMMERMEERe d n di ; komend MIDWOUn eva D

VI,c WILLEM CLAY (1807-1885 (1820)e I )x : Trijntje Kouter (1806-1850)

VII,a TIJMEN (1830- )x (1853) : Jantje Koeman kindere;7 Schellinkhoute nt . VII,b JACOB (1832-) x (1854): Maartje Winkel; kinderen te Berkhout. VIII,oa. Pieter x Neeltje Molenaar; zoon: IX Jacob (1882-) VII, (1830-1876)N cJA ; ongehuwd. VII,f TEUHIS (1837-1916 (1863)e 2 )x : Cornelisje Kouter (1839?-'64?); VIII,a-WILLEM(1864-) x (1891) Jantje Pater(1870-); IX,a-Cornelia Cath.(1892-);b-Trijntje(1893-'93);c-Teunis(1894-);d- Jacob(1895-);e-Trijntje(1897-);f-Jantje(1898-'99);g-Willem(1899); h-Arie(1900-'01);j-Arie(1903-);k-Tijmen(1904-);l-Neeltje( 1906-); m-Dirk(1909-). e-vertrekt 1911 naar Barsingerhorn. rest gezin op 25.4.1913 naar Bloemendaal. x 3e (1865): Jantje Kouter (1844-'99); VIII,b-TIJMEN(1865-) x (1892) Johanna H. Hazekamp(1870-); IX,a-Dirk Johannes(1893-);b-Johannes(1899-). VIII,c-DIRK(1867-'90) x (?) Aaltje Tensen (1867-); VIII,d-THEODORUS(1870-) x (1895): Aaltje Tensen (1867-); IX,a-Simon(1896-);b-Jannetje(1897-).+ Teunis + nog drie dochters. VIII,e-JACOB(1872-) VIII,f-TRIJNTJE(1874-);op 28.4.1899 naar Amsterdam. VIII,g-KLAAS(1877- )x (1907 ) Dingena Wartpander VIII,h-MARIJTJE(1882-) VIII,i-NEELTJE(1886-) VII,g GERBRAND (1841-1911) x (1872) Antje Bulk (1847-); VIII,a-TRIJNTJE(1875-) VIII,b-ANTJE(1878-) Gezin op 30.4.1885 naar Barsingerhorn; Haringhuizen. VII,h WILLEM (1843-1912) x (1865) Marijtje Glas (1840-'99); VIII,a-JACOB(1872- )x (1898 ) Hilletje Corneli Laar de n n (1875-)ava ; IX,a-Marijtje(1899-) VIII,b-WILLEM(1874-'94) VIII,c-ADRIANA CATHARINA(1875-) VII,j GERRIT (1845-'83 )(1866x ) Jannetje Bakker (1845-1925); VIII,a-WILLEM(1867-1951) x (1904) Maria Willemina van Gulpen (1877-1964); IX,a-Gerrit(1905-);b-Christina(1906-);c-Johannes Diederik Gijsbert- (1906-);d-Cornelis Jacobus(1911-);e-Willem Marinus(1916-). VI11,b-MARIA CATHERINA(1868-) VIII,c-CATHARINA MARIA(1870-'70),d-CATHARINA MARIA(1871-'71),e-CORNELIS(1872- -'74) VIII,f-CATHARINA MARIA(1874-) ,g-GEERTJE(1875-'75),h-GEERTJE(1876-'76) VIII,i-CORNELIS(1877-) x (1914) Geertruida Maria Knoop (?); IX,a-Gerrit,b-Jannetje,c-Elisabeth,d-Heintje,e-Maartje. VIII,j-JACOB(1879-'79).k-JACOB(1880-1946) x (1911) Cornelia Plaisier (1877- -1970) VIII,l-JOHANNE m-GERRIn Se T (1881-1881) VII,k ARIEN (1846- x )(1869 ) Trijntje Davidzon (1847-);Gezi p 3.5.189o n 2 naar Haarlemmerliede. VIII,a-WILLEM(1870-'91),b-MAARTJE(1872-),c-TRIJNTJE(1874-'90),d-RIJNDERT (1876-),e-GEERTJE(1878-),f-NEELTJE(1879-),g-AALTJE(1881-),h-WILHELMINA ARIAANTJE(1884-),j-MARIJTJE (1887-),k-ARIEN (1890- )(1918x ) Leentje Kreeft (1890-);IX,a-Trijntje(1819-);b-Arien(1922-);c-Margaretha(1922) ^]j . ..l—-....— ƒ ' KAART

«let' (ÏPIUP«Mll.«' HAARLËMMEKMKER JL SEPTEMBER 1988 16e JAARGANG No.3 i " MEER-HISTORIE " 16e jaargang,no.3 SEPTEMBER 1988 (verschijnt 5x per jaar -jaarverslag inbegrepen)

Redactie-commissie:

eindredacteur: W.Slob, Hoofdweg 743, 2131 MA Hoofddorp. 02503-16638 J.van Andel, Kruisweg 311, 1437 CE Rozenburg. 02977-24172 B.C.Bergkamp-Portengen, Houtrij , 12 k 215 Nw-VennepV 1D . 02526-74588 J.A.Merckens, Graan v Visch 15123, 2132 EJ Hoofddorp. 02503-15240 C.M.Spaan, Acacialaa , 83 n 118 AmstelveenD 5R . 020- 473540 S.van Zijverden-v.Reeuwijk,R.Kochlaan 344, 2035 BL Haarlem. 023- 359911

Verzorgin verzendinn ge : g J.A.Merckens, Graan voor Visch 15123 2132 EJ Hoofddorp. 02503-15240

Bestuur van de STICHTING 'MEER HISTORIE';

Voorzitter : A.J.de Koning, Kruisweg 1097, 2131 CV Hoofddorp. 02503-16617 Vice-voorz. R.M.Dunselmanr :M , Hoofdweg 1372, 215 Nw-VennepV 3L . 02526-86515 Secretaris : L.R.den Otter, Zeemanlaan 25, 1171 BC Badhoevedorp. 02968- 2139 Penningmr. : P.F.J.Everaardt, Sikkelstraat 51,2151 CP Nw-Vennep. 02526-72612

Lid: F.de Jong, Leeghwaterstraa 213, Hoofddorp29 N t2S . 02503-16682 LidP.L.Kloosters :Dr , Gibsonstraa , t8 214 VijfhuizenT 1V . 02508- 3070 Lid: D.Prins, Olympiastraat 23, 1435 KX Rijsenhout. 02977-20187 Lid: J.C.Suidgeest, Hoofdweg 635, 2131 BA Hoofddorp. 02503-16400

Begunstige e d stichtin n rva g word doon tme e secretaris r d gevee t zicj p bi no h . De minimumcontributie bedraag r jaarpe .5 tƒ1 Betaling na ontvangst van de accept-girokaart.

Inhoud van dit nummer: blz onderwerp auteur

3 Van de redactie redactie; J.A.M. 4/5 Bestuursmededelingen bestuur

4 VERSLAG BEGUNSTIGERSDAG J.Visser

6 OVERBRUGGING: van de afstand tussen de M.A.Bulte Haarlemmermeerpolde e stad dn e rHaarlem .

CRUQUIUE D UNIE| ij S1 6K J.A.Verbruggen omgevine d t Ui g 22 Red.;H.Slob 4 2 Boek bladbesprekinn e - g idem 3/4 Kort historisch nieuws idem 21 Kort historisch nieuws idem ***** stichtingf,Mèer^Historid'

"VAN DE REDACTIE"

Nadat de Haarlemmermeer was ingepolderd werd dit nieuwe land rondom afgescheiden doo Ringvaare d r t omringendhe n va t e land moester E . n daarom bruggen ove Ringvaare d r t worden gebouwd achtergrondee D . problemen ne n betreffend plaate ed s waa t moesdi r t gebeuren, worden -voo t noord-westelijkhe r e gedeelt poldere d n eva - beschreven ni ee ne hee d artike e hann d r Marceva n d va l l Bulte.

Vele Haarlemmermeerders passeren tegenwoordi t Cruquius-museumghe . Maar hoeveen va l hen hebben het ooit bezocht of zijn zich bewust dat hun gemeente met dit museum een uniek technisch-historisch monument herbergt ? De heer Jan A.Verbruggen legt dit uit in zijn artikel. Bovendien belicht hij hoe in de naaste toekomst de mogelijkheid in zicht komt deze, grootste ooit gemaakte bestaandeg no n e - , zuiger stoommachine, weer in bewegin e kunnet g n zien.

NIEUWE BEGUNSTIGERS (aangemel Mein di , Jun Julin e i )

Dhr R.J.Bronkhorst, Hoofdweg 105; 1175 KM, Lijnden Dhr C.J.Clay, Oranje Plantage 37? 2611 TK Delft Mw H.M.C.Clay, Lorentzkade 130; 2014 CC Haarlem Dhr R.Clay, Vijfhuizerweg 803; 2141 CP Vijfhuizen Dhr W.Clay, Chr.Huygensstraat 38; 1171 KM Badhoevedorp Dhr W.Clay, Vrijbuiterho ; 213 23 Hoofddorf M 2T p Dhr T.Milatz, Spieringweg 905; 213 ZwaanshoeK 6L k Dhr Th.B.va e Puttennd , Vliegerplei ; 212 Vijfhuizen54 H 4V n Dhr J.H.M.van Reeuwijk, IJkenweg 32; 8394 TN De Hoeve Dhr I.P.J.van Rijckevorsel, Krooswijkho ; 10849 fAmsterda 2A P m Dhr M.Straatmeyer, Schipholweg 431; 1171 GE Badhoevedorp Mw D.Suvaal-Hartman, L.van Hamelstraa ; 4331 tMiddelbur F 3K g Mw Z.W.Uithol-Bosman, Hoofdweg 747; 213 HoofddorA 1M p Mw J.van Wijk-Clay, Panwe ; 370 Zeist82 gG G 5 .

KORT HISTORISCH NIEUWS

Over paardenmolens. In ons maart 1988 - nummer schreef de heer Lunenburg over een molen op het eilandje Beinsdorp, waarbij de schrijver opmerkte dat die molen misschien wel eens een paardenmolen geweest zou kunnen zijn, d.wjz. een molen welke met behulp t ronhe dn i lopen van nee d paard (zoals vroege karnmolensn i r t watehe ) r verplaatste. Om u enig idee te geven hoe dat in z'n werk ging, drukken wij hierbij een oude afbeelding af. t Zuid-HollandInhe s Molenhoek (1965) staa bladzijdp o toud n ee e 7 kaare3 t 159tui 5 afgedrukt, waarop een paardenmolen (als polder-bemalingsmolen) aangegeven staat bij Warmond.

Nog een hengse sd t Brillant hetzelfdn I . e nummer schree ovek i fhengs e rd t Brillant va Cruquius-boerderie nd r meerdere t da i eze redenen e j n ware ne nemet ot n mnda aa deze hengs e n here185 i tWickevoord n n 7nVa aa t Crommeli verkochts wa n . Kort geleden vond ik in een stamboek van de stoeterij op Het Loo (Kon.Huisarchief betr. Borculo) dat de hengst inderdaad in 1857 aan een van hen verkocht was.

Op de raadhuiszolder. In het oud-archief der gemeente Haarlemmermeer bevindt zich een mapje met enkele, met de hand geschreven, inventarissen van wat er destijds in het (oude) raadhuis aanwezig was. De oudste daarvan heeft betrekking op het jaar 1872. Men krijgt daaruit een goede indruk van wat er alzo in eïke kamer -ook in de raadzaal en de trouwzaal- aan meubilair e.d. aanwezig was. Zo stelt men vast dat de raadzaal twee stookplaatsen rijk was, compleet met alles wat daarbij behoorde. Op zolder werd -zoal t tegenwoordisda meeste d t gevan gi he - el alle is lhuize we sg nno opgeborgen, waarmede men elders geen raad wist. Ik noteerde o.a. een brits (vermoedelijk afkomstig uit de 'gevangenis' (cel) onder het raadhuis. Verder drie privaatbrille dekselst nme oudn ?ee e doofpot defects ze ; e stoelen met matten zittingen; twee seinlantaarns (vermoedelijk uit de tijd van burgemeester Amersfoordt, die torenwachters wilde aanstellen); vijf brandriemen (onderscheidingste- kens van brandmeesters?) en een bruin geschilderde kast waarin drie sabels met koppel, twee blikken tasseee n ne n patroondoosje lagen. In 'de gevangenis' bevonden zich twee kribben en twee privaatemmers met deksels. Die 'gevangenis' bevond zich aan de zuidwestzijde onder het raadhuis en heeft mogelijk model gestaan voo e beschrijvind r n Kieviet'gi s 'Dik Trom'. W.Sob.

BESTUURSMEDEDELINGEN.

Het bestuur van de Stichting bestaat uit bestuursleden die niet alleen hun functie al geruime tijd vervullen, maar die ook 'redelijk op leeftijd raken' en daarom hun plaats wel eens beschikbaar willen stellen aan 'jongeren'. Dit is mede noodzakelijk om in de toekoms voortgane d t Stichtine d n gva g zeke stellene t r verwachtine .D gr e leef t da t zich onder onze begunstigers e doobegunstiginn di , hu r g blijk gevee d t doen nhe va l Stichting belangrijk te vinden, wel personen bevinden, die zo"n bestuursfunctie op zich willen nemen. Het wordt zee prijp o r s gesteld wanneer deze zic j onzhbi e secretaris bekend zouden willen maken. Aarzel vooral nie neen e t m deze, voo Stichtinge rd belangrijko z , e stap!

EXCURSIE NAAR HAARLEM.

Op zaterdag 28 mei hebben we deelgenomen aan de excursie naar Haarlem, de plaats waa s poldergebieon r d historisc verbondenaue o hz wme . nis

De manifestatie "Hollands t 75-jarihe en Schutteriva g e jubleuer t 1581680r n to 0te va jm ' vat Frannhe s Hals t Museueersthe s mewa doelwit. We werden ontvangen door mevr.- N.Keulen. Rondgeleid doo damee d r s JellemBeen k Va hoogte schutterse d kwamen d a e p n o eva e nw - gilden en hun functie in de zestiende- en zeventiende eeuw. Meer dan veertig schuttersstukken, waaronde vije d r f gerestaureerd Frann eva s Hals, vullen tiet n zalehe n nva museum. Het enthousiasm damee d n seva voo voetbooge rd handbooge d , muskee d haakbu,e d n e t s bracht ons in extase om alles te weten over de ontwikkeling en het gebruik van de handen vuurwapens. Minutieus werden dan de doeken afgezocht om elementen te vinden, waardoor je een nog beter idee kunt vormen, hoe men in die tijd met elkaar omging vuisn enee t trachtt e makeet e beantwoorde t m no beschermende di n naa e functin eva zo'n gilde. Oefenbane doelene d n i vonn , kleindme e optrekjes groeide t gebouwento t nui , waar ook vergaderd kon worden en waar tenslotte ook gegeten en gedronken werd. De muren namen in omvang toe en vroegen om versiering. Honderd vijf tig schuttersstukken zijn er in de periode 1520 tot 1680 ontstaan. Vaak zijn de schilders ook lid van het gilde en zien we het zelfportret in het schuttersstuk; zoals bij Frans Hals en Rembrandt. Boeiend is het om voor het schilderij van Van der Hels drinkhoore d t ziene nt , t schilderiwelkhe p eo s afgebeeldi j anden ee j r schilderstuBi . k t echt gilde-opdrachtgevee he zie d e en nw geldkistjva n ee n va e . rs moeite d He s i t e waar e proevedt t toegin he hoogtij-dagee e d p nho go doelee d n ni n en de status welke ontstaat, doordat men zelf voor het wapen en de passende kleding moet zorgen. De ontwikkelin kolfe d t geweee dagen he di , g va t n ui r (gebruikt doo kloveniere rd ) tot een fraai pronkstuk is daar ook een duidelijk voorbeeld van.

De lunch werd gebruikt in de 'Peter Cuyper Taveerne'. Daar gaven de heren Van Steynen en Uittenhout van de vereniging "Haarlem , een 1 uiteenzetting over de geschiedenis en het ontstaan van de kerkelijke-, stichtings- en gildehof jes. Ook de gasthuizen -een soort herberg- leverden in latere tijden hofjes op of werden omgebouwd tot ziekenhuis; zoals het St.Elisabeth's Gasthuis.

De daarop volgende rondwandeling leidde door de Heiligen Landen, een ontvangst in de regentenkamer van het Vrouwe- en Antonie Gasthuis en via het Zakje, naar de St.Jorisdoelen. Rondo tegenwoordige md e binnenplaats vinde bejaardenwoningene d e nw . Bij de Nieuwe kerk, ontworpen door Jacob van Campen, vernamen we dat de sierlijke tore jaa0 n3 r eerder gebouwddoos wa ry LievKe . e Langed t hofjGuurtjn he s va e e ed Waal en het Brouwers Hofje kwamen we langs de Kloveniersdoelen. We passeerden de Raak arriveerden e s n tenslott Lutherse d j ebi et Fran Kerhe n ske Loenenhofje . Daar werde opnieue nw w gastvrij ontvangen doo regene d rregentenkamere d n i t t he t me , goudlederen behan zijn ge n trots t glaswerkhe : . Buiten heusvondeg no ee ngaslantaarnsw .

De hofjes van Haarlem, het Frans Hals museum, zo vlak naast de deur, het is een historische belevenis, die uitnodigt om spoedig een nieuw bezoek aan Haarlem te brengen. i 198me 81 3 J.Vissers; Bennebroek.

TENTOONSTELLINGEN

-In de Eijkenhove, Van den Berghlaan 120 te Hoofddorp, zal van 5 t/m 9 september 1988 t boerenlevehe , vroegen nva herinnerinn i r g worden gebracht.

-Historische Markt in de Statenzaal van het Stadhuis te Haarlem, op zaterdag 17- en zondag 18 september 1988.

-Open Monumentendag, in de schuur van de Mentzhoeve in het Haarlemmermeerbos op zaterdag 17 september 1988.

-Tentoonstellin boerderij-projecn ee t gme BurgJ^mersfoordtschoole d n i t , Roerdompstraat 1e Badhoevedorpt 0 woensda n vrijdam va t/ , - septembe0 3 g28 g r 1988. OVERBRUGGING: van de afstand tussen de Haarlemmermeerpolder en de stad Haarlem.

Nada medin eeue t me Haarlemmermeer-watet o19 whe weggepomptd ha r Haarleme d s wa , - mermeerpolde feitn ee r. Maa grotn plaatn i ee r en oppervlaktsva e vaak woelige water eenu n r ,e bestaandn hadme t onbegaanbareui e modderige klei.

Afb.l: Stafkaar t ca.1855tui . Duidelij t 'oudhe e s e i Vijfhuizerhoekkd land n va ' , opgenome nieuwe d n i ne polder onderscheidene ,t dezn I . e noord-west hoek kreen gme uiteindelijk drie bruggen voor de verbinding met Haarlem en naaste omgeving. * Hoewegroon ee r t e lkarwe geklaards t iedereewa ihe e s d t wa ,n me duidelij r e t da k eigenlijke ontwikkelin poldee d moes g n no grva t worden begonnen slechts wa n r sE ee . basis aangebracht voor de verdere ontwikkeling. Naast het in cultuur brengen van de vele hectaren drooggevallen grond moes t gebiehe t d toegankelijk gemaakt worden voor de direkte omgeving. Behalv t aanleggeehe wegenn nva , bruggen, duiker kanalen se n t bouweehe n boerderijen va n n huizene n voo e landarbeidersd r , moes 'nieuwe d t e aanwinst bereikbaak oo ' r worden voo rone d Haarlemmermeerpolclere dd r wonende bevolking. Vooral voor de inwoners van de grotere steden en niet in de laatste plaats voor die vastae nd d Haarlem. t laatstDi e betekende ondermee t de,rondoda r polder,aangelegdme d e ringvaar velp o te plaatsen moest worden overgestoken om het contact mét het omringende gebied te kunnen onderhouden en om het reizigers- en goederenverkeer op gang te brengen. Dit alle t liefs she plaatsep o t aanslotee ndi t reedhe p sno bestaande wegennet rone dd nieuwe polder. t golvoo k t noord-westelijkDa doo he r e gedeelt Haarlemmermeerpoldere d n eva t me , name het gedeelte dat toebehoorde aan de Afdeling Vijfhuizen.

Af b.2: De bewoners van de stad Haarlem zelf voelden zich nauwelijks bedreigd door het water van het Spieringmeer en het zuidelijker gelegen Helle Meer. De droogmaking van deze meren werd desondanks nauwlettend gevolgd. Het betekende immers dat zij er een 'grote buurman' bijkregen. (Uit: "De omvang van het Haarlemmmermeer"; Ir. J.C.Ramaer, 1892)

t ontsluiteHe t noord-westelijkdi n nva poldee d nie dees n t rwa t va belan lallee he n gi va nieuwe nd e bewoner inwonere s d zelfk Haarlen Oo . sva haamn e r direkte omgeving hadden grote economische belangen bij goede verbindingen. Eeuwenlang waren ze gewend blauw-groen e geweest beeld he n n dva aa t e watermass oostestadn e d t ate n He . nva j oostenwinbi d aanstormende watet Spaarnn oostemenigeed he te ha n re d nva e n i n gelegen polders veel ellende en verdriet bezorgd. Toen dit alles tot het verleden zou gaan behoren volgde bewonere nd s nauwletten vorderingene dd werder E . verscheidenp no e terreinen acties ondernome contactem n o nieuw e d t enme bevolkin aanvaardbarn ee p go e manie regelene t r . En daartoe waren redenen te over. Zo werden de nieuwe bewoners van de polder in de beginperiode aangeweze know-hoe d p no deskundighein we . (vee)artsenbv n dva , notarissen, vroedvrouwen, landmeter dergelijken se rondoe di , Haarlemmermeerpoldee md r woonden. Ook was het polderbestuur in die periode aangewezen op vergader faciliteiten in de 8

(binnen de beringing, dus in de toekomstige Haarlemmermeerpolder, gelegene boezemland) ,

n f L stad Haarlem, waar vergaderd werd in de restauratieruimte van het station. Ook veel koopliede Haarlen ni m waren hevig geïnteresseer nieuwe komse d d n n di e va t bewoners, die zij als een nieuwe klantengroep zagen. Dit laatste bleek wel uit een in 1856 aan het Haarlemse stadsbestuur gericht verzoek, waari j ondermeenzi r pleitten: ".. voor de daarstelling of verbetering eener weg van de stad Haarlem naar de Haarlem- mermeer daa j hunnzi r e producten slechts kunnen aanvoere gedeelt4 1/ r r gewonnpe e de e wagenvracht, daar de slechte toestand der wegen hun verhindert eene groote hoeveelheid bekrompen ee p o s ndu wijz handelsartikelej ladee n t zi ehu n ne n alhie r marktrte e moeten brengen...." l*). t betroHe f pleidoohien ee r i voogoedn ee rsnell n ee e verbinding naa poldere d r . Deze handelare winkeliern ne s hadden daarbi jeige e echted k n oo belanger g noo goet ' n di gehouden, zoals het goede kooplieden betaamt. Uit angst dat de boeren uit de polder hun producten elders zouden gaan slijten probeerden de verzoekschriftschrijvers het stadsbestuur te bewegen extra aandacht aan de verbindingen met de Haarlemmermeer- polder te besteden. groeperinn ee t belang he no e s gdi wa inza r goedn E gva comfortabeln ee e verbindingen. l vooEnwe r verbindinge niee ndi t slechts zouden bestaa t goednui e (zand)wegen, doch ook uit goed berijdbare bruggen over de Ringvaart. Dat waren de grondeigenaren. Ook hadden zij er alle baat bij dat een en ander snel werd geregeld. Vóó droogleggine d r t Haarlemmermeerhe n gva tijdeng no t ,aanlegge she Ringvaarn nva t en -dij , warek *) l schermutselinge a r ne n omtren verbindinn ee t g tusse t 'oudenhe n e ' het 'nieuwe' land. Dat had in het hier beschouwde deel te maken met de 'Vijfhuizerhoek', ee vroegerne d deen va l e Vijfhuizerpotóer Ringvaart gravee d he n a worden va u e zo tdi , n afgesneden van de rest van de Vijfhuizerpolder. Dit tot groot nadeel van de erfgenamen van Dignum StokmanVijfhuizerhoee d n i e di , k naas welvarendn ee t e eendenkooi, over een even welvarend boerenbedrijf beschikten (zie afb.3+4). Doo t gravee d he r n nva ringvaart zou er een scheiding van de bedrijfsgrond ontstaan. Daarom kwam het in 1843 rechtzaakprocen n ee ee n t se to l a , waari familie nd e Stokman procedeerde tegee nd Staat der Nederlanden. De familie verloor het proces gezien het grote algemene belang dat op het spel stond en ze werden verplicht enkele kleine stukken grond en moesland (sectie B, nrs. 52, 54, 93, 100 en 101) te verkopen om de aanleg van de ringvaart met bijbehorende rijwe kaden ge n mogelij e makent k . (zie afb.4 e 'omringingt stud n ,he i k 1 gemerk t 'Stokman'tme ) Hierdoon kleiee n s weigedeeltn wa r hu Haarlemsf e hooilande-o d n n eva aa e endi kant van de vaart lagen, moeilijk te bereiken en slechts nog te betreden via de tijdelijk in tact gebleven, maa rRingvaar e versmaldd n i m tda e achterbleef n Groenee s al e e wegdi ., De Staa r Nederlandede t n verguldd bittere ed l enigszinepi st vonni e t doohe e n i rsto zeggen dat: "...bij voortzetting der werken tot droogmaking van het Haarlemmermeer eene brug daa stellen..."e t r , waardoo familie d r e Stokma staan ni t werd gesteln dhu bezit in de Vijfhuizerpolder ten westen van de Ringvaart op aanvaardbare wijze te gebruiken 2*). De familie Stokman hiel overheie dd haan daa r belofte 184n I . 5 kwa eerste md e brug- verbinding, die een deel van de Haarlemmermeerpolder verbond met de streek ten oosten * * ) Met het graven van de Ringvaart werd mei 1840 begonnen op verschillende plaatsen (bij Hillegom wer eerste d i officieee me grone spad d 5 n p i dleo gestoken). De Ringvaart en -dijk werden in juni 1848 voltooid. Daarna kon pas met het leegpompen van het Haarlemmermeer begonnen worden. De Ringvaart bij de Vijfhuizerhoek was dus al -op de dam na- in een vroeg stadium van de totale werkzaamheden klaar.

Afb.3: (zie hiernaast) Deel van de ontwerpschets, opgesteld door P.Koek in 1844. Deze hoofdingenieus commissie wa d n va beheen d eva li toezichn n re e t ove 'Droogmakine rd g Haarlemmermeer't vahe n . Benede schete Groend ' n e i nd se Wegdoorsnedee di ' n werd doo Ringvaare rd t tussen HalfweZuidet he n rge Spaarne. Naast deze 'doorsnijding'de te maken rolbrug, die haaks op de kades van de Ringvaart werd geprojecteerd. Linksbo- ven de woning van de Erven van Dignum Stokman. Zie ter oriëntering afb.3, waarop streepjes-lijn meee t n (ongeveer uitsnede )d dezn eva e detailschet aangegevens si . 10

Afb.4: kaarDetaie d n tl va 'Aanduidend verschillende ed e werke voltooijint nto r gde beringing voo droogmakine rd Haarlemmet he n gva r Meer, tusschen Halfwe greveline d n ge g onder Lisse' dd. 22.2.1844, nr.68.Opgesteld door M.Beijerinck, Ingenieur van Water- staat. stut He k . onteigendNB e grone 'beringingd n di 1 waari naae nd m Stokman vermeld staat; zie proces hierover op blz.9. n bouwtekeninEe : 5 A. fb g genaak n rolbrugn 1843ee i t n doorvaartopeningva e ,.d n ziee Hierome ho n n pka ,t he link n sva midden der brug, 'overbrugd' werd d.m.v. een 'los' gedeelte, dat op zes wielen over twee balken heen en weer bewogen kon worden. Midden onder in de tekening een doorsnede van het beweegbare gedeelte met o.a. het aandrijfmechanisme voor het me hane td d 'opendraaien; recht aanzicht she geved tbrugwachterswoningv/ d lv/ . (Polder-archief Haarlemmermeer) 12

vastae nd d Haarlem, waa 'Groene d r e Weg', later Kerklaan geheten, doo Ringvaare d r t doorsneden werd (zie afb.i + 2). Waarmede ook de eerste verbinding was gelegd, via reede d s eeuwenoude'Soomer 'SoomeWeene d n e ' r SchalkwijkerpoortVaerte d t me " n ee ; vatoegangee nd t Haarleto n m 3*). Onmiddellijk na het toewijzen van het vonnis door de Arrondissementsrechtbank te Haarlem, werde eerste nd e ontwerpschetsen gemaakt, bestaande waarid t nme e situatie rekening werd gehouden. Een van de eerste rolbruggen over de Ringvaart kon worden gebouwd . 184n i Dez s 5ewa voltooi daarmen de e kwamaandelijkse d eindn mn ee eaa e schadeloosstellin familie d e edi g Stokman ontvin geeg periode no d n t n ggebruii da e k kon worden gemaakbruge d n . va t aanlee d dez n a gN va e brug blee t enighe f e tij dnoordwesthoee d sti n i l poldere d n k.va Althans voor zover het bruggenbouw betreft. Weliswaar werden er in deze periode in totaa brugge3 1 l'Afdelin e d n i n g Vijfhuizen' geprojecteerd Haarleme ervad n u Eé .n zo - mermeerpolder moeten aansluite reede d p nso bestaande Schalkwijkerweg latere d e edi , gemeente Zuid-Schalkwijk verbon t Haarlemdme . Deze brug moest bovendie t verkeenhe r rondo t stoomgemaamhe Cruquiuse 'D l ' naar Haarlem leidenmaar0 3 p t O . 1856 tekende koning Willem III, op voordracht van de Minister van Binnenlandse Zaken, het besluit t gemeentebestuuomhe Zuid-Schalkwijn va r k c.a. concessi e verlenent e : "...tot de heffing van een recht voor de overtogt der over de Ringvaart van den Haar- lemmermeerpolde Zuidschalkwijkerwee d t einn he dva n aa r g gelegde brug, volgenn see goedoos e keuret dOn r n tarief..." 4*). Deze concessie bepaalde bovendien dat de opbrengst van dit recht in de eerste plaats moest worden besteed aan het onderhoud van de brug, waardoor dus onderhoudsprioriteiten werden gesteld. Dit laatste was beslist noodzakelijk. Het onderhoud van de robruggen, de bijbehorende brugwachterswoninge aangrenzende d n ne e polderkaden nies twa ,allee n een tijdrovende durn , ee e maa k aangelegenheidoo r .

Na de bouw van de eerste rolbruggen was gebleken dat naast het driejaarlijkse onderhoud de moeilijk beweegbare bruggen regelmatig extra koste brachtent e zicme hnme e D . moeilijke beweegbaarhei t t mechanismgevolhe he n s houten sporee gva dd wa ee t p nneo da onderstel rustten, waardoor de bijbehorende rollen extra sleten, het polderbestuur was van mening dat deze kosten deels door hen en deels door de omringende gemeenten moesten worden gedragen.

Ook het gemeentebestuur van Zuid-Schalkwijk zag profijt in de aanleg van deze brug. Het betekende dat zij de kosten van de bouw van deze nutsvoorziening uit eigen middelen moest betalen, temeer daa j ove zi concessie r d r 'tolrechtn eva ' beschikte deze di , e bouwen de latere onderhoudskosten moest dekken. Het bestuur van de Haarlemmermeer- polder wenste in deze kosten bij te dragen. Zij deed aan het Zuid-Schalkwijkse bestuur de belofte om in de onderhoudskosten van deze brug met een bedrag van ƒ 50,= per jaar deel te nemen. Hierbij stelde zij: "..een brug was toch in ieder geval beter dan eene pont..".

Misschie komse d dez n g va te nma tweede rolbru verrassinn beetjn ee gee s eal g worden beschouwd notulee vergaderine d d t n HoofdingelandeUi e n.va d n gva poldere d n va ,n 2-7-185p o e di Haarlen 6i gehoudens mwa aanvankelijn , me blee t kda k voorstandes rwa van nee "..pont voor enz. in de Ringvaart nabij de Cruquius met een bijkomende wachterswoning en een pont voor jaagpaarden in de Ringvaart aan de mond van het Zuider Buiten Spaarnbijbehorendn ee t eme e wachterswonin roeiboot..n ee n ge " 5*). Kennelijk schatte men het toekomstig verkeer op deze plek over de Ringvaart niet zo hoog dat men hiervoor de bouw van een brug rechtvaardigde.

In tegenstellin brue d gt gto nabi Vijfhuizerhoee d j k leverde deze brug tolgelde. nop Nadat op 15-9- 1860 het concessie-contract met nogmaals 10 jaar was verlengd en de gemeente Zuid-Schalkwijk ook voor deze periode tolgelden mocht heffen, werd in die periode van 1-11-1860 tot 31-10-1861, ƒ 503,69? aan tolgeld gebeurd. Nadat van dit 13

bedrag het tractement van de brugwachter ei ƒ 182,- per jaar was afgetrokken en 5% gereserveerd voor overige kostent resterendhe n ko , e bedra gemeentekae d gn i s worden gestort. Nog geen half jaar later verdween dit batig saldo als sneeuw voor de zon. Op 4-2- 1861 moes bedran 1.500,ƒ ee t n gva - worden vrijgemaakt voo t onderhouhe r n dva de op deze brug aansluitende Schalkwijkerweg en voor de opslag en verwerking van de grote hopen grind, die vlak bij de brug waren gestort.

t tweMe e bruggen ove Ringvaare d rt echte he nie g s tno r wa tgedaan behoefte D . n eaa een derde brug bij de Fuikvaart werd steeds groter. De moeilijkheid was echter, dat t verkeehe r over deze brug uiteindelijk aansluiting diendlangg we s krijgee et e d p no de Zomervaart en dat er behalve de nieuwe brug ook een nieuwe weg moest worden aangelegd die deze brug met de weg langs de Zomervaart moest verbinden. t bouweHe dezen va n derde brug stuitt grotp eo e bezwaren. Verschillende stukken vaark i u gronF t zoudee zuiden d d te n nva n moeten worden onteigend; waarschijnlijka vi dure onteigeningsprocessen t boerenbedrijHe . landbouwee d n va f r Nicolaa Loon sva n Fuikvaarte n zuided te n va n , genaamd 'Fuike knee d Hoeven ln i ne kome u zo e ' nt zitten. Het grootste bezwaar bleef echter de aanleg van een nieuwe weg door een deel vaPoelpoldee nd aansluitinm o r krijgee g t Ringdijkwee d p no zuidwesten gte t he n nva Fort aan de Liede. Hiermee was een groot geldbedrag gemoeid. Daartoe werd door het college van B&W van Haarlem in 1859 contact opgenomen met enkele afgevaardigden van een groep aandeelhouders die m.b.t. de bouw van de brug en de aanleg van de weg, een geldlening wilde verstrekken op voorwaarde dat er op die plaats een tolvrije bru wordeu gzo n gebouwd. Bovendie t colleghe d enha advies gevraag stedelijke d n daa e opzichter van de toenmalige 'Dienst Stadswerken' en hem verzocht om een terzake- kundig advies. Opzichter J.E.v/d Arend bracht op 7-12-1859 rapport uit. Daarin werd onder meer nieu n gestelkostee ee d bouwewe t t n dnva da n brug werden begroop o t ƒ 12.200,- en voor de weg ƒ 14.100,- . Bovendien werd gesteld dat de onteigening van de gronden op een kostenpost zou uitkomen van ƒ 4.550,- . Al met al een totaalbedrag va nƒ 30.850, - vooovergangn éé r . Het college van B&W van Haarlem zat in de knel. Enerzijds hadden de geldschieters gesteld dat zij een tolvrije brug wensten, anderzijds was een schuld van ruim ƒ 30.000,- een forse aderlating voo gemeentekae d r tijn dee waarin si n allerlei openbare voorzie- ninge aandachn nhu t vroege. ) * n6

Inmiddels was er ook een discussie ontstaan over het soort brug. Nu men enige ervaring werkine t d onderhoudsintensiev t he ha n dme ge e karakte rolbruggee d n n me va r d nha de voornoemde opzichter eveneens opdracht gegeven verslag te doen over een ander type brug. Temeer daar ook de groep aandeelhouders te kennen had gegeven een rotorug gevaarlijk e vindet bovendien ne duue nt onderhoudn i r Houtrijn I . Polanen ke s nwa reeds enige ervaring opgedaan met een ophaalbrug. Ook de werking van een horizontaal draaiende bru onderzochts gwa . Vandaa l gaua t w da rwer Fuikvaarde d gestel j bi t tdda rolbruvan nee g moest worden afgezien gemeenteraae d n I . Haarlen dva m n weri t dto de nazome 186n va r 0 gediscussieer n nien e g da t dl aanleggewe a ove n t ee he r n nva brug. Dit werd door het bestuur van de Haarlemmermeerpolder overigens nauwlettend gevolgd. Toen de discussie in de raad in een impasse dreigde te raken, werd door de Hoofdingelanden van de polder op een tactisch juist moment een goede beslissing genomen. Dit bestuur besloot uit de polderkas een bedrag van ƒ 75,- per jaar uit te keren voor de weg en voor een symbolisch bedrag van ƒ 1, - , afstand te doen van een deel van de polderkade, om de bouw van een draaibrug mogelijk te maken 7*).

Op 12-12-1860 werden de uiteindelijke plannen door de gemeenteraad van Haarlem goed- gekeurd. Hierop volgd 9-1-196p eo toestemmine 1d brue d bou e gn d doowva t e gto d r Gedeputeerde State Noord-Hollandn nva . Onmiddellij boue d t w starteme kn daarnme n n ako en nog geen half jaar later werd deze brug geruisloos voor het publiek opengesteld. . J.P.AmersfoordMr t schreef hierover enthousias t Weekbla Haarlemmerhe e d n i t n dva - meerpolder: " Men is elders wel eens gewoon nieuwe wegen feestelijk te openen. Deze weg is in de maand juni 1861 zediglijk zonder eenig vertoon aan het publiek ten gebruike gegeven. 14

Gee l belemmerto n t daaro t verkeerphe draaibrue D . g ove Ringvaare d r t heeft geen moeilijk rolbruggene d s overaei s oprial g o lwe dadelijzo te d ; k bruikbaa behoefn e r t niet eers jaan ee tr lang berede e wordet n r menee n erop drave nverkorg kanwe e ;d t de afstand van de Haarlemmermeer Westzijde naar de hoofdstad der provincie met haar regtbank, met hare markt, kantongeregt, registratiekantoor, polderbestuur, vee-artsen enz. enz. minsten allernuttigsn ee s haln du see f s i uur t t .He wer nadan ke gisterek i t n voor het eerst het schoone gezigt op de stad Haarlem van deze weg af gezien heb en een half uur vroeger dan anders ben te huis gekomen, acht ik het een aangename pligt bij deeze Burgemeester en Wethouders en Raden van Haarlem te bedanken voor hunne bemoeijinge deeze...n i n " 8*).

Afb.6: Een foto van een draaibrug. Zo'n brug had, ten opzichte van een rolbrug, ook nog het voordeel twee doorvaartopeningen vrij te maken, zodat eventueel van beide zijden schepen konden worden doorgelaten. ( Oude draaibrug bij Lisserbroek ) n Liaserbroek'.i t he s wa o 'Z (foto) t ui ;

Met het gereedkomen van deze derde brug in de noord-west hoek van de Haarlemmermeer- polder werd de benaming 'Oude Weg' van het zandweggetje langs de Füikvaart gewijzigd in die van 'Nieuwe Weg'. De draaibrug werd 'Nieuwe Brug' genoemd, in tegenstelling eerdee d naae d n mt rva to gebouwde brug nabi Vijfhuizerhoeke d j t momenda p o te di , 'Oude brug' werd genoemd.

Of de rolbrug nabij "De Cruquius" en aansluitend op de Schalkwijkerweg ooit een naam heeft j gehaniemi t s di bekend j werZi . n 186di 3 afgebroken vóóg verlenine no d ,r g va concessie nd e aangaand t tolrechehe t afliep. Kennelij t handhavehe s kwa n ervae nt kostbaa bleen e hiek rt iederkoo da r e rolbrug naar verhouding meer geld k kosttel n eda ander type brug vaare d zeken e ;n i t nemet r he (veer)pont n rnee houden n ne ee da n r nva . 15

De rolbru vervangek g oo wer n dda n doopontveern ee r bijbehorende d latee t di , me r e tolgelden werd verpacht aan de hoogstbiedende. Niettegenstaand tije ddi behoeftn i snelln k aa efficiënt n eoo s e r ewa e t t feiehe eda t verbindingen en niet aan het tijdrovende wachten op het overzetveer, kwam deze pont tochs edu r . Ondank afhankelijkheie d s vorsn dongurva n e t e windent korthe ee di , tochtje over de Ringvaart vaak niet veraangenaamden. Van Boekei schrijft het dan op zijn manier, doo Stellene t r : "...hoelang moest men gewoonlijk niet toeve dergelijkn i e nachten, eer het sein om te worden overgehaald aan de overzijde van de ringvaart vernomen werd, door de, te zacht klinkende bellen gegeven, wier klank dikwijls nog doo wine d rd onderschept wer ...! d " 9*). ookn da stae ,e d dHo Haarle bevolkine d t noord-wes n mhe e n gva t gedeelte d n eva Haarlemmermeerpolder moesten het op dat moment voorlopig met twee bruggen en een pontveer doen t momenda ,p o waarbi t t functionerendhe k i j e voetveer nabi Gemeente d j e Heemstede even buiten beschouwin l houdengwi . Temeer daa t directnien di r ee t e verbinding was met de stad Haarlem en het stadsbestuur er geen directe bemoeienis mee had. M.A.Bulte. Haarlem. ***

Noten: l*): Samenvattende verslagen van de gecommitteerden der Stad Haarlem (Comm.Haarlem) dd.18.6.1856, punt XIII, blz.206.

2*) : Archief Waterschap 'Groot-Haarlemmermeer', brief c.q. verzoekschrift dd.29.6.1926 inzake draaibrug over de Ringvaart nabij Vijfhuizen. (Arch.W.G.H)

Rechterlijd 3*)Ou : k Archief "Zuid-Schalkwijk, Nieuwerker Vijfhuizenn ke 1, dd.6.2.1809 L 682-1. Gemeen te-archief Haarlem (O.R.A.-G.A.H.)

4*): Archief Zuid-Schalkwij k en Omstreken 1817-1863.

5*): Archief Waterschap G root-Haarlemmermeer; notulen/agenda dd.2.7.1856, punt VII, . 9 n e su8 b7,

6*): De stad Haarlem had op dat moment vele geldzorgen. Niet alleen het slechten va stadsmuree nd -poorten ne n hadden handenvol geld gekostgroeiende d k oo , e bevolking vroeg steeds meer aandacht door ondermee noodzaae d r k openbare voor- zieninge e treffent n .

7*): Comm.Haarlem; dd. 29.8.1860, punt XX; (G.A.H.).

8*): Met dank aan Piet Klaassen, die het krantenartikel "Speurtocht in en om de Meer, opgaan, blinken en verzinken..... binnen een eeuw, deel IV ", geschreven doo r rMeer Preede r beschikkinn te , kva g stelde.

9*): F.van Boekei, 'Haarlemmermeerpolder'; (nadere ontwikkelin r Geschiedenigde s van). 16

DE CRUQUIU UNIEKs Si , ....111 nergen werelr ste d waren destijds zulke grote stoomgemalen gebouwd... bij de laatste slag verzuchtte de machinist: "Wat heb ik van deze machine gehouden" .... de Cruquius was uniek...."' ** * weieenU t museus he Al n i s Cruquiu e md s kom daarn e t , in de doorgang naar de machinekamer, op de knop hebt gedrukt voor het korte toelichtende filmpje, zult U misschien ï^*8g> deze woorden herkennen. Dat filmpje laat o.a. beelden t Polygoon-Bbscoopnieuwshe zie e ndi maakt jun0 1 i p eo 1933, de dag waarop de Cruquius voor het laatst bewoog.

Voo t laatsthe r ? Nee, toch niet novemben !I r 1987 heef machine d t e wéér bewogen. Héél langzaamn e , maa halvn ee r e slaglengte, maar toc iedereen hka t resultaanhe t zien zevee d : n armen die sinds 1933 horizontaal stonden wijzen nu schuin naar beneden, zoals de achste dat l heea l lang (misschie jaan f 120o ee r l machinekamee na d ) deedn i n E . r p zulo U t zaterdag vaak lieden in overall tegenkomen, die erg optimistisch doen over de mogelijkheid om de machine weer regelmatig in beweging te zetten. In dit artikeltje wil ik iets vertellen over die plannen; in dat verband ga ik ook in op enkele aspecten van de werking van de machine, en op de redenen waarom juist dit type machine werd gekozen.

E DROOGMAKIND G Rond 1840 nam de regering het principebesluit om de Haarlemmermeer droog te malen. t wasDi r deg, te zoal n e beseftesme gigantischn ee , e onderneming zoudee W t .achtera nhe f t enime g rech 'Deltawerkee d teeuw e 19 'e d kunne n nva n noemen goedkooo .z Vóón ee r p mogelijke uitvoering met zo min mogelijk risiko was een mengesel van visie, durf en voorzichtigheid nodig keuze D . e tussen bemalin t windkrachgme f stoomkracho t s wa t daarbij heel belangrijk. Ik wil op die keuze in dit artikel niet diep ingaan, maar wel een enkele overweging aanstippen die toen golden. t gebruiHe stoomkrachn va k t voor bemalin sinds . 178g wa l bekendsca 0we , maae d r ervaringen waren niet onverdeeld gunstig. De vrij kleine machines waren duur in aanschaf. Ze vereiste nieun nee w soort geschoold personeel (machinisten verbruikten e ) n bovendien veel brandstof. Meesta t steenkooda t moesbuitenlane s di he lwa n n i te l d worden gekocht. Wind daarintege gratiss nwa . Windmolen molenaarn se s weliswaar niet, maa windmoe d r - lenbou t -bedrijhe n we f vormde gevestigdn nee vertrouwdn ee e technologi t weinieme g risico's. Daar stond tegenove stoomgemaan ee t da r l onafhankelijs (al windu e s d n de n va s i k de machine maar heel bleef) veel beter 'naar stoomn behoefteee n - malenn ka k ka ' Oo . gemaal met pompen het water, in één stap, hoger opbrengen, dan een windmolen met schepraderen of vijzels. Stoo aantrekkelijkeu mzo r kunnen worden indien plaatn i , veln sva e kleine machines, voor een klein aantal zéér grote, betrouwbare en zuiniger machines gekozen zou worden.

In het graafschap Cornwall in Engeland had men veel ervaring met het bouwen van grote zuinige pompmachines voor het drooghouden van de tinmijnen (dus een matige hoeveelheid wate heen va rl diep oppompen). Zo'n machinet , maawa liefs n g da r no t groter en aangepast aan pokJerbemaling (heel veel water, maar een kleinere opvoerhoogte), zou misschien geschikt zijn. Voo keuze t rnakedi he rn e nva ware n visi durn ee f nodig; de voorzichtigheid leidde ertoe dat men eerst één proefgemaal liet bouwen (de Leeghwater) succesvollé n s pa t enda e proeven daarmee beide d , e andere (Lijnde Cruquiusn ne ) besteld werden. Zo bouwden twee gieterijen/machinefabrieken uit Cornwall (Harvey's Hayle Foundry en Fox's Perran Foundry) in Nederland de drie grootste stoommachines ter wereld. Niet 17

lang daarna kon men door het toepassen van hogere stoomdrukken en snelheden, wél kleinere machine sgrote n bouweee t r me nvermogen . Dit is de reden dat de Cruquius met zijn cilinder-middellijn van 3,63 m, nog steeds de grootste zuigerstoommachin r werelete ! s di

DE MACHINE

Fig.i Balansarm + waterpomp;

A: cilinder t zuigeme , + kleppenr voetklephuis: B . t me , voetkleppen D (= aanzuigkleppen) + aanzuigkorf f. Bij opgaande slag vallen de zuigerkleppen dicht. Water bove zuigee d n r wordt ove bovenrane rd cilinden va d ) (A r uitgestor e stortvloed p o t r (niet aangegeven)} dooe d r onderdruk onder de zuiger, openen de voetkleppen en wordt wateraangezogen neergaandj .Bi e slag valle voetkleppee nd n dicht en worden de zuigerkleppen opengedrukt, zodat het water boven de zuiger komt.

Figuur 1 * ), toont één van de acht pompen die (elk met een eigen zwengel of balans) om het ronde machinehuis staan. Bij het ontwerpen van die pompen speelde de voorzitter varegeringscommissiee nd , Antoine Lipkens belangrijkn ee , e rol. Zo'n pom eigenlijs pi k nie tstern anderee kn vergrotsda e zwengelpome versid n eva p vroegen me iedep e o r di r boerener f dorpspleio f n vond klein t zo'Ee n. me n kinn dka dorpspomp niet overweg, zelfs nie zwengete wanneed j bi t l niekans he ri t t zozee;da r een kwestie van spierkracht maar van gewicht.

figure e artikeD t ) di * n ni l zijn ontleen brochure d n daa e 'Ove Stoomtuigee rd n voor de Droogmakin Haarlemmermeer't he n gva G.Simonsn ,va 184n ,i 8 uitgegevej nbi Sulpke in Amsterdam. Gerrit Simons zat in de regeringscommissie en was een van de voorvechters van stoombemaling. 18

1111 irrrrri jvtct:Ei/m.

Fig.2 19

Een sterk én slim kind zou nu een zware steen aan de zwengel kunnen bevestigen. Die steen zwengel(mee d t ) optille vervolgenn ne s laten vallen: steee "d t pompnhe doen - da t werk..

Zo gebeurt het ook bij de grote pompen van de Cruquius. De acht pompzwengels zijn aan de binnenkant verbonden met één groot gewicht van zo'n 85 ton (G, in fig.2). Dat gewicht word t stoomkrachme t t opgetil onderkane d a dvi zuige n va t (dic r e opgesbten middellijn ee t cilinden 2,14i n me t nva ) t zi , gewichC rhe welk t verbondeeG me t s ni door de dikke zuigerstang Y. Daarna laat men het 'vallen' en pompt het gewicht het water op. Het water vloeit boven uit de pompen en stroomt in een goot die rondom t gebou dikkhe m c we5 eikenhoutex loopt 2 e d ; n bode dezn mva e goot hee stortvloere d t . Via keersluisjes en uitstroomkanalen door de dijk stroomt het opgepompte water naar de Ringvaart. Aan deze simpele iet g opzesno toegevoegds i t . De stoom, die het gewicht G heeft opgedrukt, is nog niet helemaal uitgeput. Die half afgewerkte stoom kan nog gebruikt worden om een extra kracht omlaag aan die van het gewich voegene t e to t . Daarto rondos ei centrale md e stoomcilinde rtweeden Cee , , ringvormig buitendiameten eee t cilindeme , aangebracht3,6n rA m 3va r hale D .f afgewerkte stoom (onder zuigecilinden i , klen c rleidin ) n word ringcilindepe ee e C r d a n gvi i t r A gevoerd en drukt daar bovenop de ringzuiger a. Die hangt met vier stangen y, aan maniee di t gewich p he O r word. G t stooe td méét m me rgedaa machine d n ne e wordt nog zuiniger. Bovendie r mindee s ni r gewicht nodi loopn g e machin e d t e rustiger.

Met de dorpspomp kunnen lange of korte slagen worden gemaakt, afhankelijk van de kracht van degene die pompt, of van de wens om een emmer of een glaasje water te vullen. Wie onbeheerst pompt, stoot met de zuiger tegen het deksel of tegen een aanslag. pome d Daan p ka meestar l tegenwe l . Zo'n pomp alleee di , n nee n maae rp o rbeweeg t heeft dus geen vaste slaglengte. Hij verschilt in dat opzicht van een draaiende machine met een vliegwiel: daarin heeft de zuiger (of dat nu een pomp- , stoom- of motorzuiger is) een vaste slag, die bepaald is door de ronddraaiende kruk; er zijn verder geen aanslagen of begrenzingen nodig.

De zuiger van de Cruquius-machine beweegt alleen op en neer en lijkt dus ook wat dit betreft op de dorpspomp. De gevolgen van onbeheerst pompen zijn echter ernstiger: bewegendn ee e mass mee n hondern ava nies da i r makkelij o stootbfo n z n t dee to t kme tege e houdennt . Daaro m s vooi t bediene he r zo'n nva machine veel vakkennin e s voortdurende oplettendheid nodig. Voora t startehe lkwartie n ee n l (daf langewe o r tduren n ka r ) stelt hoge eisen. Daarna moet de machinist het eventueel 'verlopen' van de slaglengte nauwgezet in de gaten houden. Als de slag te kort wordt, stopt de machine en dat is alleen maar vervelend. lange t Maa n e ee rslaernstig n gka e schade veroorzake daaron ne t evemzi n vóót he r bovenste stootblok een waarschuwingsbel.

Zo'n machine zonder kruk zondes du , r mechanische slagbegrenzing eigenn , ee heef g - no t aardigheid t grothe es al :gewich t doo stooe d r mopgeduwds i 'kussenn ee p , o 'rus t he t van stoom, dat tamelijk veerkrachtig is. Als het gewicht zijn bovenste stand nadert en wordt afgeremd t elastisch da ,neigin e p heefd o t m ghe to e stoomkusse neen e e t rp no gaa nriskans i 'deinen t da tn vooe voorkomee ' t pompene t d r da n nOr . word t gewichhe t t in de bovenste stand eventjes opgevangen door twee met water gevulde hulpcilinders (rechtsonder in fig.2 is één ervan met D aangegeven) waarin dikke stangen of plunjers F (een soort zuigers) bevestigd aan gewicht G, op en neer kunnen bewegen. Met de opgaande slag zuige plunjere nd hulpcilindere sd klen pee cilinders e a onded svi n aa r , opgaand e t eindd t water vohe n me n leva Aa e. slag worde kleppee ndi n gestoten. Omdat water nauwelijk s samei s drukkee nt n voorkomt gewichtt deinehe he n t s nva di t Al . t gewichpaan he ee r a seconden t gaag nma pompzuigere daled m no s buiten omhoog te brengen, worden de kleppen weer geopend, zodat het water uit de hulpcilinders kan worden weggedrukt. Dit hele hulpsysteem heet 'de hydrauliek' en dat speelt in de restau- ratieplanne belangrijkn nee e rol. 20

MUSEUM Tussen 1893 en 1932 werd de bemaling van de Haarlemmermeer in een aantal stappen gemoderniseerd t concentreerdda ; eLeeghwatee d zic p ho Lijndene d n e andere r di , e aandrijvinge grotern ne e (centrifugaal)pompen kregen Cruquiue D . s werd reserve-gemaal en eind 1932 zelfs helemaal overbodig. Enkele personen begonnen spannee zict n hi n voor het behoud daarvan als monument. Zulk behoud was, zelfs voor een technische mijlpaal als de Cruquius, lang niet vanzelfsprekend: monumenten werden in die tijd nog voora cultuurhistorischp o l e (meestal architectonische) overwegingen aangewezen, en de polder-authoriteiten wilden de bres in de dijk wel dicht hebben. Het behoud kwa r mechtere misschien e , Cruquiue t d eerste s nhe i l technisch-historischm swe o , e redenen, officieel aangewezen monumen r wereldte t .

Het stoomgemaal De Cruquius gezien van de 'overkant' van de Ringvaart. Voor de wal ligt een schip waarmee de kolen voor de stoomketels werden aangevoerd. Deze briefkaart wer 190n i d 2 verstuurd. (uit collecti Andeln va s )eJo

In 1934 werd het gemaal overgedragen aan de Stichting 'De Cruquius'. Voorlopig was t gemaamehe l t blina da jl museumactiviteitee behouded n e s nwa n waren heel bescheiden. De zes stoomketels uit 1888 waren afgekeurd en helaas heeft men die toen allemaal gesloopt. Waarschijnlijk waren zij definitief onbruikbaar en de ruimte in het ketelhuis was goed te gebruiken voor museum, maar het is zonde en jammer dat men niet één van de mooie Lancashire-ketelfronten voor het nageslacht heeft bewaard. Nu moeten we het doen met een foto. De stortvtaer kwam droog te staan en was al spoedig vergaan.

Na 1945 wer t museudhe m geleidelijk uitgebrei verbeterdn de verzameline D . g geefu n t een beknopt maar toch veel omvattend beel bemalinn dva pokterwezen ge t belanhe n gne daarvan voos landon r .

Toen in 1950 het boezemgemaal bij de Arkelse dam na 124 jaar buiten dienst werd gesteld, verwierf het Cruquius-museum één van de drie machines. Die staat nu achter in het oude ketelhuis. Behalv grootste ed e stoommachin r werelete d huisves t museuhe t m daarmee d k eoo oudst bestaandg eno e stoommachin Nederlandn i e , (over uniek gesproken!). 21

WEER IN BEWEGING ? Omstreeks 1939 wer l eenda s voorzichtig geopper bewegendn ee t dda e Cruquius-machine toc l aantrekkelijhwe zijnu kzo , daaroe maad n i r p volgend euiteindelijn vijme f jaad ha kr wel iets t hoofd198n anderi he s n 1Pa . saa stak deze gedachtn e , op p e weeko e d r sindsdien wordt -in hoofdzaak door vrijwilligers- onderzocht of dat kan. Op bescheiden schaal wordt ook al wat aan de verwezenlijking daarvan gedaan. Daarbij rezen de volgende vragen: moeten er nu weer stoomketels in het oude ketelhuis kome beginsen I n? l heef t natuurlijda t k aantrekkelijke kanten, maa kune j r t vanzelfsprekend niet zomaar een museum opdoeken of sterk verkleinen. Verder zouden de kosten gigantisch zijn. Niet alleen voo restauratie d r e zelf, maa vook oo rr bedrijn e f onderhoud daarna.

Perslucht dan? Daarbij treden soortgelijke probleme verborgen Ee . nop n electromotor? Dat is niet zo eenvoudig voor een machine zonder vliegwiel of andere draaiende delen.

Tenslotte kwa r wellich gedachte e m d t da t, ieteop beginnee st eerde e d t ziju rnme nzo besproken 'hydrauliek. Die gedachte is nu de basis van onderzoek en restauratie. Het moet mogelijk zijn om water onder de plunjers te persen en zo het gewicht omhoog te drukken. Door daarna dat water 'beheerst' weg te laten stromen, daalt het gewicht dan weer balansee D . pompen ne n buite vroegers t waaral o he n z j bewege-t zi , ne n nda schijnlijk wat trager. Eén of meer pompen zouden ook echt kunnen pompen. Maar dat nodigie ss nier .pe t Daaro naden ee ms ri onderzoek daarva uitgesteldg nno . Overigens zou dat pompen niet veel zin hebben zolang de stortvloer niet hersteld is. Ook daarvoor bestaan echter plannen. Deze 'hydrauliek1-aandrijving biedt goede kansen op uitvoerbaarheid. De plunjers van de bestaande hydrauliek-installatie kunnen worden gebruikt maar moeten weer helemaal gebruiksklaar worden gemaakt overige D . e onderdele hydrauliee d n nva k moeten lekvrij zijn, machine maad rese n d r va te hoeft alleen maa kunnee t r n meebewege behoefn ne t bijvoorbeeld niet stoomdich e zijnt t . Daaingrepe e machind e d t r n komda naa j e bi t beperk f tweo n e tt makeee pijp-aansluitingeblijve he n t va n to n n naaverdekn ee r t opgestelde pomp-en regelinstallatie.

Als we tot de slotsom komen dat dit uitvoerbaar is, zal die uitvoering nog vrij wat geld gaan kosten. Doch aanzienlijk minder dan de kosten die aandrijving met stoom met zich meebrengen. En als men later toch nog voor stoom-aandrijving zou besluiten, staa voorlopign ee t e hydrauliek-oplossin wege t d nie gda n i t. ***

Het onderzoek en de kleine restauraties gebeuren nu door een kleine groep vrijwilligers. Wij kunnepaan altijee g r l nno mensed we n gebruiken bereie vrijn di , hu e dn i zijm no tijd de handen vuil te maken aan dit bijzondere technische monument. Wie zich daartoe geroepen voelt, stelle zic verbindinn hi heerJ.de d t gme e Boer, Corantijnstraa, 35 t 2071 VD Santpoort Noord; tel.023-376747.

Jan A.Verbruggen. Stichting 'De Cruquius'. *****

KORT HISTORISCH NIEUWS

Windmolens. Indien het Haarlemmermeer i.p.v. met drie stoomgemalen leeggepompt en drooggehoude moeted nha n worden, Beemstee zoald t t o.as da t .me geva he r s geweestli , dan zouden daarvoor nie twindmolen 4 minde11 n da r s nodig zijn geweest. Volgenn see berekening uit die jaren zou er dan 2} miljoen gulden meer nodig zijn geweest voor de droogmaking t daarnHe . a droog houde 20.00ƒ u r jaanzo 0pe r meer hebben gekost. W.Slob. 22

UIT DE OMGEVING

HERVORMDE KERK TE ABBENES

Hervormde Ker Abbenese t k ; foto: Ir.W.F.v.Heemskerck Düker * Het hier volgende bericht e Hoofddorpsstondd n i e Courant: De kerkvoogdij van de hervormde gemeente in Abbenes krijgt ruim 52.000 gulden van gemeente d e Haarlemmermee haam o r r t dorknappene t ker he p po n k i t kerkgebou he , w is hard aan renovatie toe. De gemeentelijke subsidie komt uit het fonds voor stads- en dorpsvernieuwing. De hervormde kerk in Abbenes stamt uit 1868. de Stichting Monumentenwacht Noord- Holland heef t kerkgebouhe t kritiscn ee n waa h onderzoek onderworpen. Daaruit blijkt kere d t k velda e gebreken vertoont moek da tt hoognodiHe . g worden gerestaureerde d , toren moet gerepareerd en er dient houtworm te worden verwijderd. De Abbenesser kerk staat op de gemeentelijke monumentenlijst. 23

De conclusi t ' onderzoe r grondin e t eva da g s kmoei t worden gerestaureerd, anders si hervormde d e kerk over dertig jaaruïnen ee toegezegdre D . e 52.000 gulden zijn ongeveer de helft van de totale kosten van de renovatie. * 'POLDERJONGEN E HOOFDDORT ' P

t Oovolgendhe k e bericht name ovee w n r Hoofddorpse d t ui e Courant, evenal erbie sd j afgedrukte foto. Voor de toestemming deze foto te mogen afdrukken, onze dank.

Het Waterschap Groot Haarlemmermeer is zeer t centralingenomehe t feit he da tt e nme plein in het Am ro-plan te Hoofddorp, 'Pol- derplein l gaaza ' n heten blij s waarn .Al k va - t derinpolderbestuuhe l gwi beeln n ee rd va een polderjongen schenken, dat een plaatsje moet krijgen in het nieuwe winkelcentrum. Het beeld wordt gemaakt door beeldhouwer Kare lt badhoevedorGoui ms n e ee s i n pe eerbetoon aan al die jongens die aan de wieg hebben gestaan van de ontwikkeling van de Haarlemmermeerpolder. Het beeld zal ongeveer l mete hoo5 7 r g wordeo 'z n e n nuchter als de klei van de polder zelf'. De kosten voor het Waterschap worden geschat op 35.000 gulden. Met de gemeente zal overleg worden gevoerd waar het beeld het best kan worden geplaatst.

VERENIGIN VRIENDEN E CRUQUIUGVA D N NVA S Deze vereniging, die veel doet voor het instandhouden van het oude stocmgemaal "De Cruquius', vermeldde in haar jaarverslag een toenemend aantal leden; voornamelijk als onden gevol ee bedrijve e n d r gva n gevoerde actiet afgelopehe n I . n jaar wert dhe gemaapostzegen ee p o l l afgebeeld per e grotd d , sha e belangstelling voo pogingee rd n welke in het werk gesteld worden om de al jaren stilstaande 'armen' weer beweegbaar te maken. * DE WITTE BOERDERI E HOOFDDORT J P Op de 'dorsvloer' van 'De Witte Boerderij', de zetel van onze stichting, is een nieuwe kamer getimmerd, welke gelegenheid biedt bibliotheek, kaarten, schilderijen, prenten e.d., maar voora kleik oo ln materiaal droo overzichtelijn ge e bergent p ko . Mes ni druk doende een en ander te ordenen. Daar is echter nogal wat tijd mee gemoeid. Er is ook gelegenheid om er met elkaar in klein gezelschap besprekingen te voeren. Voorts heeft de dorsruimte een grondige schoonmaak- en opruimbeurt ondergaan en zijn de grote, veel plaats in beslag nemende stukken naar de Mentz' overgebracht, waardoor meer ruimte is ontstaan voor de opslag van handgereedschappen, huishoudelijke voorwerpen t verledenhe e.dt ui . . Voora tentoonstellingswerkgroee d l p heeft hiermed ideaan eee l verwezenlijkt, omda leetn i hierdoo t n he uitgeve k oo r voorwerpe n nva behoevn nte e van kleine tentoonstellingen (b.v scholenn i . ) gemakkelijke s gewordeni r . 24

CARICATUREN COLIJN Van 5 t/m 30 september is er in de Openbare Bibliotheek te badhoevedorp een tentoonstelling van, door Cor Lücke uit Zwanenburg verzamelde, caricaturen van DrJi.Colijn, een geboren Haarlemmermeerder. De bibliotheek bevindt zich in de Arendstraat 34. Openingstijden op maandag en vrijdag van 14uOO tot 17u30 en van 18u30 tot 21uOO. Op dinsdag en woensdag van IluOO tot 17uOO en op zaterdag van lOuOO tot 13uOO. * FORTE VESTINGWERKEN NE N E HAARLEMMERMEEIND R O julp7 i j.l t .nieuw werhe n di e raadhui e Hoofddorst tentoonstee pd inl1 g onden i e rd de hierboven genoemde naam, officieel geopend doo heee d r r DrsJU.Zijp, voorzitter van de gemeentelijke monumentencommissie. Hij wees er in zijn toespraak op dat vooral t forhe t Vijf huizen t binnenkorda , t doo t Rijhe rk wordt afgestoten, onze aandacht om reden éé mee nn behoorda r e hebbent . Va drie nd e grote fortegemeente d n ni s ei dat te Vijfhuizen 'anders' dan die te Hoofddorp en bij Aalsmeer. Het is 'bijzonder' o.a. door zijn voorterrein met tal met tal van kleine verdedigingswerken en een eigen faun floran e a r .goe e doenMen l daa nza , zorgvuldi e overwegegt n welke bestemming t megaahe n t geven. De tentoonstelling bestond vrijwel uitsluiten t (zeedui r goede) foto's deln te kleur,n e i , waarmede me waardevolln nee e documentati t staneto d heeft gebracht t to voo n ee r dusver verwaarloosd en verontachtzaamd stuk vaderlandse historie, t provinciaahe n aa s i t l bestuuhe t jaadankee grotrt di p ro t enda schaal aandachn aa t de oude vestingwerken word t niet hopee geschonkehe laat e t . t s i tis n da t he n ne De provincie zou graag alle elementen van de vroegere 'Stelling van Amsterdam' door t Rij t beschermdhe kto e monumenten verklaard willen zie wanneen ne t nieda r t lukt- zoals wel verwacht wordt- dat dan toch in elk geval elke gemeente in welker gebied een of meer elementen gelegen zijn, het hare ertoe bijdraagt deze te behouden. De heer Zijp wee r tereche s t nietda p so t beter behou objecten dva n waarborgtn da , hun een nuttige bestemming te geven c.q. ze te gebruiken. Ook voo gemeentebestuus on r t gebieddoee di t t p no wa , g waarbir ligno r te j eveneens gedacht wordt aan de sterk verwaarloosde toestand waarin Tiet sluisje' te Hoofddorp met bijbehorende metselwerk verkeert. W.Slob. * PIETER BOEKELFONDS Dit fonds, gesticht binnen het gemeentelijk apparaat, heeft ten doel: de aankoop van kunstvoorwerpen, boeken, prenten etc. Aanvang 1987 beschikt t fondehe s ove bedran 37.574,72ƒ ee r n gva giften .Aa n ontving mebedran 5.000ƒ nee n gva ; onde t makelaarskantoor he mee n va r r HofManten va -n e l lijster rentn Aa .e kwam rui m3.00ƒ 0 binnen, zoda r ruie t m ƒ42.00s waska n .0i Er werden aankopen gedaan voor een bedrag van ƒ 3.649,88. De aankopen bestonden onder meer uit: prente t ' dor n pnva Rij j Nieuwkerkkbi ttn e ' Leeghwater 1844'n ee ; litho voorstellend J.P.Heijr eD t boekjhe n e e ^Kinderliederen hen t m1874va ' ui ; twee litho's kaarte Noordn nva Zuid-Hollandn e - t Hoogheemraadscha kaarhe n n ;ee tva n pva Rijnland uit 1855; een kaart van Holland noorderdeel en een van zuiderdeel, beide uit 1839 Romeins0 44 ; e munten ;Provincial e adred n saa e State Noord-Hollandn nva , terzake de verveening van landen gelegen in de ring van het Haarlemmermeer; een overzicht va verschillende nd e drukke t Haarlemmermeerboekhe n nva t brieven-boehe ; e d n kva Middenstandsvereniging Haarlemmermeer over de periode 1921-1925. * BOEK BLADBESPREKINN E - G

VAN ZWANENBURG TOT CSM; door C.N.W.M.Claudemans. Uig. gemeentebestuur van Haarlemmerlied Spaarnwoudn e e Halfwegt e .

Ter gelegenhei t 125-jarihe n dva g bestaa suikerfabriee d n nva Halfwee kt g heeft he t gemeentebestuu Haarlemmerliedn va r Spaarnwouden e , waaronder Halfweg valtt di , boekje als jubileumgeschenk doen verschijnen. 25

Mevrouw Glaudemans, die ook al eens in ons orgaan publiceerde, heeft met vaardige hand en na bestudering van veel archiefstukken, dit duidelijke en aardige geschriftje samengesteld s voorziei t he vee, n nva l foto' vermeldn e s t allerlei feiten waarmede vooral oudere Meerbewoner shoogt e goed p do e zijn fabriee D . k heeft toch haar ontstaan e dankeverwachtine t d onzn n i n aa r e e polde t gda r veel suikerbieten verbouwd zouden dichtbie z n worde kunneu me zo js nal laten verwerken. Aanvankelijk lede pogingee ndi n echter schipbreuk. Later ging het beter en wel zó goed dat de fabriek er nog staat en elk jaar een aantal maanden volop in bedrijf is. Voor iedereebietenverboue d j bi e betrokkes nalleedi e wa di f f wno o maas ni r belang stelagrarische d n ti e werkj n histori Meeree e s D e du n ,o meva lezene t lijkt s .He on t t besthe t gemeentehuie he zict hme e Halfwest verbindinn i g e d e stellegt t me f no administratie van de suikerfabriek aldaar. * HAERLEM JAARBOEK 1987; Uit. van de Vereniging "Haerlem".

Het jaarboekje dat onze zustervereniging met de regelmaat van de klok doet verschijnen, lijkt ieder jaar wel dikker te worden, ook dit keer bevat het een groot aantal waardevolle bijdragen; vanzelfsprekend voornamelijk handelend over de historie van Haarlem. Enkele onderwerpen raken echter ook onze geschiedenis, zoals een artikel over treinen en trams, geschreven door I r.Colenbrander, die ook begunstiger van "Meer-Historie' is en te Heemstede woont. Het hierboven besproken boekje van mevr.Claudemans is zVi geheel in het jaarboekje opgenomen, zodat allen die lid zijn van *Haerlem', dat boekje niet apart behoeve bestellene t n . Het jaarboek is wederom prima verzorgd en voorzien van een aantal goede foto's. * ^5 JAAR 'EIGEN HAARD' IN ZWANENBURG;

Ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van het bejaardentehuis 'Eigen Haard' te Zwanenbur jubileum-uitgavn ee r e s gi e verschene voorwoorn ee t burgemeesten me dva r Van inleidenn Duisee n e t d woor burgemeesten dva r IJsselmuide Haarlemmerliedn nva e en Spaarnwoude. het is geen dik boekwerk geworden, maar wel een goed verzorgd, 1£> bladzijden tellend, geschrif z.gn i t . magazine-formaat ,r o.ae me geschiedenie n .d n ka t 'huishe n n i ' sva lezen, waarui t alle grondsladi n t n sblijktte aa t gda , heeft gelege t geldbedranhe t gda destijd r gelegenheite s t 25-jarihe n dva g ambtsjubileu MrJV.Slobn mva s burgemeesteal , r van Haarlemmermeer, door de bevolking -midden in de crisistijd- werd bijeengebracht. De burgemeester gaf daaraan toen de bestemming het als aanvangskapitaal te gebruiken voor de stichting van een tehuis voor ouden van dagen, zoals dat toen genoemd werd. anden e n e Okunnet rmee n verwezenlijken wer 193n di "Burgemeestee 4d r Slob Stichting Tehuis voor Ouden van Dagen' in het leven geroepen, het kapitaal groeide geleidelijk aan tot ca. ƒ 10.000. na de oorlog werd de naam blijkens dit verhaal veranderd in 'Stichting Eigen Haard', waarmede echter nog geen gebouw van die naam in Zwanenburg n 196wai t s geva3 he verrezenpa u l zo zijn t Da .. * BRANDWEER AMBULANCEDIENSN E - T HAARLEMMERMEER; uitg. Bureau Voorlichting en P.R. van de gemeente Haarlemmermeer.

Een fraai in kleur uitgegeven geschrift in tijdschriftformaat, verscheen t.g.v. de inge- bruiknemin nieuwe d n gva e kazern brandweee d n ambulancediense va d n e r t nabit he j kruispunt Kruisweg-1Jweg te Hoofddorp. Alles is er hypermodern, gericht op de praktijk en aan de hand van in de praktijk opgedane ervaringen, interessant om nu eens te lezen hoe het personeel, dat dag en nacht gereed staat om bij brand en andere ongevallen de helpende hand te bieden, onder is gebracht en de dagen aldaar doorbrengt; hoe het geoefend word zicn ontspannen e t hka r gee e uree t d n nda n beroeni mannee d p po n wordt gedaan. Inlichten t drukwer di voorlichtenn de n va trouwens n kwa me zegget k n da sdoo ka n ne e bedoelind e afdelind n gva g Voorlichtin Publin ge c Relation. 26

AALSMEERSE STAMBOMEN, aflevering IV; Uitg. Stichting Oud Aalsmeer; prijs ƒ45. (bij verzending per post: ƒ7,50 extra)

De Commissie Genealogie van genoemde stichting heeft de laatste jaren een enorm werk verzet door drie afleveringen met stambomen van oude Aalsmeerse geslachten same e stelle nt e gevent drun i t n komer knui e E . n veel name voogeslachtenn n i va r , onzn i k e oo gemeent e di vertakkingen ehu n hebben. Vandaa dezj wi e t publikatieda r s extra toejuichen. In aflevering IV worden behandeld de families: Buskermolen, harting, De Jong, Spaargaren, Van Veen, Vreeken en Baardse. Na deze aflevering volgt er nog een, waarmede de commissi haan da er prachtige werk hoop e besluitent t . * GEZONDHEIDSZORG JCN HEEMSTEDE 1896-1919; door Ing. B.van Tongeren.

Architect Ben van tongeren, ingezetene van onze gemeente en begunstiger van onze stichting, doch eertijds wonende in Heemstede en daar jarenlang actief werkzaam voor onze zusterorganisatie, steld r gelegenheiete ingebruiknemine d n dva t doohe rn gva hem verbouwde en vergrootte gezondheidshuis van de Kruisvereniging Zuid-west Kennemer- land, een boekje samen onder de bovenstaande titel. Het is klein maar bevat allerlei typische zaken uit de afgelopen periode; zaken waarvan enkele ook onze gemeente raken. De inhoud bestaat vrijwel geheel uit door zuster JJCömig destijds neergeschreven her- inneringe t haanui r loopbaa s eerstnal e wijkverpleegste Heemstedee t r uitstekenn Ee . d document dat een goed licht werpt op de enorme veranderingen welke er in de plaatselijke gezondheidszorg hebben plaats gevonden dank zij, vooral particulier initiatief en dat ons ook even laat stilstaan bij het werk van de eerste wijkverpleegsters en de grote moeilijkheden die zij daarbij dag-in, dag-uit moesten overwinnen. * JAARKALENDER 1989; uitg. Accordionvereniging 'accordia'. prij. 5 ƒ s

Dit is beslist de allereerste kalender voor het komende jaar. Een maandkalender van handig formaat en op elk blad een oude foto, belangeloos afgestaan -zoals al jaren- door de bekende verzamelaar Cor Lücke te Zwanenburg, men kan de kalender afhalen of bestellen -maar dan zal er wel porti bijkomen- bij Henk Malipaard, Wilgenlaan 148 e Zwanenburgt t oud dagee he d et p ,Halfwegs no da maa k oo r e stoom gemaal ope, nis aldaar. Het gemaa s dezi l e maan opeg woensdagep dno no donderdagen ne 13uOn nt va 16uO Oto O allep no e zaterdage IDuOn nt va IfiuOO Oto . Soms werk zaterdap o t oude gd e stoommachine, die het grote scheprad in werking zet. Om daarover zekerheid te verschaffen kan men bellen: 02907-4396. ..taHiperrt^

3$? <*T <^R yivu. ^ê^ffMèerMistoride ' " M E E R ~ H IS T O R I E " 16e jaargang,no.4 DECEMBER 1988 (verschijnt 5x per jaar -jaarverslag inbegrepen)

Redactie-commissie:

eindredacteur: W.Slob, Hoofdweg 743, 213 HoofddorpA 1M . 02503-16638 J.van Andel, Kruisweg 311, 1437 CE Rozenburg. 02977-24172 B.C.Bergkamp-Portengen, Houtrijk 12, 215 Nw-VennepV 1D . 02526-74588 J.A.Merckens, Graa Viscnv h 15123, 213 HoofddorpJ 2E . 02503-15240 C.M.Spaan, Acacialaa, 83 n 118 AmstelveenD R 5 . 020- 473540 S.van Zijverden-v.Reeuwijk,R.Kochlaan 344, 2035 BL Haarlem. 023- 359911

Verzorgin verzendinn e g g J.A.Merckens, Graan voor Visch 15123 2132 EJ Hoofddorp. 02503-15240

Bestuur van de STICHTING 'MEER HISTORIE';

Voorzitter A.J.de Koning, Kruisweg 1097, 213 HoofddorpV 1C . 02503-16617 Vice-voorz. Mr R.M.Dunselman, Hoofdweg 1372, 2153 LV Nw-Vennep. 02526-86515 Secretaris ; L.R.den Otter, Zeemanlaan 25, 1171 BC Badhoevedorp. 02968- 2139 Penningmr. P.F.J.Everaardt, Sikkelstraat 51,2151 CP Nw-Vennep. 02526-72612

Lid: F.de Jong, Leeghwaterstraat 29, 213 HoofddorpN S 2 . 02503-16682 LidP.L.Kloosters :Dr , Gibsonstraa, t8 214 VijfhuizenT 1V . 02508- 3070 Lid: D.Prins, Olympiastraat 23, 1435 KX Rijsenhout. 02977-20187 Lid: J.C.Suidgeest, Hoofdweg 635, 2131 BA Hoofddorp. 02503-16400

Begunstiger van de stichting wordt men door zich op te geven bij de secretaris. De minimumcontributie bedraagt ƒ15 per jaar. Betaling na ontvangst van de accept-girokaart.

nummert Inhoudi n :va d

blz onderwerp auteur redactie d n Va e 3 redactie; J.A.M. 4 Bestuursmededelingen F.de Jong 5 Postverzorging vroeger (kort hist.nws) redactie 6 Pieter de Breuk, een stadsjonge perse ndi e boer wilde worden. J.C.van Vrede-v/d Hoeven 16 Een Verrassende Ontdekking op Plantengebied. C.Gelijn zwart He e Eerste Leved n neva 8 1 Boeren. W.Slob 22 Weekbla Haarlemmermeern dva . inzending: M.Kilsdonk 22 Landbouwgewassen 1911.(kort hist.nws.) redactie Eerste D e Notaris.(kor22 t hist.nws.) redactie 23 Uit de Omgeving. redactie 4 2 Boek Bladbesprekinn -e g redactie 25 Richtlijnen voor begunstigers CORNELIS SLOT OVERLEDEN

t nummeDi n Meer-Historiva r l a s wa e gereed toen het bericht ons bereikte dat de heer Cornelis Slot op zaterdag 19 november 1988 plotselin overledens gwa . Het moet vooral voor zijn vrouw een ont- zettende slag zijn geweest plotselinó z : g en zó zonder dat enige ziekte of ongesteld- heid eraa voorafgegaans nwa . De overledene -in de wandeling Kees Slot kringee d n onzi n genoemd nva k e oo s wa - stichting een bekende figuur. Hij was altijd even beminnelij n bereidwillie k m o g de meest uiteenlopende werkzaamheden voor on verrichtene st . Velen hebbe t hemnme , op doos georganiseerdon r e tentoonstellingen, kennis gemaakt. Hij was Haarlemmermeerder van geboorte en t zalevenslichghe t -nohe gn i t bestaande- gebouwencomplex op de hoek van de Hoofdweg-westzijde en de Bennebroekerweg, waar zijn vade bekenn ee r d café dreef.

t horeca-bedrij j ginhe Hi n gi zelk oo f heefn e f t o.a enigg .no e tijd Hote Beurse 'D l ' geleid t meesHe . t bekenj zekehi eigenaas s al rd wa 'Marktzichtn va r ' waarin ee j nhi bloeiende wijn- en drankenzaak dreef. Daarna genoot hij de laatste jaren een welverdiend et woonhui rushe n i t s naast 'Marktzicht t uitzich t Polderhuisme he ' p o t . vooras t wa grot m he l ehe doosuccen e d Aa rn onzsva e stichting destijds georgani- seerde tentoonstelling 'Drinke Klinkenn ne dankene t tentoonstellin'e di a N . g heeft hij meerdere jaren regelmatig zijn medewerking verleend aan door onze stichting, in samenwerkin Stichtine d t gme g 'Historisch Museum Zuid-Kennemerland", georgani- seerde exposities.

Hij stond altijd klaar om te helpen bij het in orde brengen van grote en kleine uitstallingen in onze gemeente en om bezoekers uit te leggen wat er alzo te zien was.

Wij zullen hem erg missen en wensen zijn vrouw en kinderen sterkte toe dit verlies te dragen.

De redactie van Meer-Historie. L l O N B U L Haarlernrnernneer- Ringvaart organiseert BRIDG3AV01TD ten bate van Stichting Historisch Museum Haarlemmermeer

Datum: 28-1-1989 Plaats: Hotel 'De Beurs' Kruisweg 1007, Hoofddorp Aanvang: 19.3r uu 0 Wedstrijd: Paren Wedstrijdleider . W.Hr Je d . Caf: é Inschrijfgeld: fl.10, . persoop - n (=fl.20, . paarp - ) Bij deelname gaarne overmaken voor 15-1-89 op rek. Rabobank Hoofddorp nr. 15.55.57.777 t.n.v. Stichting Lionsclub H'meer RV. Onder vermelding van: Bridgeavond (gironr. v.d.bank: 7830) De avond wordt aangevul n LOTERIJee t me d . Vele prijze n naturai n . Hax. deelname: 60 paren - Inschrijving sluit: 15-1-89. De avond wordt mede mogelijk gemaakt door de welwillende medewerking van de op de achterzijde vermelde S P O K S O R S

Onderstaand Aanmeldingsformulier zenden aan: G.A. Dogger Zuiderdreef 59 2151 CM Nieuw-Vennep Z.O.Z.

Voor de Bridgeavond dd. 28-1-89 geeft zich op Naam: . Haam Partner:.. Adres: Adres:0. tnr. el : tel.nr:•* Het inschrijfgeld is inmiddels overgemaakt,

DaÉum: Handtekening H. van Elderen Nieuw-Vennep B.V. Hartgerin Klomn ke p B.V. Mazda dealer Groen Drukkerijen B.V. Joost Vaalburg B.V. Auto-schadebedrijf Fiat Oskam B.V. Biesheuvel Haarlemmermeer B.V. Honda dealer Verhuisbedrijf Passies B.V. Verkuyl Verzekeringen B.V. Gepo Vleeswaren B.V. L.A Kokee .d r B.V. kraanverhuur C. de Vries B.V. Centrale Verwarming Gebr Ouden .de n B.V. aannemer van Kalmthou Nien va l t& B.V . Ford dealer Fa. S. de Wit orgelbouwer W.T. Café Poelier Hotel Restauran Beure D t s Ondernemersver. Haarlemmermeer-Zuid Toyota de Wildt N.M.B e Hoofddort , p Sieling Internationaal Security B.V. Nieuw-Vennep Slootweg Machinefabriek B.V. Hema Broeckmans Ooteman Groent n Fruie e t Willem Bloeme n plantee n n Modehui n Oorva s d Slagerij Den,Butter Verduyn Hoofddorp B.V. Transportbedrijf stichting'iMèer^Historid'

"VAN DE REDACTIE"

Om de doelstellingen van onze stichting te kunnen nastreven wordt o.a. gebruik gemaak jaarlijkse d n va t e bijdrage onzn va ne begunstigers. Deze n wordeee a vi n jaarverslag op de hoogte gehouden van de verrichtingen van de stichting. Als extra blij waarderinn kva g ontvange j daarnaasnzi t periodiekhe t , waarin, naast mededelingen, artikelen over historische zaken betreffend Haarlemmermeee d e r worden gepubliceerd. Hoe belangrijk deze begunstigers -slechts een bedroevend klein aantal van de bevolking van onze gemeente- ook voor de stichting zijn, praktisch kan de stichting alleen bestaan door de inzet van het bestuur en de werkgroepen. Hierin houden enkele begunstigers zich bezig met stichtingszaken door het beschikbaar vrijn stellehu e s n daaroi tijd t n va redelij k aanzieHe n begun.e m oo d te t n kn-da va stigers enige regels zijn opgesteld, die tot doel hebben onnodige extra arbeid voor een deedezn va le vrijwilliger e voorkoment s . Deze regels worde eeng nno s onden hu r aandacht gebrach daarton e t e opgenome binnenzijde d p t achterstno he n eva e dekblad.

J.A.Merckens. 4r4fw JAARVERSLAG 1987 Verbetering onzen Ee ; r begunstigers weet onderschrifhe s n i ero afbeeldint e d pda j bi t g bladzijdp o fougeslopenn s ee wa tt graa e7 he man e e nD . di .maait , gebruikt geen zicht maar een 'sikkel'. Op bladzijde 10 staat een moderne maaidorsmachine afgebeeld. Men zou de indruk kunnen krijgen dat de mee-rijdende wagen door het nog te velde staande gewas rijdts natuurliji t Da . k nie t gevalthe . Men moet zich voorstellee d t nda machine bezig is de laatste strook van het gewas te oogsten, iets dat op de uitgestrekte velde V.Se d n n.i zonder slote f hekkeno voorkomenn nka k afbeeldine oo D . n da s gi aan een Amerikaans tijdschrift ontleend. Hartelijke dank voor de aandacht, welke men aan onze arbeid besteedt. de redactie ***

NIEUWE BEGUNSTIGERS (aangemel n augustusi d , septembe oktoben e r r 1988)

Mw Brörens-Clay Gennepstraan Va , ; 2138 t B 2HoofddorS p Dhr E.Bruijnesteijn d BerghlaaV/ , n 281; 213 HoofddorH 2A p Dhr M.Burry, Vliegersplei ; 214n25 C Vij1V f huizen Dhr H.Doeleman, Eggestraat 1; 2151 BP Nieuw Vennep Dhr K.va r Glasde n , Fl.Nightingalestraa ; 21378 t HoofddorD 2E p Mw M.J.de Groot, Bennebroekerweg 327; 213 HoofddorD 2M p Dhr J.Kofoed, Schaapmanlaa ; 218 74 nT Hillegom1V Dhr B.Landman, Wageningenstraa ; 21530 t NieuN 2A w Vennep Dhr C.J. Leeuwenhoek, Maraboestraa ; 1174 t BadhoevedorX 1S p Dhr G.J.N.Lemmers, Weerensteinstraa ; 418 57 t R Hillego2G m Mw A.van Mourik-den Otter, Praam 249; 1186 TV Amstelveen Dhr J.A.Th.Perdaan, Licherstraat 6; 2151 BT Nieuw Vennep Dhr G.J.Schenkel, Oude Kruisweg 53; 2142 EE Cruquius Mw W.Seekles, Nieuwerkerkerstraat 28; 1175 KT Lijnden J.Stokmans Mr M+ r , r.r.7 Strathroy, Ontario, N7G-3H8 Canada Dhr P.Tuik, Jachtlaan 4; 3958 E J Amerongen Dhr M.C. Verkuyl, BR6 Woodstock, Ontario, N4S-7W1 Canada Mw T.Vonk, Schermerstraa ; 21327 t K Hoofddor1Z p Dhr D.Winters, E.Previnairewe ; 215g1 NieuA 1B w Vennep. BESTUURSMEDEDELINGEN

AANWINSTEN t augustume n e Vana st 198i to 198me f7 8 werde volgende d n e artikelee d n naa stichting geschonken:

-doo heee rd r H.Resoort Leeghwaterstraa Hoofddorpt6 : drie gedeeltelijk gedemonteerde kaastonnen; drie gedeeltelijk gedemonteerde weikuipen. * -door mevrouw E.Karman-Ho slaff g Oranjestraa Hoofddorp8 t : drie foto's betreffende het dorsen bij C.van Beem. * -doo t bestuue Maranathhe rd n va r a kerk. Hervormde gemeente Rijk: n naaimachineee ; een voeten bank; twee collectezakken; een psalmboek; een dopvont; twee borde t tekstnme : Maranatha; twee gezangborden; een torenhaan; een vlag en een katheder. * -door de heer P.J.Soeten Oudheusdenstraat 22 Badhoevedorp: een exemplaar 'Postgeschiedenis Haarlemmermeer 1862-1987'. * -door de heer D.Prins Olympiastraat 23 Rijsenhout: eerst ee hoev d stee n e nva 'Buitenrust" (Kavel 1-29) * -doo e heed r r W.de Koning Parklaa Hoofddorp9 5 n : een molenaarsboekhouding. * -door de heer P.J.Millenaar Bonifatiuslaan 245 Hilversum: een exemplaa t familieboehe n va r k 'Het Geslacht Millenaar' deel 1+2; een exemplaar 'Herinneringen aan vader' (A.A.J.Millenaar). * -doo e heed r r C.Lücke Uwe Zwanenburg0 11 g : een exemplaar '25 jaar Eigen Haard' in Zwanenburg. * -doo e heed r r J.Kaslander Draverslaa Hoofddorp8 3 n : een koper-et t Oudhe en Raadhuisva s . * -doo e heed r r O.Groenveld Bennebroekerwe Hoofddorp1 52 g : een vlaszaaimachine. * -doo e heed r r A.Steenwijk Kaagwe Abbenes7 10 g : n MC.Cormicee voet6 k s grasmaaier. * -door de heer T.van Vuuren IJweg 386 Boesingeliede: een aardappelrooimachine voor paardetractie. * -doo heee rd r C.Kolle Kruiswe Rozenburg1 g64 : een kunstmestbak een bloem zeef en een boterwarmer. -door de heer Jos van Andel Kruisweg 311 Rozenburg (Nh): een laarzenknecht; een snijbonenmolen; een schepemmer; enkele huishoudvoorraadbussen; een petroleumbus; een petroleum kan; een emmer en een Shell benzinebus. * -door mevrouw Braakman Beetslaa Hoofddorpn7 : een hand-korenmolen. * -doo heee d r r J.Tamboer, Jonkhee r Pollstraade n va r Nieu1 7 t w Vennep: twee houten pollepels; een mouwenstrijkplankje; een exemplaar gebonden jaargang van 'Eigenhaard"; twee lederen beenstukken e n drie oude drukwerken. * -door de heer H.C.Tesink Dr van Haeringenplaantsoen 19 Nieuw Vennep: een rotan reiskoffer. * Alle welwillende schenkers zegge j weenwi r hartelijk dan1 11 k Hoofddorp september 1988 F. de Jong

KORT HISTORISCH NIEUWS POSTVERZORGING VROEGER Het bezorgen van poststukken in de eerste jaren van onze gemeente verliep niet altijd even vlot viee D .r bestellers moeste voe e nwij t n . Zo'in kthu elkng wijeda k omvatte vierdn elkéé totale d deen eva loppervlakt wisn e tme (18.00 nien e t) altij0ha d waar wie woonde. Zo kon het dan gebeuren dat elk der bestellers een brief achtereenvolgens een dag meenam in de hoop de bedoelde geadresseerde te vinden. Pas in 1868 liet burgemeester Amersfoordt voor een betere postbezorging een voorlopige lijst opstellen *) waarop hij alle gebouwen (vnl. boerderijen) een naam gaf en tevens de kavel-nummers vermeldde waarop het pand stond en de naam van de bewoner. Omdat die kavelnummers vermeld stonden op betonnen kavelpaaltjes bij de betreffende kavels zou dat een verbetering betekenen. Als de poststukken tenminste geadresseerd werden met méér dan alléén de naam en Haarlemmermeer. In die eerste tijd bediende men zich ook wel van andere postbezorgers, zoals blijkt notulee eerste d d t n ui enva werkvergaderin afdeline d n gva g Haarlemmermeee d n va r Hollandsche Maatschappi Landbouwn va j , waari klaagdn nme e ove slechte d r e bezor- e verenigingsdrukwerkjed ginn va g e neme(w s t ovene he di tenminst rt da n aa e drukwerkje andern s ee ging) t evroen to bestellingswijzr Me .e g f zico f ha moeteu ezo n worden overgegaan om er .. .de veldwachters niet verder mee te belasten! Vermoedelijk had burgemeester Pabst, die ook lid was van de genoemde maatschappij, voorgesteld het de veldwachters te laten doen. Er van uitgaande dat die best een kleinigheidje als extra verdienste konden gebruike j toczi hn e nvoortduren p stao d p waree d n i n uitgestrekte polder! * ) Dez* e lijst werd afgedruk t Weekblahe n n Haarlemmermeeri tva d p vrijdao , 0 2 g november 1868; alwee negende rd e jaarganbladt he .n namegSommigva e di nn eva waren bovendien 'voorlopig', omdat de eigenaren niet op tijd konden worden bereike bewonerd n e t s (pachters) zich niet 'geregtigd' voelden zelt to f benaming ove gaane rt . PIETER DE BREUK, een stadsjongen die persé boer wilde worden.

t onderzoehe j Bi k naa geschiedenie d r familie d n esva Garritse Haarlemmermeee d n ni r kwam één, aangetrouwd, familielid opvallend naar voren: Piete Breuke d r . Hij was vaak op belangrijke momenten aanwezig als getuige bij een huwelijksvoltrekking, bij aangiften van geboorte en overlijden, tonen de akten van de Burgerlijke behulpzaas t Standdi wa k j Hi oo . n me blijkt uit gegevens in het Gemeente Archief. Er is nog heel wat van hem overgeleverd en steeds wordt verteld dat hij een buitengewoon aardig man was. * Pieter de Breuk werd op 1 oktober 1835 in de Anegang nr.36 geboren als 3e kind van banketbakker en con- fiturier Benjamin Roelo Breue d f k (Haarlem 1812- 1875) en Elisabeth Maria Noë (Velzen 1811-Haarlem 1894). Zijn vade i 181rme wer24 geborep do e d n ni G ierstraa 23-jarige d zoo s n al t nva e leerkoper Pieter de Breuk en Sara Clementina Brouwer. De geboorte annonce was in het Frans gesteld. De De Breuken behoorden tot de gegoede burgerij en waren al eeuwenlang in Haarlem gevestigd. Waar- schijnlij naae d verbasterinn ms i kee fransn ee n e gva naam ,Breuke e maaD r zijk e rt Londennoo ui n gskcmen. In 1829 bestond het banketbakkersgezin uit vader, moeder dochter1 , zonen4 , dienstbode1 , banket1 , - bakkersknecht en 1 leerling. Pieter de Breuk *

In 1844 nam Pieters vader Hotel Den Burg over, gelegen aan het havenhoofd te Nieuwe Diep. Per advertentie beval hij zich aan bij "de Heeren Handelaren, Cargadoors, Aan- nemers, Scheepskapiteine Koopliedenn ne berichttn t e "hote he t l e"geheeda l a n e l inwendig naar de thans heerschende smaak gemoderniseerd en ingerigt" was. Tussen de jaren 1819 en 1878, de aanleg van het groot Noordhollands Kanaal en de voltooiing van het Noordzeekanaal beleefde Den Helder een periode van grote bloei. De De Breuken profiteerden daar kennelijk van, wan 185n i t 7 wer t logementdhe , mitsgader t daarondeshe r gelegen Texelsche Veerhuis, vergroot. Pieters ouders vierde25-jarign - hu 40 r ne n ee jarige echtvereniging in 1856 en 1871. Ze hadden er ook tegenspoed. In 1844 stierf een zoontje en in 1848 een dochtertje. Van de zonen gingen er drie naar zee. De machinist Abraham stierf in 1870 aan boord van zijn schip in de buurt van Sint Helena. De oudste zoon Adrianus Anthonie, gezag- barkschipn voerdeee n va r , overlee terugreie d p d o Batavi n sva 1872n ai . Kort hierna keerde oudere d n s terug naar Haarlem ongetrouwdn , sameee t me n e dochtee d n e r weduw oudste d n eva zoo haan ne r twee kinderen vestigdee Z . n zic Janswep ho . g26 Pieters vader stierf in 1875, zijn moeder in 1894. Kennelijk hadden ze in Den Helder geen fortuin gemaakt, want Pieters vader liet niet. na s * In 1844 was de 8-jarige Pieter niet met zijn ouders meeverhuisd naar Den Helder. Hij werd verder opgevoed door zijn kinderloze oudoo -tantn me aas-BrouwereM n aa e di , het Spaarne nr.18 te Haarlem woonden, (links van het Teyters Museum). Op Spaarne 14 woonde een achterneef van Pieters vader, de zijde- en garenwever Johannes de Breuk. volkstelline d j Bi n 184gva 9 werd genoteerd: 1. Maas, Cornelis, geb. 1790 te Haarlem; geref.; Korenmolenaar. . Brouwer2 , Anna, geb.179 Woubruggee 4t ; geref.; zonder beroep. Breuke D . 3 , Pieter, geb. 183 5Haarleme t ; geref.; Schooltee ringl . Abusief alhier gebragt, zijne ouder st Nieuw wonehe n eaa n Diep. Verde rdienstboden 3 woonde : in g nno geref.1 , doopsgez.1 , ned.herv1 , t moen .He ee t welvarend gezin geweest zijn. * Van Pieter is ook overgeleverd dat hij persé boer wilde worden. Kennelijk werd hij aanvankelijk tegengewerkt. Maar tenslotte niet door zijn oom en tante Maas. Cornelis Maas koch n 185i drooggelegds t pa 5e land n di voom ehe rHaarlemmermeerpolde n e r liet daa 185n i r boerderin 6ee bouwenp o j . (PP-19,20,21 bunde0 6 : r voo 27.100,-ƒ r ) * t Nieuwhe n eaa Die t gaan he komep n ee ns tij e e bewonern di dwa nva n I bezoekern se s van Texel. Ongetwijfeld heeft Pieter bij bezoeken aan zijn ouders heel wat over het t einzijn he eilanndva t leve bezochtto k groo n du oo ngehooree zo t t j liefhe Hi . n -de hebber en een trouw bezoeker van Texel zijn. De polder Eierland op Texel werd in 1835 drooggeleg goln de d toe s modernal goen ne d geleid landbouwgebied grone D . d behoorde aanvankelijk toe aan de Sociëteit van Eigendom en werd bewerkt door zetboeren. Waarschijnlijk ter voorbereiding op zijn bestaan als boer trok Pieter er naar toe. Hij wa185afdelinn e d s va t n 4185to va g 6d Eierlanli deHollandscheMijn dva Landbouwn va . . In april 1859 liet Pieter de Breuk zich vanuit Den Helder inschrijven in De Meer op het nieuwe adred n esva boerderij (PP-20), "zonder middele bestaan"n nva decembe 1 p O . r 1861 werd hij opnieuw op dit adres ingeschreven, nu als landbouwer. Hij was toen 26 en kennelijk capabet bedrijhe m e leident o fl . * In Eierland moet hij kennis gemaakt hebben met de familie Garritsen, want vanaf zijn vestigin Meee D gn regelmatigri n vonee r de e 'overloop' plaatfamilie d lede n n seva n va Garritsen van Eierland naar De Meer. *** DE GEBROEDERS GARRITSEN De twee gebroeders Garritsen, Gerrit Jan (geb.1802) en Hendrik (geb.1814) en ook hun vrouwen Adriana Kievit en Maatje Moolesteeg waren landbouwpioniers van het eerst r geweesteuu . Gerrit Jan Garritsen kwam in 1832 naar Eierland. Hij behoorde tot de allereerste groep zetboeren. Van hem is bekend dat hij, net als de andere zetboeren, transporten voor de Sociëteit verzorgde j brachHi . t o.m. tonne muntgeldt arbeidernme e d betalene m t o ,t sui , vahavee nd n naa nieuwe d heern ee le s karwepolderwa zware t di i He . e tonnen over de dijken en door de duinen te slepen. Later werd hij pachtboer. Van 1850 tot 1865 pachtte hij de koren- en pelmolen bij De Cocksdorp. Hij moet een aktief man geweest zijn Ned.Herv.kere .d bou e Korn d wa va n t Cocksdore D n ki p wer j kerkraadsliddhi . Later Holl.Mije commissied e d n Landbouw n i n va kere j d va n . hi e kn t sva za 184n I . 0 trouwde hij op Texel met Adriana Kievit. Adriana was de zuster van Cornelis Kievit, de opzichter en allereerste zetboer van Eierland. Ze werden in 1810 en 1813 op een boerderij in de Dorpsstraat van Stellenclam op Goeree Overflakkee geboren. Hun ouders Arie Kievit en Maria den Hollander hadden zich toe e aangedijktdaas d npa n i r e polder Eendragt gevestigd Kievittee D . n stamden uit een geslacht van welvarende boeren uit Goedereede. Cornelis was in 1834, op 21- jarige leeftijd, vanuit Ouddorp naar Texel getrokken om voorbereidend werk voor de Sociëtei Eigendon va t mverrichtene t j werHi . d door zijn werkgevers zeer gewaardeerd en had volgens overlevering behoorlijk de vrije hand bij het aantrekken van werknemers voo nieuwe d r e polder Eierland manne4 n 183I 16 . e n 8d t Ouddor zelfn ui ware 8 va s 3 r ne p afkomstig. Het moet een hele aderlating voor die plaats geweest zijn. Uit het huwelijk van Gerrit Jan Garritsen en Adriana Kievit werden 9 kinderen geboren, waarva volwasse5 r ne n werden: Reintj 1842n ei , Ari 1843n ei , Mari 1844n ai , Hendrik in 1845 en Cornelis in 1850. Hun namen werden in mooi handschrift genoteerd in een fraaie, in leer gebonden, bijbeltje met zilveren sloten. Het is hetzelfde bijbeltje dat Reintje later mee zou nemen naar Nieuw Vennep en waarin zij de namen van haar eigen kinderen zou noteren. Van de vijf Garritsen-kinderen trokken er drie naar De Meer; van de andere twee weer kinderen. De Garritsen stonde Texep no l beken groos dal t liefhebber paarden sva n vooran va l bonte en van jagen en stropen. *** 8

NAA E MEERD R . Hendrik Garritsen Hzn. was de eerste Garritsen die naar De Meer trok en al vóór 1860 186n I . 8 keerd toee ed n 24-jarige boerenknecht terug naa trouwee t r r Texee m no l met de 22-jarige Cornelia Jacoba van Schagen uit Amsterdam. Het paar vestigden zich in De Meer, waar Hendrik in dienst was bij Antonie Neelemans op de hoeve 't Huis de Woerd' (EE 30) aan de Aalsmeerderweg. Kort na hun huwelijk stierf Hendrik (11.11.1868). Pieter de Breuk tekende de overlijdensakte. Hendriks weduwe ging terug naar Amsterdam. *** Pieter de Breuk had kennelijk de band met Texel aangehouden, want op 9 april 1863 trouwde hij er op 27-jarige leeftijd met de 20-jarige Re'mtje Garritsen, oudste kind van Gerri Garritsen Ja t Adriann ne a Kievit t huwelijHe . Burkn werDe g n voltrokkendi . oudern Hu s leefdeReintjen e g nno s ouders waren aanwezig, evenal vadee Pietersd n va r . Pieters moeder was afwezig, maar Pieters vader verklaarde dat "haar toestemming gevraagd was geweest". Wat haar antwoord was vermeldt de akte niet. Op 25 april liet Reintje zich op Texel uit- en in De Meer Inschrijven. Ze vestigden zbh op de dan nog naamloze boerderi Sloterwee d n aa j g (PP-20), waar Piete l eniga r e jaren woonde.

De 'Reintjes Hoeve'(op PP-20) in 1880. Het paar links is Pieter de Breuk met Reintje Garritsen bane d kp . O recht s wellich moedee td Pieten rva haat rme r (schoon)dochter en kleindochter e voorgrond p O . d waarschijnlijk tweet zonehe n Pieten i va n n e r bovenraam zijn dochter. * In maart 1864 stierven oom en tante Maas vlak na elkaar. Ze moeten rijk geweest zijn. Hun memories van successie vermelden een schier eindeloze lijst van bezittingen w.o. de molen 'De Adriaan' aan de papentorenvest en natuurlijk "eene bouwmanswooning met stallen, karnhuis, dagloonerswooningen,enz..., benevens diverse landerijen, uitmakende de kavels 19, 20, 21 van de sectie PP, afd. Beinsdorp aan de Sloterweg bij den Venneperwe Haarlemmermeer.e gt . gescha 58.865ƒ p o t . Deze boerenplaat eigen i s si n gebruik." Pieter erfde Anna Brouwers deel in de boerderij. De andere helft van het geschatte bedrag moest hij uitkeren aan de erven, hetgeen hij deed. Verder erfde hij nog ƒ 5.000,- en een aantal persoonlijke bezittingen van zijn oudtante. De rest van haar bezit ging, op wat legaten na, naar de vijf kinderen van haar zusters Sara Ctementina- en Elizabeth Brouwer. Pieters vader erfde dus ook een aardig bedrag, waarvan bij zijn dood niets over was. boerderie d 186 a t n naa e t 4da blijks d ms He pa j 'Reintjedu t s Hoeve' kreeg. In het gezin De Breuk-Garritsen werden 6 kinderen geboren: Benjamin Roelof in 1864, Adriana Wilhelmina in 1865, Gerrit 1867n i n , Ja Corneli 186n si 8 jaa(din eee r later overleed), Cornelis in 1870 en een levenloze zoon in 1877. Verdrietig beroepsmilitair s t Gerrial da n s Ja t wa voon he r , gelegerdn i Kampen, daa n 188i rmiltvuun 5aa r overleed j werHi . n i d Kampe loden ee nn i nkis t begraven; late Hoofddorn i r n pi l het familiegraf herbegraven. Reintje Garritsen op oudere leeftijd

Reintje zelf stierf in 1892 op 49-jarige leeftijd. veee stadi p o ln p ma gingPiete n t 'glazen Breu,e ee he d r b.vs n i kwa . ' wagentjej Hi . was niet groot statign , ee maa l ewe r verschijning altij d soorn ha dee j t Hi zijde. n schip- perspetj . Reintjeop e droe t gkapje wi altij n .dee Volgens t moeilijoverleverin aardigwa g norn n er ke j see hi j ,karakter s zi maagd wa ha r . Hoofddorp t o gezi s He nwa nie n Nieup e o t w Vennep georiënteerd t familiegraHe . f (eerste klasHoofddorp.n i s i ) t geziHe n ging altijd naa doopsgezinde d r e ker Hoofdn ki - dorp, ofschoon ze Ned.Hervormd waren. Pieter de Breuk was een zeer aktief lid van de gemeenschap. Van 1870 tot aan zijn dood in 1911 was hij, behoudens twee korte tussenpozen, lid van de gemeenteraad. Jarenlan j ambtenaahi s Burgerlijke d g wa n va r taneS zetten de r voo Rijksbelasingens ' r . Bij de familie Garritsen op Texel was hij bijzonder populair. Als hij op bezoek zou komen, om b.v. te jagen, verheugden de nichtjes, die niet bepaald verwend waren, zich lang van te voren op zijn komst. Hij nam altijd zulke mooie geschenken mee. De De Breuken moeten ook heel gastvrij geweest zijn. Heel wat familieleden van Texel logeerden op Reintjes Hoeve; trouwens ook later in de tijd van zoon Ben. * Behalve zijn vrouw Reintje haalde Pieter de Breuk nog een aantal Garritsen naar de Meer (misschie andereng nno ,nie s i maa t t onderzocht)da r j volgdHi . e kennelijn kee vast patroon zochn e j plaatsn vin zeln Hi p .ee to ghe f . *** ARIE GARRITSEN Arie Garritsen, Reintjes oudste broer, kwam in 1865 op 22-jarige leeftijd als boerenknecht naar Reintje i 186s me 28-jarigHoeve7 e 1 d trouwd 3 t p me O . j ee hi weduw e Alijda ('Da') Bulk, landbouwster op 'Bij 't Dorp" (I-26) bij Kruisdorp. Het huwelijk werd voltrokken door burgemeester Amersfoordt. Piete Breue d getuigers kwa . Aries ouders kwamer ne van Texel voor over. Al gauw verhuisden zij naar de hoeve 'Ons (waar) Genoegen' (RR 19) aan de Sloterweg, waar de kinderloze Da reeds op 5 december 1869 stierf. Ze werd begraven in het familiegraf van de De Breuken. Haar memorie van successie is een momentopnam bezatee Z . n o.m paarden3 . varkens2 , koeien4 , vaarsen4 , kalveren3 , , 1 gei enign e t e kippen totaln Hu . e bezit werd gescha 3.704,-ƒ p o t . Aangezien Arieƒ 3.400,- geleend had van zijn ouders en er wat rekeningen uitstonden o.m. bij de ge- neeskundige in Oude Wetering, bedroeg Da's erfenis maar ƒ 90,53. Binnen een jaar, op 14 oktober 1870, hertrouwde Arie met de 21-jarige Maartje van de Geer. Dit keer kwamen Aries ouders niet over, maar Pieter de Breuk was weer getuige. Van Maartj ziene t m o ,bekens e knai e s zic z pt hwa dda noga mooip o l voeldg eer n ee kleren gesteld was. Maartje was een jaar tevoren met haar moeder PietertjeHendrika Langerak (1816-1896), stiefvader Maarten van der Horst (1810- 1886), zusters Josiena en P ie en broer Jacob 10

vanuit Nieuwveen naa Meee D r r verhuisd. Haar zusters ware l eerdena r getrouwdt He . gezi zicd Vijfhuizen nhha i n gevestigd (E-9 ;n 1882i : 'Ons Genoegen"). De Van de Geers woonden eeuwenlang in Nieuwveen. Maartjes vader Gerrit was er wagenmaker en veehouder geweest. Maarten van der Horst was ruim 35 jaar geneesheer en gemeentearts in Nieuwveen geweest. Hij werd op 12 januari 1810 in Nieuwkerk aan de IJssel geboren als zoon van de Gemeenteontvanger Sebastiaan van der Horst en Sophia Dordrech n i Bos j hi 183n I . d 2ha t examen voor heelmeester gedaa 183n i n n3e in Haarlem examen voor vroedmeester j studeerdHi . geneeskundigee d o.m n aa . e school in Alkmaar. Hij werd genees-, heel- en vroedmeester te Egmond en in 1833 als zodanig aangesteld door de gemeente Nieuwveen "op een Jaarlijksch tractement van Eenhonderd Guldens" jaan rEe . late vermeerderinm r o vroel a j ghi tractemenn gva verbann i t t dme trouwplannen. Óp 16 december 1834 trouwde hij te Nieuwveen met Geertruida Albertina r Moer typischn de Muyj kwaee n Zi . t va smui e artsen familie. t echtpaaHe r kree kindereng7 , waarva jon6 r gne stierven mevrouHorsr k de Oo . n t wVa stierf jong, in 1853, op 40-jarige leeftijd. De familie Van der Moer leed aan tbc. Alleen de zoon Sebastiaan werd volwassen. Hij studeerde medicijnen in Leiden en promoveerde daar in 1868 summa cum laude. Var Horsde n t moetriesn ee t t gezinsleven gehad hebben. t gemeentebestuuhe t Me j nogahi d l ha reen s ongenoegen betalee . ovet bv e , d r n belasting en ove plannee d r t samenvoeginnto gemeentee d n gva n Nieuwvee Zevenhovenn ne n I . 1851 wenste hij zich niet te houden aan de door de gemeenteraad gemaakte instrukties voor gemeenteambtenaren. In 1852 werd hij als gemeentearts ontslagen. r Horsde n Vat Geewaree Va nd n e r n kennelijk bevriend waree Z . n tenminste wederzijds getuig j geboorteaangifteebi kinderenn nva .

HUWELIJK Geee Gerrid n r stierva t 1868n i fklei n nEe . jaar later vestigden zijn weduw Langerae ePi k en Maarte r Horsde n t nva zich , ongetrouwd Vijfhuizenn i , poosjn Ee . e jun 7 later1 i p o , 1869 werde j doonzi r burgemeester Amersfoord Hoofddorn i t p getrouwd. Getuigen waren, behalve Pie's broer en schoonzoon, veldwachter Flipsen en conciërge Legel. Wa jarigt9 5 dez n ee e leeftij 2 twe5 p eo d bewoog nieuw e zicd n hi e polde vestigee t r n is een vraag. Was het de wens een nieuw leven te beginnen en zo de dorpsroddels te ontlopen? Vast staa t Maarter Horsda tde n t nva t zicgroo hme t enthousiasm zijn neva taak van stiefvader en -grootvader kweet. Pie's kinderen en kleinkinderen bewaarden hun hele leven goede herinneringen aan hem. Vooral Maartje was zeer aan hem gehecht. t haaTo r laatst verhalee z snid kha n over 'haar vader', daarmeHorsr de n t ebedoelendVa . Var Horsnde t vestigde zic geneeshees hal praktij d apotheeMeere e d ha D j n n ki e rHi . k aan huis n 187I . 2 wer j benoemdhi t gemeenteartsdto . Pie Langerak was haar ongetrouwde kinderen snel kwijt. In 1870 trouwde behalve Maartje ook Josiena en wel met Marcelis de Jong. Ze vestigden zich op Josiena Hoeve in de Waarderpolder. Josiena stierf daar in 1881 op 33-jarige leeftijd, 6 jonge kinderen nalatend. Geee Jacod n r Trouwdbva Hoofddorps e d n 187ei t 1me e r SluijsTrijntjde j n Hi .e va werd landbouwer en woonde in de hoeve op C-5, die 'Trijntjes Hoeve'werd genaamd. Het gezin had weinig geluk. Het kampte met slechte gezondheid, hoge kindersterfte en slechte bedrijfsresultaten. In 1886 verkochten Jacob en Trijntje hun hele hebben en houde begonnen ne kaashanden nee deGierstraan i l Haarlemn i t werdee Z . eerstee nd n va generatie3 n s kaashandelare Haarlemn i n . Eigenlijt Trijntjzaae he d s ke edi kwa flinks dreefwa j . j goeJacoZi .bi t d bza wee r buiten voo winkele d r j stierHi . 1895n i f , 50 jaar oud, waarschijnlijk aan tbc. Pietertje Hendrika van de Geer trouwde in 1874 met Pieter van Leeuwen, landbouwer, later buizen fabrikant te Zwijndrecht. *** Arie Garritse Maartjn Geee ne d n r begonneeva huwelijksleven nhu 'Onp no s (Waar) Genoegen' (RR-19). Hier wer t eerstdhe e kind Adrian 187n ai 1 geboren l spoediA . g verhuisden ze naar Buiksloot, waar Arie akkerbouwer was. Het tweede kind, Gerrit, kwam daar in 1874 ter wereld. Ze hielden het er maar twee jaar uit. In 1876 vestigden zij zich in Vijfhuizen in of naast het huis van de Van der Horsten. Er volgden nog 4 kinderen: Pietertje Hendrika in 1879, Rijntje in 1880, Gerrit Jan in 1884 (jong gestorven) Josinn e a Johann n 1885ai . De REIOTJES HOEV gebouwE, 185n i dSloterwegsektie 6p d o n kaveP eaa P 0 l2 . (foto eigendom J.de Breuk) 12

Waarom Aries gezin zich bij de Van der Horsten vestigden is niet bekend. Misschien konde zice z n h niet handhave r Horstede n n zonde f omgekeerdnVa o e d r . Mogelijk ware elkaae nz r wederzijd r Horst steunde sto n ginn t e werVa .g d sukkeledou t nme zijn gezondheid. Vast staa t Arida te geen succesvolle boer was. Zijn beroep werd veranderd van landbouwe arbeidern i r . Zijn dochter Adriana herinnerde zic periode hdi haan eva r leven als een moeilijke; ze waren arm. In 1886 stierf Van der Horst in het harnas, in Vijfhuizen. Zijn weduwe, die buiten alle gemeenschap van goederen met hem getrouwd was, erfde, na een huwelijk van ruim 17 jaar, de meubilaire goederen en wat huisraad ter waarde van ƒ 400,-. Zijn zoon Dr. Bas van der Horst, chirurg te Amsterdam, erfde de arbeiderswoning met 2219 m? grond, gescha 400,9 15 p -, verdeo t paardee d r rijtuigenn ne boekee d , apotheekn ne , Russische en Poolse obligaties, vorderinge patiëntep no 900,-ƒ nè , enz. , alles same n19.745,89ƒ . Toch blee Langerae i P f k niet onverzorgd achter .financiëln Misschieee r e s e nregelinwa g voor haar zele getroffez fd geldha f n.o Volgens overleverin tenminste z n gko e blijven leven als een dame. Als ze zin had bestelde ze een rijtuig om uit rijden te gaan. Ze verhuisde naaruin mee r burgerhuis, Lange Raamstraa Haarlemn i 2 t .

WINTER VAN 1890 Arie en Maartje wilden toen ook naar Haarlem verhuizen om er een melkwinkel te beginnen in de Korte Zijlstraat. Arie stierf echter plotseling op 12 november 1890 tijden verhuizine sd pleurismaan s gaa wa rj vieHi . r dagen ziee d k n i geweest s wa t he , beruchte koude winter 1890/91n va , toe wintee nd l heea r l vroe Pasea gn invier ne n e l nog ijs op het Spaarne lag. Maartje bleef in benarde omstandigheden achter. Ze werd geholpen door familieleden. Kees van de Geer, kaashandelaar van de 3e generatie, kan ziclevendig no h g herinnere j elk hi pakjn ee ee wee et nho namenme k s zijn vaden ee r bezoekje aan zijn oudtante Maartje bracht. Bij de gezellige onderonsjes kreeg hij altijd een beschuitje met geraspte kaas van haar. Pas veel later realiseerde hij zich dat dit lekker t zijui s n vaders pakjes afkomstig wasMaartjek Oo . r s de stiefbroe n va s Ba r Horst hielp haar. Na zijn dood liet hij haar een lijfrente na. Maartje bleef zich ondanks alles vooral voor haar uiterlijk interesseren hogp o et leeftijTo . d blee kokete z f e Z . ging alleen de deur uit als ze mooie hoedjes en handschoenen droeg. Ze had uitsluitend zwarte lakschoenen, "want ze was van goede komaf". Ze hertrouwde in 1893 met Kornelis Verhulp, die in 1848 in Oud Beijerland geboren werd en als klein kind met zijn ouders naar De Meer gekomen was. Ze koeieneerde hem en was onaardig. Hij was een aardige, vriendelijke man, die wel waardering kreeg van zijn stiefkinderen en -kleinkinderen. De dochters moesten zo snel mogelijk een dienstje zoeken. Zoon Gerrit was dol op paarden. Daarom wer j verhuizerdhi . Jarenlan j koetsiehi s gj verhuizingewa bi r n naar Duitsland. De drie oudste dochters trokken naar Umuiden, toen een 'boomtown'. Hun pfoniersbloed verloochende niete nz vondee Z . r allne e drie spoedi mann gee , trouwden jon kregen ge n het alle drie op hun eigen manier moeilijk.

IJMUIDEN In 189 Adrians 3wa eerstee ad trouwdee di , t Bernardu me ,Kolk e d verloofs n Al . sva d meisje werkte ze in een café. De eigenaar werd handtastelijk en toen ze blijk gaf daar niegedienn va t zije dt n straa p wero e dz t gezet troe Z .k j haavasbi n ri t aanstaande, iets wat toen als zeer onfatsoenlijk gold. Bruid en bruidegom gingen in de tilbury be- zoekrijden in De Meer. Adriana droeg haar trouwjapon, terrakleurig met een kanten kraagje. De dag was zonnig en de jurk verschoot, behalve onder het kraagje. Ook belandde ze die dag bij een stoeipartij in de rozen, dus op de grote dag zag de jurk er niet nieuw meer uit. Voor haar man werd ze RK en kreeg een groot en aardig gezin. Van de Kolk had steeds pech. Door veranderende economische omstandigheden moest j velhi e male zijn ni n leven andere werkzaamhede t veen me lzoeken j vindingrijkheihi t wa , d deed. In 1899 trouwde P ie Garritsen met de zeevishandelaar en reder Jan van Vrede. Van Vrede zou, volgens de familie dan, ooit één van de rijkste mannen van Umuiden geweest zijn j verlooHi . r alle drane sd weern k aa verslaafd s , wanwa j hi t . Alcoholismn ee s ewa wijd verbreid kwaa Umuidenn di t hane werd He .d n di gewerkt doo t systeehe r n mva 13 afrekene café'sn i n t latewa , r verboden werd bleee Pi . f dezn eaa moeilijk t to n ema het eind van zijn leven trouw verzorgen. Na zijn dood is ze nog een tijd huishoudster gewees j boebi t r Kofoe hoevp do e Bornholm kreee Z . g drie zonen waarva r twene e volwassen werden. * Rijntje trouwd t politieageneme t Nicolaas Edciu kreen se kinderens gze politieagene D . t verdiende weinig. Unifor grotn me e snor hielden veel familielede afstandn ee p no . * Gerrit Garritsen trouwde t Annlaame ta Mari Koninge ad j eindigdHi . e zijn loopbaan als verhuurder van handkarren in de Brouwerstraat in Haarlem. Hij was toen een sbrdige, nonchalante man. Zijn verdiende geld gooide hij in pannen en dozen. Briefjes van duizend borg hij onder zijn matras op. Later zijn zijn nabestaanden op zoek gegaan. Het meeste geld was toen verlopen. De familie geneerde zich nogal voor hem: "Wie verhuurt er nou handkarren?" j stierHi . f kinderloos. * De jongste, Josje, huwd Duitsee ed t laarme t Paul Helmuth Radisch, graveu j Enschedébi r . Op zijn gebied heeft hij nu een wereldnaam. Ze stierven kinderloos. * Aries nageslach mannelijke d n i s i t e lijn uitgestorven , vrouwelijke maad n i r e lijn talrijk. Slechts één van hen is De Meer trouw gebleven. Teken des tijds, hij werkt er in het bedrijfsleven, maar geeft de voorkeur te wonen in de duinen van Zuid Kennemerland. Hij is ook de enige nazaat van alle Garritsen, die Pieter de Breuk naar De Meer liet komen, die nog wat met De Meer te maken heeft. *** OOK NAAR DE MEER Reintje Garritsen, dochte Hendrin va r k (zie blz.7) arriveerde D n i jaa1867d n e4 i 1 ou r , Meer were hervZ s . dal . dienstmeid ingeschreve j Pietenbi Breuke d r n va , . lateJ j bi r Wijk, opO-29 187n I . 8 tro terue z k g naar 0 jaa3 re e trouwet d r t e Texe me nm o l oude landbouwer Joos Graafe d t . Terun gi De Meer lieten ze zich inschrijven op O-18. In hetzelfde jaar werd een zoon, Peter Hen- drik, geboren. Later emigreerden zij, waarschijnlijk same t Reintjeme n s ouders, naar Amerika (1880). * Hendrik (Hein), Garritsen, Reintjes middelste broer, kwam in 1875 naar De Meer, waar hij inwoond j Pieteebi Breue d r PP-20p o k n I . 1876 t Marijtjtrouwdme j ehi e Roest ui t Rijne Alphe d niee di n ,t naa gehee l onbe- middeld was en werd pachter van hoeve 'Bid en Werk', gelegen op PP-18 (nu 'Berkenhof genaamd) Reintje,e d vla j bi k s Hoevet Ui . t huwelijdi k werden geen kinderen geboren. Hein was een ijdele man. Hij ging als heer t he s gekleedwa l aank a pa ,altij d n ha ,d ee vaak met afwasbaar plastron en voorgeknoopte das. Hij was een groot liefhebber van jagen en honden. Zijn honden waren afgeriche d t Texelsche Courant van hem naar de familie De Breu brengene kt j beza bepaalHi .n ee t d soort humor l gewaardeerwe , d door zijn neefjes. Zijn neefje Kees Garritsen, vanuit bezoekp o m Texehe , j kreebi l goede gd e t randschrifhe gulde" e d e raa n : ndme va t vingere d t ons'n i krijgene me st , j 'Gozi d , 'Hein' Garritsen. 14

dan zou hij het wel redden". Grote hilariteit thuis. Echt weer iets voor Hein om zo iets te zeggen. Toen Hein ging rentenieren wilde Kees' vader, Gerrit Jan Garritsen, werkzaam op 'Vianen' in Eierland, dolgraag de pacht van zijn oom overnemen. De De Breuken deden nog eenmaal erg hun best om een familielid naar De Meer te krijgen. Tevergeefs. De eigenaar gaf de voorkeur aan een streekgenoot. Hein nam op zijn manier wraak. Het laatste jaar zaaide hij uitsluitend mosterdzaad. Hein en Marijtje lieten een burgerhuis bouwen om hun oude dag te slijten. Hij stierf in 1923 jaa6 ,7 r oudn 1924i j ,zi jaa4 ,7 r oud. * Reintje t laatstEelmahe s enwa familieli Texel n Breukee dt va D naa da e , d r n kwam. Zij was de jongste dochter van Reintjes jongere zuster Maria en Arie Eelman. Het gezin Eelman had zijn geluk gezocht in Nieuwe Niedorp. Hier stierf Arie al na enkele jaren. opgroeiend8 Mari t ame e kinderen achterlatend. Maria keerde terug naar haar geboorte-eiland. Haar jongste broer Cornelis ving haar op. Ze mocht in één van zijn arbeiderswoningen trekken. De kleine Reintje had een kromme rug en gaf problemen. 188n I 6 name Breukee nD t lastignhe e naakine drme huis t blee He .r dri e f e jaarn I . 1899, 20 jaar oud, kwam ze terug. Ze nam de huishoudelijke taken van haar overleden tante waar. Ze is lang in Nieuw Vennep gebleven. Later ging ze terug naar Eierland, trouwd t Teu Braven me nde r e kreen ne zoonn géé . * vije d O f n pkindere va Texe s Gerrin wa lGarritsenva n Ja t Adriann ne a Kievit alleen Cornelis jongste d , e zoon, achtergebleven j werktHi . j zijebi n ouder hoevp so e 'Leiden' aaPostwege d n n 187I . 4 trouwd 23-jarigp o j hi e e 21-jarige leeftijd t dme e Martje Kooge meisjn LapD ee t , .eui Cornelis1 ouders vertrokken naar Den Burg om te gaan rentenieren. Adriana stierf daar in 1879 jaa8 6 , rgelukki n oudee a ,n g huwelijjaar8 3 oude n D . ekva Gerri keerdn Ja t e terug naar de hoeve 'Leiden' en stierf daar in 1880, 78 jaar oud. Ze hadden er warmpjes bij gezeten. Behalve goederen bezaten ze geld, dat aan de kinderen was Pieten uitgeleen aa Breuk e k d r oo .n de * Van de drie volwassen geworden kinderen van Pieter De Breuk en Reintje Garritsen trouwde de jongste zoon, molenaar Cornelis als eerste, in 1897 met Petronella Wilhel- mina van Tol. Uit dit huwelijk werden twee dochters geboren: Reintje en Neeltje. Van Reintje zijn oudste kleinkind, heeft Piete Breue d r k veel plezier beleefd. Dochter Adriana Wilhelmina trouwde in 1890 met Berend Hassink, adjunct sluismeester aan de Amstel. Ook uit dit huwelijk werden twee meisjes geboren. Adriana was niet sterk en stierf jong. Kort erna stierf haar man. De twee meisjes werden door vrienden oudern vahu n s grootgebracht. *REINTJES HOEVE' In 1900 werd Reintjes Hoeve verkocht aan een buitenstaander verstandhoudine D . g tussen de nieuwe eigenaren en de De Breuken was altijd uitsteken veen de l later hebben Bens zonen de boerderij terug kunnen kopen.

Cornelis de Breuk en Petronella Wilhel- mina van Tol; huwelijksfoto 14.11.1894. 15 De oudste zoon bleen j zijBe ,bi fn boerderie vaded p o r j werken j bleeHi . f heel lang ongetrouwd stamvadee d j . hi Toc u hzo r wordehuidige d n Breukee nva e D Meer e D n i , want tenslotte, op 44-jarige leeftijd, verloor hij zijn hart aan Bastiaantje den Hartigh, een weduwe met twee kinderen. Hij trouwde haar in 1909. De huishoudster Aaltje Schutter verdronk zic t wanhoo ui hsloon ee tn i pachte t huishe r . t huwelijdi t Ui k kindere s zoudeze g nno geboren worden. Allee oudste nd e tween Ja , en Pieter heeft Pieter de Breuk nog meegemaakt. Piete Breue d r k decembe1 stier3 p o f Reintjee r d 1911 p o jaasd 6 , 7 Hoeveou r .

Benjamin Roelof de Breuk, naast de Reintjes Hoeve in 1905. * Ook na zijn dood bleef de Reintjes Hoeve nog lange tijd een gastvrij oord voor de familie op Texel. Zijn oudste kleindochter Reintje Stijger-D heeg t no wa l n e ka Breuk , nu ,0 9 ove e d r herinneringen aan haar grootvader ophalen. De Reintjes Hoeve was prachtig; er waren heen vruchtbomeee l s mooiwa r ee tuinn ne gine Z . g veet haame lr grootvade stapp o r , met paard en wagen of naar zijn neef in Arnhem, en vooral naar Texel. Ze logeerden familie d da j nbi e heen Drosee l e grotdi , e winkel had benadruke .Z een g t haano stda r grootvade vreselijn ee r k aardi wasn gma . Er is nog steeds kontakt tussen de bewoners van de Reintjes Hoeve en de familie op Texel, maa voele di rr niete t s meer voor zic vestigee ht Haarlemmermeere d n ni : "veel drue t k daar". ***

Met dank voo medewerkine d r Reintjn gva e Stijger-D Breue d e n e BreuNieukt Ja n wke Vennep; Dirk Dro e Brummenst ; Kees Garritse Marthn ne Reyen ae r Zijm-Garritsee nt Den Burg; Nel Garritsen-Koorn te De Cocksdorp; Marretje Seeder-Garritsen en Kees va Geee nd e Haarlemt r Wijnekus-Val Ne ; r Kol nde e Driehuis kt voortn E vee.t sme l dan Suzn Zijverden-Van kaa eva n Reeuwijk steedj raat mi daan e sdme r e zijd di d,te e stond.

J.C.van Vrede-v.d.Hoeven 16

VERRASSENDN EE E ONTDEKKIN PLANTENGEBIEP GO D

Er is de laatste tijd veel te doen, niet alleen in onze gemeente, maar ook landelijk, over het bewaren en verzorgen van oude begraafplaatsen. Onze oude openbare begraafplaats te hoofddorp (naast de Hervormde kerk) heeft ook al op menige vergader-agenda gestaan o.a d verzoe n Culturele ha ee .d t n Da .kva e Raad Haarlemmer- meer aan de plantendeskundige C. Gelijn tot gevolg, om het bomen- en struikenbestand van deze begraafplaat e inventariserent s . Deze kwam opzienbarendn daarbiee t to j e ontdekking, die hij in het hieronder volgende rapport vastlegde. Als Stichting zijn wij hiermede zeer gelukkig omdat daaruit blijkt dat het behoud van de begraafplaats, uit het oogpunt van cultuurwaarde, nog belangrijker wordt door de aanwezigheid van een unieke en waardevolle collectie bomen. iWr^t RAPPORT Op verzoek van de sectie cultuurconservering van de Culturele Raad Haarlemmermeer, bracht ik een bezoek aan de oude begraafplaats te Hoofddorp teneinde het daar aanwezige bomenbestand te inventariseren.

Een blik op de begroeiing van een gedeelte van de Openbare Begraafplaats aan de Hoofdvaart-oos Hoofddorpe t . 17

De begraafplaats tel een aantal fraaie en soms zelfs zeldzame bomen. Vermoedelijk is t materiaahe l gelever beste d n ed va boomkwekers doon éé r , gezie t bijzondernhe e sor- timent.

De meest opvallende is: Ginkgo biloba, een naaktzadige, bladverliezende boom. De boo ms inheemi mete5 2 Chinn t i s r to s lan wordhoogn 0 ae on d2 kwan n i e t, mn i 1730 vanuit lans Japaon d n ni (Utrecht cultuurn i ) . De boom heeft typisch waaiervormig blad. Het meest opvallend zijn de bustevormige verdikkingen stame d Japap n I o . n dezekenn me t boom goddelijke eigenschappen toe. Vrouwen die kinderloos zijn, bidden bij deze boom om vruchtbaar te worden. De bomen in Hoofddorp hebben schitterende stammen en zijn van een unieke kwaliteit. Ik ken ze van die kwaliteit alleen van de buitenplaatsen Gooilust en Gravenland. In de oge dendrologen nva andern ne e kenners zijn deze bomen unieke exemplare niee ndi t verloren mogen gaan.

Taxodium distichum, een bladverliezend naaldhoutgewas.

De boom mete 0 wordmoerascypresn 4 t ee r to ts i hoog t He . booe D . minheems i n si t zuidehe n zuid-oostene Verenigde d n va n e State kwan ne m164n i Engelann i 0 n di cultuur. Deze boom is vrij zeldzaam op de klei! We zien hem in beperkte aantallen in Aalsmeer (vanouds een boomkwekersgebied). Ook komt ze nog sporadisch voor op oude buitenplaatsen aan de Vecht. Hoofddorn I p staa prachn ee t t exemplaar.

Gleditschia triacantha, de valse christusdoorn. Een boom die tot de familie van de vlinderbloemig mete0 4 et rto behoor hoo5 groeienn 3 ka gn e t .

De boom is inheems in het noord-oosten en centraal Verenigde Staten en kwam in 1700 in Engeland in cultuur. De boom komt in west-Nederland sporadisch voor. Er ston Aalsmeen di moon ee r i exemplaa oude d j e bi rtui n bouw school, maar deze booms i helaas gesneuveld bij de bouw van het postkantoor. stern ee ks i gedoomd t He e onrecht n boomte e di naa,e ed m christusdoorn kreegp O . de begraafplaats staat een prachtig exemplaar. * Catalpa bignoniodides, de trompet- of potloodboom.

De boom mete 0 word2 t r to ts inheemi hooVerenigdt e zuided n he e g n n i snva e State kwan ne mn 172i Engelann 6i cultuurn di . Zomer st witt bloeime ee z trompett - achtige bloemen en in de herfst draagt de boom massa's potloodvormige groene vruchten. De boom heeft grote hartvormige bladeren en is windgevoelig; de takken zijn bros. grote exemplaren zoals hier op de begraafplaats zijn uniek in het winderige westen bosrijk e t Good he n e in i e l lands ziedele e on we booUtreche n W nd .g n nva m va no t en Gelderland begraafplaate d p O . s staa gavn ee te boom. * Acer pseudoplètanus n prachtigee , e goudbonte esdoorn n 186i Belgin i e 0 di , s i ë gewonnen. De boom wordt wel 40 meter hoog. Hier staat een best gevormde grote sterke boom. * Verde begraafplaate rd staap o r ne t meeswa r algemeen voorkomende bomen, zoaln see prachtign opvallendee t me e p rondeie efraan krooee i n gelne e herfstkleur. Opvallen t dez nieda p eie aangetass ds i i t t doo iepenziektee d r , zoals bijna alle andere Haarlemmermeeriepee d n ni zeen . ka Dezr p waardevoeie l zijn i.v.m resistentie d . e tegen iepenziekte. * prachtigOon ee k e nootbooe d ms i . Mooie exemplare lindee d n n staa, va berk r ne , bloemappe buxusn e l . 18

Deze collectie bomen heeft een grote culturele waarde en mag niet verloren gaan. Het zou mijns inziens aanbeveling verdienen een inventarisatie te houden van het totale bomenbestand van de Haarlemmermeer.

Zo staaHoofddorn i r ne enkelg no p e unieke boomsoorten. Zoals voo oude d r e burgemeestersvill Kruiswege d n aaa , thans P.E.N.- kantoo rTaxu; s baccéta Fastigiata, de Ierse taxus. De oude naam was Hibernica i. p. v. Fastigiata en duidde op de herkomst. Deze vorm is in 1780 in Ierland ontstaan. De groenblijvende strui kmete0 1 word . r ca hoogt . Grote gave exemplaren zijn schaars. DHoofddorn ei p staande exemplaren zijn prachti vormn gva .

achtertuie Ind Nederlande d n nva s Hervormde pastorie staa schitterendn ee t e geënte treures. ***

Ongetwijfeld zijn meerdere unieke bomen in de polder aanwezig die het waard zijn bescherm wordene dt . Was getekend, C.Gelijn, oudleraar boomteelt aaRijke nd s Middelbare Tuin- bouwschool te Aalsmeer.

HET ZWARE LEVEN VAN DE EERSTE BOEREN

Er is weinig op schrift gesteld door de eerste boeren die zich in onze polder als pioniers vestigdent ontzettenhe j zi t .Da d moeilijk gehad moeten hebben staa vastl twe . Weinigen hebbe n dagboeee n j gehoudenbi k r bekene t s Wé geblevei d. n kwas mal mondelinge overleverin f moeo s t on afgelei t gto d worde t officiëlnui e stukken. Voor een goed begrip van de moeilijkheden waarvoor die eerste boeren hier kwamen te staan moezicn hme geet g realisereno n r verantwoordee t nda , officiële landbouw- voorlichting bestond en dat hier nog geen afdeling van de Hollandsche Maatschappij van Landbouw was opgericht, die in die tijd overal elders in de Hollanden de voorlichting behartigde boeree D . n kwame kaln n ee ehie n i helemaar l niet 'cultuurrijp' gemaakte streek met tendele zeer slechte waterbeheersing en onvoldoende sloten. Soms geen greppels en nog minder drainage, zoals wij die thans kennen. Geen behuizing zelfs. Velen leefden eers s polderjongenal t n huttei s rijshoun va nn houtei rien f e to t n keten. Slechts enkelen beschikten over een of meer machines. De trekkracht voor landbewerkin transporn ge t moest geleverd worden door paarden, terwij echtn va l e min of meer verharde en altijd bruikbare wegen nog geen sprake was. Vervoer per schip was weliswaar in de polder mogelijk, maar niet naar buiten omdat men in verbankostee d t ndme geen sluis naa Ringdije d r aangelegdd ha k . e hiedi rj Zi kwame e gaat m no n boeren ware s aangewezedu n eigep no n energin e kennis. Dooervaringn hu r , meestal elders opgedaa anderp no e grondsoorten kwamen zij derhalve dikwijls voor onverwacht grote verrassinge staane nt . Puzzels moestej nzi zelr plaatste f onmiddellijn e k oplossen eikaarsn Meee va D n rn .i ,me Late u zo r opgedane ervaringen gebruik kunnen maken eerste ,di maan i e t rjare he zove s n wa r nog lang niet. De kennis waarover men thans beschikt ten aanzien van het in cultuur brenge drooggevallen va n n gronden, stond toen zelde r beschikkingnte , tenzin me j elders toevallig al eens zoiets had meegemaakt. Daarbij kwam nog dat de bodemgesteld- heid hier nogal verscheidenhei k duidelijkoo n e d e niveauverschillen vertoondet Di . laatst weed t waterstaatkundiggevole ha to rd t gda e toestand, passend voo ééne d r , onvoldoend s voo t e andergrotd wa to er t l espoediA .da moeilijkhedeu zo g n e n meningsverschillen tusse grondgebruikere nd s onderling leiden. (Er ontstonden twee groepen: de hoog- en de laaglanders, elke groep met haar eigen belangen ) . 19

KOOLZAAD Evenals dat ook nu nog in de Usselmeerpolders het geval is, werd vroeger in de eerste jare nieuwn ni e polders veel land ingezaai t koolzaaddme . Daarmed goedn me ed eha ervaring opgedaa j jonnbi g ingepolderd land. Om zicn beel hee e eerste vormedt di gebruin n eva n me jare n k nka e maked n va n verslagen ove toestane d r r gemeentedde ,jaak zoalel r e opgestelsdi d moesten worden door het gemeentebestuur om opgezonden te worden aan het provinciaal bestuur en verslagee voortd landboue n d saa n nva w zoal samengestele di s d werden doo Rijke d r s overheid. In laatstbedoelde verslag over 1855 (het jaar waarin de gemeente en polder werden ingesteld) staat dat in de Haarlemmermeerpolder van 4000 ha koolzaad, 60.000 hectoliter zaagewonnens dwa datzelfdn I . totale elezed n - verslat eop me nda n gka pervlaRte koolzaa Meee D rn di 'zeer verminderd' was, waaruit duidelijn k me blijk t da t de eerste jaren (het n 185i mees 2 wa rdrooggevallen ) veel meer koolzaa gezaaidd dha . Hoevee niek i b t kunnehe l n vinden kunneu ,zo maan ngewoon me denker me t n nda all e grond eerst met koolzaad inzaaide, met uitsluiting dus van welk ander gewas dan ook. In datzelfde verslag staat namelijk dat in 1855 "reeds 9000 ha in cultuur was gebracht" en dat de hoofdprodukten daarop geteeld haver, koolzaad en rogge waren. De resterende grond (9000 ha) was dus nog niet in cultuur gebracht in 1855. Dat was eigenlijk nog 'woeste grond', geschike di t gemaakt moest worden voo landbouwe d r , door slotee nt graven of op diepte en breedte te brengen en door het graven van greppels (in plaats van de tegenwoordig algemeen toegepaste drainage met buizen). Overigens waren de hoger gelegen gronden langs de Ringdijk al eerder in cultuur genomen omdat ze vroeger waren drooggevallen. Ten aanzien daarvan zegt het Landbouwverslag ove grondee r d t poldeooste185e t d he da 4n n ni rn va meer hebben t westenhe opgelevern i e , di hetgee n dda n nie vreemo z t omdas di t laatstgenoemde zeer licht waren -uitloper binnenduinen-stere d n sva k zanderi t zelfgme s hie daan e r r ee . n.. zandverstuiving . Zulke gronden kwamen vooral voo j Bennebroebi r Heemsteden ke . Men gint sterkghe e stuiven tegen door ove t zan laagjn da r dee estrooiene t kle t ui i . overgaan me Late u t diepspittennzo to r ruquiC , e o.ad u s-boerderip o . heree d n n va j van Wickevoort Crommelin. Het eerst waren de hogere gronden van de voormalige Spieringer-en Kagermeer verkocht nadat er door het graven van sloten, percelen waren afgezet, (verslag over de toestand der provincie over 1853) Dat verdelen in percelen vond plaats tot op een afstand van vanam k 3Ringvaarte d f totaan i .e d Ein l n plmdva .185 s 320wa 3 verkochta 0h e gronden een groot gedeelte al in cultuur gebracht.

VERPACHTEN Zoals gezegd werd door de Commissie, belast met het droogmaken van het meer, weinig f nieto s t 'cultuurrijpgedaahe n naa verkopee t ' e maked n nnva gronden t drooggeHe . - vallen land was inmiddels overwoekerd door een welige natuurlijke begroeiing van onkrui wilgenn de . Degenen t nieuwhe e edi , land kochten, hadden zelde bedoeline nd g r zel e gaae t f gaae t n t wonen he bewerken n ne j verpachtteZi . vluo z g t mogelijnhe k nadat het 'zwart' was gemaakt. Hieronder verstond men het verwijderen van de begroeiing en het graven van greppels. Dit laatste vermoedelijk ook niet altijd. De wilgen moesten eerst gerooid worden, terwijl het overige onkruid verdelgd werd door een zware plak over het land te wentelen, waardoor de stengels geknakt werden. Vervolgens wern laa t geheeee gdhe t moddeme longevee n diktva rm c e5 1 rbedekt , (aldus Ter Veen: 'Haarlemmermeer als kolonisatiegebied.) Het zwart maken kostte de

eigenaren trouwens heel wat, ƒ 70 tot ƒ 100 per ha, het1 graven van greppels en sloten inbegrepen. t lanDaarnhe dn wordeako n verpach pachtee d n e t r von kaan dda l land zonder huis of stal en werd vaak contractueel verplicht deze zelf te bouwen of te doen bouwen, (zie 'Meer-Historie' maart 1985 Boerderie :"D j Vredestein" t aldu)He s opgetrokken gebouw werd doo e verpachted r s onderpanal r d beschouwd voot he r regelmatig binnenkome pachte d n gevan I n.va bran n va l d hadden veel eigenaren zich zelf voorrane sd g verzeker verzekeringssome d p do ; zoal t huurcontractesui n blijkt. 185n jongI e d 5n i eteld n polde boerderijene4 me 16 r , waarva eerste n d aanbestee s ewa d ofebruarp7 t itegenwoordig 185he n i 4 e Halfweg. latere d s e(Di wa hofstedt Eersteling'e e'D 'Meer-Historie'e zi , ; sept.1985) 20

GEWASSEN Wat het koolzaad betreft vermeldt het gemeenteverslag over 1862 -dus 10 jaar na de droogvalling -dat deze langzamerhand vervangen werd door de verbouw van tarwe, bonen ejn erwten. Hier volgt een overzicht van de geteelde gewassen in 1855, zoals opgegeven door het gemeentebestuur en voorkomend o.a. in de notulen van de raadsvergadering van 29.2.1856.

oppervlakte gewas opbrengs mudn i t) hl (= 6177 ha haver 155.390 369 a h 3 koolzaad 50.163 2018 ha rogge 54.905 1042 ha gerst 28.325 50a 8h tarwe 14.944 (Dat waren de voornaamste gewassen. Van veel minder belang blijken de volgende teelten gewees e zijnt t , gezie oppervlakte nd r mee e beteeledi d werd.)

oppervlakte gewas opbrengst in mud( = hl) 31a h 9 aardappelen 67.675 a 16h 2 paarde duivebonen e - n 2.317 28,3 ha mosterdzaad 223 20 ha erwten 522 t vlashe + ) ( 0 20 a 2h 0 lijnzaad 0 13 a 1h 0 wikk n linzee n 1,47 ha bruine bonen 12,6

En dan had men nog een proef genomen met hennep waarbij bleek dat 60 planten voldoende zaad opleverden om er 1 ha mee te bezaaien. Men nam zelfs proeven met tabak. Er werden 16 bedden, elk 16 x 16 m groot en met 70 planten bezet, die een totaal van 35 Ned.ponden (è 500 gr) goede tabak opleverden.

VERGELIJKINGEN Bovenstaande cijfers kloppe gevondee ndi t doot niet Rijhe me he trkn ni opgemaakte verslatoestane d landbou e n d gva n dva 1855n wi .geek i Daa b n he rverklarin g voor, terwijl er toch bij stond dat de gegevens door de burgemeester "met zorg bijeenverza- meld waren". Best mogelijk dat, nadagemeenteraae d n i t d getallen waren voorgelezen, r latee r correctie zijp so n aangebracht week oo rbelangrijg u nietn er t o ,Z .da wan s ki t de cijfers geve ingewijdee nd tocn haa agrariscp no h t nodiggebiehe l edwe inzicht. Zeker zijn interessan volgende d t e gegevens ontleenk oo , hetRijkn daa s Landboug la s r wve over 1855 waarbij de opbrengsten in De Meer vergeleken werden met die van de provincie Noord-Holland tussee D . n haakjes geplaatste cijfers hebben betrekkine d p go gemiddelde opbrengst in geheel Noord-Holland in datzelfde jaar.

Opbrengsten jii mud per hectare: tarwe 13,26 - ( 20 ) rogge ( 22,) 613,1 - 7 gerst ( 34,17,67) 9- haver ( 41,7) 24,8 - 4 ( 19,8) - 4 boekwijt koolzaad ( 22,16,62) 3 - mosterdzaad 717 ? - ( 17,3 ) (N.B.: ?,niet goed te lezen.) erwten 10,36 - ( 21,9 ) bonen (paarde- ( 25,6) ) 23,4 - 5 aardappelen 63,5 - 3 (115,) 4 ) 0 2 ( - 8 wikke

t volgendHe e jaarverslag vermeld l heet a betert wa l e cijfers opbrengstee d ; n waren aanzienlijk hoger. Men teelde bijvoorbeeld gemiddeld 29,36 mud haver in De Meer tegen gemiddel Noord-Hollandn di 25,d mu 2 overige . d Maa t t me erhe gewassen me n ko n 21

provinciale gemiddelde toch nog niet bereiken. De koolzaadopbrengst ging zelfs per ha achteruit, r evenalpaardebonende e di s .

VERSCHILLEN r dedeE n zich overigen Meee aanzienlijkg D n rno si zelk oo f e verschillen voor, natuurlijk afhankelij kwaliteie d bodeme d n n kva waterbeheersinge va td , , bemestin doelmatign ge e bewerking; zo mag men aannemen. Men kan die verschillen omschreven vinden in het Rijks-landbouwoverzicht over 1855. daarin wordt o.a. genoem koolzaada h k d6 el e di , niet meer dan een half mud opleverden tegen 6 andere hectaren, waarvan men 43 mud totaa l a (duoogstteh r kee4 s1 pe rf d gemiddel o ,zoveel") mu 7 a dc . Wa gerse d t t betro warehectareo 1 z 1 f r ne n geteld met.... helemaal geen opbrengsn e t daartegenover 17 hectaren met een opbrengst van elk 40 mud. Men had zich wel heel nauwkeurig van zijn taak gekweten door zoveel mogelijk naast de totale opbrengsten ook te noteren hoeveel elk perceel opbracht. Tenminste die indruk krijgt men uit de vergelijkende cijfers. Zo was opgegeven dat ergens een halve hectare aardappelen maar 3 mud had opgebracht terwijl elders 7 hectaren elk 210 mud opleverden! Toch -aldu t Verslahe s g ove e landboud r n 185wi 6 over geheel Nederlande d s wa - 'algemene uitslag nie opbrengse td ongunstign i s wa t vergeleken e " t 185n me n 5ee "gunstige vooruitgang bespeurene t " opzichtn gemiddeldte e d k n oo ,e va e opbrengsten over de hele provincie Noord-Holland. Het zou aardig zijn te weten welke bedrijven duidelijk voor wat hun opbrengsten betrof bove andere nd e uitstaken. Ware vee s t bedrijvedu nda l mestn e t veee ?nme ve lWare n dat bedrijven met machines of gebeurde er alles nog met de hand? Waren die bedrijven hoog of laag gelegen? werktuigee d Voo t wa r n betref werde o Noord-Hollann z i t e ndi d vooral aangeschaft door boeren in de Wieringerwaard, de Anna-Paulownapolder, de Waard- en Groetpolder en de Haarlemmermeer, "om in het gebrek aan de nodige handen te voorzien", zoals t letterlijhe k luidde. Gebre voldoendn aa k e arbeiders heeft altij stempen e dee d p o l bedrijfsvoerin onzn gi e polder o.agedruktd t gevolha .to regelmatigt n He g.ee e terug- kerende toevloe seizoenarbeidersn dva ,t land t zuidevoorahe he n ,t nmaava ui l k oo r t vluggehe r overgaa t aanschaffenhe t nto , althans gebruike werktuigenn nva .

VROEGER EN NU Hoe enorm de opbrengsten vooruit zijn gegaan moge blijken uit de hieronder staande cijfers, waarbi oogstee d j Meee 185n D n va 5rn i vergeleke t onzui n e wordedi t nme 80er jaren. Die vooruitgang geldt voor het hele land met plaatselijke verschillen i.v.m. de grondsoort, waterbeheersing, grondbewerking, bemesting, kwaliteit zaaizaad of pootgoed e.d.m. De vooruitgan dankee t k betern oo naa s gi e inzichten, meer vakkennis, bete snellen e r r transport, gelegenheid tot kunstmatig drogen, ziekte- en ongedierte-bestrijding en nog andere faktoren.

Opbrengsten in mud(hl) per ha: midden 19e eeuw 80er jaren 20e eeuw tarwe ca 20 ruim 93 haver ca 40 ca 110 gerst ca 35 ruim 84 rogge ca 22è ca 63 (wordt nu niet meer geteeld in De Meer) koolzaad ca 15 ca 43 aardappelen ca 21 ca 68|

(vergelijkingstabel is samengesteld met behulp van gegevens verstrekt door de heer J.C.Suidgeest, oud-landbouwvoorlichter in onze polder.)

W.SIob. 22 Weekbla n Haarlemmermeerva d , Hoofdredacteu CLER.CQE D . B . C r - TIERDE JAARGANG. Dit Weekblad is ^ewijd aan het POLDERWEZEN en den LANDBOUW van Noord- en Zuid-Holknd. Het is daarom niet alleen belangrijk voor de Ingelanden van den HAARLEMMERMEERPOLDER en van EI JNLAND, waaromtrent t allhe e officiële bescheide wetenswaardign ne e zaken mededeelt, maa vook oo rr alle GRONDEIGENAARS, LAND- BOUWER POLDERBESTUREn Se Ndezn i e Provinciën. Voo behandeline d r Landbouw-onderwerpen gva n geniet the de medewerking van velen der meest geachte en ervaren Landbouwkundigen. Uitvoerige Marktberigten enAdverten- tiën omtrent Landbouwzaken, verhoogen het belang voor den Landbouwer. jaar,t he n i franco post.r — Depe O, prijsf s Advertentiëni CentO 1 r regel.spe Adres: Redactie van het Weekblad van Haarlemmermeer, te Amsterdam, Heerengracht KK. 178. Op franco aanvraag wordt het eerste nommer van dezen Jaargang en het Register van den inhoud van 1862 gratit toegezonden. Dikwijls s stichtings-orgaawordon n i t t "Weekblanhe Haarlemmermeern dva ' genoemd, s bro feiten al n va berichte n ne beginjaree d t Haarlemmermeere nui d n nva heee D . r M.Kilsdon e Hoofddort k p stuurd s bovenstaandeon e kopie, waarvoor onze dank. *** LANDBOUWGEWASSEN 1911

Voor hen, die zich interesseren voor de landbouw, volgt hier een overzicht ontleend aaMeerbodee n'D 26.6.1911n va gewassee 1 d n va , n welk jaa5 e7 r gelede onzn ni e polder werden geteeld r achtee t beteelde d me r, e oppervlakten. Opvallen grote d es di verscheidenheid.

Suikerbieten 280a 6h a h 1 wintergers15 t wintertarwe 1432 ha bloembollen 102 ha haver 1170 ha a h aardappele9 8 n karwijzaad a h 4 89 vlas 50 ha veldbonen *a )h 5 88 winterkoolzaaa h 3 3 d winterrogge 74a 3h stambonen 24 ha erwten 72a 7h a h 9 bieten zaad voerbieten a h 8 39 bruin mosterdzaaa h 4 d rode klaver a h 6 35 geel mosterdzaad 4 ha spinaziezaada h 9 27 boeren kool zaad 3 ha mengklaver 240 ha wikken 2 ha kunstwiede 22a h 5 wikkenzaad 1 ha

*) paarde- en duivebonen.

DE EERSTE NOTARIS Er zijn de eerste jaren van onze polder natuurlijk heel wat notariële zaken gedaan, want er werd vrij veel land verhandeld, pachtcontracten opgemaakt. Er zullen zeker testamenten opgesteld zijn en tal van andere handelingen verricht waarbij een notaris langg l nodibekenno we e t gs tiji da dwas d t vele He .notarin ee nbuiten va se nd gemeent hane d dn i ezekerders namenwa t Da . ! aantekeninn ee t Ui g betreffend raadsvergaderine ed augustu4 2 n gva s 1858 blijkt da t t benoeme notarihe n Haarlemmermeee ee d n n i snva r toc l wenselijhwe k geacht werd, maar ook dat er al eerder pogingen daartoe gedaan waren, doch steeds zonder resultaat. Men achtte het wenselijk opnieuw te proberen een notaris met standplaats Haarlemmermeer benoemd te krijgen. Op 16 december 1858 bevond zich onder de ingekomen stukken een brief van een zekere G. van Os , kandidaat-notaris te Zijpe (NH) waarin hij B&W verzocht zijn verzoek om te Haarlemmermeer als notaris geplaatst te worden, te wilen ondersteunen. We hebben er verder niets meer over gevonden, maar wel dat begin 1859 tot notaris in onze gemeente benoemd was: J.Bakker Schut te Alkmaar. eerste d n eda notari u Meee zo D t n ri s geweesDa t moeten zijn. *** 23

UIT DE OMGEVING

HALFWEGSE SLUIZEN

Als het waar is wat de pers schreef dan moet tengevolge van de steeds toenemende bevolkin woningboun ge e Haarlemmermeed n wi eeuwenoun ee r d sluisj e Halfweet g plaats maken voonieuwn ee r e waterdoorgan r afvoerin te gt overtollighe n va g e polderwater naa t Hoogheemraadschaboezee d rhe n mva p 'Rijnland' jammeu zo t rDa . zijn, maar wellicht niet tege e gaan....nt ? .

WANENBUBCH. Huyn va » n Kwfem

Geheel links vooraa drie nd e sluize Halfweg(ca.1650)e t n . Midden bove Haarleme nd - mermeer. Rechts het Huis te Swanenburch, zetel van het Hoogheemraadschap, thans deel uitmakende van de suikerfabriek. Op de voorgrond het IJ. * Te Halfweg liggen drie sluizen, aangelegd op last van genoemde hoogheemraadschap, zo'n vierhonderd jaar geleden. Zij vormden de verbinding tussen het Haarlemmermeer en het IJ. het was daar een zeer kwetsbaar punt: een, eigenlijk maar, enkele tientallen meters brede landstrook welke het land ten oosten van Haarlem verbond met dat westen te Amsterdamn nva eeu e t werw17 he , kwetsbaa o e dz d n i , de rn geachme t da t gegraven, trekvaart tussen beide steden daar niet durfde doortrekken, zodat de reiziger r altijse d moesten overstappen. Aa t overstappenda n heef t laterhe t e Halfweg zijn naam en ontstaan te danken. De eerste neringdoenden die ervan trachtten te profiteren, zouden palingverkopers geweest zijn.

MUSEU E MENTZ-HOEVD P MO E 7_

Volgens een krantebericht heeft het gemeentebestuur de Bouwtechnische Dienst opdracht gegeven een onderzoek in te stellen naar de kosten verbonden aan een eventuele verbouwing en inrichting van de grote schuur van de Mentz-hoeve, teneinde die geschikt te maken om als museum te dienen. Een praktische stap in vervolg op de daadwerkelijk ee Stichtind inze n va t g Historisch Museum Haarlemmermeer. Er schijn -eindelijks du t - scho e komeverwezenlijkint e t d n ni l jarenlana e d n gva gekoesterde, maar nooit gehonoreerde, wens van onze stichting. *

LAATSTE RESTEN PAARDETRAM.

Een spaardetramlijn weree r de n aangeleg onderhoudenn dé , med t subsidie eme d n eva gemeente Haarlemmermeer, tussen Sloten en Amsterdam. Lang heeft die weelde niet geduurd, wan t paarhe t d wer l spoedida g vervangen doo Fordjn ee r daarnn e a kwam een echte autobus t railvervoehe e di , r verving. 24

Van dat alles is alleen de remise nog overgebleven, al werd al 10 jaar geleden besloten haar af te breken wegens bouwvalligheid! Daartegen rees verzet uit de burgerij omdat allerlei verenigingen er hun spulletjes in hadden opgeslagen. Dus besloot me e wachte t t gebou bewonee nn d he e t s n wnto va wa rmaa t e latehe t r s nal het huis Sloterweg 1277 zou zijn overleden of het gebouw vanzelf in elkaar zou zakken. Zover schijnt het thans te zijn gekomen volgens de Westerpost. Hetgeen zeggen wil dat de laatst zichtbare herinnering aan die verbinding nu ook verdwenen is.

COR LüCKE GING WEER DOOR

De heer Lücke, de grootste verzamelaar van zaken de historie van onze gemeente betreffende, is ook deze zomer weer bijzonder actief geweest. Hij schreef stukjes in het Witte Weekblad (Zwanenburg editie), stelde o.a. allerlei ten toon in het bejaarden- huis 'Eijkenhove' te Hoofddorp en in het stoomgemaal te Halfweg en kreeg zelfs burgemeeste Duisn bezoekVa rp o t voegde verzameline d Di . n eaa g Haarlemmermeerse flecuriosn ee s g Bolsano , verpak speciaan i t l Haarlemmermeer-papier toe wordt .Da t op den duur natuurlijk echte 'oude Bols'. ***

BOE N BLADBESPREKINK-E G

118 Jaar Openbaar Onderwijs in Badhoevedorp

Een wat vreemde titel, maar de ondertitel zegt waarom het boekje eigenlijk erd geschreven; die luidt: "40 Jaar Burg.Amersfoordtschool". En dat zegt genoeg. Daar gaat het boekje dan ook over. Een redactie van vier personen heeft het bijna 100 bladzijden tellende boekje samengesteld na tal van archieven en bescheiden geraadpleeg e hebbedt vraaggesprekken ne e hebbent n gevoerd.

Het is een alleraardigst boekje geworden met heel veel oude en nieuwere foto's waaro j elkaapbi r tientallen voormalige scholiere onderwijzern ne s staan afgebeeld. Een waardevolle bijdrage tot de geschiedenis van het openbaar onderwijs in onze gemeente.

De prijs bedraagt ƒ 12,50 en het boekje kan afgehaald worden aan de Burg. Amers- foordtschoo e Badhoevedorpt l . * 3e Kwartaalbericht 1987 (nr.122)

Dit kwartaalbericht is verschenen in een al jaren geleden door het z.g. Sociografisch Bureau begonnen reeks en thans uitgegeven door de "Dienst Onderzoek en Ruimtelijke Ontwikkeling Haarlemmermeer". (D.O.R.O.)

Het behandel onzn i e ed t gemeente t -meebijzondehe nabin n i re e jt r Hoofddorp- gelegen 'bossen', maar ook het plan van 's Rijks Overheid om in onze gemeente staatsbosse e plantennt e zic. di Voo hn toekomswillee he rd n e n t verdiepetnu t he n ni van 'sociaal groen' een boekje met ontzettend veel feiten en gegevens.

Ruim 100 bladzijden. Verkrijgbaar bij genoemde gemeentelijke dienst; in oktober verhuisd naanieuwn hu r e kantore t gebouhe Meerlanden" e n ni w"D . (Receptie op de Ie etage).

Het nieuwe adres luidt: Nieuwewe ; 21365 g 2 CM Hoofddorp. Tel.02503- 69503. Het postadres blijft: Postbus 147, 2130 AC Hoofddorp. 25

Richtlijnen betreffende begunstigers:

Ten aanzien van onze begunstigers zijn de werkzaamheden over drie personen verdeeld penningmeestee D . r verzorg t verzendehe t accept-girokaartee d n nva e d n ne administratie van de betalingen door de begunstigers. De administratie van het verzend-adressenbestand en de verzending van het periodiek wordt verzorgt door een redactiecommissiee d n va d li . Omdat deze twee persone hoogte d p no e moeten zijn nva dezelfde gegevens fungeer secretarie d t s coördinatorsal hej m.Bi all k moeteeoo n nda gegevens en veranderingen daarvan terecht komen. Ook als de gegevens eerst bij een van de andere binnenkomt. De begunstigers verzochk wordeoo n nda t zic j voorkeuhbi eventuelt rme e veranderingen tot de secretaris te richten. Die kan dan in één moeite de beide anderen inlichten. Ook nieuwe begunstigers wordt dit verzocht en om verminking van naam en adres te vermijden: bij voorkeur schriftelijk (b.v. op onze aanmeldingskaart.) Opgegeven diene e wordennt : volledige postcodnaak adrest n bedraoo me s he n du e,e g dat u jaarlijks wilt storten. (Geliev bedenkeete minimuhet ndat m bedra jaa15,ƒ per -r gmaavan toereikennet r d is voor de vervaardigingskosten van ons orgaan en jaarverslag plus verzendkosten.) Na ontvangst van uw opgave door de secretaris, wordt u als begunstiger beschouwd en ontvangt u van de penningmeester een acceptgiro-kaar t ter hoogte van het bedrag dat e kaard p o ut invulde. Besluit men in de loop van het jaar begunstiger te worden, dan wordt men geacht vanaf l januari begunstiger te zijn. De reeds verschenen periodieken worden u dan alsnog toegestuurd. Omda t samenstellenhe t t drukke he ,verzendine d n t periodiene he n gva ke t ruin mva voren moet zijn geregeld l ieman za jaa,oktoben 5 e zic1 ee drdi a n hn opgeeft va r , beschouwd worden als begunstiger voor l januari van het volgende jaar en dus pas in t jaa t maareerstda he rn va te nummer ontvangen. Wenst men echte nummere d r n sva het jaar waarin men zich opgeeft toch te ontvangen, (afhankelijk van het feit of alle reeds uitgekomen nummers nog voorradig zijn) dan kan op verzoek ook de begun- stiging aanvangen in januari van dat jaar. Er moet dan wel gerekend worden op twee elkaar snel opvolgende acceptgirokaarten; alsnog voor het lopende jaar en voor het daarop volgende jaar. Als begunstiger ontvangt u ieder jaar het jaarverslag en het periodiek: in maart, juni, september en december. t jaa t begihe rhe n ontvang n penningmeesteva e I d n va u t accept-girokaarn ree t voor het dan lopende jaar. Helaas wordt daarop niet altijd door iedereen gereageerd. Men ontvangt dan een herhalingsbetalingsverzoek. Wordt ook daar niet op gereageerd, dan wordt de betreffende begunstige t administratiehe t ui r - bestan verzendlijse d n d va gehaalk oo tn de ges.chrap nien e t t lange s begunstigeal r rt periodie beschouwdhe t da kn houdt i s Di . du t niet meer ontvangen wordt. Wit standpunjhe t stelletegenovep o he betalend l s t non tda we e d r e begunstigers onjuis , nieis t t betalende begunstiger t periodiehe s k e gratizendent e to s .

Ook wanneer men verhuist zonder adreswijzigin e gsturent acceptgirokaare d l za , u t niet meer bereiken, zodat geen bijdrage ontvangen wordt, met het bovenstaande gevolg. Men wordt verzocht ook deze berichtgeving bij voorkeur via de secretaris te doen, zodat deze en de penningmeester en de verzendafdeling op de hoogte kan brengen en vergissingen vermeden worden.

Wij doe s besnon t deze zake accuraao nz t mogelij e verwerkenkt ; zonde medewerw u r - t echtekinda s gi r niet mogelijk. J.A.Merckens