Lenny Kuhr 70

Home , De troubadour, Lenny Kuhr, Nationaal Songfestival

MAGAZINE VAN KBO PCOB JULI/AUGUSTUS 2020 NR. 07/08 PRIJS: € 4,95

LEUK! BEESTEN IN DE TUIN

JORT KELDER OP HET MATJE

KBOPCOB IN CORONATIJD 490 KM MET MOEDER OP PIETERPAD LENNY KUHR 70 ‘UITEINDELIJK BEN IK ZELF OOK DIE TROUBADOUR’

0708_Cover.indd 1 6/10/2020 4:51:25 PM

AANBIEDING

Word abonnee van het grootste seniorenmagazine van Nederland EEN JAAR LANG

MAGAZINE VAN KBO-PCOB JULI/AUGUSTUS 2020 NR. 07/08 PRIJS: € 4,95 10 NUMMERS

LEUK! BEESTEN 10 voor IN DE TUIN MAGAZINE maar JORT KELDER OP HET MATJE KBO-PCOB IN CORONATIJD VAN KBOPCOB € 25! 490 KM MET MOEDER OP PIETER-PAD LENNY KUHR (70) ‘UITEINDELIJK BEN IK ZELF OOK DIE TROUBADOUR’ VOOR MAAR € 25 (i.p.v. € 35)

Leden van KBO en PCOB ontvangen het magazine automatisch. OP PAPIER EN OP TABLET AANBIEDING GELDT Goede interviews TOT 25 AUGUSTUS 2020 Reizen, wandelen en ﬁ etsen Bel daarom snel naar 030-3 400 600, ga naar Aangrijpende verhalen www.kbo-pcob.nl/abonnee of knip onderstaande bon uit Stevige dossiers en stuur hem op naar: Handige informatie Magazine van KBO-PCOB, Antwoordnummer 2645, Mooie winacties 3430 VD Nieuwegein (postzegel mag, hoeft niet)

Ja, ik wil het Magazine van KBO-PCOB een jaar ontvangen voor maar € 25 (i.p.v. € 35). Het abonnement wordt automatisch verlengd.

Dhr. ¨ Mevr. Voorletter(s) Tussenvoegsel

Achternaam

Adres Huisnr.

Postcode Plaats

Telefoonnr. Provincie

Geboortedatum Handtekening

E-mail

� Ik ga akkoord met automatische afschrijving van het abonnementsgeld van mijn bankrekeningnummer. IBAN: NL

Het abonnement geldt tot wederopzegging en wordt automatisch verlengd. Opzeggen voor 1 juli 2021. Betaling gebeurt via automatische incasso. Na 1 jaar betaalt u € 35 per jaar. U gaat akkoord met het verwerken van uw gegevens. KBO-PCOB gaat zorgvuldig om met uw persoonsgegevens. Deze worden uitsluitend gebruikt voor het afslu- iten van dit abonnement en voor het toesturen van de digitale verenigingsnieuwsbrief. Het privacyprotocol vindt u op de website: www.kbo-pcob.nl/privacy

Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020 3

0708_Werving.indd 3 6/10/2020 4:47:52 PM INHOUD MAGAZINE VAN KBO-PCOB JULI/AUGUSTUS 2020 NR. 07/08 WELKOM PRIJS: € 4,95 NUMMER 07/08 2020 LEUK! BEESTEN IN DE TUIN

JORT KELDER OP HET MATJE KBO-PCOB IN CORONATIJD 490 KM MET MOEDER OP PIETER-PAD LENNY KUHR (70) ‘UITEINDELIJK BEN IK ZELF OOK DIE TROUBADOUR’ JULI/AUGUSTUS manon vanderkaa DIRECTEUR KBOPCOB MANON.VANDERKAAKBOPCOB.NL TWITTER MANONVANDERKAA 6 REACTIES 66 ZIEN, LEZEN, BELEVEN 38 8 IN ‘T NIEUWS WIJS GENOEG 71 ODE AAN DE BRIEF 12 INTERVIEW Zij is 88, hij is 93. Het echtpaar woont zelfstandig in een Lenny Kuhr 72 VERGETEN AMBACHTEN appartementengebouw bij een zorginstelling. Hoewel deze de schaapsherder appartementen niet verbonden zijn met de zorginstelling, 20 JE GELD OF JE LEVEN worden alle regels rond het bezoekverbod strikt gehand- laat uw huurtoeslag niet 74 GEZEGD & GEZWEGEN haafd. Ook voor hen. Zoals ze zelf zeggen: ‘Tot voor kort liggen waren wij zelfstandig functionerend met een eigen net- 76 FOREVER HIP werk, nu worden we gereduceerd tot onvermogende, niet 23 OP HET MATJE fotografe Patricia Steur zelf na kunnen denkende mensen.’ de opmerkingen van We horen meer schrijnende verhalen over instanties die 12 Jort Kelder 78 PUZZEL: BEL & WIN! te rigide omgaan met de regels rondom corona. In onze angst zijn we de individuele mens uit het oog verloren. 27 COLUMN 80 COLOFON Er is veel meer maatwerk nodig. KBO-PCOB maakt zich Wouke van Scherrenburg er steeds weer sterk voor dat er niet vóór ouderen wordt 43 82 82 BETEKENISZOEKERS gedacht. Senioren zijn oud en wijs genoeg om zelf aan te 29 KBOPCOB IN ORGELJOKE geven wat voor hen belangrijk is. Wat ze zelf kunnen en CORONATIJD van dip tot Instagram-hip nodig hebben. Sommigen voelen zich kwetsbaar en kiezen wat hebben we samen ervoor thuis te blijven, anderen vinden het verantwoord gedaan? voorzichtig weer meer naar buiten te treden nu we in een nieuwe fase komen waarin meer ruimte is. Dat maatwerk 37 COLUMN geldt ook voor de activiteiten van onze plaatselijke af- Beste pastor… delingen die langzaam weer op gang komen. Sommige afdelingen hebben bijvoorbeeld een begin gemaakt met 38 490 KILOMETER MET buitenactiviteiten, zodat de leden elkaar weer kunnen zien. MIJN MOEDER Want we hebben de afgelopen maanden allemaal ervaren hoezeer we elkaar missen en hoe broodnodig onderling 43 BESMET! contact is. We gaan de komende tijd met elkaar proberen geschiedenis van daar weer vorm aan te geven. Ieder op zijn eigen manier. 58 76 besmettelijke ziekten Met oog voor elkaars grenzen. 49 CONTANT GELD Manon Vanderkaa verwijnt cash of niet?

52 LEDENVOORDEEL MAGAZINE

54 INSPIRERENDE NU OOK OP APP ‘We worden gereduceerd INITIATIEVEN Download de app voor Magazine KBO-PCOB tot mensen die niet zelf 58 BEESTEN IN DE TUIN en lees het op uw kunnen nadenken’ vogels, bijen en egels tablet of mobiel

4 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020 5

0708_Inhoud.indd 4 6/10/2020 3:58:26 PM 0708_Inhoud.indd 5 6/11/2020 12:49:17 PM WELKOM manon vanderkaa DIRECTEUR KBOPCOB MANON.VANDERKAAKBOPCOB.NL TWITTER MANONVANDERKAA 66 ZIEN, LEZEN, BELEVEN WIJS GENOEG 71 ODE AAN DE BRIEF Zij is 88, hij is 93. Het echtpaar woont zelfstandig in een 72 VERGETEN AMBACHTEN appartementengebouw bij een zorginstelling. Hoewel deze de schaapsherder appartementen niet verbonden zijn met de zorginstelling, worden alle regels rond het bezoekverbod strikt gehand- 74 GEZEGD & GEZWEGEN haafd. Ook voor hen. Zoals ze zelf zeggen: ‘Tot voor kort waren wij zelfstandig functionerend met een eigen net- 76 FOREVER HIP werk, nu worden we gereduceerd tot onvermogende, niet fotografe Patricia Steur zelf na kunnen denkende mensen.’ We horen meer schrijnende verhalen over instanties die 78 PUZZEL: BEL & WIN! te rigide omgaan met de regels rondom corona. In onze angst zijn we de individuele mens uit het oog verloren. 80 COLOFON Er is veel meer maatwerk nodig. KBO-PCOB maakt zich er steeds weer sterk voor dat er niet vóór ouderen wordt 82 BETEKENISZOEKERS gedacht. Senioren zijn oud en wijs genoeg om zelf aan te ORGELJOKE geven wat voor hen belangrijk is. Wat ze zelf kunnen en van dip tot Instagram-hip nodig hebben. Sommigen voelen zich kwetsbaar en kiezen ervoor thuis te blijven, anderen vinden het verantwoord voorzichtig weer meer naar buiten te treden nu we in een nieuwe fase komen waarin meer ruimte is. Dat maatwerk geldt ook voor de activiteiten van onze plaatselijke afdelingen die langzaam weer op gang komen. Sommige afdelingen hebben bijvoorbeeld een begin gemaakt met buitenactiviteiten, zodat de leden elkaar weer kunnen zien. Want we hebben de afgelopen maanden allemaal ervaren hoezeer we elkaar missen en hoe broodnodig onderling contact is. We gaan de komende tijd met elkaar proberen daar weer vorm aan te geven. Ieder op zijn eigen manier. Met oog voor elkaars grenzen.

Manon Vanderkaa

MAGAZINE

NU OOK OP APP ‘We worden gereduceerd Download de app voor Magazine KBO-PCOB tot mensen die niet zelf en lees het op uw kunnen nadenken’ tablet of mobiel

0708_Inhoud.indd 5 6/11/2020 12:49:17 PM REACTIES

WIL JE DIE BEHANDE- LINGEN WEL? WISSEWASJE In het mei-nummer van ons HONDERD JAAR Magazine miste ik een onder- Mijn pa, een krasse knar van werp. Namelijk welke intensieve 92 jaar, krijgt, ondanks zijn behandelingen ingezet gaan worden bij (levens)bedreigende hoge leeftijd, nog drie stents omstandigheden. En of je dat als geplaatst in de kransslaga- patiënt moet willen of kan wei- deren. Tijdens het ontslag- geren. Zo is voor mij persoonlijk gesprek met de cardioloog niet de vraag of ik als kwetsbare oudere in geval van schaarste uit mijn vader zijn grote moet wijken voor een gezonde dankbaarheid. De dokter jongere. Het gaat mij vooraf- zegt: ‘Geen dank, meneer gaande aan die vraag erom of je Kerkhof, als u mij wel even zelf die behandelingen wel wil BOOS OM BANKEN Wat heb ik me weer boos gemaakt een kaartje wilt sturen als krijgen. Wil je wel gereanimeerd of beademd worden en hoe be- om die Jeroen Losekoot van ING in u honderd jaar bent ge- spreek je dat dan en met wie? Op het matje. Het is niet dat steeds worden.’ Mijn altijd scherpe Dus ik was blij met de aandacht meer bankzaken vrijwillig geregeld vader antwoordt: ‘Als u mij in het juni-nummer voor het worden via internet, er is vaak geen andere mogelijkheid. Dus dat is wilt beloven dat u dan nog onderwerp over medische beslissingen en kwetsbare dwingen. De service wordt alsmaar leeft, dan doe ik dat!’ mensen, zoals nu bij corona. minder. Je mag al blij zijn als je ie- Ik vond de drie artikelen com- mand van de bank te spreken krijgt als Helaas overleed mijn pa op 4 mei jl. plementair, beknopt en erg je belt tegen veel kosten. In zijn rouwannonce staat: Er is een duidelijk. Dank. Het zal mij benieuwen hoeveel einde gekomen aan mijn aardse be- Jan Bolt, oud-huisarts, oud- mensen er net zo over denken als ik. staan. Ik heb het als hemels ervaren. SCEN-arts, lid ledenraad KBO- PCOB Naam bij redactie bekend MIEKE KERKHOF

6 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Reacties.indd 6 6/10/2020 3:56:02 PM POST VOOR ONZE GEWELDIG, GEVANGENE DIE KOSTVERLOREN Hoe houden we het vol? AFSPEEL- Bij die vraag denk ik aan de Bep De Boer (86) uit Laren heeft een man in de gevangenis, die hele aparte hobby: hij is op zoek naar LIJST VOOR daar bewezen onterecht alle Kostverlorens in ons land. Zo ligt opgesloten zit en al jaren de straat Kostverloren in Laren precies ELKAAR op een herziening van zijn op de plek waar ooit een akker was, proces wacht. Omdat ons waar na veel arbeid niet kon worden maandelijkse bezoek aan geoogst. Dus was de kost verloren. Ik dacht altijd: ik hoef geen Spotify, onze gevangene niet meer maar toen in het Magazine zo’n door kon gaan en we hem Nou ontdekte Bep dat er op ver- duidelijke uitleg stond om deze app wilden laten weten dat we schillende plaatsen een Kostverloren op mijn iPad te zetten, heb ik dit hem niet zijn vergeten, voorkomt. Hij maakte er foto’s van en gedaan. krijgt hij elke week post van beschreef ze. Maar nu kan hij vanwe- ons: een verhaal, een ge- ge corona ze niet zomaar bezoeken. In deze coronatijd ben ik toch meer dicht, of een mooie af- Zijn er misschien lezers die in een alleen thuis en wil dan graag iets beelding. Aan de telefoon plaats wonen waar een Kostverlor- gezelligs om mij heen. vertelde hij dat zijn colle- en is en hem zouden willen helpen ga’s jaloers zijn en of zij zijn aan foto’s en antwoord op de vraag: En wat een leuke afspeellijst! Ik heb verhalen ook mogen lezen. waarom ging hier de kost verloren? net soep staan maken en ondertussen Zo is het boek ‘Was ik een Heel erg bedankt voor alle hulp! heerlijk met die bekende nummers schaap dan wist ik het wel’ Bep De Boer, Ericaweg 58, 1251 WN staan meezingen! van Karel Eijkman de hele Laren. E: [email protected] afdeling over gegaan! Een Dus: veel dank voor dit goede idee. uitdaging dus om er wat goeds van te maken... MARIANNE HOEBOER V.D. SLUIS Het is een aanvankelijk REAGEREN? PIJNACKER spontane, maar nu ook Mail naar magazine@kbo-pcob. een dankbare klus ge- nl of schrijf naar Magazine Redactie: Onze afspeellijst voor el- worden. Reacties, Ringwade 67, 3439 LM kaar wordt steeds langer, geweldig! Nieuwegein. Meer weten? Kijk op G.J.VEGT GANZEVOORT. www.kbo-pcob.nl/afspeellijst

0708_Reacties.indd 7 6/10/2020 3:56:06 PM IN HET NIEUWS ONDER REDACTIE VAN INGRID NIES

OPROEP: DOE MEE MET ONS KOOPKRACHTONDERZOEK Hoe is het met uw portemonnee in 2020? Zijn uw woonlasten toegenomen, bent u bang voor pensioenkorting, verwacht u dat Telefonische de senioren ontzien worden na de coronacrisis en economische recessie? Voor onze belangenbehartigers belangrijk om te weten. leden- We vragen u daarom mee te doen met ons koopkrachtonder- vergadering zoek. Help ons en maak kans op een cadeaubon van € 20! afdeling Ga naar www.kbo-pcob.nl/onderzoek Iedere afdeling is verplicht om Hebt u geen internet? Bel dan naar onze Servicetelefoon: jaarlijks een algemene leden- 030-340 06 55 (ma t/m do van 10.00-13.00 uur). vergadering (ALV) te houden. Bij veel afdelingen kon de geplande ALV dit voorjaar niet doorgaan. Omdat alle verenigingen in Nederland met dit probleem te maken hebben, is er een noodwet gemaakt die tot 1 september a.s. geldt. De regering kan besluiten deze termijn met twee maanden te verlengen.

De noodwet maakt het mogelijk om – onder voorwaarden – elektronisch een ALV te houden als de leden geen toegang hebben tot een fysieke vergadering. Meer Ook kan de termijn waarop de ALV moet plaatsvinden, verlengd zomereenzaamheid worden met vier maanden. Wanneer u als bestuur kiest voor door coronacrisis uitstel van de ALV, informeer de Ook in de zomer gaat het coronavirus sociale slachtoffers onder ouderen leden daar dan over. Kiest u voor maken. Uit onderzoek van KBO-PCOB blijkt dat maar liefst een derde (35%) de elektronische weg dan zal van de senioren verwacht dat ze meer negatieve gevoelens krijgen, zoals eenzaamheid en somberheid, dan in voorgaande zomers. Directeur Manon een telefonische ALV het meest Vanderkaa: ‘Het lijkt erop dat de coronacrisis extra eenzaamheidsslachtoffers haalbaar zijn. onder senioren gaat maken. Want dit percentage is aanzienlijk hoger dan de twintig procent (21%) die aangeeft altijd last van zomereenzaamheid te heb- Suggesties voor het organiseren ben. Het vooruitzicht om niet op vakantie te kunnen gaan of nog langer de van een telefonische ALV vindt u kleinkinderen niet te kunnen knuffelen, hakt erin.’ op www.kbo-pcob.nl/alv

8 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Nieuws.indd 8 6/10/2020 3:57:32 PM IN HET NIEUWS ONDER REDACTIE VAN INGRID NIES

OPROEP: STEEK EEN DOE MEE MET ONS KAARSJE OP In het televisieprogramma ‘Voor wie steek jij een kaarsje op?’ houdt KRO-NCRV de KOOPKRACHTONDERZOEK herinnering aan overleden dierbaren levend. In een speciale editie van het program- Hoe is het met uw portemonnee in 2020? Zijn uw woonlasten ma op tweede Pinksterdag werden de slachtoffers van de coronacrisis herdacht. toegenomen, bent u bang voor pensioenkorting, verwacht u dat Telefonische KBO-PCOB ondersteunt deze actie. We willen elkaar graag troosten in deze bizarre de senioren ontzien worden na de coronacrisis en economische tijd, hulp bieden of zorgen voor dat steuntje in de rug. Daarom riepen KBO-PCOB en recessie? Voor onze belangenbehartigers belangrijk om te weten. leden- KRO-NCRV heel Nederland op om op 1 juni een kaars aan te steken. We vragen u daarom mee te doen met ons koopkrachtonder- vergadering Digitaal een kaarsje branden kan ook: www.voorwiesteekjijeenkaarsjeop.nl zoek. Help ons en maak kans op een cadeaubon van € 20! afdeling Ga naar www.kbo-pcob.nl/onderzoek Iedere afdeling is verplicht om Hebt u geen internet? Bel dan naar onze Servicetelefoon: jaarlijks een algemene leden- 030-340 06 55 (ma t/m do van 10.00-13.00 uur). vergadering (ALV) te houden. Bij IN DE DIGIBITE GEVEN WE ELK veel afdelingen kon de geplande DIGI NUMMER EEN KORTE UITLEG ALV dit voorjaar niet doorgaan. OVER NIEUWE ONTWIKKELINGEN Omdat alle verenigingen in BITE OP DIGITAAL GEBIED Nederland met dit probleem te maken hebben, is er een nood- LIEDJES HERKENNEN wet gemaakt die tot 1 septem- MET SHAZAM ber a.s. geldt. De regering kan U kent het vast: u hoort een nummer op de radio, maar van besluiten deze termijn met twee wie is dat ook alweer? Of u hoort een mooi maar onbekend liedje ergens en u bent benieuwd hoe het heet. Dan is de app WIJ IN maanden te verlengen. Shazam heel handig. Deze app op uw mobiel ‘luistert’ naar muziek uit de omgeving en geeft u vervolgens de gegevens, De noodwet maakt het mogelijk zoals de artiest en titel van het liedje. U kunt Shazam gratis CORONATIJD om – onder voorwaarden – installeren op uw smartphone of tablet (zowel iPhone als Android). Hoort u muziek en wilt u daarover informatie op- elektronisch een ALV te houden vragen? Tik op het icoontje met het witte Shazam-logo. Bij Wat doet de tijd die we nu beleven met als de leden geen toegang heb- de eerste keer vraagt Shazam om toegang tot de microfoon u? Het leven is veranderd, nu veel din- ben tot een fysieke vergadering. van de smartphone. Zeg dan OK of Toestaan. gen die we gewend zijn te doen zijn Meer Ook kan de termijn waarop de weggevallen. Samen met Leyden Aca- ALV moet plaatsvinden, verlengd demy zijn we benieuwd hoe u uw da- zomereenzaamheid worden met vier maanden. gen nu vult. Waar maakt u zich zorgen Wanneer u als bestuur kiest voor over, wat geeft u hoop en troost? door coronacrisis uitstel van de ALV, informeer de Ook in de zomer gaat het coronavirus sociale slachtoffers onder ouderen leden daar dan over. Kiest u voor Op www.wijencorona.nl worden ver- maken. Uit onderzoek van KBO-PCOB blijkt dat maar liefst een derde (35%) de elektronische weg dan zal halen en ervaringen verzameld en van de senioren verwacht dat ze meer negatieve gevoelens krijgen, zoals een telefonische ALV het meest gedeeld. Ook uw verhaal is van harte eenzaamheid en somberheid, dan in voorgaande zomers. Directeur Manon welkom. Een verhaal mag maximaal Vanderkaa: ‘Het lijkt erop dat de coronacrisis extra eenzaamheidsslachtoffers haalbaar zijn. onder senioren gaat maken. Want dit percentage is aanzienlijk hoger dan de zevenhonderd woorden hebben en één twintig procent (21%) die aangeeft altijd last van zomereenzaamheid te heb- Suggesties voor het organiseren foto. Leyden Academy behoudt zich het ben. Het vooruitzicht om niet op vakantie te kunnen gaan of nog langer de van een telefonische ALV vindt u recht voor om de tekst aan te passen, in kleinkinderen niet te kunnen knuffelen, hakt erin.’ op www.kbo-pcob.nl/alv te korten of het verhaal niet te plaatsen.

8 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020 9

0708_Nieuws.indd 8 6/10/2020 3:57:32 PM 0708_Nieuws.indd 9 6/10/2020 3:57:35 PM

IN HET NIEUWS ONDER REDACTIE VAN INGRID NIES

4.000 belletjes naar leden ‘Goedemorgen mevrouw, het zijn onzekere tijden vanwege het coronavirus; hoe gaat het met u? Heeft u problemen met de zorg?’ Met die vragen werden de afgelopen maanden zo’n vierduizend leden van KBO-PCOB gebeld door INBRENG VERKIEZINGEN zorgcoaches van Zilveren Kruis. TWEEDE KAMER 2021 ‘Super-attent’, vonden zij. DE CORONACRISIS RAAKT IEDERE SENIOR IN DE Ron Kerklaan, manager Zorgbemidde- SAMENLEVING. JUIST DAAROM IS ER EEN BEHOEFTE ling: ‘Vanwege het coronavirus kwam AAN VOORUITKIJKEN. AAN EEN PERSPECTIEF. AAN een gedeelte van ons werk stil te liggen. EEN INCLUSIEVE TOEKOMST WAARIN SOLIDARITEIT Maar het zit in ons dna om onze verze- EN OMZIEN NAAR ELKAAR WORDEN BEHOUDEN kerden te blijven ondersteunen.’ Per dag IN PLAATS VAN EEN 60- EN 60+ MAATSCHAPPIJ. werden zo’n 180 ouderen gebeld die lid KORTOM: SENIOREN HEBBEN BEHOEFTE AAN EEN zijn van KBO-PCOB met een collectieve TOEKOMSTBESTENDIG BELEID. DAT IS DE BASIS- zorgverzekering bij Zilveren Kruis. De zorgcoaches beantwoordden vragen, BOODSCHAP DIE WE DE VERSCHILLENDE PARTIJEN verwezen door (bijvoorbeeld naar onze MEE HEBBEN GEGEVEN IN DE AANLOOP NAAR DE Infolijn), boden een luisterend oor en TWEEDE KAMERVERKIEZINGEN VAN VOLGEND JAAR. regelden waar nodig ook concrete zorg. ‘Zoals voor een meneer waarbij de WE HEBBEN ALLE PARTIJEN ONZE ZES AAN- wijkverpleging plots was gestopt. Samen BEVELINGEN TOEGESTUURD: met collega’s hebben we vervolgens de 1. DENK INCLUSIEF wijkverpleging kunnen regelen.’ 2. KIES VOOR SOLIDAIR 3. HEB OOG VOOR GOEDE EN PASSENDE ZORG De reacties van de leden die gebeld zijn, 4. BOUWEN EN NOG EENS BOUWEN waren positief. ‘Nu weet ik waarom het 5. INVESTEER IN VEILIGHEID goed is dat ik via KBO-PCOB verzekerd 6. VÓÓR SENIOREN BETEKENT OOK DÓÓR SENIOREN ben, super-attent dat jullie bellen.’

IN 2030 ZIJN ER 800.000 OUDEREN MEER DAN NU. DAT HEEFT GEVOLGEN VOOR DE MANIER WAAROP WILT U MEER NIEUWS? WIJ ONZE SAMENLEVING ORGANISEREN. SENIOREN Wilt u op de hoogte blijven van wat er speelt binnen WILLEN MEEPRATEN EN MEEDOEN. EN DRAGEN KBO-PCOB en wat we allemaal voor u doen? Abonneer GRAAG BIJ AAN HET REALISEREN VAN EEN SAMEN- u dan nu op onze (gratis) digitale nieuwsbrief. Ga naar LEVING WAARIN ALLE GENERATIES ERTOE DOEN. www.kbo-pcob.nl/nieuwsbrieven en meld u aan.

Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020 11

0708_Nieuws.indd 11 6/10/2020 3:57:38 PM INTERVIEW LennyTROUBADOUR Kuhr Ook nu de theaters dicht zijn, is ze niet te stoppen. Afgelopen februari werd ze 70, maar de tijd krijgt geen Voor haar tiende verjaardag kreeg ze een derdehands gitaar. Heel bijzonder, vat op haar stem en haar passie. Ze laat zich met gitaar want thuis hadden ze het niet breed. en al in een hoogwerker optillen, en treedt op voor be- Lenny mocht ook op muziekles. Bij woners van verpleeghuizen. ‘Ontroerend en schrijnend een optreden met het leerlingen- orkestje zong ze voor het eerst solo. tegelijk.’ Zo is ze zelf de troubadour geworden waarover ‘Toen ontdekte ik dat er iets moois ze als 19-jarige zong in het Eurovisie Songfestival. gebeurde. Ik kreeg iedereen mee. Er ging een wereld voor me open.’ TEKST: ANNEMIEKE LENSSINCK FOTO’S: JANITA SASSEN Een onbestemd verlangen Lenny groeide op in een Brabants ge- Terug naar het Eurovisie Songfestival zin waar religie geen rol speelde. Toch dat ze won in 1969. Wie op YouTube was er al jong een hunkering naar de de korrelige beelden terugkijkt, ziet diepgang die ze voelde in zichzelf. een frêle, ietwat verlegen ogend ‘Ik had het idee dat veel mensen de meisje opkomen. Maar dan: een wereld plat zagen, terwijl ik ontdekte optreden waarmee ze iedereen van dat die nergens begon of ophield. Dat de sokken blaast. Ze wist toen al dat mystieke, daar heb ik altijd een soort ze was voorbestemd voor muziek, heimwee, een onbestemd verlangen vertelt Lenny. ‘Muziek ontroerde me naar gehad. Door te zingen kon ik als kind al. In de tweede klas van de daaraan uitdrukking geven.’ lagere school leerde de juf ons canon zingen. In drie groepen zongen we Ze was 43 toen ze visioenen kreeg. TKom mee naar buiten allemaal. Dat ‘Die hadden een mystieke boodschap, die stemmen allemaal één werden, maar ik wist nog niet welke. Om dat te het greep me totaal zonder dat ik er onderzoeken besloot ik me spiritueel woorden voor kon vinden. Ik was ver- te scholen.’ baasd dat anderen dat niet hadden.’ Kort daarna raakte ze plotsklaps haar

12 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Interview.indd 12 6/10/2020 3:56:22 PM ‘Ik pelde alle lagen af, tot ik zag wie ik in wezen was’

0708_Interview.indd 13 6/10/2020 3:56:28 PM INTERVIEW

stem kwijt, midden in een optreden. En haar stem blééf weg. Artsen vonden geen oorzaak. Het was vreselijk dat ze niet kon zingen, vertelt Lenny. ‘Totdat ik zag dat het een hulpmid- del was om mijn innerlijke zoektocht aan te gaan, te vinden waarnaar ik al langer zocht.’

Door onder meer te mediteren, leerde ze zichzelf tot in het diepst kennen. ‘Er viel een bepaalde stilte in mij. Ik pelde alle lagen af, tot ik zag wie ik in wezen was. Ik ontdekte dat ik alles wat ik niet was aan de kant had gezet.’ Haar stem kwam terug, al was die lange tijd nog zwak. Ze besloot er niet bang voor te zijn en zich totaal over te geven. ‘Die overgave zette voor mij de LEVENSLOOP ramen als het ware wagenwijd open. Zo konden licht, ruimte en inzicht naar binnen stromen.’ 1950 Op 22 februari geboren in Eindhoven. 1967 Wint Cabaret der Onbekenden, zegt haar ‘Die overgave zette baantje als platenverkoopster op om zich aan de muziek te wijden. Maakt haar televisiedebuut in het voor mij de ramen VARA-programma Nieuwe Liedjes. 1969 Wint een paar dagen na haar 19de verjaardag wagenwijd open’ het Nationaal Songfestival met De Troubadour. Een maand daarna behaalt ze op het Eurovisie Songfestival Volg mijn eigen muze in Madrid de gedeelde eerste plek met Spanje, Frankrijk Dertig jaar later klinkt haar stem en Groot-Brittannië. Ontvangt de Zilveren Harp. krachtiger dan ooit. Fado, klezmer, 1970 – 1979 Is succesvol in Frankrijk, waar ze Franse chansons maar ook liederen optreedt in de show van George Brassens. Behaalt in van Schubert – haar stem kan het 1971 een nummer 1-hit in Frankrijk met Jesus Cristo. allemaal aan. De meer dan dertig Komt in contact met Herman Pieter de Boer. albums die ze maakte brachten geen 1980 Hit met Visite, gouden plaat voor grote hits voort, maar Lenny heeft het album Dromentrein. zich nooit laten leiden door de com- 2007 Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. mercie. ‘Het gaat me om de muziek, 2015 Nederlandse Oeuvreprijs Kleinkunst-Cabaret. daar ligt mijn hart. Ik volg mijn eigen 2019 Lanceert precies vijftig jaar na haar overwinning muze, die gaat mij altijd voor. Daarin op het Eurovisie Songfestival het album lijk ik op de Troubadour.’ Het lied gaat door Getrouwd met Rob Frank, twee dochters uit eerder De inspiratie voor haar liedjes droogt huwelijk, vier kleinkinderen. nooit op. ‘Die komt door me heen. Een vogel die op een bepaalde manier fluit, daarin kan ik betekenis horen.

14 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Interview.indd 14 6/10/2020 3:56:31 PM Dan weet ik: dit kan een nieuw lied worden.’ Ze houdt enorm van het werk van de Spaanse dichter Federico García Lorca. Drie van zijn gedichten heeft ze op muziek gezet voor haar album Liefdeslied. ‘Moet je deze regel horen: “In de ogen gaan eindeloze paden open” – dat is toch prachtig?’

Met haar muziek wil ze mensen raken. Niet door de nostalgie op te zoeken. ‘Met zwemmen in oude dingen heb ik niks. Het moet juist vitaliteit hebben en iets heel fris. Ik zoek naar het ver- fijnde. Niet dat je een zin kunt aanwij- zen, zo van: hier staat het. Het klopt als ik de potentie van het leven laat voelen zoals ik die zelf ervaar. Voor mij komt alles daaruit voort.’

Opnieuw de liefde Bij een presentatie in 2001 komt Lenny voormalig huisarts Rob Frank tegen. Twee jaar later trouwen ze. Hoe mooi is het, zegt ze, dat de liefde haar, na twee lange relaties, opnieuw is toegevallen. Hun karakters gaan niet op alle niveaus even goed samen, maar dat is helemaal niet erg. ‘In een relatie heb je juist de gelegenheid om jezelf dieper te leren kennen. Dan kom je soms bij jezelf terug en denk je: dat moet ik nog iets verder onderzoeken.’

Rob doet ook haar zaken. ‘Erg fijn, ik heb daar geen talent voor.’ Af en toe schrijven ze samen een liedje. On- langs maakten ze Terug op mijn blote voeten. Een fijn luisterlied is het weer, waarin ze reflecteren op deze bijzondere tijd. ‘Ik denk dat de coronacrisis ruimte vrijmaakt voor meer bezinning, dat mensen zich nu misschien afvra- gen: waar zijn we wereldwijd mee bezig?’, zegt Lenny. ‘Misschien komen er nieuwe scenario’s, is corona een soort springplank voor een doorbraak.’

0708_Interview.indd 15 6/10/2020 3:56:42 PM INTERVIEW

DE SOUND- In een hoogwerker gehesen TRACK VAN Ze zou de afgelopen maanden door het land hebben getourd met haar nieuwe programma. ‘Het is jammer, ik LENNY’S had er veel zin in. Financieel kunnen Rob en ik dit gelukkig uitzitten, maar voor de theaters en jongere kunste- LEVEN IN naars is dit natuurlijk een drama. Voor het publiek trouwens ook. Er zijn zo Iveel mensen die echt een stoot ener- VIJF gie krijgen van een avond theater, die kunst missen zoals ze de zon missen.’ NUMMERS Een vriendin vroeg haar of ze wilde optreden voor een verpleeghuis in de 1. Solidao buurt. Ze liet zich met gitaar en al in ‘De compositie, de ligging van de akkoorden en dan de een hoogwerker optillen, zodat alle stem van Amalia Rodrigues… Zo’n prachtige zangeres. Een bewoners, ook die op de corona- icoon, alsof ze de ziel van Portugal in zich droeg. Ik pak afdeling, haar konden zien en horen. vaak mijn gitaar en zing Solidao voor mijn plezier. Zalig.’ ‘De mensen klapten en wiegden mee. Aan hun monden zag ik dat ze mee- 2. Somewhere over the rainbow zongen. Ontroerend en schrijnend ‘Als meisje al schreef ik gedichten: “Ik wou dat ik een tegelijk.’ Meer optredens volgden, ook vogel was, vliegen zou ik, hoog en ver.”’ Die hunkering bij het verpleeghuis waar haar vader in mij zit ook in dit lied. Zó mooi. Judy Garland legde er de laatste jaren van zijn leven woon- diepte en overgave in, dat wil ik ook in mijn liedjes.’ de. ‘Hij is daar zo goed en liefdevol verzorgd, ik wilde heel graag iets 3. De Troubadour terugdoen.’ ‘Daar kan ik niet omheen. De Troubadour gaat mijn hele leven al mee. Het zegt veel over mezelf. Uiteindelijk ben Nu de agenda grotendeels leeg is, ge- ik zelf ook die troubadour.’ nieten Lenny en Rob ook van de rust en stilte. Samen eten is iedere keer 4. Altijd heimwee weer fijn, ze fietsen en wandelen veel ‘Ik schreef dit lied met Herman Pieter de Boer. Het gaat in de Brabantse natuur. De tuin staat over de heimwee en de hunkering die ik altijd heb ge- er mooier bij dan ooit, vertelt Lenny. voeld.’ ‘Rob houdt erg van tuinieren en hij heeft er nu de tijd voor.’ De zangeres 5. Terug op mijn blote voeten hoopt binnenkort weer op het podi- ‘Een nieuw lied voor deze bijzondere tijd. We vragen ons um te staan. Een volle zaal zit er niet af: heeft het virus ons iets te zeggen? Kijk naar buiten: in voorlopig, dat is duidelijk. Maar ze is de natuur kan heel goed zonder ons, terwijl wij in onze optimistisch over de toekomst van de arrogantie denken dat wij het voor het zeggen hebben.’ kunst. ‘De kunst laat zich niet stoppen. Die overleeft, hoe dan ook.’ De vijf nummer van Lenny staan op onze afspeellijst Voor elkaar. Kijk op www.kbo-pcob.nl/afspeellijst

16 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Interview.indd 16 6/11/2020 12:49:20 PM ‘Ik denk dat de coronacrisis ruimte vrijmaakt voor meer bezinning’

0708_Interview.indd 17 6/10/2020 3:56:54 PM

JE GELD OF JE LEVEN We laten massaal geld voor huurtoeslag liggen

DE REKENHUUR INKOMEN EN VERMOGEN Het recht op huurtoeslag is gekop- Woont u in uw huis met een kind of peld aan een maximale huur per medebewoner jonger dan 23 jaar? maand, de rekenhuur genoemd. Dan telt de eerste € 4.964 van zijn Dit is de kale huur plus de service- inkomen niet mee bij het berekenen kosten. Uw huur en servicekosten van de huurtoeslag. Bij het invullen mogen, om in 2020 huurtoeslag te van uw vermogen geldt: als u met krijgen, niet hoger zijn dan € 737,14. uw partner belasingaangifte doet, Servicekosten die meetellen zijn dan mag u samen € 61.692 aan heeft u er schoonmaakkosten voor gemeen- vermogen hebben om in 2020 voor schappelijke ruimten, energiekosten huurtoeslag in aanmerking te ko- recht op? voor gemeenschappelijke ruimten, men. Wat niet meetelt: het vermo- kosten voor gezamenlijke dienst- en gen van een pleegkind of minderja- recreatieruimten en huismeester- rig kind, smartengeld, vergoedingen kosten. Per soort servicekosten telt voor ziekte en lichamelijk letsel. maximaal € 12 mee, ook als u een Woont u in een huur- hoger bedrag betaalt. In totaal gaat HERSTEL VAN OUD RECHT woning? Ga dan na of het dus om maximaal € 48. Werd in het verleden uw huurtoe- geleidelijk en over een langere pe- 2019 aanvragen en over 2020 tot ingeschreven, maar langer dan een slag stopgezet omdat de huur bo- riode afgebouwd. Deze geleidelijke 1 september volgend jaar. U heeft jaar in een verpleeghuis woont. u recht heeft op huur- MAAK EEN PROEF- ven de sociale huurgrens uitgroei- overgang is iets waar KBO-PCOB dus de tijd. Wilt u toeslag aanvragen Heeft uw partner een CIZ-indicatie toeslag. Vooral senioren BEREKENING de? Of omdat u te veel inkomen of zich lang hard voor heeft gemaakt. over de jaren 2018, 2017 of 2016? op grond van de Wet langdurige laten veel geld liggen. Om in aanmerking te komen voor vermogen had? Dan kan later alsnog Hierdoor krijgen ruim 100.000 extra Dan kan dit nog als u of uw partner zorg, dan kan dit betekenen dat u Dit komt vanwege de huurtoeslag is niet alleen de re- recht op herstel van de huurtoeslag huishoudens – waaronder veel se- uitstel voor de aangifte inkomsten- eerder recht heeft op huurtoeslag, moeilijke regels die ook kenhuur belangrijk. Er wordt ook bestaan, bijvoorbeeld door indexa- nioren – met een inkomen net iets belasting van het betreffende jaar of dat uw bestaande toeslag kan nog eens vaak wijzigen. gekeken naar het jaar waarvoor u tie van de sociale huurgrens, een boven de maximale inkomensgrens heeft gekregen. Want u kunt huur- worden verhoogd. de huurtoeslag aanvraagt, naar de huurverlaging, een daling van uw recht op huurtoeslag. Maar alleen toeslag aanvragen tot de datum Lees hier meer over in hoogte van de huur, uw inkomen, inkomen of vermogen. Dit werd als u de huurtoeslag nogmaals zelf waarop het uitstel afloopt. LOBBY VOOR LANGERE AAN- dit artikel. Komt u er uw vermogen, uw gezinssamen- jarenlang geweigerd door de Belas- aanvraagt – dit gaat helaas niet VRAAGTERMIJN zelf niet uit? Vraag dan stelling, uw leeftijd en of het om tingdienst, maar sinds een uitspraak automatisch. Daarnaast verliezen BIJZONDERE SITUATIES VOOR Een verzoek bij een bijzondere hulp aan iemand in uw een zelfstandige woonruimte gaat. van de Raad van State in 2019 kent minder mensen hun huurtoeslag als HUURTOESLAG situatie kan worden ingediend totdat omgeving. Of bel de Al deze zaken hoeft u niet zelf uit te de Belastingdienst in deze gevallen ze iets meer dan de inkomensgrens Huurders in een woning die vanwe- de huurtoeslag voor het betreffende Juristentelefoon van zoeken. Via www.belastingdienst.nl/ alsnog de huurtoeslag toe. Vraag gaan ontvangen. ge een handicap is aangepast, kun- jaar onherroepelijk vaststaat. Dit is KBO-PCOB: rekenhulpen/toeslagen vult u voor dan voor de zekerheid wel zelf de nen meer huurtoeslag ontvangen. zes weken na het vaststellen van de het jaar waarvoor u huurtoeslag wilt huurtoeslag nogmaals aan. WANNEER AANVRAGEN? Daarnaast bestaat een bijzondere definitieve beschikking. In veel ge- 030 - 3400 655 (wo en berekenen de gevraagde gegevens Uw huurtoeslag kunt u aanvragen regeling als uw partner of andere vallen blijkt dat deze termijn te kort do, 13.00-15.00 uur). in. U ziet dan snel een indicatie of u NET BOVEN INKOMENSGRENS tot 1 september in het volgende jaar. medebewoner een langdurig verblijf is. KBO-PCOB lobbyt bij Tweede wel of niet in aanmerking komt voor Sinds dit jaar wordt de huurtoeslag U kunt bijvoorbeeld tot 1 septem- buitenshuis heeft. Bijvoorbeeld als Kamerleden om te komen tot een TEKST: ERIK BECKERS ILLUSTRATIE: TOM JANSSEN huurtoeslag. bij een stijging van uw inkomen ber 2020 nog huurtoeslag over uw partner wel op uw adres staat langere aanvraagtermijn.

20 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020 21

0708_JGOJL.indd 20 6/10/2020 3:58:33 PM 0708_JGOJL.indd 21 6/11/2020 12:49:32 PM geleidelijk en over een langere pe- 2019 aanvragen en over 2020 tot ingeschreven, maar langer dan een riode afgebouwd. Deze geleidelijke 1 september volgend jaar. U heeft jaar in een verpleeghuis woont. overgang is iets waar KBO-PCOB dus de tijd. Wilt u toeslag aanvragen Heeft uw partner een CIZ-indicatie zich lang hard voor heeft gemaakt. over de jaren 2018, 2017 of 2016? op grond van de Wet langdurige Hierdoor krijgen ruim 100.000 extra Dan kan dit nog als u of uw partner zorg, dan kan dit betekenen dat u huishoudens – waaronder veel se- uitstel voor de aangifte inkomsten- eerder recht heeft op huurtoeslag, nioren – met een inkomen net iets belasting van het betreffende jaar of dat uw bestaande toeslag kan boven de maximale inkomensgrens heeft gekregen. Want u kunt huur- worden verhoogd. recht op huurtoeslag. Maar alleen toeslag aanvragen tot de datum als u de huurtoeslag nogmaals zelf waarop het uitstel afloopt. LOBBY VOOR LANGERE AAN- aanvraagt – dit gaat helaas niet VRAAGTERMIJN automatisch. Daarnaast verliezen BIJZONDERE SITUATIES VOOR Een verzoek bij een bijzondere minder mensen hun huurtoeslag als HUURTOESLAG situatie kan worden ingediend totdat ze iets meer dan de inkomensgrens Huurders in een woning die vanwe- de huurtoeslag voor het betreffende gaan ontvangen. ge een handicap is aangepast, kun- jaar onherroepelijk vaststaat. Dit is nen meer huurtoeslag ontvangen. zes weken na het vaststellen van de WANNEER AANVRAGEN? Daarnaast bestaat een bijzondere definitieve beschikking. In veel ge- Uw huurtoeslag kunt u aanvragen regeling als uw partner of andere vallen blijkt dat deze termijn te kort tot 1 september in het volgende jaar. medebewoner een langdurig verblijf is. KBO-PCOB lobbyt bij Tweede U kunt bijvoorbeeld tot 1 septem- buitenshuis heeft. Bijvoorbeeld als Kamerleden om te komen tot een ber 2020 nog huurtoeslag over uw partner wel op uw adres staat langere aanvraagtermijn.

0708_JGOJL.indd 21 6/11/2020 12:49:32 PM

OP HET MATJE TEKST: FEMKE VAN DEN BERG FOTO’S: JANITA SASSEN

OP HET MATJE… I I

Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020 2

0708_Op het matje.indd 23 6/10/2020 3:57:11 PM OP HET MATJE

Pijnlijke uitspraken? obese personen volgens het CBS in Dineke: ‘Je bent een BN’er, rol- jouw eigen leeftijdscategorie signi- EVEN model en invloedrijke opiniemaker. ficant hoger dan onder 80-plus- Op 2 april heb je in een interview sers! Hetzelfde geldt voor rokers.’ VOORSTELLEN: met Omrop Fryslân over de Jort: ‘Ja, dat klopt vast wel. Mis- corona-maatregelen het volgende schien had ik een andere leeftijds- Senior Dineke gezegd: “We zijn 80-plussers die te grens moeten noemen, 65-plus of van der Zee (69) dik zijn en gerookt hebben aan het zo. Het is hoe dan ook een feit dat is lid van de KBO-PCOB- redden. Dat is statistisch dus wel ouderen het vaakst overlijden door afdeling Ootmarsum. In het wat er gaande is. Op een gegeven het virus. Het is verder opvallend verleden werkte ze in de moment moet er gewoon een dat het virus mensen die niet ge- gezondheidszorg. Zij maakt belangenafweging komen: hoeveel zond geleefd hebben harder treft. zich zorgen over de toenemen- economische schade is ons het Ik vind wél dat het belang van een de discriminatie van ouderen: redden van mensen die waarschijn- gezonde leefstijl aangekaart moet ‘Er wordt vaak op een niet- lijk daarna binnen twee jaar waren worden, al vind ik ook dat uiteinde- prettige manier gewezen naar doodgegaan waard?” Kun jij je er lijk iedereen mag leven hoe hij of zij ouderen, zeker ook tijdens de een voorstelling van maken van wat wil. Ik geloof in eigen verantwoor- coronacrisis. Daar wil ik graag jouw opmerkingen teweeggebracht delijkheid.’ iets aan veranderen.’ hebben bij veel ouderen?’ Jort: ‘Nee. Ik heb namelijk nooit Effecten van uitspraken? Presentator/journalist beweerd dat ouderen die slecht Dineke: ‘Wist je dat bewoners van Jort Kelder (55) geleefd hebben geen zorg mogen een Noord-Hollands woonzorg- staat erom bekend dat hij geen hebben. Natuurlijk wel! Tegelijker- centrum worden geterroriseerd blad voor de mond neemt. tijd gaat het niet alléén om het door jongeren die hen bespugen Hij startte zijn loopbaan bij redden van coronaslachtoffers, en corona toewensen?’ zakenblad Quote, schreef maar ook om de noden van andere Jort: ‘Serieus? En dat is vaker ge- boeken en is presentator van patiënten én ondernemers. Ik wilde beurd? Dat vind ik heel ernstig.’ radio- en televisieprogramma’s een ander geluid laten horen. Dat Dineke: ‘Ben jij je ervan bewust en podcasts. ‘Ik heb ouderen we de eerste drie weken na de uit- welk effect jouw uitspraken – en nooit willen aanvallen, maar we braak van het virus een lockdown die van anderen in jouw kielzog – moeten wel nadenken over wat hadden, begrijp ik. Daarna hadden kunnen hebben op bijvoorbeeld de lockdown betekent voor de we het slimmer moeten scheiden: zulke jongeren?’ economie.’ aan de ene kant kwetsbare mensen Jort: ‘Voor de duidelijkheid: ik ben beschermen – mits zij dat zelf ook zeker niet anti de oudere generatie. willen. Aan de andere kant de rest Het is ook niet zo dat ik geen com- van de maatschappij zo veel moge- passie voel met ouderen die corona lijk in stand houden. Dat is niet ge- hebben gekregen. Ik wilde men- Wilt u ook beurd. Ik vind dat we in sentimen- sen niet expliciet aanvallen. Maar tele discussies en massahysterie zijn uitspraken gaan soms een eigen iemand op het blijven hangen. We zijn helemaal leven leiden, los van de context en matje roepen? gek geworden, wereldwijd.’ bedoeling.’

Welke persoon, instantie, organi- Verkeerd beeld? Globalisering als aanjager satie of welk bedrijf zou u op het Dineke: ‘Maar toch: had jij je plei- pandemie? matje willen roepen? dooi niet kunnen houden zonder Dineke: ‘Wat zie jij als oorzaken van Laat het ons weten via gebruik te maken van een scheef de pandemie?’ [email protected] en feitelijk onjuist beeld van een Jort: ‘Het is hybris van de mensheid categorie ouderen? Zo is het aantal dat wij ons onkwetsbaar wanen.

24 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Op het matje.indd 24 6/10/2020 3:57:12 PM Toen het virus in China uitbrak, dachten we nog: bij ons zal het zo’n vaart wel niet lopen. Achteraf mengt om zich uit te spreken.’ gezien hadden we eerder moeten Jort: ‘Ik wil het graag voor ouderen reageren. En toen er uiteindelijk opnemen. De wijze waarop we ou- wel een reactie kwam, was die deren nu buitenspel zetten, is be- overdreven hysterisch. De media lachelijk. Als liberaal vind ik het raar hebben een uitzonderlijk slechte dat de overheid senioren oplegt dat rol gespeeld door de angst alleen ze geen bezoek mogen ontvan- maar aan te wakkeren. Daardoor gen. Dat kunnen ze toch heel goed ontstond het idee dat covid-19 een zelf beslissen? Veel ouderen zitten hele enge ziekte is. Maar dat valt opgesloten in hun huizen, ook mijn wel mee. Alleen niet voor verpleeg- vader van 89. Hij vindt het vreselijk huisbewoners. En juist voor die dat hij zijn kleinzoons al maanden groep was er in het begin weinig niet heeft gezien. Geef ook oude- oog.’ ren de kans om hun leven te her- Dineke: ‘De geglobaliseerde eco- vatten. Ze zijn verstandig genoeg nomie- en handelsbetrekkingen om goede eigen keuzes te maken.’ speelden dus een rol bij de verspreiding van het virus. Daar kun- Hoe tegenstellingen nen we beter over nadenken.’ verminderen? Jort: ‘Moet dan alle productie terug Dineke: ‘Heb je een idee over hoe naar Nederland? Dat denk ik niet. we de kloof tussen ouderen en Misschien wel de fabricage van jongeren kunnen overbruggen?’ mondkapjes van goede kwaliteit, Jort: ‘Jongeren groeien op in maar het is geen goed idee om fantastische omstandigheden. Ze alles weer in eigen land te willen krijgen veel vrijheid en kansen, maken. Dat is ook heel slecht voor maar financieel is het erg eng en economieën in andere landen.’ onzeker voor twintigers. Terwijl Dineke: ‘Hoe dan ook: veel eco- veel ouderen het goed voor elkaar nomische en politieke factoren hebben. Je hoeft alleen maar in de droegen bij aan het verspreiden statistiek te kijken om te zien dat van het virus, dus laten we niet senioren rijker zijn dan jongeren – blijven hangen in de discussie over hoewel dit niet voor iedereen geldt. 80-plussers.’ We hebben veel vitale, levenslustige en welvarende ouderen.’ Uitspreken tegen tweedeling? Dineke: ‘Zeker. Zij zijn als mantel- Dineke: ‘KBO-PCOB heeft onlangs zorgers, vrijwilligers en oppas de een manifest opgesteld, samen smeerolie van onze maatschappij met Omroep MAX en de Christen- en economie. Toch mis ik in veel Unie. Zij vrezen voor uitsluiting van discussies het respect voor oude- ouderen die nog volop bijdragen ren.’ aan de samenleving. Het manifest Jort: ‘Uiteindelijk zegt leeftijd stelt dat ouderen betrokken moe- weinig. We moeten niet praten in ten worden bij de wederopbouw na tegenstellingen of generaties tot de crisis. Het doet een dringende hun eigen belangen reduceren, oproep aan iedereen die zich in het maar kijken waar we elkaar kunnen maatschappelijke en politieke debat vinden.’

0708_Op het matje.indd 25 6/10/2020 3:57:26 PM

U wouke van scherrenburg JOURNALIST EN POLITIEK VERSLAGGEVER

den die hun hand vasthielden. Verzorgers die nog steeds geen Soms komt nieuws hard binnen, mondkapjes hadden, die dolblij soms haal je er je schouders over waren met wat slagersschorten en op in de wetenschap dat je aan hun bewoners niet in de steek wil- het onrecht, want nieuws is zelden den laten. Verpleeghuizen stonden goed, als individu weinig kunt ver- onderaan de ranglijst, alle aandacht Sanderen. was voor de ic’s en de ziekenhuizen. Maar onlangs las ik een verslag van Heel Nederland was in een lock- de getuigenissen van personeel down om ‘de kwetsbaren en oude- waardoor ik in tranen uitbarstte. ren te beschermen’ riepen Rutte Het was het verhaal in de Volkskrant en co en RIVM. Maar de kwetsbare (30 mei jl) over het verzorgings- ouderen gingen bij bosjes dood. In tehuis Brinkhoven in het Veluwse Heerde zagen de bewoners vaak Heerde. Een van de weinige instel- vier lijkwagens per dag af en aanrij- lingen die open en eerlijk durfde den. Pas na weken onbeantwoorde te zijn over de genadeloosheid noodkreten en veel doden, besloot waarmee het virus toesloeg. de veiligheidsregio te luisteren en stuurde verpleegkundigen en ver- Het is het verbijsterende verhaal zorgenden uit het leger naar de hel van bewoners en verzorgenden die in Heerde. werden vergeten door de politiek, het RIVM en de GGD. Bewust ver- Ik wilde voor dit zomernummer geten. Want noodkreten om hulp, eigenlijk een vrolijke column schrij- om beschermende kleding, om ven, iets over de geopende gren- zuurstof, om mensen werden gene- zen, de vooruitzichten op reizen geerd. Personeel dat zich niet lekker en het (voorlopig) teruggedrongen voelde, moest toch maar komen besmettingsgevaar. werken want onvoldoende mensen. Maar dit verhaal over Heerde, dat Niet voorbereid op de hel die hun exemplarisch is voor de situatie in wachtte, patiënten die soms binnen veel andere verpleeghuizen, moet drie uur dood waren zonder knu el, worden verteld, nu en ook na deze zonder naasten, zonder verzorgen- pandemie. Hoe Nederland collectief vergat de ouderen en hun verzorgenden te ‘Dit verhaal over beschermen. Zodat we nooit vergeten hoe er Heerde moet werd vergeten. worden verteld’ oke vn errenrg

Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020 2

0708_Column Wouke.indd 27 6/10/2020 4:45:54 PM

DE VERENIGING IN CORONATIJD TEKST: INGRID NIES FOTO: HENK KNOOP ILLUSTRATIES: STUDIO ROOM KBO-PCOB IN CORONATIJD: Wat hebben we samen gedaan?

Bezorgers Dronio Druten brachten hun leden het Magazine én een fleurig plantje

Begin maart werd duidelijk dat de uitbraak van het coronavirus ook voor ons land grote gevolgen zou hebben. Vooral senioren hebben de afgelopen maanden hieronder te lijden gehad. We hebben de ziekte aan den lijve ondervonden of mensen om ons heen verloren. We waren verstoken van bezoek. Maar al die tijd zagen we om naar elkaar. KBO-PCOB heeft geprobeerd er zoveel mogelijk te zijn voor de leden. Hier op een rij wat we zoal gedaan hebben.

Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020 29

0708_KBO in coronatijd.indd 29 6/10/2020 4:50:36 PM DE VERENIGING IN CORONATIJD

AART O AD AART In de digitale Verenigingsnieuwsbrief aandacht We mogen niet zomaar voor de eerste vragen die binnenkomen over het 80-plussers weigeren op coronavirus. Daarna verschijnen zowel de de intensive care wanneer Verenigingsnieuwsbrief (voor leden) als de die vol zit. Voor de be- KBO-PCOB.nu-nieuwsbrief (voor leden en niet- oordeling hoe kwetsbaar leden) vaker dan gebruikelijk om iedereen snel op iemand is, gaat het niet de hoogte te houden van de meest actuele stand om de kalenderleeftijd en alle initiatieven binnen de vereniging. maar om de biologische leeftijd, zo schrijft Manon Vanderkaa in een opinie- AART stuk in het Algemeen A Dagblad. Op 12 maart kondigt het kabinet voor heel Neder- land aangescherpte maatregelen aan. Omdat de leden tot de aangemerkte risicogroep behoren, stuurt KBO-PCOB een dringend advies aan alle afdelingen: schort alle niet-noodzakelijke bijeenkom- sten en contacten op.

AART

AART OCO OI AART Zeer snel na de eerste maatregelen KBO-PCOB-onderzoek rond corona, opent KBO-PCOB aan het begin van de een speciale Ouderen-Infolijn voor coronacrisis: wat leden die zich zorgen maken, die verwachten senioren? AART vragen hebben of die behoefte O hebben even iemand te spreken, omdat ze zich eenzaam voelen nu Directeur Manon Vanderkaa dringt aan op veel activiteiten stilliggen. generiek uitstel tot 1 september: ‘Dat geeft Het nummer 030-3 400 600 ouderen en degenen die hen helpen bij de wordt dagelijks bemenst door aangifte, de noodzakelijke tijd.’ Dit uitstel medewerkers van het verenigings- wordt uiteindelijk ook verleend aan mensen bureau. De Infolijn wordt veel die anderen gemachtigd hebben. Bovendien is vermeld in de media. de aanvraag voor individueel uitstel per telefoon en website sterk vergemakkelijkt na druk In de april-editie van het Magazine vanuit KBO-PCOB en andere organisaties. (die al gedrukt was) kan nog net een brief worden ingestoken over de Infolijn.

Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_KBO in coronatijd.indd 30 6/10/2020 4:50:41 PM AART AART KBO-PCOB laat een ﬂ yer maken met de belangrijkste adviezen en deelt deze met In de maanden maart, april en mei vraagt de afdelingen, leden en de media. KBO-PCOB herhaaldelijk aandacht voor de situatie in verpleeghuizen. We dringen aan op het beschikbaar maken van beschermingsmiddelen. Vanwege snel oplopende psychosociale nood bij verpleeghuisbewoners, vragen we minister AART De Jonge op 26 maart om onder strenge voorwaarden en met beschermingsmiddelen, een vaste bezoeker per bewoner In nog geen twee dagen tijd komen er al ruim toe te staan. Want lange tijd geen bezoek vijfhonderd meldingen binnen op het Meldpunt mogen ontvangen, is zeer ingrijpend Thuiszorg, dat KBO-PCOB op 23 maart start. voor verpleeghuisbewoners en de ver- Zowel senioren die gebruikmaken van thuis- halen van leden, vaak mantelzorgers van zorg, als thuiszorgmedewerkers, reageren verpleeghuisbewoners, zijn schrijnend. massaal op onze oproep om melding te maken Daarom dringen we in de Tweede Kamer als de zorg-aan-huis voor senioren door de en bij de bewindspersonen aan op een coronacrisis in de knel komt. De signalen vaste-persoon-bezoekregeling. worden direct gedeeld met onder andere de inspectie, gemeenten en het ministerie. AART

AART OCO AART Voor alle senioren die thuiszitten,

MAGAZINE VAN KBO-PCOB APRIL 2020 V NR. 04 PRIJS: € 4,95 presenteren we de Huiskamer- Ons 50+ brein V wordt slimmer Zó voorkom je inbraak! concerten 2.0. Nederlandse zan- Pensioenfonds ABP KBO-PCOB-directeur Ma- op het matje gers nemen in hun eigen huiska-

non Vanderkaa roept in een PASEN WONDER VAN HET BESTAAN mer een aantal nummers op, die speciale videoboodschap op daarna via de sociale-media- om juist nu om te zien naar TV-KOK SANDRA YSBRANDY ‘Ken je dat gevoel? Dat je hart een huppelsprongetje kanalen van KBO-PCOB in de elkaar. Later verschijnen nog lijkt te maken?’ huiskamers van senioren te zien en meer videoboodschappen, beluisteren zijn. Elke week laat een o.a. ter gelegenheid van AART andere artiest zijn kunsten horen. Pasen. Bij het verschijnen van het aprilnummer van ons Onder meer George Baker, Bertolf, Magazine van KBO-PCOB is het even zoeken Stephanie Struijk (ook bekend als voor de bezorgers hoe de verspreiding gedaan Stevie Ann) en Gerard Alderliefste kan worden volgens de heersende maatrege- doen mee aan onze huiskamer- len. De rayonbezorgers ontvangen hierover een concerten. brief met informatie. De afdelingen zijn zeer creatief in het vinden van veilige oplossingen.

0708_KBO in coronatijd.indd 31 6/10/2020 4:50:46 PM DE VERENIGING IN CORONATIJD

31 MAART 6 APRIL Brief Tweede Kamer over de wijkverpleging Boek in Beeld – Samen met onder meer Patiëntenfederatie De laatste getuige Nederland, MantelzorgNL, Ieder(in) en Alzhei- Voor alle senioren die mer Nederland sturen we een brief naar de thuiszitten, presenteert Tweede Kamer over de wijkverpleging. Omdat KBO-PCOB Boek in we signalen krijgen dat zorg zonder overleg Beeld. Schrijver Frank 30 MAART wordt afgebouwd of stopgezet en er een gro- Krake leest dertig dagen Met NOOM Informatielijn voor álle ter beroep wordt gedaan op mantelzorgers, lang iedere dag een ouderen in Nederland pleiten we voor meer aandacht voor de be- hoofdstuk voor uit zijn KBO-PCOB besluit met het Netwerk lastbaarheid van de mantelzorger. En vragen boek De laatste getuige van Organisaties van Oudere Migran- we om goede informatie voor de mensen zelf op beeld. Vanaf zijn ten (NOOM) samen te werken rond over de vermindering van zorg. En we roepen schrijverskamer neemt de Ouderen-Infolijn. Zo kunnen ook gezamenlijk nogmaals op om wijkverpleeg- Krake de luisteraar mee oudere migranten – indien gewenst kundigen, verzorgenden en mantelzorgers in het waargebeurde in de eigen taal – te woord worden te voorzien van alle benodigde persoonlijke verhaal van Wim Aloserij, gestaan door een vrijwilliger die zelf beschermingsmiddelen. die als jongeman tijdens een Caribische, Chinese, Italiaanse, de Tweede Wereldoor- Marokkaanse, Molukse, Spaanse, Suri- log verschillende Duitse naamse of Turkse achtergrond heeft. kampen en een van de Later sluiten ook Alzheimer Nederland grootste scheepsrampen en de Harteraad aan. aller tijden overleefde. AART APRI

31 MAART Gratis instructieﬁ lmpjes over videobellen De website www.jowtube.nl is speciaal voor senioren gemaakt en biedt video’s over allerlei onderwerpen 6 APRIL voor de computer, smartphone of tablet. Normaal Speciaal telefoonnum- moet daarvoor betaald worden, nu kunnen leden van mer voor mantelzorgers KBO-PCOB drie video’s bekijken over videobellen, Om mantelzorgers een zonder account. houvast te bieden, vraagt KBO-PCOB de gemeen- 4 APRIL ten om een speciaal KBO-PCOB werkt mee aan de telefoonnummer voor leidraad over de coronatriage mantelzorgers in het leven voor oudere patiënten met te roepen voor alle vragen verdenking op corona, oftewel en zorgen die onder de afwegingen of een oudere mantelzorgers leven. patiënt al dan niet met spoed gezien moet worden door een arts of verwezen moet worden naar het ziekenhuis.

2 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_KBO in coronatijd.indd 32 6/10/2020 4:50:51 PM ARI ARI D N T A T De start van de online bingo die we – samen met FocusCura We sturen de Tweede Kamer een en Wehkamp – organiseren voor brief waarin we vragen de inzet van senioren thuis en in zorginstellin- mantelzorgers zowel thuis als in het gen. Van 6 april tot en met verpleeghuis weer mogelijk te maken. 28 april spelen we iedere werk- Dit door hen te voorzien van be- dag bingo. Nu wekelijks op schermingsmiddelen en te testen op woensdagen van 11 tot 12 uur. het coronavirus. Ook vragen we het Nog steeds met echte prijzen. kabinet mantelzorgers die thuis De Nationale Thuisbingo is een intensief voor hun naaste zorgen, moment om bingo te spelen, ARI beter te ondersteunen. maar vooral een moment voor In een opinie- persoonlijk contact. Een team stuk roepen van onze vrijwilligers belt alle we op om ook bingowinnaars op. Zo willen we kwetsbare groe- senioren op een leuke manier in pen, waaronder contact brengen met elkaar. Er niet-digitale senioren, te zijn meer dan duizend mensen betrekken bij de ontwikke- gebeld door onze vrijwilligers. ling van een corona-app.

APRI

ARI Medewerkers van het verenigingsbureau starten met het bellen van PCOB-afdelingen om ze een hart onder de riem te ARI steken en te informeren hoe het gaat. C Waar lopen ze tegenaan? Wat hebben ze nodig vanuit het verenigingsbureau? Om voor een lichtpuntje te Mooie voorbeelden van initiatieven van ARI zorgen in de onzekere en afdelingen in deze tijden worden verza- In een brief aan de Tweede Kamer soms verdrietige coronatijd meld om te delen met andere afdelin- vragen we wederom aandacht voor het ontvangen 134.000 gen. Voor de KBO-afdelingen vervullen gebrek aan beschermingsmiddelen in de vrouwelijke leden van de provinciale KBO-bonden deze rol. thuiszorg. En roepen we gemeenten op KBO-PCOB een Libelle of actief aan de slag te gaan met alternatie- Margriet en een kaartje. ve vormen van dagbesteding nu deze is Deze actie komt tot stand weggevallen. door de gezamenlijke inspanningen van Margriet/ Libelle, Greetz, PostNL en KBO-PCOB. Een echt cadeautje.

0708_KBO in coronatijd.indd 33 6/10/2020 4:50:59 PM DE VERENIGING IN CORONATIJD

ARI ARI OCO D In deze digitale tijd wordt er veel We starten met een serie video- bedacht voor ouderen online. Maar niet fi lmpjes waarin een expert steeds alle ouderen zijn daarin even handig. vanuit zijn of haar eigen discipline Brieven schrijven kunnen we wel. Daar- ingaat op vragen die leven rondom om start KBO-PCOB een penvrienden- ‘het omgaan met corona’. Elk video- actie. Wie niemand heeft om een brief fi lmpje duurt ongeveer tien minuten. aan te schrijven, die kan bij KBO-PCOB Zo komen onder meer Ted van Essen, een aanmeldformulier aanvragen voor Machteld Huber, Erik Scherder, David een penvriend. KBO-PCOB koppelt de van Bodegom en Jean-Jacques penvrienden aan elkaar. Prachtig! Suurmond aan het woord. De fi lmpjes geven verdieping aan de gedachten- ARI vorming over ‘wat er nu aan de hand is in deze tijd die getekend wordt door Veel afdelingen ondernemen speciale acties om het coronavirus’, ‘hoe we met deze juist nu van betekenis te zijn voor de leden. Ze situatie kunnen omgaan’ en ‘wat we zetten belcirkels op, verrassen de leden met een eruit kunnen leren’. aardige attentie – een kaart, bloemetje of puzzel – bestuursleden bellen om te vragen hoe ze het redden. Zo blijven we ook op lokaal niveau in contact met elkaar. En delen we mooie ideeën.

LEUKE DINGEN BINNEN TEKST: SASKIA GROOTEGOED ILLUSTRATIES: STUDIO ROOM ARI 10 Tips Fotoboeken maken Eindelijk tijd om alle familie- en vakantiefoto’s te ordenen. Maak een fotoboek voor ieder kleinkind om straks cadeau te geven of een album van iedere bijzondere vakantie. voor thuis Heeft u veel foto’s op uw mobiele telefoon? Schaf dan een Bent u door het coronavirus en alle pocket-printer aan (vanaf ongeveer 50 euro), maak een maatregelen veel alleen thuis? Met deze selectie van de mooiste foto’s, print deze uit en creëer tips komt u de tijd gemakkelijk door. zo blijvende herinneringen. Zoek een penvriend(in) KOOK EEN RECEPT KBO-PCOB organiseert het webinar ‘De gemeente als Wat is er leuker dan een brief of kaart VAN VROEGER op uw deurmat te vinden? Maar niet Blijf bewegen iedereen heeft een familielid of vriend Maak een kookschriftje voor uw lieve- POETS UW om brieven mee te schrijven. Heeft lingsrecepten. Kook uw lievelingsrecept Nu het lastig is om een ommetje te ma- MUZIEKTALENT OP u behoefte aan een penvriend(in)? van vroeger en droom bij de geuren ken, is het des te belangrijker voldoende KBO-PCOB koppelt mensen die terug naar vervlogen tijden. te blijven bewegen. Rust roest en onze Speelt u een instrument? Nu is de graag met elkaar willen schrijven. gezondheid is niet gebaat bij te veel perfecte tijd om uitgebreid te oefenen. Leuk om zo nieuwe mensen partner in coronatijd’. In deze digitale workshop, speciaal stilzitten. Alle beetjes helpen; opstaan Misschien kunt u uw buren of familiele- te leren kennen. uit de stoel om thee te zetten, een klein den zelfs verblijden met een optreden Vraag het inschrijfformulier aan op: huishoudelijk klusje doen, jezelf even vanaf het balkon of via de videoverbin- Brieven aan elkaar Ga vogeltjes kijken uitrekken in de tuin. Op televisie kunt u ding? Hebben uw muzikale talenten een [email protected] oppoetsbeurt nodig? Op YouTube zijn Buiten is de lente aangebroken. Veel vogels iedere werkdag rond tien uur ’s och- T: 030-3 400 600 veel oefenvideo’s te vinden. maken nu hun nest gereed. De Vogelbe- tends, en via internet op elk gewenst scherming heeft bij verschillende nesten moment, meedoen met Nederland voor lokale belangenbehartigers, gaan we in gesprek over camera’s opgehangen, zodat u live mee kunt in Beweging onder leiding van Olga DWAAL ALLEEN genieten van het liefdesleven van de vogels. Commandeur: www.npostart.nl Bent u Haak aan! DOOR EEN MUSEUM Via de website wordt u deelgenoot van de be-- slecht ter been? Geen nood, want ook Een geinig kussen, een schattig mutsje voor uw pasgeboren kleinkind of levenissen van de koolmees, kerkuil, lepelaar, vanuit de stoel kunt u bewegen. Door een warme shawl voor volgende winter. Dit is het perfecte moment om de Kunst en cultuur hebben de mens torenvalk en vele andere vogels. stoelyoga bijvoorbeeld, gratis via de naalden weer ter hand te nemen. Op het internet zijn talloze websites waar u door de eeuwen heen troost www.vogelbescherming.nl/beleefdelente website van Yoga TV www.yogaonline. gratis patronen kunt vinden. gebracht in moeilijke tijden. Nu de nl/yogatv-video/blijf-fit-met-stoelyoga hoe acute, lokale kwesties geagendeerd kunnen worden musea noodgedwongen hun deuren www.gekophaken.nl www.allesoverhaken.nl www.wolplein.nl hebben gesloten, maken zij een deel Dus: hup in de benen, VOORLEZEN AAN DE kijk maar op pagina 44! www.hobbydoos.nl van hun collectie via het internet KLEINKINDEREN toegankelijk. Bewonder klassieke schilderijen als de Zonnebloemen Kijk, dat is zo mooi aan de techniek van van Van Gogh of de Nachtwacht KAMERPLANTEN STEKKEN tegenwoordig. U kunt via uw telefoon van Rembrandt, wandel in het of tablet verbinding maken met de klein- Met een beetje voorbereiding kunt u thuis een ware groene oase creëren. bij de gemeente ten tijde van de coronacrisis. Rijksmuseum van Oudheden langs kinderen en hun een verhaal vertellen of Egyptische farao’s, bestudeer Wist u namelijk dat de meeste kamerplanten goed te stekken zijn? Wat heeft u een stukje voorlezen. Bijvoorbeeld over fossielen in het Teylers Museum nodig? Een scherp mes, potgrond (niet te nat), potjes en aarde. Bij kruiden kunt Jip en Janneke, uw lievelingsgedicht of of bezoek de imposante zalen van u een kopstekje maken door van de bovenkant van de plant een stukje af te een verhaal uit uw eigen kindertijd. Of Kasteel Amerongen. knippen en in water te zetten. Stekjes van vetplanten of cactussen laat u eerst een mooi verhaal zodat uw kleinkinde- een paar dagen drogen voordat u ze in de aarde plant. ren kunnen inslapen met de stem van Rondleidingen in musea door heel opa of oma. Nederland: www.thuismuseum.nl Meer tips vindt u op www.tuinen.nl 68 Magazine van KBO-PCOB mei 2020 69 EI ARI O V In het mei-nummer een interview met tv-dokter De resultaten verschijnen van Ted van Essen, verhalen van senioren en een ode het onderzoek van KBO-PCOB, aan het schrijven van brieven juist in coronatijd. mede op initiatief van Ver- Vooraf is een inventarisatie gehouden onder pleegkundigen & Verzorgenden rayonbezorgers van het Magazine en daaruit Nederland, naar de invloed van blijkt dat zij bijna allemaal bereid zijn om het het bezoekverbod in verpleeg- te verspreiden. Ook de afdelingen blijken zeer huizen op bewoners en hun bereidwillig en creatief om het Magazine, dat ons naasten. Het ministerie neemt allen zo bindt, op een veilige manier bij de leden het onderzoek mee bij de be- te bezorgen. Het verenigingsbureau biedt oplos- sluitvorming over de versoepe- singen voor lokale knelpunten. ling van de bezoekregeling.

Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_KBO in coronatijd.indd 34 6/10/2020 4:51:12 PM MEI 6 MEI TIPS VOOR OUDEREN Samen beslissen in tijden van Corona, juist nu! Samen met Vilans uni-nummer Magazine

Het zijn verwarrende tijden. Ouderen kunnen zomaar ernstig ziek worden ten gevolge van corona. Dan is er sprake van diverse voorschriften en beperkingen en welke keuzes zijn er dan nog mogelijk? Het kan rust geven om tijdig na te denken over de keuzes die er te wordt een ﬂ yer ont- verschijnt maken zijn en welke consequenties die hebben. Als ouderen en hun naasten daar goed over geïnformeerd zijn, samen over gesproken hebben en van elkaar weten wat hun wensen zijn, kan dat veel rust en duidelijkheid geven en paniek voorkomen. wikkeld: Samen Met daarin een interview Onderstaande tips kunnen u helpen om hier alvast over na te denken. Dan bent u goed voorbereid voor zo’n gesprek en weet u welke vragen u zou willen stellen. Als u het gesprek liever voert met uw naasten erbij, geef dat dan gerust aan bij uw huisarts of zorgverlener.

1. Bespreek uw wensen met uw naasten, bijv. uw partner, uw kinderen of een vriend of vriendin. Nu u nog gezond bent, kunt u nadenken over wat u wel en niet zou willen als u Corona zou krijgen. Wanneer Beslissen in tijden met George Baker die het mensen besmet zijn met het Corona virus, bestaat de kans op snelle verslechtering van de situatie en kunnen mensen zelf vaak niet meer aangeven wat ze belangrijk vinden en wat hun wensen zijn ten aanzien van de behandeling. 2. Stel dat u ernstig ziek zou worden door Corona, wat is dan het belangrijkste voor u? Bijv. kans op genezing, zo min mogelijk last hebben van symptomen als pijn en benauwdheid, thuis blijven, van corona. Deze startschot geeft voor onze aanwezigheid van uw naasten? 3. Als u Corona krijgt, bespreekt de huisarts met u wat het beste is in uw situatie. Maar u kunt nu zelf al ook al nadenken over of u dan naar het ziekenhuis zou willen en eventueel of u naar de intensive care zou willen. De voor- en nadelen van thuis, ziekenhuis en intensive care voor ouderen staan goed uitgelegd op thuisarts.nl/corona (item: Ik ben oud en heb een zwakke gezondheid en denk na over behandeling bij corona). staat op www. afspeellijst Voor elkaar, een 4. Zijn er behandelingen die u niet wilt ondergaan? Denk daarbij aan beademing en/of reanimatie. U kunt uw behandelwensen en behandelgrenzen bespreken met uw naasten en/of met uw huisarts. Kijk op JUNI 2020 NR. 06 PRIJS: € 4,95 MAGAZINE VAN KBO-PCOB thuisarts.nl voor informatie over reanimatie en voor beademing op de website van Radboud UMC. 5. Wat als u niet meer zelf kunt beslissen. Wie mag dat dan voor u doen? En weet die persoon wat belangrijk voor u is? Ga tijdig dit gesprek aan met uw naaste en leg vast wie eventueel voor u besluiten kbo-pcob.nl onder artikel over de impact van mag nemen als u dit niet meer zelf kunt. 6. Leg uw persoonlijke wensen en grenzen schriftelijk vast. Dan weten uw naasten en zorgverleners wat u zou willen, als u dat op dat moment zelf niet meer kunt aangeven. U kunt hiervoor bijvoorbeeld het Behandelpaspoort gebruiken. Dit paspoort kunt u aanvragen via uw apotheek of boekhandel of via HOE behandelpaspoort.nl HOUDEN Vereniging – de sociale afstand en hoe we het WE HET VOL?

MEI Cultuurhonger: Academie en dan volhouden, een patroon om thuis naar het museum Muziek Maniest: Geen wederopbouw ‘zorg’. zelf een mondkapje te maken voor elkaar Digitaal bankieren dwang of zonder de mensen die dit land en enkele prachtige verhalen gemak? GEORGE BAKER (75) ‘TOEN BESLOOT IK hebben opgebouwd! DAT ALLES ANDERS over kunst om onze cultuur- MOEST’ KBO-PCOB, Omroep MAX en de honger alvast wat te stillen. ChristenUnie slaan de handen ineen 0 MEI met een dringend appèl om tijdens Elektronisch vergaderen in coronatijd de coronacrisis geen keuzes te maken KBO-PCOB informeert afdelingen hoe ze als afdelingsbestuur waarbij ouderen als tweederangs- commissie of werkgroep toch met elkaar kunnen overleggen burgers weggezet worden. De drie als ze fysiek niet samen kunnen komen. Bijvoorbeeld door organisaties publiceren een manifest telefonisch vergaderen via een conference-call. Of ‘beeldbel- met de oproep om bij nieuwe stappen len’ waarbij het verenigingsbureau kan ondersteunen met een niemand voor te trekken en niemand account op MS Teams. af te schrijven. MEI MEI In de media: KBO-PCOB is in co- Opening Digibellijn litspeiling ronatijd zeer zichtbaar in de media: Senioren kunnen bij onze Digibellijn terecht over corona en • maar liefst keer kwamen met al hun ‘digitale’ vragen over onder meer eenzaamheid we in het nieuws, van NOS-jour- beeldbellen, WhatsApp en werken met een Een peiling hoe naal en tv en radio tot grote artike- tablet. Onze tabletcoaches beantwoorden het gaat met de len in vrijwel alle landelijke kranten. via de Digibellijn vragen van senioren en Nederlandse Zo waren we keer op de radio helpen hen op weg. senioren. en 1 keer op tv. In de weken • Van maart tot juni verschijnen in erna is er veel totaal 1 digitale nieuwsbrieven: media-aandacht keer Verenigingsnieuws en voor de uitkom- keer KBO-PCOB.NU, met een MEI sten van ons groeiend aantal abonnees De Spotiy-aspeellijst Voor elkaar onderzoek naar • Op onze Ouderen-Infolijn kwa- Om leden een muzikaal hart onder de corona en een- men ongeveer 000 telefoon- riem te steken, zet KBO-PCOB de af- zaamheid. tjes binnen van senioren speellijst Voor elkaar op Spotify. Leden • Facebook: aantal volgers stijgt in kunnen daar muziek op zetten die hen coronatijd met blij maakt of waarvan ze weten dat die • Twitter: aantal volgers stijgt met iemand anders blij maakt. Om uit te leggen hoe Spotify werkt en waar de • YouTube: aantal abonnees stijgt afspeellijst te vinden is, maakt KBO- met 1 PCOB verschillende uitleg-ﬁ lmpjes.

0708_KBO in coronatijd.indd 35 6/11/2020 12:50:45 PM

COLUMN Beste pastor.... ADRI VERWEIJ & JEANJACQUES SUURMOND LEZERSVRAAG: ‘Waarom moet je je tegenwoordig verdedigen als je naar de kerk gaat en in God gelooft?’

‘Ik erger me eraan hoe mensen over het geloof en God spreken!’ Aan het woord is een 81-jarige mevrouw. Op veel plaatsen moet zij zich tegenwoordig verdedigen over haar kerkbezoek en zich verweren tegen opmerkingen als: ‘Ze hebben ons vroeger van alles wijsgemaakt.’ En: ‘Waarom laat God, als Hij bestaat al die ellende toe?’ Haar vier kinderen maken het ook niet lichter: bijna niet meer kerkelijk. Een zoon heeft zich laten uitschrijven. Zij vindt het alles bij elkaar moeilijk te verkroppen.

Wat kan ik u antwoorden? Dat ik het bijzonder vind dat u in uw brief eindigt met de opmerking dat u op God blijft vertrouwen; Iook als het gaat over de toekomst van uw kinderen en kleinkinderen. Dat u uw zorgen voor uzelf en voor hen in gebed aan God voorlegt. Veel van wat u schreef zie ik terug in het geloof van veel ouderen. Ondanks tal van ingrijpende veran- deringen en alle onzekerheden die daarbij horen, zijn ze niet los te branden van kerk en geloof. Ik heb bewondering voor het onwankelbare en trouwe van uw vasthoudendheid. Het is dan ook bijna ongepast dat u zich zou moeten verantwoorden en verdedigen voor die diepgewortelde overtuiging. Ooit zei een hoogbejaarde: ‘Natuurlijk blijf ik God trouw, ondanks alles. Al snap ik soms niet waarom. Zoals ik ook mijn ouders trouw gebleven ben, ondanks alles. Er waren momenten dat ik twij- felde aan hun adviezen. Of dat ik teleurgesteld was over wat ze deden. Af en toe was er zelfs onenigheid en ruzie. Dan keek ik hen een tijdje niet aan. Maar toch bleef ik bij hen horen en is er geen moment geweest dat ik me van hen losgemaakt heb.’ In uw brief spreekt u over God van binnenuit. Niet redenerend; eerder met de vaste overtuiging dat God bij u hoort en u bij Hem. Verbonden door banden van liefde en afkomst die niet AT IS U RAAG? te beredeneren zijn, maar die vaststaan. Niet voor niets noe- astor Adri erweij foto onder en men we God Vader. En koesteren we Maria als moeder van dominee eanacues Suurmond Jezus. Ik wens u toe dat u en uw kinderen en kleinkinderen foto boven beantwoorden op deze van die liefdesband mogen leren. plek vragen van lezers over zinge ving. Stuur uw vraag naar Pastor Adri Verweij magazinekbopcob.nl of Magazine van KBOOB ADRI VERWEIJ SCHALKWIJK, 1943 IS SINDS 1969 PRIESTER VAN AARTSBISDOM UTRECHT. HIJ WAS JEUGDPASTOR, OMROEPPASTOR KRO EN SINDS 1997 SENIORENPASTOR. Ringwade 6 9 LM ieuwegein.

Magazine van KBO-PCOB iag 2020

0708_Beste pastor.indd 37 6/10/2020 4:46:31 PM DE WANDELING

In tweeëneenhalf jaar liep fotograaf Bas Jongerius met zijn moeder van Pieterburen in Groningen tot aan de Sint-Pietersberg in Limburg. Hun maandelijkse weekenden op het Pieterpad leidden tot ouderwets gekibbel, maar vooral tot nieuwe inzichten. Hun avonturen werden destijds vastgelegd in het PCOB-magazine Perspectief en zijn nu in een boek verschenen. Prachtig!

TEKST EN FOTO’S: BAS JONGERIUS

38 Magazine van KBO-PCOB iag 2020

0708_De wandeling.indd 38 6/10/2020 3:59:07 PM IETERBUREN - WINSUM M WINSUM - GRONINGEN M

Zaterdag, Pieterburen, Groningen. ‘Sint Pietersberg, 447 kilometer’, wijst een pijl naar links. Ons wandelgidsje wijst naar rechts. ‘Nee hè’, zucht mijn moeder. ‘Nu de weg al kwijt?’ Ferm loopt ze in de richting van het bordje. Daar gaat ze. Vijfenzeven- tig jaar, zilver haar, in een meisjesstaartje. We zijn begonnen aan het Pieterpad.

Maar waar gaat die column dan over, vroeg de hoofdredactrice. Over wandelen? Over jou en je moeder? Hm. Ik denk dat het over telefoons gaat. Mijn moeder staat in verbinding met de hele wereld. Vooral met haar zussen. Tante Annie belt als we een uur lopen. Hoe ver we al zijn. Tante Tiny voorspelt slecht weer. Haar man Geert zegt dat het slecht is voor je gewrichten, wandelen. Dat klopt. Op zondag doet alles pijn. Heup, knie, enkel. Bij mij ook.

Piep, doet haar telefoon weer. Als een razende tikt ze het in. Terrasje bij Eenrum, alles goed. Sms’en, sinds wanneer doet ze dat? De mijne gaat ook. Het is Frans, vriend, kunstenaar. Hij is net vader geworden en woont vlakbij. Komen we kijken? We krijgen ko e en een huilende baby in onze armen. Frans toont zijn beeldhouwwerken, Irma haar zwangerschapsmasker. Zij huilt ook, maar dat geeft niks, zegt ze. ‘De derde dag’, zegt mijn moeder. Als ze de baby overneemt stopt het huilen, bij allebei.

Op zondag wandelen we van Winsum naar Groningen. Het is schitterend. We lopen in een graﬁ sch landschap. Een loodgrijze hemel drukt de horizon plat. En het is ver, wel 18 kilometer. Vlak voor Groningen – we zien de Martinitoren over de bosrand – wil ze niet meer. Opeens zie ik dat ze vijfenzeventig is, mijn moeder. Uitge- put zit ze in de berm. ‘Is hier geen bus?’, vraagt ze. Het ﬂ oept eruit voor ik er erg in heb: ‘We gaan pas in een bus als je op je knieën om genade smeekt.’

Even kijkt ze me vertwijfeld aan. Dan schieten we allebei in de lach. Ik geef haar een hand en we vliegen de laatste kilometers. We reizen samen terug tot station Amersfoort. Daar nemen we af- scheid: zij naar Limburg, ik naar Amsterdam. Bij station Amstel weet ik het.

Waar gaat deze tocht nou over? Over het Pieterpad? Over na 25 jaar weer samen tijd doorbrengen? Natuurlijk, ook: het gaat over haar, over mij, over het Pieterpad. En over wandelen. Over een weekend per maand samen door het leven wandelen, daar gaat het over.

0708_De wandeling.indd 39 6/10/2020 3:59:10 PM 1 1 Holterberg 2 2 Noord-Limburg1 3 3 Hoog Elten - Duitsland 4 Overijssel4 3 5 Eindpunt St. Pieterberg 4

0708_De wandeling.indd 40 6/10/2020 3:59:23 PM DE WANDELING

GRONINGEN – ZUIDLAREN 21 KM

We lopen van Groningen naar Zuidlaren. Landschap en weer springen een paar meeldraden tevoorschijn. zijn schitterend. Maar waarom ben ik dan zo geïrriteerd? Even verderop toont ze een paars bloemetje. ‘Kijk, dit heet Misschien door het stoppen met roken. Bij ieder pauzetje een kardinaalsmuts. Als je goed kijkt zie je dat het daar op voel ik een hunkering door mijn schone longen gaan. Of is lijkt, zo’n katholiek, paars mutsje.’ het toch m’n moeder? Enthousiast loopt ze verder. We komen langs hooibalen, die Het dure Nieuw-Zeelandse wandelrugzakje dat ze van me vacuüm lijken te zijn opgesloten in lichtblauw plastic. ‘Het mag lenen zit voor geen meter, zegt ze. Haar Postbank-rug- zijn net pampers’, zegt ze terloops. zak van de vorige maand liep eigenlijk nog beter. Die draag- Als we op de grens van Groningen en Drenthe door een bos banden sneden ook niet zo. En die ademende Goretex-jas lopen, duwt ze een kastanje in mijn hand. ‘Stop die maar in van mijn nieuwe geliefde, waarom wordt daar nou zo’n je zak. Dat helpt tegen reuma. Moet je wel de wilde kastanjes ophef over gemaakt? hebben.’ Waar haalt ze al deze informatie vandaan, vraag ik Wel lief hoor, dat ze die jas mag lenen. Maar hij is nu al me af. En waarom weet ik dat soort dingen eigenlijk hele- helemaal klam van binnen. Dat had haar regenjekkie van maal niet? twintig euro ook! En waarom heb ik mijn nieuwe liefde nog niet voorgesteld? Gaat het wel goed met mijn ex? En zie ik Ik neem me voor van haar te leren, en tegelijkertijd mijn de kinderen vaak? vooroordelen over jong en oud, moeder en zoon, te laten varen. Ik geloof dat we elkaar gewoon weer helemaal opnieuw tegenkomen, op dit Pieterpadavontuur. 1 Holterberg 1 1 3 2 ‘O jee, denk ik, Het lijkt nu alsof ze zelfs sneller loopt dan ik. Opeens zie ik 2 Noord-Limburg haar bukken, ze wijst naar de grond. ‘Een stinkzwam’, deelt 3 Hoog Elten - Duitsland hoe moet ik dit ze mee. ‘Lijkt net een penis hè?’ Ze kijkt me lachend aan. 4 Overijssel 3 4 4 Ik knik van ja en verslik me bijna in mijn mueslireepje. 5 Eindpunt St. Pieterberg nog 400 kilometer volhouden?’

We wandelen pas een uur als ze zich verstapt, terwijl we een koeienrooster oversteken. Ze valt tegen me aan en ik weet haar net op te vangen. ‘Hè’, zucht ze geërgerd, ‘bijna mijn enkel verzwikt.’ Ik herken de bitse toon van vroeger. Ze moest ook veel te vroeg op, klaagt ze. We lopen verder en m’n moeder kijkt stuurs voor zich uit. ‘Let je wel op waar je loopt’, zeg ik. ‘Nou ligt het zeker aan mij’, snibt ze terug. 5 We kibbelen, net als vroeger. O jee, denk ik, hoe moet ik dit nog 400 kilometer volhouden? Ik ga bij mezelf te rade en denk: ze is vijfenzeventig, wees lief voor haar, heb geduld. Op een dag draait de rol van ou- UIT: HET PIETERPAD, 490 KILOMETER MET der en kind om. Vol goede moed loop ik verder, behoorlijk MIJN MOEDER, DOOR BAS JONGERIUS. tevreden over mijn nieuwe inzicht. ‘Zullen we even uitrusten’, PRIJS € 17,50 (EXCL. € 3,65 VERZENDKOSTEN). vraag ik na een klein uurtje wandelen. ‘Hoezo’, vraagt ze BESTELLEN VIA vrolijk, ‘ben je al moe?’ WWW.BASJONGERIUS.NL/PIETERPAD Ze stopt bij een struik. ‘Kom eens kijken. Dit heet springbal- semien.’ Ze raakt een bloemknopje aan en met een plofje

Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020 41

0708_De wandeling.indd 40 6/10/2020 3:59:23 PM 0708_De wandeling.indd 41 6/10/2020 3:59:29 PM

BESMET! TEKST: SASKIA GROOTEGOED FOTO’S: RIJKSMUSEUM BOERHAAVE, SHUTTERSTOCK BESMET! WAT DE GESCHIEDENIS ONS LEERT

Wat een bizarre situatie: jarenlang werd de tentoonstelling Besmet! in Rijksmuseum Boerhaave voorbereid en nu moest de grootse opening door de koning worden uitgesteld vanwege een besmettelijke ziekte: corona. Is het toeval dat juist nu deze tentoonstelling werd georganiseerd? En wat kunnen we leren van de uitbraak van besmettelijke ziekten door de eeuwen heen? Dat vragen we aan directeur Amito Haarhuis.

Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020 43

0708_Besmet.indd 43 6/10/2020 3:55:29 PM BESMET!

IS HET TOEVAL DAT JULLIE JUIST NU DEZE TENTOON- Patiënt nul: STELLING ORGANISEREN? ‘Uitbraken als deze zijn echt van alle ‘Ik heb het gevoel tijden.Rijksmuseum Boerhaave is het rijksmuseum voor wetenschap en door sommigen te geneeskunde. Dit onderwerp hadden wij al jarenlang in onze planning worden behandeld Istaan omdat we het belangrijk vonden om te laten zien hoezeer een uitbraak van een besmettelijke ziekte als een melaatse’ de samenleving kan ontwrichten. Twee jaar geleden zijn we gestart IS STIGMATISERING OOK NU EEN PROBLEEM? met de voorbereidingen. Nooit had- ‘Dat is zeker het geval. Recent werd duidelijk wie de den we kunnen bevroeden dat dit eerste persoon was in Nederland die met corona besmet zo’n actueel thema zou worden. raakte. Deze zogenaamde patiënt nul is een onderne- De Wereldgezondheidsorganisatie mer uit Loon op Zand die op zakenreis in Noord-Italië (WHO) waarschuwde al lang dat het virus opliep. Hij maakte zichzelf bekend via de media er een pandemie kan uitbreken. Ze en vertelde dat hij het gevoel had dat hij door sommi- hebben scenario’s voor als een volgen werd behandeld als een melaatse. Een melaatse is gende besmettelijke ziekte zich over iemand die lijdt aan lepra: de oudste en meest gestigma- de wereld gaat verspreiden. Deze tiseerde infectieziekte die we kennen. Mensen met lepra nog onbekende ziekte noemen ze Foto’s (met de werden echt als paria’s behandeld. Het waren ‘onaan- ziekte X. Dat is nu dus het corona- klok mee): raakbaren’; dat is sociale uitsluiting ten top natuurlijk. De virus. ’ man uit Loon op Zand beschreef dat hij zich af en toe • De Plague Dress ook zo voelde. Gelukkig werd dit snel de kop ingedrukt. WANNEER HADDEN WIJ IN (pestjurk) van Het is belangrijk dat onze politici op zo’n moment het NEDERLAND VOOR HET kunstenaar Anna goede voorbeeld geven. De burgemeester had regelma- LAATST ZO’N ONTWRICHTEN- Dumitriu: laven- tig contact met hem en de koning bracht zijn groeten DE ZIEKTE-UITBRAAK? del moest de over. Dat helpt. De beschaving wint het dan van de angst. ‘Eind jaren zeventig was er het ziekte op afstand Soms kan het nodig zijn om iemand tijdelijk fysiek af te hiv-virus. Alleen heeft niet iedereen houden zonderen, maar dat betekent nog niet dat we hem ook de gevolgen daarvan zo gevoeld, sociaal moeten isoleren. Dat is misschien nog wel erger omdat het in eerste instantie vooral • Verlaten straten dan de fysieke pijn. In de tentoonstelling kun je overigens homoseksuelen trof. Meer dan dertig in Spinalonga, zien dat het fysiek afstand houden iets van alle tijden is. miljoen mensen zijn wereldwijd een lepra-eiland Mensen met lepra moesten met een zogenaamde lazar- overleden aan aids. En nog steeds is usklepper of een bel klingelen, zodat mensen wisten dat hiv/aids in veel landen een dodelijke • Lepra ontwricht ze eraan kwamen en afstand konden houden.’ ziekte, omdat mensen geen geld nog steeds mil- hebben voor de juiste medicijnen. joenen levens WAS ER IN DIE TIJD OOK AL SPRAKE VAN Wat toen ook opviel, is de enorme BIJGELOOF? stigmatisering. Men was bang dat je • De pestdokter ‘Zowel geloof als bijgeloof speelt altijd een rol bij de ziek zou kunnen worden van handen uitbraak van besmettelijke ziekten. Beschermheiligen schudden. Ook werd de ziekte door • Mensen met waren vroeger erg belangrijk; de bevolking wendde zich sommige gelovigen gezien als een lepra kondigden tot hen voor bescherming tegen ziekten. Ook bijgeloof straf van God voor mensen die zich hun komst aan was er altijd. In de negentiende eeuw gaf men kinde- ‘verkeerd hadden gedragen’. Een met deze lazarus- ren een rinkelbel (rammelaar) met een speciaal handvat hele erge vorm van stigmatisering. klepper van onyx. Men dacht dat deze steen je kon beschermen

44 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Besmet.indd 44 6/10/2020 3:55:30 PM tegen ziekte. Ook nu is er sprake idee zijn als de overheid kinderen Onderzoekers bestuderen hoe het van bijgeloof; dat zie je terug in de van jongs af aan leert hoe ze met virus wordt overgedragen en hoe grote hoeveelheid nepnieuws die social media moeten omgaan; zodat besmettelijk het is. De overheid verschijnt op sociale media. Dit soort ze weten welke berichten ze wel en neemt op basis van die informatie berichten zet mensen echt op het welke ze niet kunnen vertrouwen.’ de benodigde maatregelen. Dat was verkeerde been. Ze denken dat het vroeger heel anders. Toen we in de coronavirus door de mens gemaakt T E BESTE veertiende eeuw de uitbraak van de is en dat het opzettelijk is verspreid. ESSE E E ESEES pest hadden – de grootste pandemie Maar wetenschappers hebben heel S EET aller tijden – had men geen idee dat duidelijk aangetoond dat het virus ‘Wat je ziet is dat we nu enorm ge- het ging om een bacterie. Men had een natuurlijke oorsprong heeft en disciplineerd zijn in het houden van het vermoeden dat je ziek werd van bij dieren is ontstaan. Het is daarom afstand van elkaar. Dat hebben we giftige walmen. De pestmeesters die heel belangrijk om de juiste bronnen op deze schaal niet eerder gezien. zieken verzorgden, droegen speciale te raadplegen. Het zou een goed We zijn ook veel beter geïnformeerd. pestmaskers. Op het masker zat een

0708_Besmet.indd 45 6/10/2020 3:55:40 PM BESMET!

Mens en dier: hele lange neus waar sterk geuren- de kruiden in zaten. Deze moesten ‘60% tot 70% van je beschermen tegen de walmen. Zo’n pestmasker is straks ook te de virussen vindt zien in onze tentoonstelling. Ove- rigens voelde men wel aan dat het zijn oorsprong bij belangrijk was om afstand te bewa- ren. Mensen werden toen ook al in quarantaine geplaatst. Wat we ook dieren’ hebben geleerd van recente epide- mieën is dat zestig tot zeventig pro- HOE BELANGRIJK ZIJN NEDERLANDSE ONDER- cent van de virussen zijn oorsprong ZOEKERS IN DE AANPAK VAN HET CORONA- vindt bij dieren. Bij corona is het virus VIRUS? vermoedelijk door vleermuizen over- Foto’s (met de ‘Nederlandse onderzoekers hebben een lange reputatie gedragen aan de mens via een ander klok mee): op het vlak van de microbiologie. Zo heeft Rijksmuseum dier. Bij de mers-epidemie in 2012 • Pestdokters tij- Boerhaave de microscoop van Antoni van Leeuwenhoek, was het virus afkomstig van drome- dens het carnaval de grondlegger van de microbiologie, in de collectie. darissen.’ in Italië Daarmee zag hij voor het eerst bacteriën. Ook nu levert • Lavendel tegen Nederland veel expertise. Je ziet hoe belangrijk het is dat IS HET BELANGRIJK OM TE de pest we dit soort kennis verzamelen. Als we crisissen zoals KIJKEN NAAR HOE MENSEN EN • Een lepralijder deze in de toekomst willen voorkomen, is er veel geld DIEREN SAMENLEVEN? • Handen-gel nodig voor onderzoek. We weten nu dat een onschuldig ‘De WHO werkt nu met de One tegen corona verkoudheidsvirus zich kan ontwikkelen tot een gevaarlij- Health-benadering. Onderzoekers • Een rinkelbel kere variant. Het is belangrijk om nu onderzoek te doen. kijken dan niet alleen naar de men- (rammelaar) zou Als virussen in de toekomst dan muteren in gevaarlijke selijke gezondheid, maar ook naar kinderen be- varianten, kun je sneller behandelmethoden en medicij- verbanden tussen mens, dier en schermen tegen nen ontwikkelen.’ milieu. Dan zie je een paar belang- ziekte rijke dingen. Een klein deel van de • Apothekerspot BRENGEN EPIDEMIEËN ALS DEZE HET BESTE OF infectieziekten dat bij dieren voor- voor theriak, in HET SLECHTSTE IN DE MENS NAAR BOVEN? komt, is ook besmettelijk voor de de middeleeuwen ‘Beide. Uitbraken van besmettelijke ziekten zorgen voor mens en andersom. Factoren als hoe het wondermid- veel onzekerheid. Dat leidt niet alleen tot angst, er is ook mensen met dieren samenleven, het del tegen de pest, altijd de behoefte om een zondebok aan te wijzen. Dat is internationale transport van dieren met 71 ingrediën- altijd zo geweest. Lepralijders werden verstoten, mensen en de snelheid waarmee een die- ten waaronder met hiv vermeden en veroordeeld. De sociale uitsluiting renpopulatie zich uitbreidt, kunnen addervlees van mensen met corona lijkt niet heel anders te zijn. helpen voorspellen of een virus van Maar uitbraken hebben ook altijd geleid tot solidariteit en dier naar mens kan overslaan. In medeleven met patiënten. Er ontstaan nieuwe zorginitia- Nederland hebben we dit natuur- tieven en we zijn vastberaden de ziekte te overwinnen.’ lijk ook gezien met de uitbraak van Q-koorts. Mensen die onder de rook DE TENTOONSTELLING OPENT NU OP 16 JULI. van een geitenboerderij woonden, WAT KUNNEN BEZOEKERS VERWACHTEN?? raakten besmet met een bacterie die ‘De rode draad van de tentoonstelling was het verhaal bij geiten voorkwam. Dit soort kennis van ziekte X. We wilden waarschuwen dat er altijd een is belangrijk voor discussies in de uitbraak van een nu nog onbekende ziekte op de loer toekomst.’ ligt. Inmiddels hebben we natuurlijk het coronavirus

46 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Besmet.indd 46 6/10/2020 3:55:41 PM en weten we hoe groot de impact tenschappelijke objecten kijken we kan zijn. We hebben de afgelopen terug naar grote epidemieën door de maanden de tentoonstelling aan- eeuwen heen, zoals cholera, malaria Informatie: Sinds maandag 1 juni is Rijks- gepast aan de actualiteit: informatie en de pest. museum Boerhaave in Leiden toegevoegd over de effecten van Topstuk van de collectie is de pest- weer open. De tentoonstelling het coronavirus op de samenleving, jurk van Anna Dumitriu uit 2018. De ‘Besmet!’ is te zien vanaf 16 juli. de maatschappelijke debatten die jurk in de stijl van de zeventiende Voor de veiligheid moeten be- zijn ontstaan, de gevolgen voor de eeuw is versierd met borduursels, zoekers vooraf online een kaartje zorg en de invloed van de weten- die geïmpregneerd zijn met het dna met een tijdslot kopen. schap. Daarnaast besteden we ook van gedode pestbacteriën. Kunst, Kijk op de website voor de pre- aandacht aan menselijke emoties wetenschap en angst voor besmet- cieze regels en reserveringen: zoals angst en stigma die door een telijke ziekten komen erin samen. De www.rijksmuseumboerhaave.nl pandemie worden opgeroepen. Met actualiteit maakt de tentoonstelling een combinatie van kunsten we- indringender dan ooit.’

0708_Besmet.indd 47 6/10/2020 3:55:52 PM

GELDZAKEN TEKST: ANNEMIEKE LENSSINCK, JAAP ROTTE FOTO’S: MONIQUE VERBURG, ARJEN JAN STADA, SHUTTERSTOCK HET EINDE VAN CONTANT GELD? Boodschappen afrekenen? Pinnen graag! Sinds de coronacrisis vragen veel supermarkten en andere winkels klanten de eurobriefjes en -munten in hun portemonnee te houden. Maar is contant betalen nou écht onveilig? En maakt dat ellendige virus nu voorgoed een einde aan contant geld? Pim Claassen van De Nederlandsche Bank stelt ons gerust.

Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020 49

0708_contant geld.indd 49 6/10/2020 3:53:37 PM GELDZAKEN

De coronacrisis heeft de manier veranderd waarop we Winkeliers hebben geen wettelijke winkelen en betalen, vertelt Claassen, van de afdeling plicht om cash te accepteren, maar contant geld bij De Nederlandsche Bank. ‘Veel mensen De Nederlandsche Bank vindt dat gingen tijdens de intelligente lockdown – of gaan nog ze wel een maatschappelijke plicht steeds – alleen voor het hoognodige naar de winkel. hebben. We doen er alles aan om het Ouderen bleven zelfs bij winkels vandaan om het risico contante betalingsverkeer goed te op besmetting uit de weg te gaan. Daarnaast kopen blijven laten functioneren. We over- mensen nu vaker online en betalen ze via internet. We leggen daarover met allerlei partijen, Dzien ook dat in de winkels meer wordt gepind. Veel zoals banken, winkeliers, horeca, de winkeliers vragen hun klanten daar om, helaas soms Consumentenbond en organisaties dwingend in de vorm van ‘pin only’. Pinbetalingen zijn voor ouderen- en mindervaliden. steeds meer contactloos, waarbij je dus betaalt zonder je KBO-PCOB is een van de partijen pincode in te toetsen. Het duwtje in de rug daarbij komt die heel actief is in het overleg. Zij van de banken, die de limiet voor contactloos betalen komen op voor iedereen die contant eind maart verhoogden van 25 naar 50 euro per betaling. geld wil blijven gebruiken.’ Je kunt tijdelijk dus in één keer een bedrag tot 50 euro afrekenen zonder je pincode te gebruiken.’ Wat levert dat overleg concreet op? Waarom zijn winkeliers niet happig op contante ‘Eind mei hebben we opnieuw af- betaling? Is cash zo onveilig? spraken gemaakt over de acceptatie ‘Om met die laatste vraag te beginnen: nee, cash is ge- van contant geld. Wie contant wil woon veilig. Allerlei onderzoek laat zien dat het corona- betalen, moet dat gewoon kunnen virus maar korte tijd overleeft op een bankbiljet. De kans doen. Daarom ligt er de afspraak dat het virus zich verspreidt via bankbiljetten is dan ook dat de organisaties van winkelbe- erg klein. We lopen meer kans op besmetting als we een drijven hun leden adviseren geen hard, glad oppervlak aanraken. Daarom maken super- ‘pin only’ in te voeren. Ook over de markten hun winkelkarretjes en pinapparaten voortdu- bereikbaarheid van geldautomaten rend schoon. en afstortautomaten voor geld zijn Dat veel winkels liever geen cash ontvangen zit ‘m vooral afspraken gemaakt. Banken hand- in het handcontact tussen de klant en het kassaperso- haven hun geldautomaten voorlopig neel. Het RIVM adviseert daarom het geld op de toon- op het niveau dat ook eerder met bank te leggen, dus niet in de hand van de kassamede- gebruikers is afgestemd. Zo kunnen werker. Dat is prima te doen, toch?’ mensen op genoeg plaatsen contant geld blijven opnemen. Heeft contant geld nog wel toekomst? We kijken ook naar de toekomst. Het ‘Contant geld verdwijnt niet, denk ik. Zeker niet op af- zou heel goed kunnen dat, mede zienbare termijn. Dat is een geruststellend idee, vooral door de coronacrisis, meer mensen voor de ruim twee miljoen mensen voor wie contant met pin blijven betalen. Ze zijn er nu geld belangrijk is, zoals ouderen, mensen met een immers aan gewend. Met alle organi- beperking en mensen met een krappe beurs. Het is saties die ik al noemde, onderzoeken voor hen zelfs een voorwaarde om hun financiën zelf we daarom wat nodig is aan con- te kunnen regelen. Wie digitaal niet vaardig is, houdt tante voorzieningen als we straks met contant geld het beste overzicht van zijn uitgaven. structureel minder met cash beta- Ook als je niet veel te besteden hebt, is contant betalen len. Daarbij proberen we een goede de beste manier, want dan is de uitgave zichtbaar. En balans te vinden tussen de belangen tastbaar. Anders gezegd: je voelt zo als het ware meer de van aanbieders, winkeliers en de betaalpijn. consumenten.’

50 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_contant geld.indd 50 6/10/2020 3:53:38 PM TRYNKE HOSPES- ANNELIES COUPERUS (67) VAN ’T HUL (69) ‘CONTANT BETALEN ‘IK VIND GEEFT GRIP OP DE KNIP’ PINNEN NIKS!’

‘Ik betaalde de boodschappen voorheen altijd contant. ‘Vanwege corona ben ik alles gaan pinnen, maar Maar toen bij de supermarkt en de bakker vanwege co- straks ga ik weer over op contant. Ik vind dat pin- rona affiches hingen met het verzoek te pinnen, ben ik nen niks! Ik heb AOW en een pensioentje en nor- overgestapt op contactloos betalen. Ik heb er geen he- maal pinde ik iedere week het huishoudgeld. Dan kel aan en het is ook best gemakkelijk, maar ik wil weten weet je precies wat je nog in de portemonnee waar mijn geld blijft en met cash is het beter zichtbaar hebt. Alleen grote aankopen pinde ik in de winkel hoeveel je uitgeeft. Dus áls we straks weer contant mo- of op internet. Toen ik door corona alles ging pin- gen betalen, dan ga ik dat wel weer doen, denk ik. nen, verdween mijn geld ineens als sneeuw voor de zon. Ja, ik heb in het begin best wel te veel uit- Grip op de knip, dat is belangrijk voor mij. Met contant gegeven. Ik kan mezelf dan wel weer rechtzetten, geld werkt dat heel goed: je hoeft maar in je porte- maar met contant geld heb je het letterlijk meer in monnee te kijken. Jaren geleden ben ik begonnen met de hand. een vast weekbudget en een huishoudschriftje. Als ik boodschappen doe, neem ik de bon mee. Thuis noteer Ik ben voorzichtig door corona: ik was mijn han- ik nauwkeurig wat ik heb gekocht en wat dat kostte. den vaker en heb een pen bij me om de pincode Nu, met contactloos betalen, is dat nog belangrijker in te toetsen. Geld is altijd vies geweest, dat weet geworden. Zo heb ik toch een gevoel bij wat ik nog kan iedereen, maar ik heb mijn twijfels of contant uitgeven die week. Voor mij is een weekbudget vooral betalen meer risico geeft op corona. En ik zou het een spel, een uitdaging. Maar voor veel mensen is het echt verschrikkelijk vinden als het geld verdwijnt. pure noodzaak, weet ik door mijn vrijwilligerswerk bij de Hoe moet ik dan de glazenwasser en de thuiskap- Voedselbank. ster betalen of kinderen wat geven om een ijsje Het zou jammer zijn als contant geld helemaal ver- te halen? Ik ga vanmiddag voor het eerst weer dwijnt. Denk je eens in wat dat betekent voor bijvoor- gewoon pinnen en lekker huishoudgeld klaarleg- beeld ouderen die niet kunnen of willen pinnen, die gen. Heerlijk!’ moeite hebben om hun pincode te onthouden. Je beperkt mensen enorm als alles met de pinpas zou moeten.’

0708_contant geld.indd 51 6/10/2020 3:53:42 PM LEDENVOORDEEL MAGAZINE TEKST: STEFAN VAN DER BOOM, BART MOLS FOTO: SHUTTERSTOCK DE BESTE ZOMERDEALS De toppers van KBO-PCOB Voordeel zijn nu verkrijgbaar met speciaal zomervoordeel. Veilig, handig en gezond. Alle producten worden geleverd met twee jaar fabrieksgarantie!

3 kleuren € 159,95 I.P.V. € 299,95 € 129,95 + EENVOUDIGE I.P.V. € 299,95- MONTAGE + TEVENS KRUI MELDIEF

2 kleuren € 189 I.P.V. € 239 + GRATIS BESCHERMFOLIE T.W.V. €9,99

SENIOREN-SMARTPHONE 4G DRAADLOZE STEELSTOFZUIGER HOMETRAINER SPORTTRONIC ST-X6 FYSIC F101 TURBOTRONIC IQ8 • Computerfuncties: snelheid, tijd, • Groot touchscreen (12,7 cm) • Krachtige cycloonmotor afstand, calorieverbruik, puls • Eenvoudig menu, grote iconen • Geen stofzuigerzakken nodig • Met tablethouder en hartslag- • SOS-noodknop met gps • Licht van gewicht, makkelijk in pulsgrepen • Geschikt voor hoorapparaten gebruik • Manuele weerstand: 8 niveaus • Camera voor en achter (2 en 8 • Eenvoudig opladen • In hoogte verstelbaar megapixels) • Veel handige accessoires • Max. belastbaar gewicht 110 kg • 6 GB geheugen, uit te breiden • Werkt ook als kruimeldief • Incl. twee weerstandsbanden met naar 32 GB handgrepen • Verkrijgbaar in blauw en rood • Eenvoudig inklappen en opbergen

VOOR UITGEBREIDE INFORMATIE EN BESTELLEN GA NAAR WWW.KBO-PCOB-VOORDEEL.NL

WIJ HELPEN U GRAAG! BLIJF OP DE HOOGTE! U kunt bellen naar de KBO-PCOB-klantenservice: Schrijf u in voor de nieuwsbrief en ontvang de speciale 085-486 33 64 aanbiedingen voor KBO-PCOB-leden. Inschrijven kan of mail naar: [email protected] eenvoudig via www.kbo-pcob-voordeel.nl/nieuwsbrief

52 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Ledenvoordeel.indd 52 6/10/2020 3:58:10 PM Lage energieprijs door coronacrisis: profiteer nu!

niet te wachten, waardoor u mogelijk het risico loopt dat over enkele maanden de tarieven weer zijn gestegen.

Persoonlijk adviesgesprek KBO-PCOB-klantenservice helpt u graag. Vrijblijvend bekijken wij wat uw mogelijkheden zijn en wat u kunt be- sparen. Mocht u gebruik willen maken van het energievoordeel, dan regelt KBO-PCOB het voor u, zonder gedoe.

Bel onze klantenservice op 085-486 33 64 of mail naar [email protected]

De coronacrisis drukt de prijzen voor profiteren, wanneer u een variabel gas en elektriciteit. De vraag naar olie energiecontract heeft of uw contract Voordelen KBO-PCOB Energie daalt doordat bedrijven tijdelijk sluiten met vaste tarieven binnenkort afloopt. Persoonlijk contact en gratis, vrijblij- en er minder wordt gereisd. Daarnaast vend adviesgesprek hebben we een zachte winter achter Wist u dat? Voordelige stroom- en gastarieven de rug en is er sprake van een gasover- Mocht uw energiecontract binnen zes Wij regelen de opzegging voor u schot. Omdat vraag en aanbod de korte maanden aflopen, dan kunt u nu al pro- Uw energiezaken in vertrouwde termijnprijzen direct bepalen, dalen de fiteren van onze huidige lage tarieven handen prijzen. Als consument kunt u hiervan door deze te reserveren. U hoeft dus Gewoon via post en telefoon

Ja, ik wil een gratis adviesgesprek met KBO-PCOB Energie q Dhr. q Mevr. Voorletters Achternaam Straat Nr. Postcode Woonplaats Telefoon Jaarverbruik stroom: (piek) (dal) E-mailadres Jaarverbruik gas (m3)

Ontvang binnen 1 minuut uw aanbod, ga naar www.kbo-pcob-voordeel.nl of bel naar 085 - 486 33 64 of stuur deze bon op naar: KBO-PCOB Energie, Postbus 1469, 4700 BL ROOSENDAAL

0708_Ledenvoordeel.indd 53 6/10/2020 3:58:14 PM INIEENDE INIIAIEEN TEKST: ANITA HARTE FOTO’S: SHUTTERSTOCK

LEK E DEN Normaal delen we in deze rubriek opmerkelijke, inspirerende en ontroerende initiatieven in het land. Waarschijnlijk gelden er op dit moment nog beperkingen om iets te kunnen uitvoeren. Maar alvast voorbereiden kan altijd! En afdelingen verzinnen ook in tijden van corona mooie initiatieven om toch in contact te blijven. Nieuwe ideeën zijn erg welkom!

DRIE-IN-N Hij is ‘hartstikke blij’, zegt T! Dick Voerman, voorzitter van seniorenvereniging Teylingen. ‘Na vijf jaar is de fusie tussen de KBO- afdelingen Sassenheim, Warmond en Voorhout nu ook formeel een feit!’ FAMILIE-MAGAZINE Dat het hele proces de nodige tijd VOOR OMA kostte, komt door de eigenheid van In deze tijd worden heel wat kaartjes en brieven geschre- de drie verschillende kernen, zegt ven. Ook beeldbellen is populair. Maar wat als je oma Dick. ‘Maar we hebben veel gepraat digibeet is? Dan maak je met de hele familie een maga- en goede begeleiding gehad, zine! Dat is tenminste wat Aina Seerden deed voor haar waardoor het ook een mooi proces oma Nellie. ‘Ik heb een ontwerp gemaakt en dat samen was.’ In de praktijk is er nu één met de andere kleinkinderen gevuld met verhalen over bestuur en worden voorlichtingen, hoe wij nu leven.’ Ook de puzzels, grapjes, doordenkers vakantie- en kerstreisjes samen en illustraties ontbraken niet. Het eerste nummer viel georganiseerd. De andere activiteiten enorm in de smaak. ‘Oma was super-verrast. Ze kon er blijven nog apart. ‘Met onze 2.200 wel een week mee vooruit, zei ze.’ In het tweede num- leden worden we écht gezien mer kwamen oma’s kinderen aan het woord. ‘Het mooie en kunnen we vol inzetten op is dat ik zelf hierdoor nu óók veel verbinding heb met belangenbehartiging. Ondertussen mijn familie.’ ontwikkelen we ons verder en hopen Het ontwerp van het Nellie agazine is gratis te gebri we nog groter te worden door ons ken en te vinden op wwwainaseerdencom meer op jongeren te richten.’

54 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 20

0708_Inspirerende Initiatieven.indd 54 6/10/2020 4:44:01 PM SCHRIJFSELS CADEAU VOOR LEDEN Nijverdaller Jan Kelder, lid van KBO Hellendoorn- Nijverdal, heeft met veel genoegen de ‘Schrijfsels’ gelezen die zijn afdeling meestuurde met het vorige Magazine. ‘Schrijfsels is een luchtig boekje, geschreven door onze plaatsgenoot Gerard Ekelenkamp. Zelf noemt hij het korte verhalen voor luie lezers, maar het is vooral inspirerend en herkenbaar.’ Zo zijn er stukjes over hoe de schrijver geniet van een in bloei staande prunus en over liefde in tijden van corona. Gerard Ekelenkamp bood aan dat het bestuur het boekje gratis onder de leden mocht verspreiden, weet Jan. ‘Zijn enige voorwaarde was een gift voor het Rode Kruis dat in deze tijden zulk goed werk doet.’ Het boekje is voor de driehonderd PUZZELEN EN plaatselijke leden een welkome en plezierig afleiding in EEN PRAATJE deze moeilijke coronatijd. Ook nu de reguliere activiteiten stilliggen, hebben de leden van KBO Sevenum nog steeds contact met elkaar, zegt voorzitter Peter Lalieu. BLIJ ‘Bijvoorbeeld door het wekelijks ACHTER DE bezorgen van een driegangenmenu van ons KBO-eetpunt. Maar ook GERANIUMS door de prijspuzzel, waarvan de Alle achthonderd leden van mensen de oplossing moeten Dronio Druten (onderdeel doorbellen.’ De eerste puzzel was van KBO-PCOB) kregen een woordzoeker waarin KBO- tegelijk met het meinum- activiteiten, de plaatselijke horeca en mer van dit Magazine ook een aantal winkels en bedrijven in persoonlijk een bloemetje bezorgd. ‘Het voorjaar be- verwerkt waren. Prijs: een van de vijf gon, maar veel leden moesten dat dit jaar vanachter de eetbonnen voor het KBO-eetpunt. geraniums meemaken’, zegt afdelingssecretaris Frans ‘Er hebben wel zestig mensen Steffens schertsend. ‘Wij hebben het voorjaar daarom bij gebeld! Eén meneer belde mij zelfs de mensen thuis gebracht, zoals een van onze leden het elke avond om te vertellen wat hij zo mooi zei.’ Dankzij de samenwerking met de Druten- al had gevonden. Hij had zo iedere se bloemisterij Suus en met extra inzet van de achttien dag een praatje én was er uren bezorgers werd het een groot succes. De reacties waren mee bezig. En dat was precies onze hartverwarmend. ‘Iemand noemde het een stukje opti- bedoeling!’ misme in deze pessimistische tijd. We hebben het met Google op ‘woordzoeker’ om er zelf liefde gedaan’, zegt Frans. gemakkelijk een te maken.

0708_Inspirerende Initiatieven.indd 55 6/10/2020 4:44:05 PM

TEKST: KIRSTEN DORRESTIJN FOTO’S: ALDO ALLESSIE

V EETEN IN DE TIN

Vogels, bijen en egels: dankzij wat gerichte in- grepen weten dieren de tuinen van mensen goed te vinden. Deze mensen richtten hun tuin speciaal in voor hun favoriete soort.

58 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Beestenboel.indd 58 6/10/2020 3:59:35 PM HERMAN HOFS 63 UIT VOORTHUIZEN HEEFT VAN ZIJN TUIN EEN VOGEL PARADIJS GEMAAKT ‘OP HET TERRAS HEB IK ALTIJD MIJN VERREKIJKER BIJ ME’

‘Samen met mijn vrouw woon ik al twintig jaar in het landelijk gebied van Voorthuizen, Gelderland. We hebben een siertuin van zo’n duizend vierkante meter. Drie jaar geleden kwam er een weiland met een grote schuur achter ons huis te koop. De schuur hebben we gesloopt, we hebben een houtwal om het weiland aangelegd en een kikkerpoel gegraven. Ook hebben we een boom- gaard gemaakt met hoogstamfruit – appel, peer en pruim. Daar lopen de schapen van de buren. Vanuit huis kijken we er mooi op uit. Er komt geregeld een sper- wer voorbij, maar ook groene spechten, appelvinken en leuke is dat we ook een bosuil op boerenzwaluwen zitten in onze tuin, om maar eens wat het perceel hebben. Die zit in een soorten te noemen. oudere houtwal.

Met het beplantingsplan heeft Vogelbescherming gehol- Ik ben ook ontzettend blij met de pen, zij bieden die service aan. In de houtsingel rondom steenuil. Dat zijn zulke grappige het weiland staan allemaal vogelvriendelijke bomen : lijs- beestjes, die kijken zo leuk uit hun terbes, liguster, kardinaalsmuts, els, walnoot, hazelnoot. kop. Zij proﬁ teren van de mest van Sijsjes en groenlingen schuilen daar bijvoorbeeld in. De de schapen: daar komen kevers op walnoten worden ook door de eekhoorn verzameld, af. In de zomer horen we de jongen die sleept ze overal heen. Vanochtend toen we zaten te ’s avonds bedelen. Als ik op het terras ontbijten, zagen we hem nog voorbijkomen. zit om van de tuin te genieten, heb ik altijd mijn verrekijker bij me. Een De bloemenmengsels die we hebben uitgestrooid, trek- simpele mus is al zo prachtig om te ken veel insecten aan en daar komen weer vogels op af. zien. De kaardebol is aantrekkelijk voor putters. Ook het water We laten plekjes een beetje verru- van de paddenpoel trekt ontzettend veel vogels aan. Ver- wen, maar ik moet er wel voor wer- der staan er in de tuin meerdere ondiepe waterschalen ken om de tuin zo te houden. Het waar de vogels uit kunnen drinken en zich in badderen. gras moet gemaaid, de border moet Ik heb zo’n twintig vogelhuisjes in de tuin hangen, die onkruidvrij gemaakt en de struiken zijn ontzettend goed bezet. Spreeuwen, kool- en pim- gesnoeid. Want als je het laat gaan, pelmezen, mussen en winterkoninkjes broeden erin. Het krijg je zo een bende.’

0708_Beestenboel.indd 59 6/10/2020 3:59:39 PM NATUUR

60 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Beestenboel.indd 60 6/10/2020 3:59:44 PM NATUUR

DE TUIN VAN ARIE KOSTER 74 IN VEENENDAAL IS EEN WARE BIJEN OASE ‘ALS JE IETS VOOR DE BIJEN DOET, HELP waar bijen op vliegen. Ik heb heel JE DAAR OOK veel geëxperimenteerd. Nu staan er zo’n honderd verschillende soorten. ANDERE INSECTEN Inheemse planten werken beter, maar bijvoorbeeld de klokjesbij zit alleen maar op de campanula, een EN VLINDERS MEE’ uitheemse soort. Als mensen die niet in hun tuin zouden hebben, zou die ‘Iets voor de bijen doen, moet je zien als een metafoor: bij nu uitgestorven zijn. je helpt er direct ook vlinders en andere bloemzoeken- Achter in de tuin heb ik een wadi de insecten mee. Ik heb een heel kleine vijver in de tuin uitgegraven, daar is het altijd vrij aangelegd, van nauwelijks één vierkante meter. Daar vochtig. Er groeit bijvoorbeeld konin- zitten libellen in, en ieder jaar weer kikkers. Ook zie ik ginnekruid, valeriaan, grote wederik geregeld honingbijen eruit drinken. Zij doen dat om het en grote kattenstaart. Op die laatste volk ermee te koelen. Bij grotere vijvers kun je honingbij- bloem vliegt zelfs de grote katten- en soms met honderden tegelijk water zien verzamelen. staartbij, een zeldzaam soort die Je kunt die bijen al helpen door een geleidelijk aﬂ opende vroeger alleen in Limburg voorkwam. schotel neer te zetten met iets waar ze op kunnen zitten: Tussen de stenen van het rotstuintje planten of een stukje hout. Ik houd me, al sinds 1980, nestelen zich zandbijen, zoals de vooral bezig met wilde bijen. Die drinken douw van bloe- behangersbij en de groefbij. men of halen water uit vochtige grond. Op de nectarplanten in onze tuin – Het bijenhotel in onze tuin heeft mijn vrouw twintig jaar marjolein en rozemarijn bijvoorbeeld geleden gemaakt. In houten blokken heeft ze gaten – komen zo’n twintig soorten vlin- geboord, maar er zitten ook rietstengels in, en bam- ders af: citroenvlinder, dagpauwoog, boestengels. Er nestelen maskerbijen in, tronkenbijen, atalanta, gehakkelde aurelia, land- behangersbijen, metselbijen, klokjesbijen en nog wel kaartje, koolwitje en blauwtjes. En tien andere soorten. Bijenhotels zijn bedoeld voor bijen allerlei zweefvliegen komen langs, die bovengronds nestelen, in een muur of in dood hout. zoals de stadsreus, en verschillende Maar er zijn ook bijen die in de grond nestelen. Als je op soorten wespen, zoals de limonade- zandgrond of op schrale grond woont, kun je de bodem wesp en elk jaar wel een bijenwolf. kaal maken, zodat de bijen holletjes in de grond kunnen Ik fotografeer ook de bijen in onze maken. tuin. Daardoor komt er vaak niks van het tuinieren terecht: steeds moet Vanaf het moment dat we hier 25 jaar geleden kwamen ik mijn camera pakken om foto’s te wonen, heb ik geleidelijk steeds meer planten neergezet maken van de bijen.’

60 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020 6

0708_Beestenboel.indd 60 6/10/2020 3:59:44 PM 0708_Beestenboel.indd 61 6/10/2020 3:59:46 PM NATUUR

62 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Beestenboel.indd 62 6/10/2020 3:59:49 PM NATUUR

ELLA DE BREIJ 59 UIT OUDEWATER RESER VEERT EEN GEDEELTE VAN HAAR TUIN VOOR EGELS ‘S WINTERS KUNNEN ZE ER HUN WINTER SLAAP HOUDEN EN IN DE LENTE KUNNEN ZE ER NESTELEN’

‘We wonen al 25 jaar in ons huis in Oudewater en vorig jaar gingen we eindelijk de tuin aanpakken. We hebben in al die jaren geregeld egels gezien, maar we hebben ook drie honden. Als die er één zien, gaan ze hard bla en en rollen ze hem om. Het leek me leuk om speciaal voor de egels achter in de tuin een stukje te maken waar de honden niet bij kunnen. Dat gedeelte hebben we afge- zet en daar hebben we veel beschutte plekjes gemaakt voor egels. ’s Winters kunnen ze er rustig hun winterslaap houden en in de lente kunnen ze er nestelen. Ik heb weleens kleintjes zien rondlopen. We wonen aan de rand Ik vind egels bijzonder leuk. Ze van de dorpskern en hebben een vrij grote tuin, met veel hebben een mooi, puntig snoetje groen eromheen. De egels kunnen onder het gaas door en het zijn intrigerende beesten. Ze waarmee de tuin achterin is omheind. hebben een prachtig afweersysteem: als er gevaar dreigt, rollen ze zich op In de egeltuin staan allemaal lindebomen, die vijf keer tot alleen maar stekels. Zo hoeven per jaar zaden en bladeren laten vallen. Die harken we ze niet te vluchten. De egels waren op een hoopje, zodat de egels eronder kunnen schuilen. al in de tuin toen wij hier kwamen Tegen de schutting naar de buren toe hebben we dak- wonen, maar echt vaak zie ik ze pannen neergezet waar de egels achter kunnen kruipen. niet. Je moet geluk hebben. Als ik Ook hebben we aardewerken potjes op z’n kop gezet. de honden ’s avonds laat uitlaat, zie Er staat een bakje waar als het regent water in komt, ik er weleens een oversteken. In de maar speciale drinkgelegenheid hebben we verder niet schemering of de vroege avond zie gemaakt voor de egels. Ik denk dat ze zelf wel aan vocht ik ze soms in de tuin, bijvoorbeeld kunnen komen. Wel heeft mijn man voor de egels een als we bij het kampvuur zitten. Of ik ‘bladerbak’ getimmerd, waar we de bladeren uit de tuin hoor ze ’s avonds scharrelen. Ik vind in doen. Ik wilde een compostbak, zo kwamen we op het het hartstikke leuk dat we ze in onze idee. tuin hebben.’

62 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020 6

0708_Beestenboel.indd 62 6/10/2020 3:59:49 PM 0708_Beestenboel.indd 63 6/10/2020 3:59:52 PM

ZIEN | BELEVEN | LEZEN SAMENGESTELD DOOR SUZANNE MEEBOER

[World Press Photo] VERHALEN DIE ERTOE DOEN Winnaar van de internationale persfoto- wedstrijd World Press Photo 2020 is de Japanse fotograaf Yasuyoshi Chiba met zijn foto over de revolutie in Soedan. Op de foto een onbekende jonge man die een protestgedicht voordraagt, zijn gezicht verlicht door mobiele telefoons, omdat de dictator de stroom heeft afgesloten om de demonstranten te hinderen. Alle ruim 150 bekroonde beelden en video’s kunt u zien in De Nieuwe Kerk in Amsterdam.

Entree uitsluitend met een e-ticket voor een bepaalde datum en tijdsperiode. Aan de kassa worden geen tickets ver- kocht. De Nieuwe Kerk, Dam, Amsterdam T: 020-626 81 68 www.nieuwekerk.nl

[Film] Gratis en voor niks ‘World Press Voor wie door het jaar Photo brengt niet heen geen genoeg alleen de realiteit kan krijgen van Neder- landse films, maar wel van nieuws en liever op de kleintjes ontwikkelingen let, biedt het Neder- hier en elders lands Film Festival iedere maand online in de wereld, diverse korte films gra- maar ook de tis aan, van drama wonderlijke tot een komische schoonheid van stop-motion. het leven’ www.filmfestival.nl Iamamsterdam

66 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Lezen, zien, beleven.indd 66 6/10/2020 4:00:09 PM ZEN | EEEN | LEZEN

[Tie] T

[Foto eositie] OERREET IT HET O De uinen van Appeltern vormen het grootste tuininspiratie De bomenfoto’s en park van ederland. vindt er veel interessante inormatie over gedichten in de exposi- tuinieren tuinaanleg en tuintrends. root genoeg om elkaar niet tie Trees That Bark van voor de voeten te lopen en goed voor een gezellig dagje uit! fotograaf Mark Kohn WIN in samenwerking met poëzietijdschrift Awa- B ter, zijn een zoektocht naar herkenning en vooral erkenning van een andere levensvorm. Scan de QR-code op [Voelids] het kunstwerk, dan VOEL hoort u het gedicht in HERENNEN IN gesproken vorm. E TIN Bezoekerscentrum Hoge Veluwe Kronkel- E weg, 6731 AV Otterlo Informatie over de looptijd van deze expo- sitie: www.kohn.nl www.hogeveluwe.nl 2

0708_Lezen, zien, beleven.indd 67 6/10/2020 4:00:16 PM ZIEN | BELEVEN | EZEN

[roma] DE REEPTEN VAN IN VADER

[reiserhaal] HEEPERIHTEN Ro iersma Bioloog, zeiler en schrijver Rob Biersma zeilde met zijn tien meter lange schip Rissa solo van het Zuid-Hollandse Rhoon naar Paramaribo, en terug. Lees over bijna-aanvaringen, passaatwind, on- verwachte stormen, en de rijkdom van de natuur te midden van de leegte van de oceaan.

iteeri Atlas otat

a Drad onverwacht in coma. Julien zit aan Chef Henri wordt gezien als een van zijn zijde en besluit toch een poging te de beste koks van Frankrijk. Henri’s doen om de bistro van zijn vader open zoon Julien interesseert zich echter te houden. niet voor zijn bistro. Dan raakt Henri iteeri De eie i

[reatie] LEER WATERVERVEN ieried Woldhe IN Wilt as mae o ee a dee mooie oee Waterverven moeilijk? Onzin. Waterverf el r asts aar er esre otie o is niet moeilijk; het is juist een heerlijk, sms aar oor heeserihte maaie satie sheese ﬂ exibel medium. Twintig praktische les- rihte oor Leer aterere maaie satie aterere sen over waterverven en kleurgebruik. oor De reete a mi ader maaie satie reete iteeri Podim

6 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Lezen, zien, beleven.indd 68 6/10/2020 4:00:21 PM ZIEN | BELEVEN | EZEN

[roma] DE REEPTEN VAN IN VADER

iteeri Atlas otat

6 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Lezen, zien, beleven.indd 68 6/10/2020 4:00:21 PM

ODE AAN DE RIEF D D Beste Hakim,

De cirkel is nu bijna rond. Vijftig jaar geleden schreef ik mijn eerste brief aan jou. Via het Franse muziekblad ‘Salut les Copains’ zijn we met elkaar in contact gekomen. Ik dacht toen nog: ‘Ach die jongen woont in het verre Marokko en ik kan rustig met hem gaan corresponderen want we zullen elkaar nooit ontmoeten.’ In die tijd was reizen met het vliegtuig nog een luxe en er was nog geen internet. Ja we weten allebei hoe het verder ging: hevige verliefdheid, een huwelijk, twee prachtige zonen, een zeer pijnlijke scheiding en nu allebei weer terug in ons geboorteland.

Ze zeggen dat als je ouder wordt de scherpe kantjes van de herinneringen verdwijnen en dat kan ik beamen. Nu de zolder leeg moet omdat het dak isolatie krijgt brengt Irene, mijn huishoudelijke hulp, iedere week twee verhuisdozen naar beneden. Dan heb ik een hele week de tijd om alles uit te zoeken en te beslissen wat naar de Kringloop kan. Deze keer kwam ze met de fotoalbums en de doos losse foto’s naar beneden. Ik schrok daar wel een beetje van. Er hangen geen familiefoto’s in mijn huiskamer. Te pijnlijk voor me. Mijn jeugd was nou niet bepaald prettig, dat weet jij ook. Voorzichtig opende ik toch maar de fotodoos. Toen zag ik ze! Twee grote zwart/wit foto’s uit 1979. Het geluk spat er nog vanaf. Twee mooie jonge mensen met een pasgeboren baby met een flinke bos zwart haar en een klein jochie met blonde krulletjes.

Toen ging de telefoon en belde jij. Een paar keer per jaar bel je me nog op en ik ben dan oprecht blij om je stem weer eens te horen. Soms ben je moeilijk verstaanbaar, dan ben je waarschijnlijk aan de dagelijkse dosis drank begonnen. Maar ondanks alles wil ik je zeggen dat je een goede vader bent geweest. Je hebt de jongens na de vakanties in Marokko altijd netjes naar me terug gebracht. Ook zijn we na de scheiding in dezelfde stad in Frankrijk blijven wonen zodat de jongens wanneer ze maar wilden naar je toe konden EEN EN gaan. Het zijn prachtige, sterke mannen geworden en ze zijn goed terechtge- IE komen en hebben geen identiteitsprobleem. Dat hebben we toch maar mooi geflikt met z’n tweetjes! In 2014 heb ik je voor de laatste keer in een park in Rouaan gezien. Je bent ziek en lichamelijk erg veranderd. Het was een emotioneel weerzien. We hebben allebei andere relaties na de scheiding gehad maar zijn nu beiden al weer jaren alleen. De relaties mislukten want onbewust zochten we toch steeds naar wat wij samen gehad hadden. Ik heb geen spijt van mijn keuzes en zou opnieuw mijn hart volgen als ik het over mocht doen. Wij weten wat echte liefde is, liefde waar je alles voor achter laat. We zullen elkaar waarschijnlijk niet meer in levende lijve zien. Ziekte en beperkingen maken het reizen moeilijk. Het is goed. De cirkel is bijna rond. L Adieu mon amour, je Riane N

Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Ode aan de brief.indd 71 6/10/2020 4:45:23 PM DE SCHAAPSHERDER ‘WAT GAAF DIE VRIJHEID, DACHT IK METEEN ’ Al meer dan 25 jaar hoedt Anita Wichers (54) haar schaapjes op de heide. ‘Die eenzaamheid vind ik heerlijk. Ik loop hier graag. Je moet mij echt iedere dag hier wegslaan’, zegt ze openhartig.

2 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Vergeten ambachten.indd 72 6/10/2020 3:54:44 PM VERETEN AAHTEN TEKST EN FOTO’S: MAX DE KRIJGER

‘Er zijn acht zwarte schapen. Zo tel ik de kudde’

Ze is graag bij haar kudde en kijkt EEN E EN LIPTI EE ook acht zwarte exemplaren. Die niet op een uurtje meer werken. Goed voorbereid gaat ze iedere dag telt Anita regelmatig. Zijn die acht te En geef haar eens ongelijk op de op pad met haar groep Veluwse hei- zien, dan gaat ze ervan uit dat de rest heuvels van Overijssel, met kilo- deschapen. Met bepakking. ‘Drinken van de kudde ook netjes volgt. Ze meters fenomenaal uitzicht en een voor de honden en drinken voor kijkt rond. De schapen en de hon- niet te beschrijven stilte. Die alleen mijzelf. Ook een boterhammetje, een den spelen op elkaar in. Anita is in soms wordt onderbroken door krant, een regenpak en een paraplu. haar element. ‘Als kind wilde ik altijd Anita en de schapen. Een scherpe Een mesje heb ik bij me om stok- al iets met dieren doen. Ik werkte toon van de ﬂ uit is het comman- ken te pellen en een verrekijker om uiteindelijk op een golfbaan en had do en de twee honden Gladstone vogels te spotten. Daar ben ik gek 25 jaar geleden geen werk meer in en Queen volgen de opdrachten op. Korhoenders en de torenvalk. En, de winter. Toen zag ik de vacature braaf op. Zo blijft de kudde mooi bij hoor je hem? Dat is de veldleeuwerik. voor schaapsherder. En dus stak ik elkaar op de Lemelerberg. Vanmor- En natuurlijk neem ik lippenstift mee. mijn kop in de schaapskooi. Wat gaaf, gen is Anita vertrokken vanaf de Anders word je zo’n slons’, vertelt ze dacht ik meteen. Het is de vrijheid, schaapskooi. Iedere dag loopt ze lachend over haar bagage. Vooral op terwijl ik geen vakanties heb en ook al snel zo’n 20 kilometer. De lege zondagen zoekt ze vaker de recre- gewoon op zonen feestdagen magen van de schapen ramme- anten en de wandelaars op. ‘Dan kan werk, hoor. En het is echt niet altijd len aan het begin van de dag, dus iedereen hiervan meegenieten. Soms hieperdepiep hoera. Ik maak intense zoeken ze driftig naar eten. Dit jaar vragen wandelaars waarom ik hier regen en hitte mee. Voorbijgangers zijn er 250 lammetjes geboren. Een eigenlijk loop met de kudde. Wel, zeggen vaak dat ik de mooiste baan ﬂ esje melk heeft de maagjes zojuist wanneer ik het niet doe, dan wordt van de wereld heb. Maar zij zien mij gevuld. Anita loopt nu moederziel deze heide weer bos. De schapen op dat moment maar vijf minuten alleen op de heide. Toch doet ze al eten de jonge boompjes op.’ natuurlijk. Maar toch, ik hou dit wel dit werk niet in haar eentje. Er zijn vol tot mijn zevenenzestigste. En wat acht vrijwillige herders die haar op E OP IN WOLLIE PL voor werk zou ik anders eigenlijk verschillende dagen helpen bij het De kudde bestaat voor het grootste moeten doen? Ik ben gewoon gek hoeden. deel uit witte schapen. Maar er zijn op mijn wollige spul.’

0708_Vergeten ambachten.indd 73 6/10/2020 3:55:00 PM GEZEGD & GEZWEGEN ‘Dit kind was van mij en moest bij mij blijven’

Will (70) werd op haar van mij en moest bij mij blijven. Van de bevalling weet ik bijna niets. Ik lag in een donkere zeventiende zwanger en moest kamer, door slechte verlichting of door een doek over mijn haar zoon afstaan ter adoptie. ogen. Ik herinner me het eerste geluid van mijn zoon en het geluksgevoel van dat moment. Daarna is hij bij me wegge- Een gebeurtenis die haar leven haald. De rest van de herinneringen is weg. Ik probeer ze niet bepaald heeft. meer terug te halen. Ik weet hoe erg het was.

OPGETEKEND DOOR: MONICA BOSCHMAN Na een dag of tien ben ik opgehaald en naar huis gebracht. Mijn vader had al een baantje geregeld, ik mocht niet terug naar school. Ik moest alles doen om het geheim bedekt te ´Ik werd uit mijn vertrouwde omgeving houden en steeds onthouden wat ik verteld had tegen wie gehaald en naar plaatsen gebracht waar over mijn tijd in Zwitserland. Stiekem probeerde ik het ik niet zichtbaar was. Toen ik na de afstaan van mijn kind terug te draaien. Eerst alleen, daarna bevalling terugkwam, moest ik het niet samen met de vader, waar ik ook mee trouwde. Toen ik 21 alleen geheimhouden, maar er ook een werd, moest ik de akte van berusting tekenen en dat heb ander verhaal overheen zetten. Een leu- ik geweigerd. Daar is een rechtszaak van gekomen. Toen is gen vertellen. Voor de buitenwereld was mijn zoon aan ons toegewezen, maar in hoger beroep is dat ik zes maanden bij mijn oom en tante in weer ongedaan gemaakt. Het voelde alsof hij opnieuw werd Zwitserland geweest. Ik moest zeggen afgenomen. Ik mocht ook niet naar hem toe, het werd me dat ik overspannen was, omdat ik ge- allemaal ingeprent: ik was slecht, ik was schuldig en ik had Izakt was voor mijn eindexamen en dat geen recht meer op hem. Na de rechtszaak heb ik alles zo ik daarna nog een tijdje gewerkt had. veel mogelijk weggestopt en werd overleven het kernwoord in Ik vertelde niet dat ik daar was omdat mijn leven. Ik deed vooral veel moeite om alles goed te doen, ik zwanger was, na een paar maanden voor iedereen. Vragen over mijn jeugd en schooltijd probeerde naar Leiden ging en een zoon baarde. ik te vermijden.

In Zwitserland trok ik me steeds meer Ik kreeg twee dochters van dezelfde man en bij allebei duurde in mezelf terug, in een wereld van mist. het zes weken voor het moedergeluk doorbrak. Achteraf weet Zo hoefde ik niets meer te zien en niets ik dat dat door de angst kwam dat ook zij van me afgenomen meer te voelen. In Leiden ging ik eerst zouden worden. Toen mijn jongste naar de kleuterschool naar een gastgezin, daarna naar het mocht, ging ik weer opleidingen volgen en kreeg ik nieuwe tehuis waar ik zou bevallen. Al vanaf de contacten. Tijdens een voorstelronde van een gespreksgroep eerste dag was gezegd dat ik mijn kindje vertelde een vrouw dat ze op haar zestiende moest trouwen niet mocht houden. Toen ik het voelde omdat ze zwanger was. Ik klapte dicht en kon geen woord bewegen, werd het echt. Dit kind was meer uitbrengen. Ik vertelde mijn verhaal aan de vriendin

74 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Gezegd en Gezwegen.indd 74 6/10/2020 3:53:56 PM ‘Dit kind was van mij en moest bij mij blijven’

met wie ik daar was en wist zeker dat Als we het over adoptie hebben, kijken we naar de adoptie- ik haar zou kwijtraken. Het gebeurde ouders en de kinderen. Waar de kinderen vandaan komen, niet. Toen het met mijn huidige partner wordt verzwegen. Terwijl al deze kinderen moeders hebben, serieus werd, koos ik er zelf voor het te die vaak onder druk hun kind moesten afstaan. Dit is jaren- vertellen. Dan kon hij zeggen dat hij mij lang systematisch zo gegaan omdat er een markt voor was. niet meer hoefde. Maar hij zei: “Wat Het deugde niet en is een deel van ons erfgoed. Daarom vind moet dat erg voor je zijn.” Zonder zijn ik het zo belangrijk dat de verhalen van afstandsmoeders steun was ik niet gekomen waar ik nu worden vastgelegd en bewaard. Wie moet straks hun verhaal ben. nog vertellen, als ze zijn overleden? De meeste vrouwen die het niet vertellen, blijven zitten met Vanaf mijn deelname aan een praat- groep voor afstandsmoeders in 1985 rolde ik van het een in het ander. Ik ‘Ik moest alles doen schreef een boek, zat in een forum, zette een stichting op. Ik vertelde mijn om het geheim persoonlijke verhaal en leerde dat ik alleen iets kon bereiken als ik boven bedekt te houden’ mijn eigen verhaal kon uitstijgen. Het geheimhouden was voorbij. Als iemand een schuldgevoel. De stap om erover te gaan praten is groot nu vraagt hoeveel kinderen ik heb, zeg en wordt ook steeds groter, zeker als je al die jaren gezwegen ik drie en nooit meer twee. Sinds twin- hebt tegen je partner of kinderen. Maar in contact met ande- tig jaar zie ik mijn zoon. Ik weet nu hoe re afstandsmoeders is er meteen weerklank, je hoeft maar één hij is, hij hoort ook echt bij ons gezin. woord te zeggen. Zeker toen ik hem net ontmoette, wilde Herkent u dit ik dat hij elke dag bij mij was. Als hij verhaal en wilt u Het moeten afstaan van mijn kind heeft mijn levensweg een tijdje niet belde, dacht ik: zie je wel, erover praten? bepaald. Het enige wat belangrijk was, werd me afgenomen. nou wil hij me niet meer zien. Binnen de U kunt contact Ik was een last voor mijn ouders, een vleesgeworden verwijt. beperkingen die er zijn, hebben we een opnemen via Toen mijn boek uitkwam, gaf mijn vader aan dat ik niet meer goed contact. Dat ik hem nu zie, heeft www.deneder- welkom was. Toen mijn moeder overleed, stond mijn naam veel veranderd, maar het trauma is er landseafstands- niet op de overlijdenskaart. Opnieuw werd ik weggemoffeld. nog. Door therapie is het wel hanteer- moeder.org Er is ook een andere kant. Ik heb jaren een goed lopend eigen baar geworden. Iedere keer dat je er met Hoe meer bedrijf gehad en innovatieve dingen gedaan. Ik heb altijd een iemand over praat, kun je iets verwer- afstandsmoe- kern in mezelf gevoeld die goed was en die niet kapot kon ken. Maar wanneer je het geheimhoudt, ders zich mel- gaan. Ik kan het nu vertellen, maar het blijft moeilijk en zal stolt het. Er komt geen nuancering meer den, hoe meer nooit zomaar een verhaal zijn. Ik voel het nog elke keer in op, het wordt alleen maar groter. stem ze krijgen. mijn buik.’

0708_Gezegd en Gezwegen.indd 75 6/10/2020 3:53:56 PM FOREVER HIP TEKST: WIM SPIJKERS FOTO: MARK KOHN

PATRICIA STEUR (1948), FOTOGRAAF ‘Alles draait om nieuwsgierigheid’ Veertig jaar zit ze nu in het vak, best lang voor iemand die zichzelf een laatbloeier noemt. Het woord stoppen komt dan ook net voor in het vocabu- laire van Patricia Steur (71). ‘Ik heb een heerlijk beroep’, zegt de fotografe met flonkerende ogen. ‘Nou ja, beroep… het is iets wat ik heel leuk vind. Dat ik ervoor betaald word, is mooi meegenomen.’

76 Magazine van KBO-PCOB juli/augusut 2020

0708_Forever hip.indd 76 6/10/2020 4:47:17 PM In haar Amsterdamse werk- annex woonruimte getuigen tientallen portretten – op royaal formaat afgedrukt en tentoongesteld – van een carrière om ú tegen te zeggen. Muzikanten, beeldend kunstenaars, BN’ers en Maori’s met indrukwekkende gezichtstatoeages vormen daarbij de hoofdmoot. Naast vele tijdschriftpagina’s en exposities heeft ze er tevens een aardig stapeltje boeken mee gevuld.

Zoeken naar drijfveren ‘Alles draait om nieuwsgierigheid’, stelt Patricia. ‘Ik zie mijn camera echt als een verlengstuk, als een instrument om meer kennis over mensen te verkrijgen. Wat drijft een mu- zikant om zijn gezin zowat op te offeren en jaren op tour- nee te gaan? Wat drijft een kunstenaar die zich totaal van de wereld afsluit om zijn werken te kunnen maken? Dát Kinderlijk enthousiast is mijn excuus om te fotograferen. Het gaat me eigenlijk Iedereen die haar een beetje, kent minder om het plaatje, het eindresultaat, maar meer om weet dat ze al decennialang bewust het doen. Al klinkt dat misschien maf als ik het zo zeg.’ met gezonde voeding bezig is, dagelijks aan yoga doet en bovendien hei- Haar Grote Liefde lig gelooft dat alle slechte dingen met Voor een volgend Maori-boek stond dit jaar weer een reis een goede reden gebeuren. Negatieve naar Nieuw-Zeeland – haar elfde! – op het programma, gedachten laat ze gewoonweg niet maar ja: de coronacrisis. Ze zou erheen vliegen met Theo toe. ‘Ik ben een vreselijk positief mens Maijenburg, sinds enkele jaren Patricia’s partner. Sterker: en kan nog steeds ergens kinderlijk hij is haar Grote Liefde, net als voorheen dichter/kunste- enthousiast over raken. Maar ik ben naar Erik Hazelhoff Roelfzema jr., zoon van dé Soldaat van wel dieper geworden, meer empa- Oranje, die in 2010 is overleden. ‘We kregen te horen dat thisch. Als ik terugdenk aan vroeger, hij maar drie maanden te leven had – het was leverkanker heb ik iets van: jeetje, wat was je – en zijn snel allerlei leuke dingen gaan doen, zoals een toentertijd oppervlakkig bezig, zeg. paar fantastische reizen maken en zo. Uiteindelijk mocht Het ging op de automatische piloot, hij nog anderhalf jaar bijtekenen. Heel fijne anderhalf jaar ik was altijd hard aan het werk.’ waren dat.’ Iets bedachtzamer Bijna-doodervaring Door het klimmen der jaren groeit de Bang voor haar eigen heengaan is ze niet. Het kwam trou- waarde van echte vriendschappen. wens al een keer heel dichtbij. In 1989 kreeg Patricia een Met Marion, bijvoorbeeld, die ze al acute buitenbaarmoederlijke zwangerschap, waardoor ze kent sinds de middelbare school. Maar met spoed op de operatietafel terechtkwam. ‘Daar heb ik ook tattookunstenaar Henk Schiffma- een bijna-doodervaring gehad. Ik was onder narcose, maar cher – Patricia’s ‘favoriete ex’ die ooit hoorde de chirurgen praten en dacht: de verdoving werkt haar belangstelling voor permanente niet! Van schrik opende ik m’n ogen en verwachtte die lichaamsversieringen aanwakkerde operatielamp te zien, maar ik zag wit licht en merkte dat – ziet ze nog geregeld. ‘Soms denk ik zweefde, terwijl de artsen m’n leven stonden te redden: ik weleens: zou ik die-en-die pijn heb- naar het licht toe, net als in het verhaal dat je steeds hoort. ben gedaan? Daar sta je dus jaren later Aan het eind zag ik mijn lieve oma, die haar hoofd schud- opeens bij stil. En als het kan, probeer de. Ik mocht nog niet naar de overkant. Het maakt me niet ik het dan alsnog te herstellen. Je uit wat anderen ervan denken: sindsdien zie ik alles met zou haast zeggen dat ik rijper en iets andere ogen, heel scherp, alsof ik iedereen doorheb.’ bedachtzamer ben geworden.’

0708_Forever hip.indd 77 6/10/2020 4:47:20 PM PUZZEL

ZWEEDSEZWEEDSE PUZZEL PUZZEL ZWEEDSE PUZZEL

aanwas stop- honing- aanwas lange muziek- plaatsstop- produ-honing- militaire drukfou- van trein cerend tenlijst overjaslange soortmuziek- plaats produ- kledingmilitaire drukfou- overjas soort ofvan bus trein insectcerend kleding tenlijst of bus insect zoon van Adamzoon van enAdam Eva en Eva begren- 6 Bel toets ruimtelijk begren-zing 6deel van klinkend van een een trap toets ruimtelijk zing deel van klinkend sportveldvan een een trap sportveld smalle grond- octrooi- toon ondieptesmalle grond- in zee briefoctrooi- regen-toon ondiepte brief schermregen- in zee scherm & Win compu- terdes-compu- specerij kundigeterdes- specerij kundige meisjes- 2 ad zwarte We hebben deze keer weer een naam de heer meisjes- 2 interimad kleverigezwarte naam prachtige prijs die u kunt winnen de heer kop (afk.)interim kleverigestof kop (afk.) stof grijsbruin als u de oplossing van de puzzel sport- grijsbruin goed hebt. Hoe het werkt? Maak de merksport- kort jasje merk kort jasje puzzel, noteer de oplossing en bel dwaas natuur- handels- of sms de oplossing door. U kunt zo dwaas gebied naam kielwater worp natuur- handels- kielwater worp gebied naam vaak meedoen als u wilt. Succes! plus koeien- ziekte plus koeien- alstu- meisjes- blieft ziekte Bel 0909-0108 alstu- naammeisjes- balspel blieft 4 naam staat in Bel 0909-0108 (€ 0,60 per gesprek), vaarwel balspel 4 gods- de VS vaarwel dienst staat in kies voor optie 1 (puzzelprijs) en gods- de VS dienst verdo- spreek de oplossing in. Uw tele- vend ik (Latijn) middelverdo- foonnummer wordt automatisch vend ik (Latijn) kenaumiddel genoteerd. vriesvak vrouw 3 kenau in een metvrouw 3 ver- erwten- vriesvakleeuwen- met waandver- soeperwten- koelkastin een lichaam koelkast leeuwen- waand soep Of sms naar 3111 lichaam spil bevel Sms naar 3111 de tekst MAGAZINE bevel fles (afk.) spil pekel woestijn- fles (afk.) woestijn-bron OPLOSSING pekel bron noot aldus haar- Dus bijvoorbeeld: magazine brood- droger noot aldus haar - ordinaire vogel droger kruimel (€ 0,60 per deelname). ordinairemeid dik meid vogel dik Hebt u een geheim nummer? Sms 1 nage- 1 reeds dan behalve de oplossing ook uw rechtnage- recht reeds telefoonnummer. uit- Neder- landse plaag- heemseuit- schaak-Neder- plant-heemse of groot-landse geestplaag- diersoort schaak- plant- of meestergroot- geest Prijswinnaars krijgen persoonlijk diersoort5 meester bericht. 5 verbouw verbouw

Oplossing puzzel juninummer: © Sanders puzzelboeken © Sanders puzzelboeken scheepsmodel Breng de letters uit de genummerde vakjes over naar de gelijkgenummerde vakjesBreng van de deletters oplossingsbalk. uit de genummerde vakjes over naar de gelijkgenummerde Sluitingsdatum vakjes van de oplossingsbalk. U kunt meedingen naar deze prijs 1 2 3 4 5 6 tot 25 augustus 2020. 1 2 3 4 5 6

78 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Puzzel.indd 78 6/10/2020 4:45:46 PM PUZZELPRIJS PUZZEL MEE EN MAAK KANS OP EEN ROBOTGRASMAAIER WOLF-GARTEN LOOPO T.W.V. € 699 – € 1.149 (AFHANKELIJK VAN UW TUINGROOTTE)

Laat maar maaien

Win een WOLF-Garten LOOPO, de robotmaaier voor voor grotere gazons tot maximaal 2.000 m2 is de LOOPO M perfectionisten. de beste keuze. Beide modellen kunnen beveiligd worden Wie had ooit kunnen denken dat een robot ons gras zou met een persoonlijke pincode en zijn op afstand aan te maaien? sturen met de LOOPO-app. De WOLF-Garten-robotmaaiers zijn slim, snel en De sierlijke robotmaaier werkt met oog voor detail en gaat supercompact. De robotmaaiers ontlasten u in de tuin en dankzij de sensoren nauwkeurig te werk. Heuveltjes, hobbels maaien het gras tot op de centimeter nauwkeurig. Deze en obstakels zijn geen probleem voor de LOOPO, dankzij zijn knalrode helpers komen zelfs bij de lastige hoekjes in de tuin. zwevende maaidek en goede grip blijft hij in balans. De LOOPO S is geschikt voor tuinen tot maximaal 300 m2, Meer info op www.wolf-garten.com

0708_Puzzel.indd 79 6/10/2020 4:45:49 PM COLOFON

Het volgende nummer verschijnt op 25 augustus

MAGAZINE

Dit magazine is een uitgave van KBO-PCOB, en verschijnt Adverteren 10 x per jaar. KBO- en PCOB-leden ontvangen het gratis. Dock35 Media Een abonnement kost € 35 per jaar. Oplage: 250.000 Frank Roosenbeek 0314-35 58 30 [email protected] Abonnee of lid worden van KBO of PCOB? www.kbo-pcob.nl/contact of bel 030-3 400 600, mail: Website [email protected]. Leden: opzeggen voor 1 december. www.kbo-pcob.nl

Redactieadres Volg ons op Facebook Ringwade 67, 3439 LM in Nieuwegein facebook.com/kbo-pcob [email protected] Volg KBO-PCOB op Twitter @kbo_pcob Ouderen-Infolijn: 030-3 400 600 (ma t-m vrij, 9-17 uur) Gratis lezen op tablet Voor vragen en reacties: 030-340 06 55 Leden kunnen het Magazine ook gratis lezen op tablet. Servicetelefoon: ma t/m do van 10.00-13.00 uur Zoek Magazine KBO-PCOB in AppStore of PlayStore. Juridische vragen en vragen over pensioenen: woensdag en donderdag van 13.00-15.00 uur Gesproken versie Het Magazine van KBO-PCOB is via CBB ook beschikbaar Hoofdredacteur: Ingrid Nies in gesproken vorm. Bel: 030 - 3 400 600. Eindredacteur: Ed Lodewijks Redactiemedewerker: Suzanne Meeboer Daten bij KBO-PCOB Ga naar www.50plusmatch.nl/kbo-pcob Aan dit nummer werkten mee Aldo Allessie, Erik Beckers, Femke van den Berg, Monica Copyright/advertenties Boschman, Marc Bolsius, Kirsten Dorrestijn, Jeroen Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen Fidder, Saskia Grootegoed, Anita Harte, Egbert Hartman, zonder toestemming van de uitgever. Tom Janssen, Bas Jongerius, Mark Kohn, Max de KBO-PCOB draagt op geen enkele wijze Krijger, Annemieke Lenssinck, Janita Sassen, Wouke van verantwoordelijkheid voor advertenties/bijsluiters. Scherrenburg, Wim Spijkers, Arjen-Jan Stada, Monique Verburg, Adri Verweij. Over KBO-PCOB Concept en vormgeving KBO-PCOB is met een kwart miljoen leden de grootste Studio Room, Naarden seniorenorganisatie van Nederland. Wij maken ons sterk voor een samenleving waarin senioren volwaardig Druk kunnen meedoen en mensen omzien naar elkaar. Senefelder Misset, Doetinchem Meer informatie: www.kbo-pcob.nl

80 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Colofon.indd 80 6/10/2020 4:48:06 PM

DE BETEKENISZOEKERS

VAN DIP TOT INSTAGRAM HIP ‘ORGEL’-JOKE MEIJER (70), VLAARDINGEN

In de rubriek De betekeniszoekers belichten Hoe kan het nu dat mensen zo’n we mensen die op latere leeftijd een grote hobbyist met een rimpelhoofd mooi ommezwaai in hun leven maakten om zo vinden en liken? Ik kan het gewoon meer betekenis te vinden. In deze aflevering niet geloven. Mijn zoon zegt: “Ma, Joke Meijer (70), die na het overlijden van als je straks weer buiten komt, zullen haar man en sinds de coronacrisis met haar veel mensen je kennen.” Maar voorlopig zit ik nog veilig binnen, haha! keyboard een ware hype is op Instagram. Dagelijks studeer ik een nieuw liedje TEKST: KIRSTEN DORRESTIJN FOTO: JEFFREY MEIJER in. Daardoor heb ik weinig tijd om ‘Door mijn jongste zoon ben ik weer gaan spelen. Ik te zitten kniezen. Elke ochtend als ik maakte al een tijdje geen muziek meer, mijn hoofd opsta, zorg ik dat mijn haar netjes zit stond er niet naar. In augustus hoorde mijn man dat en dat mijn nagels netjes zijn. Nadat hij ziek was. Ik heb hem thuis verzorgd tot de laatste ik koffie heb gedronken begin ik met elf dagen, toen ging hij naar een hospice. Afgelopen oefenen. Zodra ik het nummer zon- januari is hij overleden. Ik liep met mijn ziel onder mijn der fouten speel, zet ik mijn mobiel arm en toen kwam ook nog de coronacrisis. Doordat ik in de vensterbank en neem ik het lichte longklachten heb, ben ik heel voorzichtig en kom op. Het is verslavend, want soms ik niet buiten. “Ma, je moet weer gaan spelen”, zei mijn denk ik: morgen weer een dag. Maar zoon. Ik speel op een keyboard orgelmuziek. dan zit ik even later toch weer een Ik heb een filmpje opgenomen, en dat heeft mijn zoon nieuw liedje in te studeren. op Instagram gezet. Het werd meteen veel bekeken. De Het spelen maakt mij gelukkig, het volgende dag maakte ik nog een filmpje en dat werd maakt mijn hoofd leeg. Het is net als gedeeld door een dj. Er keken 10.000 mensen naar. meditatie of yoga: je geeft je energie Vanaf dat moment zag je de aantallen elke dag stijgen. alleen aan datgene wat je fijn vindt Sindsdien neem ik dagelijks een nieuw filmpje op voor om te doen. Ook vind ik het fijn dat ‘orgeljoke’, zoals mijn account heet. Ik heb nu meer dan ik er anderen een plezier mee doe. 35.000 volgers. Ik ben op tv geweest bij RTL Boulevard, Mijn man heeft mijn muziek altijd Omroep MAX, ik heb samen met Paul de Leeuw gezon- gestimuleerd. Ik weet zeker dat hij gen en ik stond met interviews in kranten. boven op een wolkje zit te lachen Het was nooit mijn intentie om beroemd te worden. om wat er nu allemaal gebeurt.’

82 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020

0708_Betekeniszoeker.indd 82 6/10/2020 3:54:50 PM DE BETEKENISZOEKERS

VAN DIP TOT ‘Ik weet zeker dat mijn man INSTAGRAM boven op een HIP wolkje zit te ‘ORGEL’-JOKE MEIJER (70), VLAARDINGEN lachen’

82 Magazine van KBO-PCOB juli/augustus 2020 8

0708_Betekeniszoeker.indd 82 6/10/2020 3:54:50 PM 0708_Betekeniszoeker.indd 83 6/10/2020 3:55:02 PM