PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Załącznik do Uchwały Nr XXXII.231.2018 Rady Gminy Bogdaniec z dnia 31.08.2018 r.

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

BOGDANIEC 2018

1

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

WPROWADZENIE ...... 3 DIAGNOZA POTRZEB REWITALIZACYJNYCH W GMINIE BOGDANIEC ...... 4 SFERA SPOŁECZNA ...... 4 SFERA GOSPODARCZA ...... 16 SFERA TECHNICZNA ...... 20 SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNA ...... 27 SFERA ŚRODOWISKOWA...... 35 DELIMITACJA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI ...... 41 CHARAKTERYSTYKA OBSZARU REWITALIZACJI ...... 52 WIZJA OBSZARU REWITALIZOWANEGO ORAZ CELE I KIERUNKI REWITALIZACJI . 56 WIZJA OBSZARU REWITALIZOWANEGO...... 58 CELE I KIERUNKI DZIAŁAŃ REWITALIZACYJNYCH ...... 59 PLANOWANE PRZEDSIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE ...... 61 LISTA A GŁÓWNYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH ...... 61 LISTA B POZOSTAŁYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH...... 78 KOMPLEMENTARNOŚĆ PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH ...... 94 PLANOWANE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA I RAMY FINANSOWE PROCESU REWITALIZACJI ...... 101 SPÓJNOŚĆ PROGRAMU REWITALIZACJI Z GŁÓWNYMI DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI GMINY ORAZ DOKUMENTAMI POZIOMU PONADLOKALNEGO ...... 107 UDZIAŁ MIESZKAŃCÓW, PRZEDSIĘBIORCÓW I INNYCH PODMIOTÓW ORAZ GRUP AKTYWNYCH NA TERENIE GMINY BOGDANIEC W PROCESIE REWITALIZACJI ..... 113 SYSTEM WDRAŻANIA, MONITORINGU I EWALUACJI DZIAŁAŃ ORAZ WPROWADZANIA MODYFIKACJI W REAKCJI NA ZMIANY W OTOCZENIU ...... 120

2

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

WPROWADZENIE

Niniejszy dokument – Program Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023 – jest efektem kilkumiesięcznych prac prowadzonych w gronie pracowników Urzędu Gminy, podległych mu jednostek, liderów lokalnych, mieszkańców i ekspertów. Dzięki zaangażowaniu ich wszystkich udało się opracować Program, który łączy, mamy nadzieję, zalety analizy eksperckiej z korzyściami, jakie daje partycypacja społeczna.

Przygotowując część diagnostyczną obficie korzystano z informacji zawartych w obowiązujących dokumentach strategicznych i planistycznych gminy, przede wszystkim w Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gminy Bogdaniec na lata 2016-2023 oraz Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Bogdaniec na lata 2015-2020. Obszerne i aktualne rozdziały diagnostyczne tych dokumentów stanowiły punkt wyjścia do analiz potrzeb rewitalizacyjnych gminy. Te starano się przeprowadzić, opierając się nie tylko na materiale ilościowym, ale także jakościowym, uzyskanym podczas warsztatów planistyczno-konsultacyjnych. Nie będzie przesadą powiedzieć, że najcenniejszym źródłem wiedzy o gminie są bowiem zawsze sami jej mieszkańcy.

Na pierwsze rozdziały Programu składa się diagnoza potrzeb rewitalizacyjnych w gminie, delimitacja obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji oraz zwięzła, lecz możliwie głęboka charakterystyka tego ostatniego. Część planistyczna zawiera wizję obszaru rewitalizacji po jej zakończeniu, celei kierunki rewitalizacji oraz – co najistotniejsze – opis projektów rewitalizacyjnych. Jej uzupełnieniem są rozdziały poświęcone ramom finansowym procesu rewitalizacji, wielorako rozumianej komplementarności oraz spójności Programu z innymi dokumentami wyznaczającymi cele i kierunki rozwoju lokalnego. W ostatnich rozdziałach opisano partycypację społeczną na etapie planowania rewitalizacji oraz zaprojektowano mechanizm wdrażania Programu wykorzystującyw szerokim zakresie udział mieszkańców gminy.

3

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

1. DIAGNOZA POTRZEB REWITALIZACYJNYCH W GMINIE BOGDANIEC

SFERA SPOŁECZNA

Prezentowany poniżej opis i analiza negatywnych zjawisk występujących w gminie w sferze społecznej oparte zostały na danych pochodzących z systemu statystyki publicznej, informacjach udostępnionych przez Urząd Gminy Bogdaniec oraz diagnozach zawartych w dokumentach strategicznych i planistycznych samorządu1. Zasadniczo skupiono się w tym rozdziale, a także w kolejnych, na opisie deficytów występujących na terenie gminy. Takie podejście wynika między innymi z faktu, że obszerne części diagnostyczne dotyczące stanu gminy odnaleźć można w przywołanych w przypisie dokumentach. W opracowaniu uwypuklono głównie zjawiska negatywne, a wśród nich szczególnie takie, które dokumentują istnienie potrzeb rewitalizacyjnych i mogą być przynajmniej w części eliminowane za pomocą dostępnego w procesie rewitalizacji instrumentarium. Mniej uwagi poświęcono pozytywom – te zostały wspomniane wtedy, gdy stanowią atuty mogące wspierać zaplanowany proces rewitalizacji.

Kolejno zaprezentowano sytuację demograficzną, problematykę bezrobocia, ubóstwa, edukacji i aktywności społecznej w gminie Bogdaniec.

1 Por. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Bogdaniec na lata 2015-2020, Bogdaniec 2015, Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Bogdaniec na lata 2016 – 2023, Bogdaniec 2016, s. 15 i nast., Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Bogdaniec, Bogdaniec 2014, s. 46 i nast., Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy, Bogdaniec 2015, s. 45 i nast. 4

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

LUDNOŚĆ

Według ewidencji ludności Urzędu Gminy Bogdaniec gminę zamieszkiwało na styczeń 2017 r. 7019 osób. Bank Danych Lokalnych GUS określa populację gminy na koniec 2016 r. na 7102 osoby. Współczynnik feminizacji (liczba kobiet przypadających na 100 mężczyzn) wynosił 102 i jest identyczny z tym dla powiatu gorzowskiego. Dla porównania wartość dla województwa lubuskiego wynosiła 105 a dla kraju 1072, można zatem uznać, że na tle regionu i kraju odsetek mężczyzn w populacji gminy jest stosunkowo wysoki.

Przyrost naturalny wyniósł w 2016 r. 1,55 na 1000 mieszkańców. Mimo to jednak, na skutek zgonów i migracji, liczba ludności nieregularnie spada, choć spadek ten jest bardzo powolny. Według danych BDL pomiędzy 2012 a 2016 r. ubyło w gminie 19 mieszkańców. Warto jednak pamiętać, że oficjalne statystyki nie ujmują w całości zjawiska emigracji zarobkowej, której skala także ze względu na bliskość granicy jest znaczna, prawdopodobnie więc rzeczywista sytuacja demograficzna gminy przedstawia się nieco gorzej. Bardziej niepokojące są dane dotyczące struktury wiekowej ludności według ekonomicznych kategorii wieku. Na tle województwa gmina Bogdaniec wypada korzystnie, charakteryzując się większym odsetkiem osób w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym,a mniejszym w wieku poprodukcyjnym. Gorzej natomiast prezentuje się na tle powiatu. Szczegółowe dane zawierają tabele poniżej:

Tab. 1.1. Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem. w wieku w wieku w wieku przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym [%] [%] [%] LUBUSKIE 18,1 62,4 19,5 Powiat gorzowski 19,7 64,0 16,3 Bogdaniec 19,7 62,6 17,6 Źródło: Banku Danych Lokalnych GUS. Stan na 2016 r.

2 Dane zamieszczone tu i w innych miejscach tego rozdziału, jeżeli nie zaznaczono, że inaczej, za Bankiem Danych Lokalnych GUS. 5

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Tab. 1.2. Wskaźnik obciążenia demograficznego – ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym. ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 2012 2013 2014 2015 2016 [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] LUBUSKIE 54,0 55,4 56,8 58,4 60,2 Powiat gorzowski 52,7 53,4 54,3 55,0 56,2 Bogdaniec 56,8 57,7 58,4 58,0 59,6 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS.

Tab. 1.3. Wskaźnik obciążenia demograficznego – ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym. ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym 2012 2013 2014 2015 2016 [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] LUBUSKIE 88,3 93,3 98,3 103,5 108,1 Powiat gorzowski 67,6 71,8 75,5 79,3 83,1 Bogdaniec 69,6 73,8 79,7 83,4 89,2 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS.

Tab. 1.4. Wskaźnik obciążenia demograficznego – ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym. ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 2012 2013 2014 2015 2016 [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] LUBUSKIE 25,3 26,7 28,2 29,7 31,3 Powiat gorzowski 21,2 22,3 23,3 24,3 25,5 Bogdaniec 23,3 24,5 25,9 26,4 28,1 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS.

BEZROBOCIE I RYNEK PRACY

Według danych Banku Danych Lokalnych GUS liczba zarejestrowanych bezrobotnych na terenie gminy Bogdaniec wynosiła na dzień 31 grudnia 2016 roku 131 osób. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych we wszystkich kategoriach systematycznie spadała w ostatnich latach.

6

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Ogólnie pozytywna sytuacja na rynku pracy w skali kraju jest w realiach gminy Bogdaniec dodatkowo wzmacniana lokalizacją w sąsiedztwie dużego ośrodka miejskiego i w rejonie przygranicznym ze stosunkowo większą dostępnością miejsc pracy. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że w opinii mieszkańców bezrobocie zarejestrowane nie jest najważniejszym problemem społecznym w gminie. Według wyników badań przeprowadzanych na użytek opracowywania Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Bogdaniec na lata 2016-2023 kwestia ta znalazła się dopiero na ósmym miejscu wśród problemów, na które wskazywali badani. Respondenci wskazywali, iż na terenie gminy znalezienie pracy wprawdzie nastręcza trudności, ale nie akcentowali tego jako kluczowego dla rozwoju gminy problemu.

Struktura bezrobocia ze względu na płeć jest w gminie Bogdaniec typowa: częściej dotyka ono kobiet niż mężczyzn. Zauważyć jednak wypada, że dysproporcja ta jest w gminie (ale także w powiecie) znacznie wyraźniejsza niż w skali województwa.

Tab. 1.5. Bezrobotni zarejestrowani wg płci. Nazwa ogółem 2012 2013 2014 2015 2016 [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] LUBUSKIE 60 614 59 805 47 115 39 348 32 367 Powiat gorzowski 3 020 3 194 2 155 2 002 1 751 Bogdaniec 276 351 188 178 131 mężczyźni 2012 2013 2014 2015 2016 [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] LUBUSKIE 28 917 28 225 22 135 18 085 14 067 Powiat gorzowski 1 401 1 480 1 009 911 780 Bogdaniec 134 126 80 68 49 kobiety 2012 2013 2014 2015 2016 [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] LUBUSKIE 31 697 31 580 24 980 21 263 18 300 Powiat gorzowski 1 619 1 714 1 146 1 091 971 Bogdaniec 142 225 108 110 82 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS.

Podobnie jak wszędzie, także w gminie Bogdaniec ofiarą bezrobocia padają przede wszystkim osoby słabo wykształcone. Bezrobocie oraz jego kategorie silnie różnicują poszczególne 7

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

miejscowości na terenie gminy oraz ulice w obrębie miejscowości, dlatego też jego wskaźniki zostaną wykorzystane do przeprowadzenia delimitacji obszaru zdegradowanego w kolejnym rozdziale dokumentu.

Jakkolwiek bezrobocie ogółem nie jest w skali gminy poważnym problemem społecznym, to nie można tego samego powiedzieć o jego szczególnie degradujących formach: bezrobociu długotrwałym, bezrobociu osób młodych i osób po 50 roku życia. Wiąże się ono zwykle z trwałym wykluczeniem z rynku pracy, brakiem lub utratą kompetencji, w tym przede wszystkim społecznych, niezbędnych do funkcjonowania na tym rynku, marginalizacją i wykluczeniem społecznym. Na fakt ten zwracali uwagę mieszkańcy podczas warsztatów planistyczno- konsultacyjnych, stanowiących jeden z etapów tworzenia niniejszego dokumentu.

Dane na temat bezrobocia z rozbiciem na poszczególne miejscowości gminy przedstawia Tabela 2.1.w rozdziale poświęconym delimitacji obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji.

UBÓSTWO I INNE NEGATYWNE SKUTKI BEZROBOCIA

Najważniejszymi skutkami społecznymi bezrobocia we wspomnianych formach jest degradacja ekonomiczna gospodarstw domowych, przejawiająca się początkowo obniżeniem standardu życia, a następnie popadnięciem w ubóstwo. Inne konsekwencje nieodnalezienia swojego miejsca na rynku pracy to frustracja, poczucie krzywdy, pogorszenie stanu zdrowia, wzrost częstotliwości zachowań agresywnych (w tym konfliktów z prawem) oraz inne dysfunkcje społeczne.

Wśród wymienionych następstw bezrobocia najłatwiej prześledzić wskaźniki związane z ubóstwem. Podstawowym wskaźnikiem jest liczba gospodarstw domowych korzystających z pomocy społecznej. Jak widać z poniższego zestawienia zmniejszała się ona w minionych latach.

8

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Tab. 1.6. Zasięg korzystania z pomocy społecznej w gminie Bogdaniec na tle powiatu i województwa udział osób w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej w ludności ogółem 2012 2013 2014 2015 2016 [%] [%] [%] [%] [%] LUBUSKIE 9,2 9,5 8,8 8,1 7,3 Powiat gorzowski 9,7 9,8 8,8 8,1 7,4 Bogdaniec 10,7 10,9 9,9 9,7 8,2 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS.

Tab. 1.7. Gospodarstwa domowe korzystające z pomocy społecznej w gminie Bogdaniec na tle powiatu i województwa. 2012 2013 2014 2015 2016 [gosp.] [gosp.] [gosp.] [gosp.] [gosp.] LUBUSKIE 38 239 40 297 38 168 36 455 34 363 Powiat gorzowski 2 626 2 705 2 480 2 369 2 288 Bogdaniec 310 334 290 300 273 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS.

Tendencję spadkową poświadczają także dane pozyskane z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Bogdańcu.

Tab. 1.8. Osoby korzystające ze świadczeń pomocy społecznej. korzystający ze świadczeń pomocy społecznej 2015 2016 [osoba] [osoba] ogółem 831 665 z powodu ubóstwa 297 205 z powodu bezrobocia 79 66 niepełnosprawności 165 145 alkoholizmu lub 22 25 narkomanii Źródło: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Bogdańcu.

Kolejnymi negatywnymi zjawiskami indukowanymi przez szczególnie degradujące formy bezrobocia są alkoholizm, przemoc w rodzinie i przestępczość.

9

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Na podstawie dostępnych danych trudno o jednoznaczną ocenę skali i dynamiki takich zjawisk jak alkoholizm oraz przemoc w rodzinie. W latach 2015-2016 wzrosła w gminie liczba Niebieskich Kart z 10 do 12, nie sposób jednak odpowiedzialnie oszacować, w jakim stopniu jest to wynik nasilenia przemocy domowej, w jakim coraz częstszego ujawniania tego typu zjawisk, a w jakim wreszcie przypadkowych fluktuacji. Podobnie ma się rzecz z liczbą osób objętych działaniami Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, która wzrosła z 32 w 2015 r. do 35 w 2016 r.

Dane dotyczące liczby osób objętych działaniami Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, liczby Niebieskich Kart oraz liczby czynów karalnych w rozbiciu na poszczególne miejscowości zastaną zaprezentowane w kolejnym rozdziale i posłużą do delimitacji obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. Na decyzji o uwzględnieniu w procedurze delimitacji wskaźników tych zjawisk zaważył fakt, że kwestie bezpieczeństwa uznawane są za kluczowe przez społeczność lokalną3.

EDUKACJA

Roli edukacji w podnoszeniu szans życiowych dzieci i młodzieży nie sposób przecenić. Zwłaszcza edukacja publiczna stoi przed zadaniem ich podnoszenia i jednocześnie wyrównywania, przez co przyczynia się do zapobiegania w przyszłości zjawiskom wykluczenia społecznego, koncentracji bezrobocia i ubóstwa oraz innym postępującym w ślad za nimi negatywnym zjawiskom społecznym. Odpowiedzialna i skuteczna, może stać się najważniejszym mechanizmem podnoszenia poziomu kapitału społecznego i kulturowego. Z tych przyczyn w diagnozie potrzeb rewitalizacyjnych nie może zabraknąć danych dotyczących edukacji i wychowania. Sieć szkół podlegających władzom gminy tworzą cztery placówki: Szkoły Podstawowe w Jenińcu, Lubczynie i Jeninie oraz Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza w Bogdańcu, gdzie naukę w klasach II i III kontynuują także uczniowie dotychczasowego gimnazjum. Ogółem uczy się w nich 638 dzieci. Szkoły mają do dyspozycji świetlice, biblioteki (w jednej ze szkół z czytelnią), pracownie komputerowe i gabinety przedmiotowe oraz hale lub sale sportowe. W każdej ze szkół funkcjonują

3 Jak czytamy w Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gminy Bogdaniec na lata 2016-2023, bezpieczeństwo publiczne należało do najczęściej wymienianych odpowiedzi na pytanie o cele, na które należy przeznaczać środki z budżetu gminy. Tamże, s. 19. 10

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

oddziały przedszkolne. Korzysta z nich łącznie 68 dzieci. Na terenie gminy działają też 2 gminne przedszkola, z Jeninie i Bogdańcu, zapewniające opiekę i edukację kolejnym 100 dzieciom. Od niedawna funkcjonuje również prywatny żłobek.

W trakcie prowadzonych badań sondażowych mieszkańcy oceniali tę sferę działań władz lokalnych na ocenę dostateczną, deklarując umiarkowane zadowolenie z poziomu szkół na terenie gminy, a wyżej oceniając liczbę placówek edukacyjnych . W ogólności więc edukacja w gminie, zarówno pod względem bazy lokalowej, jak i poziomu nauczania nie wymaga podejmowania szczególnych działań w procesie rewitalizacji4.

AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA I OBYWATELSKA

Na koniec pragniemy zwrócić uwagę na dane dotyczące aktywności społecznej mieszkańców gminy Bogdaniec. Poniżej prezentujemy informację o liczbie organizacji pozarządowych na 10 tysięcy mieszkańców:

Tab. 1.9. Liczba stowarzyszeń, fundacji i organizacji społecznych w gminie Bogdaniec, powiecie gorzowskim i w województwie lubuskim na 10 tysięcy mieszkańców. fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne na 10 tys. mieszkańców (stan na koniec roku) 2012 2013 2014 2015 2016 [-] [-] [-] [-] [-] LUBUSKIE 31 32 34 36 38 Powiat gorzowski 27 28 29 32 33 Bogdaniec 44 44 45 47 47 nowo zarejestrowane fundacje, stowarzyszenia, organizacje społeczne na 10 tys. mieszkańców 2012 2013 2014 2015 2016 [-] [-] [-] [-] [-] LUBUSKIE 2 2 2 3 2 Powiat gorzowski 3 1 1 3 2 Bogdaniec 8 0 1 1 6 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS

4 Jak czytamy w Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gminy Bogdaniec na lata 2016-2023: „Obszar związany z edukacją […] badani ocenili średnio na poziomie 3, co oznacza, że jest on uznawany za dostateczny. Najwyżej została oceniona liczba obiektów oświatowych w gminie (średnia ocena 4) […] Największa liczba ankietowanych wskazała na ocenę 5 (42%), co oznacza wysoki poziom zadowolenia z liczby obiektów oświatowych w gminie.” Tamże, s. 14. 11

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Pod tym względem więc gmina odbiega na korzyść od przeciętnej dla województwa lubuskiego oraz powiatu gorzowskiego.

Liczba organizacji pozarządowych z terenu gminy Bogdaniec zarejestrowanych w bazie ngo.pl to 35. Jest wśród nich 25 stowarzyszeń (w tym dwie Ochotnicze Straże Pożarne w Lubczynie i Bogdańcu), 1 jednostka terytorialna stowarzyszenia posiadająca osobowość prawną, 8 klubów sportowych (stowarzyszeń kultury fizycznej) i jedna fundacja. Najczęściej występujące obszary działalności to: edukacja i wychowanie, usługi socjalne i pomoc społeczna, sport amatorski, turystyka i rekreacja oraz rozwój lokalny. Podmioty w bazie to:

1. Klub Sportowy „Zjednoczeni” w Jenińcu; 2. Klub Sportowy „Victoria” w Stanowicach; 3. Stowarzyszenie Przyjaciół Szkoły w Bogdańcu; 4. Fundacja na rzecz Budowy Zespołu Szkół w Bogdańcu (obecnie zawieszona); 5. Stowarzyszenie „Przyjaciele Dzieciom”; 6. Stowarzyszenie „Pomocna Dłoń”; 7. Klub Seniora Wrzosy Bogdaniec; 8. Stowarzyszenie Przyjaciół Szkoły Podstawowej w Lubczynie; 9. Ognisko Krzewienia Kultury Fizycznej Zbyszko w Bogdańcu; 10. Uczniowski Klub Sportowy „Iskra” w Jenińcu; 11. Stowarzyszenie „Klub Edukacja” w Bogdańcu; 12. Bogdaniecki Uniwersytet III Wieku (UTW); 13. Stowarzyszenie Zastępczego Rodzicielstwa Oddział Powiat Gorzowski; 14. Stowarzyszenie Aktywnych "Hominum" w Łupowie; 15. Krajowe Stowarzyszenie Właścicieli Psów Rasowych w Wieprzcach; 16. Stowarzyszenie „Razem z Dziećmi” przy Przedszkolu Publicznym w Bogdańcu; 17. Stowarzyszenie Przyjaciół Parafii pw. Św. Michała Archanioła w Jeninie; 18. Klub Sportowy „Gwiazda” Lubczyno; 19. Uczniowski Klub Sportowy „Hermes” w Łupowie; 20. Lubuskie Stowarzyszenie Rękodzieła „Iwa” Jeniniec; 21. Stowarzyszenie Przyjaciół Szkoły Podstawowej w Jenińcu; 22. Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Obywatelskich WIO w Racławiu; 23. Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Sportu w Stanowicach; 12

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

24. Stowarzyszenie na rzecz Dzieci z Uszkodzonym Centralnym Układem Nerwowym w Bogdańcu; 25. Uczniowski Klub Sportowy „Bogdanka” w Bogdańcu; 26. Stowarzyszenie „Sędzia Piłkarski pl” w Łupowie; 27. Turystyczny Klub Motocyklowy „Lucky Riders” w Jeninie; 28. Stowarzyszenie Przyjaciół Szkoły Podstawowej im. Włodzimierza Korsaka w Jeninie; 29. Klub Sportowy „Warta-Jeżyki” w Jeżykach; 30. Ochotnicza Straż Pożarna w Bogdańcu; 31. Ochotnicza Straż Pożarna w Lubczynie; 32. Lubuskie Stowarzyszenie Rozwoju w Jeninie; 33. Stowarzyszenie „Nasze Kąty” w Łupowie; 34. Stowarzyszenie „Naprzód Powiat Gorzowski!” w Lubczynie; 35. Stowarzyszenie „Bocianogród” w Podjeninie.

Bardziej miarodajne są dane Urzędu Gminy. Według nich nie działa wymieniony wyżej Klub Sportowy „Gwiazda” Lubczyno, funkcjonują natomiast Stowarzyszenie HorseSports oraz Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Sportu – Stanowice.

Dane te każą patrzeć na aktywność społeczną obywateli jako ważny potencjał w trakcie realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych, potencjał jednak niewykorzystany. Widać to np. po liczbie uczestników imprez masowych na terenie gminy. Odnotowujemy tu bowiem dramatyczny spadek w ostatnich latach: z 1500 osób w 2013 r. do 950 w 2016 r.5 Obrazuje to dobrze sygnalizowane przez uczestników warsztatów planistyczno-konsultacyjnych osłabienie zainteresowania mieszkańców życiem swojej społeczności. Wśród przyczyn wskazać można deficyty w komunikacji instytucji gminnych z mieszkańcami, zarówno zorganizowanymi w podmiotach trzeciego sektora, jak i z grupami nieformalnymi, degradację obiektów i przestrzeni publicznych służących integracji mieszkańców oraz niedostatek bazy materialnej najważniejszej instytucji kultury w gminie – Gminnej Biblioteki Publicznej6.

5 Dane Banku Danych Lokalnych GUS. 6 Więcej na ten temat w kolejnych podrozdziałach. 13

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Inny użyteczny wskaźnik aktywności w sferze publicznej to frekwencja wyborcza. Podczas wyborów do rad gmin w 2014 roku frekwencja ogólnopolska wyniosła 47,43%, w województwie lubuskim – 46,91%, w powiecie gorzowskim – 46,75%, a w gminie Bogdaniec aż 48,97%7. Mimo iż wartość frekwencji w Bogdańcu przewyższała nieznacznie wskaźniki zarejestrowane dla powiatu, województwa i kraju, nie jest ona na tyle wysoka, by uznać, że mieszkańcy są nadzwyczajnie aktywni w życiu publicznym. Podobnie wyglądają też dane dotyczące wyborów organu wykonawczego gminy. Dla czytelności dane te przedstawiamy w formie tabeli poniżej:

Tab. 1.10. Porównanie frekwencji w wyborach do rad gmin w 2014 r. w Polsce, województwie lubuskim, powiecie gorzowskim i gminie Bogdaniec. frekwencja w wyborach do rad frekwencja w wyborach na wójta gmin burmistrza lub prezydenta - I tura [%] [%] POLSKA 47,43 47,34 LUBUSKIE 46,91 46,82 Powiat gorzowski 46,75 46,74 Bogdaniec 48,97 48,94 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej.

Podsumowując tę część rozważań, warto zwrócić uwagę na kilka istotnych dla projektowania procesu rewitalizacji wniosków.

1. Analiza zjawisk demograficznych wskazuje niepokojące tendencje, które już lub w najbliższej przyszłości przełożą się na zjawiska negatywnie rzutujące na możliwości rozwojowe gminy. Następuje powolny proces depopulacji gminy. Mam on na razie bardzo umiarkowany charakter, ale w przypadku niektórych miejscowości już bardzo wyraźnie się zaznacza. Bardzo wyraźnie postępuje proces starzenia się społeczności wiejskiej Bogdańca. Jest on prócz spadku dzietności spowodowany także procesami migracyjnymi, które powodują ubytek młodych ludzi z terenu gminy. Procesy te prowadzą do stopniowego spadek udziału grupy w wieku przedprodukcyjnym i zwiększającym się udziale osób w wieku poprodukcyjnym. Potwierdzają to dane dotyczące wskaźników obciążenia demograficznego w skali gminy. Konieczne jest przygotowanie się na wzrastającą liczbę osób starszych w populacji gminy i generowane przez nich zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze

7 Dane za serwisem Państwowej Komisji Wyborczej (http://samorzad2014.pkw.gov.pl/). 14

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

i zdrowotne, dostosowaną do ich potrzeb ofertę rekreacyjną, edukacyjną i kulturalną oraz wszelkie działania zapobiegające wykluczeniu społecznemu tej grupy. Głównymi instytucjami zapewniającymi ofertę rekreacyjną, edukacyjną i kulturalną oraz zapobiegającymi wykluczeniu społecznemu są w realiach Gminy Bogdaniec Gminna Biblioteka Publiczna i Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej.

2. Spadek bezrobocia na terenie gminy, wzrost aktywności zawodowej mieszkańców, także tej nierejestrowanej, prowadzi do wzrostu zasobności mieszkańców. Następuje proces znaczącego zmniejszania się liczby klientów pomocy społecznej na terenie gminy. Sąsiedztwo z dużym ośrodkiem miejskim otwiera perspektyw dla młodzieży i dorosłych w zakresie nauki, pracy, rozwoju osobowego, kompensując brak szkół na poziomie średnim, średnim zawodowym i edukacji specjalistycznej. Tak więc perspektywy gospodarcze i edukacyjne gminy i jej mieszkańców rysują się pomyślnie.

3. Nie oznacza to jednak, że na terenie gminy nie występują negatywne zjawiska społeczne. Długotrwałe bezrobocie, bezrobocie osób młodych, które nie mogą wejść na rynek pracy, i osób po 50 roku życia, które nie mogą nań powrócić, generuje negatywne zjawiska w postaci alkoholizmu, przemocy rodzinnej, przestępczości. Przeciwdziałać temu można za pomocą działań zmierzających do reintegracji społecznej rodzin zmarginalizowanych, osób nadużywających alkoholu i niezaradnych życiowo. Wymaga to z jednej strony zwiększenia potencjału instytucji gminnych (głównie Biblioteki i GOPS-u), a z drugiej rewitalizacji przestrzeni publicznych sprzyjających aktywności mieszkańców (obiektów sportowo- rekreacyjnych, terenów zielonych, sal wiejskich i ich otoczenia). Skuteczna aktywizacja społeczności lokalnej i integracja społeczna grup defaworyzowanych nie będzie możliwa bez zaangażowania podmiotów trzeciego sektora. Tymczasem relatywnie wysoka liczba organizacji pozarządowych, nie przekłada się na zaangażowanie społeczności lokalnej w sprawy gminy. Informacje pozyskane podczas warsztatów z mieszkańcami sugerują niedostatek form współpracy zarówno między samymi organizacjami (potrzeba sieciowania), jak i między organizacjami a władzą publiczną.

15

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

SFERA GOSPODARCZA

Zgodnie z danymi GUS liczba podmiotów gospodarki narodowej na terenie gminy Bogdaniec wynosiła na dzień 31 grudnia 2016 roku 742. Okres lat 2013-16 cechował się względna stabilnością tej liczby. Relatywnie najwyższa zmienność cechowała kategorię najmniejszych firm, zatrudniających do 9 pracowników. Ich liczba w gminie rosła do 2015 r., osiągając wartość 727, by na koniec 2016 r. spaść do 718. Liczba większych podmiotów, zatrudniających od 10 do 49 pracowników oraz od 50 do 249, fluktuowała w minionych latach tylko nieznacznie. Szczegółowe dane na ten temat zawiera poniższa tabela:

Tab. 1.11. Liczba i wielkość podmiotów w rejestrze REGON działających na terenie gminy Bogdaniec (według stanu na koniec roku), w latach 2012-2016. liczba zatrudnionych 2012 2013 2014 2015 2016 ogółem 706 726 743 751 742 0 - 9 679 701 720 727 718 10 - 49 24 22 20 21 20 50 - 249 3 3 3 3 4 250 - 999 0 0 0 0 0 1000 i więcej 0 0 0 0 0 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS.

Zdecydowaną większość w liczbie podmiotów gospodarczych, bo ponad 98%, stanowią firmy sektora prywatnego, a blisko 80% to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.

W gminie Bogdaniec liczba podmiotów gospodarczych na 10 tysięcy mieszkańców jest znacznie niższa niż w powiecie gorzowskim i w regionie. Liczba podmiotów nowo zarejestrowanych w przeliczeniu na 10 tysięcy mieszkańców także pozostaje od 2012 r. znacznie niższa w gminie niż w powiecie i regionie. Jeszcze bardziej niepokojąca jest dynamika zmian. W 2016 r. liczba podmiotów nowo wpisanych do rejestru REGON wyniosła dla gminy Bogdaniec 81 na 10 tysięcy mieszkańców i był to najniższy wynik w ciągu ostatnich pięciu lat, gdy tymczasem liczba podmiotów wykreślonych z rejestru na 10 tysięcy mieszkańców na terenie gminy osiągnęła w 2016 r. najwyższą wartość od 2012 r. (85). Szczegółowe dane prezentuje kolejna tabela:

16

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Tab. 1.12. Podmioty w rejestrze REGON na 10 tys. ludności. podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności (stan na koniec roku) 2012 2013 2014 2015 2016 LUBUSKIE 1052 1 075 1 079 1 093 1 098 Powiat Gorzowski 1025 1050 1047 1066 1072 Bogdaniec 991 1020 1044 1059 1045 podmioty nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności 2012 2013 2014 2015 2016 LUBUSKIE 106 98 93 96 92 Powiat Gorzowski 100 99 91 99 93 Bogdaniec 97 97 84 88 81 podmioty wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności 2012 2013 2014 2015 2016 LUBUSKIE 74 76 89 84 86 Powiat Gorzowski 75 78 90 85 86 Bogdaniec 93 79 70 83 85 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS.

W grudniu 2016 r. w bazie Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej było wpisanych 521 podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. To zdecydowanie mniej niż wykazują dane GUS na dzień 31 grudnia 2016 roku, które podają liczbę 742 podmiotów. Być może w statystykach GUS dane za 2017 rok nie pokażą już tak dużej rozbieżności.

Liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w ostatnich latach na terenie gminy i powiatu pozostaje na zbliżonym poziomie. Różnice widać, kiedy porównuje się te dane z regionem, gdzie przedsiębiorców na 10 tysięcy mieszkańców jest wyraźnie mniej. Dane prezentujące liczbę osób prowadzących działalność gospodarczą w ostatnich latach zawiera poniższa tabela:

Tab. 1.13. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą w gminie Bogdaniec na 1000 ludności na tle powiatu i regionu. osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 1000 ludności 2012 2013 2014 2015 2016 LUBUSKIE 75 77 76 76 76 Powiat gorzowski 82 84 83 84 84 Bogdaniec 80 82 83 84 83 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS. 17

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Dobrym wskaźnikiem dla poziomu przedsiębiorczości w gminie jest liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na 1000 osób w wieku produkcyjnym. Na tej podstawie można szacować, jaki jest potencjał przedsiębiorczości mieszkańców w zastanych dla nich warunkach lokalnego rynku pracy. Wynosi on w Bogdańcu 132, czyli innymi słowy 13,2% mieszkańców w wieku produkcyjnym jest samozatrudniona. Dla porównania odsetek zarejestrowanych bezrobotnych mieszkańców gminy w liczbie mieszkańców w wieku produkcyjnym wynosi 2,9% (na podstawie danych BDL GUS), a według danych pozyskanych z Urzędu Gminy – 3,3%. Szczegółowe dane o liczbie osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą prezentuje poniższa tabela:

Tab. 1.14. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym. osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym 2012 2013 2014 2015 2016 LUBUSKIE 11,6 11,9 11,9 12,1 12,1 Powiat gorzowski 12,5 12,9 12,9 13,1 13,2 Bogdaniec 12,5 12,9 13,2 13,4 13,2 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS.

Działalność gospodarcza w gminie Bogdaniec to przede wszystkim przetwórstwo przemysłowe i handel. Największe przedsiębiorstwa produkcyjne działające na terenie gminy Bogdaniec, wskazane w Strategii Rozwoju Gminy Bogdaniec na lata 2014-2020, to:

 Zakład Budowlano Kamieniarski w Łupowie,  ECOS – Stacja demontażu w Janinie,  „Piękne schody” w Bogdańcu,  HSTC Sp. Z o.o. centrum Sprzętu Komunalnego i Szczotki Techniczne w Motylewie.  PHU Pol-Konter B. Stefaniak w Jeninie,  Ferma Norek w Jenińcu,  PEKABET w Jeninie,  Michael Nature Produkte w Chwałowicach,

18

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

 PERN „Przyjażń” S.A. w Łupowie. Wymienić też należy:

 Stację Paliw ORLEN S.A. w Bogdańcu,  Stację Paliw NEO w Jeninie,  Gorzowski Ośrodek Technologiczny – Park Naukowo-Przemysłowy Sp. z o.o. w Stanowicach,  Zakład Produkcyjno-Handlowy w Łupowie,  Zakład Remontowo – Budowlany w Jeninie,  Bioenergy Farm Stanowice Sp. z o.o.,  Recupyl Polska w Stanowicach,  Euro Professional Floristik Mateusz Buraczewski w Jeninie,  piekarnię w Bogdańcu,  piekarnię w Jeninie  restauracje, sklepy, hurtownie i zakłady rzemieślnicze zlokalizowane głównie w Bogdańcu i Jeninie.

Ważnym działem gospodarki lokalnej jest również rolnictwo. „Co piaty mieszkaniec gminy w wieku produkcyjnym prowadzi indywidualne gospodarstwo rolne”8, a użytki rolne to prawie 72% powierzchni gminy. Poza nielicznymi rolnikami prowadzącymi intensywną gospodarkę, większość gospodarstw nie ma towarowego charakteru, co prowadzi stopniowo do marginalizacji roli rolnictwa w całokształcie gospodarki lokalnej.

Ważnym czynnikiem wpływającym na dynamikę sfery gospodarczej w gminie jest sąsiedztwo aglomeracji Gorzowa Wielkopolskiego. Powoduje ono, iż aktywność ekonomiczna mieszkańców gminy jest w znaczący sposób limitowana konkurencją pobliskiego miasta. W szczególności dotyczy handlu i usług. Dla wielu konsumentów, zwłaszcza mieszkających w pobliżu drogi krajowej nr 132, dojazd do Gorzowa nie stanowi problemu, a oferta handlowa i usługowa miasta jest pod wieloma względami atrakcyjniejsza niż miejscowych kupców czy usługodawców.

Podsumowując: stan lokalnej przedsiębiorczości i gospodarki należy uznać za satysfakcjonujący. Dywersyfikacja gospodarki w gminie, brak uzależnienia od jednego dominującego pracodawcy lub

8 Por. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Bogdaniec na lata 2015-2020, Bogdaniec 2015, s. 22. 19

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

branży stwarza szansę na bezpieczny i zrównoważony rozwój. Można zatem uznać, że stymulowanie lokalnej przedsiębiorczości nie jest priorytetem w kontekście planowanej rewitalizacji.

Z drugiej jednak strony należy dostrzec zróżnicowanie sytuacji w obrębie samej gminy. Liczba podmiotów zarejestrowanych w CEIDG w przeliczeniu na 1000 mieszkańców jest w wielu miejscowościach znacznie niższa niż średnia gminna9.

Warto też wspomnieć, że w gminie obserwujemy wyraźny deficyt usług okołoturystycznych, hotelarstwa i agroturystyki pomimo sprzyjających warunków przyrodniczych. Funkcjonuje jedynie hostel w Stanowicach (według Banku Danych Lokalnych GUS na terenie gminy nie ma oficjalnie zarejestrowanych miejsc noclegowych).

Niewykorzystaną szansą rozwojową w zakresie rozwoju przedsiębiorczości i gospodarki lokalnej jest również Gorzowski Ośrodek Technologiczny – Park Naukowo-Przemysłowy Sp. z o.o. w Stanowicach, który staje się jedną z jej wizytówek.

SFERA TECHNICZNA

W myśl dokumentów regulujących procedury opracowania programów rewitalizacji diagnoza negatywnych zjawisk ze sfery technicznej powinna być skoncentrowana na „degradacji stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz braku funkcjonowania rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska” (rozdz. 3 wytycznych Ministra Rozwoju). Opis i analiza sfery technicznej zawarta w niniejszym dokumencie ma dość ogólną postać, gdyż na podstawie dostępnych informacji z reguły nie było możliwe szczegółowe opisanie jej stanu na poziomie poszczególnych jednostek osadniczych, ich części czy ulic.

Stan infrastruktury technicznej na terenie gminy Bogdaniec jest traktowany praktycznie we wszystkich obowiązujących dokumentach planistycznych jako jedna z poważniejszych barier

9 Dane ilościowe zawiera kolejny rozdział poświęcony delimitacji obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. 20

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

rozwojowych, stanowiących istotne wyzwanie dla władz lokalnych10. Potwierdzają to zapisy celów rozwojowych w nich przyjęte.

Za najważniejsze zjawiska negatywne w sferze technicznej pod względem skali i siły oddziaływania należy uznać na terenie gminy Bogdaniec:

 ograniczony ze względu na rozproszoną zabudowę zasięg sieci kanalizacyjnej (wykonana jest ona we wszystkich miejscowościach, gdzie było to możliwe);  niezadawalający stan techniczny części zasobu mieszkaniowego, w tym zabudowy jednorodzinnej i budynków użyteczności publicznej (starty energii) oraz niską jakość instalacji grzewczych opartych głównie o paliwa stałe, w tym węgiel kamienny (niska emisja);  system komunikacyjny gminy generujący różnego rodzaju uciążliwości dla funkcjonowania jej mieszkańców (hałas, niska emisja);  zły stan techniczny obiektów służących celom kulturalnym, edukacyjnym i sportowo- rekreacyjnym11.

Ważną kwestią w diagnozowaniu jest także społeczna percepcja poszczególnych składników analizowanej sfery. W badaniach poziomu zadowolenia mieszkańców, przeprowadzonych w gminie w 2016 r. jako główne źródła niezadowolenia respondenci wymieniali: zły stan infrastruktury drogowej, niewystarczającą infrastrukturę sportową i kulturalną, brak bazy turystycznej i rekreacyjno-wypoczynkowej, brak ścieżek rowerowych i zły stan urządzeń melioracyjnych12. Także trzy warsztaty konsultacyjne Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego przeprowadzone w gminie w okresie listopad – grudzień 2017 r ramach projektu „Nowa jakość konsultacji społecznych w planowaniu przestrzennym” realizowanego na terenie gminy przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej potwierdzają tę diagnozę

10 Por. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Bogdaniec na lata 2015-2020, Bogdaniec 2015; Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Bogdaniec na lata 2016-2023, Bogdaniec 2016, s. 15 i nast.; Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Bogdaniec, Bogdaniec 2014, s. 46 i nast.; Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Bogdaniec, Bogdaniec 2015, s. 45 i nast. 11 Cieniem na funkcjonowaniu społeczności lokalnej kładzie się szczególnie stan budynku Gminnej Biblioteki Publicznej w Bogdańcu, zdegradowany teren byłego basenu w centrum Bogdańca czy stan palców zabaw przy salach wiejskich. 12 Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Bogdaniec na lata 2016-2023. Bogdaniec 2016, s. 13 i nast. Por. także Wyniki badań ankietowych udostępnione przez zespół ekspercki przygotowujący dokument. 21

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

MIESZKALNICTWO I STAN ZASOBU BUDYNKÓW MIESZKALNYCH

Według Banku Danych Lokalnych GUS w gminie Bogdaniec stale powiększa się stan zasobu mieszkaniowego i poprawia jego jakość. W 2016 r. liczba budynków mieszkalnych wyniosła 1692, odnotowując w ciągu ostatnich lat korzystną dynamikę 13. Prezentowane poniżej dane ilustrują tę pozytywną tendencję.

Tab. 1.15. Liczba budynków mieszkalnych w gminie Bogdaniec w latach 2012-2016.

Stan na koniec roku 2012 2013 2014 2015 2016

Bogdaniec 1 618 1 639 1 653 1 674 1 692

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS.

Równie korzystnie przedstawia się dynamika wzrostu liczby mieszkań.

Tab. 1.16. Liczba mieszkań w gminie Bogdaniec w latach 2012-2016.

Stan na koniec roku 2012 2013 2014 2015 2016

Bogdaniec 1 916 1 939 1 953 1 975 1993

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS.

Wskaźnikiem, który mówi nieco więcej o jakości życia mieszkańców gminy, jest średnia powierzchnia użytkowa mieszkania przypadająca na jedną osobę. Tutaj również odnotowywany jest niewielki wzrost. Przeciętny statystycznie mieszkaniec gminy ma do dyspozycji 28,8 m2 powierzchni użytkowej mieszkania. To wielkość zbliżona do średniej ogólnopolskiej i regionalnej, i nie może być podstawą do formułowania negatywnych ocen stanu gospodarki mieszkaniowej14. Tym bardziej, że przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania, która na koniec 2016 r. wyniosła 102,8 m2 i plasuje gminę zdecydowanie powyżej średniej ogólnopolskiej i regionalnej.

13 Dane za Bankiem Danych Lokalnych GUS. 14 Tamże. 22

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Tab. 1.17. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania/lokalu mieszkalnego w metrach kwadratowych w gminie Bogdaniec w 2016 r. na tle Polski i regionu.

Stan na koniec roku 2016

Polska 73,8

Województwo lubuskie 73,5

Bogdaniec 102,8

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS.

Kwestią problemową w zakresie mieszkalnictwa pozostaje natomiast stan techniczny budynków. Jest on w znaczącym stopniu funkcją ich wieku i ściśle wiąże się z gospodarką komunalną gminy (ze względu na formę własności lub zarządu). Dane zawarte w Programie Gospodarki Niskoemisyjnej wskazują na te deficyty. Czytamy tam:

„Na terenie gminy Bogdaniec zauważa się następujące obszary problemowe:  niewielki udział w ogólnym zapotrzebowaniu energetycznym stanowi wykorzystanie odnawialnych źródeł energii,  brak sieciowego systemu ogrzewania,  niewiele obiektów mieszkalnych położonych w gminie Bogdaniec korzysta z przebiegającego przez jej teren gazociągu,  niski poziom energooszczędności budynków,  wzrost liczby pojazdów,  słaba jakość szlaków komunikacyjnych,  stosunkowo mało pojazdów z niską emisją”15.

Za sektory o największej emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego na terenie gminy uznano budynki użyteczności publicznej, budynki mieszkalne, oświetlenie uliczne i transport. W mniejszym stopniu emisja zanieczyszczeń z procesów technologicznych w zakładach przemysłowych oraz usługowych. Istotny udział w strukturze stanowią budynki charakteryzujące

15 Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Bogdaniec, s.45. 23

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

się często złym stanem technicznym oraz niskim stopniem termomodernizacji, brakiem instalacji centralnego ogrzewania (ogrzewanie piecowe). Budynki mieszkalne i użytku publicznego są wyposażone w technologie znacznie odbiegające pod względem sprawności cieplnej od współczesnych norm i wymagają termomodernizacji)”16.

Eksperci opracowujący Plan Gospodarki Niskoemisyjnej na podstawie wskaźników, jakimi są: poziom emisji gazów cieplarnianych (CO2), rodzaj i wartość poszczególnych nośników energii w bilansie energetycznym gminy, efektywność energetyczna używanych do ogrzewania źródeł ciepła, zidentyfikowali następujące obiekty, które w pierwszej kolejności wymagałyby działań termomodernizacyjnych17:

 Szkoła Podstawowa w Jeninie, ul. Lipowa 1,  Szkoła Podstawowa w Lubczynie (Lubczyno 55),  Gminne Przedszkole Publiczne w Jeninie, ul. Lipowa 6,  Gminne Przedszkole Publiczne w Bogdańcu, ul. Leśna 14,  Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Bogdańcu, ul. Leśna 11,  Ośrodek Zdrowia w Bogdańcu, ul. Leśna 9,  Gminna Biblioteka Publiczna w Bogdańcu, ul. Dworcowa 5,  Dworzec PKP Bogdaniec, ul. Dworcowa 4.

Spośród wymienionych budynków siedziba Gminnej Biblioteki Publicznej wymaga ponadto kompleksowej przebudowy, dostosowującej ją do zwiększających się potrzeb tej dynamicznie rozwijającej się instytucji. Prace modernizacyjne w budynku Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej nie rozwiązują natomiast palącego problemu braku wystarczającej powierzchni do prowadzenia działalności Centrum Integracji Społecznej. Rozwiązaniem może być adaptacja na potrzeby CIS-u budynku gospodarczego znajdującego się przy siedzibie GOPS.

16 Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Bogdaniec, s.45 i nast. 17 Źródłami informacji były tutaj ankiety opracowane przez zarządców obiektów. Zakres zbieranych danych był dość rozległy i obejmował liczbę użytkowników, powierzchnię użytkową, całkowitą kubaturę, rok budowy, rodzaj ciepła wykorzystywanego do ogrzewania budynku i podgrzania ciepłej wody użytkowej, poziom zużycia energii i plany dotyczące poprawy efektywności energetycznej. 24

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Fot. 1.1. Budynek Gminnej Biblioteki Publicznej w Bogdańcu.

Fot. 1.2. Budynek gospodarczy przy siedzibie Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Bogdańcu.

25

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Wskazana jest także termomodernizacja budynku z mieszkaniami socjalnymi w miejscowości Racław, a wobec deficytu mieszkań socjalnych i tymczasowych w gminie – według danych Urzędu mieszkań takich brakuje dla ok. 20 osób – pożądane jest wybudowanie obiektu z kolejnymi pięcioma mieszkaniami komunalnymi.

POZOSTAŁE ELEMENTY INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ W GMINIE

Mieszkańcy gminy są zaopatrywani w wodę przez rozbudowaną sieć wodociągową o łącznej długości 148 km. Korzysta z niej 99,7% mieszkańców Długość sieci kanalizacyjnej wynosi z kolei 79 km. Według szacunków korzysta z niej ok. 54% mieszkańców. Zlokalizowana na terenie miasta Gorzowa oczyszczalnia ścieków zapewnia w pełni bezpieczeństwo ekologiczne gminy.

W zakresie gospodarki odpadowej gmina jest obsługiwany jest przez specjalistyczne firmy, które korzystają z zakładu utylizacji odpadów w Gorzowie-Chróściku.

Głównym źródłem zaopatrzenia w energię cieplną są indywidualne źródła ciepła. Trzy lokalne kotłownie w (dwie Łupowie i jedna w Baczynie) obsługują jedynie ok. 100 mieszkań18. Paleniska są przeważnie zasilane paliwem stałym, z czego 43,47% węglem kamiennym. Proces eliminacji tego zagrożenia wymaga działań modernizacyjnych i termomodernizacyjnych w zasobach mieszkaniowych użytkowanych na terenie gminy.

System zasilania w energię elektryczną Gminy Bogdaniec zaspokaja aktualne potrzeby mieszkańców, użytkowników publicznych i sfery gospodarki lokalnej. Spełnia też odpowiednie standardy techniczne. Dostępne materiały źródłowe nie wskazują na istnienie w tym zakresie szczególnych potrzeb lub barier rozwojowych. Według Enea SA istniejąca nadwyżka mocy na głównym punkcie zasilania i stan sieci pozwala na sprostanie spodziewanemu w najbliższych latach wzrostowi zapotrzebowania. Opracowania eksperckie wskazują na nadmierną energochłonność oświetlenia i potrzebę obniżenia kosztów jego utrzymania. W bilansie energetycznym występuje wyraźny deficyt wykorzystania źródeł odnawialnych.

Dostęp do sieci gazowej ma według danych Urzędu Gminy około 50% mieszkańców.

18 Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Bogdaniec, Bogdaniec 2015, s.36 i nast. 26

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

System komunikacyjny gminy Bogdaniec należy uznać za dobrze rozwinięty. W jego skład wchodzą następujące drogi: krajowa S-3 (obwodnica Miasta Gorzowa Wlkp.) o długości 2,0 km, wojewódzka nr 132 o długości 9,8 km, drogi powiatowe o długości 45,4 km, oraz drogi gminne i lokalne o długości 97,5 km. Bogdaniec jest dobrze skomunikowany ze swoim otoczeniem. Niestety jakość dróg oraz usług transportowych świadczonych na tej sieci nie spełnia potrzeb mieszkańców. Jest to jeden z poważniejszych problemów gminy. Sporą niedogodnością jest brak wewnętrznej komunikacji pomiędzy miejscowościami w gminie umożliwiającej dojazd z mniejszych wsi do drogi krajowej nr 132, niepunktualność przewoźników prywatnych, wreszcie bardzo mała częstotliwość obsługi linii komunikacyjnych. Alternatywnym rozwiązaniem zaproponowanym w dokumentach programowych gminy jest rozbudowa sieci tras i ścieżek rowerowych, miejsc parkingowych i postojowych, które mogłyby poprawić jakość komunikacji wewnątrzgminnej. Pozwoliłoby to również na ograniczenie uciążliwości związanych z niską emisją19.

SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNA

Ocena stanu sfery przestrzenno-funkcjonalnej jest zgodnie z dokumentami programującymi procesy rewitalizacyjne niezbędnym elementem diagnozy stanu lokalnej wspólnoty społecznej. Niewątpliwie sposób rozmieszczenia w przestrzeni oraz parametry urządzeń (funkcji) publicznych kształtują jakość życia mieszkańców gminy. Niewystarczające wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną, niedobór podstawowych usług lub ich niska jakość, niedostosowanie rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niski standard obsługi komunikacyjnej, poważny deficyt lub niska jakość terenów publicznych (np. skwerów, parków, placów zabaw, świetlic itp.) to tylko wybrane, negatywne zjawiska jakie mogą stać się uciążliwe dla wspólnoty samorządowej.

Położenie gminy syntetycznie ujęto to w aktualnej Strategii Rozwoju w następujący sposób: „Większa część gminy Bogdaniec leży na obszarze pradoliny toruńsko–eberswaldzkiej, przebiegającej w kierunku wschód – zachód, osiągającej pod Gorzowem szerokość 22 km. Dno pradoliny Warty

19 Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Bogdaniec, Bogdaniec 2015, s.45. 27

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

jest płaskie, jednak w kierunku krawędzi pradoliny teren lekko podnosi się, tworząc nad równym dnem wyraźne tarasy”20. Historia Bogdańca jest historią ekspansji człowieka na obszarze pradoliny, zapoczątkowanej w drugiej połowie XVII w. Proces rozwoju sieci osadniczej oparty na prawie holenderskim („olederskim”), zaowocował jej szczególną strukturą o dużej skali rozproszenia zabudowy i unikalnym, nieregularnym kształtem poszczególnych miejscowości.

Gmina jest położona w północnej części województwa lubuskiego, w powiecie gorzowskim. Administracyjnie graniczy z 5 gminami, z których 4: Lubiszyn, Witnica, Deszczno i miasto Gorzów Wielkopolski należą do powiatu gorzowskiego, a Krzeszyce są częścią powiatu sulęcińskiego. Zajmuje powierzchnię 11 173 ha. Jej sieć osiedleńczą tworzy łącznie 21 miejscowości posiadających status sołectw. Największa część powierzchni (8018 ha, tj. ok. 72%) stanowią tereny użytkowane rolniczo. Zdecydowanie mniejszą powierzchnię zajmują tereny lasów i gruntów leśnych (2342,05 ha, tj. 20,3%). Pozostałe grunty, w tym wykorzystywane pod zabudowę, to 739 ha, tj. 6% jej powierzchni. Obowiązujące na terenie gminy przepisy związane z ochroną przyrody, krajobrazu czy dziedzictwa kulturowego powodują, iż wyżej przytoczone wartości od wielu lat nie ulegają poważniejszym zmianom.

Zgodnie z aktualnie obowiązującymi dokumentami planistycznymi na terenie gminy wyróżniono następujące pasma rozwojowe:

 obszar wiejski środkowy,  obszar wiejski północny,  obszar wiejski południowy,  obszar zwartych kompleksów leśnych,  obszar górniczy21.

Ważnym elementem sfery przestrzenno-funkcjonalnej są obiekty dziedzictwa historycznego i kulturowego, współdecydujące decydujące o atrakcyjności gminy. Ich liczba, zwłaszcza posiadających szczególny status na podstawie wpisu do rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa, jest na terenie gminy relatywnie niewielka. Wyróżnia się wśród nich Park Kulturowy „Dolina Trzech Młynów” z obiektami służącymi kultywowaniu regionalnych tradycji młynarskich.

20Załącznik do Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gminy Bogdaniec na lata 2016-2023. Raport o stanie gminy. Bogdaniec 2016, s. 4. 21 Ich szczegółowy opis zawiera Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Bogdaniec, Bogdaniec 2014, s. 39 i nast. 28

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Istotną część dziedzictwa tworzą obiekty sakralne – kościoły (zlokalizowane w 10 miejscowościach gminy) i obiekty podworskie (Racław) czy pałacowo-parkowe (Stanowice).

Dostęp do walorów przyrodniczych czy kulturowych nie podlega w warunkach gminy Bogdaniec istotnym ograniczeniom (np. związanych z ochroną przyrody). Szlaki spacerowe i turystyczne, ścieżki i trasy rowerowe i inne formy zagospodarowania przestrzeni powinny umożliwiać mieszkańcom czy turystom korzystanie z tych zasobów. Niestety tak nie jest. Mimo pewnego postępu w tej mierze pozostaje to wciąż jednym z nierozwiązanych problemów sfery przestrzennej gminy, co zostało w dość wyczerpujący sposób opisane w dokumentach gminy22.

Stan infrastruktury społecznej związanej z realizacją zadań publicznych (edukacja i wychowanie, ochrona zdrowia, pomoc społeczna, kultura, sport i rekreacja, lokalna przedsiębiorczość, usługi administracyjne i inne) pozostaje na stosunkowo dobrym poziomie, aczkolwiek niektóre jej elementy wymagają pilnej interwencji. Aktualny stan głównych elementów infrastruktury społecznej w gminie przedstawia się następująco (wg danych Urzędu Gminy i Banku Danych Lokalnych GUS na dzień 31.12.2016 r.):

 zespół sportowo-rekreacyjny ze skateparkiem i siłownią zewnętrzna w Bogdańcu;  boisko wielofunkcyjne z bieżnią i skocznią w dal w Bogdańcu;  boiska do piłki nożnej w Stanowicach, Jenińcu i Wieprzcach;  boiska do piłki siatkowej (plażowej) w Stanowicach i Łupowie;  hala sportowa przy Zespole Szkól w Bogdańcu;  sale sportowe przy szkołach w Jeninie i Lubczynie;  minitor żużlowy w Stanowicach;  stanice rowerowe w Jeżach, Racławiu, Motylewie, Jeninku;  świetlice i sale wiejskie we Włostowie, Jeżykach, Chwałowicach, Jasińcu, Kwiatkowicach, Gostkowicach, Racławiu, Łupowie, Jeninie i Lubczynie. (Aktualnie ośrodki te w wielu przypadkach wymagają działań modernizacyjnych. Dotyczy to ich wyposażenia w meble i sprzęt techniczny, który poprawiłby warunki dla prowadzenia działalności związanej z realizacją zadań publicznych, w tym sprzyjających rozwiązywaniu problemów społecznych i realizacji funkcji integracyjnych).

22 Tamże, s. 15-19. 29

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

 place rekreacyjne do zabaw dla dzieci znajdujące się w każdej wsi (zróżnicowany jest natomiast ich stan techniczny i wyposażenie);23  Gminna Biblioteka Publiczna prowadzona przez samorząd gminny, z księgozbiorem liczącym 11 332 woluminy, działająca poprzez 2 punkty biblioteczne i wyposażona w 9 komputerów dostępnych dla czytelników;  Zagroda Młyńska – filia Muzeum Lubuskiego im. Jana Dekerta w Gorzowie Wielkopolskim (wojewódzka samorządowa instytucja kultury);  Centrum Integracji Społecznej;  Dom Opieki w Jeninie zapewniający pobyt dzienny i całodobowy dla osób w podeszłym wieku, chorych i niepełnosprawnych;  Przychodnia Lekarska SALUS NZOZ w Bogdańcu;  Samodzielny Publiczny ZOZ – przychodnia Dworcowa w Gorzowie Wlkp., Filia w Bogdańcu;  tereny zieleni publicznej o łącznej powierzchni 2,3 ha zlokalizowane w miejscowościach Bogdaniec, Jenin, Łupowo, Motylewo, Chwałowice i Roszkowice.

Infrastruktura turystyczna na terenie gminy składa się z:

 dwóch szlaków Eco Nordic Walking (Szlak Doliny Trzech Młynów i Dziesiątki Bogdanieckiej);  questu „Dolina młynów w Bogdańcu” (nieoznakowanego szlaku turystycznego, po którym można wędrować, kierując się informacjami zawartymi w wierszowanych wskazówkach);  ścieżki przyrodniczo-dydaktycznej po terenach nadleśnictwa Bogdaniec;  czterech szlaków rowerowych i ścieżki o długości 3,1 km;  bazy noclegowej w hostelu Gorzowskiego Ośrodka Technologicznego Park Naukowo- Przemysłowy sp. z o.o. w Stanowicach z 22 miejscami24;  komercyjnej strzelnicy prowadzonej przez Klub Strzelecko-Kolekcjonerski Pretor Sp. z o.o. w pobliżu Racławia.

23 Tamże, s. 37. Ponadto Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Bogdaniec, Bogdaniec 2014, s. 46 i nast. 24 Warto tu dodać, iż oficjalne statystyki milczą na temat jakiejkolwiek bazy noclegowej w gminie Bogdaniec.

30

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Fot. 1.3. Plac zabaw przy sali wiejskiej w Kwiatkowicach.

Fot. 1.4. Plac zabaw przy sali wiejskiej w Jeżykach.

31

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Na terenie gminy edukację dzieci na poziomie podstawowym i gimnazjalnym prowadzą cztery szkoły. Ogółem uczy się w nich 638 dzieci, z tego 124 w klasach gimnazjalnych.. Poniżej zaprezentowano wybrane dane dotyczące systemu edukacji i wychowania na terenie gminy. Tworzą go następujące podmioty:

 Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza w Bogdańcu (do niedawna Zespół Szkół w Bogdańcu). W placówce uczy się 315 uczniów, a 18 dzieci uczęszcza do utworzonego w listopadzie 2017 r. oddziału przedszkolnego. Szkoła dysponuje dwiema świetlicami, biblioteką z czytelnią i multimedialnym centrum informacji, dwiema pracowniami komputerowymi, salą do nauki języków obcych, gabinetami przedmiotowymi i pracowniami edukacji twórczej, a także halą sportową.

 Szkoły podstawowe w Jenińcu, Jeninie i Lubczynie, z oddziałami przedszkolnymi w każdej z nich. Naukę pobiera w nich 323 uczniów, a 50 dzieci łącznie uczęszcza do oddziałów przedszkolnych. Szkoły w Jeninie i Lubczynie posiadają sale gimnastyczne, pracownie komputerowe zapewniające dostęp do Internetu i świetlice szkolne.

Na terenie gminy edukacją dzieci na szczeblu przedszkolnym zajmują się także dwa Gminne Przedszkola Publiczne, w Jeninie oraz w Bogdańcu. Uczęszcza do nich 100 dzieci. Razem więc edukacją przedszkolną objętych jest 168 dzieci.

W Bogdańcu funkcjonuje także prywatny żłobek „Tuptuś”, prowadzący opieką żłobkową dla 10 dzieci.

Kondycja wymienionych wyżej placówek edukacyjnych nie wskazuje na naglącą potrzebę remontu, jednak władze gminy sygnalizują potrzebę termomodernizacji szkół w Jeninie i Lubczynie oraz obu placówek przedszkolnych w Bogdańcu25.

Znacznych nakładów na remonty lub przebudowę wymagają natomiast budynki GOPS, Ośrodka Zdrowia czy Gminnej Biblioteki Publicznej (wszystkie w centrum Bogdańca). Obok wymienionych obiektów użyteczności publicznej natychmiastowej interwencji na tym obszarze wymaga teren parku w Bogdańcu, zaniedbany i niebezpieczny z powodu usychających, podatnych na złamania drzew, oraz teren dawnego basenu w pobliżu skateparku, niewykorzystany i szpecący centrum miejscowości.

25 Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Bogdaniec, Bogdaniec 2015, s.63 i nast. 32

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Fot. 1.5. Dawny basen w centrum Bogdańca – stan obecny.

W ogólności stwierdzić można, że degradacja obiektów i przestrzeni publicznych, wynikająca m. in. z ich technicznego wyeksploatowania, jest szczególnie zauważalna w centrum Bogdańca, gdzie kumulują się procesy zapewniania mieszkańcom różnorodnych usług publicznych. Mieszkańcy podkreślają brak lub zły stan techniczny obiektów mogących służyć celom sportowo-rekreacyjnym i kulturalnym oraz przestrzeni publicznych, w których mogłyby odbywać się działania integrujące społeczność lokalną.

Stan sfery przestrzenno-funkcjonalnej został dość krytycznie oceniony w trakcie badań społecznych przeprowadzonych dla potrzeb opracowywania Strategii zrównoważonego rozwoju gminy Bogdaniec na lata 2016-202326. Wśród trzech najważniejszych przedsięwzięć jakie powinny zostać zrealizowane w gminie do 2020 na trzecim miejscu pod względem liczny wskazań znalazły się działania ze sfery infrastruktury sportowej i rekreacyjnej, wspierające możliwość oferowania nowych przedsięwzięć ze sfery czasu wolnego.

26 Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Bogdaniec na lata 2016-2023. Bogdaniec 2016, s. 25-26. Por. także Wyniki badań ankietowych udostępnione przez zespół ekspercki przygotowujący dokument. 33

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Tę diagnozę potwierdzają także wspomniane wyżej spotkania konsultacyjne MZPP. W protokole ze spotkania przeprowadzonego w 11 grudnia 2017 roku zanotowano: „Główne potrzeby, które ujawniły się w toku prac to rozważania na temat utworzenia parku linowego, kortu tenisowego, sali widowiskowej, toru saneczkowego, kina, basenu, siłowni, lodowiska z funkcją boiska, kręgielnia z miejscem do spędzania wolnego czasu czy klub gier oraz zabudowę mieszkaniową”27.

W mniejszych miejscowościach najważniejszymi obiektami i przestrzeniami publicznymi są sale wiejskie wraz z ich otoczeniem. Same budynki są w większości w dobrym stanie, jednak dla poprawy funkcjonalności wymagają doposażenia. Wskazana jest też modernizacja sąsiadujących z nimi placów zabaw i terenów zielonych.

Warto zauważyć, że mieszkańcy gminy podczas warsztatów konsultacyjno-planistycznych wskazywali na konieczność poprawy estetyki gminy i postulowali, by w przygotowywanym Programie Rewitalizacji w należyty sposób zaakcentować, oprócz warunków egzystencji w wymiarze materialnym, także potrzebę funkcjonowania w dobrze urządzonej i wartościowej estetycznie przestrzeni publicznej.

W sferze przestrzenno-funkcjonalnej – oprócz wymienionych deficytów – wskazać należy:

 ewidentne braki (miejsca noclegowe) i niedostatki (ścieżki rowerowe, informacja i promocja atrakcji turystycznych) ważnych elementów zaplecza turystycznego gminy;  niską jakość znacznej części zasobu mieszkaniowego na terenie gminy, w tym lokali socjalnych i tymczasowych pozostających w zasobach gminy (poza modernizacją istniejących mieszkań komunalnych w miejscowości Racław konieczna wydaje się budowa nowych);  niewydolność systemu komunikacyjnego gminy.

Gmina po zakończeniu prac budowlanych związanych z drogą S3 będzie bardzo dobrze skomunikowana z otoczeniem zewnętrznym. Możliwości skomunikowania się między miejscowościami wewnątrz gminy są radykalnie gorsze. Problem ma swoje źródło w złym stanie sieci drogowej (ok. 50% dróg lokalnych i gminnych to drogi gruntowe) oraz w mechanizmach finansowania transportu publicznego, który mógłby wypełnić lukę, jaka pojawia nie na rynku usług transportu zbiorowego. Bogdaniec jako jednostka o małym potencjale nie jest jednak w stanie

27 Sprawozdanie z III warsztatu konsultacyjnego „world cafe” w dniu 11 grudnia 2017 r. dotyczące Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Bogdaniec obręb Bogdaniec, s. 2, materiały w posiadaniu UG Bogdaniec. 34

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

samodzielnie rozwiązać tego problemu. Alternatywą dla transportu samochodowego, indywidualnego i zbiorowego, mógłby stać się rozwój sieci ścieżek rowerowych wraz z infrastrukturą towarzyszącą. Pozwoliłby to na osiągnięcie kilku celów: zapewnienie dostępności komunikacyjnej wielu terenów, poprawę bezpieczeństwa ruchu, promocję aktywności fizycznej mieszkańców.

SFERA ŚRODOWISKOWA

Z perspektywy danych statystyki publicznej stan środowiska gminy Bogdaniec jest na zadawalającym poziomie i nie wykazuje poważnego stanu degradacji. Nie oznacza to, iż na jej terenie nie można zidentyfikować w tej sferze negatywnych zjawisk. Poniżej zostaną przedstawione dane dotyczące stanu powietrza atmosferycznego, stanu wód, klimatu akustyczny i zasobów przyrodniczych gminy. Prezentowane informacje mają dość ogólny charakter, nie we wszystkich bowiem aspektach dostępne informacje pozwalają zejść w opisie na poziom poszczególnych miejscowości i ukazać wewnątrzgminne zróżnicowanie stanu środowiska.

Oceniając stan powietrza raport WIOŚ w Zielonej Górze z 2017 r. informuje, że: „Pomiary emisji wykazały, podobnie jak w latach ubiegłych, że głównym problemem w zakresie zanieczyszczenia powietrza w województwie lubuskim są obserwowane wysokie stężenia pyłu zawieszonego PM10 oraz zawartego w nim benzo(a)pirenu przekraczające poziomy dopuszczalne i docelowe określone w przepisach. W 2016 roku został także przekroczony poziom docelowy dla ozonu, w strefie lubuskiej.

W wyniku wykonanej oceny wszystkie strefy województwa lubuskiego zaliczono do klasy C, a tym samym wskazano do wykonania programów ochrony powietrza:

• strefa m. Gorzów Wlkp., • strefa m. Zielona Góra, • strefa lubuska”28.

Wśród miejscowości województwa lubuskiego szczególnie narażonych na przekroczenia w zakresie obecności benzo(a)pirenu wymienione zostały tylko dwie z terenu gminy, mianowicie Jenin

28 Roczna ocena jakości powietrza w województwie lubuski na podstawie badań emisji wykonanych w 2016 r., Zielona Góra 2017, s. 76. 35

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

(z obszarem1 km2 i 56 osobami) i Bogdaniec (z obszarem 1 km2 i 638 osobami)29. Łącznie ludność objęta tym zagrożeniem (694 osoby) stanowi więc 9,8% populacji mieszkańców gminy. Te dane znajdują odzwierciedlenie w subiektywnych opiniach mieszkańców. W ankiecie przeprowadzonej na potrzeby opracowania Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gminy Bogdaniec na lata 2016 – 202330 respondenci wskazywali właśnie czyste powietrze oraz wysokie walory krajobrazowe i przyrodnicze jako ważny czynnik przesądzającym o ich zadowoleniu z zamieszkiwania w gminie.

Podobnie stan sfery środowiskowej został przedstawiony w kilku obowiązujących, opracowanych niedawno dokumentach planistycznych31. Notowane w nich zagrożenie przekroczeniem norm w zakresie stanu powietrza wynika z użytkowania instalacji grzewczych o niskiej sprawności opartych o paliwa stałe (ze znaczącym wzrostem stężeń zanieczyszczeń gazowych i pyłu zawieszonego mamy do czynienia w sezonie grzewczym) oraz bardzo inwazyjnego zanieczyszczenia związanego z transportem drogowym. Ten ostatni czynnik, zwany emisją liniową, jest odpowiedzialny w ponad 80% za skażenie silnie rakotwórczym benzo(a)pirenem. Generuje on zagrożenie szczególnie w miejscowości położonych w ciągu drogi wojewódzkiej nr 132, czyli wspominanym już Jeninie i Bogdańcu oraz w Łupowie i Motylewie. Nie bez znaczenia dla stanu powietrza w gminie jest także bezpośrednie sąsiedztwo dużej aglomeracji miejskiej – Gorzowa Wielkopolskiego, gdzie z uwagi na wysoką gęstość zaludnienia i przemysłowy charakter bardzo wyraźnie rośnie ilość emitowanych do atmosfery zanieczyszczeń32.

Istniejące na terenie gminy Bogdaniec zanieczyszczenia wód podziemnych i powierzchniowych wywoływane są przez ścieki komunalne i przemysłowe (zawierające związki organiczne i biogenne), oraz zagrożenia wynikające ze spływów obszarowych. Dostępne dane nie wskazują jednak na przekroczenia dopuszczalnego poziomów zanieczyszczeń. Jak już wspomniano w opisie i analizie sfery technicznej, tylko 54% mieszkańców korzysta z sieci kanalizacyjnej, ponadto według danych GUS BDL na terenie gminy funkcjonuje 1076 zbiorników bezodpływowych i 35 przydomowych oczyszczalni ścieków. Ich szczególna koncentracja występuje w południowej, nadwarciańskiej części gminy, gdzie budowa sieci kanalizacyjnej natrafia na ograniczenia natury

29 Tamże, s. 64. 30Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Bogdaniec na lata 2016-2023, Bogdaniec 2016, s. 13, 26. 31 Są to następujące opracowania: Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Bogdaniec na lata 2015- 2020, Bogdaniec 2015; Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Bogdaniec na lata 2016–2023, Bogdaniec 2016, s. 15 i nast.; Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Bogdaniec, Bogdaniec 2014, s. 46 i nast., Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Bogdaniec, Bogdaniec 2015, s. 45 i nast.; Załącznik do Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gminy Bogdaniec na lata 2016-2023. Raport o stanie gminy, Bogdaniec 2016, s. 4. 32 Roczna ocena jakości powietrza…, s. 16. 36

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

technicznej (duża ilość kanałów) i ekonomicznej (rozproszona zabudowa generująca wysokie koszty budowy i eksploatacji kanalizacji zbiorowej).

Istotnym zjawiskiem negatywnym w sferze środowiskowej jest występowanie dużej liczby budynków mieszkalnych i gospodarczych pokrytych azbestem33. Występują one na terenie całej gminy, we wszystkich wsiach. Według danych z 2017 r. jest ich łącznie 534, z tego najwięcej w Bogdańcu (63), Chwałowicach (49). Jenińcu (47), Wieprzycach (41), Motylewie (38), Stanowicach i Lubczynie (po 35), Kwiatkowicach (34), Jeninie (25), Jeżykach (21) oraz Jasińcu i Racławiu (po 20). W Gminnym Programie Usuwania Azbestu zaplanowano działania zmierzające do całkowitej likwidacji tego źródła zagrożenia do 2032 r. Zapisy dokumentu są sukcesywnie realizowane. W ostatnim czasie zdołano usunąć azbest z 21 obiektów. Aktualne zestawienie zawiera prezentowana poniżej tabela.

Tab. 1.18. Lokalizacja i liczba obiektów budowlanych pokrytych/izolowanych azbestem na terenie Gminy Bogdaniec w 2017r.

MIEJSCOWOŚĆ LICZBA

BOGDANIEC 63 CHWAŁOWICE 49 GOSTKOWICE 13 JASINIEC 20 JENIN 25 JENINEK 14 JENINIEC 47 JEŻE 3 JEŻYKI 21 KRZYSZCZYNA 5 KRZYSZCZYNKA 12 KWIATKOWICE 34 LUBCZYNO 35 ŁUPOWO 16 MOTYLEWO 38 PODJENIN 18 RACŁAW 20 ROSZKOWICE 9 STANOWICE 35 WIEPRZYCE 41

33 Por. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla gminy Bogdaniec na lata 2012-2032. 37

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

MIEJSCOWOŚĆ LICZBA

WŁOSTÓW 16 RAZEM 534 Źródło: dane UG Bogdaniec z 31.08.2017r.

Degradacja klimatu akustycznego w gminie ma miejsce szczególnie w otoczeniu dróg i linii kolejowej. Ostatnie badania w tym zakresie prowadzono na terenie gminy w 2010 roku, w miejscowości Jenin, przy ul. Gorzowskiej. Pomiar ten wskazał na bardzo znaczące przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu zarówno w porze dziennej (o 7,7 decybela), jak i nocnej (10,4 decybela)34. Można przyjąć, iż miejscami o szczególnie niesprzyjającym klimacie akustycznym są wszystkie miejscowości zlokalizowane w ciągu drogi wojewódzkiej nr 132 (Łupowo, Jenin, Bogdaniec, Motylewo). Poziom hałasu komunikacyjnego jest proporcjonalny do stopnia natężenia ruchu i prędkości poruszających się pojazdów. Zestawienia wskaźnika SDRR dla dróg wojewódzkich (średni dobowy ruch roczny)/ sporządzone przez Generalna Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad za 2015 r. wskazują, że ruch pojazdów, w tym szczególnie uciążliwych pojazdów ciężarowych, jest na tej arterii bardzo intensywny, i w ostatnim czasie nie uległ istotnemu ograniczeniu35. W miejscowości Jenin dodatkowym czynnikiem generującym hałas jest nawierzchnia brukowa na odcinku blisko 800 m.

Na obszarze gminy zlokalizowanych jest 6 terenów zieleni publicznej o różnym charakterze: w Bogdańcu, Jeninie, Łupowie, Motylewie, Chwałowicach i Roszkowicach. W ocenie pracowników Urzędu Gminy Bogdaniec wszystkie są zaniedbane i wymagają inwestycji. Potrzeba ta jest szczególnie pilna w parku położonym w centrum Bogdańca stanowiącego jedną z wizytówek gminy. Znajduje się on w bezpośredni sąsiedztwie takich obiektów jak Urząd Gminy, żłobek, apteka, szkoła, skatepark ośrodek zdrowia, GOPS , przedszkole i Biblioteka, z tego powodu jest licznie odwiedzany nie tylko przez osoby zamieszkujące centrum Bogdańca, ale i mieszkańców całej gminy.

34Badania hałasu komunikacyjnego w wybranych punktach na terenie województwa lubuskiego w 2010 roku, s. 2. Zob. http://www.zgora.pios.gov.pl/pomiary-halasu-komunikacyjnego-wykonane-w-2010-roku/ 35 Generalny Pomiar Ruchu w 2015 roku. Średni dobowy ruch roczny (sdrr) w punktach pomiarowych w 2015 roku na drogach wojewódzkich: https://www.gddkia.gov.pl/pl/2551/GPR-2015. 38

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Fot. 1.6. Fragment parku w Bogdańcu.

Na terenie gminy znajdują się także:

 3 rezerwaty przyrody („Bogdanieckie Grądy”, „Dębowa Góra”, „Bogdanieckie Cisy”);  2 obszary chronionego krajobrazu;  2 obszary Natura 2000;  8 pomników przyrody36.

Prezentowane poniżej dane ilustrują tendencję przyrostu powierzchni obszarów objętych prawną ochroną. Obejmują one aktualnie blisko 85% jej terytorium.

36 Załącznik do Strategii Zrównoważonego Rozwoju…, s. 13-15. 39

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Tab. 1.19. Powierzchnia obszarów objętych prawną ochroną na terenie gminy Bogdaniec w latach 2012-2016.

Stan na koniec roku 2012 2013 2014 2015 2016

Bogdaniec 7 909,2 7 909,24 9 492,24 9 492,24 9 492,24

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS.

Prowadzona na terenie gminy gospodarka odpadowa nie generuje negatywnych zjawisk. Według aktualnych informacji na terenie gminny nie ma miejsc, gdzie nielegalnie są składowane odpady, czyli tzw. dzikich wysypisk.

Ważnym problemem zgłaszanym przez mieszkańców jest natomiast zły stan urządzeń melioracyjnych. Poprawa ich jakości oraz umocnienie wałów winno przyczynić się do znaczącej redukcji zagrożenia powodziowego na terenie gminy zwłaszcza w rejonach przez które przepływa Warta. W planach przeciwpowodziowych wskazuje się, iż największe ryzyko lokalnych podtopień występuje w rejonach wsi Jeże, Jeżyki, Jasiniec, Chwałowice, Roszkowice, Gostkowice, Krzyszczyna, Krzyszczynka 37.

37 Plan Operacyjny Ochrony przed Powodzią zatwierdzony przez Wójta Gminy Bogdaniec, Bogdaniec 2015, s. 3. 40

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

2. DELIMITACJA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI

Zgodnie z ustawą o rewitalizacji oraz Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 Ministra Rozwoju za obszar zdegradowany uznaje się teren, na którym zdiagnozowano współwystępowanie (1) koncentracji negatywnych zjawisk społecznych oraz (2) negatywnych zjawisk w co najmniej jednej z następujących sfer: gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej. Przyjmuje się ponadto delimitacja obszaru zdegradowanego powinna zostać przeprowadzona na podstawie dostępnych, mierzalnych i obiektywnych wskaźników, a poziomem referencyjnym dla nich winna być średnia wartość wskaźnika w gminie.

Aby uczynić zadość powyższym wymaganiom, delimitację obszaru zdegradowanego w gminie Bogdaniec przeprowadzono, opierając się na możliwie najnowszych danych dostarczonych przez Urząd Gminy oraz pozyskanych z systemu statystyk publicznej. W większości były to dane za 2016 r. lub na koniec 2016 r.

Przyjęto, że z zasady jednostkami analizy będą poszczególne wsie, pomimo że w największych z nich: Bogdańcu, Jeninie i Łupowie, dane pierwotne zebrano dla większości analizowanych zjawisk na poziomie ulic.

Za wskaźniki negatywnych zjawisk społecznych przyjęto:

1. odsetek osób bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym; 2. odsetek osób bezrobotnych długotrwale w ludności w wieku produkcyjnym; 3. odsetek osób bezrobotnych do 25 roku życia w ludności w wieku produkcyjnym; 4. odsetek osób bezrobotnych po 50 roku życia w ludności w wieku produkcyjnym. 5. liczbę „niebieskich kart” na 1000 mieszkańców; 6. liczbę czynów karalnych stwierdzonych na 1000 mieszkańców;

41

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

7. liczbę osób objętych działaniami Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na 1000 mieszkańców.

Dokonując wyboru wskaźników, które posłużyły do identyfikacji miejsc dotkniętych stanem kryzysowym w sferze społecznej, kierowano się opinią mieszkańców o najważniejszych problemach społecznych i najistotniejszych determinantach jakości życia w gminie, uzyskaną w trakcie warsztatów planistyczno-konsultacyjnych i wyrażoną w badaniach ankietowych przeprowadzanych na potrzeby tworzenia dokumentów strategicznych gminy. Uwzględniani także postulat trafności i rzetelności oraz łatwością pozyskania danych. Ten ostatni aspekt będzie miał kluczowe znaczenie na etapie oceny skuteczności i efektywności prowadzonych działań rewitalizacyjnych. Innymi słowy zrezygnowano z danych trudnych do pozyskania (np. frekwencja wyborcza w poszczególnych jednostkach analizy), nietrafnych (np. liczba organizacji pozarządowych na 1000 mieszkańców w jednostce analizy – organizacje te niezależnie od miejsca zarejestrowania prowadzą z reguły działalność na terenie całej gminy), czy dotyczących zjawisk nie będących w gminie problemem (np. poziom edukacji).

W tabeli 2.1. prezentujemy wartości tych wskaźników, wyróżniając te, które przekraczają średnią gminną.

Jednostce analizy przyznawano punkt w wypadku przekroczenia przez wskaźniki (1) oraz (5), (6) i (7) wartości referencyjnej (średniej gminnej) oraz w przypadku, gdy co najmniej dwa ze wskaźników (2), (3) lub (4) przekraczały wartość referencyjną (tj. gdy w jednostce analizy występowały co najmniej dwa z trzech degradujących form bezrobocia w nasileniu większym od średniej gminnej). Uzyskanie co najmniej 3 punktów na 5 możliwych uznano za warunek stwierdzenia w jednostce stanu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych.

Warunek ten spełniły następujące miejscowości: Bogdaniec, Jeże, Jeżyki, Kwiatkowice, Racław i Stanowice.

Punktację przedstawia tabela 2.2.

Obszar występowania koncentracji negatywnych zjawisk społecznych może być uznany za obszar zdegradowany pod warunkiem zdiagnozowania tam negatywnych zjawisk w co najmniej jednej z następujących sfer: gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej. Dane

42

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

zaprezentowane w tabeli 2.3 potwierdzają, że wszystkie wymienione jednostki analizy czynią zadość temu wymaganiu. Tym samym spełnione są przesłanki uznania wsi Bogdaniec, Jeże, Jeżyki, Kwiatkowice, Racław i Stanowice za obszar zdegradowany.

Rys. 2.1. Obszar zdegradowany w gminie Bogdaniec.

43

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Tab. 2.1. Wartości wskaźników wykorzystywanych w diagnozie stanu kryzysowego w sferze społecznej w gminie Bogdaniec. osoby objęte czyny karalne bezrobocie wśród osób bezrobocie wśród osób działaniami komisji niebieskie karty na bezrobocie ogółem bezrobocie długotrwałe stwierdzone na 1000 do 25 po 50 r. ż alkoholowej na 1000 1000 mieszkańców mieszkańców mieszkańców średnia wartość wskaźnika w gminie 3,30% 1.11% 0,36% 1,02% 4,98 1,42 15,93

BOGDANIEC 3,41% 0,98% 0,37% 1,10% 5,44 1,55 20,98

CHWAŁOWICE 2,50% 0,50% 0,50% 0,50% 15,63 0,00 15,63

GOSTKOWICE 3,03% 1,52% 1,52% 0,00% 18,69 0,00 9,35

JASINIEC 2,44% 2,44% 0,00% 0,00% 13,89 0,00 55,56

JENIN 2,72% 0,78% 0,29% 1,17% 4,88 1,83 15,23

JENINEK 3,13% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00 0,00 37,74

JENINIEC 0,43% 0,43% 0,00% 0,00% 0,00 2,74 8,22

JEŻE 6,67% 2,22% 0,00% 4,44% 0,00 0,00 29,41

JEŻYKI 5,34% 3,05% 2,29% 0,76% 0,00 5,15 5,15

KRZYSZCZYNA 6,67% 4,44% 0,00% 0,00% 0,00 0,00 0,00

KRZYSZCZYNKA 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00 0,00 0,00

KWIATKOWICE 3,29% 1,32% 0,00% 1,32% 4,18 0,00 33,47

LUBCZYNO 3,11% 1,04% 0,00% 1,04% 3,16 0,00 25,32

ŁUPOWO 3,72% 1,12% 0,19% 1,12% 3,47 1,16 12,73

44

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

MOTYLEWO 3,13% 1,56% 0,00% 0,00% 5,18 0,00 15,54

PODJENIN 1,54% 0,00% 0,00% 0,00% 8,77 0,00 8,77

RACŁAW 6,15% 2,05% 0,51% 1,54% 6,31 9,46 3,15

ROSZKOWICE 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00 0,00 0,00

STANOWICE 5,67% 1,62% 0,40% 2,83% 8,17 0,00 19,07

WIEPRZYCE 2,92% 0,73% 1,46% 0,00% 0,00 4,13 12,40

WŁOSTÓW 1,85% 1,85% 0,00% 0,00% 0,00 0,00 0,00 Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Bogdaniec

45

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Tab. 2.2. Stan kryzysowy w sferze społecznej w gminie Bogdaniec – punktacja. bezrobocie długotrwałe, osoby objęte bezrobocie wśród osób czyny karalne działaniami komisji niebieskie karty na bezrobocie ogółem do 25 lub po 50 r. ż stwierdzone na 1000 SUMA alkoholowej na 1000 1000 mieszkańców (co najmniej 2 z 3 mieszkańców mieszkańców degradujących form) BOGDANIEC 1 1 1 1 1 5 CHWAŁOWICE 0 1 0 0 1

GOSTKOWICE 0 1 1 0 0 2 JASINIEC 0 0 1 0 1 2 JENIN 0 0 1 1 0 2 JENINEK 0 0 0 0 1 1 JENINIEC 0 0 0 1 0 1 JEŻE 1 1 0 0 1 3 JEŻYKI 1 1 0 1 0 3 KRZYSZCZYNA 1 0 0 0 0 1 KRZYSZCZYNKA 0 0 0 0 0 0 KWIATKOWICE 0 1 1 0 1 3 LUBCZYNO 0 0 1 0 1 2 ŁUPOWO 1 1 0 0 0 2 MOTYLEWO 0 1 0 0 1

PODJENIN 0 0 1 0 0 1

46

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

RACŁAW 1 1 1 1 0 4 ROSZKOWICE 0 0 0 0 0 0 STANOWICE 1 1 1 0 1 4 WIEPRZYCE 0 0 0 1 0 1 WŁOSTÓW 0 0 0 0 0 0

Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Bogdaniec.

47

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Tab. 2.3. Wybrane wskaźniki deficytów w sferze gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej w gminie Bogdaniec dla obszarów dotkniętych koncentracją negatywnych zjawisk w sferze społecznej. Ujemna dynamika Liczba budynków Liczba obiektów Liczba podmiotów Liczba obiektów służących celom zmian liczby pokrytych lub wymagających pilnej Tereny zieleni zarejestrowanych kulturalnym, edukacyjnym i sportowo- podmiotów izolowanych termomodernizacji publicznej na w CEIDG na 1000 rekreacyjnym wymagających remontu na zarejestrowanych azbestem na 1000 wg PGN na 10 000 obszarze wsi mieszkańców 10 000 mieszkańców w CEIDG mieszkańców mieszkańców

średnia wartość wskaźnika w gminie 74,09 - 75,94 11,38 - 8,53

BOGDANIEC 105,67 NIE 48,95 38,85 TAK 31,08 JEŻE 58,82 NIE 44,12 0,00 NIE 0,00 JEŻYKI 30,93 NIE 108,25 0,00 NIE 0,00 KWIATKOWICE 25,10 TAK 142,26 0,00 NIE 0,00 RACŁAW 82,02 NIE 63,09 0,00 NIE 0,00 STANOWICE 40,87 NIE 95,37 0,00 NIE 27,25 Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Bogdaniec.

48

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Określając w ramach obszaru zdegradowanego obszar do rewitalizacji, kierowano się najogólniej dwiema przesłankami: koncentracją negatywnych zjawisk opisanych w diagnozie i znaczeniem obszaru dla rozwoju lokalnego. Postanowiono, że działania rewitalizacyjne prowadzone będą na obszarze Bogdańca, Jeżyków, Kwiatkowic i Racławia.

 Włączenie Bogdańca o do obszaru rewitalizowanego podyktowane było szczególną koncentracją negatywnych zjawisk społecznych na tym obszarze – miejscowość ta jako jedyna uzyskał 5 punktów w Tabeli 2.2.. Ponadto teren Bogdańca ma strategiczne znaczenie dla rozwoju gminy. Zlokalizowane są tam Urząd Gminy, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Gminna Biblioteka Publiczna, żłobek, przedszkole, szkoła, ośrodek zdrowia, apteka, poczta, liczne na lokalne warunki sklepy, restauracje, remiza OSP, park, a więc instytucje i miejsca służące zaspokajaniu najważniejszych potrzeb mieszkańców całej gminy.

 Racław, pomimo że spośród pozostałych badanych zjawisk odnotowano deficyty wyłącznie w sferze przestrzenno-funkcjonalnej, włączono do obszaru rewitalizowanego na podstawie liczby wskaźników stanu kryzysowego w sferze społecznej przekraczających wartości referencyjne.

 Na decyzję o wyłączeniu Stanowic z obszaru rewitalizowanego wpłynęła lokalizacja tam Gorzowskiego Ośrodka Technologicznego – Parku Naukowo-Przemysłowego Sp. z o.o. i związane z tym nadzieje na rozwój tej miejscowości bez konieczności dodatkowego wsparcia za pomocą instrumentarium dostępnego w procesach rewitalizacyjnych.

 Rezygnacja z włączenia do obszaru rewitalizacji najmniejszej spośród pozostałych miejscowości – liczących zaledwie 68 mieszkańców Jeży – charakteryzujących się rozproszoną zabudową, bez zwartego centrum i położonych na obrzeżach gminy wynikała natomiast z konieczności koncentracji działań rewitalizacyjnych..

Ponieważ co do zasady rewitalizacją nie obejmuje się obszarów niezurbanizowanych (pola, łąki, lasy nieużytki), wyznaczając szczegółowe granice obszaru rewitalizacji ograniczono się w obrębie wymienionych miejscowości gminy Bogdaniec do terenów zamieszkałych, w tym obejmujących obiekty użyteczności publicznej i przestrzenie publiczne. Tak określony obszar

49

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

rewitalizacji przedstawiono na kolejnych mapach. Zajmuje on powierzchnię 3,4 km2, czyli 3% powierzchni gminy, i zamieszkany jest przez 2037 osób, czyli 28,97% mieszkańców gminy.

Rys. 2.2. Obszar rewitalizacji – Bogdaniec.

Rys. 2.3. Obszar rewitalizacji – Jeżyki.

50

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Rys. 2.4. Obszar rewitalizacji – Kwiatkowice.

Rys. 2.4. Obszar rewitalizacji – Racław.

51

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

3. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU REWITALIZACJI

Obszar rewitalizacji w gminie Bogdaniec składa się miejscowości Bogdaniec, Jeżyki, Kwiatkowice i Racław w granicach przedstawionych w poprzednim rozdziale. Jego poszczególne części mają jednak odmienny charakter. Dlatego też poniżej przedstawimy najważniejsze informacje, rozproszone we wcześniejszych rozdziałach niniejszego dokumentu, dla każdego z rewitalizowanych podobszarów.

BOGDANIEC

Obszar rewitalizowany w Bogdańcu obejmuje powierzchnię 1,2 km2 i jest zamieszkany przez 1287 osób. Pełni on rolę centrum gminy. Na jego terenie znajdują się najważniejsze instytucje gminne, Urząd Gminy, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Gminna Biblioteka Publiczna, siedziba Nadleśnictwa Bogdaniec, żłobek, przedszkole, szkoła, ośrodek zdrowia, a także apteka, poczta, liczne sklepy, restauracje, remiza OSP, park. Dlatego też jakość budynków i przestrzeni publicznych, ich estetyka należą do najważniejszych czynników determinujących jakość życia nie tylko mieszkańców centrum Bogdańca, ale i całej gminy.

Na terenie Bogdańca wyższe niż średnio w gminie jest bezrobocie ogółem, bezrobocie osób do 25 roku życia i bezrobocie osób po 50 roku życia38. Ma ono charakter trwały i degradujący, sprzyjający współwystępowaniu innych dysfunkcji społecznych. Więcej osób w przeliczeniu na 1000 mieszkańców niż średnio w gminie objętych jest działaniami Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, więcej też założono Niebieskich Kart. Na terenie tym stwierdza się też znacząco więcej czynów karalnych niż średnio w gminie.

Przeciwdziałaniu takim negatywnym zjawiskom w sferze społecznej jak bezrobocie, ubóstwo, wykluczenie sprzyja bliskość Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej i Centrum Integracji

38 Dane liczbowe zawiera tabela 2.1. 52

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Społecznej. Działania prowadzone przez Gminną Bibliotekę Publiczna także przyczyniają się do aktywizacji społecznej i włączenia społecznego oraz podnoszeniu aspiracji edukacyjnych i kulturalnych mieszkańców obszaru (w szczególności dzieci i młodzieży, co ważne dla przeciwdziałania zjawisku dziedziczenia biedy). Wskazane są więc wszelkie inwestycje w infrastrukturę tych instytucji (remonty i rozbudowy bazy lokalowej, zakupu wyposażenia) oraz wspieranie prowadzonych przez nie działań. Warto zauważyć, że działalność GOPS, CIS czy Biblioteki oddziaływać będzie pozytywnie także na mieszkańców obszaru rewitalizacji poza miejscowością Bogdaniec.

Potencjalnym atutem Bogdańca są przestrzenie publiczne, które odpowiednio zagospodarowane, mogłyby sprzyjać integracji mieszkańców zarówno obszaru rewitalizowanego, jak i całej gminy. Przede wszystkim chodzi tu o park oraz teren dawnego basenu położony w bezpośrednim sąsiedztwie odremontowanego skateparku.

Stanowiące atut z punktu widzenia gospodarki i komunikacji położenie w centrum gminy, wzdłuż drogi krajowej nr 132 i w pobliżu linii kolejowej, generuje dla mieszkańców niedogodności w postaci hałasu i niskiej jakości powietrza atmosferycznego. Ponieważ przeciwdziałanie tym negatywnym zjawiskom w sferze środowiskowej wydaje się trudne w lokalnych warunkach za pomocą instrumentów dostępnych w rewitalizacji, tym ważniejsze jest ograniczanie niskiej emisji poprzez termomodernizacje budynków użyteczności publicznej znajdujących się na tym obszarze.

JEŻYKI

Obszar rewitalizowany w Jeżykach zajmuje powierzchnię 0,7 km2 i jest zamieszkany przez 194 osoby. Wieś położona jest na południe od przecinającej gminę ze wschodu na zachód drogi krajowej, nad samą Wartą.

W Jeżykach spośród wskaźników stanu kryzysowego w sferze społecznej odnotowujemy przekroczenia wartości referencyjnej dla bezrobocia ogółem, bezrobocia długotrwałego i bezrobocia osób młodych oraz liczby Niebieskich Kart. Są to przekroczenia znaczne. Obserwujemy także bardzo niski poziom przedsiębiorczości mierzony liczbą podmiotów w bazie CEIDG w stosunku do liczby mieszkańców. W miejscowości brakuje terenów zieleni publicznej,

53

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

a jedynym obiektem umożliwiającymi prowadzenie działań integrujących mieszkańców jest sala wiejska i jej otoczenie.

Działania nakierowane na aktywizacje zawodową mieszkańców prowadzone są przez instytucje gminne, mające swoje siedziby w centrum Bogdańca (GOPS, CIS). Wzmacnianie ich potencjału przyczynić się może do poprawy skuteczności tych działań. Konieczne są jednak również działania na miejscu: z jednej strony animacja społeczności lokalnej (festyny, spotkania hobbystyczne, otwarte zajęcia edukacyjne w salach wiejskich) i wspieranie jej liderów (szkolenia), a z drugiej inwestycje w lokalna infrastrukturę służącą integracji społecznej (modernizacja sali i jej otoczenia). Ponieważ miejscowość nie jest skanalizowana, inwestycje w salę wiejską, prowadzące do jej coraz intensywniejszego wykorzystania, powinny obejmować wyposażenie jej w przydomową oczyszczalnię ścieków.

KWIATKOWICE

Obszar rewitalizowany w Kwiatkowicach obejmuje powierzchnię 0,9 km2 i jest zamieszkany przez 239 osób. Wieś położone jest na południe od przecinającej gminę ze wschodu na zachód drogi krajowej, w pobliżu Kanału Wieprzyckiego.

W Kwiatkowicach przekroczone są średniogminne wskaźniki bezrobocia długotrwałego, bezrobocia osób po 50 roku życia, czynów karalnych (dwukrotnie więcej od średniej gminnej w przeliczeniu na liczbę mieszkańców). Bardzo niski jest poziom przedsiębiorczości. Brakuje terenów zieleni publicznej, a jedynym obiektem umożliwiającymi prowadzenie działań integrujących mieszkańców jest sala wiejska i jej otoczenie.

Podobnie jak w Jeżykach działania nakierowane na aktywizacje zawodową i integrację społeczną mieszkańców, prowadzone przez instytucje gminne, wymagają intensyfikacji. Środkami do tego celu powinno być też wspieranie liderów lokalnych oraz inwestycje w lokalna infrastrukturę służącą integracji społecznej (modernizacje sal wiejskich i ich otoczenia z montażem przydomowej oczyszczalni ścieków).

54

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

RACŁAW

Obszar rewitalizowany w Racławiu zajmuje powierzchnię 0,5 km2 i jest zamieszkany przez 317 osób. We wsi znacznie przekroczone są średnie gminne poziomy bezrobocia we wszystkich rozważanych kategoriach. Miejscowość wypada także niekorzystnie na tle gminy pod względem liczby osób objętych działaniami Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i Niebieskich Kart. Brakuje dostępnych publicznie terenów zielonych, co jest szczególnie uciążliwe dla zamieszkujących w budynku wielorodzinnym lokatorów mieszkań socjalnych. W Racławiu wskazane jest więc utworzenie przestrzeni publicznej służącej mieszkańcom obszaru rewitalizowanego i prowadzenie tam działań integrujących lokalna społeczność. Interwencji wymaga również sam budynek socjalny ze względu na stan techniczny i energochłonność. Teren działki, na którym jest położony, stanowi najdogodniejsze w gminie miejsce do budowy kolejnych mieszkań socjalnych i tymczasowych. Gmina cierpi na ich deficyt: na mieszkania takie czeka ok. 20 osób, w tym mieszkańcy obszaru rewitalizacji.

55

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

4. WIZJA OBSZARU REWITALIZOWANEGO ORAZ CELE I KIERUNKI REWITALIZACJI

Punktem wyjścia do opracowania poniżej przedstawionej wizji obszaru rewitalizowanego oraz celów i kierunków działań rewitalizacyjnych była przedstawiona w poprzednich rozdziałach diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych występujących na terenie gminy Bogdaniec oraz na wyznaczonym obszarze rewitalizacji. Jej syntetyczne przypomnienie zawierają poniższe tabele.

Tab. 4.1. Problemy zdiagnozowane na obszarze rewitalizacji w gminie Bogdaniec w analizie wskaźnikowej. BOGDANIEC JEŻYKI KWIATKOWICE RACŁAW BEZROBOCIE ogółem ˅ ˅ ˅ BEZROBOCIE długotrwałe ˅ ˅ ˅ BEZROBOCIE wśród osób do 25 r. ż. ˅ ˅ ˅ BEZROBOCIE wśród osób po 50 r. ż ˅ ˅ ALKOHOLIZM – osoby objęte działaniami komisji ˅ ˅ ˅ alkoholowej na 1000 mieszkańców PRZEMOC W RODZINIE – niebieskie karty na 1000 ˅ ˅ ˅ mieszkańców BEZPIECZEŃSTWO – czyny karalne stwierdzone na 1000 ˅ ˅ mieszkańców NISKA AKTYWNOŚĆ GOSPODARCZA – liczba podmiotów zarejestrowanych ˅ ˅ w CEIDG na 1000 mieszkańców NISKA AKTYWNOŚĆ GOSPODARCZA – ujemna dynamika zmian liczby ˅ podmiotów zarejestrowanych w CEIDG

56

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

AZBEST – liczba budynków pokrytych lub izolowanych azbestem na 1000 ˅ ˅ mieszkańców GOSPODARKA CIEPLNA – liczba obiektów wymagających pilnej termomodernizacji wg PGN na ˅ 10 000 mieszkańców DEFICYT PRZESTRZENI PUBLICZNYCH – brak terenów zieleni publicznej na ˅ ˅ ˅ obszarze wsi DEFICYT PRZESTRZENI PUBLICZNYCH – liczba obiektów służących celom kulturalnym, edukacyjnym i ˅ sportowo-rekreacyjnym wymagających remontu na 10 000 mieszkańców

Tab. 4.2. Pozostałe problemy wskazane i omówione w diagnozie. NISKA AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA MIESZKAŃCÓW – Przyczyny to w opinii mieszkańców: 1) niedostateczna baza materialna m.in. spadek liczby uczestników głównej instytucji kultury – Gminnej Biblioteki Publicznej, 2) brak imprez masowych na terenie gminy, przyjaznych, dobrze urządzonych i bezpiecznych przestrzeni publicznych, relatywnie słabe zaangażowanie mieszkańców w proces tworzenia 3) niedostateczna współpraca instytucji gminnych z podmiotami trzeciego Programu Rewitalizacji i inne sektora i nieformalnymi grupami mieszkańców. działania planistyczne i konsultacyjne STARZENIE SIĘ POPULACJI Proces ma charakter powolny, lecz stały. Generuje potrzebę dostosowywania oferty kulturalnej, rekreacyjnej i edukacyjnej w gminie do zwiększającej się liczby seniorów oraz wzmacniania instytucji działających na rzecz włączania seniorów w życie lokalnej społeczności. DEPOPULACJA Powolna, lecz postępująca. Można jej przeciwdziałać poprzez uczynienie gminy atrakcyjnym miejscem osiedlania się osób, które będą chciały przeprowadzić się z pobliskiego Gorzowa Wielkopolskiego. Wymaga to między innymi poprawy stanu infrastruktury służącej celom edukacyjnym, kulturalnym i rekreacyjnym. DEFICYT MIESZKAŃ SOCJALNYCH Wskazana jest termomodernizacja istniejącego budynku z mieszkaniami I TYMCZASOWYCH ORAZ ZŁY socjalnymi w miejscowości Racław i budowa na sąsiedniej działce nowego STAN TECHNICZNY budynku. ISTNIEJĄCYCH

Punkty odniesienia dla tworzonej wizji obszaru rewitalizowanego oraz celów i kierunków rewitalizacji stanowiły misja i cele sformułowane w obowiązujących dokumentach strategicznych i planistycznych gminy, w szczególności w Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gminy Bogdaniec na lata 2016-2023 i Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Bogdaniec na lata

57

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

2015-2020. Udział mieszkańców w tworzeniu wizji obszaru rewitalizowanego oraz celów i kierunków rewitalizacji realizowany był poprzez ich bezpośredni udział w warsztacie konsultacyjno-planistycznym. Rezultaty prac w postaci projektu dokumentu poddano konsultacjom społecznym, w których mieszkańcy gminy mogli zweryfikować, na ile ich uwagi, które zgłaszali we wcześniejszych etapach planowania procesu rewitalizacji, zostały uwzględnione. Wypracowane z udziałem mieszkańców wizja obszaru rewitalizowanego po zakończeniu działań rewitalizacyjnych uzyskała następujące brzmienie.

WIZJA OBSZARU REWITALIZOWANEGO

Dzięki udanym działaniom rewitalizacyjnym na terenie gminy Bogdaniec poprawia się i wyrównuje jakość życia mieszkańców. Udaje się w znaczącym stopniu zredukować najważniejsze problemy: bezrobocie, uzależnienia, przemoc, przestępczość i niski poziom przedsiębiorczości. Poprawę odczuwają zwłaszcza społeczności Bogdańca, Jeżyków, Kwiatkowic i Racławia – obszarów zdegradowanych, o wysokiej dziś koncentracji negatywnych zjawisk społecznych.

Mieszkańcy tych miejscowości, objęci działaniami rewitalizacyjnymi, odnajdują w swoim sąsiedztwie przyjazne przestrzenie publiczne, sprzyjające aktywności i integracji społecznej. Odnowione obiekty i podejmowane w nich działania służą ludziom, umożliwiając im zaspokajanie zróżnicowanych potrzeb i zainteresowań. Odbywające się na terenie Bogdańca, Jeżyków, Kwiatkowic i Racławia wydarzenia społeczne, kulturalne, edukacyjne i rekreacyjne angażują z roku na rok coraz więcej mieszkańców. Włączają one członków grup defaworyzowanych, minimalizując zjawisko wykluczenia społecznego i jego skutki. W działaniach na rzecz integracji społecznej instytucje gminne współpracują ściśle ze sobą oraz z podmiotami społeczeństwa obywatelskiego: lokalnymi stowarzyszeniami i nieformalnymi grupami mieszkańców.

58

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

W swym rozwoju Gmina Bogdaniec wykorzystuje unikalne walory krajobrazowe i przyrodnicze. Stając się coraz atrakcyjniejszym miejscem do życia, przyciąga nowych mieszkańców i turystów ceniących sobie bliskość natury, serdeczne relacje sąsiedzkie i wysoką jakość usług publicznych. Rozwój turystyki i napływ nowych mieszkańców integrujących się ze społecznością gminy pobudzają lokalną przedsiębiorczość, przyczyniając się do ograniczenia bezrobocia i jego następstw w postaci ubóstwa, uzależnień i przemocy w rodzinie.

CELE I KIERUNKI DZIAŁAŃ REWITALIZACYJNYCH

Zarysowana powyżej wizja urzeczywistni się o tyle, o ile osiągnięte zostaną cele rewitalizacji. W Programie Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023 wyróżniono trzy cele, ujmujące syntetycznie zdiagnozowane potrzeby rewitalizacyjne gminy w poszczególnych sferach rewitalizacji: społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, środowiskowej i technicznej. Każdy cel został rozpisany na bardziej szczegółowe kierunki działania, wskazujące rodzaj przedsięwzięć, jakie należy podejmować w procesie rewitalizacji. Jak już wspomniano, zarówno cele, jak i kierunki opisane poniżej są wynikiem uspołecznionego procesu decyzyjnego.

CEL 1. WYSOKA JAKOŚĆ OFERTY KULTURALNEJ, EDUKACYJNEJ I REKREACYJNEJ ADRESOWANEJ DO MIESZKAŃCÓW SPOSOBEM NA REDUKCJĘ PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH OBSZARU REWITALIZOWANEGO I CAŁEJ GMINY

Kierunek 1.1. Modernizacja i rozbudowa infrastruktury gminnej służącej celom kulturalnym, edukacyjnym i rekreacyjnym.

Kierunek 1.2. Zwiększanie potencjału organizacji społecznych działających w obszarze kultury, edukacji, sportu i rekreacji na terenie Gminy.

59

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

CEL 2. INTEGRACJA I AKTYWIZACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM

Kierunek 2.1. Zmniejszenie skali wykluczenia społecznego i jego skutków (niezaradności, uzależnień, przemocy, przestępczości) na obszarach dotkniętych koncentracją zjawisk kryzysowych w sferze społecznej

Kierunek 2.2. Rozbudzanie i wspieranie postaw przedsiębiorczych i aktywności mieszkańców na rynku pracy.

Kierunek 2.3. Poprawa stanu technicznego i powiększenie gminnego zasobu mieszkań socjalnych i tymczasowych.

Kierunek 2.4. Zwiększenie liczby i poprawa jakości budynków i przestrzeni publicznych sprzyjających aktywności i integracji mieszkańców obszaru rewitalizacji i pozostałych mieszkańców Gminy.

CEL 3. ZWIĘKSZENIE ZAANGAŻOWANIA MIESZKAŃCÓW W ŻYCIE WSPÓLNOTY LOKALNEJ DROGĄ DO PRZEŁAMYWANIA BIERNOŚCI I APATII SPOŁECZNEJ

Kierunek 3.1. Wykorzystanie atrakcyjnej oferty edukacyjnej i kulturalnej w gminie do promowania aktywnego udziału mieszkańców w życiu społeczności lokalnej.

Kierunek 3.2. Rozwijanie kompetencji liderów lokalnych, zwłaszcza z obszaru rewitalizowanego.

60

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

5. PLANOWANE PRZEDSIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE

LISTA A GŁÓWNYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH

W wyniku prac prowadzonych w Urzędzie Gminy Bogdaniec oraz warsztatów konsultacyjno- planistycznych z udziałem liderów lokalnych przygotowano następującą listę podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych, zaplanowanych do realizacji w latach 2017-2023:

1. „Zagospodarowanie parku w Bogdańcu”, 2. „Przebudowa, rozbudowa i modernizacja budynku Gminnej Biblioteki Publicznej w Bogdańcu wraz z infrastrukturą techniczną i zagospodarowaniem terenu”, 3. „Przebudowa budynku gospodarczego Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej na cele społeczne wraz z zagospodarowaniem przyległego terenu” 4. „Sale wiejskie centrami rewitalizacji społecznej (Jeżyki, Kwiatkowice)”, 5. „@Bogdaniec”, 6. „Wieś otwarta Racław zaprasza” (cykliczny festyn w Racławiu).

Są to projekty, których realizację uznano za niezbędną dla osiągnięcia założonych w Programie rewitalizacji celów, a ponadto prace koncepcyjne nad nimi są w fazie pozwalającej stosunkowo precyzyjnie opisać zakres oraz oszacować koszty. Wybór przedsięwzięć inwestycyjnych na listę A (przedsięwzięcia A1, A2, A3, A4) podyktowany jest faktem, iż głównym ograniczeniem dla prowadzenia obecnych i planowanych w przyszłości działań niwelujących negatywne zjawiska społeczne zdiagnozowane na obszarze rewitalizowanym jest stan bazy materialnej najważniejszych instytucji gminnych – Gminnej Biblioteki Publicznej i Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej – sal wiejskich i ich otoczenia oraz brak zagospodarowanych przestrzeni publicznych sprzyjających integracji mieszkańców. Poprawa w tym zakresie warunkuje możliwość realizacji projektów bezpośrednio wpływających na problemy społeczne nękające gminę. Najważniejsze z nich, tworzące podstawę do realizacji pozostałych, także znalazły się na liście A. Na liście B natomiast znalazły się mniej istotne dla powodzenia rewitalizacji projekty infrastrukturalne oraz szeroki 61

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

katalog uzupełniających działań społecznych. Większość projektów społecznych korzystać będzie z efektów realizacji przedsięwzięć infrastrukturalnych.

Poniżej przedstawiono projekty w formie tabelarycznej, w sposób zgodny z wymaganiami Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 Ministra Rozwoju z dnia 2 sierpnia 2016 r.

L.P. A1

NAZWA PROJEKTU ZAGOSPODAROWANIE PARKU W BOGDAŃCU

NAZWA Urząd Gminy Bogdaniec PODMIOTU REALIZUJĄCEGO PROJEKT MIEJSCE Bogdaniec, dz. nr 98 REALIZACJI PROJEKTU ZAKRES Park znajduje się w centrum Bogdańca i przylega do drogi wojewódzkiej REALIZOWANYCH nr 132. Jest to teren dawnego niemieckiego cmentarza, na którym nie ZADAŃ zachowały się nagrobki. Cały obszar porośnięty jest trawą, roślinnością polną, bluszczem, lilakiem pospolitym i robinią akacjową. Wśród niewielu rosnących na tym terenie krzewów, w tym gatunków zimozielonych, można zauważyć pojedyncze egzemplarze cisa i żywotnika zachodniego. Drzewa mimo niewielkiej ich liczby są w dobrym stanie zdrowotnym. Mają jednak dużo posuszu i suchych gałęzi wiszących na koronach, stanowiących zagrożenie dla przechodzących osób. Park jest częściowo ogrodzony: od wchodu zniszczoną siatką, a od zachodu ogrodzeniem mieszanym: siatką porośniętą bluszczem i elementami drewnianymi. Prace obejmą zaprojektowanie i wykonanie nowych ciągów pieszych uwzględniających układ wydeptanych ścieżek na terenie parku, zaprojektowanie i nasadzenie atrakcyjnej o każdej porze roku szaty roślinnej z zachowaniem większości istniejącego drzewostanu, wymianę elementów ogrodzenia od strony zachodniej i wschodniej, zaprojektowanie i wykonanie oświetlenia i ujęć wody służących podlewaniu roślinności, wykonanie w centralnej części parku placu z infrastrukturą sportową (m. in. tor wrotkarski, boisko do gry w bule).

PRZEWIDYWANY Lata 2018-2019 CZAS REALIZACJI PROJEKTU REALIZOWANE Cel 1. 62

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

PRZEZ PROJEKT Wysoka jakość oferty kulturalnej, edukacyjnej i rekreacyjnej adresowanej do CELE I KIERUNKI mieszkańców sposobem na redukcję problemów społecznych obszaru REWITALIZACJI rewitalizowanego i całej gminy. Kierunek 1.1. Modernizacja i rozbudowa infrastruktury gminnej służącej celom kulturalnym, edukacyjnym i rekreacyjnym.

ODBIORCY Głównymi odbiorcami projektu będą mieszkańcy obszaru rewitalizowanego PROJEKTU w centrum Bogdańca, dla których teren parku stanowi naturalne miejsce rekreacji, wypoczynku i spotkań towarzyskich, sprzyjające integracji społecznej, w tym międzypokoleniowej. Ze względu na lokalizację parku w pobliżu Urzędu Gminy i innych obiektów o ogólnogminnym znaczeniu, oraz planowaną na jego terenie organizację lokalnych festynów i imprez sportowych, projekt służyć będzie również mieszkańcom całej gminy, w tym obszarów rewitalizowanych poza miejscowością Bogdaniec.

WPŁYW Realizacja projektu zmienić ma na park, na wpół niezagospodarowany PROJEKTU NA i częściowo niebezpieczny, w miejsce o funkcjach rekreacyjno-sportowych| NEGATYWNE i reprezentacyjnych. Park stanie się przez to bezpiecznym i atrakcyjnym ZJAWISKA terenem codziennego wypoczynku dla mieszkańców obszaru ZDIAGNOZOWANE rewitalizowanego w Bogdańcu, sprzyjającym wzmacnianiu więzi NA OBSZARZE społecznych, w tym także integracji międzypokoleniowej, dostosowanym do REWITALIZOWA- potrzeb i oczekiwań osób w różnym wieku, pozbawionym barier dla osób NYM z niepełnosprawnościami. Wszyscy mieszkańcy gminy, zwłaszcza mieszkańcy Bogdańca, zyskają miejsce służące organizacji lokalnych festynów i zawodów sportowych oraz innych spotkań integrujących społeczność lokalną. Wyższy poziom integracji społecznej mieszkańców przełożyć się powinien na zmniejszenie skali zachowań agresywnych, wykroczeń i przestępstw na terenie Bogdańca. Zaplanowane w parku prace porządkowe i budowlane stworzą ponadto nowe miejsca pracy, w tym dla osób o niskich kwalifikacjach zawodowych, przyczyniając się do redukcji problemu bezrobocia na terenie gminy. Także po zakończeniu inwestycji planowane jest stworzenie nowych stanowisk pracy (prace porządkowe, bieżąca konserwacja infrastruktury technicznej). Podniesienie walorów estetycznych parku wpłynie korzystnie na wizerunek gminy przede wszystkim w oczach mieszkańców, a także odwiedzających ją gości. Podniesienie atrakcyjności turystycznej Bogdańca da szansę rozwoju usług turystycznych, przyczyniając się do spadku bezrobocia w gminie.

SZACOWANA 800 000,00 zł WARTOŚĆ Przewidywane źródła finansowania: PROJEKTU  RPO-Lubuskie 2020, 9.2. Rozwój obszarów zmarginalizowanych – 85% I ŹRÓDLA dofinansowania. FINANSOWANIA  Środki własne Gminy Bogdaniec – 15%. Pozostałe potencjalne źródła finansowania:  PROW 2014-2020, LSR Krainy Szlaków Turystycznych – operacje 63

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

w ramach celu „Budowa i przebudowa infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej na obszarze LSR do 2023 roku”.

PROGNOZOWANE Liczba zrewitalizowanych przestrzeni publicznych – 1 (protokół odbioru PRODUKTY prac). I REZULTATY Powierzchnia zrewitalizowanych przestrzeni publicznych – 6280 m2. WRAZ ZE (protokół odbioru prac). SPOSOBEM ICH Liczba imprez lokalnych (festynów, zawodów sportowych itp.) OCENY organizowanych rocznie w zrewitalizowanej przestrzeni – 5 (dane Urzędu I ZMIERZENIA Gminy pozyskane od organizatorów imprez). Liczba osób korzystających z nowej lub zmodernizowanej infrastruktury rekreacyjnej - 4 000 osób (dane Urzędu Gminy). Liczba osób z terenu gmin nowo zatrudnionych w wyniku realizacji projektu – 3.

OPIS POWIĄZAŃ Projekt wraz z działaniami A2, A3 i B8 stworzy w miejscowości Bogdaniec Z INNYMI nowe funkcjonalne i estetyczne centrum gminy, stwarzające przestrzeń do PROJEKTAMI prowadzenia działań na rzecz integracji mieszkańców (festyny, zawody sportowe) oraz działań edukacyjnych. Przyczyni się więc pośrednio do osiągnięcia zamierzonych celów rewitalizacji także w sferze społecznej.

L.P. A2

NAZWA PROJEKTU PRZEBUDOWA, ROZBUDOWA I MODERNIZACJA BUDYNKU GMINNEJ BIBLIOTEKI PUBLICZNEJ W BOGDAŃCU WRAZ Z INFRASTRUKTURĄ TECHNICZNĄ I ZAGOSPODAROWANIEM TERENU NAZWA Urząd Gminy Bogdaniec PODMIOTU REALIZUJĄCEGO PROJEKT

MIEJSCE Bogdaniec, ul. Dworcowa 5, dz. nr 646, 645/1 REALIZACJI PROJEKTU ZAKRES Budynek Gminnej Biblioteki Publicznej wykonany jest w tradycyjnej REALIZOWANYCH technologii ścian murowanych z cegły na zaprawie cementowo-wapiennej. ZADAŃ W ramach projektu przewiduje się jego rozbudowę i przebudowę. Zakłada się wyburzenie kotłowni i schodów zewnętrznych, następnie dobudowanie w tym miejscu czytelni z dużym tarasem. Czytelnia przykryta będzie stropodachem płaskim, na którym powstanie taras dostępny z piętra i z poziomu tarasu na parterze poprzez zewnętrzne schody żelbetowe. Od strony zachodniej planuje się dobudowę w celu powiększenia klatki 64

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

schodowej. Klatka ta będzie prowadzić na I kondygnację i łączyć ze sobą skrzydło północne z zachodnim. Na niej zostanie zamontowana platforma schodowa dla osób niepełnosprawnych. W skrzydle zachodnim planuje się szereg wyburzeń i zamurowań w celu poprawienia funkcjonalności budynku. W budynku projektuje się dwie ściany przesuwne, w celu wydzielenia dodatkowych pomieszczeń. W sali wielofunkcyjnej postanie scena o powierzchni 40 m2, którą można rozkładać i składać w zależności od potrzeby. Cały budynek zostanie ocieplony, wymienione zostaną okna i drzwi. Ponadto planuje się rozbiórkę budynku gospodarczego i płyty betonowej oraz usunięcie zbiornika bezodpływowego na ścieki. W otoczeniu budynku od strony południowej zaplanowano strefę rekreacyjną. Będzie się tam znajdować plac rekreacyjny, mini miasteczko ruchu drogowego, tor do gry w bule i kreatywna strefa gier. Na działce zaplanowano lokalizację 11 miejsc postojowych, w tym jednego dla osoby niepełnosprawnej. Przewiduje się wycinkę 20 drzew, ponieważ kolidują z projektowanym zagospodarowaniem terenu. W zamian proponuje się nasadzenia zastępcze (22 drzewka). Dla potrzeb inwestycji opracowany jest projekt techniczny i kosztorys.

PRZEWIDYWANY Lata 2018-2019 CZAS REALIZACJI PROJEKTU REALIZOWANE Cel 1. PRZEZ PROJEKT Wysoka jakość oferty kulturalnej, edukacyjnej i rekreacyjnej adresowanej do CELE I KIERUNKI mieszkańców sposobem na redukcję problemów społecznych obszaru REWITALIZACJI rewitalizowanego i całej gminy. Kierunek 1.1. Modernizacja i rozbudowa infrastruktury gminnej służącej celom kulturalnym, edukacyjnym i rekreacyjnym. Kierunek 1.2. Zwiększanie potencjału organizacji społecznych działających w obszarze kultury, edukacji, sportu i rekreacji na terenie Gminy. Cel 2. Integracja i aktywizacja społeczno-gospodarcza społeczności lokalnej na obszarze rewitalizowanym. Kierunek 2.3. Zwiększenie liczby i poprawa jakości budynków i przestrzeni publicznych sprzyjających aktywności i integracji mieszkańców obszaru rewitalizacji i pozostałych mieszkańców gminy.

ODBIORCY Odbiorcami projektu będą wszyscy mieszkańcy Gminy Bogdaniec, do PROJEKTU których adresowana jest oferta Gminnej Biblioteki Publicznej, zwłaszcza dzieci i młodzież, seniorzy, inne grupy defaworyzowane z obszaru rewitalizowanego.

WPŁYW Inwestycja ma na celu zwiększenie potencjału gminny w zakresie PROJEKTU NA prowadzenia działalności kulturalnej, edukacyjnej i animacyjnej. Zadania NEGATYWNE w tym obszarze realizuje w gminie Bogdaniec Gminna Biblioteka Publiczna 65

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

ZJAWISKA od początku swojego istnienia, tj. od 2007 r. Dotychczasowa baza lokalowa ZDIAGNOZOWANE (ok. 100 m2 wyremontowanych i przeznaczonych na czytelnię NA OBSZARZE i wypożyczalnię) ogranicza możliwości działania najważniejszej instytucji REWITALIZOWA- kultury w gminie. Dzięki planowanej inwestycji możliwe będzie NYM wzbogacenie oferty kulturalnej, w szczególności adresowanej do dzieci i młodzieży, seniorów oraz innych grup defaworyzowanych z obszaru rewitalizowanego. Planuje się osiągnąć m. in.: wzrost czytelnictwa, wzrost uczestnictwa dzieci i młodzieży oraz seniorów z obszaru rewitalizowanego w życiu kulturalnym, zmniejszenie skali wykluczenia cyfrowego wśród seniorów, poprawę w zakresie integracji społecznej mieszkańców, w tym zwłaszcza integracji międzypokoleniowej. Ponieważ część pomieszczeń w odnowionym budynku wykorzystywana będzie przez lokalne stowarzyszenia oraz nieformalne grupy mieszkańców, zacieśni się także współpraca samorządu z organizacjami społecznymi działającymi na terenie gminy w obszarze kultury i edukacji. Ponadto zaplanowana inwestycja zwiększy liczbę dostępnych w gminie miejsc pracy, najpierw w podmiotach realizujących prace budowlane w obiekcie, a następnie w samej Gminnej Bibliotece Publicznej (w związku z jej planowanym rozwojem). SZACOWANA 3 000 000,00 zł WARTOŚĆ Przewidywane źródła źródło finansowania: PROJEKTU  RPO-Lubuskie 2020, 9.2. Rozwój obszarów zmarginalizowanych – 85% I ŹRÓDLA dofinansowania. FINANSOWANIA  Środki własne Gminy Bogdaniec – 15%. Pozostałe potencjalne źródła finansowania:  PROW 2014-2020, Inwestycje w obiekty pełniące funkcje kulturalne lub kształtowanie przestrzeni publicznej.  PROW 2014-2020, LSR Krainy Szlaków Turystycznych – operacje służące wzmocnieniu kapitału społecznego.

PROGNOZOWANE Liczba zrewitalizowanych obiektów na obszarach wiejskich – 1 (protokół PRODUKTY odbioru prac). I REZULTATY Powierzchnia użytkowa zrewitalizowanego obiektu – 955 m2 (protokół WRAZ ZE odbioru prac). SPOSOBEM ICH Liczba imprez o charakterze kulturalnym i edukacyjnym organizowanych OCENY w zrewitalizowanym obiekcie– ok. 100 w ciągu roku, tj. wzrost o 100% I ZMIERZENIA w porównaniu ze stanem obecnym (dane Urzędu Gminy pozyskane z Gminnej Biblioteki Publicznej). Liczba odwiedzin biblioteki – ok. 20 tys. rocznie, tj. wzrost o 100% w porównaniu ze stanem obecnym (dane Urzędu Gminy pozyskane z Gminnej Biblioteki Publicznej). Liczba czytelników biblioteki – ok. 550 rocznie, tj. wzrost o 20% w porównaniu ze stanem obecnym (dane Urzędu Gminy pozyskane z Gminnej Biblioteki Publicznej). Liczba organizacji społecznych prowadzących działalność na terenie 66

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

zrewitalizowanego obiektu – 5 (dane Urzędu Gminy pozyskane z Gminnej Biblioteki Publicznej). Liczba nowo zatrudnionych osób z terenu gminy – na etapie prac budowlanych – 5, po zakończeniu prac (w GBP) – 1.

OPIS POWIĄZAŃ Projekt wraz z działaniami A1, A3 i B8 stworzy w miejscowości Bogdaniec Z INNYMI nowe funkcjonalne i estetyczne centrum gminy, stwarzające przestrzeń do PROJEKTAMI prowadzenia działań na rzecz integracji mieszkańców, a przede wszystkim działań edukacyjnych i kulturalnych. Pomieszczenia i zasoby Gminnej Biblioteki Publicznej wykorzystywane będą przy realizacji projektów A5, B1, B2, B6. Inwestycja przyczyni się więc do osiągnięcia zamierzonych celów rewitalizacji także w sferze społecznej.

L.P. A3

NAZWA PROJEKTU PRZEBUDOWA BUDYNKU GOSPODARCZEGO GMINNEGO OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ NA CELE SPOŁECZNE WRAZ Z ZAGOSPODAROWANIEM PRZYLEGŁEGO TERENU NAZWA Urząd Gminy Bogdaniec PODMIOTU REALIZUJĄCEGO PROJEKT

MIEJSCE Bogdaniec, ul. Leśna 11, dz. nr 113 REALIZACJI PROJEKTU ZAKRES W bezpośrednim sąsiedztwie siedziby GOPS w Bogdańcu znajduje się REALIZOWANYCH niewielki parterowy budynek gospodarczy o powierzchni 47,29 m2, bez ZADAŃ barier architektonicznych. Planuje się jego przebudowę i adaptację wnętrza na salę spotkań (warsztatową, konferencyjną) wyposażoną w sprzęt multimedialny. W otoczeniu obiektu wykonane zostaną miejsca parkingowe, chodnik, zainstalowane lampy solarne, stojak rowerowy, urządzony teren zielony (nowe nasadzenia z infrastrukturą ogrodową).

PRZEWIDYWANY Lata 2019-2020 CZAS REALIZACJI PROJEKTU REALIZOWANE Cel 2. PRZEZ PROJEKT Integracja i aktywizacja społeczno-gospodarcza społeczności lokalnej na CELE I KIERUNKI obszarze rewitalizowanym. REWITALIZACJI Kierunek 2.1. Zmniejszenie skali wykluczenia społecznego i jego skutków na obszarach dotkniętych koncentracją zjawisk kryzysowych w sferze 67

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

społecznej. Kierunek 2.3. Zwiększenie liczby i poprawa jakości budynków i przestrzeni publicznych sprzyjających aktywności i integracji mieszkańców obszaru rewitalizacji i pozostałych mieszkańców gminy.

ODBIORCY Odbiorcami projektu będą mieszkańcy gminy, zwłaszcza obszaru PROJEKTU rewitalizowanego, objęci działaniami Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej i Centrum Integracji Społecznej, a zatem osoby dotknięte lub zagrożone bezrobociem, ubóstwem, wykluczeniem społecznym.

WPŁYW Na obszarze rewitalizowanym w Bogdańcu nie istnieje obecnie obiekt, PROJEKTU NA który mógłby pełnić funkcje miejsca spotkań dla grup wspierających NEGATYWNE aktywizację społeczną i zawodową. Problem rozwiązałaby sala powstała ZJAWISKA w zaadoptowanym obiekcie. Odbywałyby się tam przede wszystkim zajęcia ZDIAGNOZOWANE dla osób objętych działaniami funkcjonującego na terenie gminy Centrum NA OBSZARZE Integracji Społecznej, prowadzonego przez stowarzyszenie „Klub REWITALIZOWA- Edukacja”. Ponadto odbywałyby się w niej kursy i szkolenia organizowane NYM przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, posiedzenia Młodzieżowej Rady Gminy itp. Pomieszczenie mogłoby też pełnić funkcje sali terapeutycznej lub środowiskowej dla dzieci i młodzieży z obszaru rewitalizowanego. Teren zielony przy budynku po zagospodarowaniu posłużyłby jako miejsce organizowania lokalnych festynów oraz innych imprez integrujących lokalną społeczność, do czego jest predestynowany ze względu na dogodną lokalizację w centrum Bogdańca. Wzmocnienie bazy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, wykorzystywanej także przez Centrum Integracji Społecznej, umożliwi skuteczniejszą realizację celów obu współdziałających instytucji w zakresie przeciwdziałania bezrobociu, ubóstwu i wykluczeniu społecznemu. Ponadto już w krótkiej perspektywie czasowej zaplanowane prace budowlane stworzą nowe miejsca pracy, na terenie gminy, przyczyniając się tym samym do redukcji problemu bezrobocia.

SZACOWANA 200 000,00 zł WARTOŚĆ Przewidywane źródła finansowania: PROJEKTU  RPO-Lubuskie 2020, 9.2. Rozwój obszarów zmarginalizowanych – 85% I ŹRÓDLA dofinansowania. FINANSOWANIA  Środki własne Gminy Bogdaniec – 15%. Pozostałe potencjalne źródła finansowania:  RPO-Lubuskie 2020, 7.4 Aktywne włączenie w ramach podmiotów integracji społecznej.  RPO-Lubuskie 2020, 7.1 Programy aktywnej integracji realizowane przez ośrodki pomocy społecznej.  PROW 2014-2020, LSR Krainy Szlaków Turystycznych operacje służące wzmocnieniu kapitału społecznego.

68

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

 Pozostałe środki publiczne pozyskane przez lokalne stowarzyszenia.  Środki prywatne (sponsorzy).

PROGNOZOWANE Liczba zrewitalizowanych obiektów na obszarach wiejskich – 1 (protokół PRODUKTY odbioru prac). I REZULTATY Powierzchnia użytkowa zrewitalizowanych obiektów – 47,29 m2 (protokół WRAZ ZE odbioru prac). SPOSOBEM ICH Liczba osób korzystających z obiektu w ramach działań Centrum Integracji OCENY Społecznej – ok. 40 rocznie (na podstawie danych GOPS). I ZMIERZENIA Liczba wydarzeń aktywizujących młodzież, seniorów, osoby zagrożone wykluczeniem, integrację osób niepełnosprawnych (w tym spotkania i warsztaty) – ok. 20 rocznie (na podstawie danych GOPS).

OPIS POWIĄZAŃ Projekt wraz z działaniami A1, A2 i B8 stworzy w miejscowości Bogdaniec Z INNYMI nowe funkcjonalne i estetyczne centrum gminy, stwarzające przestrzeń do PROJEKTAMI prowadzenia działań na rzecz integracji mieszkańców, a przede wszystkim działań edukacyjnych. Nowo uzyskane pomieszczenie zostanie wykorzystane do prowadzenia projektu B3 zmierzającego m.in. do redukcji bezrobocia i zmniejszenia skali zachowań przemocowych w rodzinie.

L.P. A4

NAZWA PROJEKTU SALE WIEJSKIE CENTRAMI REWITALIZACJI SPOŁECZNEJ (JEŻYKI, KWIATKOWICE) NAZWA Urząd Gminy Bogdaniec PODMIOTU REALIZUJĄCEGO PROJEKTY MIEJSCE Jeżyki (dz. nr 90/5), Kwiatkowice (dz. nr 110) REALIZACJI PROJEKTU

ZAKRES Celem projektu jest unowocześnienie infrastruktury służącej integracji REALIZOWANYCH mieszkańców na obszarze rewitalizowanym, edukacji i prowadzeniu działań z ZADAŃ zakresu przeciwdziałania bezrobociu i profilaktyki przemocy i uzależnień oraz poprawa stanu środowiska. Sale wiejskie stanowią materialną bazę aktywności społecznej mieszkańców na terenach wiejskich. Organizowane są w nich imprezy lokalne (np. bale sylwestrowe) i uroczystości prywatne (np. wesela). Spotykają się w nich członkowie lokalnych stowarzyszeń i nieformalne grupy mieszkańców. Prowadzone są także zajęcia edukacyjne (nauka języków obcych, warsztaty plastyczne) dla dzieci i młodzieży. Tereny zielone wokół sal wiejskich wykorzystywane są podczas imprez plenerowych. Znajdują się tam też 69

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

niewielkie place zabaw – zazwyczaj jedyne we wsi przestrzenie publiczne dedykowane dzieciom. W ramach projektu przewiduje się modernizację sal wielskich wraz z otoczeniem w dwóch miejscowościach na obszarze rewitalizowanym, tj. wsiach Jeżyki (dz. nr 90/5, obiekt o powierzchni 300 m2), Kwiatkowice (dz. nr 110, obiekt o powierzchni 84,66 m2). Stan techniczny budynków ocenia się jako dobry. Ostatnie remonty przeprowadzono w nich w latach 2011-2012. Konieczne jest natomiast doposażenie sal (m. in. nowe meble, sprzęt multimedialny), poprawa stanu zieleni wokół nich, instalacja ławek, koszy na śmieci oraz nowych urządzeń na placach zabaw. Ponadto planuje się wybudowanie przy każdej sali przydomowej oczyszczalni ścieków.

PRZEWIDYWANY Planowany termin realizacji projektu: lata 2021-2023. CZAS REALIZACJI PROJEKTU REALIZOWANE Cel 1. PRZEZ PROJEKT Wysoka jakość oferty kulturalnej, edukacyjnej i rekreacyjnej adresowanej do CELE I KIERUNKI mieszkańców sposobem na redukcje problemów społecznych obszaru REWITALIZACJI rewitalizowanego i całej gminy. Kierunek 1.1. Modernizacja i rozbudowa infrastruktury gminnej służącej celom kulturalnym, edukacyjnym i rekreacyjnym. Cel 2. Integracja i aktywizacja społeczno-gospodarcza społeczności lokalnej na obszarze rewitalizowanym. Kierunek 2.1. Zmniejszenie skali wykluczenia społecznego i jego skutków na obszarach dotkniętych koncentracją zjawisk kryzysowych w sferze społecznej. Kierunek 2.3. Zwiększenie liczby i poprawa jakości budynków i przestrzeni publicznych sprzyjających aktywności i integracji mieszkańców obszaru rewitalizacji i pozostałych mieszkańców gminy.

ODBIORCY Odbiorcami projektu będą wszyscy mieszkańcy Gminy Bogdaniec, PROJEKTU zwłaszcza dzieci i młodzież, seniorzy, inne grupy defaworyzowane z miejscowości Jeżyki i Kwiatkowice.

WPŁYW Projekt ma na celu zwiększenie potencjału gminny w zakresie prowadzenia PROJEKTU NA działalności kulturalnej, edukacyjnej i animacyjnej. Sieć zrewitalizowanych NEGATYWNE i aktywnie działających sal wiejskich będzie środkiem do pobudzania ZJAWISKA aktywności dzieci, młodzieży, seniorów oraz innych grup ZDIAGNOZOWANE defaworyzowanych z obszaru rewitalizowanego. Planuje się osiągnąć m. in.: NA OBSZARZE wzrost czytelnictwa, wzrost uczestnictwa dzieci i młodzieży oraz seniorów REWITALIZOWA- z obszaru rewitalizowanego w życiu kulturalnym, zmniejszenie skali NYM wykluczenia społecznego wśród mieszkańców poszczególnych miejscowości, poprawę w zakresie integracji społecznej mieszkańców, w tym integracji międzypokoleniowej. Doposażone pomieszczenia sal 70

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

wiejskich będą służyć sołectwom, lokalnym stowarzyszeniom i nieformalnym grupom mieszkańców, zacieśni się także współpraca samorządu z organizacjami społecznymi działającymi na terenie gminy w obszarze kultury i edukacji. Istotnym efektem będzie także włączenie osób z niepełnosprawnościami w życie lokalnych społeczności. W odnowionych i doposażonych obiektach możliwe będzie zwiększenie skali dotychczas prowadzonych działań edukacyjnych i realizacja nowych zadań, także z obszaru profilaktyki przemocy i uzależnień oraz przeciwdziałania bezrobociu (m.in. działania w ramach projektu B4 „Bawimy się i uczymy w salach wiejskich).

SZACOWANA 150 000 zł WARTOŚĆ Przewidywane źródła finansowania: PROJEKTU  RPO-Lubuskie 2020, 9.2. Rozwój obszarów zmarginalizowanych – 85% I ŹRÓDLA dofinansowania. FINANSOWANIA  Środki własne Gminy Bogdaniec – 15%. Pozostałe potencjalne źródła finansowania:  RPO-Lubuskie 2020, Oś Priorytetowa 7. Równowaga społeczna.  PROW 2014-2020, LSR Krainy Szlaków Turystycznych – operacje służące realizacji celu „Rozwój ogólnodostępnej i niekomercyjnej infrastruktury turystycznej, rekreacyjnej lub kulturalnej”.  PROW 2014-2020, LSR Krainy Szlaków Turystycznych – operacje służące realizacji celu „Wzmocnienie kapitału społecznego”.  Inne środki EFRR i EFS (np. POWER).  Pozostałe środki publiczne (FIO, ASOS), w tym pozyskane przez lokalne stowarzyszenia i nieformalne grupy mieszkańców.  Środki prywatne (sponsorzy).

PROGNOZOWANE Liczba zrewitalizowanych obiektów na obszarach wiejskich – 2 (protokół PRODUKTY odbioru prac i faktury za zakupiony sprzęt i wyposażenie). I REZULTATY Powierzchnia użytkowa zrewitalizowanych obiektów i przestrzeni WRAZ ZE publicznych – 384,66 m2 (protokół odbioru prac). SPOSOBEM ICH Liczba imprez o charakterze kulturalnym i edukacyjnym organizowanych OCENY w zrewitalizowanych obiektach sal wiejskich – ok. 10 w ciągu roku. I ZMIERZENIA Liczba organizacji społecznych prowadzących działalność na terenie zrewitalizowanych obiektów – 3 (dane Urzędu Gminy pozyskane z Gminnej Biblioteki Publicznej). Liczba zajęć integracyjnych z udziałem osób niepełnosprawnych przeprowadzonych w zrewitalizowanych obiektach – 10 rocznie, (dane z Urzędu Gminy i pozyskane od sołectw i organizacji społecznych). Liczba czytelników korzystający z usług mobilnego bibliotekarza – ok. 100 (dane Urzędu Gminy pozyskane z Gminnej Biblioteki Publicznej). Liczba prowadzonych na terenie świetlic zajęć z zakresu profilaktyki przemocy i uzależnień (pogadanki, warsztaty) – 6 rocznie (dane Urzędu

71

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Gminy pozyskane z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej). Liczba prowadzonych na terenie świetlic zajęć służących aktywizacji zawodowej (warsztaty, szkolenia, doradztwa) – 4 rocznie (dane Urzędu Gminy pozyskane z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej). Zmniejszenie bezrobocia ogółem (Jeżyki) – o 20% w stosunku do wartości początkowej (dane Urzędu Gminy pozyskane z PUP). Zmniejszenie liczby czynów karalnych (Kwiatkowice) – o 20% w stosunku do wartości początkowej (dane Urzędu Gminy pozyskane z Powiatowej Komendy Policji).

OPIS POWIĄZAŃ Projekt razem z pozostałymi projektami inwestycyjnymi (A1, A2, A3) Z INNYMI stworzy podstawy do rozszerzenia oferty edukacyjnej, kulturalnej PROJEKTAMI i rekreacyjnej w gminie. Zmodernizowane i doposażone sale wiejskie wraz z ich otoczeniem wykorzystane zostaną do realizacji projektu B4, przyczyniając się tym samym do osiągnięcia celów rewitalizacji także w wymiarze społecznym.

L.P. A5

NAZWA PROJEKTU @BOGDANIEC

NAZWA Gminna Biblioteka Publiczna w Bogdańcu (lider projektu) w partnerstwie PODMIOTU ze szkołami i stowarzyszeniami działającymi na obszarze rewitalizacji REALIZUJĄCEGO PROJEKT

MIEJSCE Gmina Bogdaniec REALIZACJI PROJEKTU ZAKRES Projekt obejmuje dwa działania „miękkie” zmierzające do przeciwdziałania REALIZOWANYCH negatywnym zjawiskom społecznym opisanym w diagnozie. ZADAŃ Działanie I „Odkrywamy Bogdaniec” – celem działania jest wzmocnienie postaw identyfikacji z miejscem zamieszkania poprzez zorganizowanie działań służących inwentaryzacji walorów kulturowych i przyrodniczych Bogdańca. Obejmować będzie cykl spacerów i wycieczek po gminie służących inwentaryzacji i opracowaniu multimedialnego albumu ciekawostek przyrodniczych i atrakcji turystycznych, rękodzieła, tradycji kulinarnych na terenie gminy. Działanie II „Cyfrowy – wirtualny Bogdaniec” – polegałby na zbieraniu materiałów dotyczących poszczególnych miejscowości, ich gromadzeniu i udostępnianiu na opracowanych w ramach projektu stronach internetowych poszczególnych sołectw (nie wszystkie takowe posiadają). Można to przedsięwzięcie zrealizować w formie ogólnogminnego konkursu, 72

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

dla różnych kategorii wiekowych, młodzieży i dorosłych, na najlepiej działającą, aktywną stronę www sołectwa. Wspólnym mianownikiem obu działań jest poszukiwanie przez mieszkańców informacji o historii i teraźniejszości ich małej ojczyzny oraz utrwalanie i udostępnianie zgromadzonej wiedzy za pomocą nowoczesnych narzędzi komunikacji cyfrowej. Formuła ta sprzyjać ma integracji międzypokoleniowej: seniorzy – główni nosiciele wiedzy o tradycjach i o przeszłości gminy – pracować będą w grupach z osobami młodymi, sprawnie poruszającymi się w rzeczywistości cyfrowej.

PRZEWIDYWANY Lata 2018-2019 CZAS REALIZACJI PROJEKTU

REALIZOWANE Cel 1. PRZEZ PROJEKT Wysoka jakość oferty kulturalnej, edukacyjnej i rekreacyjnej adresowanej do CELE I KIERUNKI mieszkańców sposobem na redukcję problemów społecznych obszaru REWITALIZACJI rewitalizowanego i całej gminy. Kierunek 1.2. Zwiększanie potencjału organizacji społecznych działających w obszarze kultury, edukacji, sportu i rekreacji na terenie Gminy. Cel 2. Integracja i aktywizacja społeczno-gospodarcza społeczności lokalnej na obszarze rewitalizowanym. Kierunek 2.1. Zmniejszenie skali wykluczenia społecznego i jego skutków na obszarach dotkniętych koncentracją zjawisk kryzysowych w sferze społecznej. Cel 3. Zwiększenie zaangażowania mieszkańców w życie wspólnoty lokalnej drogą do przełamywania bierności i apatii społecznej. Kierunek 3.1. Wykorzystanie atrakcyjnej oferty edukacyjnej i kulturalnej w gminie do promowania aktywnego udziału mieszkańców w życiu społeczności lokalnej. Kierunek 3.2. Rozwijanie kompetencji liderów lokalnych, zwłaszcza z obszaru rewitalizowanego.

ODBIORCY Odbiorcami projektu będą wszyscy mieszkańcy Gminy Bogdaniec, PROJEKTU zwłaszcza dzieci, młodzież, seniorzy i inne grupy defaworyzowane z obszaru rewitalizowanego.

WPŁYW W Gminie Bogdaniec, a zwłaszcza na obszarze rewitalizowanym PROJEKTU NA obserwujemy niski poziom aktywności społecznej wynikający w pewnym NEGATYWNE stopniu z ograniczonego poziomu identyfikacji z miejscami zamieszkania. ZJAWISKA Projekt ma zmienić ten stan rzeczy, budując tożsamość lokalną opartą ZDIAGNOZOWANE o wiedzę o przeszłości i teraźniejszości małej ojczyzny. Rozbudzona NA OBSZARZE tożsamość lokalna będzie fundamentem niezbędnym do prowadzenia 73

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

REWITALIZOWA- innych działań integrujących społeczność lokalną. NYM Projekt przyczyni się także do przełamywania barier międzypokoleniowych, sprzyjać będzie ograniczeniu wykluczenia cyfrowego seniorów, pomoże wyłonić liderów społeczności lokalnych, szczególnie osób młodych, których zaangażowanie jest niezbędnym warunkiem powodzenia innych projektów społecznych zapisanych na liście B.

SZACOWANA 75 000,00 zł WARTOŚĆ W tym: PROJEKTU Działanie I „Odkrywamy Bogdaniec”: 50 000 zł. I ŹRÓDLA Przewidywane źródła finansowania: FINANSOWANIA  PROW 2014-2020 Stowarzyszenie Kraina Szlaków Turystycznych LGD, szczególnie operacje służące realizacji celu „Wzmocnienie kapitału społecznego” – 63,63 % dofinansowania .  Środki własne Gminy Bogdaniec – 36,37%. Działanie II „Cyfrowy – wirtualny Bogdaniec”: 25 000 zł. Przewidywane źródła finansowania:  Ministerstwo Cyfryzacji (np. Program Operacyjny Cyfrowa Polska na lata 2014-2020. III oś priorytetowa - Cyfrowe kompetencje społeczeństwa) – 85 % dofinansowania.  Środki własne Gminy Bogdaniec – 10%.  Środki prywatne (sponsorzy) – 5%.

PROGNOZOWANE Liczba stron www zrealizowanych w trakcie projektu – 1 protokół odbioru PRODUKTY prac). I REZULTATY Liczba mieszkańców korzystających ze stron www w ciągu roku – 200 WRAZ ZE (oszacowane za pomocą licznika) SPOSOBEM ICH Liczba osób uczestniczących w zrealizowanych projektach – 130 (protokoły OCENY pokonkursowe i listy obecności na szkoleniach i warsztatach). I ZMIERZENIA Liczba sołectw i organizacji społecznych prowadzących działalność w ramach projektu – 12 (dane Urzędu Gminy).

OPIS POWIĄZAŃ Zakładane przez projekt wzmocnienie poczucia tożsamości lokalnej Z INNYMI i wyłonienie nowych liderów społecznych z obszaru rewitalizowanego jest PROJEKTAMI niezbędnym warunkiem powodzenia pozostałych projektów społecznych opisanych w Programie. W realizacji projektu wykorzystywane będą pomieszczenia i zasoby Gminnej Biblioteki Publicznej – efekty realizacji projektu A2.

74

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

L.P. A6

NAZWA PROJEKTU WIEŚ OTWARTA RACŁAW ZAPRASZA (CYKL FESTYNÓW W RACŁAWIU) NAZWA Sołtys i Rada Sołecka wsi Racław we współpracy z sołectwami: Jenin, PODMIOTU Podjenin, Kwiatkowice, Włostów, KGW Racław, OSP Lubczyno REALIZUJĄCEGO i Bogdaniec, Uniwersytetem Trzeciego Wieku z Bogdańca., podmiotami PROJEKT gospodarczymi działającymi na terenie gminy, nieformalnymi grupami mieszkańców ze szczególnym uwzględnieniem tych, które działają na obszarze rewitalizowanym – Bogdańca, Jeżyków, Kwiatkowic i Racławia

MIEJSCE Racław REALIZACJI PROJEKTU ZAKRES Na terenie miejscowości Racław odbywa się festyn organizowany przez REALIZOWANYCH Sołtysa, Radę Sołecką i wyżej wymienionych partnerów. W jego ramach ZADAŃ organizowane są m.in.: „Eko Piknik Rodzinny”, „Towarzyskie Zawody Jeździeckie w Skokach przez Przeszkody”, konkurs plastyczny „ Ziemia to nie śmietnik”, wystawa malarstwa i warsztaty plastyczne dla dzieci, stoiska gastronomiczne z potrawami ekologicznymi i regionalnymi, konkurs „Ciacho domowej roboty”, przegląd młodych talentów i program kabaretowy. Projekt zakłada kontynuację i rozszerzenie formuły festynu, w szczególności przez:  zwiększenie częstotliwości organizowanej imprezy do czterech razy w roku (przy czym jeden festyn miałby szczególnie bogatą oprawę i stanowił podsumowanie rocznego cyklu);  organizowanie trzech spośród czterech spotkań w każdym roku w formule tematycznej, pod roboczym hasłem „Porozmawiajmy o…” (np. rodzinie, pracy przedsiębiorczości, przyszłości); działania podejmowane w trakcie danego festynu koncentrowałyby się na wybranej problematyce, uznanej przez instytucje gminne lub samych mieszkańców za najbardziej palącą Planowanymi elementami przyszłych edycji festynu są:  Stoliki tematyczne, przy których pracownicy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej udzielaliby krótkich informacji dotyczących działań realizowanych przez GOPS i PCPR w obszarze profilaktyki i terapii uzależnień, przeciwdziałania przemocy w rodzinie, wsparcia seniorów itp.  Rozdawanie broszur informacyjnych dotyczących m.in. dostępu do świadczeń pomocy społecznej.  Spotkania z mediatorem promujące ideę mediacji jako sposobu rozwiązywania konfliktów rodzinnych i sąsiedzkich.  Punkt konsultacyjny „Twój biznes w Twojej gminie”, w którym

75

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

mieszkańcy mogliby zasięgnąć informacji o formalnościach związanych z założeniem działalności gospodarczej oraz uzyskać aktualne informacje o dostępnych formach pomocy dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą.  Konkursy, prezentacje, spektakle zorientowane na profilaktykę uzależnień, przemocy i przeciwdziałanie innym negatywnym zjawiskom społecznym opisanym w diagnozie obszaru zdegradowanego.

PRZEWIDYWANY Cyklicznie po cztery imprezy rocznie w latach 2019-2023 CZAS REALIZACJI PROJEKTU

REALIZOWANE Cel 1. PRZEZ PROJEKT Wysoka jakość oferty kulturalnej, edukacyjnej i rekreacyjnej adresowanej do CELE I KIERUNKI mieszkańców sposobem na redukcję problemów społecznych obszaru REWITALIZACJI rewitalizowanego i całej gminy. Kierunek 1.2. Zwiększanie potencjału organizacji społecznych działających w obszarze kultury, edukacji, sportu i rekreacji na terenie Gminy. Cel 2. Integracja i aktywizacja społeczno-gospodarcza społeczności lokalnej na obszarze rewitalizowanym. Kierunek 2.1. Zmniejszenie skali wykluczenia społecznego i jego skutków na obszarach dotkniętych koncentracją zjawisk kryzysowych w sferze społecznej. Cel 3. Zwiększenie zaangażowania mieszkańców w życie wspólnoty lokalnej drogą do przełamywania bierności i apatii społecznej. Kierunek 3.1. Wykorzystanie atrakcyjnej oferty edukacyjnej i kulturalnej w gminie do promowania aktywnego udziału mieszkańców w życiu społeczności lokalnej. Kierunek 3.2. Rozwijanie kompetencji liderów lokalnych, zwłaszcza z obszaru rewitalizowanego.

ODBIORCY Odbiorcami projektu będą przede wszystkim mieszkańcy Racławia oraz PROJEKTU uczestniczący w festynie mieszkańcy gminy, zwłaszcza dzieci, młodzież, seniorzy, osoby zagrożone bezrobociem oraz narażone na zjawisko przemocy w rodzinie.

WPŁYW Głównym celem projektu jest integracja społeczna mieszkańców Racławia PROJEKTU NA poprzez wspólną organizację wydarzenia kulturalno-rekreacyjnego i udział NEGATYWNE w nim (rozwijanie gotowości do współpracy i samoorganizacji społecznej). ZJAWISKA Przy tej okazji możliwe będzie wyłonienie nowych liderów społeczności ZDIAGNOZOWANE lokalnej i rozwijanie ich kompetencji, co jest warunkiem niezbędnym NA OBSZARZE realizacji z powodzeniem innych projektów społecznych przewidzianych 76

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

REWITALIZOWA- w Programie. NYM Ponadto celami projektu są: promowanie działań GOPS, rozpowszechnianie wiedzy na temat profilaktyki uzależnień, przemocy w rodzinie, rozwiązywania konfliktów oraz upowszechnianie postaw przedsiębiorczych i aktywności na rynku pracy. Przewiduje się, że w efekcie realizacji projektu osiągnie się długofalowo zmniejszenie bezrobocia, spadek liczby osób uzależnionych od alkoholu (i ewentualnie innych substancji psychoaktywnych), zmniejszenie skali przemocy w rodzinach.

SZACOWANA Przewidywane źródła finansowania: 80 000 zł (16 000 zł rocznie). WARTOŚĆ  Środki własne Gminy Bogdaniec (w tym budżet sołecki Sołectwa PROJEKTU Racław) – 50%. I ŹRÓDLA  Pozostałe środki publiczne (FIO, ASOS, regionalne programy grantowe), FINANSOWANIA w tym pozyskane przez lokalne stowarzyszenia i nieformalne grupy mieszkańców – 25%.  Środki prywatne (sponsorzy) – 25%.

PROGNOZOWANE Liczba przeprowadzonych festynów w miejscowości Racław – 20 (dane PRODUKTY pozyskane od organizatorów). I REZULTATY Liczba uczestników – 120 w każdej edycji (dane pozyskane od WRAZ ZE organizatorów).Liczba osób korzystających ze stolików tematycznych GOPS, SPOSOBEM ICH konsultacji OCENY z mediatorem, punkt konsultacyjnego „Twój biznes w Twojej gminie” – 50 I ZMIERZENIA w każdej edycji (dane pozyskane od organizatorów). Zmniejszenie bezrobocia ogółem – o 20% w stosunku do wartości początkowej (dane Urzędu Gminy pozyskane z PUP). Zmniejszenie liczby osób objętych działaniami Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych – o 10% w stosunku do wartości początkowej (dane Urzędu Gminy). Zmniejszenie liczby „Niebieskich Kart” – o 20% w stosunku do wartości początkowej (dane Urzędu Gminy pozyskane z Powiatowej Komendy Policji).

OPIS POWIĄZAŃ Planowane wyłonienie i wzmocnienie kompetencji nowych liderów Z INNYMI społecznych z obszaru rewitalizowanego jest niezbędnym warunkiem PROJEKTAMI powodzenia pozostałych projektów społecznych opisanych w Programie. W realizacji projektu wykorzystywane będą zasoby Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej oraz Gminnej Biblioteki Publicznej wzmocnione poprzez realizacje projektów A2 i A3.

77

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

LISTA B POZOSTAŁYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH

W ramach planowanej w gminie Bogdaniec rewitalizacji opisane powyżej podstawowe przedsięwzięcia rewitalizacyjne uzupełnione zostaną szeregiem przedsięwzięć wspomagających. Uznano je za przydatne do realizacji celów rewitalizacji w gminie Bogdaniec. Ich lista zawiera osiem skrystalizowanych projektów (na różnych etapach opracowania) wraz z ich charakterystyką i określonymi ramowo zadaniami, które zostaną skonkretyzowane na etapie wdrażania dokumentu. Są to:

1. „Gminny mobilny bibliotekarz”, 2. „Kulturalny Bogdaniec”, 3. „Edukacja z przyszłością”, 4. „Bawimy się i uczymy w salach wiejskich”, 5. „Laboratorium społeczne Racław”, 6. „Z przedsiębiorczością na ty”, 7. „Budowa nowego i modernizacja istniejącego budynku socjalnego w miejscowości Racław wraz z zagospodarowaniem przyległego terenu”, 8. „Rewitalizacja otwartego basenu w Bogdańcu”.

Ich dokładniejszą charakterystykę zawierają tabele na kolejnych stronach.

L.P. B1

NAZWA PROJEKTU GMINNY MOBILNY BIBLIOTEKARZ

NAZWA PODMIOTU Urząd Gminy Bogdaniec w partnerstwie z sołectwami i podmiotami REALIZUJĄCEGO trzeciego sektora oraz nieformalnymi grupami mieszkańców ze PROJEKTY szczególnym uwzględnieniem tych, które działają na obszarze rewitalizowanym – Bogdańca, Jeżyków, Kwiatkowic i Racławia. Funkcję lidera projektu pełnić będzie Gminna Biblioteka Publiczna w Bogdańcu. CHARAKTERYSTYKA Działanie na rzecz podnoszenia kapitału społecznego mieszkańców obszaru PROJEKTU rewitalizowanego. Celem projektu jest upowszechnienie czytelnictwa poprzez stworzenia mobilnego systemu zapewnienia dostępności do księgozbioru gminnej biblioteki. Obejmować będzie cykliczne dowożenie książek do rewitalizowanych sal wiejskich, tak aby uczynić z nich ważne dla lokalnych społeczności ośrodki zaangażowania społecznego. Promocja

78

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

i upowszechnianie czytelnictwa ma służyć rozwojowi potencjału kulturowego i ludzkiego mieszkańców gminy, co powinno w efekcie przynieść wzrost wiedzy i różnorodnych kompetencji profesjonalnych i społecznych, będących warunkiem radzenia sobie z różnymi trudnościami życia codziennego, sprostania wyzwaniom rynku pracy i współczesnej cywilizacji. Pośrednio więc projekt przyczyni się do przeciwdziałania bezrobociu (zwłaszcza temu, które wynika z jego pokoleniowej reprodukcji). Ważnym aspektem projektu jest docieranie z ofertą czytelniczą do środowisk zaniedbanych, zagrożonych marginalizacja i wykluczeniem społecznym. Budowanie i ugruntowanie nawyku czytania jest jednym z trudnych, ale osiągalnych w dłuższej perspektywie efektów zakładanych w dokumentach rządowych, takich jak „Pakt dla Kultury” oraz „Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego 2020”. Tak pomyślany i realizowany projekt ma stworzyć na terenie gminy warunki dla rozwoju alternatywnych form korzystania z kultury i rozwoju kreatywnego myślenia wśród mieszkańców gminy. Dodatkowymi efektami projektu byłoby tworzenie sieci współpracy różnych podmiotów wokół Gminnej Biblioteki Publicznej oraz możliwości wykorzystania nowoczesnych technik teleinformatycznych (np. aplikacji mobilnej a o nazwie „Czytelnik” umożliwiająca korzystanie z zasobów bibliotek poprzez przenośne urządzenia mobilne typu iPhone i iPad oraz urządzenia z systemem operacyjnym Android, umożliwiających jednoczesne przeglądanie zasobów ponad 1000 bibliotek korzystających z tego systemu). SZACUNKOWA Planowany koszt projektu: 15 000 zł. WARTOŚĆ PROJEKTU Przewidywane źródła finansowania: I POTENCJALNE  PROW 2014-2020, Stowarzyszenie Kraina Szlaków Turystycznych ŹRÓDŁA LGD, szczególnie operacje służące realizacji celu „Wzmocnienie FINASOWANIA kapitału społecznego”.– 63,63 % dofinansowania.  Środki własne Gminy Bogdaniec – 36,37%. Inne potencjalne źródła finansowania:  RPO-Lubuskie 2020, 9.2. Rozwój obszarów zmarginalizowanych.  RPO-Lubuskie 2020, Oś Priorytetowa 7. Równowaga społeczna.  PROW 2014-2020, LSR Stowarzyszenie Krainy Szlaków Turystycznych LGD – operacje służące realizacji celu „Rozwój ogólnodostępnej i niekomercyjnej infrastruktury turystycznej, rekreacyjnej lub kulturalnej”.  PROW 2014-2020, LSR Stowarzyszenie Krainy Szlaków Turystycznych LGD – operacje służące realizacji celu „Wzmocnienie kapitału społecznego”.  Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa na lata 2014 – 2020. Kwota dofinansowania do 80% wartości zadania.  Środki prywatne (sponsorzy). REALIZOWANE PRZEZ Projekt jest odpowiedzią na następujące, zdiagnozowane potrzeby

79

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

PROJEKTY POTRZEBY rewitalizacyjne: długotrwałe bezrobocie i bezrobocie osób młodych, które REWITALIZACYJNE mają trudności w wejściu na rynek pracy i osób po 50 roku życia, które nie I ODPOWIADAJĄCE IM mogą nań powrócić, uzależnienie od alkoholu, przemoc rodzinna CELE I KIERUNKI i przestępczość. Redukcja tych zjawisk oznaczać będzie w konsekwencji REWITALIZACJI przeciwdziałanie ubóstwu, marginalizacji i wykluczeniu społecznemu. Wpisuje się on w następujące cele i kierunki rewitalizacji: Cel 2. Integracja i aktywizacja społeczno-gospodarcza społeczności lokalnej na obszarze rewitalizowanym. Kierunek 2.1. Zmniejszenie skali wykluczenia społecznego i jego skutków (niezaradności, uzależnień, przemocy, przestępczości) na obszarach dotkniętych koncentracją zjawisk kryzysowych w sferze społecznej. Kierunek 2.2. Rozbudzanie i wspieranie postaw przedsiębiorczych i aktywności mieszkańców na rynku pracy. Cel 3. Zwiększenie zaangażowania mieszkańców w życie wspólnoty lokalnej drogą do przełamywania bierności i apatii społecznej. Kierunek 3.1. Wykorzystanie atrakcyjnej oferty edukacyjnej i kulturalnej w gminie do promowania aktywnego udziału mieszkańców w życiu społeczności lokalnej. Kierunek 3.2. Rozwijanie kompetencji liderów lokalnych, zwłaszcza z obszaru rewitalizowanego. ODBIORCY PROJEKTU Odbiorcami projektu będą wszyscy mieszkańcy gminy Bogdaniec, zwłaszcza dzieci, młodzież, seniorzy i inne grupy defaworyzowane z obszaru rewitalizowanego. OPIS POWIĄZAŃ Projekt wykorzystywać będzie infrastrukturę powstałą w ramach realizacji Z INNYMI projektów inwestycyjnych z listy A (A2 – nowe pomieszczenia Biblioteki, PROJEKTAMI A4 – sale wiejskie). Działania podejmowane w ramach projektu uzupełniać się będą z innymi przedsięwzięciami na rzecz integracji i aktywizacji społecznej i wraz z nimi przyczynią się do realizacji celów społecznej rewitalizacji.

L.P. B2

NAZWA PROJEKTU KULTURALNY BOGDANIEC

NAZWA PODMIOTU Urząd Gminy Bogdaniec w partnerstwie z sołectwami i podmiotami REALIZUJĄCEGO trzeciego sektora oraz nieformalnymi grupami mieszkańców ze PROJEKTY szczególnym uwzględnieniem tych, które działają na obszarze rewitalizowanym – Bogdańca, Jeżyków, Kwiatkowic i Racławia. Funkcję lidera projektu pełnić będzie Gminna Biblioteka Publiczna w Bogdańcu. CHARAKTERYSTYKA Celem projektu jest ograniczanie zjawiska bierności kulturalnej PROJEKTU mieszkańców oraz zwiększenia ich zaangażowania w życie społeczności 80

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

lokalnej poprzez przeprowadzenie cyklicznych zajęć edukacyjnych z zakresu aktywności kulturalnej (plastycznej, muzycznej, tanecznej, fotograficznej i innej), z wykorzystaniem zrewitalizowanych obiektów publicznych, pozbawionych barier architektonicznych, dostępnych dla osób niepełnosprawnych. Projekt zakłada organizację spotkań zarówno regularnych (2 razy w tygodniu), jak okazjonalnych. Byłyby to spotkania tematyczne, warsztaty praktyczne, zajęcia sportowo-rehabilitacyjne, prelekcje, dyskusje, zajęcia terenowe (np. wycieczki, wyjazdy do kina/teatru). Prowadzącymi będą m.in. nauczyciele (czynni i emerytowani), lokalni twórcy ludowi, przedstawiciele organizacji społecznych. Działania skierowane będą przede wszystkim do osób starszych (w związku ze zidentyfikowanym wysokim udziałem liczby osób w wieku poprodukcyjnym) oraz młodzieży. Mają na celu aktywizacje tych grup oraz pogłębienie wzajemnego zrozumienia, szacunku i współpracy. Zajęcia odbywać się będą w zrewitalizowanych obiektach gminnych, z wykorzystaniem otaczających je przestrzeni publicznych (projekty z listy A). Ważnym aspektem będzie docieranie z ofertą kulturalną do środowisk zaniedbanych, zagrożonych marginalizacja i wykluczeniem społecznym, przeciwdziałanie bezrobociu (zwłaszcza temu które wynika z jego międzypokoleniowej reprodukcji) i przestępczości. Promocja i upowszechnianie kultury ma służyć rozwojowi potencjału kulturowego i ludzkiego mieszkańców gminy, co powinno w efekcie przynieść wzrost wiedzy i różnorodnych kompetencji profesjonalnych i społecznych będących warunkiem radzenia sobie z różnymi trudnościami życia codziennego, sprostania wyzwaniom rynku pracy i współczesnej cywilizacji. Celami projektu jest także wzmacniania integracji międzypokoleniowej, aktywizacja społeczna, włączanie w życie społeczne grup marginalizowanych, zapobieganie wykluczeniu cyfrowemu wśród seniorów, zwiększanie aspiracji i szans edukacyjnych dzieci i młodzieży z obszaru rewitalizowanego, promowanie aktywności edukacyjnej i kulturalnej jako sposobu spędzania czasu wolnego. SZACUNKOWA Planowany koszt projektu: 25 000 zł WARTOŚĆ PROJEKTU Przewidywane źródła finansowania: I POTENCJALNE  PROW 2014-2020, Stowarzyszenie Kraina Szlaków Turystycznych ŹRÓDŁA LGD, szczególnie operacje służące realizacji celu „Wzmocnienie FINASOWANIA kapitału społecznego” – 63,63 % dofinansowania.  Środki własne Gminy Bogdaniec – 26,37%.  Pozostałe środki publiczne (FIO, ASOS, regionalne programy grantowe), w tym pozyskane przez lokalne stowarzyszenia i nieformalne grupy mieszkańców – 10%. Inne potencjalne źródła finansowania:  RPO-Lubuskie 2020, 9.2. Rozwój obszarów zmarginalizowanych.  RPO-Lubuskie 2020, Oś Priorytetowa 7. Równowaga społeczna. 81

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

 Środki prywatne (sponsorzy). REALIZOWANE PRZEZ Projekt jest odpowiedzią na następujące, zdiagnozowane potrzeby PROJEKTY POTRZEBY rewitalizacyjne: długotrwałe bezrobocie i bezrobocie osób młodych, które REWITALIZACYJNE mają trudności w wejściu na rynek pracy i osób po 50 roku życia, które nie I ODPOWIADAJĄCE IM mogą nań powrócić, uzależnienie od alkoholu, przemoc rodzinna CELE I KIERUNKI i przestępczość. W ostatnim czasie na terenie gminy zauważalny jest także REWITALIZACJI spadek uczestnictwa mieszkańców w imprezach kulturalnych. Redukcja tych zjawisk oznaczać będzie w konsekwencji przeciwdziałanie ubóstwu, marginalizacji i wykluczeniu społecznemu. Wpisuje się on w następujące cele i kierunki rewitalizacji: Cel 2. Integracja i aktywizacja społeczno-gospodarcza społeczności lokalnej na obszarze rewitalizowanym. Kierunek 2.1. Zmniejszenie skali wykluczenia społecznego i jego skutków (niezaradności, uzależnień, przemocy, przestępczości) na obszarach dotkniętych koncentracją zjawisk kryzysowych w sferze społecznej. Kierunek 2.2. Rozbudzanie i wspieranie postaw przedsiębiorczych i aktywności mieszkańców na rynku pracy. Cel 3. Zwiększenie zaangażowania mieszkańców w życie wspólnoty lokalnej drogą do przełamywania bierności i apatii społecznej. Kierunek 3.1. Wykorzystanie atrakcyjnej oferty edukacyjnej i kulturalnej w gminie do promowania aktywnego udziału mieszkańców w życiu społeczności lokalnej. Kierunek 3.2. Rozwijanie kompetencji liderów lokalnych, zwłaszcza z obszaru rewitalizowanego. ODBIORCY PROJEKTU Odbiorcami projektu będą wszyscy mieszkańcy Gminy Bogdaniec, zwłaszcza dzieci, młodzież, seniorzy i inne grupy defaworyzowane z obszaru rewitalizowanego (Bogdaniec, Kwiatkowice, Racław, Jeżyki). OPIS POWIĄZAŃ Projekt wykorzystywać będzie infrastrukturę powstałą w ramach realizacji Z INNYMI projektów inwestycyjnych z listy A (A2 – nowe pomieszczenia Biblioteki, PROJEKTAMI A3 – zaadaptowany budynek GOPS-u, A4 – sale wiejskie). Działania podejmowane w ramach projektu uzupełniać się będą z innymi przedsięwzięciami na rzecz integracji i aktywizacji społecznej i wraz z nimi przyczynią się do realizacji celów społecznej rewitalizacji.

82

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

L.P. B3

NAZWA PROJEKTU EDUKACJA Z PRZYSZŁOŚCIĄ

NAZWA PODMIOTU Realizatorem projektu będzie Stowarzyszenie „Klub Edukacja” (lider REALIZUJĄCEGO projektu), a partnerem Urząd Gminy Bogdaniec, Gminna Biblioteka PROJEKTY Publiczna i GOPS w Bogdańcu (przy współpracy z sołectwami i podmiotami trzeciego sektora działających na obszarze rewitalizowanym – Bogdańca, Jeżyków, Kwiatkowic i Racławia). CHARAKTERYSTYKA Celem projektu jest rozwijanie kompetencji społecznych, osobistych PROJEKTU i profesjonalnych mieszkańców gminy zarówno przydatnych na rynku pracy, jak i zorientowanych na lepsze funkcjonowanie rodzin z obszaru rewitalizacji. Projekt realizowany będzie przez stowarzyszenie „Klub Edukacja” w Bogdańcu przy współpracy GOPS i Biblioteki. Planuje się wykorzystanie na spotkania budynku gospodarczego Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej dostosowanego do nowej funkcji w ramach projektu A3. Przewidywane są następujące zajęcia:  warsztaty aktywnego poszukiwania pracy;  „własny biznes” – warsztaty dotyczące otwierania własnej działalności gospodarczej oraz szkolenia dotyczące księgowości i rachunkowości,  „masz prawo do…” – dzień z bezpłatnymi poradami prawnymi;  „coaching rodzinny” – w tym samym czasie gdy dzieci pod opieką części rodziców bawią się, uczą i integrują, pozostali rodzice biorą udział w warsztatach tematycznych z zakresu rozwoju osobistego (np. radzenia sobie ze stresem, właściwego funkcjonowania rodziny, budowania relacji rodzic-dziecko i dziecko-rodzic; właściwego zarządzania budżetem domowym, techniki koncentracji i zarządzania sobą w czasie itp.). Projekt zakłada organizację regularnych spotkań (1 raz w miesiącu), a także w terminach okazjonalnych. Prowadzącymi będą oprócz profesjonalnych edukatorów, trenerów i pracowników socjalnych także lokalni liderzy (działacze społeczni, przedsiębiorcy itp.) chcący podzielić się własnymi doświadczeniami. Efektem projektu będzie pobudzenie aktywności i nabycie nowych umiejętności przez osoby bezrobotne, zagrożone bezrobociem lub pragnące rozpocząć własną działalność gospodarczą, zagrożone wykluczeniem społecznym, dotknięte problemem przemocy domowej. Poza nabyciem nowej wiedzy i umiejętności skutkiem udziału w rozmaitych formach edukacji w ramach projektu będzie wzrostu poczucia wartości jego uczestników. SZACUNKOWA Planowany koszt projektu: 25 000 zł. WARTOŚĆ PROJEKTU Przewidywane źródła finansowania: I POTENCJALNE  PROW 2014-2020, Stowarzyszenie Kraina Szlaków Turystycznych 83

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

ŹRÓDŁA LGD, szczególnie operacje służące realizacji celu „Wzmocnienie FINASOWANIA kapitału społecznego” – 63,63 % dofinansowania.  Środki własne Gminy Bogdaniec – 36,37%. Inne potencjalne źródła finansowania:  Środki Urzędu Pracy.

REALIZOWANE PRZEZ Projekt jest odpowiedzią na następujące, zdiagnozowane potrzeby PROJEKTY POTRZEBY rewitalizacyjne: długotrwałe bezrobocie i bezrobocie osób młodych, które REWITALIZACYJNE mają trudności w wejściu na rynek pracy i osób po 50 roku życia, które nie I ODPOWIADAJĄCE IM mogą nań powrócić, uzależnienie od alkoholu, przemoc rodzinna CELE I KIERUNKI i przestępczość. Realizacja projektu przyczyni się do redukcji wyżej REWITALIZACJI wymienionych zjawisk oraz będzie zapobiegać ubóstwu, marginalizacji wykluczeniu społecznemu. Wpisuje się on w następujące cele i kierunki rewitalizacji: Cel 2. Integracja i aktywizacja społeczno-gospodarcza społeczności lokalnej na obszarze rewitalizowanym. Kierunek 2.1. Zmniejszenie skali wykluczenia społecznego i jego skutków (niezaradności, uzależnień, przemocy, przestępczości) na obszarach dotkniętych koncentracją zjawisk kryzysowych w sferze społecznej. Kierunek 2.2. Rozbudzanie i wspieranie postaw przedsiębiorczych i aktywności mieszkańców na rynku pracy. Cel 3. Zwiększenie zaangażowania mieszkańców w życie wspólnoty lokalnej drogą do przełamywania bierności i apatii społecznej. Kierunek 3.1. Wykorzystanie atrakcyjnej oferty edukacyjnej i kulturalnej w gminie do promowania aktywnego udziału mieszkańców w życiu społeczności lokalnej. Kierunek 3.2. Rozwijanie kompetencji liderów lokalnych, zwłaszcza z obszaru rewitalizowanego. ODBIORCY PROJEKTU Odbiorcami projektu będą mieszkańcy gminy Bogdaniec, zwłaszcza osoby bezrobotne, zagrożone bezrobociem lub pragnące rozpocząć własną działalność gospodarczą, zagrożone wykluczeniem społecznym, dotknięte problemem przemocy domowej pochodzące z obszaru rewitalizowanego. OPIS POWIĄZAŃ Projekt wykorzystywać będzie infrastrukturę powstałą w ramach projektu Z INNYMI A3 (zaadaptowane pomieszczenia GOPS-u). Działania podejmowane PROJEKTAMI w ramach projektu uzupełniać się będą z innymi przedsięwzięciami na rzecz integracji i aktywizacji społecznej, przyczyniając się do realizacji celów społecznej rewitalizacji.

L.P. B4

84

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

NAZWA PROJEKTU BAWIMY SIĘ I UCZYMY W SALACH WIEJSKICH

NAZWA PODMIOTU Urząd Gminy Bogdaniec w partnerstwie z sołectwami i podmiotami REALIZUJĄCEGO trzeciego sektora oraz nieformalnymi grupami mieszkańców ze PROJEKTY szczególnym uwzględnieniem tych, które działają na obszarze rewitalizowanym – Bogdańca, Jeżyków, Kwiatkowic i Racławia. Funkcję lidera projektu pełnić będzie Gminna Biblioteka Publiczna w Bogdańcu. CHARAKTERYSTYKA Celem projektu jest pobudzenie aktywności mieszkańców gminy przy PROJEKTU wykorzystaniu sal wiejskich, stanowiących materialną bazę aktywności społecznej mieszkańców na terenach wiejskich. Organizowane są w nich obecnie imprezy lokalne (np. bale sylwestrowe) i uroczystości prywatne (np. wesela). Spotykają się w nich członkowie lokalnych stowarzyszeń i nieformalne grupy mieszkańców. Prowadzone są także zajęcia edukacyjne dla dzieci i młodzieży. Tereny zielone wokół sal wiejskich wykorzystywane są podczas imprez plenerowych. Znajdują się tam też niewielkie place zabaw – zazwyczaj jedyne we wsi przestrzenie publiczne dedykowane dzieciom. W ramach projektu planuje się:  kontynuowanie obecnych działań edukacyjnych (nauka języków obcych, warsztaty plastyczne);  organizację „zabaw bez prądu” – popołudniowych spotkań poświęconych grom planszowym prowadzonych przez wykwalifikowanych animatorów;  inne formy działań edukacyjnych (warsztaty, pogadanki, szkolenia, doradztwa) służące przeciwdziałaniu zachowaniom przemocowym, uczące rozwiązywania sporów i konfliktów, a także działania z zakresu profilaktyki uzależnień, aktywizacji zawodowej itp. Projekt zakłada organizację spotkań – regularnych (2 razy w tygodniu) i o charakterze „uzupełniającym”, okazjonalnych. Działania skierowane będą przede wszystkim do dzieci i młodzieży, seniorów oraz osób bezrobotnych z obszaru rewitalizowanego. Ważnym kierunkiem działań byłoby także wzmacniania integracji międzypokoleniowej, aktywizacja społeczna, włączanie w życie społeczne grup marginalizowanych, zapobieganie wykluczeniu cyfrowemu wśród seniorów, zwiększanie aspiracji i szans edukacyjnych dzieci i młodzieży z obszaru rewitalizowanego, promowanie aktywności edukacyjnej i kulturalnej jako sposobu spędzania czasu wolnego. Dodatkowymi efektami projektu byłoby tworzenie sieci współpracy różnych podmiotów wokół prowadzonych wydarzeń. SZACUNKOWA Planowany koszt projektu: 30 000 zł. WARTOŚĆ PROJEKTU Przewidywane źródła finansowania: I POTENCJALNE  PROW 2014-2020, Stowarzyszenie Kraina Szlaków Turystycznych ŹRÓDŁA LGD, szczególnie operacje służące realizacji celu „Wzmocnienie

85

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

FINASOWANIA kapitału społecznego” lub „Rozwój ogólnodostępnej i niekomercyjnej infrastruktury turystycznej, rekreacyjnej lub kulturalnej” – 63,63 % dofinansowania.  Środki własne Gminy Bogdaniec – 26,37%.  Pozostałe środki publiczne (FIO, ASOS, regionalne programy grantowe), w tym pozyskane przez lokalne stowarzyszenia i nieformalne grupy mieszkańców – 10%. Inne potencjalne źródła finansowania:  RPO-Lubuskie 2020, 9.2. Rozwój obszarów zmarginalizowanych.  RPO-Lubuskie 2020, Oś Priorytetowa 7. Równowaga społeczna.  Inne środki EFRR i EFS (np. POWER).  Środki prywatne (sponsorzy).

REALIZOWANE PRZEZ Projekt jest odpowiedzią na następujące, zdiagnozowane potrzeby PROJEKTY POTRZEBY rewitalizacyjne: długotrwałe bezrobocie i bezrobocie osób młodych, które REWITALIZACYJNE mają trudności w wejściu na rynek pracy i osób po 50 roku życia, które nie I ODPOWIADAJĄCE IM mogą nań powrócić, uzależnienie od alkoholu, przemocy rodzinna CELE I KIERUNKI i przestępczość. Redukcja tych zjawisk oznaczać będzie w konsekwencji REWITALIZACJI przeciwdziałanie ubóstwu, marginalizacji i wykluczeniu społecznemu. Wpisuje się on w następujące cele i kierunki rewitalizacji: Cel 2. Integracja i aktywizacja społeczno-gospodarcza społeczności lokalnej na obszarze rewitalizowanym. Kierunek 2.1. Zmniejszenie skali wykluczenia społecznego i jego skutków (niezaradności, uzależnień, przemocy, przestępczości) na obszarach dotkniętych koncentracją zjawisk kryzysowych w sferze społecznej. Kierunek 2.2. Rozbudzanie i wspieranie postaw przedsiębiorczych i aktywności mieszkańców na rynku pracy. Cel 3. Zwiększenie zaangażowania mieszkańców w życie wspólnoty lokalnej drogą do przełamywania bierności i apatii społecznej. Kierunek 3.1. Wykorzystanie atrakcyjnej oferty edukacyjnej i kulturalnej w gminie do promowania aktywnego udziału mieszkańców w życiu społeczności lokalnej. Kierunek 3.2. Rozwijanie kompetencji liderów lokalnych, zwłaszcza z obszaru rewitalizowanego. ODBIORCY PROJEKTU Odbiorcami projektu będą wszyscy mieszkańcy gminy Bogdaniec, zwłaszcza dzieci, młodzież, seniorzy i inne grup defaworyzowane z obszaru rewitalizowanego. OPIS POWIĄZAŃ Projekt wykorzystywać będzie infrastrukturę stworzoną lub Z INNYMI zmodernizowaną w efekcie realizacji projektu A4 (sale wiejskie PROJEKTAMI i ich otoczenie). Działania podejmowane w ramach projektu uzupełniać się będą z innymi przedsięwzięciami na rzecz integracji i aktywizacji społecznej z list A i B, przyczyniając się do realizacji celów społecznej

86

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

rewitalizacji.

L.P. B5

NAZWA PROJEKTU LABORATORIUM SPOŁECZNE RACŁAW

NAZWA PODMIOTU Urząd Gminy Bogdaniec w partnerstwie z podmiotami spoza gminy REALIZUJĄCEGO operującymi na terenie Gorzowa Wielkopolskiego, regionu lubuskiego PROJEKTY i Polski. Rolę lidera projektu pełnić będzie Urząd Gminny w Bogdańcu.

CHARAKTERYSTYKA Celem projektu jest działanie na rzecz tworzenia sieci współpracy między PROJEKTU gminą, jej mieszkańcami i instytucjami lokalnymi, a otoczeniem regionalnym i ogólnopolskim. Wiele problemów społecznych mieszkańców gminy i obszaru rewitalizowanego może być bowiem rozwiązywanych przy współpracy ze środowiskami eksperckimi i naukowymi z terenu Gorzowa Wlkp., Zielonej Góry lub innych ośrodków. Budowanie takiej sieci wsparcia na rzecz rozwoju Bogdańca, np. z udziałem szkół wyższych, instytucji kultury, gospodarki, turystyki, sportu może sprzyjać realizacji ciekawych i innowacyjnych przedsięwzięć lokalnych. W ramach projektu przewidziane jest zaprojektowanie i wdrożenie innowacyjnego działania pod robocza nazwą „Nowy Racław”, polegającego na animacji społecznej tej miejscowości na wzór „Nowego Liskowa” – jako ośrodka ekonomii społecznej. Doświadczenia z realizacji takiego projektu pilotażowego na terenie wsi Racław mogłyby zostać następnie wykorzystane na terenie miejscowości leżących na obszarze rewitalizacji – Kwiatkowic, Jeżyków czy Bogdańca. Pierwszym etapem projektu byłoby nawiązanie współpracy z ośrodkami zainteresowanymi tego rodzaju „laboratorium społecznym”, a następnie, po podpisaniu odpowiednich porozumień, przystąpienie do szczegółowego zaplanowania projektu animacyjnego, pozyskanie środków na jego realizację i uruchomienie pilotażu. Tak pomyślany i realizowany projekt służyłby rozwojowi kapitału społecznego mieszkańców gminy (w pierwszej kolejności Racławia) i podniesieniu ich zdolności do samodzielnego radzenia sobie z różnymi trudnościami życia codziennego, sprostania wyzwaniom rynku pracy i współczesnej cywilizacji. SZACUNKOWA Planowany koszt projektu: 50 000 zł. WARTOŚĆ PROJEKTU Przewidywane źródła finansowania: I POTENCJALNE  RPO-Lubuskie 2020, 9.2. Rozwój obszarów zmarginalizowanych lub ŹRÓDŁA Os priorytetowa 7. Równowaga społeczna – dofinansowanie 85 %. FINASOWANIA  Środki własne Gminy Bogdaniec – 15%. Inne potencjalne źródła finansowania:

87

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

 PROW 2014-2020, LSR Stowarzyszenie Krainy Szlaków Turystycznych LGD – operacje służące realizacji celu „Wzmocnienie kapitału społecznego”.  Inne środki EFRR i EFS (np. POWER).  Pozostałe środki publiczne (FIO, ASOS), w tym pozyskane przez lokalne stowarzyszenia i nieformalne grupy mieszkańców.  Środki prywatne (sponsorzy). REALIZOWANE PRZEZ Projekt jest odpowiedzią na następujące, zdiagnozowane potrzeby PROJEKTY POTRZEBY rewitalizacyjne: długotrwałe bezrobocie i bezrobocie osób młodych, które REWITALIZACYJNE mają trudności w wejściu na rynek pracy i osób po 50 roku życia, które nie I ODPOWIADAJĄCE IM mogą nań powrócić, uzależnienie od alkoholu, przemoc rodzinna CELE I KIERUNKI i przestępczość. Redukcja tych zjawisk oznaczać będzie w konsekwencji REWITALIZACJI przeciwdziałanie ubóstwu, marginalizacji i wykluczeniu społecznemu. Realizacja projektu będzie służyć wzmacnianiu integracji międzypokoleniowej, aktywizacja społeczna, włączanie w życie społeczne grup marginalizowanych, zapobieganie wykluczeniu wśród seniorów, zwiększanie aspiracji i szans edukacyjnych dzieci i młodzieży z obszaru rewitalizowanego, promowanie aktywności edukacyjnej i kulturalnej jako sposobu spędzania czasu wolnego. Wpisuje się on w następujące cele i kierunki rewitalizacji: Cel 2. Integracja i aktywizacja społeczno-gospodarcza społeczności lokalnej na obszarze rewitalizowanym. Kierunek 2.1. Zmniejszenie skali wykluczenia społecznego i jego skutków (niezaradności, uzależnień, przemocy, przestępczości) na obszarach dotkniętych koncentracją zjawisk kryzysowych w sferze społecznej. Kierunek 2.2. Rozbudzanie i wspieranie postaw przedsiębiorczych i aktywności mieszkańców na rynku pracy. Cel 3. Zwiększenie zaangażowania mieszkańców w życie wspólnoty lokalnej drogą do przełamywania bierności i apatii społecznej. Kierunek 3.1. Wykorzystanie atrakcyjnej oferty edukacyjnej i kulturalnej w gminie do promowania aktywnego udziału mieszkańców w życiu społeczności lokalnej. Kierunek 3.2. Rozwijanie kompetencji liderów lokalnych, zwłaszcza z obszaru rewitalizowanego. ODBIORCY PROJEKTU Odbiorcami projektu będą w pierwszej fazie mieszkańcy miejscowości Racław, zwłaszcza należący do grup defaworyzowanych. W dalszej kolejności zaprojektowane i przetestowane w Racławiu innowacyjne działania na rzecz integracji społecznej mogłyby zostać powielone w pozostałych miejscowościach objętych rewitalizacją. OPIS POWIĄZAŃ Działania podejmowane w ramach projektu uzupełniać się będą z innymi Z INNYMI przedsięwzięciami na rzecz integracji i aktywizacji społecznej w list A i B, PROJEKTAMI zwłaszcza projektem A6.

88

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

L.P. B6

NAZWA PROJEKTU Z PRZEDSIĘBIORCZOŚCIĄ NA TY

NAZWA PODMIOTU Urząd Gminy Bogdaniec w partnerstwie z Powiatowym Urzędem Pracy REALIZUJĄCEGO oraz ze środowiskiem lokalnego biznesu i osobami zainteresowanymi PROJEKTY podjęciem działalności gospodarczej na obszarze rewitalizowanym – (Bogdańca, Jeżyków, Kwiatkowic i Racławia). Funkcję lidera projektu pełnić będzie Urząd Gminy w Bogdańcu. CHARAKTERYSTYKA Celem projektu jest pobudzenie przedsiębiorczości na terenie gminy PROJEKTU Bogdaniec poprzez organizację punktu doradczego, funkcjonującego początkowo w siedzibie Urzędu Gminy, docelowo zaś w pomieszczeniach odremontowanej Gminnej Biblioteki Publicznej. Zmotywowanie i zachęcenie mieszkańców obszarów rewitalizacji do zakładania własnej działalności gospodarczej przyczyni się do zmniejszenia negatywnych wskaźników związanych z niską aktywnością gospodarczą na terenach wiejskich gminy. Projekt ma pomóc przezwyciężyć problemy w prowadzeniu firm oraz przygotować przedsiębiorców do radzenia sobie z różnorodnymi wyzwaniami. Lokalni przedsiębiorcy lub zainteresowani przeniesieniem/otwarciem własnego biznesu na terenie gminy będą mogli skorzystać z porad dotyczących funkcjonowania firm m.in. z zakresu księgowości, marketingu, zarządzania. Punkt będzie również organizował cykliczne i bezpłatne szkolenia w tym zakresie. Klientami punktu będą także osoby poszukujące pracy, w tym te z niepełnosprawnościami.. Doradztwo będzie świadczone 1 raz na dwa tygodnie. SZACUNKOWA Planowany koszt projektu: 15 000 zł. WARTOŚĆ PROJEKTU Przewidywane źródła finansowania: I POTENCJALNE  PROW 2014-2020, Stowarzyszenie Kraina Szlaków Turystycznych ŹRÓDŁA LGD, szczególnie operacje służące realizacji celu „Wzmocnienie FINASOWANIA kapitału społecznego” – 63,63 % dofinansowania.  Środki własne Gminy Bogdaniec – 36,37%. Inne potencjalne źródła finansowania:  RPO-Lubuskie 2020, 9.2. Rozwój obszarów zmarginalizowanych.  RPO-Lubuskie 2020, 7. Równowaga społeczna. REALIZOWANE PRZEZ Projekt jest odpowiedzią na następujące, zdiagnozowane potrzeby PROJEKTY POTRZEBY rewitalizacyjne: długotrwałe bezrobocie i bezrobocie osób młodych, które REWITALIZACYJNE mają trudności w wejściu na rynek pracy i osób po 50 roku życia, które nie I ODPOWIADAJĄCE IM mogą nań powrócić, uzależnienie od alkoholu, przemoc rodzinna CELE I KIERUNKI i przestępczość. Redukcja tych zjawisk oznaczać będzie w konsekwencji REWITALIZACJI przeciwdziałanie ubóstwu, marginalizacji i wykluczeniu społecznemu. Wpisuje się on w następujące cele i kierunki rewitalizacji:

89

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Cel 2. Integracja i aktywizacja społeczno-gospodarcza społeczności lokalnej na obszarze rewitalizowanym. Kierunek 2.1. Zmniejszenie skali wykluczenia społecznego i jego skutków (niezaradności, uzależnień, przemocy, przestępczości) na obszarach dotkniętych koncentracją zjawisk kryzysowych w sferze społecznej. Kierunek 2.2. Rozbudzanie i wspieranie postaw przedsiębiorczych i aktywności mieszkańców na rynku pracy. Cel 3. Zwiększenie zaangażowania mieszkańców w życie wspólnoty lokalnej drogą do przełamywania bierności i apatii społecznej. Kierunek 3.1. Wykorzystanie atrakcyjnej oferty edukacyjnej i kulturalnej w gminie do promowania aktywnego udziału mieszkańców w życiu społeczności lokalnej. Kierunek 3.2. Rozwijanie kompetencji liderów lokalnych, zwłaszcza z obszaru rewitalizowanego. ODBIORCY PROJEKTU Odbiorcami projektu będą mieszkańcy gminy Bogdaniec prowadzący działalność gospodarczą lub inne osoby zainteresowane jej uruchomieniem, szczególnie z obszaru rewitalizowanego. OPIS POWIĄZAŃ W projekcie wykorzystywane będą zmodernizowane pomieszczenia Z INNYMI w budynku Gminnej Biblioteki Publicznej (efekt realizacji projektu A2). PROJEKTAMI Działania podejmowane w ramach projektu uzupełniać się będą z innymi przedsięwzięciami na rzecz integracji i aktywizacji społecznej, przyczyniając się do realizacji celów społecznej rewitalizacji.

L.P. B7

NAZWA PROJEKTU BUDOWA NOWEGO I MODERNIZACJA ISTNIEJĄCEGO BUDYNKU SOCJALNEGO W MIEJSCOWOŚCI RACŁAW WRAZ Z ZAGOSPODAROWANIEM PRZYLEGŁEGO TERENU

NAZWA PODMIOTU Urząd Gminy Bogdaniec REALIZUJĄCEGO PROJEKTY CHARAKTERYSTYKA Projekt realizowany będzie na terenie miejscowości Racław (dz. nr 147/64). PROJEKTU W jego ramach przewidziane jest:  termomodernizacja istniejącego budynku mieszkalnego mieszczącego 5 lokali (w tym 1 lokal tymczasowy i 4 socjalne) poprzez ocieplenie ścian zewnętrznych i stropodachu,  wybudowanie kolejnego obiektu z 5 mieszkaniami 90

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

(z przeznaczeniem na 3 lokale socjalne i 2 tymczasowe),  zagospodarowanie terenu przyległego (ogrodzenie, plac zabaw, wiata). Celem przedsięwzięcia jest zmniejszenie niedoboru mieszkań socjalnych i tymczasowych, poprawa stanu technicznego istniejących lokali, w tym zmniejszenie ich energochłonności i co za tym idzie kosztów utrzymania oraz stworzenie przestrzeni publicznej sprzyjającej integracji mieszkańców. Nowe mieszkania zostaną przeznaczone dla osób w trudnej sytuacji materialno-bytowej. Planuje się, że zamieszka w nich 20 osób. Planowany termin realizacji projektu: lata 2018-2019. Zrewitalizowany obiekt zostanie wykorzystany dla potrzeb realizacji innych komplementarnych i zintegrowanych działań projektów społecznych/, których celem jest wzmocnienie i uruchomienie potencjału mieszkańców obszaru rewitalizacji i włączenie ich w aktywną integrację. SZACUNKOWA 1 000 000,00 zł WARTOŚĆ PROJEKTU Przewidywane źródła finansowania: I POTENCJALNE  RPO-Lubuskie 2020, 9.2. Rozwój obszarów zmarginalizowanych – 85% ŹRÓDŁA dofinansowania. FINASOWANIA  Środki własne Gminy Bogdaniec – 15%. Inne potencjalne źródła finansowania:  RPO-Lubuskie 2020, 7.1 Programy aktywnej integracji realizowane przez ośrodki pomocy społecznej.  RPO-Lubuskie 2020,7.4 Aktywne włączenie w ramach podmiotów integracji społecznej.  PROW 2014-2020, Inwestycje w obiekty pełniące funkcje kulturalne lub kształtowanie przestrzeni publicznej.  PROW 2014-2020, LSR Krainy Szlaków Turystycznych – operacje służące realizacji celu „Wzmocnienie kapitału społecznego”.  Środki BGK.

REALIZOWANE PRZEZ Projekt jest odpowiedzią na brak wystarczającej liczby lokali socjalnych PROJEKTY POTRZEBY i tymczasowych na terenie gminy oraz brak zagospodarowanych przestrzeni REWITALIZACYJNE publicznych służących integracji mieszkańców w miejscowości Racław. I ODPOWIADAJĄCE IM Cel 2. CELE I KIERUNKI Integracja i aktywizacja społeczności lokalnej na obszarze rewitalizowanym. REWITALIZACJI Kierunek 2.2. Poprawa stanu technicznego i powiększenie gminnego zasobu mieszkań socjalnych i tymczasowych. Kierunek 2.3. Zwiększenie liczby i poprawa jakości budynków i przestrzeni publicznych sprzyjających aktywności i integracji mieszkańców obszaru rewitalizacji i pozostałych mieszkańców gminy. ODBIORCY PROJEKTU Odbiorcami projektu będą mieszkańcy gminy Bogdaniec, w tym w szczególności obszary rewitalizowanego, znajdujący się w trudnej sytuacji mieszkaniowej na skutek bezrobocia, ubóstwa, przemocy w rodzinie lub wydarzeń losowych. OPIS POWIĄZAŃ Działania podejmowane w ramach projektu uzupełniać się będą

91

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Z INNYMI z innymi przedsięwzięciami na rzecz integracji społecznej PROJEKTAMI przedstawionymi w innych projektach.

L.P. B8

NAZWA PROJEKTU REWITALIZACJA OTWARTEGO BASENU W BOGDAŃCU

NAZWA PODMIOTU Urząd Gminy Bogdaniec REALIZUJĄCEGO PROJEKTY CHARAKTERYSTYKA W centrum Bogdańca (dz. nr 315) znajdują się pozostałości dawnego PROJEKTU basenu kąpielowego. Teren o powierzchni 3300 m2 pozostaje niewykorzystany, szpecąc wygląd i wizerunek miejscowości. Planowany do realizacji projekt obejmie odrestaurowanie i modernizację niecki basenu wraz z budową systemów dostarczania i oczyszczania wody, urządzeniem niezbędnej infrastruktury towarzyszącej w postaci szatni, natrysków, systemu monitoringu, parkingu, punktów małej gastronomii, zakup wyposażenia ratowniczego i ppoż. Zrewitalizowany basen wraz z położonym w jego sąsiedztwie skateparkiem stanie się kompleksem sportowym atrakcyjnym dla dzieci, młodzieży oraz dorosłych mieszkańców gminy. Przyczyni się do wzrostu zainteresowania gminą wśród turystów poszukujących możliwości aktywnego wypoczynku w pobliżu Gorzowa Wielkopolskiego. Planowany termin realizacji projektu: lata 2020-2022. SZACUNKOWA Na obecnym etapie niemożliwe jest oszacowanie kosztów projektu. WARTOŚĆ PROJEKTU Przewidywane źródła finansowania: I POTENCJALNE  RPO-Lubuskie 2020, 9.2. Rozwój obszarów zmarginalizowanych – 85% ŹRÓDŁA dofinansowania. FINASOWANIA  Środki własne Gminy Bogdaniec – 15%. Inne potencjalne źródła finansowania:  PROW 2014-2020, Podstawowe usługi i odnowa wsi.  PROW 2014-2020, LSR Krainy Szlaków Turystycznych – operacje służące realizacji celu „Rozwój ogólnodostępnej i niekomercyjnej infrastruktury turystycznej, rekreacyjnej lub kulturalnej”.  PROW 2014-2020, LSR Krainy Szlaków Turystycznych – operacje służące realizacji celu „Rozwój przedsiębiorczości na obszarze LSR do 2023 roku”.

REALIZOWANE PRZEZ Projekt jest odpowiedzią na zdiagnozowany brak wysokiej jakości PROJEKTY POTRZEBY przestrzeni publicznych w miejscowości Bogdaniec, pełniącej funkcje REWITALIZACYJNE rekreacyjne i mogącej służyć mieszkańcom obszaru rewitalizowanego i całej I ODPOWIADAJĄCE IM gminy. Brak ten postrzegany jest jako jedna z głównych przeszkód 92

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

CELE I KIERUNKI w prowadzeniu skutecznych działań integrujących społeczność lokalną. REWITALIZACJI Niska jakość funkcjonalna i estetyczna przestrzeni publicznych obniża także atrakcyjność Bogdańca jako miejsca prowadzenia działalności gospodarczej. Cel 1. Wysoka jakość oferty kulturalnej, edukacyjnej i rekreacyjnej adresowanej do mieszkańców obszaru rewitalizowanego i całej gminy. Kierunek 1.1. Modernizacja i rozbudowa infrastruktury gminnej służącej celom kulturalnym, edukacyjnym i rekreacyjnym. Cel 2. Integracja i aktywizacja społeczno-gospodarcza społeczności lokalnej na obszarze rewitalizowanym. Kierunek 2.4. Zwiększenie liczby i poprawa jakości budynków i przestrzeni publicznych sprzyjających aktywności i integracji mieszkańców obszaru rewitalizacji i pozostałych mieszkańców gminy. ODBIORCY PROJEKTU Odbiorcami projektu będą mieszkańcy gminy Bogdaniec, w szczególności obszaru rewitalizowanego. OPIS POWIĄZAŃ Działania podejmowane w ramach projektu uzupełniać się będą z innymi Z INNYMI przedsięwzięciami infrastrukturalnymi z listy A realizowanymi na ternie PROJEKTAMI miejscowości Bogdaniec (A1, A2, A3). Wspólnie z nimi stworzą w Bogdańcu funkcjonalną i estetyczną przestrzeń służącą integracji społecznej mieszkańców.

93

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

6. KOMPLEMENTARNOŚĆ PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH

Zapisy Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 opracowanych przez Ministerstwo Rozwoju jako wymóg konieczny przy opracowaniu programów rewitalizacji stawiają zapewnienie komplementarności projektów i, szerzej, przedsięwzięć rewitalizacyjnych w pięciu następujących wymiarach:  problemowym,  przestrzennym,  proceduralno-instytucjonalnym,  międzyokresowym,  źródeł finansowania. Głównym celem zapewnienia powiązań pomiędzy poszczególnymi zadaniami, projektami i przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi jest efektywniejsze wykorzystanie potencjału przestrzeni rewitalizowanej oraz potencjału społeczności mieszkańców, którzy są użytkownikami tej przestrzeni. Komplementarność ma doprowadzić do efektu synergii również w wymiarze proceduralno-instytucjonalnym, tj. zarządzania wdrażaniem programu rewitalizacji, oraz w wymiarze finansowym, tj. lepszego wykorzystania środków finansowych przeznaczonych na rewitalizację.

Komplementarność w Programie Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023 osiągnięto zarówno poprzez dobór projektów rewitalizacyjnych w sposób zapewniający optymalne w zastanych warunkach oddziaływanie między nimi, jak i przez zaprojektowanie procedur wdrażania Programu tak, aby możliwa była stała kontrola i korekta komplementarności we wszystkich jej wymiarach.

94

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

KOMPLEMENTARNOŚĆ PROBLEMOWA

Wszystkie projekty zaplanowane do realizacji w ramach niniejszego Programu skupiają się na obszarze rewitalizowanym i zostały tak zaplanowane, by jego stan poprawiać kompleksowo, oddziałując na sferę społeczną bezpośrednio lub też pośrednio – poprzez likwidację przyczyn jej niezadowalającego stanu, zdiagnozowanych przede wszystkim w deficytach sfery przestrzenno- funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej.

Komplementarność problemowa znajduje swój wyraz m in. w fakcie, iż każdy projekt lub grupa projektów wpisanych do Programu realizuje jednocześnie kilka celów / kierunków rewitalizacji, a realizacja każdego celu / kierunku odbywa się przez współdziałanie kilku przedsięwzięć lub ich typów. Wszystkie projekty zaplanowane do realizacji w Programie Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023 są bowiem ze sobą wzajemnie powiązane i wzajemnie się dopełniają tematycznie.

Jednym z głównych problemów na obszarze rewitalizowanym – ograniczającym możliwość realizacji przedsięwzięć o charakterze społecznym – jest niska jakości przestrzeni publicznej w gminie i zły stan infrastruktury głównych instytucji prowadzących politykę społeczną w Bogdańcu. Dlatego też na liście głównych przedsięwzięć znalazły się projekty zagospodarowania parku w Bogdańcu (A1), przebudowy budynku dawnego Gminnego Ośrodka Kultury na potrzeby rozwijającej się Gminnej Biblioteki Publicznej (A2), zagospodarowania budynku gospodarczego Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej wraz z otoczeniem (A3) i modernizacja sal wiejskich i ich otoczenia w dwu mniejszych miejscowościach gminy (A4), a na liście przedsięwzięć uzupełniających rewitalizacja basenu w centrum Bogdańca (B8). Realizacja tych projektów stworzy atrakcyjną i funkcjonalną bazę umożliwiającą wzbogacenie oferty kulturalnej, edukacyjnej i sportowo-rekreacyjnej adresowanej zarówno do mieszkańców obszaru rewitalizowanego, jak i pozostałych mieszkańców gminy. Jednocześnie poprawi się estetyka i wizerunek gminy w oczach jej mieszkańców oraz odwiedzających ją turystów. Atrakcyjność turystyczna gminy spowodować może z kolei wzrost liczby miejsc pracy w podmiotach gospodarczych nastawionych na szeroko rozumianą obsługę ruchu turystycznego.

95

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Kluczową rolę dla powodzenia rewitalizacji mieć będą przedsięwzięcia integrujące mieszkańców, wzmacniające ich identyfikację z gminą, poczucie sprawstwa i odpowiedzialności za wspólnotę lokalną. Tym celom, choć nie wyłącznie, służyć będą przede wszystkim projekty „@Bogdaniec” i „Wieś otwarta Racław zaprasza” (odpowiednio A5 i A6), pierwszy – obejmujący swym wpływem całą gminę, drugi – skupiony przede wszystkim na mieszkańcach Racławia – miejscowości o największym natężeniu negatywnych zjawisk społecznych. Zadaniem tych projektów jest stworzenie fundamentu pod kolejne działania poprzez przełamanie bierności i apatii społecznej oraz wyłonienie nowych i wzmocnienie kompetencji już dziś aktywnych liderów lokalnych.

Na bazie osiągniętych efektów możliwe będzie wdrożenie projektów uzupełniających B1-B6. Wykorzystują one infrastrukturę powstałą przy realizacji projektów inwestycyjnych i wypełniają je „społeczną treścią”. Ich cele obejmują przeciwdziałanie wszystkim wymienionym w diagnozie problemom społecznym obszaru rewitalizowanego, w szczególności bezrobociu i niskiej aktywności gospodarczej (w największym stopniu B3, B6), uzależnieniom od alkoholu (B4, a także B1, B2 oraz A6), przemocy w rodzinie (B3, B4, A6).

Warto zauważyć, że działania na rzecz aktywizacji zawodowej i społecznej podejmowane są na terenie gminy przede wszystkim przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej oraz Centrum Integracji Społecznej prowadzone przez stowarzyszenie „Klub Edukacja”. Wspominany już projekt A3 „Przebudowa budynku gospodarczego Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej na cele społeczne” przyczyni się do zapewnienia tym instytucjom bazy lokalowej umożliwiającej efektywniejsze funkcjonowanie.

Z kolei do poprawy stanu środowiska przyczyni się zarówno wyposażenie modernizowanych sal wiejskich w przydomowe oczyszczalnie ścieków (A5), jak i termomodernizacja obiektów gminnych: budynku Biblioteki (A2) i mieszkań komunalnych w miejscowości Racław (B7). Projekt B7 „Budowa i modernizacja budynków socjalnych w miejscowości Racław wraz z zagospodarowaniem przyległego terenu” jest dobrym przykładem przedsięwzięcia oddziałującego wielokierunkowo: zlikwidować ma dotkliwy brak mieszkań socjalnych i tymczasowych, przyczynić się – jak wspomniano – do poprawy stanu środowiska poprzez zwiększenie efektywności energetycznej, a wreszcie stworzyć miejsce wypoczynku i integracji osób zamieszkujących obszar rewitalizowany.

96

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Problemowa komplementarność przedsięwzięć rewitalizacyjnych jest efektem takiego określenia zakładanych celów rewitalizacji, aby ściśle wiązały się one ze strategicznymi decyzjami gminy dotyczącymi kierunków jej przyszłego rozwoju. Powiązania te zaprezentowano w rozdziale poświęconym spójności Programu Rewitalizacji z innymi dokumentami strategicznymi gminy.

Zapewnienie komplementarności problemowej nie ogranicza się do zharmonizowania celów i kierunków rewitalizacji oraz zestawu projektów rewitalizacyjnych. Wymagać też będzie stałego monitorowania procesu wdrażania Programu, aby w pełni zrealizować postulowane uzupełnienie się przedsięwzięć wpisanych na listy projektów głównych i uzupełniających. Jest to zadaniem Zespołu ds. Rewitalizacji. Będzie on koordynował przebiegiem rewitalizacji tak, aby przewidziane w Programie „miękkie” przedsięwzięcia w sferze społecznej jak najlepiej wykorzystywały „twardą” infrastrukturę powstałą podczas wdrażania Programu.

KOMPLEMENTARNOŚĆ PRZESTRZENNA

Wymóg zachowania komplementarności przestrzennej w Programie Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023 zrealizowano poprzez skoncentrowanie projektów rewitalizacyjnych na wyznaczonym obszarze rewitalizacji.

Obszar rewitalizacji w gminie obszary wsi Bogdaniec, Jeżyki, Kwiatkowice i Racław. Zwłaszcza centrum Bogdańca ma strategiczne znaczenie dla rozwoju gminy i poprawy jakości życia jej mieszkańców. Ze względu na lokalizację w centrum Bogdańca szeregu instytucji o znaczeniu ogólnogminnym (Urząd Gminy, GOPS, Gminna Biblioteka Publiczna, żłobek, przedszkole publiczne, ośrodek zdrowia) oraz przestrzeni wykorzystywanych przez wszystkich mieszkańców gminy (park, tereny sportowo-rekreacyjne), planowane tam działania inwestycyjne wywrą pozytywny wpływ nie tylko na mieszkańców samego Bogdańca, ale także pozostałych wsi w obszarze rewitalizowanym. Stanowić też będą swego rodzaju wizytówkę gminy. Skoncentrowanie działań w centrum Bogdańca z jednej więc strony zapobiegnie negatywnym zjawiskom występującym tam ze szczególnym nasileniem, a z drugiej przyczyni się do uchronienia pozostałych obszarów gminy przed przenoszeniem się na nie istniejących na obszarze rewitalizowanym problemów. Natomiast inwestycje w wybrane sale wiejskie i ich otoczenie są przykładami interwencji w bezpośrednim sąsiedztwie mieszkańców małych wsi na obszarze rewitalizowanym, dających natychmiastowy i widoczny efekt z życiu niewielkich wspólnot. 97

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Działania społeczne zaprojektowane w Programie obejmują swym zasięgiem cały obszar rewitalizacji. Niektóre z nich realizowane będą na terenie całej gminy („@Bogdaniec”), lecz większość w miejscowości Bogdaniec, spełniającej rolę centrum gminy, zapewniającej niezbędną infrastrukturę i dobrze skomunikowanej z pozostałymi miejscowościami obszaru rewitalizacji. Będą one oddziaływać na cały obszar rewitalizowany. Nie zabraknie jednak także projektów realizowanych w Kwiatkowicach, Jeżykach i Racławiu. W dwóch pierwszych będzie to projekt B3 „Bawimy się i uczymy w salach wiejskich”,w Racławiu natomiast projekty A6 „Wieś otwarta Racław zaprasza” i B6 „Laboratorium społeczne Racław”. Warto przypomnieć, że istotą ostatniego z wymienionych projektów jest poszukiwanie i testowanie innowacyjnych sposobów wpływania na społeczność lokalną we współpracy z zewnętrznymi w ekspertami, przede wszystkim ze środowiska akademickiego. Lokalizacja „Laboratorium” w Racławiu podyktowana była największą koncentracją negatywnych zjawisk społecznych w tej właśnie miejscowości.

Zaplanowana cykliczna analiza uwarunkowań życia mieszkańców gminy – wpisana w procedurę wdrażania, monitoringu i ewaluacji Programu – pozwoli monitorować skuteczność i efektywność zaplanowanego procesu rewitalizacyjnego oraz sprawdzać, czy koncentracji działań na obszarze rewitalizowanym nie spowoduje wzrostu zagrożenia degradacją na pozostałym obszarze gminy.

KOMPLEMENTARNOŚĆ PROCEDURALNO-INSTYTUCJONALNA

Podmiotem odpowiedzialnym za realizację Programu Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023 jest Wójt Gminy Bogdaniec. Jego ciałem doradczym w tym zadaniu będzie Zespół ds. Rewitalizacji, mający stanowić reprezentację wszystkich interesariuszy procesu rewitalizacji. Do jego zadań należeć będzie współpraca z Wójtem w zakresie wdrażania, monitorowania i oceny wdrażania Programu Rewitalizacji. Dla zachowania rangi spotkań Zespołu, a przede wszystkim realnej skuteczności jego prac przewiduje się, że w każdym posiedzeniu uczestniczyć będzie Wójt lub wyznaczona przez niego osoba. W trosce o efektywność podejmowanych działań realizacja poszczególnych projektów oraz koordynowanie ich wdrażania będą zlecane merytorycznym jednostkom i podmiotom, posiadającym ku temu jak najlepsze kompetencje.

W niniejszym Programie znalazły się przedsięwzięcia wymagające ścisłej współpracy jednostek gminnych miedzy sobą, np. GOPS-u i Biblioteki Publicznej, oraz z partnerami społecznymi 98

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

(stowarzyszeniem „Klub Edukacja”, innymi stowarzyszeniami lokalnymi, nieformalnymi grupami mieszkańców). Osiąga się w ten sposób synergie zasobów lokalnych. Przewiduje się, że Zespół ds. Rewitalizacji dbać będzie o to, by tego rodzaju współpraca międzyinstytucjonalna i międzysektorowa była zasadą przy realizacji projektów przewidzianych do realizacji w Programie, w tym bezwzględnie wszystkich przedsięwzięć o charakterze społecznym.

KOMPLEMENTARNOŚĆ MIĘDZYOKRESOWA

Gmina Bogdaniec nie realizowała dotąd działań koordynowanych lokalnym programem rewitalizacji. Niemniej jednak niniejszy Program Rewitalizacji zachowuje ciągłość procesów, które toczyły się na terenie gminy w minionych latach. Analiza dotychczas prowadzonych w gminie działań inwestycyjnych i nieiwestycyjnych pozwoliła zaplanować projekty, które stanowić będą ich kontynuację, co przyczyni się do lepszego wykorzystania środków i możliwości w obecnej perspektywie budżetowej UE 2014-2020.

W 2007 r. powołano w gminie Gminną Bibliotekę Publiczną. Na jej potrzeby wyremontowano ok. 100 m2 w budynku dawnego Ośrodka Kultury z przeznaczeniem na czytelnię i wypożyczalnię. Rozwój Biblioteki i przejmowanie przez nią roli coraz szerszego zakresu zadań wymusza powiększenie jej bazy lokalowej. Planowane projekt A2 zakłada więc modernizację całego budynku do tej pory wykorzystywanego przez Bibliotekę jedynie w części.

W siedzibie Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej prowadzono prace modernizacyjne w latach 2015-2016 (nowy system wentylacji, sieć telefoniczna i internetowa, składnica akt). Działalność GOPS-u i współpracujących z nim podmiotów wymaga jednak dalszej rozbudowy infrastruktury. Odpowiedzią na tę potrzebę jest projekt A3 polegający na przebudowie i adaptacji należącego do GOPS-u budynku gospodarczego.

Sale wiejskie w miejscowościach Jeżyki i Kwiatkowice przeszły remont w latach 2011-2012. Projekt A4 zakłada ich dalszą modernizację i doposażenie.

Projekt B8 – „Rewitalizacja otwartego basenu w Bogdańcu” – wpisuje się w plan utworzenia w centrum tej miejscowości kompleksu sportowo-rekreacyjnego, którego zaczątkiem jest zbudowany przed kilku laty skatepark.

99

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Zaplanowane w Programie działania wspierające aktywne uczestnictwo mieszkańców w życiu wspólnoty lokalnej są obecnie realizowane m. in. poprzez udział gminy w projekcie „Nowa jakość konsultacji społecznych w planowaniu przestrzennym”.

Zaplanowany proces monitoringu wdrażania i ewaluacji Programu Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023 zapewnić ma kontynuację głównych kierunków działań podejmowanych w gminie, dostosowanie ich do zmieniającej się sytuacji we wszystkich monitorowanych sferach poprzez ewentualna aktualizację zapisów dokumentu oraz koordynację Programu Rewitalizacji z dokumentami strategicznymi gminy, zarówno obecnie obowiązującymi, jak i powstającymi w przyszłości. Sprzyja temu okoliczność, że perspektywa czasowa niniejszego dokumentu pokrywa się z perspektywą Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gminy Bogdaniec na lata 2016-2023.

KOMPLEMENTARNOŚĆ ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA

Projekty, które zostały zaplanowane do realizacji w ramach Programu Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023, będą finansowane z różnych źródeł: środków Funduszy Europejskich w ramach programów dostępnych w perspektywie budżetowej 2014-2020, krajowych środków publicznych oraz środków prywatnych. Źródła te będą się wzajemnie uzupełniać. Zauważyć należy, że projekty zapisane w dokumencie dają możliwość stymulowania endogenicznych źródeł finansowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych, zwłaszcza tzw. „miękkich”, szczególnie przy założeniu wzmacniania potencjału lokalnych organizacji społecznych. Dzięki temu liczne przedsięwzięcia rewitalizacyjne, umieszczone na obu listach, będą mogły być realizowane nawet w wypadku niepozyskania przez gminę Bogdaniec środków zewnętrznych. Ponadto nakierowanie działań animacyjnych na wzmacnianie podmiotów trzeciego sektora służyć ma wykreowaniu silnych partnerów Urzędu w realizacji projektów rewitalizacyjnych, partnerów mogących wnieść w planowane przedsięwzięcia swój udział własny, także w postaci samodzielnie pozyskanych środków.

100

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

7. PLANOWANE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA I RAMY FINANSOWE PROCESU REWITALIZACJI

Wdrożenie Programu Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023 wymaga zapewnienia zdywersyfikowanych źródeł finansowania zaplanowanych przedsięwzięć. Zakłada się pozyskiwanie środków pochodzących ze wszystkich możliwych do wykorzystania źródeł, co wymaga zaangażowania zarówno podmiotów publicznych, jak i prywatnych. Kluczową jednak rolę odgrywać tu będą zdolności administracyjne zainteresowanych podmiotów i ich gotowość do absorpcji środków.

Podstawowym źródłem finansowania zaplanowanych w niniejszym dokumencie przedsięwzięć są środki pochodzące z funduszy Unii Europejskiej dedykowane wprost rewitalizacji oraz inne możliwe do wykorzystania na jej rzecz. Biorąc jednak pod uwagę relatywnie niewielką ilość tych środków, dużą konkurencję podczas procedur konkursowych oraz ograniczony czas, w jakim możliwe będzie ich pozyskiwanie, głównym wyzwaniem na etapie wdrażania Programu Rewitalizacji stanie się wykorzystanie potencjału endogennego: zaangażowanie środków pochodzących ze źródeł prywatnych, zasobów – również pozafinansowych – organizacji pozarządowych oraz gminy. Mają one stanowić istotne dopełnienie budżetu projektów rewitalizacyjnych i znacząco wpłynąć na przyspieszenie procesu rewitalizacji.

Istotne znaczenie dla zapewnienia finansowania procesu rewitalizacji będzie miała współpraca Urzędu z interesariuszami rewitalizacji na forum Zespołu ds. Rewitalizacji. Powinna ona obejmować m. in. stały monitoring możliwych do wykorzystania źródeł finansowania, a także starania na rzecz włączanie różnorodnych interesariuszy do udziału w montażu finansowym przy realizacji poszczególnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Dotyczy to zwłaszcza projektów A3 oraz typów projektów B3. Na pracownikach Urzędu natomiast, zwłaszcza na osobie zatrudnionej na stanowisku ds. funduszy pomocowych, spoczywać będzie odpowiedzialność za unikanie podwójnego finasowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych.

101

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

ŚRODKI Z FUNDUSZY UE

Głównym źródłem finansowania realizacji Programu Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023 są środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego zaprogramowane w Regionalnym Programie Operacyjnym – Lubuskie 2020. w ramach Osi Priorytetowej 9 Infrastruktur społeczna, w tym zwłaszcza Działania 9.2 Rozwój obszarów zmarginalizowanych. Wśród innych możliwości ujętych w RPO-L2020, mogących uzupełnić podejmowane działania na rzecz rewitalizacji, przewidziano aplikowanie o środki w ramach Osi Priorytetowej 7 Równowaga społeczna, w szczególności Działania 7.1 Programy aktywnej integracji realizowane przez ośrodki pomocy społecznej i 7.4. Aktywne włączenie w ramach podmiotów integracji społecznej, oraz w ramach Osi Priorytetowej 3 Gospodarka niskoemisyjna, Działanie 3.2 Efektywność energetyczna.

W ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 przewidziane są możliwości wspierania przedsięwzięć dotyczących m.in. inwestycji w obiekty pełniące funkcje kulturalne lub kształtowania przestrzeni publicznych. Ponadto PROW oferuje wspieranie rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność w ramach działania LEADER ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Gmina Bogdaniec planuje sięganie po te środki dzięki udziałowi w Stowarzyszeniu Kraina Szlaków Turystycznych - Lokalna Grupa Działania. Program Operacyjny Wiedza, Edukacja, Rozwój (EFS) umożliwia zaplanowanie i realizację przedsięwzięć ukierunkowanych na wsparcie sfery społecznej. Możliwe są tu do sfinansowania działania dotyczące przeciwdziałania bezrobociu i wykluczeniu społecznemu.

KRAJOWE ŚRODKI PUBLICZNE Głównym źródłem mogą tu być programy dotacyjne poszczególnych ministerstw, np.:  Rządowy Program na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2014-2020, umożliwiający finansowanie działań na rzecz integracji międzypokoleniowej i aktywizacji środowiska osób starszych;  Program Operacyjny Fundusz Inicjatyw Obywatelskich 2014-2020, umożliwiający realizację przedsięwzięć dotyczących aktywizacji społecznej i obywatelskiej przez organizacje pozarządowe.

102

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Dodatkowym źródłem mogą być fundusze inwestycyjne i instrumenty zwrotne Banku Gospodarstwa Krajowego i Polskich Inwestycji Rozwojowych S.A.

Kolejnym istotnym źródłem finansowania będą środki Gminy Bogdaniec przewidziane na prowadzenie inwestycji publicznych na obszarze rewitalizacji oraz realizację zadań wspierających rozwój i integrację społeczności lokalnej. Gmina będzie miała możliwość angażowania środków jako udziału własnego w prowadzonych inwestycjach oraz w miarę możliwości zapewni wkład własny dla lokalnych interesariuszy.

ŚRODKI PRYWATNE Możliwość zaangażowania środków pochodzących z sektora prywatnego, biznesu, organizacji pozarządowych czy osób fizycznych uzależniona jest od wielu czynników zewnętrznych i wewnętrznych, np. dostępności środków w ramach programów pomocowych i kondycji finansowej podmiotów. Środki te mogą stanowić istotne dopełnienie działań podejmowanych na obszarze rewitalizacji. Zaangażowanie tych środków może mieć różnorodną formę określoną przez szczegółowe regulacje prawne. Planuje się, że będą one odgrywały istotną rolę zwłaszcza przy realizacji przedsięwzięcia A6.

RAMY FINANSOWE Informacje o szacunkowej wysokości środków przeznaczonych na poszczególne projekty rewitalizacyjne i przewidywanych źródłach finansowania zawierają fiszki projektowe w rozdziale 4 bieżącego dokumentu. Poniżej prezentujemy te informacje w zestawieniu zbiorczym.

103

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Tab. 7.1. Zbiorcze ramy finansowe realizacji Programu Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023.

PROJEKTY WYSOKOŚĆ ŚRODKÓW PRZEWIDYWANE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA

800 000,00 zł  Środki z RPO-Lubuskie 2020, 9.2. Rozwój obszarów A1 zmarginalizowanych – 85% – 680 000 zł

 Środki własne Gminy Bogdaniec 15% – 120 000 zł

 Środki z RPO-Lubuskie 2020, 9.2. Rozwój obszarów A2 3 000 000,00 zł zmarginalizowanych – 85% – 2 550 000 zł  Środki własne Gminy Bogdaniec –15% – 450 000 zł

 Środki z RPO-Lubuskie 2020, 9.2. Rozwój obszarów A3 200 000,00 zł zmarginalizowanych – 85% – 170 000 zł  Środki własne Gminy Bogdaniec –15% – 30 000 zł

 Środki z RPO-Lubuskie 2020, 9.2. Rozwój obszarów A4 150 000,00 zł zmarginalizowanych – 85% – 127 500 zł  Środki własne Gminy Bogdaniec –15% – 22 500 zł Działanie I „Odkrywamy Bogdaniec”: 50 000 zł.  PROW 2014-2020 Stowarzyszenie Kraina Szlaków Turystycznych LGD, szczególnie operacje służące realizacji celu „Wzmocnienie kapitału społecznego” – 63,63 % - 31 815 zł  Środki własne Gminy Bogdaniec – 36,37% - 18 185 zł A5 75 000 zł Działanie II „Cyfrowy – wirtualny Bogdaniec”: 25 000 zł  Ministerstwo Cyfryzacji (np. Program Operacyjny Cyfrowa Polska na lata 2014-2020. III oś priorytetowa - Cyfrowe kompetencje społeczeństwa) – 85% - 21 250 zł  Środki własne Gminy Bogdaniec – 10% - 2 500 zł  Środki prywatne (sponsorzy) – 5% - 1 250 zł

 Środki własne Gminy Bogdaniec (w tym budżet sołecki Sołectwa Racław) – 50% - 40 000 zł  Pozostałe środki publiczne (FIO, ASOS, regionalne A6 80 000 zł programy grantowe), w tym pozyskane przez lokalne stowarzyszenia i nieformalne grupy mieszkańców – 25% - 20 000 zł  Środki prywatne (sponsorzy) – 25% - 20 000 zł W tym:  fundusze UE – 3 580 565 zł LISTA A (łącznie) 4 305 000,00 zł  środki własne Gminy Bogdaniec – 683 185 zł  pozostałe środki publiczne – 20 000 zł  środki prywatne – 21 250 zł

104

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

 PROW 2014-2020, Stowarzyszenie Kraina Szlaków Turystycznych LGD, szczególnie operacje służące B1 15 000 zł realizacji celu „Wzmocnienie kapitału społecznego”.– 63,63 % - 9544,50 zł  Środki własne Gminy Bogdaniec – 36,37% – 5 455,50 zł

 PROW 2014-2020, Stowarzyszenie Kraina Szlaków Turystycznych LGD, szczególnie operacje służące realizacji celu „Wzmocnienie kapitału społecznego” – 63,63 % - 15 907,50 zł B2 25 000 zł  Środki własne Gminy Bogdaniec – 26,37% - 6 592,50 zł  Pozostałe środki publiczne (FIO, ASOS, regionalne programy grantowe), w tym pozyskane przez lokalne stowarzyszenia i nieformalne grupy mieszkańców – 10% - 2 500 zł

 PROW 2014-2020, Stowarzyszenie Kraina Szlaków Turystycznych LGD, szczególnie operacje służące realizacji celu „Wzmocnienie kapitału społecznego” – B3 25 000 zł 63,63 % - 15 907,50 zł  Środki własne Gminy Bogdaniec – 36,37% - 9 092,50 zł

 PROW 2014-2020, Stowarzyszenie Kraina Szlaków Turystycznych LGD, szczególnie operacje służące realizacji celu „Wzmocnienie kapitału społecznego” lub „Rozwój ogólnodostępnej i niekomercyjnej infrastruktury turystycznej, rekreacyjnej lub kulturalnej” – 63,63 % - B4 30 000 zł 19 089 zł  Środki własne Gminy Bogdaniec – 26,37% - 7 911 zł  Pozostałe środki publiczne (FIO, ASOS, regionalne programy grantowe), w tym pozyskane przez lokalne stowarzyszenia i nieformalne grupy mieszkańców – 10% - 3 000 zł

 RPO-Lubuskie 2020, 9.2. Rozwój obszarów zmarginalizowanych lub Oś priorytetowa 7. B5 50 000 zł Równowaga społeczna – dofinansowanie 85 % - 42 500 zł  Środki własne Gminy Bogdaniec – 15% - 7 500 zł

 PROW 2014-2020, Stowarzyszenie Kraina Szlaków Turystycznych LGD, szczególnie operacje służące B6 15 000 zł realizacji celu „Wzmocnienie kapitału społecznego” – 63,63 % – 9544,50 zł  Środki własne Gminy Bogdaniec – 36,37% – 5 455,50 zł

 RPO-Lubuskie 2020, 9.2. Rozwój obszarów B7 1 000 000 zł zmarginalizowanych – 85% - 850 000 zł  Środki własne Gminy Bogdaniec – 15% - 150 000 zł

105

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Na obecnym koncepcyjnym etapie  RPO-Lubuskie 2020, 9.2. Rozwój obszarów B8 przygotowywania projektu koszt jego zmarginalizowanych – 85% dofinansowania. realizacji jest niemożliwy do  Środki własne Gminy Bogdaniec – 15%. precyzyjnego oszacowania. W tym:  fundusze UE – 962 493 zł LISTA B (łącznie) 1 160 000 zł  środki własne Gminy Bogdaniec – 192 007 zł  pozostałe środki publiczne – 5 500 zł

W tym:  fundusze UE – 4 543 058 zł  środki własne Gminy Bogdaniec – 875 192 zł RAZEM 5 465 000 zł  pozostałe środki publiczne – 25 500 zł  środki prywatne – 21 250 zł

106

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

8. SPÓJNOŚĆ PROGRAMU REWITALIZACJI Z GŁÓWNYMI DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI GMINY ORAZ DOKUMENTAMI POZIOMU PONADLOKALNEGO

Spójność Programu Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023 z wybranymi dokumentami strategicznymi poziomu lokalnego i ponadlokalnego zaprezentowano poniżej w formie tabelarycznej. Na poziomie wizji Program Rewitalizacji zestawiono ze Strategią Zrównoważonego Rozwoju Gminy Bogdaniec na lata 2016-2023. Natomiast na poziomie powiązania celów i kierunków rewitalizacji wypracowanych w gminie Bogdaniec z celami zapisami w innych dokumentach dokonano porównania ze:

• Strategią Zrównoważonego Rozwoju Gminy Bogdaniec na lata 2016-2023; • Strategią Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Bogdaniec na lata 2015-2020; • Lokalną Strategią Rozwoju Krainy Szlaków Turystycznych do 2023 r. • Strategią Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Gorzowa Wielkopolskiego.

STRATEGIA PROGRAM REWITALIZACJI ZRÓWNOWAŻONEGO DLA GMINY BOGDANIEC UZASADNIENIE SPÓJNOŚCI ROZWOJU GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023 NA LATA 2016-2023

WIZJA WIZJA Wizja zawarta w Programie Rewitalizacji Dzięki udanym działaniom Gmina Bogdaniec jest obszarem i Strategii Zrównoważonego Rozwoju są rewitalizacyjnym na terenie gminy wzrastającej jakości życia mieszkańców, zbieżne. Różnice pomiędzy oboma Bogdaniec poprawia się i wyrównuje z atrakcyjnymi warunkami do uprawiania dokumentami wynikają głównie jakość życia mieszkańców. Udaje się turystyki, sportu i rekreacji oraz rozwoju w znaczącym stopniu zredukować przedsiębiorczości przy poszanowaniu jej z zaakcentowania w LPR zmian, które najważniejsze problemy: bezrobocie, wyjątkowych walorów przyrodniczych. mają nastąpić na obszarze uzależnienia, przemoc, przestępczość rewitalizowanym, a nie w skali całej i niski poziom przedsiębiorczości. gminy, i mogą być osiągnięte za pomocą Poprawę odczuwają zwłaszcza dostępnego w rewitalizacji społeczności Bogdańca, Jeżyków, instrumentarium. Kwiatkowic i Racławia – obszarów zdegradowanych, o wysokiej dziś koncentracji negatywnych zjawisk społecznych. 107

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Mieszkańcy tych miejscowości, objęci działaniami rewitalizacyjnymi, odnajdują w swoim sąsiedztwie przyjazne przestrzenie publiczne, sprzyjające aktywności i integracji społecznej. Odnowione obiekty i podejmowane w nich działania służą ludziom, umożliwiając im zaspokajanie zróżnicowanych potrzeb i zainteresowań. Odbywające się na terenie Bogdańca, Jeżyków, Kwiatkowic i Racławia wydarzenia społeczne, kulturalne, edukacyjne i rekreacyjne angażują z roku na rok coraz więcej mieszkańców. Włączają one członków grup defaworyzowanych, minimalizując zjawisko wykluczenia społecznego i jego skutki. W działaniach na rzecz integracji społecznej instytucje gminne współpracują ściśle ze sobą oraz z podmiotami społeczeństwa obywatelskiego: lokalnymi stowarzyszeniami i nieformalnymi grupami mieszkańców. W swym rozwoju Gmina Bogdaniec wykorzystuje unikalne walory krajobrazowe i przyrodnicze. Stając się coraz atrakcyjniejszym miejscem do życia, przyciąga nowych mieszkańców i turystów ceniących sobie bliskość natury, serdeczne relacje sąsiedzkie i wysoką jakość usług publicznych. Rozwój turystyki i napływ nowych mieszkańców integrujących się ze społecznością gminy pobudzają lokalną przedsiębiorczość, przyczyniając się do ograniczenia bezrobocia i jego następstw w postaci ubóstwa, uzależnień i przemocy w rodzinie.

CEL 1. CEL STRATEGICZNY II Cel 1 oraz odpowiadające mu kierunki WYSOKA JAKOŚĆ OFERTY Rozwój zróżnicowanej oferty turystycznej, rewitalizacji wpisują się w realizację na KULTURALNEJ, EDUKACYJNEJ rekreacyjnej i kulturalnej, przy obszarze rewitalizacji sformułowanego poszanowaniu zasobów przyrodniczych I REKREACYJNEJ ADRESOWANEJ w Strategii Zrównoważonego Rozwoju DO MIESZKAŃCÓW SPOSOBEM NA REDUKCJĘ PROBLEMÓW Cel szczegółowy 2.1. celu strategiczne II dla obszaru SPOŁECZNYCH OBSZARU Rozwój infrastruktury turystycznej problemowego Turystyka, rekreacja REWITALIZOWANEGO I CAŁEJ i rekreacyjnej gminy i kultura oraz celu strategicznego V dla GMINY obszaru Zarządzanie rozwojem gminy. Cel szczegółowy 2.3. W szczególności kierunek 1.1, odpowiada Kierunek 1.1. Modernizacja i rozbudowa Rozwój oferty i infrastruktury kulturalnej przytoczonym obok celom szczegółowym infrastruktury gminnej służącej celom 2.1. i 2.3., natomiast kierunek 1.2. celom kulturalnym, edukacyjnym CEL STRATEGICZNY V i rekreacyjnym. Sprawny i efektywny system zarządzania szczegółowym 2.3. i 5.2. publicznego, oparty o współpracę, Kierunek 1.2. Zwiększanie potencjału partnerstwo i efektywne wykorzystanie organizacji społecznych działających zasobów w obszarze kultury, edukacji, sportu i rekreacji na terenie Gminy. Cel szczegółowy 5.2. Rozwój aktywności obywatelskiej oraz wzmacnianie kapitału społecznego

108

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

CEL 2. CEL STRATEGICZNY III Cel 2 Programu Rewitalizacji INTEGRACJA I AKTYWIZACJA Rozwój infrastruktury społecznej gminy, i przyporządkowane mu kierunki działania SPOŁECZNO-GOSPODARCZA podnoszącej jakość życia mieszkańców przyczynią się do realizacji zapisanego gminy SPOECZNOŚCI LOKALNEJ NA w Strategii Zrównoważonego Rozwoju OBSZARZE REWITALIZOWANYM. celu strategicznego III dla obszaru Cel szczegółowy 3.5. Kierunek 2.1. Zmniejszenie skali Rozwój instrumentów polityki społecznej problemowego Infrastruktura społeczna, wykluczenia społecznego i jego skutków w celu wspierania osób i rodzin a zwłaszcza celu szczegółowego 3.5. (niezaradności, uzależnień, przemocy, w trudnych sytuacjach życiowych przestępczości) na obszarach dotkniętych koncentracją zjawisk kryzysowych w sferze społecznej.

Kierunek 2.2. Rozbudzanie i wspieranie postaw przedsiębiorczych i aktywności mieszkańców na rynku pracy.

Kierunek 2.3. Poprawa stanu technicznego i powiększenie gminnego zasobu mieszkań socjalnych i tymczasowych.

Kierunek 2.4. Zwiększenie liczby i poprawa jakości budynków i przestrzeni publicznych sprzyjających aktywności i integracji mieszkańców obszaru rewitalizacji i pozostałych mieszkańców Gminy.

CEL 3. CEL STRATEGICZNY V Wyznaczony w Programie Rewitalizacji ZWIĘKSZENIE ZAANGAŻOWANIA Sprawny i efektywny system zarządzania cel 3 i przyporządkowane mu kierunki MIESZKAŃCÓW W ŻYCIE publicznego, oparty o współpracę, działania odpowiadają w Strategii partnerstwo i efektywne wykorzystanie WSPÓLNOTY LOKALNEJ DROGĄ Zrównoważonego Rozwoju celowi DO PRZEŁAMYWANIA BIERNOŚCI zasobów I APATII SPOŁECZNEJ strategicznemu V sformułowanemu dla Cel szczegółowy 5.2. obszaru problemowego Zarządzanie Kierunek 3.1. Wykorzystanie atrakcyjnej Rozwój aktywności obywatelskiej oraz rozwojem gminy. W szczególności oferty edukacyjnej i kulturalnej w gminie wzmacnianie kapitału społecznego odpowiadają celowi szczegółowemu 5.2. do promowania aktywnego udziału mieszkańców w życiu społeczności lokalnej. Kierunek 3.2. Rozwijanie kompetencji liderów lokalnych, zwłaszcza z obszaru rewitalizowanego.

STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROGRAM REWITALIZACJI PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY BOGDANIEC UZASADNIENIE SPÓJNOŚCI GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023 NA LATA 2015-2020

CEL 1. CEL STRATEGICZNY 3 Cel 1 Programu Rewitalizacji, WYSOKA JAKOŚĆ OFERTY Integracja społeczności lokalnej a w szczególności kierunek rewitalizacji KULTURALNEJ, EDUKACYJNEJ 1.2. wpisuje się w realizację celów I REKREACYJNEJ ADRESOWANEJ Cel operacyjny 3.1. Strategii Rozwiązywania Problemów DO MIESZKAŃCÓW SPOSOBEM NA Budowa kapitału społecznego REDUKCJĘ PROBLEMÓW Społecznych 3.1., 3.2. SPOŁECZNYCH OBSZARU Cel operacyjny 3.2. Ponadto wszystkie cele i kierunki REWITALIZOWANEGO I CAŁEJ Wspieranie samoorganizacji społeczności wyznaczone w LPR wpisują się GMINY lokalnej w realizację celu operacyjnego SRPS 3.3. 109

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Rewitalizacja obszarów zdegradowanych. Kierunek 1.1. Modernizacja i rozbudowa Cel operacyjny 3.3. infrastruktury gminnej służącej celom Rewitalizacja obszarów zdegradowanych kulturalnym, edukacyjnym i rekreacyjnym.

Kierunek 1.2. Zwiększanie potencjału organizacji społecznych działających w obszarze kultury, edukacji, sportu i rekreacji na terenie Gminy.

CEL 2. CEL STRATEGICZNY 1 Cel 2 Programu Rewitalizacji INTEGRACJA I AKTYWIZACJA Poprawa jakości życia osób zagrożonych i przyporządkowane mu kierunki działania SPOŁECZNO-GOSPODARCZA wykluczeniem społecznym przyczynią się do realizacji zapisanych

SPOECZNOŚCI LOKALNEJ NA w Strategii Rozwiązywania Problemów OBSZARZE REWITALIZOWANYM. Cel operacyjny 1.1. Społecznych celów strategicznych 1 i 2 m. Wsparcie osób bezrobotnych i Kierunek 2.1. Zmniejszenie skali poszukujących pracy in. wspieranie reintegracji zawodowej wykluczenia społecznego i jego skutków i społecznej osób bezrobotnych, rozwój (niezaradności, uzależnień, przemocy, Cel operacyjny 1.2. narzędzi ekonomii społecznej, dbałość przestępczości) na obszarach dotkniętych Niwelowanie negatywnych skutków o bezpieczeństwo mieszkaniowe rodzin, koncentracją zjawisk kryzysowych w ubóstwa aktywizację seniorów, rozwój usług sferze społecznej. wspomagających codzienne CEL STRATEGICZNY 2 funkcjonowanie niepełnosprawnych. Kierunek 2.2. Rozbudzanie i wspieranie Poprawa dostępności usług społecznych postaw przedsiębiorczych i aktywności dla mieszkańców gminy Ponadto wszystkie cele i kierunki mieszkańców na rynku pracy. wyznaczone w LPR wpisują się Cel operacyjny 2.3. w realizację celu operacyjnego SRPS 3.3. Kierunek 2.3. Poprawa stanu Wsparcie i rozwój usług kierowanych do Rewitalizacja obszarów zdegradowanych. technicznego i powiększenie gminnego osób niepełnosprawnych zasobu mieszkań socjalnych i tymczasowych. Cel operacyjny 2.4. Wsparcie i rozwój usług kierowanych do Kierunek 2.4. Zwiększenie liczby seniorów i poprawa jakości budynków i przestrzeni publicznych sprzyjających aktywności CEL STRATEGICZNY 3 i integracji mieszkańców obszaru Integracja społeczności lokalnej rewitalizacji i pozostałych mieszkańców Gminy. Cel operacyjny 3.3. Rewitalizacja obszarów zdegradowanych

CEL 3. CEL STRATEGICZNY 3 Wyznaczony w Programie Rewitalizacji ZWIĘKSZENIE ZAANGAŻOWANIA Integracja społeczności lokalnej cel 3 i przyporządkowane mu kierunki MIESZKAŃCÓW W ŻYCIE działania odpowiadają w Strategii WSPÓLNOTY LOKALNEJ DROGĄ Cel operacyjny 3.1. Rozwiązywania Problemów Społecznych DO PRZEŁAMYWANIA BIERNOŚCI Budowa kapitału społecznego I APATII SPOŁECZNEJ celowi strategicznemu 3 Cel operacyjny 3.2. i podporządkowanym mu celom Kierunek 3.1. Wykorzystanie atrakcyjnej Wspieranie samoorganizacji społeczności operacyjnym. Ich realizacja przyczyni się oferty edukacyjnej i kulturalnej w gminie lokalnej do wzrostu poczucie odpowiedzialności do promowania aktywnego udziału mieszkańców za społeczność lokalną, mieszkańców w życiu społeczności Cel operacyjny 3.3. wzmocni lokalną tożsamość, pozwoli lokalnej. Rewitalizacja obszarów zdegradowanych zacieśnić współpracę instytucji gminnych

Kierunek 3.2. Rozwijanie kompetencji z organizacjami pożytku publicznego liderów lokalnych, zwłaszcza z obszaru działającymi na terenie gminy. rewitalizowanego.

PROGRAM REWITALIZACJI LOKALNA STRATEGIA UZASADNIENIE SPÓJNOŚCI DLA GMINY BOGDANIEC ROZWOJU KARAINY

110

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

NA LATA 2017-2023 SZLAKÓW TURYSTYCZNYCH DO 2023 R.

CEL 1. CEL OGÓLNY Cel 1 Programu Rewitalizacji wpisuje się WYSOKA JAKOŚĆ OFERTY Poprawa atrakcyjności i rozwój w cele wyznaczone w Lokalnej Strategii KULTURALNEJ, EDUKACYJNEJ gospodarczy obszaru LSR do 2023 r. Rozwoju Krainy Szlaków Turystycznych. I REKREACYJNEJ ADRESOWANEJ W szczególności kierunek rewitalizacji DO MIESZKAŃCÓW SPOSOBEM NA Cel operacyjny 1.2. REDUKCJĘ PROBLEMÓW Budowa i przebudowa infrastruktury 1.1. pokrywa się częściowo z celem SPOŁECZNYCH OBSZARU turystycznej i rekreacyjnej na obszarze operacyjnym 1.2. zapisanym w LSR, REWITALIZOWANEGO I CAŁEJ LSR do 2023 roku a kierunek rewitalizacji 1.2. odpowiada GMINY celowi operacyjnemu 1.3. LSR. Cel operacyjny 1.3. . Kierunek 1.1. Modernizacja i rozbudowa Wzmocnienie kapitału społecznego infrastruktury gminnej służącej celom obszaru LSR do 2023 roku kulturalnym, edukacyjnym i rekreacyjnym.

Kierunek 1.2. Zwiększanie potencjału organizacji społecznych działających w obszarze kultury, edukacji, sportu i rekreacji na terenie Gminy.

CEL 3. CEL OGÓLNY Wyznaczony w Programie Rewitalizacji ZWIĘKSZENIE ZAANGAŻOWANIA Poprawa atrakcyjności i rozwój cel 3 i przyporządkowane mu kierunki MIESZKAŃCÓW W ŻYCIE gospodarczy obszaru LSR do 2023 r. działania korespondują z celem

WSPÓLNOTY LOKALNEJ DROGĄ operacyjnym 1.3. Lokalnej Strategii DO PRZEŁAMYWANIA BIERNOŚCI Cel operacyjny 1.3. I APATII SPOŁECZNEJ Wzmocnienie kapitału społecznego Rozwoju Krainy Szlaków Turystycznych. obszaru LSR do 2023 roku Kierunek 3.1. Wykorzystanie atrakcyjnej oferty edukacyjnej i kulturalnej w gminie do promowania aktywnego udziału mieszkańców w życiu społeczności lokalnej.

Kierunek 3.2. Rozwijanie kompetencji liderów lokalnych, zwłaszcza z obszaru rewitalizowanego.

STRATEGIA ZINTEGROWANYCH PROGRAM REWITALIZACJI INWESTYCJI DLA GMINY BOGDANIEC TERYTORIALNYCH UZASADNIENIE SPÓJNOŚCI NA LATA 2017-2023 MIEJSKIEGO OBSZARU FUNKCJONALNEGO GORZOWA WIELKOPOLSKIEGO

CEL 1. Cel 2 Przedsięwzięcia infrastrukturalne WYSOKA JAKOŚĆ OFERTY Gospodarka niskoemisyjna projektowane w ramach Programu KULTURALNEJ, EDUKACYJNEJ i funkcjonalna przestrzeń MOF Rewitalizacji, prowadzące do realizacji I REKREACYJNEJ ADRESOWANEJ celów 1 (kierunek 1.1.) i 2 (kierunek 2.3. DO MIESZKAŃCÓW SPOSOBEM NA Priorytet 2.3. Rozwój obszarów i 2.4.), korespondują z zapisami Strategii REDUKCJĘ PROBLEMÓW zmarginalizowanych ZIT, która w ramach działania 2.3.1. SPOŁECZNYCH OBSZARU przewiduje typy projektów opisane jako: REWITALIZOWANEGO I CAŁEJ Działanie 2.3.1.Wsparcie rewitalizacji „kompleksowa rewitalizacja fizyczna GMINY fizycznej, gospodarczej i społecznej zdegradowanych obszarów w MOF GW poprzemysłowych, powojskowych, Kierunek 1.1.

111

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Modernizacja i rozbudowa infrastruktury wiejskich (w tym popegeerowskich) oraz gminnej służącej celom kulturalnym, miejskich, które będą miały na celu edukacyjnym i rekreacyjnym. przywracanie i/lub nadawanie nowych funkcji gospodarczych, edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych, społecznych CEL 2. i kulturalnych tym obszarom”. INTEGRACJA I AKTYWIZACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA SPOECZNOŚCI LOKALNEJ NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM.

Kierunek 2.1. Zmniejszenie skali wykluczenia społecznego i jego skutków (niezaradności, uzależnień, przemocy, przestępczości) na obszarach dotkniętych koncentracją zjawisk kryzysowych w sferze społecznej.

Kierunek 2.2. Rozbudzanie i wspieranie postaw przedsiębiorczych i aktywności mieszkańców na rynku pracy.

Kierunek 2.3. Poprawa stanu technicznego i powiększenie gminnego zasobu mieszkań socjalnych i tymczasowych.

Kierunek 2.4. Zwiększenie liczby i poprawa jakości budynków i przestrzeni publicznych sprzyjających aktywności i integracji mieszkańców obszaru rewitalizacji i pozostałych mieszkańców Gminy.

112

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

9. UDZIAŁ MIESZKAŃCÓW, PRZEDSIĘBIORCÓW I INNYCH PODMIOTÓW ORAZ GRUP AKTYWNYCH NA TERENIE GMINY BOGDANIEC W PROCESIE REWITALIZACJI

Trwałe i efektywne zaangażowanie całych społeczności lokalnych, ich reprezentantów, organizacji pozarządowych i innych różnego rodzaju formalnych i nieformalnych, indywidualnych i zbiorowych interesariuszy jest naczelną zasadą procesu rewitalizacji, prowadzonego zgodnie z wymogami dokumentów programowych i regulacjami normatywnymi w nowym okresie programowania. Doświadczenia europejskie i polskie pokazują, że cele rewitalizacji są bez autentycznej partycypacji społecznej niemożliwe do osiągnięcia. W dążeniu do maksymalnego w zastanych warunkach uspołecznienia prac nad Programem Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023 realizowano model, który nazwano 6xP.

Oto jego główne założenia:

PARTYCYPACJA – aktywne włączenie społeczności lokalnej i jej przedstawicieli w prace nad programem rewitalizacji, na różnych jego etapach – od fazy diagnozy, poprzez wyznaczenie obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji, wypracowanie wizji i celów, zebranie i wybór projektów rewitalizacyjnych, aż do przyjęcia projektu i uchwalenia lokalnego programu rewitalizacji. Dokument powinien być tworzony z udziałem mieszkańców, przedsiębiorców, przedstawicieli organizacji społecznych, którzy stali się autorami zasadniczych jego elementów. Ważnym aspektem zasady partycypacji jest dążenie do zapewnienia obecności w tym procesie reprezentantów różnych zainteresowanych grup, co wymaga nie tylko informowania, ale także aktywnego zachęcania do udziału interesariuszy w różnych formach partycypacji. Równie ważne jest wykorzystanie takich procedur uczestnictwa, które stwarzają warunki do współpracy i zwiększają szanse zawarcia porozumienia wokół kluczowych zapisów programu. Sukces procesu rewitalizacji wymaga bowiem, by stanowiący jego podstawę dokument zawierał nie tylko diagnozę trafną z perspektywy lokalnych władz oraz cele i działania priorytetowe z jej punktu widzenia; 113

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

równie ważne lub nawet ważniejsze jest, by zapisy dokumentu wypływały z wartości cenionych przez jak największą część mieszkańców, odpowiadały ich postrzeganiu sytuacji wspólnoty lokalnej, wreszcie by formułowane w programie cele i sposoby dojścia do nich były jak najpowszechniej akceptowane w społeczności gminy.

PROCES – rewitalizacji nie da się i nie należy sprowadzać do jednorazowego aktu przygotowania, skonsultowania i uchwalenia programu. Jest to złożone wewnętrznie, wieloetapowe przedsięwzięcie, którego sukces zależy od powodzenia każdego z kolejnych kroków. Pierwszym powinna być głęboka refleksja nad istniejącym stanem wyjściowym, jego diagnoza, analiza sytuacji gminy jako całości, terenu zdegradowanego i obszaru wybranego do rewitalizacji. Kolejnym krokiem jest stworzenie programu, który ma być względnie prostą i klarowną deklaracją przyjętych priorytetów rewitalizacyjnych na kolejne lata oraz sposobów ich wdrażania. Trzecim krokiem stać się powinno przemyślane wdrażanie zapisów dokumentu, podczas którego z jednej strony nie można tracić z oczu wyznaczonych celów rewitalizacji i obranych dróg dotarcia do nich, lecz z drugiej nie wolno pozostawać ślepym na zmieniające się okoliczności i uwarunkowania. A ponieważ rewitalizacja jest ze swojej natury jest procesem długotrwałym, to jej prowadzenie zakładać musi konieczność ciągłego monitorowania i okresowej ewaluacji programu, a niekiedy także jego aktualizacji, przy czym zarówno samo wdrażanie dokumentu, jak i jego monitoring i ewaluacja powinny się odbywać sposób uspołeczniony.

PRZESTRZEŃ – rewitalizacja jest procesem odbywającym się w określonej przestrzeni fizycznej i społecznej. Zawarty w regulacjach normatywnych postulat zintegrowania działań społecznych, przestrzennych i gospodarczych przy jednoczesnej jej terytorialnej koncentracji, wymaga takiego zorganizowania tego procesu, aby w sposób należyty gromadzić i wykorzystywać wiedzę o terytorialnym wymiarze różnych zjawisk społecznych. „Odczytanie” przestrzeni gminnej oznacza konieczność wykorzystywania danych dostępnych w instytucjach publicznych, ale powinno oznaczać także stałe sięganie po wiedzę, jaką na temat swojej gminy posiadają mieszkańcy. Praktyka pokazuje bowiem, że „czują” oni wiele problemów i zjawisk społecznych, ważnych w kontekście projektowania i realizacji interwencji rewitalizacyjnej, dużo wcześniej, niż znajdą one odzwierciedlenie w oficjalnych statystykach. Niejednokrotnie też trafniej niż zewnętrzny ekspert dostrzegają specyficzne dla danej społeczności konteksty, w jakich osadzone są lokalne problemy. To kolejna okoliczność, która powoduje, że proces rewitalizacji powinien być oparty na 114

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

bezpośrednim kontakcie z mieszkańcami i włączeniu ich we współdecydowanie o kwestiach kluczowych dla społeczności lokalnej.

PARTNERSTWO – rewitalizacja, będąc procesem społecznym, operuje na określonym układzie potrzeb i interesów jej mieszkańców. Funkcję koordynatora powinien spełniać przedstawiciel władzy lokalnej, który jednak w swych działaniach umiejętnie realizować ma postulat poszanowania odrębności i samodzielności innych osób i instytucji. Celem jego działania powinno być łączenie zasobów wiedzy i doświadczenia różnych interesariuszy oraz stworzenie warunków do realnego współdecydowania, ale i współodpowiedzialności mieszkańców, a zwłaszcza lokalnych liderów za przyjęte do realizacji projekty oraz całość programu rewitalizacji.

PRZYWÓDZTWO – głównymi realizatorami postanowień programu rewitalizacji tworzonego wspólnie z liderami społecznymi i mieszkańcami, jest grupa przedstawicieli kluczowych instytucji gminnych. To faktyczni liderzy procesu. Opracowanie i realizacja programu powinna opierać się głównie na wykorzystaniu ich potencjału. Od nich wymagane jest zaangażowanie i umiejętność współpracy ze sobą. Dlatego właśnie tak ważne są działania polegające na inspirowaniu, zachęcaniu, animowaniu i koordynowaniu prac liderów procesu, a nie tylko odgórnym komenderowaniu, wydawaniu poleceń i przekazywaniu decyzji przez wójta, burmistrza czy prezydenta. Tak rozumiane przywództwo powinno towarzyszyć procesowi rewitalizacji na wszystkich jego etapach, od prac nad diagnozą potrzeb rewitalizacyjnych, przez tworzenie celów, wybór zadań do realizacji, monitoring i ewaluację wdrażania programu, aż po ewentualną aktualizację zapisów dokumentu w okresie jego obowiązywania, jeśli okaże się ona konieczna.

PROFESJONALIZM – polega na dążeniu do podejmowania decyzji opartych na aktualnej i pogłębionej wiedzy o rewitalizacji i towarzyszących jej zjawiskach. Oznacza to postulat jak najpełniejszego korzystania z wiedzy i doświadczenia ekspertów z różnych dziedzin odpowiadających poszczególnym aspektom rewitalizacji oraz wykorzystywania zasobów informacji o rewitalizacji dostępnych w różnych źródłach. Takie podejście daje gwarancje poprawności merytorycznej i metodologicznej procesu opracowywania i realizacji lokalnego programu rewitalizacji.

115

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Prace nad sporządzeniem Programu Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023 odbywały się w kilku zasadniczych etapach. W ich trakcie, zgodnie z założeniami tego procesu określonymi w Ustawie z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji oraz Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 Ministra Rozwoju z dnia 2 sierpnia 2016 r., starano się zapewnić jak najszerszy udział mieszkańców oraz różnych środowisk społecznych, w tym organizacji pozarządowych. Partycypacyjne podejście do procesu rewitalizacji potraktowano jako warunek niezbędny dla kształtowania treści tego dokumentu ze szczególnym uwzględnieniem wyboru projektów rewitalizacyjnych. Na każdym etapie procesu informacje warsztatach i innych możliwościach udziału mieszkańców w pracach nad dokumentem oraz podstawowe informacje o zasadach rewitalizacji miały charakter ogólnodostępny.

Pierwszy otwarty warsztat planistyczno-konsultacyjny prowadzony przez ekspertów odbył się 27 kwietnia 2017 r. Wszyscy mieszkańcy zostali zaproszeni na spotkanie w sposób zwyczajowo przyjęty w gminie: poprzez informacje na stronie internetowej Urzędu i na tablicach ogłoszeń oraz drogę ustną poprzez sołtysów. Liderzy lokalni otrzymali zaproszenia imienne. W warsztacie uczestniczyły 32 osoby, w tym m. in radni, sołtysi, inni liderzy lokalni, członkowie Młodzieżowej Rady Gminy, przedstawiciele Urzędu i gminnych jednostek organizacyjnych. Spotkanie rozpoczęło krótkie wprowadzenie przedstawiające ramy prawne procesu rewitalizacji i prezentacja wybranych przykładów skutecznych działań rewitalizacyjnych. Zasadnicza część warsztatu poświęcona była wyznaczeniu obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy. Zebrane od mieszkańców informacje pozwoliły uzupełnić dane ilościowe dotyczące stanu sfery społecznej, gospodarczej, środowiskowej, technicznej i przestrzenno-funkcjonalnej wartościowym materiałem jakościowym.

Kolejne kolejny warsztat odbył się 25 maja 2017 r. Udział wzięły w nim 23 osoby. Miał on na celu wypracowanie wizji obszaru rewitalizowanego, spójnej z wizją rozwoju gminy, oraz określenie celów i kierunków rewitalizacji. Uczestnicy spotkania zostali także poinformowanie o rozpoczynającym się wkrótce otwartym naborze pomysłów na projekty rewitalizacyjne i warunkach, jakie spełniać muszą zgłaszane przedsięwzięcia.

116

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Fot. 9.1. Uczestnicy pierwszego warsztatu planistyczno-konsultacyjnego podczas pracy.

Fot. 9.2. Uczestnicy pierwszego warsztatu planistyczno-konsultacyjnego podczas pracy.

117

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Fot. 9.3. Uczestnicy drugiego warsztatu planistyczno-konsultacyjnego podczas pracy.

Otwarty nabór projektów rewitalizacyjnych przeprowadzono w pierwszej połowie czerwca. Miał on służyć włączeniu do prac nad dokumentem jak najszerszych grup mieszkańców gminy. Pomysły można było składać w postaci papierowej w siedzibie Urzędu Gminy lub elektronicznej na formularzu, który został zamieszczony na głównej stronie internetowej gminy. Niestety mieszkańcy nie zgłosili tą droga żadnych propozycji.

W tej sytuacji kolejne dwa spotkania robocze – 3 i 30 sierpnia – poświęcone dopracowaniu projektów rewitalizacyjnych odbyły się w niewielkim gronie pracowników Urzędu Gminy i podległych mu jednostek oraz przedstawicieli organizacji pozarządowych prowadzących na terenie gminy działania w zakresie edukacji i integracji społeczno-zawodowej oraz ekspertów.

Projekt Programu Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023 został poddany konsultacjom społecznym w pierwszej połowie września 2017 r. Ponownie uwagi można było zgłaszać w postaci papierowej lub elektronicznej.

W toku prac nad Programem Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023 już na etapie planowania starano się włączyć jak najszersze grono interesariuszy. Nie ograniczono się do form biernego uczestnictwa mieszkańców (informowanie), lecz zastosowano aktywne techniki partycypacji: otwarte warsztaty planistyczno-konsultacyjne, zbieranie uwag ustnych, otwarty nabór projektów rewitalizacyjnych. Mimo to nie udało się w pełni osiągnąć zamierzonego poziomu uczestnictwa mieszkańców na etapie planowania procesu rewitalizacji. Nie wszystkie grupy interesariuszy były w dostatecznym stopniu reprezentowane podczas warsztatów, nikt z mieszkańców nie skorzystał z możliwości zgłoszenia własnego projektu rewitalizacyjnego.

118

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

W tej sytuacji postanowiono, że na etapie wdrażania, monitoringu i ewaluacji głównym narzędziem partycypacji mieszkańców będzie Zespół ds. Rewitalizacji, który zostanie powołany w ciągu trzech miesięcy od uchwalenia Programu Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017- 2023. Kolejny rozdział niniejszego dokumentu przedstawia m. in. zasady powoływania członków Zespołu, które mają zagwarantować reprezentację w nim jak najszerszego grona interesariuszy i realny wpływ mieszkańców na jego skład. Ponadto kontynuowane będą działania informacyjne oraz spotkania konsultacyjne na obszarze rewitalizowanym służące wypracowywaniu ostatecznego kształtu przedsięwzięć rewitalizacyjnych opisanych na liście B. Uznano także, iż doskonalenie procedur komunikacji Urzędu Gminy z mieszkańcami oraz zachęcanie mieszkańców do partycypacji i wspieranie ich w aktywnym uczestnictwie w życiu wspólnoty lokalnej samo powinno znaleźć się w Programie Rewitalizacji jako jeden z postulowanych typów przedsięwzięć realizowanych w ramach rewitalizacji w gminie Bogdaniec.

Projekt Programu Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023 konsultowano też z Radą Gminy podczas sesji dnia 29 maja 2018 r.

119

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

10. SYSTEM WDRAŻANIA, MONITORINGU I EWALUACJI DZIAŁAŃ ORAZ WPROWADZANIA MODYFIKACJI W REAKCJI NA ZMIANY W OTOCZENIU

Skuteczne wdrażanie zapisów Programu Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023 oraz jego monitoring i ewaluacja (ocena, na ile założone cele i ich realizacja przyczyniają się do poprawy jakości życia mieszkańców obszaru rewitalizowanego oraz całej gminy) wymagają funkcjonowania podmiotu, który będzie koordynował i zarządzał tymi procesami. Takie zadanie zostanie powierzone nowo utworzonemu ciału doradczemu Wójta – Zespołowi ds. Rewitalizacji. Zakłada się powołanie Zespołu zarządzeniem Wójta Gminy Bogdaniec w ciągu trzech miesięcy od daty uchwalenia Programu. Liczbę członków Zespołu, sposób powoływania Przewodniczącego oraz tryb prac Zespołu określi Wójt w drodze zarządzenia.

Aby zapewnić reprezentację wszystkich interesariuszy rewitalizacji oraz realny wpływ mieszkańców na skład Zespołu przewiduję się, że nie później niż dwa miesiące po uchwaleniu Programu Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023 Wójt Gminy Bogdaniec skieruje do radnych, sołtysów i innych liderów społeczności lokalnej informację (w formie papierowej, elektronicznej lub innej zwyczajowo przyjętej) o naborze kandydatów na członków Zespołu. Informacja taka zostanie także podana do wiadomości mieszkańców na stronie internetowej Urzędu Gminy. Zbieranie kandydatur potrwa co najmniej dwa tygodnie. Po tym czasie Wójt powoła członków Zespołu ds. Rewitalizacji spośród zgłoszonych kandydatów, przy czym w skład Zespołu wejdzie co najmniej jedna osoba z każdej z następujących kategorii:

 radni,  sołtysi z obszaru rewitalizacji,  pracownicy Urzędu Gminy lub jej jednostek organizacyjnych zajmujący się rewitalizacją lub realizujący projekt zapisany w Programie Rewitalizacji,  reprezentanci stowarzyszeń działających na terenie gminy,

120

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

 przedstawiciel środowiska biznesu lokalnego działający na terenie gminy,  pozostali mieszkańcy gminy zamieszkujący obszar rewitalizowany.

Zespół ds. Rewitalizacji spotykać się będzie nie rzadziej niż raz na kwartał oraz zawsze wtedy, gdy będą tego wymagały zaistniałe okoliczności. Posiedzenia Zespołu zwoływać będzie jego Przewodniczący. Każdorazowo uczestniczyć w nich będzie Wójt lub reprezentująca go osoba. Ponadto poza członkami Zespołu w posiedzeniach będą mogły uczestniczyć także inne osoby zaproszone przez Przewodniczącego, o ile ich udział będzie uzasadniony z uwagi na przedmiot posiedzenia. Posiedzenia Zespołu będą protokołowane.

Przewiduje się, że Zespół będzie odpowiedzialny za opracowanie do końca marca każdego roku raportu z postępów we wdrażaniu zapisów Programu Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023, uwzględniającego ewentualne bariery w realizacji zadań, powody ich wystąpienia oraz rekomendowane środki zaradcze. Pierwszy raport zostanie sporządzony w marcu 2019 r. Raport powinien zawierać także ogólną ocenę realizacji zapisów Programu pod kątem skuteczności (czy zamierzone cele zostały osiągnięte), efektywności (proporcji nakładów ludzkich, finansowych, rzeczowych etc. do osiągniętych rezultatów) oraz trafności (czy realizacja celów rewitalizacji przełożyła się na realizację celów strategicznych gminy). W procesie ewaluacji ocenione zostanie także uspołecznienie procesu rewitalizacji. Treść corocznego raportu podawana będzie do publicznej wiadomości.

W 2020 r. Zespół przeprowadzi kompleksową ewaluację śródokresową (mid-term) wdrażania Programu, sformułuje opinię co do konieczności jego wcześniejszej aktualizacji (oraz zakresu tej aktualizacji) i przedstawi ją Wójtowi i Radzie Gminy. Ponadto Wójt lub Rada Gminy w każdym momencie obowiązywania Programu mogą zdecydować o konieczności jego aktualizacji. Po zakończeniu realizacji Programu do końca marca 2024 r. Zespół przeprowadzi i przedstawi kompleksową ewaluację ex post wdrażania Programu Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023.

121

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Tab. 10.1. Syntetyczny opis monitoringu i ewaluacji Programu Rewitalizacji dla Gminy Bogdaniec na lata 2017-2023. ZADANIE TERMIN PODMIOT ODPOWIEDZIALNY

Sporządzenie raportu monitoringowego z wdrażania Programu Rewitalizacji zawierającego co najmniej:  opis postępów Do końca marca każdego w realizacji Programu, roku poczynając od 2019 r.  identyfikację ewentualnych barier,  ocenę skuteczności i efektywności zrealizowanych działań. Sporządzenie kompleksowej ewaluacji śródokresowej (mid-term) wdrażania Programu Rewitalizacji zawierającej co najmniej:  opis postępów Zespól ds. Rewitalizacji w realizacji Programu,  identyfikację ewentualnych barier  ocenę skuteczności Do końca 2020 r. i efektywności zrealizowanych działań,  ocenę trafności celów i kierunków rewitalizacji,  sformułowanie rekomendacji dotyczącej wydłużenia perspektywy czasowej obowiązywania obecnego dokumentu lub jego aktualizacji. Sporządzenie kompleksowej ewaluacji Do końca marca 2024 r. ex post Programu Rewitalizacji.

Obecnie nie przewiduje się powołania w strukturze Urzędu stanowiska dedykowanego wyłącznie wdrażaniu Programu Rewitalizacji. Wynikające z wdrażania dokumentu obowiązki delegowane będą poszczególnym pracownikom Urzędu, samorządowych instytucji kultury i innych jednostek organizacyjnych gminy mających do ich wypełnienia najlepsze kompetencje, a zadanie koordynacji tych działań spoczywać będzie na Wójcie gminy. Rozwiązanie takie wydaje się optymalne w warunkach małej gminy i Urzędu o skromnych zasobach kadrowych.

122

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Dla oceny postępów w realizacji programu wskazane jest odnoszenie się przy sporządzaniu corocznego raportu z wdrażania Programu Rewitalizacji do wszystkich wskaźników wykorzystywanych do delimitacji obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji.

Tab. 10.2.Wskaźniki oddziaływania Programu Rewitalizacji. WARTOŚĆ WARTOŚĆ BAZOWA DOCELOWA DLA WSKAŹNIK DLA OBSZARU OBSZARU REWITALIZACJI REWITALIZACJI Bezrobotni ogółem w ludności w wieku produkcyjnym 4,01 3,30 [%] Bezrobotni długotrwale w ludności w wieku 1,39 1,11 produkcyjnym [%] Bezrobotni do 25 r. ż. w ludności w wieku produkcyjnym 0,54 0,36 [%] Bezrobotni po 50 r. ż w ludności w wieku produkcyjnym 1,16 1,02 [%] Osoby objęte działaniami Komisji Alkoholowej na 1000 4,91 4,00 mieszkańców Niebieskie Karty na 1000 mieszkańców 2,95 1,42 Czyny karalne na 1000 mieszkańców 18,16 15,93 Liczba obiektów wymagających pilnej termomodernizacji 8 7 [szt.] Liczba obiektów służących celom kulturalnym, edukacyjnym i sportowo-rekreacyjnym wymagających 4 1 remontu [szt.]

Jako wartości docelowe dla wskaźników oddziaływania Programu Rewitalizacji w sferze społecznej przyjęto w większości wypadków średnie wartości odpowiednich wskaźników dla całej gminy na rok 2016 r. Innymi słowy założono, że celem jest osiągniecie dla obszaru rewitalizowanego na koniec procesu, tj. w roku 2023. Nie założono natomiast docelowego wskaźnika aktywności gospodarczej na obszarze rewitalizowanym, uznając, że jego wartość zależeć będzie przede wszystkim od czynników makroekonomicznych oraz elementów polityki społecznej i gospodarczej znajdujących się poza kompetencjami władzy lokalnej (jak np. zmiany w systemie emerytalnym, narodowe programy wsparcia poszczególnych działów gospodarki itp.). Wartości docelowe pozostałych wskaźników wynikają z listy zaplanowanych projektów rewitalizacyjnych.

123

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Zespół ds. Rewitalizacji będzie monitorował wartości wymienionych wskaźników także dla jednostek analitycznych spoza obszaru rewitalizowanego oraz dla gminy jako całości, tak aby kontrolować ryzyko przenoszenia się negatywnych zjawisk – zwłaszcza społecznych – na inne tereny w gminie.

W procesie monitoringu i ewaluacji możliwe jest także wykorzystywanie wielu innych wskaźników obrazujących sytuację gminy. Poniżej zamieszczamy rekomendowaną Zespołowi listę obejmującą wskaźniki ze wszystkich sfer: społecznej, gospodarczej, środowiskowej, technicznej i przestrzenno- funkcjonalnej. Wartości wymienionych wskaźników należy monitorować dla obszaru rewitalizowanego oraz odnosić do wartości dla całej gminy. W procesie monitoringu i ewaluacji należy poddawać ocenie również użyteczność zaproponowanych wskaźników (ich wartość informacyjną) oraz łatwość pozyskania. Wskaźniki o stosunkowo niskiej wartości informacyjnej lub te, które trudno pozyskać, należy usuwać z listy, a w razie potrzeby katalog wskaźników uzupełniać nowymi.

Tab. 10.3. Wskaźniki sugerowane do monitorowania przez Zespół ds. Rewitalizacji w procesie wdrażania Programu Rewitalizacji. WSKAŹNIKI  średnia długość życia mieszkańców gminy DEMOGRAFICZNE  przyrost naturalny  saldo migracji  liczba nowych mieszkańców WSKAŹNIKI UBÓSTWA  liczba i procentowy udział osób korzystających z pomocy społecznej w stosunku do ogółu mieszkańców WSKAŹNIKI BEZROBOCIA  liczba i procentowy udział osób bezrobotnych (ogółem, z podziałem na płeć, uprawnionych do zasiłku, długotrwale bezrobotnych, do 25 r.ż., powyżej 50 r.ż.)  liczba i procentowy udział osób bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym WSKAŹNIKI AKTYWNOŚCI  liczba imprez publicznych zorganizowanych na obszarze SPOŁECZNEJ rewitalizowanym dla mieszkańców, w tym w szczególności dla dzieci, młodzieży i seniorów  liczba osób korzystających z oferty instytucji kultury, w szczególności biblioteki  liczba wydarzeń kulturalnych, edukacyjnych, sportowo-rekreacyjnych o charakterze lokalnym i ponadlokalnym organizowanych dla mieszkańców przez Urząd Gminy oraz podlegające mu jednostki oraz przez organizacje pozarządowe i grupy nieformalne;  liczba organizacji pozarządowych współpracujących z Urzędem Gminy  liczba projektów społecznych realizowanych w partnerstwie na obszarze rewitalizowanym 124

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

 liczba organizacji pozarządowych działających na terenie miasta oraz liczba spółdzielni socjalnych, ZAZ-ów, WTZ-ów, CIS-ów, KIS-ów lub instytucji o podobnej funkcji, wraz z podstawowymi działaniami  liczba procesów konsultacji społecznych w gminie (uzupełniając o przedmiot konsultacji, zastosowane techniki i narzędzia konsultacji oraz orientacyjną liczbę uczestników i uwag zgłoszonych w tych procesach)  liczna projektów realizowanych w ramach inicjatywy lokalnej  liczba ciał konsultacyjno-doradczych w gminie  liczba zadań zlecanych przez gminę na podstawie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz innych ustaw, umożliwiających realizowanie usług społecznych przez podmioty ekonomii społecznej  liczba stosowanych klauzul społecznych w zamówieniach gminnych WSKAŹNIKI POZIOMU  wyniki egzaminu kończących obowiązkowy etap edukacji EDUKACJI WSKAŹNIKI AKTYWNOŚCI  liczba osób fizycznych, które rozpoczęły działalność gospodarczą GOSPODARCZEJ (ze środków PUP i ogółem)  liczba zarejestrowanych przedsiębiorstw na 1000 mieszkańców  liczba punktów usługowych  liczba punktów handlowych  liczba miejsc noclegowych  liczba obiektów hotelowych  liczba turystów odwiedzających rocznie gminę WSKAŹNIKI  liczba wykroczeń i przestępstw BEZPIECZEŃSTWA WSKAŹNIKI STANU  liczba lekarzy POZ i specjalistów w gminie; INFRASTRUKTURY  rodzaje i liczba usług medycznych świadczonych na terenie gminy; SPOŁECZNEJ  liczba usługi opiekuńczych i pielęgnacyjnych świadczonych na terenie gminy  liczba dzieci korzystających z opieki żłobkowej  liczba dzieci korzystających z edukacji przedszkolnej WSKAŹNIKI STANU SFERY  liczba budynków poddanych modernizacji, w tym budynków TECHNICZNEJ mieszkalnych WSKAŹNIKI STANU  udział odpadów wyselekcjonowanych w ogólnej ilości odpadów ŚRODOWISKA komunalnych zebranych;  poziom niskiej emisji WSKAŹNIKI STANU SFERY  długość nowej i zmodernizowanej infrastruktury komunikacyjnej, PRZESTZRENNO m.in. dróg, chodników, ścieżek rowerowych etc. FUNKCJONALNEJ  liczba zmodernizowanych miejsc / przestrzeni użyteczności publicznej  liczba miejsc / przestrzeni użyteczności publicznej dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami  liczba nowych i zmodernizowanych obiektów infrastruktury w zakresie edukacji, kultury, turystyki, sportu i rekreacji  liczba przestrzeni publicznych przyjaznych mieszkańcom na obszarze rewitalizowanym, np. placów zabaw, skwerów / terenów zielonych z ławkami etc.

125

PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY BOGDANIEC NA LATA 2017-2023

Należy pamiętać również, że każdy projekt rewitalizacyjny zapisany w niniejszym Programie na liście projektów podstawowych zawiera swój szczegółowy zestaw wskaźników realizacji.

126