ว.มรม. (มนุษยศาสตรและสังคมศาสตร) ปที่ 9 ฉบับที่ 2 : พฤษภาคม - สิงหาคม 2558 : 21-32 RMU.J.(Humanities and Social Sciences). 9(2) : May-August 2015 : 21-32 21
เทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวกสําหรับการเขาถึงเว็บไซต Assistive Technology for Accessing Web Site
ปรีดี ปลื้มสําราญกิจ1 Preedee Pluemsamrungit1
สาระสังเขป เทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวกสําหรับการเขาถึงเว็บไซต เปนเทคโนโลยีซึ่งพัฒนาขึ้นเพื่อใหคนพิการสามารถเขาถึงเนื้อหาของ เว็บไซตไดเทาเทียมกับผูใชซึ่งเปนคนทั่วไปบทความนี้นําเสนอความหมายของเทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวกเทคโนโลยี สิ่งอํานวย ความสะดวกในการเขาถึงเว็บไซตในระบบปฏิบัติการ เทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวกสําหรับการเขาถึงเว็บไซตซึ่งพัฒนาโดยบริษัท เทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวกสําหรับการเขาถึงเว็บไซตซึ่งพัฒนาโดยหนวยงานในประเทศไทย คําสําคัญ : เทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวก ; การเขาถึง ; เว็บไซต
SUMMARY “Assistive technology for accessing web site” is technology which developed to help disabilities people access contents on web site, for equality of access to information as normal people can do. This article presents meaning of “Assistive technology” and “Assistive technology for accessing web site on Operation System”, and then provided information about “Assistive technology for accessing web site developed by organizations and corporations”, and “Assistive technology for accessing web site developed by Thai organizations”. Keywords : Assistive Technology ; Access ; Website
1 อ.ม. (บรรณารักษศาสตรและสารนิเทศศาสตร) อาจารยคณะมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏนครสวรรค รับตนฉบับ 28 ตุลาคม 2557 รับตีพิมพ 14 ธันวาคม 2557 ว.มรม. (มนุษยศาสตรและสังคมศาสตร) ปที่ 9 ฉบับที่ 2 : พฤษภาคม - สิงหาคม 2558 22 RMU.J.(Humanities and Social Sciences). 9(2) : May-August 2015
บทนํา ในที่นี้จะกลาวถึงเพียงเทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวกสําหรับ ปจจุบันเทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวกสําหรับการเขา การเขาถึงเว็บไซตเทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวกสําหรับการ ถึงเว็บไซตมีการพัฒนาขึ้นมาก เชน การปรับปรุงแปนพิมพ ใหมี เขาถึงเว็บไซตในระบบปฏิบัติการ ขนาดและการวางตําแหนงของคียที่เหมาะสม และการแสดง ในระบบปฏิบัติการตาง ๆ เชน วินโดวส แอปเปลเปนตน ผลลัพธใหอยูในรูปแบบของเสียงพูดหรืออักษรเบรลล รวมถึงการ จะมีเทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวกสําหรับการเขาถึงเว็บไซต พัฒนาเทคโนโลยีดานการประมวลผลภาษาธรรมชาติ เชน การสั่ง เชน ความตัดกันระหวางสีของขอความและสีของพื้นหลัง งานดวยเสียง เพื่อชวยใหคนพิการเขาถึงเว็บไซตไดงาย ขึ้น การเพิ่มขนาดตัวอักษร เปนตน สวนใหญคุณลักษณะเหลานี้จะ นอกจากนี้การแกปญหาในการใชเว็บไซตสําหรับคนพิการซํ้าซอน อยูในเมนู Control Panels ซึ่งอาจมีเมนูยอยที่เกี่ยวของกับความ โดยการวิเคราะหคลื่นสมองหรือสัญญาณกลามเนื้อ เพื่อนํามาใช สามารถในการเขาถึงไดทางเว็บซึ่งมีชื่อเรียกและระดับ ควบคุมการทํางานของอุปกรณตาง ๆ ก็เปนที่สนใจอยางไรก็ตาม การสนับสนุนที่แตกตางกัน แตโดยสวนใหญจะใชชื่อวา เทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวกที่ไดรับการพัฒนาขึ้นเพื่อชวยใน Accessibility Wizard ในระบบปฏิบัติการวินโดว XP หรือ การเขาถึงเว็บไซตนั้นควรคํานึงถึงการปรับใชงานไดเหมาะสมกับ 2000 แตจะใชชื่อวา Ease of Access Center ในระบบปฏิบัติ คนพิการแตละประเภท เพื่อใหเกิดการเขาถึงเนื้อหาที่สําคัญบน การ Windows Vista และ Windows 7 และใชชื่อวา Windows เว็บไซตไดสะดวก ถูกตองและรวดเร็วเชน การประกาศเหตุฉุกเฉิน Ease of Access ในระบบปฏิบัติการ Windows 8 ในขณะที่ หรือขาวสารปจจุบันเนื้อหาเกี่ยวกับการศึกษา เปนตน (ประกาศิต ระบบปฏิบัติการของแอปเปลจะใชชื่อวา VoiceOverทั้งนี้เมนูดั กายะสิทธิ์, 2551 : 14 ; สํานักงานปลัดกระทรวงเทคโนโลยี งกลาวจะติดตั้งมาใหอยูแลวในแตละระบบปฏิบัติการ หากไมมี สารสนเทศและการสื่อสาร, 2551 : 19)โดยเฉพาะอยางยิ่งเว็บไซต ก็สามารถดาวนโหลดไดเทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวกในการ หนวยงานภาครัฐซึ่งมีวัตถุประสงคหลักเพื่อใหบริการขอมูลขาวสาร เขาถึงเว็บไซตซึ่งใหบริการอยูในระบบปฏิบัติการตาง ๆ มีตัวอยาง แกประชาชน แตจากการสัมภาษณรวบรวมขอมูลจากผูดูแล ดังนี้ (Draffan, 2008: 8-15) เว็บไซตหนวยงานภาครัฐระดับกระทรวง ในประเทศไทย จํานวน 1. การตั้งคาแปนพิมพ 19 แหง และสํานักนายกรัฐมนตรีซึ่งมีฐานะเทียบเทากระทรวง 1 การตั้งคาแปนพิมพ ใชเพื่อปรับรูปแบบการ แหง รวมเปน 20 แหง แหงละ 1 คน รวม 20 คน พบวา ผูดูแล ปฏิสัมพันธระหวางหนาจอกับแปนพิมพสําหรับคนพิการทางการ เว็บไซตหนวยงานภาครัฐ (17 คน) ประสบปญหาหนวยงานไมมี เคลื่อนไหว และคนพิการชั่วคราว เชน คนที่บาดเจ็บบริเวณมือ เทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวกในการตรวจสอบความสามารถ หรือแขน เปนตน รวมถึงผูใชที่ใชแปนพิมพไดลําบาก ดังนั้นการ ในการเขาถึงไดทางเว็บ (ปรีดี ปลื้มสําราญกิจ, 2553, น.194) ตั้งคาแปนพิมพโดยทั่วไปในแตละระบบปฏิบัติการจะเปนการตั้ง ความหมายของเทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวก คาเพื่อใหการกดปุมชาลงหรืออาจเปนการทําซํ้า การตั้งคาแปน เทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวก (Assistive พิมพมีดังนี้ Technology) หมายถึงเทคโนโลยีที่ไดรับการพัฒนาขึ้นหรือ 1.1. แปนตรึง (StickyKeys)เปนการกดแปนพิมพ ดัดแปลงจากที่มีอยูเดิมเพื่อใหคนพิการสามารถดํารงชีวิตประจํา พรอมกันภายในครั้งเดียว เชน การสั่งพิมพโดยแปนพิมพลัด วันไดสะดวก และมีสวนรวมในสังคมไดโดยมีอุปสรรคนอยที่สุด โดยใช Ctrl+P เปนตน การตั้งคานี้สามารถปรับใชกับปุมอื่นได (Cook & Hussey, 1995:5; ศูนยเทคโนโลยีอิเล็กทรอนิกสและ ดวย เชน ปุม Shift และ Alt รวมถึงมีประโยชนสําหรับการก คอมพิวเตอรแหงชาติ, 2540: 3; เว็บทาสําหรับคนพิการ, 2554; รอกแบบฟอรมบนเว็บ และการเชื่อมโยงของเว็บเพจ เมื่อจําเปน สุกรี สินธุภิญโญ, 2555) ตองใชสองปุมพรอมกัน เชน ปุม Shift+Tab เปนตน นอกจาก เทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวกมีหลายประเภท เชน นี้ยังชวยใหการขายหนาเว็บเพจใหใหญขึ้น กรณีเปนเว็บเพจ ทางลาดขึ้นลงอาคารหรือบาทวิถี สัญญาณเสียงในลิฟต พื้นผิว แสดงแผนที่ แตจะไมไดผลดีสําหรับพื้นที่เฉพาะ เชน แผนที่ ตางสัมผัส เปนตน (พูนพิศ อมาตยกุล, 2541 : 2) รูปภาพ เปนตน ว.มรม. (มนุษยศาสตรและสังคมศาสตร) ปที่ 9 ฉบับที่ 2 : พฤษภาคม - สิงหาคม 2558 RMU.J.(Humanities and Social Sciences). 9(2) : May-August 2015 23
1.2. ฟลเตอรคีย (FilterKeys)เปนการปองกันการ 3. การตั้งคาเมาส กดแปนพิมพซํ้าซึ่งอาจเกิดจากอาการมือสั่น โดยจะปองกันไมให การตั้งคาเมาสเปนประโยชนสําหรับคนพิการทางการ แปนพิมพตอบสนองจากการกดเพียงครั้งเดียว และยังตั้งคาให เคลื่อนไหว รวมถึงผูใชทั่วไปที่มีความถนัดมือดานซายหรือดาน มีเสียงเตือนเมื่อกดแปนพิมพไดดวย นอกจากนี้ยังสามารถปรับ ขวา โดยการตั้งคาใหสามารถสลับการใชงานปุมของเมาสได หาก การตั้งคาการกดแปนพิมพทั้งจํานวนครั้งและความเร็วใหเหมาะ ผูใชถนัดมือขางใดขางหนึ่ง รวมถึงระดับความเร็วในการคลิก สมกับผูใชไดดวย เมาสซึ่งจะมีประโยชนสําหรับผูที่คลิกเมาสไดลําบาก เนื่องจาก 1.3. แปนเปลี่ยนกลับ (Togglekeys)เปนเสียงเตือน การใชงานเว็บไซตโดยทั่วไปตองมีการคลิกเมาสดวย เมื่อกดแปนพิมพ เชน เมื่อกดปุม Caps Lock หรือ Numlock 3.1. เมาสคีย (MouseKeys)เปนการกําหนดตัวเลข และยังสามารถตั้งคาเสียงเตือนใหเหมาะสมกับผูใชไดดวย จึงมี แทนการใชเมาส เชน การกดปุม Numlockดวย ประโยชนแกผูใชทุกคนรวมถึงคนพิการทางการมองเห็นดวย ตัวเลขที่กําหนดไว เพื่อความสะดวกในการใชงานในการกดปุม 1.4. ซีเรียลคีย (SerialKeys)เปนการใหทางเลือก ปดและเปด หรือควบคุมการเลื่อนขึ้นและลง สําหรับผูใชที่ตองการอุปกรณปอนขอมูลประเภทอื่น ๆ เชนสวิตช 3.2. คลิกล็อก(ClickLock)เปนการกดปุมเพื่อใช เดี่ยว (Single-Press Switches) จอยสติก (Joysticks) และ แทนการลากและวางวัตถุได โดยการคลิกแลววัตถุก็จะ คียบอรดแบบลองหน (Keyless-concept Keyboards) เพื่อเชื่อม เคลื่อนไหว เมื่อคลิกอีกครั้งวัตถุก็จะถูกวางลง โยงไปสูระบบและยังมีประโยชนในการเชื่อมตอกับอุปกรณชวย 3.3. สกอรลวีล(Scroll Wheel)เปนการหมุนเพื่อลาก สื่อสารแบบพกพาสําหรับคนที่มีปญหาในการพูดไดดวย เพื่อชวย เมาสจากดานลางหรือบริเวณมุมหนาจอได หรืออาจใชขยายเขา ใหคนพิการสามารถสั่งงานคอมพิวเตอรดวยเสียงแทนการใชแปน หรือออกสําหรับการขยายหนาจอ โดยสามารถปรับแตงไดตาม พิมพหรือเมาส ความเหมาะสมของผูใช 1.5. โปรแกรมแปนพิมพบนหนาจอ (Onscreen 4. การตั้งคาเสียง Keyboards)เปนโปรแกรมที่สรางภาพจําลองของแปนพิมพหรือ การตั้งคาเสียง เชนSoundSentryของระบบปฏิบัติ อาจมีการดัดแปลงใหตางออกไปแลวแสดงไวที่หนาจอ การ Windows และ VisualAlert คอมพิวเตอร ผูใชสามารถใชเมาสหรือสัมผัสหนาจอแทนการใช *Web Content Accessibility Guidelines คียบอรดโปรแกรมนี้มักจะใชรวมกับโปรแกรมเดาคําศัพท (WCAG) เปนแนวทางการสรางเว็บไซตที่ทําใหผูใชทุกคน (Word Prediction) เชน SoothSayer Word Prediction สามารถเขาถึงเนื้อหาทั้งขอความ ภาพ เสียง และอื่น ๆ ได โดย เปนตน ชวยใหพิมพไดเร็วมากขึ้นทั้งนี้โปรแกรมดังกลาวจะแสดง เฉพาะคนพิการ แนวทางดังกลาวกําหนดขึ้นโดย Web Content ผลบนหนาจอ จึงอาจมีปญหาสําหรับผูใชที่มีปญหาทางสายตาซึ่ง Accessibility Guidelines Working Group (WCAG WG) ตองการใชหนาจอซึ่งตองขยายตัวอักษรใหมีขนาดใหญขึ้น ซึ่งประกอบดวย World Wide Web Consortium (W3C) 2. การตั้งคากระพริบของตัวชี้ตําแหนง และ Web Accessibility Initiative (WAI) (World Wide การตั้งคาการกระพริบของตัวชี้ตําแหนง (Cursor) Web Consortium (W3C), 2010)ปจจุบันมีแนวทาง Web รวมถึงวัตถุที่มีการกระพริบในเว็บเพจเปนประโยชนสําหรับผูใช Content Accessibility Guidelines 1.0 (WCAG 1.0) เริ่ม ที่มีปญหาการมองเห็นที่มีความไวตอแสงหรือคนที่เปนโรคลมชัก ประกาศใชเมื่อวันที่ 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2542 (World Wide ในแนวทางที่ 7 ของ Web Content Accessibility Guidelines* Web Consortium (W3C), 1999) และแนวทาง Web Content 1.0 (WCAG1.0) หรือในแนวทางที่ 2.3 ของ Web Content Accessibility Guidelines 2.0 (WCAG 2.0) เปนแนวทางที่ Accessibility Guidelines 2.0 (WCAG2.0)ซึ่งแนะนําใหผู ปรับปรุงจากแนวทาง WCAG 1.0 เริ่มประกาศใชเมื่อวันที่ 11 พัฒนาเว็บไซตไมควรสรางเนื้อหาในเว็บไซตที่อาจเปนสาเหตุของ ธันวาคม พ.ศ. 2551 (World Wide Web Consortium (W3C), อาการลมชัก เชน ภาพกระพริบ แสงกระพริบ เปนตน 2008) ว.มรม. (มนุษยศาสตรและสังคมศาสตร) ปที่ 9 ฉบับที่ 2 : พฤษภาคม - สิงหาคม 2558 24 RMU.J.(Humanities and Social Sciences). 9(2) : May-August 2015
ระบบปฏิบัติการ Mac ซึ่งจะสงเสียงเตือนใหผูใช งานขยายใหญขึ้นไดเมื่อนําเมาสไปวางหรือบริเวณเวณที่เลือกดู เหมาะสําหรับคนพิการทางการไดยิน แตก็มีประโยชนกับผูใช แตไมสามารถเพิ่มขนาดบนเดสกทอปไดทั้งหมด ในระบบปฏิบัติ ทั่วไปดวยเมื่อระบบเสียงเตือนถูกปดอยูโดยตั้งคาใหเปลี่ยนเสียง การของแอปเปลจะมี VoiceOverที่สามารถเพิ่มขนาด ปรับความ เตือนเปนขอความไดดวย ทั้งนี้การตั้งคาดังกลาวไมสามารถปรับ ตางของสี และปรับการใชงานของตัวชี้ตําแหนงและตัวชี้ไดดวย ใน ใชไดกับเนื้อหาของเว็บไซตที่เปนวีดิทัศนหรือไฟลเสียง ดังนั้น ขณะที่ระบบ Linux สามารถใชโปรแกรมเสรี (Open Source เว็บเพจจึงจําเปนตองมีคําบรรยายใตภาพสําหรับวีดีทัศนหรือ Programs) เชน Gnopernicus ซึ่งอยูในสวนของ Gnome เสียงซึ่งเปนเนื้อหาในเว็บไซตดวย โดยอาจใชโปรแกรมที่ไมเสีย Accessibility Project คาใชจาย เชน โปรแกรม Mac’s QuickTime Video Player, การเพิ่มขนาดขอความหรือรูปภาพโดยการใช MAGPie เปนตน สัญลักษณแทนขอความจะมีประโยชนตอคนพิการทางการมอง 5. การตั้งคาการแสดงผล เห็น รวมถึงผูใชที่มีความบกพรองทางการเรียนรู และผูใชที่ใช การตั้งคาการแสดงผลเปนการเปลี่ยนแปลงการ ภาษาอังกฤษเปนภาษาที่สองดวย แสดงผลของหนาจอ เชน การปรับรูปแบบอักษร การตั้งคาการ การใชสีก็มีความสําคัญ เชน การทําสีของขอความ เรียกดูโปรแกรม เปนตน ซึ่งใชเชื่อมโยง (Link) จะไมเหมาะสําหรับผูใชที่ตาบอดสี ดังนั้น 5.1. การปรับความตางของสี (High Contrast ผูสรางโปรแกรมสําหรับเพิ่มขนาดควรคํานึงถึงประเด็นนี้ดวย Mode)ทําใหขอความและปุมเมนูตาง ๆ สามารถมองเห็นไดเปน เพราะจะชวยใหผูใชทั่วไปใหสามารถอานเว็บเพจที่มีสีขอความ สีขาวหรือสีเหลืองบนพื้นหลัง การตั้งคานี้มีอยูแลวใน และสีพื้นหลังที่ตัดกันโดยมีรูปแบบใหเลือกไดหลากหลาย Accessibility Options ของคอมพิวเตอร เชนเดียวกับการตั้ง 7. การอานหนาจอ คาเดสกทอป การตั้งคานี้อาจทําใหพื้นหลังและสีของหนาตาง ผูใชที่เปนคนพิการทางการมองเห็น จําเปนตองเลือก เปลี่ยนไปตามการปรับแตง ใชโปรแกรมอานหนาจอเพื่อใหทํางานได เชน การคนหาตําแหนง 5.2. จอภาพระบบสัมผัส (Touch-Screen การอานขอความ และการแสดงผลดวยเสียงเมื่อมีการพิมพหรือ Monitor)ใชสําหรับเขาถึงรายการตาง ๆ และสารสนเทศเกี่ยวกับ เขาถึงสวนใดสวนหนึ่งของระบบปฏิบัติการ ในโปรแกรมไมโคร สถานที่ตั้งหรือเหตุการณ เนื้อหาจะถูกปรับใหเขากับผูใชที่มีมือ ซอฟทของวินโดวมีโปรแกรม Narrator ซึ่งสามารถอานขอความ สั่นหรือเคลื่อนไหวไดลําบาก แตระบบนี้ไมสามารถเขาถึงไดโดย และเมนูตาง ๆ ในระบบปฏิบัติการออกมาเปนเสียงไดเมื่อมีการ ผูใชที่มีความบกพรองทางการมองเห็น ใชงานโปรแกรมตาง ๆ แตก็ยังไมสามารถใชงานไดกับทุก 5.3. การปรับเปลี่ยนเนื้อหา (Text Changes) มีอยู โปรแกรมบนคอมพิวเตอร นอกจากนี้ยังมีVoiceOverของ แลวในทุกระบบปฏิบัติการรวมถึงในเบราวเซอร เพื่อใชดูเว็บเพจ Apple Mac และ Orca สําหรับระบบปฏิบัติการ Linux แตก็ เชน การทําใหตัวอักษรใหญขึ้น การเปลี่ยนสีพื้นหลังและสีของ ยังมีผูใชงานไมมากเทากับผูใชงานโปรแกรมอานหนาจอของ ตัวอักษร แตบางเว็บเพจที่ออกแบบดวย Adobe Macromedia ระบบปฏิบัติการวินโดวส Flash หรือ Java หรื่อโปรแกรมอื่น ๆ ผูใชบางคนจะไมสามารถ ในกรณีที่เปนชองสําหรับกรอกขอความหรือกลอง ปรับการมองเห็นเพื่อใหเขากับเนื้อหาได สําหรับคนหา จําเปนตองอยูสวนบนของเว็บเพจ หรืออาจอยูใน 6. การเพิ่มขนาด สวนที่สามารถเลื่อนหนาจอลงมาเพียงเล็กนอย และควรจะมีคํา การเพิ่มขนาดที่มีอยูในเบราวเซอรตาง ๆ เปน อธิบายขอความกํากับไวดวย เพื่อใหโปรแกรมอานหนาจอ การเพิ่มขนาดรูปภาพหรือขอความในเว็บเพจ แตอาจไมเหมาะสม สามารถอานกลองขอความดังกลาวได ถารูปภาพที่ไมมีคําอธิบาย สําหรับคนพิการทางการมองเห็นหรือคนที่ตองการการมองเห็นใน จะทําใหคนพิการทางการมองเห็นไมสามารถเขาใจหรืออาจใช รูปแบบเฉพาะซึ่งสามารถอานไดงาย ในระบบปฏิบัติการวินโดวส เวลานานในการทําความเขาใจ เชน กรณีที่มีขอความวา “อาน จะมีแถบเมนูเพิ่มขนาด (Magnification) เพื่อทําใหบริเวณที่ใช ขอความดานลางและใชคําชี้แจงตอไปนี้เพื่อเติมคําดานบนของ ว.มรม. (มนุษยศาสตรและสังคมศาสตร) ปที่ 9 ฉบับที่ 2 : พฤษภาคม - สิงหาคม 2558 RMU.J.(Humanities and Social Sciences). 9(2) : May-August 2015 25
เว็บเพจ” ถาเปนคนปกติจะสามารถเขาใจไดทันที แตถาเปนคน 1. แปนพิมพ พิการทางการมองเห็นจะไมสามารถใชโปรแกรมอานหนาจออาน แปนพิมพมีหลากหลายประเภทที่ออกแบบมา หรือหาตําแหนงดานบนและดานลางที่ตองการดวยตนเองไดเลย สําหรับผูใชที่มีความตองการหลากหลาย เชน แปนพิมพแบบมือ หากมีคํายอในเนื้อหาของเว็บเพจ ควรมีคําเต็มหรือ เดียว แปนพิมพขนาดเล็ก เพื่อชวยใหผูใชที่มีความสามารถใน ความหมายอธิบายไวอยางนอยหนึ่งครั้ง เพื่อใหโปรแกรมอาน การเคลื่อนไหวที่จํากัด นอกจากนี้ยังสามารถปรับการใชงานของ หนาจอไดอาน โดยเฉพาะคํายอที่ไมใชคําที่คนทั่วไปเขาใจไดทันที แปนพิมพใหเหมาะสมกับผูใชแตละคนดวย เชน การเขาถึง และควรใชเครื่องหมายจุดขั้นระหวางตัวอักษรที่เปนคํายอดวย เว็บเพจหรือโปรแกรมประยุกตไดอยางรวดเร็ว เปนตน การอานไฟลพีดีเอฟ(PDF) ดวยโปรแกรมอานหนา สําหรับผูใชที่เปนคนพิการทางการมองเห็นหรือคน จออาจมีปญหาได หากผูเขียนไดจัดโครงสรางเนื้อหาใหเปน พิการทางการเคลื่อนไหวอาจมีกระบวนการเขาถึงโดยเฉพาะใน ระเบียบ โปรแกรมอานหนาจออาจจะอานขามคอลัมนมากกวาที่ การคนหาตําแหนงตาง ๆ บนเว็บเพจซึ่งควรจัดทําใหแปนพิมพ จะอานจากดานบนไปดานลาง รวมถึงรูปภาพ แผนภูมิ หรือสูตร สามารถเขาถึงได โดยใชปุมแท็บ(Tab) เคลื่อนที่ไปยังตําแหนง ทางคณิตศาสตร โปรแกรมอานหนาจอก็ไมสามารถอานได หาก ตาง ๆ ไดบนเว็บเพจไดอยางถูกตอง เชน กําหนดใหเคลื่อนที่ ปราศจากแท็กalt ซึ่งเปนแท็กสําหรับใสขอความอธิบายรูปภาพ จากซายไปขวาและจากบนลงลาง เปนตน เพื่อใหผูใชกลุมดัง หรืออธิบายขอความ กลาวสามารถใชเว็บไซตไดอยางเขาใจ 8. การสั่งงานดวยเสียง บางเว็บเพจอาจจัดทํากุญแจการเขาถึง (Access โปรแกรมสั่งงานดวยเสียงมีอยูทั้งในระบบปฏิบัติ Keys)เพื่อใหผูใชกําหนดแปนพิมพที่จําเปนตอการใชงาน เชน การWindows และ Macในขณะที่ระบบปฏิบัติการ Mac จะมี การใชปุม Alt หรือ Ctrl ตามดวยตัวอักษร หรือเพื่อใหสามารถ โปรแกรมประยุกตที่รองรับคําสั่งเสียงในการทํางานไดมากกวา แต ขามไปสูเนื้อหาที่ตองการไดอยางรวดเร็ว เชน การกรอก ในระบบปฏิบัติการ Windows จะตองใชคําเต็มในการทํางานกับ ขอความในแบบฟอรม ในแตละเว็บไซตจะตั้งคากุญแจการเขา โปรแกรมตาง ๆ โปรแกรมนี้มีประโยชนสําหรับคนพิการทางการ ถึงไมเหมือนกันขึ้นอยูกับผูพัฒนาเว็บไซตซึ่งอาจกําหนดเปน เคลื่อนไหวรวมถึงคนพิการทางการเรียนรูดวย นอกจากนี้ยังมี ตัวเลข เชน 123 หรือตัวอักษรภาษาอังกฤษ เชน A B C ประโยชนในการกรอกแบบฟอรมรวมถึงพิมพขอความในกลอง เปนตน ขอความไดในเว็บเบราวเซอรตาง ๆ ทั้ง Mozilla Firefox และ ผูพัฒนาเว็บไซตจะมีหนาเว็บเพจแสดงหรือแจงให Internet Explorer และยังสามารถประยุกตใชในการเขียนเรื่อง ผูใชบริการทราบวามีบริการกุญแจการเขาถึง แตถาแสดงไวใหผู ราวตาง ๆ ลงบนบล็อกรวมถึงโซเชียลเน็ตเวิรกประเภทอื่น ๆ ได ใชบริการรับทราบก็สามารถฟงไดจากโปรแกรมอานหนาจอหรือ ดวยเทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวกในการเขาถึงเว็บไซตซึ่ง ใช Voicing Browser ซึ่งพัฒนาโดย IBM หรือใช Firefox ผลิตโดยบริษัท Accessibility Extension แตอาจมีปญหาการใชงานไดขึ้นอยู บริษัทผูผลิตมีสวนเกี่ยวของกับเทคโนโลยีสิ่งอํานวย กับระบบปฏิบัติการ เบราวเซอร และเว็บไซตที่เขาไปใชงาน รวม ความสะดวกในฐานะผูออกแบบใหสนับสนุนความตองการที่ ถึงเทคโนโลยีที่ใชในการเขาถึงดวย เชน โปรแกรมอานหนาจอ หลากหลายของผูใช ในการเขาถึงเว็บไซต โดยการออกแบบ ประเภทตาง ๆ เชน JAWSSuperNovaเปนตน อุปกรณหรือฮารดแวรตาง ๆ ที่มีลักษณะพิเศษเพื่อเชื่อมตอเขา การใชแฟลช (Flash) เพื่อเปนหนาบทนําของเว็บเพจ กับคอมพิวเตอร เทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวกบน หรือการมีโฆษณาโผลขึ้นมา (Pop-up) จะทําใหผูใชที่เปนคน คอมพิวเตอรในการเขาถึงเว็บไซตที่บริษัทตาง ๆ ผลิตออกมาดังนี้ พิการทางการมองเห็นเกิดความสับสนและทําใหใชแปนพิมพได (Draffan, 2008 : 15-19) ชาลง นอกจากนี้โปรแกรมอานหนาจอก็ไมสามารถอานเว็บเพจที่ มีลักษณะดังกลาวไดดวยผูพัฒนาเว็บไซตอาจเลือกใชโปรแกรม Flash Mx เนื่องจากมีฟงกชัน Accessibility ว.มรม. (มนุษยศาสตรและสังคมศาสตร) ปที่ 9 ฉบับที่ 2 : พฤษภาคม - สิงหาคม 2558 26 RMU.J.(Humanities and Social Sciences). 9(2) : May-August 2015
แปนพิมพที่ผลิตขึ้นมานั้นตองมีการดัดแปลงแปน เมาส โดยสามารถเลือกขอความแลวอานออกเสียงออกมาได พิมพเพื่อใหเหมาะสมกับความพิการของแตละคน เชน การปรับ บางเว็บไซตจัดทําการเชื่อมโยงซึ่งจะอานและเนน ขนาดและความสูง การปรับตัวอักษรบนแปนพิมพใหวางใน ขอความดวยสีตาง ๆ เชน Browsealoud และReadSpeakerแต ตําแหนงตามความถี่ในการใชงาน การเพิ่มความเร็วในการพิมพ เครื่องมือดังกลาวสามารถทํางานไดเฉพาะบนเว็บเพจ แตไม เปนตน รองรับการทํางานที่สมบูรณบนเดสกทอป 2. เมาส และอุปกรณเกี่ยวของ โปรแกรมที่สามารถดาวนโหลดแลวติดตั้งเปนแถบ เมาสแตละประเภทมีความแตกตางกันขึ้นอยูกับรูป เครื่องมือในเบราวเซอรได โปรแกรมที่ไมเสียคาใชจาย เชน Na แบบที่ออกแบบมาใหเหมาะสมกับผูใช เชน เมาสที่มีลูกกลิ้งขนาด turalReaderโปรแกรมที่ใชไดเฉพาะเบราวเซอร เชน CLiCK, ใหญ สําหรับผูใชที่เคลื่อนไหวรางกายไมสะดวกการตั้งคาปุมล็อค Speak for Mozilla Firefox โปรแกรมตาง ๆ เหลานี้มีแนวโนม เมาสเพื่อใหสามารถลากเมาสไดโดยไมตองกดปุมพักกอน นัก จะใชคลิปบอรดในแบบเดียว Safari บน Apple Mac ก็มี เลนเกมสอาจใชจอยสติกสซึ่งสามารถควบคุมทิศทางไดดีกวา โปรแกรมอานออกเสียงอยูแลว แตมักจะตองเนนขอความกอน เมาสที่ใชหัวในการควบคุม (Head Pointer) สามารถนําทางได ที่จะอานออกเสียง ยากแตอาจเปนอุปกรณเพียงอยางเดียวสําหรับผูใชที่ไมมีแขน ในปจจุบันเครื่องพีดีเอ (PDA-Personal Digital อุปกรณนี้จําเปนตองใชคอและไหลชวยในการควบคุมดวย Assistant) หรืออุปกรณอิเล็กทรอนิกส รวมถึงสมารทโฟน เริ่ม 3. โปรแกรมอานหนาจอและโปรแกรมอานออกเสียง ใหความสําคัญกับการเขาถึงเว็บไซต โดยใชโปรแกรมอานหนาจอ ระบบปฏิบัติการวินโดวสสวนใหญมีซอฟทแวรที่ หรือโปรแกรมอานออกเสียง เชน Pocket Hal เปนตน แมวา ชวยใหผูอานสามารถอานหนาจอดวยเสียงอยูแลว แตโปรแกรม หนาจอของอุปกรณดังกลาวจะมีขนาดเล็กแตก็สามารถใช อานหนาจอ (Screenreader) ที่ตองเสียคาใชจาย เชน JAWS, โปรแกรมขยายหนาจอทํางานรวมกันได เชน Code Factory Window-Eyes,SuperNova, Thunder, ZoomText เปนตน และ Nuance Zooms เปนตน โปรแกรมตาง ๆ ดังกลาวชวยใหผูใชสามารถใหทางเลือกแกผูใช 4. เบรลลเอาตพุต สําหรับการอานหนาจอดวยเสียงสังเคราะหบนคอมพิวเตอร โดย เบรลลเอาตพุด (Braille Output) เปนการแสดง ผูใชสามารถตั้งคา รูปแบบของเสียง ความเร็ว ระดับเสียง ภาษา ผลขอมูลเปนอักษรเบรลลขณะทํางานกับคอมพิวเตอร โดยใช และการออกเสียงใหเหมาะสมได ปุมลัดแปนพิมพหลายประเภท การสัมผัสหนาจอเชนเดียวกับโปรแกรมอานหนาจอเมื่อใชงาน สามารถบอกผูใชไดดวยวาขณะนี้ผูใชกําลังอยูตําแหนงใดบน เว็บไซต โปรแกรมนี้มีประโยชนมากสําหรับผูใชที่เปนคนพิการ เว็บเพจ และกําลังอานอะไร ซึ่งบอกไดทั้งเนื้อหาและบริบท ทางการมองเห็น นอกจากนี้ยังสามารถพัฒนาใหพิมพเว็บเพจออก นอกจากนี้ยังมีการเชื่อมโยงรายการตาง ๆ และมีการขามเนื้อหา มาเปนอักษรเบรลลไดโดยปราศจากรูปภาพไดดวยเหมาะสําหรับ ดวย เว็บเบราวเซอร Opera และ WebbIE ใหคําอธิบายวิธีใช ผูใชที่เปนคนพิการทางการมองเห็น งานโปรแกรมอานหนาจอดวย 5. โปรแกรมสั่งงานดวยเสียงพูด โปรแกรมอานออกเสียง (Text-to-Speech) เหมาะ โปรแกรมสั่งงานดวยเสียงพูด (Speech Recognition) สําหรับคนพิการทางการมองเห็นและคนพิการทางการเรียนรู เปนโปรแกรมที่สามารถรับคําสั่งจากเสียงพูดของผูใชโดยการจํา เนื่องจากเปนโปรแกรมสําหรับอานเนื้อหาตาง ๆ บนเว็บไซต เชน เสียงของผูใชไว เมื่อผูใชพูดผานไมโครโฟนที่ตอเขากับคอมพิวเตอร Texthelp Read and Write และ ClaroReadจะใหการเนนขอ แลวก็จะชวยเขียนคําพูดของผูใชออกมาเปนตัวหนังสือโปรมแกรม ความและเพิ่มตัวอักษร รวมถึงการจัดระยะหางระหวางบรรทัด ประเภทนี้มีประโยชนมากกับผูใชที่ไมสามารถใชแปนพิมพและเมาส ดวย นอกจากนี้ยังใชไดดีกับเว็บเพจตาง ๆ ที่มีความสามารถใน ได รวมถึงคนพิการดานสติปญญาซึ่งไมสามารถพูดไดอยางปกติอีก การเขาถึงได และทักษะของผูใชที่สามารถใชเครื่องมือตาง ๆ ได ดวย ผูใชจะตองฝกใหโปรแกรมจําเสียงของผูใชใหได ไมเชนนั้น อยางมีประสิทธิภาพ โปรแกรมนี้สามารถใชงานไดงายสําหรับ โปรแกรมจะไมสามารถทํางานตามคําสั่งของผูใชได (HomHuan, ว.มรม. (มนุษยศาสตรและสังคมศาสตร) ปที่ 9 ฉบับที่ 2 : พฤษภาคม - สิงหาคม 2558 RMU.J.(Humanities and Social Sciences). 9(2) : May-August 2015 27
2550) นอกจากนี้ยังใหประโยชนกับผูใชกลุมอื่น ๆ ดวย เชน ผูใช เขาถึงเว็บไซตซึ่งพัฒนาโดยหนวยงานในประเทศไทย มีตัวอยาง ที่ตองการความสะดวกในการหาผูชวยอานขอความในอีเมลหรือ ดังนี้ ขาวสารบนเว็บไซตใหฟง ผูใชที่ตองการใชโปรแกรมที่โตตอบกับ ศูนยวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวก ตนเองดวยเสียงพูดนอกเหนือจากขอความบนหนาจอ ผูใชที่ที่ สําหรับคนพิการซึ่งเปนหนวยงานในสังกัดศูนยเทคโนโลยี ตองการฝกฝนการพูดภาษาเบื้องตน เปนตน สําหรับโปรแกรมสั่ง อิเล็กทรอนิกสและคอมพิวเตอรแหงชาติมาตั้งแตป พ.ศ. 2543 งานดวยเสียงในภาษาไทยยังตองใชในสภาพแวดลอมที่เงียบ ปจจุบันมีผลงานวิจัยหลายชิ้นที่พรอมออกสูเชิงพาณิชย เปนผล ปราศจากเสียงรบกวนตาง ๆ เชน เสียงเครื่องปรับอากาศหรือพัดลม งานที่นักวิจัยไดคิดคนขึ้นจากการสอบถามและประเมินความ เสียงคนกําลังสนทนากัน เปนตน เพื่อใหโปรแกรมประมวลผลได ตองการของคนพิการที่มีความจําเปนตองใช เพื่อเสริมและ ถูกตอง (มนตรี โพธิโสโนทัย และเฉลิมภัณฑ ฟองสมุทร, 2554, ทดแทนศักยภาพใหมีโอกาสไดทํากิจกรรมตาง ๆ ไดดวยตนเอง 20) ตัวอยางโปรแกรมสั่งงานดวยเสียงพูด เชน Dragon Naturally และยังไดรับผลการใชงานเปนที่ยอมรับวามีความเหมาะสมใน SpeakingProfessional มีคุณลักษณะเพิ่มเติมที่หลากหลายเมื่อ การใชงาน ตัวอยางผลงานการวิจัยของศูนยฯ เชน สวิตเดี่ยวและ เปรียบเทียบกับโปรแกรมสั่งงานดวยเสียงพูดอื่น ๆ แตมีราคาคอน คียการด มีรายละเอียดดังนี้ (วันทนีย พันธชาติ, 2551: 34-36) ขางสูง iListenของ Mac ทํางานไดในโปรแกรมประยุกตของ 1. สวิตชเดี่ยว แอปเปล ไมใชทํางานเพียงแตในสวนของระบบปฏิบัติการแอปเปล สวิตชเดี่ยว เปนอุปกรณที่ทําหนาที่เปนเหมือนปุม นอกจากนี้ยังมีโปรแกรมที่ไมเสียคาใชจาย เชน Voice-Command เปด-ปด แตมีขนาดใหญเปนพิเศษ ออกแบบสําหรับคนที่มีปญหา ซึ่งมีอยูในระบบปฏิบัติการลีนุกซแต IBM ViaVoiceซึ่งใหการสะก ทางการเคลื่อนไหวจํากัด ไมสามารถใชมือกดปุมเปด - ปดที่มี ดคําแบบเต็มสําหรบ Linux ไมไดสนับสนุนในระยะยาว ขนาดเล็กได เชน คนพิการทางสติปญญา หรือคนที่ไมมีมือหรือ เทาที่จะกดปุม จําเปนตองใชอวัยวะอื่นทําหนาที่เพื่อกดปุมแทน เทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวกในการเขาถึงเว็บไซตซึ่ง เพื่อความสะดวกในการใชงานสําหรับผูพิการ จึงไดจัดทําสวิตช พัฒนาโดยหนวยงานในประเทศไทย ขึ้น 2 แบบคือ แบบกดติดปลอยดับ และแบบกดติดกดดับ การ ประเทศไทยมีการตระหนักถึงความสําคัญของความเทา ใชงานสวิตชขึ้นอยูกับ ความสามารถของผูพิการวาจะใชแบบใด เทียมกัน ดังจะเห็นไดจากการออกกฎหมายเพื่อคุมครองสิทธิ และมี 2 ขนาด คือขนาด 2.5 นิ้ว และ 5 นิ้ว ทั้งสองแบบ ของความเทาเทียม ตามที่ปรากฏในพระราชบัญญัติขอมูล 2. คียการดแปนพิมพคอมพิวเตอร ขาวสารของราชการ พ.ศ. 2540 ไดกําหนดสิทธิในการรับรูขอมูล คียการดแปนพิมพคอมพิวเตอร เปนอุปกรณชวย ขาวสารของทางราชการ และกําหนดหนาที่ของหนวยงานของรัฐ ปองกันการกดแปนพิมพพลาดอันเนื่องมาจากผูใชคอมพิวเตอร และเจาหนาที่ของรัฐใหตองปฏิบัติตามกฎหมาย เพื่อรองรับและ เปนคนพิการทางกาย มีอาการเกร็งหรือสั่นของกลามเนื้อแขนและ คุมครองสิทธิของประชาชนไปพรอมกัน (พระราชบัญญัติขอมูล มือ ซึ่งมักจะทําใหกดแปนคียพลาดไปโดนแปนอื่น ดังนั้นคีย ขาวสารของราชการ พ.ศ. 2540 2553) นอกจากนี้พระราช การดจึงเปนแผนพลาสติกที่มีชองตามขนาดและตําแหนงของ บัญญัติพระราชบัญญัติสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคน แปนคียบอรดมาตรฐาน วางครอบแปนพิมพคอมพิวเตอร เพื่อ พิการ พ.ศ. 2550 มาตรา 20 ที่กลาววา “คนพิการมีสิทธิเขาถึง ชวยใหคนพิการที่ใชคียการดจะสามารถกดแปนคียที่ตองการได และใชประโยชนไดจากสิ่งอํานวยความสะดวกอันเปนสาธารณะ ดีและแมนยํามากยิ่งขึ้น ตลอดจนสวัสดิการและความชวยเหลืออื่นจากรัฐ...” (พระราช จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย โดยความรวมมือของ บัญญัติสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ พ.ศ. 2550, บุคลากรจาก 4 หนวยงาน ไดแก คณะวิศวกรรมศาสตร คณะ 2552) ทั้งนี้ ในมาตราดังกลาวยังมีการกําหนดการเขาถึงขอมูล แพทยศาสตร คณะสหเวชศาสตร และวิทยาลัยประชากรศาสตร ขาวสารและเทคโนโลยี รวมถึงเทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวก ไดรวมมือกันพัฒนาอุปกรณและโปรแกรมสําหรับคนพิการแขน สําหรับคนพิการดวยเทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวกในการ และ/หรือขา ซึ่งจะชวยใหคนพิการที่ไมมีแขน-ขาสามารถเรียนรู ว.มรม. (มนุษยศาสตรและสังคมศาสตร) ปที่ 9 ฉบับที่ 2 : พฤษภาคม - สิงหาคม 2558 28 RMU.J.(Humanities and Social Sciences). 9(2) : May-August 2015
และใชงานคอมพิวเตอรได โดยไดรับการสนับสนุนจากกองทุน กับโปรแกรมอานจอภาพ (Screen Reader) เชน โปรแกรม JAWS รัชดาภิเษกสมโภชเพื่อพัฒนาชุดเครื่องมือสําหรับคนพิการ for Windows, NVDA หรือ Thunder เปนตน นอกจากนี้ อุปกรณดังกลาว ไดแก จุฬาแฮนดีบอลและจุฬาเวอรชวล คอมพิวเตอรที่จะใชโปรแกรมพีพีเอ ตาทิพย จําเปนตองติดตั้ง คียบอรด มีรายละเอียดดังนี้ (มานะ ศรียุทธศักดิ์, 2544: 40-46) โปรแกรม Microsoft text to speech version 5.1 เพื่อประสาน 3.จุฬาแฮนดีบอล การทํางานระหวางโปรแกรมพีพีเอ ตาทิพย กับโปรแกรมอาน จุฬาแฮนดีบอล (Chula handiball) เปนอุปกรณที่ จอภาพที่ใช สามารถดาวนโหลดโปรแกรมไดที่http://www.tab. ทําหนาที่ทั้งคียบอรดและเมาสพรอม ๆ กันในตัว มีลูกกลิ้ง 1 ลูก or.th/downloads/ ppa_setup.EXE และควรใชคูกับโปรแกรม และมีปุมเลือกอีก 1 หรือ 2 ปุม โดยลูกกลิ้งมีหนาที่กําหนด JPT Tatip Dictionary version 1.0 เพื่อชวยใหโปรแกรมพีพีเอ ตําแหนง ตัวอักษร หรือสิ่งที่ตองการที่ถูกสรางขึ้นโดยจุฬาเวอร ตาทิพย อานออกเสียงไดชัดเจนและถูกตองมากขึ้นโปรแกรมพีพี ชวลคียบอรด และใชปุมเลือกในการเลือกตกลงสิ่งที่ตองการ โดย เอ ตาทิพยใหบริการโดยสมาคมคนตาบอดแหงประเทศไทย และ ในการเคลื่อนลูกกลิ้งหรือกดปุมสามารถทําไดโดยใชคาง (ในกรณี เปนโปรแกรมที่ไมเสียคาใชจาย(โปรแกรม PPA Tatip, [ม.ป.ป.]) ที่คนพิการไมมีทั้งแขนและขา) หรือหากยังมีตอแขนอยูก็ยังคง กลุมวิจัยและพัฒนาสื่อเทคโนโลยีสิ่งอํานวยความ สามารถใชขอศอกในการควบคุมอุปกรณไดหรือหากไมมีแขนแต สะดวกทางการศึกษาสําหรับคนพิการ สํานักบริหารงานการศึกษา ยังมีขาอยูก็สามารถใชขาในการควบคุมได พิเศษ สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน กระทรวง 4. จุฬาเวอรชวลคียบอรด ศึกษาธิการ ไดจัดทําคูมือรายการสิ่งอํานวยความสะดวก จุฬาเวอรชวลคียบอรด (Chula Virtual Keyboard) สื่อ บริการ และความชวยเหลืออื่นใดทางการศึกษา ประจําปการ เปนโปรแกรมที่ชวยในการควบคุมและจัดการจุฬาแฮนดีบอล ศึกษา 2553 เพื่อใหรายละเอียดคุณลักษณะเฉพาะครุภัณฑพรอม มีหนาที่แสดงคียบอรดเทียม (virtual keyboard) ขึ้นบนจอ ราคาที่เปนมาตรฐานกลางใหเหมาะสมและสอดคลองกับความ มอนิเตอรซึ่งจะใชแทนคียบอรดจริง โดยโปรแกรมจะรับคําสั่ง ตองการของบุคคลที่มีความตองการจําเปนพิเศษ ตัวอยาง จากจุฬาแฮนดีบอล แลวสงขอมูลหรือชุดคําสั่งการจัดการไปยัง เทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวกในการเขาถึงคอมพิวเตอรมีราย คอมพิวเตอร สามารถใชงานรวมกับโปรแกรม Microsoft Word, ละเอียดดังนี้ (คณะกรรมการปรับปรุง และกําหนดรายละเอียด Excel, PowerPoint, Access, Notepad หรือโปรแกรมอื่น ๆ คุณลักษณะเฉพาะครุภัณฑ คูมือ รายการสิ่งอํานวยความสะดวก และสามารถใชงานอินเทอรเน็ตได โดยยังสามารถใชงานฟงกชัน สื่อ บริการและความชวยเหลืออื่นใดทางการศึกษา, 2554:46-56- ตาง ๆ ของโปรแกรมนั้น ๆ ไดตามปกติ 57, 59, 61-62) 5. แฮนดิคีย 7. เครื่องแสดงผลอักษรเบรลล แฮนดิคีย (HandiKey) เปนคียบอรดที่เกิดขึ้นบนจอ เครื่องแสดงผลอักษรเบรลล เปนเครื่องมือทาง คอมพิวเตอรหรือแปนพิมพเสมือน เพื่อใหคนพิการทางการเคลื่อนไหว อิเล็กทรอนิกสที่ทํางานรวมกับเครื่องคอมพิวเตอร แสดงผล สามารถใชคอมพิวเตอรได แฮนดิคียเปนงานวิจัยของคณะ ขอมูลจากจอภาพหรือเว็บไซตออกมาเปนอักษรเบรลล ใชไดกับ วิศวกรรมศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย เริ่มมาตั้งแตป พ.ศ. 2542 ระบบปฏิบัติการ Windows และสามารถทํางานรวมกับโปรแกรม เมื่อนําไปทดลองใชในศูนยฟนฟูสมรรถภาพผูใชแรงงาน กระทรวง อานหนาจอภาษาอังกฤษไดดวย เหมาะสําหรับคนพิการทางการ แรงงาน และโรงเรียนประชาบดี จังหวัดนนทบุรี ผลการใชงานพบวา มองเห็น สามารถใชงานไดจริง โดยเฉพาะคนพิการที่มีพื้นฐานคอมพิวเตอรแลว 8. โปรแกรมคอมพิวเตอรอานจอภาพบนวินโดวส (แฮนดิคีย นวัตกรรมใหมสําหรับคนพิการ, 2545: 12) โปรแกรมคอมพิวเตอรอานจอภาพบนวินโดวส 6. โปรแกรมพีพีเอ ตาทิพย (Screen Reader for Windows) เปนโปรแกรมชวยในการเขา โปรแกรมพีพีเอ ตาทิพย (PPA Tatip) เปนโปรแกรม ถึงโปรแกรมประยุกตรวมถึงเนื้อหาบนเว็บไซต โดยจะทําหนาที่ สังเคราะหเสียงภาษาไทย (Thai Text to Speech) ตองใชรวม อานเมนูตาง ๆ ของโปรแกรม รวมถึงไฟลขอมูลของโปรแกรม ว.มรม. (มนุษยศาสตรและสังคมศาสตร) ปที่ 9 ฉบับที่ 2 : พฤษภาคม - สิงหาคม 2558 RMU.J.(Humanities and Social Sciences). 9(2) : May-August 2015 29
เชน โปรแกรมประมวลผลคํา เว็บเบราวเซอร เปนตน ชวยใหคน ตารางที่ 1 ประเภทของผูใชเทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวก พิการทางการมองเห็นสามารถใชคอมพิวเตอรและเว็บไซตได ประเภทของผูใช เทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวก อยางมีประสิทธิภาพ โปรแกรมนี้สามารถใชงานรวมกับโปรแกรม ในการเขาถึงเว็บไซต สังเคราะหเสียงภาษาไทย และสามารถทํางานรวมกับเครื่องแสดง ผลอักษรเบรลลดวย ใชกับระบบปฏิบัติการ Windows โปรแกรม ผูใชทั่วไป ■ การตั้งคาแปนพิมพ (แปนเปลี่ยนกลับ) นี้เหมาะสําหรับคนพิการทางการมองเห็นซึ่งเปนกลุมหลัก และ ■ การตั้งคาเสียง คนพิการทางการเรียนรูซึ่งมีความยากลําบากในการอานหนังสือ ■ การตั้งคาการแสดงผล (การปรับเปลี่ยนเนื้อหา) หรือสะกดคํา ที่เรียนอยูในระดับชั้นมัธยมตนเปนตนไป ■ การใชสีตัดกัน 9. โปรแกรมคอมพิวเตอรขยายภาพและอักษร ■ การเลือกเมาสใหเหมาะสม โปรแกรมคอมพิวเตอรขยายภาพและอักษร เปน ■ โปรแกรมสั่งงานดวยเสียงพูด โปรแกรมคอมพิวเตอรขยายภาพและอักษรบนจอภาพ มีโปรแกรม อานจอภาพที่มีเสียงสังเคราะห ขยายไดตั้งแต 2x ถึง 16x หรือ คนพิการ ■ การตั้งคาแปนพิมพ (แปนเปลี่ยนกลับ) มากกวา เหมาะสําหรับคนพิการทางการมองเห็นที่เห็นเลือนราง ซึ่ง ทางการ ■ การเพิ่มขนาดขอความหรือรูปภาพ จําเปนตองใชโปรแกรมขยายอักษรเพื่อใชงานคอมพิวเตอรและ เรียนรู ■ การสั่งงานดวยเสียง เว็บไซต ■ โปรแกรมคอมพิวเตอรอานจอภาพบนวินโดวส 10. ลูกบอลควบคุมขนาดใหญ ■ จอภาพแบบสัมผัสแบบติดตั้งภายนอก ลูกบอลควบคุมขนาดใหญ เปนลูกบอลควบคุมที่ใช ■ ลูกบอลควบคุมขนาดใหญ แทนเมาสปกติ เพื่อใชในการควบคุมการเคลื่อนที่ของลูกศรบน จอภาพ มีปุมสวิตชที่ใชในการคลิกเลือก คลิกเปดเมนูลัด มีชอง คนพิการทาง ■ การตั้งคาแปนพิมพ (แปนเปลี่ยนกลับ) สําหรับพวงตอกับสวิตชเดี่ยว เหมาะสําหรับคนพิการทางการ การไดยิน ■ การตั้งคาเสียง เคลื่อนไหวและคนพิการทางการเรียนรู 11. คันโยกควบคุมแทนการใชเมาส คนพิการทาง ■ โปรแกรมอานหนาจอและโปรแกรม คันโยกควบคุมแทนการใชเมาส เปนอุปกรณที่มีกาน การมองเห็น อานออกเสียง โยกใชควบคุมอยูดานบน สําหรับใชในการควบคุมทิศทางการ ■ โปรแกรมสั่งงานดวยเสียงพูด เคลื่อนที่ของลูกศรบนจอภาพ สามารถเปลี่ยนดามจับเพื่อให ■ การตั้งคาแปนพิมพ เหมาะสมกับผูใชแตละคน มีปุมสวิตชที่ใชในการคลิกซาย คลิก (แปนเปลี่ยนกลับ, โปรแกรมแปนพิมพ ขวา เหมาะสําหรับคนพิการทางการเคลื่อนไหว บนหนาจอ) 12. จอภาพแบบสัมผัสแบบติดตั้งภายนอก ■ การใชเว็บไซตโดยกดปุมแท็บ จอภาพแบบสัมผัสแบบติดตั้งภายนอก เปนจอภาพ ■ การตั้งคาการกระพริบของตัวชี้ตําแหนง (Cursor) แบบสัมผัส ที่มีลักษณะเปนแผนกระจกแบนราบที่ติดตั้งเขากับ ■ การตั้งคาการแสดงผล (การปรับความตางของสี, จอภาพของคอมพิวเตอรจอแบน สามารถใชการสัมผัส ดวยนิ้ว การปรับเปลี่ยนเนื้อหา ) มือหรือปลายปากกาแทนการใชเมาสปกติ เหมาะสําหรับคนพิการ ■ การเพิ่มขนาดขอความหรือรูปภาพ ทางการเรียนรู คนพิการทางรางกาย และคนพิการทางการมอง ■ การตั้งคาแปนพิมพ เชน Access Keys เห็นที่เห็นเลือนราง ■ โปรแกรมอานหนาจอและโปรแกรมอานดวยเสียง สรุปเทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวกสําหรับการเขาถึง ■ เบรลลเอาตพุต เว็บไซต จําแนกตามประเภทของผูใชไดดังนี้ ■ โปรแกรมสั่งงานดวยเสียงพูด ■ เครื่องแสดงผลอักษรเบรลล ว.มรม. (มนุษยศาสตรและสังคมศาสตร) ปที่ 9 ฉบับที่ 2 : พฤษภาคม - สิงหาคม 2558 30 RMU.J.(Humanities and Social Sciences). 9(2) : May-August 2015
ประเภทของผูใช เทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวก ควรพิจารณาตามหลักของความจําเปนและไมสามารถผลิตไดใน ในการเขาถึงเว็บไซต ประเทศมากกวาการพิจารณาเฉพาะองคกรสาธารณกุศล (มณเฑียร บุญตัน, 2550: 3)อยางไรก็ตามเทคโนโลยีสิ่งอํานวย ■ โปรแกรมคอมพิวเตอรอานจอภาพบนวินโดวส ความสะดวกเพียงอยางเดียวไมสามารถกําจัดอุปสรรคในการเขา ■ โปรแกรมคอมพิวเตอรขยายภาพและอักษร ถึงเว็บไซตได ดังนั้นการตรวจสอบเว็บไซตที่มีความสามารถใน ■ จอภาพแบบสัมผัสแบบติดตั้งภายนอก การเขาถึงไดทางเว็บดวยผูใชซึ่งเปนคนพิการเพื่อคนหาอุปสรรค คนพิการทาง ■ การตั้งคาแปนพิมพ (แปนตรึง, ฟลเตอรคีย, แปน ในการเขาถึงเนื้อหาเว็บไซตจึงยังคงเปนสิ่งจําเปน การเคลื่อนไหว เปลี่ยนกลับ,ซีเรียลคีย) ■ การใชเว็บไซตโดยกดปุมแท็บ เอกสารอางอิง ■ การตั้งคาเมาส (เมาสคีย,คลิกล็อก,สกอรลวีล) คณะกรรมการปรับปรุง และกําหนดรายละเอียดคุณลักษณะ ■ การตั้งคาการแสดงผล (จอภาพระบบสัมผัส เฉพาะครุภัณฑ คูมือ รายการสิ่งอํานวยความสะดวกสื่อ ■ การสั่งงานดวยเสียง บริการและความชวยเหลืออื่นใดทางการศึกษา. (2554). ■ การเลือกแปนพิมพและเมาสใหเหมาะสม คูมือรายการสิ่งอํานวยความสะดวกสื่อบริการ และความ ■ โปรแกรมสั่งงานดวยเสียงพูด ชวยเหลืออื่นใดทางการศึกษา ประจําปการ ศึกษา 2553. ■ สวิตชเดี่ยว ปทุมธานี : กลุมวิจัยและพัฒนาสื่อเทคโนโลยีสิ่งอํานวย ■ คียการดแปนพิมพคอมพิวเตอร ความสะดวกทางการศึกษาสําหรับคนพิการ สํานักบริหาร ■ จุฬาแฮนดีบอล งานการศึกษาพิเศษ สํานักงานคณะกรรมการการศึกษา ■ จุฬาเวอรชวลคียบอรด ขั้นพื้นฐาน กระทรวงศึกษาธิการ. ■ แฮนดิคีย ประกาศิต กายะสิทธิ์. (2551). เทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวก ■ ลูกบอลควบคุมขนาดใหญ ในยุคหนา : ทิศทางการทําวิจัยและพัฒนาดานเทคโนโลยี. ■ คันโยกควบคุมแทนการใชเมาส สาร Nectec15(76),9-14. ปรีดี ปลื้มสําราญกิจ. (2553). ความคิดเห็นของผูดูแลเว็บไซต บทสรุป หนวยงานภาครัฐที่มีตอความสามารถในการเขาถึงได องคประกอบสําคัญประการหนึ่งในการจัดทําเว็บไซตให ทางเว็บ. วิทยานิพนธอักษรศาสตรมหาบัณฑิต. มีความสามารถในการเขาถึงไดทางเว็บ คือ เทคโนโลยีสิ่งอํานวย กรุงเทพฯ : จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย. ความสะดวกซึ่งใชสําหรับการตรวจสอบความสามารถในการเขา โปรแกรม PPA Tatip. [ม.ป.ป.]. สืบคนเมื่อ 7 กุมพาพันธ ถึงไดทางเว็บ (Shi,2007) หนวยงานที่ดําเนินการจัดทําเว็บไซต 2557. จาก http://www.tabod.com/node/38 เพื่อใหมีความสามารถในการเขาถึงไดทางเว็บอาจตองตรวจสอบ พระราชบัญญัติขอมูลขาวสารของราชการ พ.ศ. 2540. [ออนไลน]. เว็บไซตดวยเทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวก เชน โปรแกรมสั่ง สืบคนเมื่อ 7 กุมพาพันธ 2557.จากhttp://www.oic. งานดวยเสียงพูด โปรแกรมอานหนาจอคอมพิวเตอร เปนตน แต go.th/act/act2540.doc. หลายหนวยงานไมมีเทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวกในการ พระราชบัญญัติสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ พ.ศ. ตรวจสอบความสามารถในการเขาถึงไดทางเว็บ อาจเนื่องจาก 2550. [ออนไลน]. สืบคนเมื่อ 7 กุมพาพันธ 2557.จาก เทคโนโลยีดังกลาวมีราคาคอนขางสูง ดังนั้นรัฐบาลควรสงเสริม http://www.oja.go.th/aw/Lists/law2/Attachments/ ใหมีการวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวก โดย 290/jrd_gent_27_09_2550.pdf. การสนับสนุนทั้งในภาครัฐและภาคเอกชน รวมทั้งควรพิจารณา พูนพิศ อมาตยกุล. (2541). ความรูเรื่องเทคโนโลยีสิ่งอํานวย ลดหรือยกเวนภาษีนําเขาเทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวก ทั้งนี้ ความสะดวกสําหรับคนพิการ. นครปฐม : วิทยาลัยราช สุดามหาวิทยาลัยมหิดล. ว.มรม. (มนุษยศาสตรและสังคมศาสตร) ปที่ 9 ฉบับที่ 2 : พฤษภาคม - สิงหาคม 2558 RMU.J.(Humanities and Social Sciences). 9(2) : May-August 2015 31
มณเฑียร บุญตัน. (2550). เทคโนโลยีสารสนเทศกับคนตาบอด สํานักงานปลัดกระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร. หรือคนพิการทางการมองเห็นจากความเชื่อพื้นฐานที่ไม (2551). รายงานผลการศึกษาและสํารวจความตองการ ปฏิเสธการเขาถึงองคความรูโดยปราศจากการมองเห็น. ใชงานของประชาชนและหนวยงานภาครัฐ. กรุงเทพมหานคร ในการเขาถึงเทคโนโลยีสารสนเทศของคนพิการ: เว็บไซต : ศูนยบริการวิชาการ คณะวิศวกรรมศาสตรจุฬาลงกรณ ที่คุณปรับได. (น.1-3). ปทุมธานี : ศูนยเทคโนโลยี มหาวิทยาลัย. อิเล็กทรอนิกส และคอมพิวเตอรแหงชาติ. แฮนดิคีย นวัตกรรมใหมสําหรับคนพิการ. (2545). ไอที ปริทัศน มนตรี โพธิโสโนทัย และเฉลิมภัณฑ ฟองสมุทร. (2554). วิธีการ 10 (11), 12. รูจําเสียงพูดภาษาไทยแบบทนทานตอเสียงรบกวน HomHuan. (2550). Dragon NaturallySpeaking ภายนอก. วารสารเทคโนโลยีสารสนเทศ 7 (13),19-23. Professional 9.0,สืบคนเมื่อ 7กุมพาพันธ 2557. จาก มานะ ศรียุทธศักดิ์. (2544). อุปกรณและโปรแกรมสําหรับคน : http://citecclub.org/forum/window- application- พิการแขนและ/หรือขาในการใชงานคอมพิวเตอร. 60/dragon-naturallyspeaking-professional-9- วารสารสหเวชศาสตร 2(1): 40-46. 0-a-14858/. วันทนีย พันธชาติ. ผลงานวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีสิ่งอํานวย Cook, A.M. and Hussey, S.M. (1995). Assistive ความสะดวกที่พรอมออกสูเชิงพาณิชย. (2551) สาร Technologies: Principles and Practice. St.Louis Nectec15(76), 34-38. : Mosby-Year Book. เว็บทาสําหรับคนพิการ. ความหมายของเทคโนโลยีสิ่งอํานวย Draffan, E.A. (2008). Tools used for widening access ความสะดวกและการบริการเทคโนโลยีสิ่งอํานวยความ to the web. In Jenny Craven (ed.),Web สะดวก. (2554). สืบคนเมื่อ 3 ตุลาคม 2556. จากhttp:// Accessibility Practical Advice for the Library www.treconwebsite.com/pwdsthai/index. and Information Professional, (pp. 7-23). London: php?option=com_content&view=article& Facet. id=1752:2011-07-25-04-59-07&catid=98:2011-06- World Wide Web Consortium (W3C). (1999). Web 07-12-55-22&Itemid=182&lang=th. Content Accessibility Guidelines (WCAG) 1.0. ศูนยเทคโนโลยีอิเล็กทรอนิกสและคอมพิวเตอรแหงชาติ. retrieved January 16, 2014,from http://www. (2540). รายงานการสํารวจสถานภาพและความตองการ w3.org/TR/WCAG10/ ทางดานเทคโนโลยีสารสนเทศของคนพิการใน World Wide Web Consortium (W3C). (2008). Web ประเทศไทย. กรุงเทพฯ : กระทรวงวิทยาศาสตร Content Accessibility Guidelines (WCAG) 2.0. เทคโนโลยี และสิ่งแวดลอม. retrieved January 16, 2014.from http://www. สุกรี สินธุภิญโญ. เทคโนโลยีสิ่งอํานวยความสะดวก-1001. w3.org/TR/WCAG20/ (2555). สืบคนเมื่อ 7กุมพาพันธ 2557.จาก http:// www.dailynews.co.th/Content/IT/ เทคโนโลยีสิ่ง อํานวยความสะดวก-1001