Geometric Morphometric Comparison of Trout Barb (Capoeta Trutta) In
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
نشریه پژوهشهای ماهیشناسی کاربردی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری Journal homepage: http://jair.gonbad.ac.ir دانشگاه گنبد کاووس مقایسه ریختسنجی هندسی سیاهماهی خالدار مند Capoeta mandica Bianco & Bănărescu, 1982 در حوضه بوشهر محسن عرب1، یزدان کیوانی*2 1کارشناسی ارشد شیﻻت، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران 2دانشیار گروه شیﻻت، دانشکده منابع طبیعی،دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران نوع مقاله: چکیده پژوهشی اصیل تعداد ۸۷ قطعه سیاهماهی خالدار مند )C. mandica( از چهار رودخانه حوضه بوشهر با استفاده از تور پره ٪ تاریخچه مقاله: بهمنظور مطالعه تفاوتهای ریختی صید شد. نمونهها بعد از جمعآوری و بیهوشی با محلول 1 گل میخک، در فرمالین 11% تثبیت و برای اندازهگیریهای بعدی به آزمایشگاه منتقل شدند. برای آنالیزهای آماری از دریافت: 11/11/69 آزمونهای تحلیل همبستگی کانونی )CVA(، تجزیه به مؤلفههای اصلی )PCA( و تحلیل خوشهای )CA(، پذیرش: 11/19/69 استفاده شد. این آزمونها نشان دادند که بین جمعیتهای خیرآباد و فهلیان تفاوت معنیداری وجود دارد. نتایج نشان میدهد که روشهای ریختسنجی قادر به تفکیک جمعیتهای مختلف از یکدیگر هستند، اگرچه برای اطﻻعات بیشتر نیازمند مطالعات مولکولی میباشد. نویسنده مسئول مکاتبه: یزدان کیوانی، دانشیار گروه شیﻻت، دانشکده منابع واژههای کلیدی: طبیعی،دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران C. mandica، بیومتری، زیستسنجی، کپورماهیان [email protected] ایمیل: 1 | مقدمه ماهیان در بین مهرهداران بیشترین تنوع را داشته و تاکنون بیش از al., 2016; Esmaeili et al., 2017(. 1۰111 گونه از آنها شناسایی شده که حدود 01% از آنها جزو سیاهماهی خالدار مند ) Capoeta mandica Bianco and ماهیان آب شیرین محسوب میشوند )Banarescu, 1982 .)Froese and Pauly, 2019( در زیستگاههای آب شیرین حوضه بوشهر یافت مطالعه ماهیان از جنبههای مختلف از جمله ریختشناسی، بومشناسی میشود. این ماهی دارای بدنی دوکیشکل، دهان نیمهتحتانی، دندان [ Downloaded from jair.gonbad.ac.ir at 1:49 +0330 on Saturday October 9th 2021 [ DOI: 10.29252/jair.8.2.1 و رفتارشناسی برای مدیریت اکوسیستمها و حفاطت آنها و نیز مدیریت حلقی 1 ردیفی با فرمول 0.1.2-2.1.0 بوده و مهمترین مشخصه بهرهبرداری از ذخایر و تکثیر و پرورش آنها از اهمیت خاصی برخوردار تشخیص این ماهی وجود خالهای سیاه رنگ پراکنده روی سطح بدن است. ماهیان آبهای شیرین ایران حتی بدون درنظر گرفتن ماهیان آن است )Coad, 2019(. شناسایی ماهیان، تفکیک جمعیتهای آبهای لبشور دریای خزر، بسیار متنوع و از نظر مطالعات مختلف متعلق به یک گونه در رودخانهها و زیستگاههای مختلف در ماهیشناسی حائز اهمیت هستند. حدود 119 جنس از 26 خانواده در برنامههای حفاظت و بهرهبرداری اصولی از اهمیت باﻻی برخوردار است. آبهای داخلی کشور حضور دارند که از این تعداد حدود 192 گونه برای شناسایی جمعیتها و ذخایر مختلف ماهیان روشهای متفاوتی )91%( متعلق به راسته کپورماهیشکﻻن است. خانواده کپورماهیان وجود دارد که از جمله آنها میتوان به شناسایی براساس ویژگیهای دارای 00 جنس با 111 گونه میباشد. یکی از جنسهای مهم این ژنتیکی، ویژگیهای ریختسنجی سنتی و ریختسنجی هندسی اشاره خانواده سیاهماهی است که در ایران دارای بیش از 11 گونه است و تعداد کرد )Samaee et al., 2009; Keivany and Arab, 2017(. روش گونههای آن در آینده نیز دچار تغییرات زیادی خواهد شد ) Keivany et مدرن ریختسنجی هندسی لندمارک پایه دارای قابلیتهای وسیعی در نشریه پژوهشهای ماهیشناسی کاربردی، 1166؛ 8-1: )2(8 © 1166 | دانشگاه گنبدکاووس 2 | نشریه پژوهشهای ماهیشناسی کاربردی یزدانی و عرب مطالعات زیستشناسی است. این روش بهطور موفقیتآمیزی در ) ;Adams et al., 2004; Salini et al., 2004; Tzeng, 2004 مطالعات ریختشناسی استفاده شده است ) ;Ergüden and Turan, 2005 Jalili et al., 2015(. Razavipour et al., 2015; Mouludi-Saleh et al., 2017; .)Keivany et al., 2017 2 | مواد و روشها باتوجه به اهمیت شناسایی ذخایر ماهیان و سایر آبزیان در مدیریت چهار جمعیت از سیاهماهی خالدار مند از حوضه بوشهر برای این کارآمد شیﻻتی و بهرهبرداری بهینه ذخایر یک گونه از ماهی و از آنجایی مطالعه مورد نمونهبرداری قرار گرفت )جدول 1(. برای صید نمونهها از که تاکنون مطالعه جامعی در زمینه ساختار جمعیتی این گونه درآب- تور پره به طول ۰ متر، ارتفاع 2 متر و چشمه ۰ میلیمتری استفاده های داخلی کشور انجام نشده است )Fazeli et al., 2015(، هدف از شد. نمونهها بعد از صید در محلول عصاره گل میخک 1% بیهوش شدند این مطالعه مقایسه ریختسنجی هندسی جمعیتهای سیاهماهی و سپس در فرمالین 11% تثبیت شده و برای ادامه آزمایشات به موزه خالدار در حوضه آبی بوشهر است. این روش توانایی بسیار باﻻیی را در ماهیشناسی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان منتقل مطالعات زیستشناسی بهویژه با استفاده از ابزارهای آماری چندمتغیره گردیدند. درپایان به محلول الکل 01% برای نگهداری انتقال یافتند. برای توصیف الگوهای تغییر، شباهت و تنوع از خود نشان میدهد جدول 1- مشخصات مناطق نمونهبرداری سیاهماهی خالدار مند )C. mandica( در چهار رودخانه حوضه بوشهر رودخانه تعداد نمونه مختصات جغرافیایی اهرم E 28° ۰2´ 22"N 11"10 ´16 ۰1° خیرآباد E 11° 20´ ۰1" N 21 "۰0 ´16 ۰1° فهلیان E 11° 11´ 12" N 18 "20 ´11 ۰1° مند E 28° 18´ 16" N 6 "۰1 ´29 ۰2° برای جمعآوری دادههای توصیفکننده شکل و آنالیز شکل بدن، از اقلیدسی میباشند، بنابراین بهمنظور استفاده از این دادهها، میزان روش ریختسنجی هندسی لندمارکپایه استفاده شد. نمونهها پس از همبستگی فواصل پروکراست )فاصله بین هر لندمارک با نقطه اجماع قرارگیری روی صفحه مسطح، از نیمرخ چپ آنها تصاویر دوبعدی با هر لندمارک( با خواص تانژانت در نرمافزار Tps small مورد بررسی استفاده از دوربین کداک با قدرت تفکیک 9 مگاپیکسل نصب شده بر قرار گرفت و باتوجه به میزان همبستگی نزدیک به یک، در تحلیلهای روی پایه عکسبرداری و ایجاد نوردهی مناسب تهیه گردید. برای آماری از فواصل پروکراست برای استخراج دادههای شکل بدن استفاده عکسبرداری تمامی شرایط شامل تنظیمات دوربین، میزان فوکوس، گردید. میزان بزرگنمایی، اندازه لنز، فاصله دوربین از سطح نمونهها و همچنین کلیه آزمونهای آماری در این مطالعه با استفاده از نرمافزارهای نور زمینه یکسان بود. روی تصاویر دوبعدی تهیه شده از نمونهها، تعداد tps ،tps Utility program1.38 ،tpsDig2.10 ،PAST2.17b ،SPSS19 11 لندمارک همساخت بهمنظور تخمین اندازه و توصیف شکل بدن، MorphoJ1.02 ،tpsSmall1.20 ،Relative Warps1.45 و Excell2013 تعریف و رقومیسازی شدند. تمام عکسها با استفاده از نرمافزار انجام گرفتند. tpsDig 2.16 رقومی-سازی شدند. | تغییرات غیرشکلی با استفاده از روش رویهمگذاری GPA حذف 3 نتایج شدند که شامل مراحل: 1( مراکز هریک از نمونهها در سیستم مختصات لندمارکگذاری از دقت قابل قبولی برخوردار بود و کلیه لندمارکها در عمومی، 2( مقیاسها از هر یک از نمونهها برای واحد اندازه مرکزی و موقعیت هدف قرار داشتند و جابهجایی در موقعیت تعداد ناچیزی لندمارک دیده میشود )شکل 1(. 1( محورهای بهینه هر نمونه برای چرخش معمول میباشد. از آنجایی- [ Downloaded from jair.gonbad.ac.ir at 1:49 +0330 on Saturday October 9th 2021 [ DOI: 10.29252/jair.8.2.1 که مختصات دادههای حاصل از لندمارکها فاقد همخوانی با هندسه شکل 1- میزان جابجایی و تغییرات در موقعیت لندمارکها نسبت به شکل میانگین نمونههای مورد مطالعه سیاهماهی خالدار مند )C. mandica( | مقایسه ریختسنجی هندسی سیاهماهی خالدار مند... 3 مطابق نتایج تجزیه به مؤلفههای اصلی)PCA(، سه مؤلفه اول که جمعیتهای مورد مطالعه و نیز تغییرات شکل بدنی جمعیتها در باﻻتر از نقطه برش جولیف قرار دارند، بهعنوان عوامل اصلی تفکیک- راستای دو محور PC1 و PC2 در نمودار تجزیه به مؤلفههای اصلی کننده جمعیتها انتخاب شد )شکل 2(. این سه مؤلفه در مجموع براساس دو مؤلفه اول و دوم در شکلهای 1 و 0 آورده شده است. 10/08 درصد واریانس را بهخود اختصاص دادند )جدول 2(. نحوه توزیع شکل 2- نمودار اسکریپﻻت تحلیل مؤلفههای اصلی ریختسنجی هندسی سیاهماهی خالدار مند )C. mandica( و نمایش خط جولیف )خط قرمز( که نشاندهنده مرز مؤلفههای اصلی معنیدار است. جدول 2- مقادیر واریانس و مقادیر ویژه چهار مؤلفه اصلی اول شکل بدن جمعیتهای سیاهماهی خالدار مند )C. mandica( در حوضه بوشهر مؤلفهها )PCs( مقادیر ویژه )%( واریانس 1 1/1112۰ 01/۰1 20/08 1/11100 2 12/19 1/11110 1 جمع 08/10 مطابق شکل 1 جمعیتهای خیرآباد با فهلیان و مند با خیرآباد لندمارکهای 1، 1، ۰، 9 و 0( و کاهش ارتفاع بدن )لندمارکهای 8 و فاقد همپوشانی هستند درحالیکه جمعیت مند با جمعیت فهلیان و 6( دارند. همچنین با حرکت در جهت مثبت محور PC2 شکل بدنی جمعیت اهرم با جمعیت خیرآباد و فهلیان دارای اشتراکاتی است. در جمعیتها تمایل به تغییر موقعیت دهان )موقعیت لندمارک1(، تغییر بررسی تغییرات الگوی شکل بدنی جمعیتهای مورد مطالعه، مطابق موقعیت باله سینهای )موقعیت لندمارکهای ۰ و 9(، افزایش اندازه سر شکل 0 با حرکت در جهت مثبت محور PC1 شکل بدنی جمعیتها )موقعیت لندمارکهای 1، 1، ۰، 9 و 0( و کاهش ارتفاع بدن تمایل به تغییر موقعیت دهان )موقعیت لندمارک1(، تغییر موقعیت باله )لندمارکهای 8 و 6( دارند. سینهای )موقعیت لندمارکهای ۰ و 9(، کاهش اندازه سر )موقعیت Downloaded from jair.gonbad.ac.ir at 1:49 +0330 on Saturday October 9th 2021 [ DOI: 10.29252/jair.8.2.1 ] شکل 3- نمودار PCA شکل بدن جمعیتهای سیاهماهی خالدار مند )C. mandica( در حوضه بوشهر 4 | نشریه پژوهشهای ماهیشناسی کاربردی یزدانی و عرب شکل 4- تغییرات شکل بدن جمعیتهای سیاهماهی خالدار مند )C. mandica( در حوضه بوشهر در جهت محورهای PC1 و PC2 تحلیل همبستگی کانونی )CVA( براساس ارزش p حاصل از 12 و 11( دارند و نیز با حرکت در جهت مثبت محور CV2 شکل بدنی آزمون جایگشت نشان داد که تفاوت معنیداری )p<1/11111 و جمعیتهای مورد مطالعه تمایل به کاهش اندازه سر )لندمارکهای 1، Wilks lambda=1/11111( )f=0/000( بین شکل بدن جمعیتهای 1، ۰، 9 و 0(، تغییر موقعیت باله پشتی )لندمارکهای 8 و 6(، افزایش مورد مطالعه وجود دارد )شکل ۰(. در این شکل همه جمعیتها تا حد طول ساقه دمی )لندمارکهای 12 و 11( دارند. فاصله ماهاﻻنوبیس و زیادی از یکدیگر جدا شدند. همچنین در شکل 9، تغییرات شکل بدنی فاصله پروکراست به عنوان درجه تمایز جمعیتهای مورد مطالعه جمعیتهای مورد مطالعه ارائه شده است.