De Keldermanspoort in Hulst
Van ruïne tot cultureel- toeristische accommodatie
Afstudeerscriptie
6 juni 2010 Stichting Keldermanspoort
Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
De Keldermanspoort in Hulst
Van ruïne tot cultureel- toeristische accommodatie
Student : Wendy van Oevelen Studentnummer : 39253 Opleiding : International Business & Languages - Toerisme Klas : IBL4 Onderwijsinstelling : Hogeschool Zeeland Stageverlenende organisatie : Stichting Keldermanspoort te Hulst Begeleiders vanuit de organisatie : De heer G. Totté / De heer E. Peerbolte Begeleidend docent : De heer F. Rothuis
Plaats en datum afronding scriptie : Vlissingen, 6 juni 2010
“Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. © Copyright 2010, Hogeschool Zeeland Vlissingen”
2 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
Samenvatting
De Keldermanspoort in Hulst, gebouwd in 1506, is een van de middeleeuwse overblijfselen van de oude binnenstad. Dit was een stadspoort met een tweedelig doel: strategisch als verdedigingswerk en economisch voor het verkeer te land en water. Tegenwoordig ligt deze poort enigszins buiten de binnenstad en wordt er weinig mee gedaan. Meer naar het centrum wordt een gedeelte van het winkelgebied gesloopt en omgevormd tot een modern winkelhart maar dan wel met architectuur die aansluit bij het middeleeuwse verleden. Dit project, genaamd de Nieuwe Bierkaai, bestaat uit de heraanleg van de voormalige binnenhaven. Op de kop hiervan ligt de Keldermanspoort, dus voor het eerst sinds tijden zal de oude stadspoort weer een geheel gaan vormen met de binnenstad.
Het beheer van de poort, Stichting Keldermanspoort, is met het idee gekomen om rondom de Keldermanspoort en de Nieuwe Bierkaai een cultureel-toeristisch programma op te zetten om zo het gehele jaar door mensen aan te trekken. Om dit idee te kunnen realiseren is er antwoord gegeven op de hoofdvraag: “Hoe kan het verleden van de oude haven en de Keldermanspoort te Hulst gebruikt worden om een cultureel-toeristisch programma op te zetten met als doel het inkomend toerisme in de binnenstad te bevorderen?”. Dit antwoord is geformuleerd door het beantwoorden van de volgende deelvragen:
1. Waaruit bestaat het middeleeuws verleden van Hulst? 2. Wat wordt het toekomstig gebruik van de Nieuwe Bierkaai en de Keldermanspoort? 3. Wat zijn de vergelijkbare steden en projecten in het buitenland? 4. Wie worden de gebruikers van het cultureel-toeristisch programma? 5. Wat voor juridische entiteit krijgen de uitvoerende partijen? 6. Wat zijn de subsidiemogelijkheden om het project te financieren? 7. Wat zijn de kostenfactoren?
De antwoorden op de deelvragen komen voort uit deskresearch in de vorm van onderzoek in literatuur en artikelen op internet, en fieldresearch in de vorm van gesprekken met belang- hebbenden.
De conclusie is om historische aspecten van Hulst (zoals de Keldermanspoort, het middeleeuws personage Reynaert de Vos en het feit dat Hulst vroeger een havenstad was) te koppellen aan middeleeuwse aspecten van steden in België, Frankrijk en Engeland. Door samenwerkingsverbanden op te zetten kan er Europese subsidie worden aangevraagd waardoor er een internationaal programma kan worden gerealiseerd. Met de subsidie kan er in Hulst een overkapping over de Keldermanspoort komen die het mogelijk maakt een cultureel-toeristisch programma op te zetten wat het gehele jaar door plaats kan vinden. De realisering van dit programma kan gecoördineerd voor Stichting Keldermanspoort in samenwerking met Stichting Bezoekersmanagement Hulst en Stichting Hulst Cultureel.
De belangrijkste aanbevelingen die hieruit voortkomen zijn: Stichting Keldermanspoort, behalve de poort, ook het programma eromheen te laten beheren. Deze kan dan gaan samenwerken met Stichting Bezoekersmanagement Hulst, Stichting Hulst Cultureel en internationale organisaties. Contact onderhouden met Damme Toerisme en contact te zoeken met toeristenbureaus in Dendermonde, Boulogne-sur-Mer en Rye, om zo in aanmerking te komen voor internationale subsidies. De Brim subsidie aanvragen voor de financiering van onderhoudskosten van de Keldermanspoort. Entree geld vragen voor evenementen om de organisatorische kosten te dekken.
3 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
Voorwoord
Voor u ligt mijn afstudeerscriptie “De Keldermanspoort in Hulst, van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie”. Deze scriptie is geschreven in het kader van mijn afstuderen in de periode van 2 februari 2010 tot en met 9 juni 2010. Met dit project hoop ik mijn opleiding International Business and Languages – Toerisme aan de Hogeschool Zeeland af te ronden.
Voor de Stichting Keldermanspoort ben ik bezig geweest om te kijken naar een mogelijke realisatie van een programma rondom de Keldermanspoort in Hulst. Dit was een interessant project waarbij ik vooral veel heb geleerd over Hulst en de historie hiervan, maar ook hoe complex subsidies in elkaar zitten.
Ik wil graag van de gelegenheid gebruik maken om alle mensen te bedanken die hun medewerking hebben verleend aan deze scriptie. Bijzondere dank gaat uit naar mijn begeleider vanuit de organisatie dhr. E. Peerbolte en mijn begeleider vanuit de Hogeschool Zeeland dhr. F. Rothuis.
Wendy van Oevelen Vlissingen, 6 juni 2010
4 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie Inhoudsopgave
Samenvatting ...... 3
Voorwoord ...... 4
Inhoudsopgave ...... 5
1.0 Inleiding ...... 7
1.1 Aanleiding ...... 7 1.2 Doel en probleemstelling ...... 7 1.3 Opbouw scriptie ...... 8
2.0 Het middeleeuws verleden van Hulst ...... 9
2.1 De oude haven ...... 9 2.2 De Keldermanspoort ...... 10
3.0 Het toekomstig gebruik van de Nieuwe Bierkaai en de Keldermanspoort ...... 13 3.1 De Nieuwe Bierkaai ...... 13 3.2 De Keldermanspoort ...... 15
4.0 Vergelijkbare steden of projecten in het buitenland ...... 18
4.1 België ...... 18 4.1.1 Damme ...... 18 4.1.2 Dendermonde ...... 19 4.2 Frankrijk ...... 19 4.2.1 Bergues ...... 19 4.2.2 Boulogne-sur-Mer ...... 20 4.3 Engeland...... 21 4.3.1 Rochester ...... 21 4.3.2 Rye ...... 21
5.0 Gebruikers van het cultureel-toeristisch programma ...... 22
5.1 Partijen ...... 22 5.1.1 Stichting bezoekersmanagement Hulst ...... 22 5.1.2 Stichting Hulst Cultureel ...... 22 5.1.2 Overige partijen ...... 22 5.2 Evenementen ...... 23
6.0 Juridische entiteit van de uitvoerende partij ...... 24
6.1 Juridische entiteiten ...... 24 6.1.1 Vereniging ...... 26 6.1.2 Stichting ...... 27 6.2 Mogelijke entiteit voor het beheer van het toekomstig programma ...... 28
7.0 Subsidie mogelijkheden ...... 29
7.1 Interreg ...... 29 7.1.1 Interreg IVA Grensregio Vlaanderen Nederland ...... 30 7.1.2 Interreg IVA 2 Zeeën ...... 30 7.2 Pieken in de Delta ...... 32 7.3 OP-Zuid ...... 33
5 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
7.4 ILG ...... 34 7.4.1 POP ...... 34 7.4.2 Leader-aanpak ...... 34 7.5 Brim ...... 35 7.6 Overige subsidiemogelijkheden ...... 35 7.6.1 Fondsen ...... 36 7.6.2 Gemeentelijke subsidies ...... 36 7.7 Onderdeel van het project waar de subsidies op van toepassing zijn ...... 37 7.7.1 Interreg IVA Grensregio Vlaanderen Nederland ...... 37 7.7.2 Interreg IVA 2 Zeeën ...... 37 7.7.3 Pieken in de Delta ...... 38 7.7.4 OP-Zuid ...... 38 7.7.5 ILG ...... 38 7.7.6 Brim...... 38 7.7.7 Overige subsidiemogelijkheden ...... 39
8.0 Kostenfactoren ...... 40
8.1 Totstandbrenging ...... 40 8.2 Instandhouding ...... 40
9.0 Conclusies ...... 41
9.1 Waaruit bestaat het middeleeuws verleden van Hulst? ...... 41 9.2 Wat wordt het toekomstig gebruik van de Nieuwe Bierkaai en de Keldermanspoort? ...... 41 9.3 Wat zijn de vergelijkbare steden en projecten in het buitenland? ...... 41 9.4 Wie worden de gebruikers van het cultureel toeristisch programma? ...... 42 9.5 Wat voor juridische entiteit krijgen de uitvoerende partijen? ...... 42 9.6 Wat zijn de subsidie mogelijkheden om het project te financieren? ...... 43 9.7 Wat zijn de kostenfactoren? ...... 44
10.0 Aanbevelingen ...... 45
Bronnenlijst ...... 47
Bijlage I Buitenlandse vestingsteden ...... 48
A België ...... 48 B Frankrijk ...... 48 C Engeland...... 49
Bijlage II Handelingen om subsidie aan te vragen ...... 51
A Interreg IVA Grensregio Vlaanderen Nederland ...... 51 B Interreg IVA 2 Zeeën ...... 53 C Pieken in de Delta ...... 55 D OP Zuid ...... 56 E ILG ...... 56 F Brim ...... 56 G Overige subsidiemogelijkheden ...... 57
6 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
1 Inleiding
In dit inleidende hoofdstuk zal ingegaan worden op de aanleiding, het doel en het belang van deze scriptie. Daarbij zullen de hoofdvraag en de deelonderzoeksvragen aangegeven en kort toegelicht worden. Vervolgens zal de opbouw van deze scriptie gegeven worden.
1.1 Aanleiding
In Hulst bestaat een informele werkgroep, waarin geledingen als gemeente, woonstichting, Rabobank e.d. op persoonlijke titel bijeenkomen. Zij hebben als doel om een stichting op te richten die Hulst beter op de kaart zal zetten als een culturele en toeristische stad om zo de omzet van het toerisme in de stad te verhogen. Dan gaat het vooral om de Keldermanspoort wat hiermee gedaan kan worden.
De Keldermanspoort is een bouwwerk met een tweedelig doel: strategisch als verdedigingswerk en economisch voor het verkeer te land en water.
Meer naar het centrum wordt een gedeelte van het winkelgebied gesloopt en omgevormd tot een modern winkelhart maar dan wel met architectuur die aansluit bij het middeleeuwse verleden. Dit project, genaamd de Nieuwe Bierkaai, bestaat uit de heraanleg van de voormalige binnenhaven. Op de kop hiervan ligt de Keldermanspoort dus voor het eerst sinds tijden vormt de poort dan weer een geheel met de binnenstad.
1.2 Doel en probleemstelling
Het idee is om rondom de Keldermanspoort een cultureel programma op te zetten dat het gehele jaar door mensen aantrekt. Om weersinvloeden zoveel mogelijk uit te sluiten moet er over de poort een overkapping worden aangelegd, die niet storend zal zijn voor het monument. Dit project zal veel geld kosten, er zal dan ook subsidie nodig zijn.
Om een cultureel programma te realiseren zal contact moeten worden gezocht met lokale culturele bewegingen. Ook is het idee om de historische en culturele achtergrond van Hulst te gaan delen met enkele steden uit België. Dit kan ervoor zorgen dat er een samenwerkingsverband ontstaat dat een internationale uitstraling krijgt en wat kansen biedt voor het toerisme in zowel Hulst als andere (Vlaamse) steden in de omgeving. De hoofdvraag van dit onderzoek is daarom:
“Hoe kan het verleden van de oude haven en de Keldermanspoort in Hulst gebruikt worden om een cultureel-toeristisch programma op te zetten met als doel het inkomend toerisme in de binnenstad te bevorderen?”
De deelvragen luiden als volgt:
1. Waaruit bestaat het middeleeuws verleden van Hulst? 2. Wat wordt het toekomstig gebruik van de Nieuwe Bierkaai en de Keldermanspoort? 3. Wat zijn de vergelijkbare steden en projecten in het buitenland? 4. Wie worden de gebruikers van het cultureel-toeristisch programma? 5. Wat voor juridische entiteit krijgt de uitvoerende partij? 6. Wat zijn de subsidiemogelijkheden om het project te financieren? 7. Wat zijn de kostenfactoren?
7 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
1.3 Opbouw scriptie
Deze scriptie begint met een inleidend hoofdstuk waarin de aanleiding en de probleemstelling van dit onderzoek uiteengezet worden.
De hoofdstukken twee en drie zijn hoofdstukken met achtergrond informatie om een beeld te krijgen van de Keldermanspoort. In hoofdstuk twee wordt namelijk een beschrijving gegeven van de oude haven van Hulst en de Keldermanspoort in de Middeleeuwen. Vervolgens zal in hoofdstuk 3 weergegeven worden hoe de Nieuwe Bierkaai en de Keldermanspoort er in de toekomst uit gaan zien. Hier zal ook blijken dat het terugbrengen van de haven in de stad zal zorgen voor een ander stadsbeeld.
Hoofdstuk vier hoofdstuk geeft een overzicht van steden of projecten in het buitenland waarmee samenwerkingsverbanden kunnen worden opgezet. Er worden hier per land (België, Frankrijk en Engeland) twee steden kort beschreven en toegelicht wat de mogelijkheden zijn om samen te gaan werken in de toekomst.
Hoofdstuk vijf geeft een overzicht van de gebruikers van het culturele programma. Hieronder wordt verstaan lokale partijen uit Hulst die een rol spelen bij de organisatie van activiteiten in Hulst. Daarnaast wordt er een overzicht gegeven van de evenementen die al in Hulst plaatsvinden om zo een beeld te krijgen wat de mogelijkheden zijn. Vervolgens geeft hoofdstuk 6 een weegave van de mogelijke entiteiten voor het toekomstig cultureel-toeristisch programma en zal er verklaard worden welke van deze entiteiten van toepassing is op de uitvoerende partij.
Om het toekomstig programma te financieren zijn subsidies nodig, daarom wordt er in hoofdstuk 7 een overzicht gegeven van de mogelijkheden om subsidie aan te vragen. Daaropvolgend geeft hoofdstuk ach in beschrijvende vorm de kostenfactoren weer die komen kijken bij de totstandkoming en de instandhouding van het cultureel-toeristisch programma.
In de afsluitende hoofdstukken, hoofdstuk negen en tien, worden de algemene conclusies getrokken en worden op basis hiervan aanbevelingen gedaan.
8 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
2 Het middeleeuws verleden van Hulst
Dit hoofdstuk geeft een beschrijving van de oude haven van Hulst en de Keldermanspoort in de Middeleeuwen. Hulst is een stad met een groot middeleeuws verleden en heeft tijdens de tachtigjarige oorlog ook onder schot gelegen.
2.1 De oude haven
In de Middeleeuwen was het Zeeuws Vlaamse landschap anders ingericht dan tegenwoordig. Zo drong het water van de Honte, nu bekend als Westerschelde, bij Kampen het land in en vervolgde het via de Hulster haven, ook wel Saxhaven genoemd, waar het vervolgens de stad Hulst in kwam. Deze Saxhaven was oorspronkelijk een open verbinding tussen Hulst en de Honte die onderhevig was aan eb en vloed. Door het in de 14e eeuw gebouwde “rabat” of scheepvaartsluis werd het vaarwater beter bruikbaar.
Figuur 2.1. Zeeland in de Middeleeuwen1
In de binnenstad liep de haven vanaf het bolwerk, en na 1500 vanaf de nieuwe poort, tot aan de Vischmarkt. Bij de Vischmarkt lag de Visbrug en ter hoogte van de hedendaagse Minderbroederstraat en de Dubbele Poort lag de Oude Brug. De afstand vanaf de poort tot aan de eerste brug (de Oude Brug) was ca. 65 meter en vanaf de eerste brug tot aan de vismarkt was 155 meter. Als men oude kaarten van Hulst vergelijkt met de hedendaagse kaarten, dan ziet men dat het straatbeeld van Hulst weinig is veranderd. Waar nu stenenstaten liggen, lagen in de Middeleeuwen zandstraten.
Figuur 2.2. Kaart Jacob van Deventer omtrent 15602
1 De Grote Bosatlas, Editie tweeënvijftig 2 Pagina 6 Stedenbouwkundig ontwerp De Nieuwe Bierkaai 25 januari 2005, Op ten noord Blijdenstein architecten en ingenieurs 9 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
De ligging van Hulst aan bruikbaar vaarwater was voor de economie in de middeleeuwen van groot belang. Zoals in alle steden in Vlaanderen moest men ook in Hulst voor alle goederen die zowel te land als te water ingevoerd en uitgevoerd werden, tol betalen. Dit havengeld, de zoutbereiding en de accijnzen op bier en wijn waren de grootste inkomsten van de stadsfinanciën van Hulst.
Het havenkanaal tussen Kampen en Hulst was onderhevig aan eb en vloed en kreeg hierdoor steeds de neiging in steeds kortere perioden dicht te slibben. In 1514 was het hoognodig een deel van het havenkanaal uit te baggeren. In 1527 moest het havenkanaal weer uitgediept worden, wat grote kosten met zich mee bracht, en 20 jaar later was het weer raak. In 1555 is de scheepvaartsluis geheel vernieuwd. Rond 1577 was het havenkanaal door dichtslibbing en slecht onderhoud een moeilijk en gevaarlijk vaarwater geworden, wat de scheepvaart belemmerde. Het stadsbestuur van Hulst was ervan overtuigd dat er iets moest gebeuren met de haven en er werd onderzoek gedaan of het beter was het havenkanaal uit te diepen of een geheel nieuw havenkanaal aan te leggen. Het werk aan het havenkanaal werd uitgesteld wegens de “troebele tijt”3 en zoals het gezegde “van uitstel komt afstel” was dit in Hulst ook het geval. De haven werd niet onderhouden of vernieuwd en slibde langzamerhand dicht.
2.2 De Keldermanspoort
In de 15e eeuw werd de haveningang van Hulst alleen beschermd door een aarden bolwerk zonder verder bijzondere bescherming. Daarom werd Hulst regelmatig veroverd, door bijvoorbeeld de Gentenaren. Rond 1500 werd door de Magistraat besloten de haveningang beter verdedigbaar te maken door er een machtige poort te bouwen, een bouwwerk met een tweedelig doel: strategisch als verdedigingswerk en economisch voor het verkeer te land en water.
In 1506 is men begonnen aan de bouw van de poort. Dit kan afgeleid worden uit de stadsrekening van 1507/08.4 Men weet niet te zeggen wie de bouwmeester is maar Dominicus de Waeghemaeker was de opzichter. Deze poort is tegenwoordig bekend als de Keldermanspoort. Een naam die enigszins onterecht aan het bouwwerk is gegeven na de opgravingen in 1957. Men was van mening dat Laurens Keldermans de opzichter was, wat niet het geval was. Laurens Keldermans heeft in 1526/27 wel aan de poort gewerkt: mogelijk verbouwingswerkzaamheden of voltooiing. In de oude stadsrekeningen werd de poort eerst aangeduid als “Nieuwpoorte”, na 1526 als “Bollewerckpoorte” vanwege het feit dat het op een bolwerk was gebouwd. Pas rond het jaar 1580 kwam voor het eerst de naam “Dobbelpoorte” voor. Dit omdat de poort eigenlijk in twee poorten verdeeld is: een landpoort en een waterpoort.
Jacob van Lansberge geeft in zijn boek uit 1687 een beschrijving van de poort: “Dese poorte was een uytnemend swaer en konstrijck gebouw, doorgaens van witten en blauwe arduyn, dat de oogen van veel nieuwsgierige Bouw Meesters heeft toegewenckt en herwaerts gebracht”. 5
Tijdens het beleg van Hulst in 1596, in de Tachtigjarige oorlog, heeft de poort meer dan een week lang onder schot gelegen waarna de poort niet meer bruikbaar was als stadspoort. In het begin van de 17e eeuw kon met niet meer met schip door de poort, wel tot voor de poort waar een losplaats voor schepen werd gemaakt. De poort is in 1618, tegelijkertijd met het verhogen van de stadwallen, onder aarde bedekt.
3 De geschiedenis van Hulst door P.J. Brand 4 Jaarboek Oudheidkundige Kring de Vier Ambachten 1958/’59, artikel: De ontgraving van de “Bollewerck –of Dobbele poorte” te Hulst door P.J. Brand 5 Beschrijvinge der Stadt Hulst door Jacob van Lansberge 10 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
Ongeveer bijna 350 jaar later tijdens een lezing van de Oudheidskundige Kring “De Vier Ambachten” in 1955 werd het idee naar voren gebracht om een poging te wagen het geheim van de oude stadspoort te onthullen. Na een succesvolle proefopgraving in 1956 werd een jaar later begonnen met de opgravingwerkzaamheden. Omdat er van de poort geen duidelijk afbeelding was kon men voor de opgraving moeilijk vaststellen hoe de poort eruit zou hebben gezien, dus was het ook een verassing wat er na de eerste opgraving allemaal onder het zand tevoorschijn kwam.
Het bouwwerk bestaat uit een 30 meter lange tunnel met daarboven een driezijdig fronton, met drie plaatsen voor geschutsopstelling, en twee wachttorens. In de ruimte tussen de wachttorens en het fronton zaten houten stadspoorten en konden valbruggen over de vestinggracht worden neergelaten. De poort is voor een groot deel gebouwd met baksteen en bekleed met natuursteen genaamd witte arduin. Tijdens de opgravingwerkzaamheden werden rond de torens heel veel platte rode dakpannen gevonden, zogenaamde rode tichelen. Deze vormden waarschijnlijk de dakbedekking van de twee wachttorens. Ook waren er trappen in geplaatst waarvan de gaten hedendaags nog steeds zichtbaar zijn. Op grond van oude tekeningen van Hulst en bevindingen tijdens de opgravingen is men tot de conclusie gekomen dat de twee torens van de poort ronde spitse daken hadden.6
Door de 30 meter lange tunnel konden schepen de haven van Hulst binnenvaren. Nog steeds zijn er ijzeren ringen aan de muren te zien waar de schepen konden aanmeren. De twee valbruggen waren voor het verkeer te land: een in het noorden voor de landlieden van Ulsterambacht en een in het westen voor de landlieden uit Axelambacht.
Er zijn helaas geen duidelijke afbeeldingen van de poort uit de 16e eeuw. Wel zijn er kaarten en afbeeldingen van Hulst waar de poort op te zien is. Hier moet kritisch naar gekeken worden in verband met de vrijheid van de tekenaars om de werkelijkheid te weergeven. In een uitgave van het Zeeuws Tijdschrift van 1992 staat een artikel over de Bollewerckpoort. Door middel van macro fotografie oude kaarten van Hulst zijn uitvergroot om zo de poort duidelijk te weergeven. Zoals “De Dobbelpoort door Busschere, tijdens het beleg van 1596” en “De Dopelport door Alexander Mair, tijdens het beleg van 1596”. De weergave van Alexander Mair lijkt het meest waarschijnlijk omdat de rode dakpannen die zijn gevonden bouwtechnisch niet op de ronde torenbekroningen hebben gezeten die Bussche weergeeft. 7Behalve deze weergaven staat er in De Geschiedenis van Hulst geschreven door P.J. Brand een reconstructie-idee van de Bollewerckpoort.
Figuur 2.3. De Dopelport door Alexander Mair, Figuur 2.4. De Dobbelpoort door Busschere,
6 Zeeuws Tijdschrift 1992 jrg. 42, artikel: De Bollewerckpoort in Hulst door Paul Stockman 7 Zeeuws Tijdschrift 1992 jrg. 42, artikel: De Bollewerckpoort in Hulst door Paul Stockman 11 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
tijdens het beleg van 15968 tijdens het beleg van 15969
Na de opgravingen in 1957 is er besloten de poort niet te herbouwen na oorspronkelijk plan omdat er dus niet genoeg informatie over de poort beschikbaar is hoe deze er daadwerkelijk uit heeft gezien. Wel is de poort in 1997, ongeveer 40 jaar na de opgraving, gerenoveerd tot de ruïne die men hedendaags kan bezoeken.
Figuur 2.4. Reconstructie-idee van de “Bollewerckpoort”. Ir de Lussanet de la Sablonière10
8 Zeeuws Tijdschrift 1992 jrg. 42, artikel: De Bollewerckpoort in Hulst door Paul Stockman 9 Zeeuws Tijdschrift 1992 jrg. 42, artikel: De Bollewerckpoort in Hulst door Paul Stockman 10 Geschiedenis van Hulst door P.J. Brand 12 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
3 Het toekomstig gebruik van de Nieuwe Bierkaai en de Keldermanspoort
Dit hoofdstuk geeft een weergave van hoe de Nieuwe Bierkaai en de Keldermanspoort er in de toekomst uit gaan zien. Hier zal ook blijken dat het terugbrengen van de haven in de stad zal zorgen voor een ander stadsbeeld.
3.1 De Nieuwe Bierkaai
De gemeente Hulst heeft eind 2003 het initiatief genomen voor een nieuw stedenbouwkundig plan voor het noordwestelijk deel van de binnenstad, met als naam “De Nieuwe Bierkaai”. Onderdeel van dit plan is het opnieuw introduceren van water in de binnenstad op de plaats waar vroeger de binnenhaven heeft gelegen. Hierdoor wordt de aantrekkelijkheid van dit deel van het centrum vergroot en kan de Keldermanspoort een nieuwe betekenis voor de stad krijgen omdat deze weer wordt betrokken bij het stadsbeeld van Hulst.
De oude binnenhaven liep vanaf de Keldermanspoort, toen der tijd Bollewerckpoort, tot aan de Vismarkten en tussen de Bierkaaistraat en de Overdamstraat. Zo zal het nieuwe water in de stad ook gaan lopen.
Het project de Nieuwe Bierkaai is vooral gericht op nieuwe woningbouw. Oude panden worden gesloopt en nieuwbouw komt hiervoor in de plaats, maar wel qua architectuur gericht op het historisch verleden van Hulst.
Het doel van de vernieuwing van de binnenstad is behalve het creëren van meer woonruimte in het centrum, ook het vergroten van de toeristenomzet.
Figuur 3.1. Huidige situatie Hulst11 Figuur 3.2. De “nieuwe haven” en de Keldermanspoort 12
11 Google Maps http://maps.google.nl/maps?hl=nl&tab=wl , 28 April 2010 12 Pagina 30 Stedenbouwkundig ontwerp De Nieuwe Bierkaai 25 januari 2005, op ten noord blijdenstein architecten en ingenieurs 13 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
Figuur 3.3. De Nieuwe Bierkaai
Figuur 3.4. Standpunt vanaf het terras
Figuur 3.5. Standpunt vanaf het terras13
13 Digitale afbeeldingen betreft ontwikkelingen rondom de Keldermanspoort, Gemeente Hulst 14 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
3.2 De Keldermanspoort
Behalve de nieuwbouw en het terug brengen van de oude haven speelt de Keldermanspoort ook een rol in het project van de Nieuwe Bierkaai.
Het historisch verleden van Hulst biedt vele kansen op toeristisch en cultureel vlak. Vele mensen die de poort bezoeken zullen beamen dat het een uitstekende locatie is voor voorstellingen of andere culturele of toeristische activiteiten.
De Keldermanspoort is in 1997 gerenoveerd tot de poort die men nu kan bezoeken. De afgelopen jaren is er weinig gedaan met de poort en deze ligt ook enigszins afgelegen van het winkelgebied van Hulst. Door het opzetten van De Nieuwe Bierkaai zal de Keldermanspoort weer een geheel worden met de binnenstad.
Figuur 3.6. Keldermanspoort januari 2010 14
Figuur 3.7. De Keldermanspoort vanuit de lucht Figuur 3.8 Standpunt vanaf de kade15
De Keldermanspoort gaat het einde van de Nieuwe Bierkaai vormen en om deze plek te markeren wordt de poort aangelicht met colorleds, deze zorgen ervoor dat het bouwwerk in elke gewenste kleur en sfeer kan worden aangelicht.
In de directe nabijheid van de Keldermanspoort is een facilitair gebouwtje van vier bij vier meter gedacht. Dit gebouwtje kan dienst doen als bergruimte voor diverse attributen nodig bij
14 Foto Wendy van Oevelen, 25 januari 2010 15 Digitale afbeeldingen betreft ontwikkelingen rondom de Keldermanspoort, Gemeente Hulst 15 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie verschillende activiteiten, dingen zoals een scherm, een podium en een generator. De gevel van het facilitaire gebouwtje kan voorzien worden van teksten en kaarten die iets vertellen over de geschiedenis van de Keldermanspoort en haar directe omgeving.
Figuur 3.9. De Keldermanspoort met overkapping en colorleds 16
Het idee is om rondom de Keldermanspoort een programma op te zetten wat het hele jaar door kan plaatsvinden. In verband met weersinvloeden is de mogelijkheid van een overkapping globaal onderzocht. Een overkapping maakt het mogelijk de poort vaker als evenementenlocatie te gebruiken. Om een overkapping te realiseren moet wel in gedachten worden gehouden dat het monument geen schade ondervindt. Er kan gedacht worden aan een demontabele tentconstructie of een (glazen) dak.
Figuur 3.10. Schets van openlucht theater op Keldermanspoort 17
16 Initiatiebrief door initiatiegroep gemaakt op 2-11-2009 17 Pagina 16 Stedenbouwkundig ontwerp De Nieuwe Bierkaai 25 januari 2005, op ten noord blijdenstein architecten en ingenieurs 16 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
Het dak van ongeveer 300m² rust op gepaste afstand op de Keldermanspoort en is opgebouwd uit een driedimensionaal ruimtevakwerk, aan de onderzijde voorzien van veiligheidsglas. De positie en vorm van deze overkapping verdient nader onderzoek en uitwerking op aspecten als constructie, akoestiek (in verband met muziekvoorstellingen), bevestiging (in verband met eisen Rijksdienst voor Monumenten) en reflectie van de colorleds.18
Figuur 3.11. De Keldermanspoort met orkest
Figuur 3.12. De Keldermanspoort als filmtheater 19
Het programma wat rondom de Keldermanspoort zal plaats vinden zal beheerd worden door een vereniging of stichting van vertegenwoordigers van lokale culturele verenigingen en buitenlandse culturele verenigingen. Zo zal programma een internationaal karakter krijgen.
18 Initiatiebrief door initiatiegroep gemaakt op 2-11-2009 19 Initiatiebrief door initiatiegroep gemaakt op 2-11-2009 17 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
4 Vergelijkbare steden of projecten in het buitenland
Dit hoofdstuk geeft een overzicht van steden of projecten in het buitenland waarmee samenwerkingsverbanden kunnen worden opgezet. In verband met subsidie mogelijkheden (die besproken worden in hoofdstuk zeven) is de zone waarin de steden zich bevinden van alleen Vlaanderen uitgebreid naar het Zuiden van Engeland en het Noorden van Frankrijk. Bijlage I geeft een overzicht van de gebieden waar het om draait. Hierin wordt ook per land een overzicht gegeven van de versterkte steden die in deze gebieden liggen.
Vervolgens zullen per land enkele steden worden beschreven die interessant zijn voor het opzetten van samenwerkingsverbanden. Dit zijn steden waar nog overblijfselen van de geschiedenis te zien zijn en waar op cultureel gebied activiteiten worden georganiseerd. Tevens wordt er verklaard waarom juist deze steden nader worden toegelicht.
Afgezien van deze steden heeft Hulst een stedenband met Michelstadt in Duistland. Dit is een stad waar nog veel historie te zien is. Zoals de stadsmuur uit de 15e eeuw maar ook vele oude gebouwen. Behalve historie heeft Michelstadt cultuur, zo worden er theaterstukken georganiseerd maar ook concerten e.d. Omdat Hulst al een stedenband met deze stad heeft ligt hier een grote kans om ook op cultureel vlak te gaan samenwerken en Michelstadt te betrekken bij de plannen rondom de Keldermanspoort en de Nieuwe Bierkaai.
4.1 België
In bijlage I staan de vestingsteden van België beschreven die gelegen zijn in de gebieden die van toepassing zijn op het Interreg IVA programma 2 Zeeën. De steden die in dit hoofdstuk nader worden toegelicht zijn Damme en Dendermonde. De reden dat deze steden gekozen zijn is vanwege de middeleeuwse figuren waar de steden om bekend staan. Net als Hulst bekend staat om Reynaert de Vos, staat Damme bekend om Tijl Uilenspiegel en Dender-monde om de Vier Heemskinderen.
4.1.1 Damme
Damme lag in de middeleeuwen, net als Hulst, aan zee. Het is een klein stadje met vandaag de dag ongeveer net zoveel inwoners als Hulst (de buitenwijken van Hulst niet meegerekend). In het historisch centrum van Damme zijn nog vele aspecten van de middeleeuwen terug te vinden, zoals het Sint-Janshospitaal en de Onze-Lieve-Vrouwekerk. Het Sint-Janshospitaal in het historisch centrum komt binnen een aantal jaren leeg te staan en men is volop bezig met het bedenken van nieuwe bestemmingsmogelijkheden. Damme is ook bekend vanwege zijn boekenmarkt.
Ondertussen is er contact gelegd met Damme en er is interesse in het opzetten van een samenwerkingsverband in de toekomst. Dit is nog niet vastgelegd maar er wordt dan gedacht aan kleine projecten (zoals het uitwisselen van culturele artiesten) of grote projecten (zoals het opzetten van een gezamenlijke Europese subsidieaanvraag voor de bestemming van het Sint-Janshospitaal en de bestemming van de Keldermanspoort).
18 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
Figuur 4.1. Sint-Janshospitaal te Damme Figuur 4.2. Grote Markt Dendermonde vanuit de lucht gezien20
4.1.2 Dendermonde
Dendermonde valt net buiten het gebied wat van toepassing is op het Interreg IVA programma 2 zeeën, maar vanwege de Vier Heemskinderen en het middeleeuws karakter van de stad is het wel een interessante stad voor het opzetten van samenwerkingsverbanden in de toekomst. De stad telt vele bezienswaardigheden en monumenten en heeft net als Hulst middeleeuwse vestingen met een bastionsysteem.
Dendermonde schreef in 2007 haar cultuurbeleidsplan voor de periode 2008-2013. Dit plan geeft weer hoe de stad de komende jaren wil evolueren op vlak van cultuur. De accenten hiervan liggen op:
- Breed en kwalitatief aanbod - Lokale en regionale samenwerking, overleg en afstemming - Erfgoed - Lokale betrokkenheid - Educatie - Creatie21
De stad telt vele bezienswaardigheden en monumenten en heeft net als Hulst middeleeuwse vestingen met een bastionsysteem. De Grote Markt met zowel monumenten als herenhuizen biedt een mooie locatie voor het organiseren van evenementen.
4.2 Frankrijk
In de regio Nord Pas-de-Calais in het noorden van Frankrijk liggen nog enkele steden waarvan de naam afgeleid is uit het Nederlands. Voorbeelden hiervan zijn Bergues (Bergen of Sint- Winoksbergen) en Gravelines (Grevelingen). De Franse steden die nader toegelicht zullen worden zijn Bergues en Boulogne-sur-Mer. Deze steden zijn beide lid van “Association pour la Mise en Valeur des Espaced Fortifiés”, dat vergelijkbaar is met de Nederlandse Stichting voor Vestingsteden.
4.2.1 Bergues
Bergues is qua grootte vergelijkbaar met Hulst. Het is een middeleeuwse stad gelegen aan de Groenberg-heuvel. De stad wordt ook wel “L’autre Bruges des Flandres” genoemd (het andere
20 http://www.belgiumview.com/foto/smvote/0004310aa.jpg , 31 mei 2010 21 http://www.dendermonde.be/product.aspx?id=2000 , 31 mei 2010 19 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
Brugge van Vlaanderen). Een van de monumenten van Bergues is het Belfort. In Bergues is net als in Hulst de vestingwal nog intact, zelfs met stukken stadsmuur.
Op cultureel gebied wordt er in Bergues verscheidende dingen georganiseerd. Een voorbeeld is Carnaval, wat in Hulst ook een groot feest is. En ander voorbeeld zijn de vestingdagen, die in Nederland ook worden georganiseerd. Zo zijn er nog andere concerten, theater optredens en festivals. In de zomermaanden worden op de Grote Markt (La Grand Place) van Bergues openlucht concerten georganiseerd.
Wat betreft samenwerkingsverbanden in Bergues kan er gekeken worden naar het uitwisselen van artiesten maar bijvoorbeeld ook ideeën. Zo worden er in Bergues openluchtconcerten georganiseerd en dit wilt met in Hulst ook gaan organiseren. Dan kunnen er ervaringen uitgewisseld worden hoe men in Bergues met de weersinvloeden omgaan.
Figuur 4.3 Concert op Figuur 4.4. Kasteel Boulogne-sur-Mer22 La Grand Place in Bergues23
4.2.2 Boulogne-sur-Mer
Boulogne-sur-Mer is qua stad niet te vergelijken met Hulst. Het is een grote havenstad ten zuiden van Calais. De reden dat deze stad hier toch nader toegelicht wordt is vanwege een projectidee. Via Interreg IV A 2 Zeeën is er vanuit Boulogne-sur-Mer een projectidee gekomen waarvoor de stad partners zoekt. Het doel van dit project is het verbeteren van de kwaliteit en aantrekkelijkheid van steden. Hetgeen waar Hulst ook mee bezig is met het project De Nieuwe Bierkaai.
Specifieke objecten in het project, genaamd Qualité et attractivité des villes (kwaliteit en aantrekkelijkheid van steden), zijn o.a. het verbeteren van de manier waarop de toeristen welkom worden geheten in de stad, dus de uitstraling van de stad, maar ook beter toegang tot toeristische informatie en het organiseren van evenementen in de stad. De organisaties die hierin bestrokken zijn, zijn de stad Boulogne-sur-Mer en het toeristenbureau.24
Het soort partner dat Boulogne-sur-Mer zoekt zijn Belgische en Engelse steden met dezelfde objectieven. Aangezien Hulst aan de grens van België ligt en ook binnen het Interreg gebied ligt is hier een potentiële kans op samenwerking. Een aandachtspunt is wel dat Hulst niet weggecijferd moet worden door deze grote stad.
22 http://www.espaces-fortifies.com/-Boulogne-sur-Mer-.html , 15 mei 2010 23 http://www.bergues-tourisme.fr/concerts_estivaux.htm , 31 mei 2010 24 http://www.interreg4a-2mers.eu/cooperationfair/project-detail.php?pid=73 , 15 mei 2010 20 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
4.3 Engeland
Engeland heeft een rijke historie en deze wordt ook levend gehouden. Zo doet men er veel aan de kastelen in Engeland toegankelijk te houden voor toeristen. Door het hele land zijn er kastelen en historische steden te vinden25. Er zijn vele grote steden in Engeland waar nog veel historie te zien is, zoals Canterbury and Colchester. In plaats van het toelichten van deze grote stede, waar veel historie en cultuur te vinden is, is ervoor gekozen twee kleinere steden nader toe te lichten die qua grootte beter overeen komen met Hulst.
4.3.1 Rochester
Rochester stamt uit de Romeinse tijd en tot op vandaag de dag straalt het nog veel historie uit. Voor de toerist zijn de twee belangrijkste bezienswaardigheden van Rochester het kasteel en de kathedraal.
Rochester is behalve vanwege het kasteel ook bekend om Charles Dickens. Enkele boeken van deze schrijver spelen in Rochester af. In de stad is een museum gevestigd over Charles Dickens. Op cultureel gebied worden in Rochester verschillende festivals georganiseerd, zoals Summer Dickens Festival, Dickens Christmas Festival en het Rochester Sweeps Festival.
Samenwerkingsverbanden met Rochester kunnen gezocht worden bij het koppelen van het kasteel en de Keldermanspoort en zo eventueel evenementen te organiseren.
Figuur 4.5. Rochester Figuur 4.6. Ypres Tower in Rye26
4.3.2 Rye
Rye werd als vestingstadje op een heuvel gebouwd als verdediging tegen de Fransen. Het lag aan zee en was als havenstad lid van de Cinque Ports, een samenwerkingsverband van de Zuid-Engelse havens. Intussen zijn de haven en de baai verzand en ligt het stadje ongeveer drie kilometer van de zee vandaan. Dit is vergelijkbaar met Hulst.
Vandaag de dag zijn in Rye nog vele historische bouwwerken te zien. Voorbeelden zijn de Town Hall (gemeentehuis), de stadspoorten, de stadsmuren, Rye Caslte en de Ypres Tower. Deze poort uit de 13e eeuw is eeuwen gebruikt als gevangenis maar tegenwoordig is het een museum.
Door eventueel stadspoorten van Rye te koppelen aan de Keldermanspoort kunnen er samenwerkingverbanden worden opgezet.
25 http://www.ecastles.co.uk/index.html , 11 mei 2010 26 http://www.ecastles.co.uk/rye.html , 31 mei 2010
21 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
5 Gebruikers van het cultureel-toeristisch programma
Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de gebruikers van het culturele programma. Hieronder wordt verstaan lokale partijen uit Hulst die een rol spelen bij de organisatie van activiteiten in Hulst. Daarnaast wordt er een overzicht gegeven van de evenementen die al in Hulst plaatsvinden om zo een beeld te krijgen wat de mogelijkheden zijn.
5.1 Partijen
Om in Hulst een cultureel-toeristisch programma op te zetten zijn er vele partijen die hier al ervaring mee hebben en waarmee samengewerkt kan gaan worden om tot een interessant programma te komen.
5.1.1 Stichting bezoekersmanagement Hulst
Stichting bezoekersmanagement Hulst is het coördinatiepunt bij het vergroten van de aantrekkings- kracht van Hulst op toeristisch en promotioneel gebied, samen met alle belanghebbende partijen. Deze stichting is opgericht door de Gemeente Hulst, de Ondernemingvereniging Hulst Reynaertstad en het VVV. Het bestuur bestaat dan ook uit een ondernemer uit de binnenstad, de directeur van de VVV, een vertegenwoordiger van de wijkraad en een onafhankelijke voorzitter.
5.1.2 Stichting Hulst Cultureel
Stichting Hulst Cultureel is een stichting die de culturele activiteiten in de Gemeente Hulst stimuleert. Deze stichting organiseert verschillende soorten culturele activiteiten, zoals theatervoorstellingen, muziekconcerten en filmvertoningen. Deze voorstellingen vinden plaats op verschillende locaties in de gehele Gemeente Hulst. Stichting Hulst Cultureel kiest de locaties uit op een aantal voorwaarden. Zo moet het een aantrekkelijke locatie zijn, waar je mensen naartoe kunt trekken, maar ook over comfortabele zitplaatsen beschikken. Daarbij is de temperatuur ook van belang, men wilt niet met 30 graden buiten in de brandende zon zitten, maar ook niet in de regen. Ten slotte is het geluid ook een belangrijk aspect. Als een orkest in de openlucht speelt klinkt het anders dan dat het in een kerk speelt. Al deze aspecten zijn voor Stichting Hulst Cultureel belangrijk bij het kiezen van een geschikte locatie voor een evenement. Dus als men een activiteit wil organiseren bij de Keldermanspoort zal hier over nagedacht moeten worden
5.1.2 Overige partijen
Behalve Stichting bezoekersmanagement Hulst en Stichting Hulst Cultureel zijn er nog andere locale partijen die evenementen organiseren in Hulst. Een voorbeeld hiervan is Stichting Dobbele poort, een stichting die harmonie/muziek concerten organiseert en die ook al meerdere malen concerten heeft georganiseerd bij de Keldermanspoort. Een ander voorbeeld is Stichting Hulster vesting, een stichting die in het leven is geroepen om de Hulster vestingdagen te organiseren. Elk jaar worden de Nederlandse vestingdagen georganiseerd die elk jaar in een andere stad plaatsvinden. In 2008 vonden deze vestingdagen in Hulst plaats en sindsdien is Stichting Hulster Vesting opgericht om dit evenement elk jaar in Hulst te laten plaatsvinden, onder de naam Hulster Vestingdagen. Dit jaar vindt het plaats in het weekend van 29 en 30 augustus 2010.
22 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
5.2 Evenementen
In Hulst wordt het gehele jaar door verscheidende evenementen georganiseerd op verscheidende locaties. Hieronder volgt een indicatie van wat er in Hulst wordt georganiseerd in de maanden mei, juni en juli.
Mei:
25-05: Avondvierdaagse Hulst 27-05: Film: Millennium 3 29-05: Demonstratie Rakustoken 29-05: Open dag Hedwigepolder 30-05: Dweildag Hulst
Juni:
01-06 - 12-08 : voorverkoop Fietsroute 55 04-06 - 23-06 : Expo Fotoclub Hulst 05-06: Reynaert fietstocht 05-06: Vestrock 08-06: Haringparty de Korenbeurs 12-06: Vlasfietstocht o.l.v. gids 12-06: Fietspuzzeltocht 12-06: Benefiet Concert Stoppeldijk 13-06: Dobbelepoort Muziekfestijn 20-06: Muziek- en Folklorefestival Hulst 20-06: Verzamelmarkt 21-06: Carillonconcert 25-06 - 07-07 : Expo Marleen d'Hont 25-06: Stadstuinen Hulst 25-06: Kees van Eersel, Orgelconcert 26-06 - 27-06 : Midzomerfeesten Hengstdijk 27-06: Omloop Vestingstad Hulst
Juli: 10-07: Bijen-boeren-buiten en rommelmarkt 25-07: Zomermarkt Graauw
en verder... 28-08 - 29-08 : Hulster Vestingdagen 18-09: La Violetta 16-10: La Manouche 13-11: Klezmermuziek 27-11: Concert Hulster Gemengd Koor 18-12: Cantorij der Basiliek 29-12: Ensemble Rossignol
Tabel 5.1. Kalender Hulst Vestingstad27
27 http://www.vestingstad.nl/kalender.php , 21 mei 2010 23 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
6 Juridische entiteit van de uitvoerende partij
Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de mogelijke juridische entiteiten voor het beheer van het toekomstig cultureel-toeristisch programma. Ten eerste zal er weergegeven worden welke juridische entiteiten er bestaan. Vervolgens zullen de entiteiten Vereniging en Stichting nader worden toegelicht aangezien deze het meest waarschijnlijk zijn voor de uitvoerende partij. En ten slotte zal er verklaard worden welke van deze entiteiten van toepassing is op de uitvoerende partij.
6.1 Juridische entiteiten
Bij de oprichting van een organisatie moeten een aantal zaken formeel worden geregeld. Een belangrijke beslissing in dit proces is de keuze van de rechtsvorm, een juridische vorm waarin de organisatie wordt gedreven die ook wel juridische entiteit wordt genoemd. Een organisatie heeft de keuze uit de volgende ondernemingsvormen:
1. eenmanszaak 2. maatschap 3. vennootschap onder firma (VOF) 4. commanditaire vennootschap (CV) 5. naamloze vennootschap (NV) 6. besloten vennootschap (BV) 7. vereniging/coöperatie 8. stichting
Bij de eerste vier rechtsvormen behoort de organisatie toe aan een of meer natuurlijke personen die in principe met hun privé vermogen aansprakelijk zijn voor de schulden van de organisatie. De laatste vier rechtsvormen zijn rechtspersonen. Dit is een zelfstandig lichaam met eigen rechten en plichten een waarvan de eigenaren in principe niet met hun privé vormogen aansprakelijk zijn.
De keuze van de rechtsvorm heeft gevolgen voor een aantal zaken:
- de regeling van de aansprakelijkheid - de mogelijkheid om vermogen aan te trekken - het publiceren van financiële gegevens - de omvang van de te betalen belastingen 28
Voor het beheer van het toekomstig programma is het niet de bedoeling dat de bestuurders aansprakelijk zijn met hun privé vermogen, daarom vallen eenmanszaak, maatschap, VOF en CV in ieder geval af. Om een NV of een BV op te richten is er een minimaal omvang van het vermogen vereist. Voor een NV is dit een minimaal vermogen van €45.000 en voor een BV €18.000. Aangezien de op te richten rechtsvorm door middel van subsidie gefinancierd zal worden en niet genoeg vermogen heeft zijn de rechtsvormen BV en NV niet van toepassing.
28 Bedrijfseconomie voor het besturen van organisaties door André Heezen 24 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
Tabel 6.1. Schematisch overzicht rechtsvormen 29
29 Bedrijfseconomie voor het besturen van organisaties door André Heezen 25 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
6.1.1 Vereniging
Een vereniging is een samenwerkingsvorm tussen 2 of meer personen (leden) met een gemeenschappelijk doel. Het maken van winst om onder de leden te verdelen, mag geen doel zijn. De winst moet ten goede komen aan het gemeenschappelijke doel. De hoogste macht in een vereniging ligt bij de Algemene Ledenvergadering, waar alle leden in principe 1 stem hebben. De ledenvergadering benoemt het bestuur (dat de leiding heeft over de dagelijkse gang van zaken) meestal uit haar midden. Alle verenigingen hebben rechtspersoonlijkheid. 30 Dit wil zeggen dat een vereniging net als een normaal persoon overeenkomsten kan sluiten, eigendom kan hebben en rechtshandelingen kan aangaan.
Er zijn twee soorten verenigingen:
1. Verenigingen met volledige rechtsbevoegdheid 2. Verenigingen met beperkte rechtsbevoegdheid
Het verschil tussen deze twee soorten verenigingen is dat bij verenigingen met beperkte rechtsbevoegdheid de statuten niet zijn opgenomen in de notariële akte. Ook zijn de bestuurders hoofdelijk aansprakelijk en de vereniging hoeft niet te worden ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Hoewel inschrijving de aansprakelijkheid van het bestuur kan beperken. Daarentegen moeten verenigingen met volledige rechtsbevoegdheid wel worden ingeschreven in het Handelsregister. Zolang dit niet gebeurd is iedere bestuurder hoofdelijk aansprakelijk. Ook moeten de statuten worden opgenomen in de notariële akte.
In de statuten staan de belangrijkste regels van de vereniging. Als de vereniging bij notariële akte wordt opgericht, moeten de volgende punten in de statuten staan:
- naam en vestigingsplaats van de vereniging - het doel van de vereniging - de verplichtingen van de leden tegenover de vereniging - de wijze van bijeenroeping van de algemene vergadering - de wijze van benoeming en ontslag van de bestuurders - de bestemming van het batig saldo van de vereniging na ontbinding
Bestuurders en leden van een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid zijn in principe niet aansprakelijk voor de verplichtingen, ook niet na ontbinding en faillissement. Bij onbehoorlijk bestuur of wanbeleid kunnen bestuurders wel persoonlijk aansprakelijk worden gesteld. Als de vereniging onder de vennootschapsbelasting valt, geldt de antimisbruikwetgeving. 31 Een vereniging valt onder vennootschapsbelasting als het een onderneming drijft. Dit wil zeggen dat het een organisatie van arbeid en kapitaal is die winst probeert te maken door deel te nemen aan het economisch verkeer.
Afgezien van verenigingen met volledige rechtsbevoegdheid en verenigingen met beperkte rechtsbevoegdheid zijn er ook nog twee varianten van de verenigingen waarvoor aanvullende wetgeving geldt. Deze varianten zijn de coöperatie en de onderlinge waarborgmaatschappij.
30http://www.kvk.nl/wetten_en_regels/rechtsvormen/overzicht_rechtsvormen/de_vereniging/?refererAliasStat =vereniging|tcm:14-136657 , 26 April 2010 31http://www.kvk.nl/wetten_en_regels/rechtsvormen/overzicht_rechtsvormen/de_vereniging/?refererAliasStat =vereniging|tcm:14-136657 , 26 April 2010 26 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
Een onderlinge waarborgmaatschappij is een vereniging van ondernemers die zich bezig houden met verzekeren. De vereniging sluit verzekeringsovereenkomsten af met de leden, in het verzekeringsbedrijf dat de vereniging uitoefent. 32
Een coöperatie komt op voor de materiële belangen van de leden, door overeenkomsten met ze af te sluiten. De winst mag worden uitgekeerd aan de leden.
Er zijn 3 soorten coöperaties:
1. Bedrijfscoöperatie. De leden oefenen het bedrijf uit en de coöperatie zorgt voor de inkoop, verkoop en/of bepaalde diensten 2. Consumentencoöperatie. De leden kopen goederen van de coöperatie, die deze voor de leden gezamenlijk heeft ingekocht 3. Producten- of dienstencoöperatie. De leden zijn tegelijkertijd werknemer van de coöperatie
De coöperatie is een rechtspersoon en dus zelf aansprakelijk voor de handelingen. De leden van de coöperatie zijn bij ontbinding ieder voor een gelijk deel aansprakelijk voor de tekorten van de coöperatie. De aansprakelijkheid van de leden kan in de statuten worden beperkt of uitgesloten. Bij een 'coöperatie met beperkte aansprakelijkheid' (BA) is de aansprakelijkheid beperkt. Bij de 'coöperatie met uitgesloten aansprakelijkheid' (UA) is er geen verhaalsrecht op de leden. Ook kunnen de statuten de verdeling van de aansprakelijkheid over de leden anders regelen. 33
6.1.2 Stichting
Een stichting wordt opgericht om met behulp van een vermogen een bepaald doel te realiseren. Het doel staat beschreven in de statuten. Een stichting kan een onderneming hebben en winst maken. De winst moet ten goede komen aan een ideëel of sociaal doel. Een stichting heeft geen leden.
Een stichting wordt opgericht bij notariële akte of testament. Een stichting kan door één of meer personen worden opgericht. Dit kunnen natuurlijke personen of rechtspersonen zijn. De notariële akte bevat een verklaring van de oprichters dat de stichting in het leven wordt geroepen, en de statuten van de stichting. In de statuten staat:
- de naam van de stichting, met het woord ‘stichting’ als deel van de naam - het doel van de stichting - de wijze van benoeming en ontslag van bestuurders - de gemeente in Nederland waar de stichting is gezeteld - de bestemming van het overschot na vereffening van de stichting in geval van ontbinding34
De bestuurders van een stichting zijn in principe niet aansprakelijk met hun privé vermogen voor de schulden van de stichting. Als de stichting onder de heffing van vennootschapsbelasting valt, dus als er een onderneming wordt gedreven, gelden, net als bij een BV, anti-misbruikwetten om misbruik van de aansprakelijkheidsbeperking tegen te gaan. De bestuurders zijn wel privé aansprakelijk als:
- ze te zware contractuele verplichtingen zijn aangegaan
32http://www.kvk.nl/wetten_en_regels/rechtsvormen/overzicht_rechtsvormen/de_cooperatie_en_onderlinge_ waarborgmaatschappij/ , 27 April 2010 33http://www.kvk.nl/wetten_en_regels/rechtsvormen/overzicht_rechtsvormen/de_cooperatie_en_onderlinge_ waarborgmaatschappij/ , 27 April 2010 34http://www.kvk.nl/wetten_en_regels/rechtsvormen/overzicht_rechtsvormen/de_stichting/?refererAliasStat=s tichting , 27 April 2010 27 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
- het onvermogen om belastingen en premies te betalen niet (op tijd) is gemeld - aannemelijk is dat het onvermogen om belastingen en premies te betalen komt door onbehoorlijke taakvervulling door het bestuur in de 3 jaar voor de melding - de rechtsvorm failliet gaat door onbehoorlijk bestuur door de directie of degenen die het beleid bepaalden in de 3 jaar voor het faillissement. Als er geen jaarstukken worden gedeponeerd bij het Handelsregister, dan wordt onbehoorlijk bestuur verondersteld35
Wat betreft de continuïteit, kunnen stichtingen onder meer in de volgende gevallen worden ontbonden:
- op de wijze waarop de ontbinding in de statuten is geregeld - vanwege een faillissement - door de rechter36
6.2 Mogelijke entiteit voor het beheer van het toekomstig programma
Om het beheer van het toekomstig programma te realiseren kan het beste een stichting worden opgericht. Het voordeel van een stichting ten opzichte van een vereniging is dat de bestuurders van de stichting niet hoofdelijk aansprakelijk zijn en in geval van een vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid wel. Een vereniging bestaat uit leden die in de Algemene ledenvergadering een bestuur benoemen die de dagelijkse leiding geeft. Een stichting heeft geen leden, alleen een bestuur.
Een stichting wordt opgericht om met behulp van een vermogen een bepaald doel te realiseren. In dit geval kan het doel zijn om door middel van (internationale) samenwerking een cultureel- toeristisch programma op te zetten dat het inkomend toerisme in de binnenstad van Hulst zal bevorderen. En dat zal zorgen voor toeristische kansen voor het oostelijk deel van Zeeuws- Vlaanderen.
35http://www.kvk.nl/wetten_en_regels/rechtsvormen/overzicht_rechtsvormen/de_besloten_vennootschap_bv/ , 27 April 2010 36http://www.kvk.nl/wetten_en_regels/rechtsvormen/overzicht_rechtsvormen/de_stichting/?refererAliasStat=s tichting , 27 April 2010 28 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
7 Subsidiemogelijkheden
Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de mogelijkheden om subsidie aan te vragen voor het project. De subsidie zal gebruikt worden voor o.a. de overkapping van de Keldermanspoort en verdere kosten die betrekking hebben op het toekomstig toeristisch cultureel programma. Per subsidie zal er algemene informatie worden gegeven, daarbij zal er uitgelegd worden op welk onderdeel van het project de subsidies van toepassing zijn. In bijlage II zal er worden uitgelegd welke handelingen moeten worden gedaan om de subsidie aan te vragen.
7.1 Interreg
Interreg is een initiatief van de EU dat subsidies verleent aan creatieve, vernieuwende projecten op het gebied van Europese samenwerking aan duurzame ruimtelijke en regionale ontwikkeling.
Interreg bestaat uit drie delen: - Interreg A: Grensoverschrijdende samenwerking - Interreg B: Transnationale samenwerking - Interreg C: Interregionale samenwerking37
Interreg B is onderverdeeld in een programma dat gaat over samenwerking in Noordwest Europa met de landen: Nederland, België, Frankrijk, Duistland, Engeland en Ierland. En een programma genaamd Noordzee gebied dat gaat over samenwerking met Scandinavische landen.
Interreg C staat voor interregionale samenwerking. Hierin kunnen Nederlandse regio's met alle andere lidstaten van de EU samenwerken.
De programma’s van Interreg A zijn het meest waarschijnlijk voor het toekomstig project in Hulst. Interreg B en C gaan namelijk over samenwerken binnen grotere regio’s. Figuur 7.1. Programma Interreg A
Interreg A betreft grensoverschrijdende samenwerking langs de landsgrenzen. Coördinatie ligt bij het ministerie van Economische Zaken. Afhankelijk van de streek waar men zich bevindt, kun je in Nederland gebruik maken van vier grensoverschrijdende samenwerkingsprogramma’s:
1. Deutschland Nederland 2. Grensregio Vlaanderen – Nederland 3. Euregio Maas – Rijn 4. 2 Zeeën38
37 Website van het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer http://www.vrom.nl/pagina.html?id=37354 , 30 maart 2010 29 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
Aangezien Hulst in Zeeuws-Vlaanderen ligt vallen de programma’s Deutschland Nederland en Euregio Maas – Rijn af.
7.1.1 Interreg IVA Grensregio Vlaanderen Nederland
In het Interreg IV A-programma Grensregio Vlaanderen-Nederland werken Limburg, Noord-Brabant en Zeeland samen met Vlaanderen. Dit programma wordt gefinancierd door de Europese Unie vanuit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO). Voor dit programma wordt een budget van ruim 94 miljoen euro ter beschikking gesteld. In het programma staat de duurzaamheiddriehoek Mens-Milieu-Economie centraal. Thema’s die hieronder vallen zijn innovatie, kenniseconomie; natuur en landschap; duurzaam gebruik van natuurlijke rijkdommen; cultuur en welzijn. Dit programma valt onder het secretariaat Antwerpen (België).39
Het programma heeft drie prioriteiten met de daaronder vallende actielijnen:
1. Economie - Innovatie en uitbouw kenniseconomie - Grensoverschrijdend ondernemen - Versterking economische structuren en omgevingsfactoren
2. Leefmilieu - Natuur en landschap - Duurzaam gebruik van natuurlijke rijkdommen
3. Mens - Grensoverschrijdende culturele integratie - Welzijn40
7.1.2 Interreg IVA 2 Zeeën
In het Interreg IV A programma 2 Zeeën gaat het om een samenwerking tussen de Noordzee- en Kanaalkustgebieden in zuid Engeland, noordwest Frankrijk, Vlaanderen en Zuidwest-Nederland. Dit programma valt onder het secretariaat Lille (Frankrijk). 41 De gebieden die vallen onder deze subsidie worden in de volgende afbeelding weer gegeven.
38 http://www.vrom.nl/pagina.html?id=37354 , 30 maart 2010 39 http://www.grensregio.eu/programma.aspx , 30 maart 2010 40http://www.grensregio.eu/PUBLIC/file/Prioriteiten%20en%20actielijnen%20OP%20Interreg%20IV%20Vlaande ren-Nederland.pdf , 3 mei 2010 41 http://www.interreg4a-2mers.eu/NL/infosclesNL.html , 30 maart 2010 30 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
Figuur 7.2. 2 Zeeën programma 42
Het programma van de 2 Zeeën heeft drie prioriteiten met daaronder vallende operationele doelstellingen:
1. Het ondersteunen van een economisch competitief, aantrekkelijk en toegankelijk gebied. - De ontwikkeling van gemeenschappelijke economische activiteiten ondersteunen, inclusief de maritieme economie - De ondernemersgeest bevorderen en stimuleren, evenals het ontwikkelen van handelsinitiatieven op grensoverschrijdend niveau - Innovatie, onderzoek en samenwerking steunen tussen de universiteiten, kenniscentra en bedrijven - De toeristische sector ondersteunen en het duurzaam toerisme bevorderen - De ondernemersgeest bevorderen en de ontwikkeling van werkgelegenheid en het menselijk kapitaal vereenvoudigen - Het ondersteunen van de toegankelijkheid van het programmagebied, met name het gebruik en uitwisseling van bestaande infrastructuren.
2. Een gezonde en veilige omgeving bevorderen en ontwikkelen. - De ontwikkeling bevorderen en verbeteren van activiteiten op het gebied van geïntegreerd beheer van kustgebieden, maritieme rijkdommen en estuaria43 - Activiteiten ontwikkelen om natuurlijke, technologische en menselijke risico’s te vermijden en te verhelpen, en om de kwaliteit van de omgeving te vrijwaren - Energie efficiëntie en de ontwikkeling van hernieuwbare energieën bevorderen
42 http://www.interreg4a-2mers.eu/NL/pdf/InfosclesNL.pdf , 21 April 2010 43 Estuaria (meervoud van estuarium): een vaak min of meer trechtervormige monding van een rivier, die binnen het bereik der getijdenstromingen ligt. 31 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
- Beschermen, versterken en beheren van natuur en landschap, waaronder het natuurlijk erfgoed, en de relatie tussen stedelijke, peri-urbane44 en landelijke gebieden - Goede praktijken bevorderen bij het beheer van water, rijkdommen en afval, en een duurzaam gebruik van de natuurlijke rijkdommen
3. Verbetering van de leefkwaliteit. - Bevorderen en verbeteren van de sociale inclusie en het welzijn van de verschillende groepen in de maatschappij - Kwalitatieve publieke diensten blijven aanbieden aan de bevolking, inclusief mobiliteit en gezondheidsvoorzieningen - De samenwerking betreffende onderwijs en opleiding ondersteunen, in het kader van levenslang leren en het aanleren van nieuwe talen - Bevordering, opwaardering en behoud van het collectieve erfgoed en culturele goederen, evenals de ontwikkeling van de creativiteit en design en samenwerking tussen de media. - Actieve vrijetijdsbesteding ontwikkelen, inclusief het bevorderen en opwaarderen van de infrastructuren en het sociale toerisme45
Het grensoverschrijdende programma van de 2 Zeeën beschikt over een EFRO bijdrage van 167 miljoen euro over de periode 2007-2013. Dit bedrag is verdeeld over de prioriteiten:
- Prioriteit 1: € 59 miljoen (35.33 % van het totale bedrag) - Prioriteit 2: € 40,8 miljoen (24.43 % van het totale bedrag) - Prioriteit 3: € 44,8 miljoen (26.83% van het totale bedrag)
De overige € 12,63 miljoen (7.56% van het totale bedrag) is bestemd voor het programma Frankrijk (Manche) – Engeland, een onderdeel van Interreg IVA 2 Zeeën. Dit programma gaat vooral om het verzamelen van goede praktijken en is hoofdzakelijk voorbehouden voor projecten die de collectieve belangen bevorderen overheen de zone van de 2 Zeeën en Frankrijk/Manche, in het bijzonder projecten die over een erkend maritiem karakter beschikken.46
7.2 Pieken in de Delta
Met het programma Pieken in de Delta47 werken Rijk en regio’s samen om de economie in zes regio’s te versterken. Het programma heet Pieken in de Delta omdat het zich richt op ‘pieken’, ofwel prioriteiten, waarin een regio, in dit geval Zuidwest-Nederland, zich kan onderscheiden. Pieken in de Delta Zuidwest-Nederland gaat over Zeeland en West-Brabant. De economische uitdaging is om te profiteren van de strategische ligging tussen de twee wereldhavens Rotterdam en Antwerpen. Hierbij wil de regio zich onderscheiden als topregio voor procesindustrie, logistiek en toerisme. De prioriteit toerisme richt zich op het realiseren van een trendbreuk door nieuwe aansprekende en verrassende product markt combinaties te ontwikkelen en de kennisinfrastructuur te versterken.48 Een product markt combinatie gaat ervan uit dat er voor één product meerdere markten (afzetgebieden of doelgroepen) bestaan.
In december 2008 is de Subsidieregeling Pieken in de Delta 2007 ingetrokken en vervangen door de Subsidieregeling sterktes in de regio. De Subsidieregeling sterktes in de regio is een regeling van het
44 Peri-urbane gebieden: overgangsgebieden tussen stedelijke en landelijke gebieden 45 http://www.interreg4a-2mers.eu/NL/pdf/InfosclesNL.pdf , 21 April 2010 46 http://www.interreg4a-2mers.eu/NL/pdf/InfosclesNL.pdf , 21 April 2010 47 Programma boekje : Terug naar de Kust; ZKA, FABRIC, Telos 48 http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/pieken-in-de-delta/pieken-in-de-delta-zuidwest-nederland , 19 April 2010 32 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie ministerie van Economische Zaken. Het doel van de regeling is het versterken van de Nederlandse economie. Het ministerie van Economische Zaken is in 2006 gestart met de uitvoering van Pieken in de Delta. Met ingang van 2008 wordt de regeling uitgevoerd door SenterNovem.49
7.3 OP-Zuid
Het Operationeel Programma Zuid-Nederland (OP-Zuid) is een gezamenlijk subsidieprogramma van de provincies Limburg, Noord-Brabant en Zeeland, samen met de steden Breda, Tilburg, Den Bosch, Eindhoven, Helmond, Venlo, Sittard-Geleen, Heerlen en Maastricht. Het is een economisch stimuleringsprogramma dat met bijna 186 miljoen mede wordt gefinancierd uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling. OP-Zuid heeft als doelstellingen de bevordering van het concurrerend vermogen, een duurzame economische groei en een versterking van werkgelegenheid in Zuid- Nederland.
Bevordering van innovatie en ondernemerschap staan in het OP-Zuid programma voorop. Dit wordt onder meer gerealiseerd door het stimuleren van onderzoek & ontwikkeling (met name in de private sector). Daarnaast is er in het programma veel aandacht voor de ontwikkeling van een aantrekkelijk woon-, werk- en leefomgeving.
De belangrijkste subdoelstellingen van het programma zijn:
- Het verhogen van het economisch rendement van de kenniseconomie - Het bevorderen van het aantal bedrijven dat innoveert, in het bijzonder in het MKB - Het vergroten van ondernemerschap en het faciliteren van starters, spin-offs en doorgroeiers - Het creëren van uitstekende randvoorwaarden voor ondernemingen en kenniswerkers in en buiten de steden - Het bevorderen van meer mensen aan het werk, in het bijzonder in de steden50
Het OP-Zuid programma onderscheidt drie zogenaamde prioriteiten om haar doelstellingen te realiseren:
1. Kenniseconomie, ondernemerschap en innovatie (inclusief MKB-subsidies) 2. Attractieve regio's 3. Stedelijke dimensie
Het succes van het programma heeft ervoor gezorgd dat het beschikbare budget op een aantal plaatsen ruim overvraagd is daarom is in september 2009 besloten het programma tijdelijk te sluiten. In december 2009 kwam men met een oplossing het programma te openen als een aantal budgetten verplaatst zouden worden binnen het programma. Een voorwaarde was dat de Europese Commissie deze verplaatsing goedkeurde.51
Per 17 mei 2010 is het Operationeel Programma Zuid-Nederland heropend en kunnen er weer subsidie aanvragen worden ingediend.52
49 http://www.senternovem.nl/pid/ , 27 April 2010 50 http://www.stimulus.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=27&Itemid=5 , 27 mei 2010 51 http://www.stimulus.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=1:welkom-op-de-homepage-van- op-zuid&catid=1&Itemid=1 , 19 April 2010 52 http://www.stimulus.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=1:welkom-op-de-homepage-van- op-zuid&catid=1&Itemid=1 , 27 mei 2010 33 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
7.4 ILG
Het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) is een subsidieregeling waarbinnen de provincies de rijksdoelen voor de inrichting van het landelijk gebied realiseren. De plaats waar de subsidie wordt aangevraagd is de provincie. Vooralsnog richt het ILG zich op de fysieke inrichting van het landelijk gebied, maar verbreding is zeker mogelijk. Het ILG is opgezet als groeimodel en kan dus in de loop van de tijd worden uitgebreid met gelden voor onder andere cultuurhistorie en economische ontwikkeling.53
Onder het Investeringsbudget Landelijk Gebied valt het Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP) waaronder de Leader-aanpak valt. Dit was voorheen de LEADER+ subsidie die vanaf 2007 is opgegaan in het Plattelandsontwikkelingsprogramma.54
7.4.1 POP
Het Plattelandsontwikkelingsprogramma is een Europees subsidieprogramma dat gericht is op de ontwikkeling van het platteland in brede zin. Het programma wordt in samenwerking met de provincies opgesteld door het Rijk. In het Plattelandsontwikkelingsprogramma staat beschreven met welke nationale maatregelen de Europese doelen worden gerealiseerd. Deze doelen zijn uitgewerkt in 4 zogeheten assen:
1. Landbouw Verbetering van het concurrentievermogen van de land- en bosbouwsector 2. natuur & landschap Verhogen van de kwaliteit van natuur en landschap 3. plattelandsontwikkeling De leefkwaliteit op het platteland en diversificatie van de plattelandseconomie 4. invoeren van de Leader-aanpak
Projecten kunnen tot 50% vergoed worden door de EU. Nederland heeft ervoor gekozen het budget als volgt over de assen te verdelen: 30% voor elke van de assen 1,2 en 3 en 10% voor as 4. 55
7.4.2 Leader-aanpak
De Leader-aanpak valt tegenwoordig onder as 4 van het POP. Deze as is het meest van toepassing op de Keldermanspoort. De Leader-aanpak draagt bij aan de inhoudelijke doelstellingen van de assen 1, 2 en 3 van het POP en dient tevens bij te dragen aan de horizontale doelstellingen “verbeteren bestuurlijk draagvlak / bestuurlijke vernieuwing” en “het mobiliseren van het ontwikkelings- potentieel in het gebied”.56
Karakteristieken van de Leader-aanpak zijn: - Gebiedsgebonden aanpak (gebied als uitgangspunt) - Bottom-up aanpak (de bevolking actief betrekken) - Partnerschap aanpak (samenwerking tussen publieke en private partijen )
53 http://www.vitaalplatteland.nu/beleidsdossiers/investeringsbudget-landelijk-gebied.html , 26 mei 2010 54 http://www.natuurbeheer.nu/Subsidies/Europa/Leader+/ , 23 April 2010 55 http://www.natuurbeheer.nu/Subsidies/Europa/POP/ , 23 April 2010 56 http://www.natuurbeheer.nu/Subsidies/Europa/Leader+/ , 23 April 2010 34 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
- Focus op innovatie - Oplossingen zoeken in integraal denken - Het leren bevorderen door het stimuleren van samenwerking, ook internationaal - Fondsen stellen vooraf ter beschikking aan een gebied en onder eigen beheer Het doel van de Leader-aanpak is het ontwikkelen en vernieuwen van plattelandsgebieden in sociale en economische zin. Hierbij wordt veel waarde gehecht aan samenwerking en het versterken van het organisatievermogen van lokale gemeenschappen.57
7.5 Brim
Brim (Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten) is een instandhoudingssubsidie over een periode van zes jaar. Onder instandhouding wordt verstaan de onderhoudswerkzaamheden aan een beschermd monument en de werkzaamheden die het normale onderhoud te boven gaan en die voor het herstel van het monument noodzakelijk zijn.58
Het subsidie bedrag is bedoeld om een monument in goede staat te houden. Om voor Brimsubsidie in aanmerking te komen moet er een instandhoudingspan worden opgesteld. Deze beschrijft de onderhoudswerkzaamheden over een bepaalde periode, in dit geval zes jaar. Het bestaat uit tekeningen, bestek en een begroting.
De hoogte van de subsidie wordt door een aantal factoren bepaald:
- De subsidiabele kosten: dit zijn de kosten in het restauratieplan waarover subsidie verleend wordt. - Per categorie is er een maximum gesteld aan de subsidiabele kosten. - Het subsidiepercentage: dit is afhankelijk of men wel of geen recht heeft op fiscale aftrek van onderhoudskosten en van het soort monument.
Het Besluit rijkssubsidiëring onderhoud monumenten (Brom) is een oude subsidieregeling die is ingetrokken, maar blijft bestaan voor monumenten die nog niet in het Brim zijn ingestroomd. Het gaat dan om monumenten die wel voor het Brim in aanmerking komen.
Bijvoorbeeld: een eigenaar van een monument dat in 2010 instroomt, kan (als het monument daarvoor op grond van het Brom in aanmerking komt) voor onderhoudskosten gemaakt in 2010 bij de Rijksdienst een Brom-aanvraag indienen tot 1 april 2011. Tussen 1 april en 1 september 2010 kan hij dan een Brim-aanvraag indienen voor de jaren 2011-2016. Voor al verleende onderhoudssubsidie op basis van de 10-jaren kerkenregeling geldt dat gevestigde aanspraken, rechten en verplichtingen ongewijzigd van kracht blijven.59
7.6 Overige subsidiemogelijkheden
Behalve de subsidievormen die eerder genoemd zijn in dit hoofdstuk zijn er ook andere mogelijkheden om subsidie te verkrijgen. Zo zijn er in Nederland verscheidende fondsen die subsidies verstrekken. Daarnaast kan er ook een beroep worden gedaan bij de gemeente Hulst.
57 http://www.natuurbeheer.nu/Subsidies/Europa/Leader+/ , 26 mei 2010 58 http://www.cultureelerfgoed.nl/wonen/subsidie/instandhouding/-regeling-kort , 4 mei 2010 59 http://www.cultureelerfgoed.nl/sites/default/files/u4/brom-juli2005.pdf , 4 mei 2010 35 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
7.6.1 Fondsen
In Nederland bestaan er vermogensfondsen die subsidies bieden aan verschillende soorten organisaties. Vermogensfondsen zijn fondsen die geld uit eigen vermogen geven uit de opbrengst uit eigen vermogen, bijvoorbeeld voor studie, culturele activiteiten, mensen in financiële nood of gehandicapten. Eens per jaar verschijnt het FondsenBoek. Dit is een naslagwerk met informatie over de doelstellingen, activiteiten, aanvraagprocedures en dergelijke van meer dan 650 Nederlandse vermogensfondsen. Afgezien van dit fondsenboek bestaat er het Centraal Bureau Fondsverwerving. Het CBF houdt al sinds 1925 alle mogelijke gegevens bij over fondsenwerving en goede doelen in Nederland. Op de website van het CBF staan alle instellingen in Nederland die het CBF-keurmerk hebben toegediend gekregen.60
Een voorbeeld van een vermogenfonds is het Oranjefonds. Dit is het grootste nationale fonds op sociaal gebied. Jaarlijks wordt er ongeveer 24 miljoen besteed aan organisaties in Nederland, op de Nederlandse Antillen en op Aruba. Het Oranjefonds wil betrokkenheid in de samenleving bevorderen. Het Oranjefonds steunt verscheidende die een positieve sociale dynamiek op gang brengen, zoals ontmoeting tussen jong en oud, of gezamenlijke activiteiten van buurtbewoners in hun wijk of dorp.61
Een ander voorbeeld is het Prins Bernhard Cultuurfonds. Dit fonds stimuleert cultuur en natuurbehoud in Nederland en subsidieert jaarlijks bijna vierduizend projecten en instellingen op dit gebied. Het Cultuurfonds geeft aan het begrip cultuur een ruime interpretatie. Muziek, toneel, dans en film, beeldende kunst en monumentenzorg, letteren, geesteswetenschappen en kunst- en cultuureducatie en ook natuurbehoud rekent het fonds tot zijn werkterrein. 62
Behalve deze twee fondsen zijn er nog talrijke andere fondsen die projecten steunen op cultureel gebied. Deze fondsen zijn te vinden in het FondsenBoek 2010 of op de website van het Centraal Bureau Fondsverwerving.
7.6.2 Gemeentelijke subsidies
De gemeente Hulst subsidieert instellingen en organisaties die activiteiten ontplooien die onder andere het toerisme in de gemeente bevorderen. Hiertoe is jaarlijks een budget beschikbaar dat wordt vastgesteld door de gemeenteraad.
De toekenning van subsidies is verdeeld over een aantal beleidsvelden. De volgende beleidsvelden kunnen van toepassing zijn op het toekomstig project:
Culturele evenementen
Beleidsdoel: Het bevorderen van culturele evenementen in de gemeente. Product: Het organiseren van niet-commerciële jaarlijks terugkerende culturele evenementen. Subsidievorm: Waarderingssubsidie
Volkscultuur
60 http://www.cbf.nl/ , 26 mei 2010 61 http://www.oranjefonds.nl/oranjefonds/missie/ , 21 april 2010 62 http://www.cultuurfonds.nl/t1.asp?path=dgurnwbc , 26 mei 2010 36 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
Beleidsdoel: Zorg dragen voor activiteiten en voorzieningen die gericht zijn op actieve belangstelling voor traditie, folklore en cultuuruitingen. Product: Optochten, parades, aubades, voorstellingen, cultuur, folklore- activiteiten e.a. Subsidievorm: Waarderingssubsidie
Het beleidsveld Toerisme kan eventueel ook van toepassing zijn op het toekomstig programma. De subsidievorm is een budgetsubsidie en om hiervoor in aanmerking te komen moet de toekomstige entiteit zich direct op de bezoekers van de gemeente Hulst richten.63
7.7 Onderdeel van het project waar de subsidies op van toepassing zijn
Elke subsidie is anders en daarom zijn deze op verschillende onderdelen van het project toepasbaar. Zo zijn er subsidies die gebruikt gaan worden voor marketing en promotie van het programma maar ook subsidies die speciaal geschikt zijn voor het onderhoud van de ruïne.
7.7.1 Interreg IVA Grensregio Vlaanderen Nederland
In het Interreg IV A programma Grensregio Vlaanderen-Nederland staat de duurzaamheiddriehoek Mens-Milieu-Economie centraal. Dit programma is daarom van toepassing op meerdere aspecten van het toekomstig project.
Door het opzetten van samenwerkingsverbanden tussen Vlaanderen en Nederland ontstaan er voor beide gebieden toeristische kansen die het inkomend toerisme bevorderen en zo ook de economie, dat de eerste prioriteit is van het IV A programma Grensregio Vlaanderen-Nederland. In het toekomstig cultureel-toeristisch programma kunnen uitwisselingen plaatsvinden van Nederlandse en Vlaamse artiesten en kunstenaars. Dit heeft betrekking op de derde prioriteit van het programma: Mens. Hierdoor ontstaan er namelijk grensoverschrijdende culturele integraties.
Als er een mogelijkheid is om het subsidiegeld te gebruiken voor de overkapping van de Keldermanspoort moet wel in gedachten worden gehouden dat dit op een duurzame manier gebeurd en het milieu geen schade aanbrengt.
7.7.2 Interreg IVA 2 Zeeën
Het Interreg IV A programma 2 Zeeën is van toepassing op het toekomstig cultureel-toeristisch programma waarin verschillende internationale steden met elkaar samen gaan werken. In vergelijking met Interreg IVA Grensregio Vlaanderen-Nederland zal bij dit programma de samenwerking moeten worden uitgebreid van alleen België naar Frankrijk en Engeland.
Met deze subsidie kunnen de reiskosten van de verschillende partijen worden gefinancierd maar ook de culturele en toeristische evenementen die worden georganiseerd in samenwerking met steden in Engeland, Frankrijk en België.
Als men deze subsidie wil aanvragen met als doel de overkapping van de Keldermanspoort zullen er andere ruïnes aan gekoppeld moeten worden. Zo zal er een internationale samenwerking moeten worden opgezet met als doel vier ruïnes (in Nederland, België, Frankrijk en Engeland) op te knappen tot culturele-toeristische accommodaties.
63 Beleidsregels subsidieverstrekking Gemeente Hulst, www.gemeentehulst.nl 37 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
7.7.3 Pieken in de Delta
De subsidieregeling Pieken in de Delta, ofwel Sterktes in de regio, heeft betrekking op het algemene doel van het project De Nieuwe Bierkaai. In dit project wordt de binnenstad aantrekkelijker gemaakt en dit zal de instroom van toeristen. Dit is positief voor de ondernemers in de binnenstad. De economie van Hulst wordt dus versterkt met dit project.
De prioriteit toerisme van Pieken in de Delta richt zich o.a. op het realiseren van een trendbreuk door nieuwe aansprekende en verrassende product markt combinaties te ontwikkelen. Het project De Nieuwe Bierkaai kan hier een voorbeeld van zijn. Het product is dan het cultureel-toeristisch programma dat opgezet wordt rondom de Keldermanspoort en de Nieuwe Bierkaai. De meerdere markten (doelgroepen) zijn dan cultuurliefhebbers, toeristen en de lokale bevolking. Wat deze product markt combinatie verassend maakt is het feit dat een ruïne, waar voorheen weinig mee gedaan werd en die enigszins afgelegen lag van de binnenstad, wordt veranderd in een cultureel- toeristische accommodatie die na iets meer dan 500 jaar weer een geheel vormt met de binnenstad.
7.7.4 OP-Zuid
Van de drie prioriteiten van OP-Zuid is alleen de 2e van toepassing op het project: Attractieve regio’s. Hoofddoelstelling van deze prioriteit is het versterken van het vestigingsklimaat van Zuid-Nederland aansluitend op de strategische lijnen uit de regionale innovatieagenda's. Specifiek richt deze prioriteit zich op thema’s als bereikbaarheid, de kwaliteit van bedrijfslocaties, woon- en leefklimaat en de externe veiligheid.64
Deze prioriteit is van toepassing op het project De Nieuwe Bierkaai waarbij de aantrekkelijkheid van de binnenstad van Hulst wordt vergroot en de kwaliteit van bedrijfslocaties en het woon- en leefklimaat wordt verbeterd.
7.7.5 ILG
Het Investeringbudget Landelijk Gebied is van toepassing op het gehele project van de Nieuwe Bierkaai onderverdeeld in het POP en de Leader-aanpak.
Het Plattelandsontwikkelingsprogramma is van toepassing op de veranderingen die plaatsvinden tussen de Vismarkt en de Keldermanspoort, dus het terugbrengen van de oude haven. Hiervoor wordt de kwaliteit van het landschap verhoogd, de derde as van het POP.
De vierde as van het POP, de Leader-aanpak, is van toepassing op de ontwikkelingen rondom de Keldermanspoort en de Nieuwe Bierkaai, waaronder het toekomstig cultureel-toeristisch programma valt. Hierbij wordt de Nieuwe Bierkaai en de Keldermanspoort als uitgangspunt gebruikt, een gebiedsgebonden aanpak. Daarnaast wordt de lokale bevolking actief betrokken door contact te zoeken met lokale partijen waar samenwerkingsverbanden ontstaan. Dit zijn karakteristieken van de Leader-aanpak.
7.7.6 Brim
De Brim subsidie is van toepassing op de Keldermanspoort. Deze subsidie wordt toegekend voor onderhoudswerkzaamheden en de instandhouding van het monument. Hieronder vallen ook de
64 http://www.stimulus.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=30&Itemid=9 , 27 mei 2010 38 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie werkzaamheden die het normale onderhoud te boven gaan en die voor het herstel van het monument noodzakelijk zijn.
Als de Stichting Keldermanspoort de Brim subsidie wil gebruiken voor de overkapping van de poort zodat het gebruikt kan worden als culturele toeristische accommodatie zal duidelijk omschreven worden dat de overkapping van belang is voor het herstel en instandhouding van het monument.
7.7.7 Overige subsidiemogelijkheden
De meeste fondsen en de gemeentelijke subsidies zijn van toepassing op het cultureel-toeristisch programma dat zal ontstaan en de samenwerkingsverbanden die hieruit zullen voortkomen.
Voor het Oranjefonds is het sociale aspect van een project belangrijk. Helaas steunen zij geen projecten die gericht zijn op bevordering van cultuur.65
Wat betreft het Prins Bernhard Cultuurfonds, dit is van toepassing op meerdere aspecten van het project. Ten eerste het cultureel-toeristisch programma. De ontvangsten zouden gebruikt kunnen worden voor de organisatie van verschillende evenementen rondom de Keldermanspoort. Behalve cultuur rekent het fonds monumentenzorg ook tot hun werkterrein. De overkapping die men over de Keldermanspoort wil realiseren combineert monumentenzorg met cultuur. Deze overkapping zal het cultureel-toeristisch programma bevorderen. Door de overkapping kunnen er meerdere culturele activiteiten of evenementen bij de Keldermanspoort plaatsvinden.
De gemeentelijke beleidsvelden Culturele evenementen, Volkscultuur en Toerisme zijn van toepassing op het toekomstig cultureel-toeristisch programma. Bij het beleidsveld Toerisme staat de bezoeker van Hulst centraal. Dit is een punt waar aandacht aan moet worden besteed als deze subsidie binnengehaald worden.
65 http://www.oranjefonds.nl/oranjefonds/Aanvragen_in_5_stappen/ , 28 mei 2010 39 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
8 Kostenfactoren
Dit hoofdstuk geeft in beschrijvende vorm een weergave van de kostenfactoren waar rekening mee moet worden gehouden bij het indienen van een projectaanvraag en bij de instandhouding van het programma.
8.1 Totstandbrenging
Om de realisatie van het programma rondom de Keldermanspoort en de Nieuwe Bierkaai tot stand te brengen zal ten eerste worden nagedacht over de overkapping van de Keldermanspoort. Deze overkapping is de belangrijkste maar ook zwaarste kostenfactor van het gehele programma. Zonder overkapping wordt het lastig weersinvloeden buiten te sluiten. Vooral voor de Stichting Hulst Cultureel zijn de voorzieningen van een culturele accommodatie erg belangrijk, zoals besproken in hoofdstuk vijf.
Om het cultureel-toeristisch programma te organiseren zijn er diversen kostenfactoren waar rekening mee moet worden gehouden. Ten eerste zijn dit gemeentelijke vergunningen. Hierbij kan er een beroep worden gedaan op Stichting Bezoekersmanagement Hulst die hier ervaring mee heeft. Een andere kostenfactor is de vergoeding voor de artiesten uit binnen en buitenland. Bij buiten- landse artiesten kunnen reiskosten ook een kostenfactor kunnen worden.
Als het cultureel-toeristisch programma gerealiseerd is zal deze gepromoot moeten worden om zo mensen aan te trekken. Dit zal in samenwerking met Stichting Bezoekersmanagement Hulst kunnen worden gedaan. Kostenfactoren waarbij aan gedacht kan worden wat betreft promotie zijn het drukken van programmaboekjes en het adverteren in lokale kranten en toeristische magazines.
8.2 Instandhouding
Als er eenmaal een overkapping over de Keldermanspoort is gerealiseerd zal deze overkapping en de poort zelf onderhouden moeten worden. Een aandachtspunt hierbij is vandalisme. Dit zal een terugkerende kostenfactor kunnen zijn dat de onderhoudskosten zal verhogen.
De organisatorische kosten van het programma komen elk jaar terug en zijn afgezien van de onderhoudskosten een belangrijke kostenfactor voor het in standhouden van het cultureel- toeristisch programma rondom de Keldermanspoort en de Nieuwe Bierkaai.
40 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
9 Conclusies
In dit hoofdstuk wordt antwoord gegeven op de hoofdvraag. De conclusies komen voort uit de antwoorden op de deelvragen die in de hoofdstukken twee tot en met acht behandeld zijn.
9.1 Waaruit bestaat het middeleeuws verleden van Hulst?
Hulst is een vestingstad met een rijk middeleeuws verleden. De Keldermanspoort is hier een overblijfsel van. Door deze oude stadspoort, gebouwd in 1506, kon men in de middeleeuwen de binnenstad van Hulst bereiken te land en te water. De poort bezat twee ophaalbruggen waarmee men Hulst kon betreden te voet en met paard en wagen. Onder de poort liep een tunnel waardoor men met boot, afkomstig vanuit de Saxhaven, de oude haven van Hulst kon binnenvaren.
Door slecht onderhoud slibde de Saxhaven vanaf het eind van de 16e eeuw langzaam dicht en hier- door ook de oude haven van Hulst. Na het beleg van Hulst in 1596, waarin de Keldermanspoort dagen onder schot heeft gelegen, was de poort niet meer bruikbaar als stadspoort.
Tegelijkertijd met het verhogen van de stadswallen halverwege de 17e eeuw is de poort met aarde bedekt. In 1955 is men met het idee gekomen de poort weer op te graven. Ongeveer 40 jaar later is de poort gerenoveerd tot de poort die men hedendaags kan bezoeken.
9.2 Wat wordt het toekomstig gebruik van de Nieuwe Bierkaai en de Keldermanspoort?
De Keldermanspoort ligt enigszins afgelegen van de binnenstad van Hulst, maar eind 2003 heeft de gemeente Hulst het initiatief genomen voor een nieuw stedenbouwkundig plan in de binnenstad, genaamd “De Nieuwe Bierkaai”. Onderdeel van dit plan is het opnieuw introduceren van water in de binnenstad op de plaats waar vroeger de binnenhaven heeft gelegen. Hierdoor zal de Keldermans- poort weer een geheel met de binnenstad gaan vormen.
Stichting Keldermanspoort is op het idee gekomen om rondom de Keldermanspoort en de Nieuwe Bierkaai een cultureel toeristisch programma op te zetten dat het hele jaar door kan plaatsvinden. In verband met weersinvloeden is de mogelijkheid voor het plaatsen van een overkapping globaal onderzocht. Deze overkapping zal het mogelijk maken de poort het hele jaar door te gebruiken.
9.3 Wat zijn de vergelijkbare steden en projecten in het buitenland?
Hulst heeft een stedenband met Michelstadt in Duistland. Dit is een stad waar nog veel historie te zien is en waar nog veel wordt gedaan aan cultuur. Omdat Hulst al een stedenband met deze stad heeft ligt hier een grote kans om ook op cultureel gebied te gaan samenwerken en Michelstadt te betrekken bij de plannen rondom de Keldermanspoort en de Nieuwe Bierkaai.
Afgezien van Michelstadt in Duistland is er gekeken naar steden in het Belgische Vlaanderen, steden in de regio Nord Pas-de-Calais in Frankrijk en de kuststrook in het zuiden van Engeland. Deze gebieden zijn speciaal geselecteerd in verband met het komen tot een projectvraag voor het Europese subsidie programma Interreg.
Van de Belgische steden is Damme vergelijkbaar met Hulst. Damme lag in de middeleeuwen, net als Hulst, aan zee en heeft een historisch centrum. Na contact te hebben gehad met Damme Toerisme
41 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie blijkt dat er interesse is in een mogelijke samenwerking. Dit is nog niet vastgelegd, maar er wordt dan gedacht aan kleine projecten zoals het uitwisselen van culturele artiesten of grote projecten zoals het koppelen van de Keldermanspoort en het Sint-Janshospitaal. Dit monument komt binnen een aantal jaren leeg te staan en men is volop bezig met het bedenken van nieuwe bestemmingsmogelijkheden.
Een andere vergelijkbare stad in België is Dendermonde. In Hulst is het middeleeuwse personage Reynaert de Vos bekend en zo zijn in Dendermonde de Vier Heemskinderen bekend. De stad telt vele bezienswaardigheden en monumenten en heeft net als Hulst middeleeuwse vestingen met een bastionsysteem.
In Frankrijk zijn er in het noorden enkele steden waarvan de vroegere Nederlandse naam nog af te leiden is. Een voorbeeld hiervan is Bergues (Bergen). Bergues is qua grootte vergelijkbaar met Hulst. In Bergues is net als in Hulst de vestingwal nog in tact. In de zomermaanden worden op La Grande Place (de grote markt) openluchtconcerten georganiseerd en dit zou in Hulst bij de Keldermanspoort ook een mogelijkheid zijn.
Een vergelijkbaar project in Frankrijk is het “Qualité et attractivité des villes” project in Boulogne-sur- Mer. De organisatie, de stad Boulogne-sur-Mer en het toeristenbureau, hebben als doel de aantrekkelijkheid van de stad te vergroten door de uitstraling van de stad te verbeteren en evenementen te organiseren om toeristen naar de stad te trekken. Dit komt overeen met het project De Nieuwe Bierkaai van Hulst.
Engeland heeft een rijke historie en er wordt veel gedaan om de overblijfselen hiervan in stand te houden. Een stad in Engeland, vergelijkbaar is met Hulst, is Rochester. Het kasteel van Rochester is een belangrijke bezienswaardigheid voor de toerist en door het jaar heen worden er verschillende festivals in de stad georganiseerd.
Een andere vergelijkbare stad in Engeland is Rye. Dit vestingstadje lag vroeger aan zee maar dit is door de jaren heen verzand en tegenwoordig ligt het ongeveer drie kilometer van de zee vandaan. In Rye zijn nog veel historische bouwwerken te zien zoals oude stadsmuren en stadspoorten.
9.4 Wie worden de gebruikers van het cultureel toeristisch programma?
Om in Hulst een cultureel toeristisch programma op te zetten zijn er verschillende partijen die hier al ervaring mee hebben en waarmee samengewerkt kan worden om tot een interessant programma te komen.
Stichting Bezoekersmanagement Hulst is hier een voorbeeld van. Deze stichting is opgericht door de Gemeente Hulst, de Ondernemingvereniging Hulst Reynaertstad en het VVV. Stichting Bezoekers- management Hulst is het coördinatie-punt bij het vergroten van de aantrekkingskracht van Hulst op toeristisch en promotioneel gebied.
Een ander voorbeeld is Stichting Hulst Cultureel. Dit een stichting die de culturele activiteiten in de Gemeente Hulst stimuleert. Deze activiteiten vinden plaats op verschillende locaties die Stichting Hulst Cultureel zorgvuldig uitzoekt. Het moet een aantrekkelijke locatie zijn, waar mensen op af komen, maar dat ook over comfortabele zitplaatsen beschikt.
9.5 Wat voor juridische entiteit krijgt de uitvoerende partij?
Om het beheer van het toekomstig programma te realiseren kan het beste een stichting worden opgericht. Het voordeel van een stichting ten opzichte van andere entiteiten is dat de bestuurders
42 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie van de stichting niet hoofdelijk aansprakelijk zijn en in geval van een vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid en andere rechtsvormen wel.
Een stichting wordt opgericht om met behulp van een vermogen een bepaald doel te realiseren. Het doel van de nieuwe entiteit is het opzetten van een cultureel-toeristisch programma rondom de Nieuwe Bierkaai en de Keldermanspoort.
9.6 Wat zijn de subsidiemogelijkheden om het project te financieren?
Er zijn verschillende subsidie mogelijkheden om het toekomstig project rondom de Keldermanspoort en de Nieuwe Bierkaai te financieren.
Interreg IVA programma Grensregio Vlaanderen-Nederland Dit is een Europees programma dat draait om samenwerking tussen organisaties uit het zuiden van Nederland en organisaties uit het noorden van België. De duurzaamheidsdriehoek Mens-Milieu- Economie staat centraal in dit programma.
Interreg IVA programma 2 Zeeën Dit is een programma dat draait om samenwerking tussen organisaties uit het zuiden van Nederland, organisaties uit het Vlaamse gedeelte van België, organisaties uit de regio Nord Pas-de-Calais in Frankrijk en organisaties uit het kustgebied in het zuiden van Engeland.
Pieken in de Delta Dit programma richt zich op prioriteiten waarop een regio, in dit geval Zuidwest-Nederland, zich kan onderscheiden.
OP-Zuid Dit is een economisch stimuleringsprogramma en heeft als doel de bevordering van het concurrerend vermogen, een duurzame economische groei en een versterking van werkgelegenheid in Zuid-Nederland. Een van de drie prioriteiten van het OP-Zuid programma is het ontwikkelen van attractieve regio’s.
ILG Het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) is een subsidieregeling waarbinnen de provincies de rijksdoelen voor de inrichting van het landelijk gebied realiseren. Onder deze regeling vallen het Plattelandsontwikkelingsprogramma en de Leader-aanpak. Het doel van deze programma’s is het ontwikkelen en vernieuwen van plattelandsgebieden in sociale en economische zin.
Brim Dit is een instandhoudingsubsidie voor monumenten. Onder instandhouding wordt verstaan de onderhoudswerkzaamheden aan een beschermd monument en de werkzaamheden die het normale onderhoud overschrijven en die voor het herstel van het monument noodzakelijk zijn.
Fondsen In Nederland bestaan er vermogensfondsen die subsidies bieden aan verschillende soorten organisaties. Vermogensfondsen zijn fondsen die geld uit eigen vermogen geven van de opbrengst uit eigen vermogen, bijvoorbeeld voor culturele activiteiten.
Gemeentelijke subsidies De gemeente Hulst subsidieert instellingen en organisaties die activiteiten ontplooien die onder andere het toerisme in de gemeente bevorderen.
43 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
9.7 Wat zijn de kostenfactoren?
De grootste kostenfactor in het toekomstig project is de overkapping van de Keldermanspoort. De organisatie van evenementen en de kosten die daarbij komen kijken is ook een kostenfactor. Dit zijn kosten als gemeentelijke vergunningen en vergoeding voor artiesten die men wil laten optreden, maar ook promotie van het programma.
Om het project in stand te houden zijn de kostenfactoren voornamelijk onderhoudskosten, waarin vandalisme een rol speelt. Behalve onderhoudskosten komen organisatorische kosten elk jaar weer terug om het cultureel toeristisch programma instant te houden.
44 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
10 Aanbevelingen
In dit hoofdstuk worden de aanbevelingen weergegeven die voortkomen uit de conclusies en die antwoord geven op de hoofdvraag:
“Hoe kan het verleden van de oude haven en de Keldermanspoort in Hulst gebruikt worden om een cultureel toeristisch programma op te zetten met als doel het inkomend toerisme in de binnenstad te bevorderen?”
Om een cultureel-toeristisch programma op te zetten rondom de Keldermanspoort en de Nieuwe Bierkaai moet er een stichting komen die dit zal gaan beheren. Aangeraden wordt om Stichting Keldermanspoort, behalve de poort, ook het programma eromheen te laten beheren. Deze kan dan gaan samenwerken met Stichting Bezoekersmanagement Hulst, Stichting Hulst Cultureel en internationale organisaties, zoals het toeristenbureau van Damme, om een aantrekkelijk cultureel- toeristisch programma op te zetten. Als het programma wordt beheerd door lokale belanghebbenden (vertegenwoordigers uit de Stichting Keldermanspoort) is het beter aan te sturen. Stichting Keldermanspoort wil geld investeren om de poort te kunnen overkappen met als doel een programma te kunnen realiseren dat het gehele jaar door kan plaatsvinden. Als deze stichting dan ook het programma gaat beheren lijkt het mij dat er genoeg motivatie is om voor een lange levenscyclus van het programma te zorgen.
Om dit programma in stand te houden, en ervoor te zorgen dat het aantrekkelijk blijft, kunnen er samenwerkingsverbanden met steden in het buitenland worden opgezet. Bij de eerste stap naar het vormen van een internationaal samenwerkingsverband is het van belang contact te onderhouden met Toerisme Damme. Tussen Stichting Keldermanspoort en Toerisme Damme kan er onderlinge informatie worden uitgewisseld over het verloop van de Nieuwe Bierkaai in Hulst en de bestemmingsplannen van het Sint-Janshospitaal in Damme. Ook kan er worden overlegd wat de mogelijkheden zijn voor het indienen van een gezamenlijke projectaanvraag om in aanmerking te komen voor de Interreg subsidies.
Om in aanmerking te komen voor het Interreg 2 Zeeën programma wordt er als aanbeveling gegeven om behalve contact te onderhouden met Toerisme Damme, ook contact te zoeken met het Office du Toerisme van Boulogne-sur-Mer. Boulogne-sur-Mer is op zoek naar partners voor het opzetten van een project om de aantrekkelijkheid van steden (in een samenwerkingsverband) te vergroten en dit is ook van toepassing op De Nieuwe Bierkaai in Hulst. Een aandachtspunt is dat Boulogne-sur-Mer in vergelijking met Hulst en Damme een grote stad is en dat er bij een samenwerking wel op moet worden gelet dat dit een gelijkwaardige samenwerking zal worden dat niet in nadeel zal zijn van de kleinere steden Damme en Hulst.
Om in aanmerking te komen voor het Interreg 2 Zeeën programma is een samenwerking met een organisatie in Engeland (overzee) een criterium. Dit is de reden om het Toerist Office in Rye te contacteren omdat deze stad overeenkomsten met Hulst heeft zoals de middeleeuwse uitstraling. Behalve de middeleeuwse uitstraling van de steden is er ook een ander aspect dat de steden Hulst, Damme en Rye gemeen hebben. Alle drie de steden lagen vroeger namelijk aan zee. Dit kan bij een projectaanvraag voor het Interreg IVA programma 2 Zeeën als rode draad gebruikt worden.
Dendermonde valt niet onder het 2 Zeeën programma maar deze stad is wel interessant om mee te gaan samenwerken. Daarom raad ik aan om ook contact te zoeken met het toeristenbureau van Dendermonde. Hulst, Damme en Dendermonde kunnen aan elkaar gekoppeld worden vanwege hun middeleeuwse personages: Reyneart de Vos, Tijl Uilen-spiegel en de Vier Heemskinderen.
45 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
Om in aanmerking te komen voor de provinciale subsidies zoals ILG, Pieken in de Delta en OP-Zuid is het belangrijk om bij een projectaanvraag de economische impulsen van het project (zoals bevordering van het inkomend toerisme) en de indeling van het landschap (de bestemming van De Nieuwe Bierkaai) te benadrukken.
Uit onderzoek en gesprekken met Stichting Bezoekersmanagement Hulst en Stichting Hulst Cultureel zijn er een aantal ideeën naar voren gekomen wat er zoal georganiseerd kan worden rondom de Keldermanspoort en de Nieuwe Bierkaai. Het gaat dan om de volgende ideeën:
Braderieën De kade van de Nieuwe Bierkaai is een prima locatie voor het neerzetten van kraampjes voor een braderie. Zo zou er elk seizoen of elke maand een markt of braderie kunnen worden georganiseerd van zomermarkt tot winter/kerstmarkt. Elke markt met een eigen thema wat bij die maand of dat seizoen past.
Theater optredens en concerten met de Keldermanspoort als decor Als men een theatervoorstelling wil organiseren bij de Keldermanspoort zal er rekening gehouden moeten worden met weersinvloeden. Zelfs als er een overkapping over de Keldermanspoort is gerealiseerd moet men in de winter rekening houden met de kou. De zitplaatsen moeten comfortabel zijn onder elke weersomstandigheden. Daarnaast zullen er attributen voor geluid en verlichting nodig zijn die op een droge locatie moeten worden geplaatst.
Thema weekenden Hulst heeft een rijke historie die ver terug gaat in de middeleeuwen. Zo zouden er thema weekenden kunnen worden georganiseerd waarin de Keldermanspoort en de Nieuwe Bierkaai teruggaan in de geschiedenis en men zich weer waant in het middeleeuwse Hulst. Dit idee is gebaseerd op de Hulster Vestingdagen, maar zo kunnen er verschillende thema feesten in het weekend worden georganiseerd. Het voordeel van een evenement dat het hele weekend plaatsvindt, is dat er meerdere mensen kunnen worden aangetrokken want er is geen beperkt aantal zitplaatsen.
Het organiseren van evenementen kost niet alleen geld maar kan ook geld opbrengen. Door entreegeld te vragen of horeca te exploiteren komen er inkomsten binnen. Misschien is dit niet winstgevend maar het kan wel kostendekkend zijn.
Als het cultureel-toeristisch programma gerealiseerd is zal dit gepromoot moeten worden om zo mensen aan te trekken. Dit zal in samenwerking met Stichting Bezoekersmanagement Hulst kunnen worden gerealiseerd. Goed contact tussen Stichting Keldermanspoort en Stichting Bezoekers- management Hult is dan van groot belang.
Behalve het zorgen voor een stabiele organisatie om het project in stand te houden is het onderhoud van de Keldermanspoort een belangrijk aspect. Om onderhoudskosten in de komende jaren te financieren zal de Brim subsidie moeten worden aangevraagd. Hierbij zal een calculatie van de verwachte onderhoudskosten moeten worden opgesteld. Vandalisme zal hier een rol in spelen. Resultaten van vandalisme zijn te zien als men op elk willekeurig moment de poort bezoekt, van afval wat bij de overblijfselen van de torens ligt tot stenen die in het water zijn gegooid. Daarom raad ik aan de om in het aankomend jaar de onderhoudskosten op te stellen en de Brim subsidie aan te vragen.
Door de middeleeuwse overblijfselen die Hulst te bieden heeft te koppelen aan internationale steden kan er samengewerkt worden om een interessant cultureel-toeristisch programma op te zetten dat het inkomend toerisme van Hulst, en de partnersteden, zal bevorderen. 46 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie Bronnenlijst
Boeken
Brand, P.J., De Geschiedenis van Hulst, Hulst 1972
Heezen, A., Bedrijfseconomie voor het besturen van organisaties, Groningen 2005
Lansberghe van, L., Beschrijvinge der Stadt Hulst, Hulst 1687
Sponselee, G. e.a. , 500 jaar Bollewerck –of Dobbele Poorte, Hulst 2006
Artikelen
Jaarboek Oudheidkundige Kring De Vier Ambachten 1958/’59, Brand, P.J., De ontgraving van de “Bollewerck –of Dobbele poorte” te Hulst
Zeeuws Tijdschrift 1957, Brand, P.J., De ontgraving van de oude “Dobbele Poort” te Hulst
Zeeuws Tijdschrift 1992, Stockman, P., De Bollewerckpoort in Hulst
Zeeuws Tijdschrift 1995, Stockman, P. e.a., Schilderijen van Wenceslas Cobergher
Websites
www.interreg4a-2mers.eu (30 maart 2010) www.dendermonde.be (31mei 2010)
www.kvk.nl (26 april 2010) www.cultuurerfgoed.nl (4 mei 2010)
www.vrom.nl (30 maart 2010) www.berguestoursime.fr (31 mei 2010)
www.grensregio.eu (30 maart 2010) www.cbf.nl (26 mei 2010)
www.rijksoverheid.nl (19 april 2010) www.ecastles.co.uk/rye.html (31 mei 2010)
www.senternovem.nl (27 april 2010) www.cultuurfonds.nl (26 mei 2010)
www.stimulus.nl (19 april 2010) www.vestingstad.nl (21 mei 2010)
www.natuurbeheer.nu (23 april 2010) www.brimaanvraag.nl (4 mei 2010)
www.gemeentehulst.nl (30 maart 2010) www.loketzeeland.nl (27 mei 2010)
47 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
Bijlage I Buitenlandse vestingsteden
In deze bijlage wordt een overzicht gegeven van de vestingsteden in de gebieden waar samenwerkingsverbanden kunnen worden gezocht in verband met de subsidieaanvraag van Interreg IVA 2 Zeeën. Voor Frankrijk zijn dat vestingsteden in de regio Nord Pas-de-Calais. Voor België zijn dit vestingsteden in de arrondissementen Antwerpen, Eeklo, Gent, Sint-Niklaas, Brugge, Oostende en Veurne. In Engeland wordt er vaker gesproken van versterkte steden in plaats van vestingsteden, dit zijn dan vooral kastelen. Daarom volgt er voor Engeland een lijst met kastelen gevestigd in de gebieden waar Interreg IVA 2 Zeeën opereert. De Engelse graafschappen die hieronder vallen zijn:
- Norfolk - Isle of Wight - Suffolk - Medway - Southhend-on-Sea - Kent - Thurrock - Bournemouth and Isles of Scilly - Essex - Plymouth - Brighton and Hove - Torbay - East Sussex - Devon - West Sussex - Hampshire - Portsmouth
A België
De volgende steden zijn vestingsteden in de arrondissementen Antwerpen, Eeklo, Gent, Sint-Niklaas, Brugge, Oostende en Veurne:
- Antwerpen - Gent - Zandvliet - Brugge - Deinze - Damme
Dendermonde is een vestingstad gelegen in het gelijknamige arrondissement. Dit arrondissement valt buiten het gebied van Interreg IVA 2 Zeeën, maar de stad Dendermonde is wel een interessante stad voor potentiële samenwerkingsverbanden.
B Frankrijk
De volgende steden zijn vestingsteden in de regio Nord Pas-de-Calais:
- Avesnes-sur-Helpe - Bergues - Le Quesnoy - Gravelines - Maubeuge - Condé sur L’Escaut - Cambrai - Arres - Le Cateau-Cambrésis - Ambleteuse - Waziers - Boulogne-sur-Mer - Râches - Calais - Sin-le-Noble - Montreuil-sur-Mer - Cuincy - Aire-sur-Mer - Saint-Omer - Masney
48 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
C Engeland
De volgende plaatsen zijn versterkte delen van steden of kastelen in Engeland, weergeven per graafschap:66
Cornwall
- Fowey Castle - Restormel Castle - Launceston Castle - St Cetherines Castle - Launceston Town Wall - St Mawes Castle - Mount Edgecumbe Blockhouse - Tintagel Castle - Pendennis Castle - Trematon Castle - Pengersick Castle - Upton Castle - Polruan Blockhouse
Devon
- Bearcove Castle - Holditch Court - Bere Barton - Kingswear Castle - Berry Pomeroy Castle - Lydford Castle - Bickleigh Castle - Okehampton Castle - Compton Castle - Plymouth - Darthmouth Castle - Salcombe Castle - Exeter City Wall - Sowton Bishop Court - Exeter Castle - Tiverton Castle - Godleigh Castle - Totnes Castle - Hemyock Castle
Dorset
- Browmsea Castle - Rufus Castle - Corfe Castle - Sansdfoot Castle - Cromwell’s Battery - Sherborne Old Castle - Cranborne Castle Hill - Winterbourn Herringston - Poole Town Wall - Woodsford Castle - Portland Castle
Essex
- Boreham - Hedingham Castle - Clavering Castle - Shenfields - Colchester Castle - Nether Hall - Colchester Town Wall - Saffron Walden Castle - Hadleigh Castle - Waltham Abbey - Harlowbury House
Hampshire
- Bishop Waltham Palace - Odiham Castle
66 The Gate House by Philip Davis http://homepage.mac.com/philipdavis/author/author.html , 27 mei 2010 49 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
- Calshot Castle - Portchester Castle - Christchurch Castle - Portsmouth - Hambledon Bishop Palace - Southampton - Hurst Caltle - Southsea Castle - Marwell Manor - Winchester - Netley Castle - Wolvesey Castle
Kent
- Allington Castle - Leybourne Castle - Breaksborne - Lympne Castle - Cantebury - Penshurst Palace - Charing Palace - Rochester Castle - Chilham Castle - Rochester City Wall - Cooling Castle - Saltwood Castle - Deal Castle - Sandgate Castle - Dover Castle - Sandwich Town Wall - Eltham Palace - Stone Court - Eynsford Castle - Sutton Castle - Ford Archbishop Palace - Tonbridge Castle - Godards Castle - Upnor Castle
Norfolk
- Baconsthorpe Castle - Gresham Castle - Caister Castle - Kings Lynn Town Wall - Castle Acre Town Defenses - North Elmham Bishops Castle - Castle Rising Castle - Norwich Castle - Claxton Castle - Norwich City Wall - Dilham Hill - Oxborough Hall - Great Yarmouth Town Wall - Weeting Castle
Suffolk
- Bungay Castle - Mettingham Castle - Burgh Castle - Orford Castle - Framlingham Castle - Wingfield Castle
Sussex
- Amberley Castle - Herstmonceux Castle - Arundel Castle - Knepp Castle - Battle Abbey - Lewes Castle - Bodiam Castle - Michelham Priory - Bramber Castle - New Winchelsea Town Wall - Camber Castle - Pevensey Castle - Chichester - Rye Town Wall - Cowdray House - Rye Ypres Tower - Halnaker House - Scotney Castle - Hastings Castle - Wothing Archbishop Palace
50 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie Bijlage II Handelingen om subsidie aan te vragen
In deze bijlage wordt een beschrijving gegeven van de handelingen die plaats moeten vinden om in aanmerking te komen voor de verschillende subsidies.
A Interreg IVA Grensregio Vlaanderen Nederland
Een projectaanvraag voor Interreg IVA Grensregio Vlaanderen-Nederland wordt gedaan bij het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling, algemeen bekend als het EFRO. Alleen rechtspersonen kunnen een project indienen. Voor elk project wijzen de projectpartners een projectverantwoordelijke aan. Deze projectverantwoordelijke heeft de volgende taken:
- stelt de regelingen vast voor zijn betrekkingen met de projectpartners die aan het project deelnemen en doet dit in de vorm van een overeenkomst - draagt zorg voor de tenuitvoerlegging van het volledige project - ziet erop toe dat de uitgaven die door de aan het project deelnemende partners zijn ingediend, zijn betaald voor de uitvoering van het project en in overeenstemming zijn met de activiteiten die door de partners onderling zijn overeengekomen - gaat na of de uitgaven die door de partners zijn ingediend zijn gevalideerd door de controleurs - is verantwoordelijk voor het integraal doorstorten van de EFRO-bijdrage aan de partners, evenals het doorstorten van de cofinanciering die via de Certificeringautoriteit loopt.
De projectverantwoordelijke ontvangt de goedkeuringsbrief van de stuurgroep met de besluit- vorming omtrent het project en draagt de eindverantwoordelijkheid voor de uitvoering van het project. De projectverantwoordelijke stelt een verplichte overeenkomst op tussen de project- verantwoordelijke en de projectpartners waarin, onder meer, bepalingen zijn opgenomen die een goed financieel beheer van de aan het project toegewezen middelen garanderen, met inbegrip van regelingen voor de terugvorderingen van onverschuldigd betaalde bedragen.67 Een leidraad voor het opstellen van de overeenkomst is beschikbaar op de website van Interreg Vlaanderen Nederland68.
Het indienen van een projectaanvraag gaat via 3 stappen: o Stap 1: aanmelding via aanmeldingsformulier Dit aanmeldingformulier is beschikbaar op de website van Interreg Vlaanderen Nederland69. In het aanmeldingsformulier wordt de naam van het project vermeld, en opsomming van de al bekende en potentiële partners, een korte beschrijving van de reeds geplande activiteiten, de te bereiken resultaten, het voorlopige tijdpad (begin- en einddatum) en een indicatief budget. Uiterlijk binnen twee maanden na aanmelding wordt er een gemotiveerde reactie op het projectidee geplaatst. o Stap 2: indiening project Na de reactie op het projectidee dient er een aanvraagdossier te worden opgesteld. Dit gebeurd door het volledig ingevulde en ondertekende officiële aanvraagformulier en het kosten- en financieringsplan. In het aanvraagformulier wordt een inhoudelijke beschrijving van het project gegeven en in het kosten- en financieringsplan een duidelijk overzicht van de kosten. 70 Beide
67 http://www.grensregio.eu/PUBLIC/file/Handleiding%20versie%209-7-09%20def.pdf , 15 Mei 2010 68 http://www.grensregio.eu/project_indienen.aspx 69 http://www.grensregio.eu/project_indienen.aspx 70 http://www.grensregio.eu/PUBLIC/file/Handleiding%20versie%209-7-09%20def.pdf , 15 Mei 2010 51 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie documenten zijn te vinden op de website van Interreg Vlaanderen Nederland71. Als beide documenten volledig ingevuld en ondertekend zijn ingediend bij het secretariaat, dan wordt de aanvraag in behandeling genomen en wordt er binnen zes weken een brief verstuurd met de mededeling dat de aanvraag formeel in behandeling is genomen. o Stap 3: vervolledigen dossier Uiterlijk zes maanden na de indieningdatum dient het indieningdossier te vervolledigen met de volgende documenten:
- cofinancieringbewijzen - kopieën van vergunningen en kopieën van besluiten van (planning)procedures waarnaar in het officiële aanvraagformulier verwezen wordt. Een kopie van alle vergunningen /besluitvormingsprocedures die noodzakelijk zijn voor de uitvoering van de activiteiten in het eerste jaar na de startdatum van het project en een kopie van alle reeds verkregen vergunningen die nodig zijn voor de verdere uitvoering van het project (tweede en derde jaar) - ondertekende overeenkomst tussen projectverantwoordelijke en projectpartners
Als deze documenten niet binnen zes maanden kunnen worden aangeleverd vervalt de aanvraag en ook de indieningdatum. Uiteraard kan de aanvraag opnieuw worden ingediend.
Het projectvoorstel wordt door het gemeenschappelijk secretariaat getoetst op basis van de voorwaarden en criteria.72 Voorwaarden en criteria Interreg IVA Grensregio Vlaanderen-Nederland. Daarnaast wordt ook getoetst of de projectaanvraag voldoet aan de van toepassing zijnde Europese regelgeving. De Stuurgroep Interreg IV Grensregio Vlaanderen-Nederland is verantwoordelijk voor de beoordeling en de selectie van de projecten en de daaraan gekoppelde toekenning van de EFRO- bijdrage. Er zijn drie mogelijke besluiten:
- Indien de stuurgroep een project geheel of gedeeltelijk of onder bepaalde voorwaarden goedkeurt, ontvangt de projectverantwoordelijke een door de voorzitter van de stuurgroep ondertekende goedkeuringsbrief. De stuurgroep kan als één van de voorwaarden een startdatum vaststellen die afwijkt van de door projectverantwoordelijke in het aanvraagformulier aangegeven startdatum. - Indien de stuurgroep nog geen besluit wenst te nemen over een project aangezien zij nog vragen of opmerkingen heeft, dan stuurt de algemeen directeur een brief aan de projectverantwoordelijke waarin de vragen of opmerkingen worden meegedeeld. Het staat deze vervolgens vrij in te gaan op de opmerkingen en de aanvraag aangepast opnieuw voor te leggen aan de stuurgroep. - Indien de stuurgroep een project afkeurt, ontvangt de projectverantwoordelijke een gemotiveerd besluit tot afwijzing.
Er kan geen bezwaar of beroep worden aangetekend tegen inhoudelijke beslissingen of beslissingen met betrekking tot de hoogte van de EFRO-bijdrage. Allen bij procedurefouten kan er een beroep worden aangetekend bij het Comité van Toezicht tegen de beslissing van de Stuurgroep.73
71 http://www.grensregio.eu/project_indienen.aspx 72 Handleiding Interreg IV A Grensregio Vlaanderen-Nederland http://www.grensregio.eu/PUBLIC/file/Handleiding%20versie%209-7-09%20def.pdf
73 http://www.grensregio.eu/PUBLIC/file/Handleiding%20versie%209-7-09%20def.pdf , 15 Mei 2010 52 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
B Interreg IVA 2 Zeeën
Een projectaanvraag voor Interreg IVA 2 Zeeën wordt gedaan bij het Gemeenschappelijk Technisch Secretariaat INTERREG IV A 2 Mers Seas Zeeën te Lille, Frankrijk.
Het partnerschap moet bestaan uit ten minste twee partners afkomstig uit twee lidstaten waarvan één afkomstig moet zijn uit Engeland. Het programma raad een klein partnerschap aan om het beheer van het project te vergemakkelijken. Een maximum van 10 partners per project wordt sterk aanbevolen.
Elk project benoemt één organisatie als hoofdpartner, die verantwoordelijk is voor het hele project. De Hoofdpartner draagt de volledige financiële en juridische verantwoordelijkheid tegenover de Beheersautoriteit voor de uitvoering van het hele project, inclusief voor alle projectpartners. Elke projectpartner behoudt de uiteindelijke financiële en juridische verantwoordelijkheid tegenover de Hoofdpartner in het geval van opgespoorde onregelmatigheden en in geval van niet nakomen van de verplichtingen voorzien door de EU wetgeving, door de nationale- en Programmaregels en door de partnerschapsovereenkomst van het project. Het team van de hoofdpartner zal het uitvoeren van de volgende activiteiten moeten garanderen:
- Project coördinatie: een coördinator zal verantwoordelijk zijn voor de organisatie van het werk van het project, voor de toepassing van het werkprogramma, voor het bereiken van alle verwachte effecten en resultaten als vastgelegd in het Aanvraagformulier.
- Administratief en financieel beheer: een financieel beheerder is verantwoordelijk voor de boekhouding, financiële rapportage, interne verwerking van EFRO fondsen en nationale cofinanciering.
- Communicatie en disseminatie: Elk project moet ook voldoen aan de EU-eisen inzake informatie en communicatie en zichtbaarheid van acties. Daarom wordt elk project aanbevolen een communicatiemanager aan te duiden die verantwoordelijk is voor de uitvoering van informatie- en communicatiemaatregelen (dit zou bijvoorbeeld dezelfde persoon als de projectcoördinator kunnen zijn).74
Een projectaanvraag wordt gedaan door middel van een aanvraagformulier die beschikbaar is op de website van INTERREG IV A 2 Mers Seas Zeeën75. Dit aanvraagformulier moet vertaald worden in de moedertalen van alle projectpartners. De hoofdpartner moet het originele, getekende exemplaar van het aanvraagformulier indienen in de taal die hij gekozen heeft. In het geval dat de hoofdpartner gekozen heeft voor het Frans of het Nederlands moet er ook een origineel getekend exemplaar van het aanvraagformulier in het Engels ingediend worden. Het aanvraagformulier moet identiek zijn wat betreft de inhoud, de kwaliteit van de vertaling is een essentieel element waarmee rekening moet worden gehouden.76 De website van Interreg IVA 2 Zeeën is zo ingesteld dat er een Franse, Engelse en Nederlandse versie is die precies hetzelfde zijn ingedeeld en waarop precies dezelfde informatie en documenten staan maar dan in verschillende talen.
Aan het aanvraagformulier moeten intentieverklaringen worden bevestigd en deze moeten als één pakket worden verzonden naar het Gemeenschappelijk Technisch Secretariaat. Er moet een
74 Handboek van het programma Interreg IVA “2 Mers Seas Zeeën” http://www.interreg4a-2mers.eu/NL/Call06/2010_05_07_Programme%20Manual_NL.pdf , 16 Mei 2010 75 Algemene website Interreg IVA 2 Zeeën http://www.interreg4a-2mers.eu/accueil.html , 30 Maart 2010 76 Aanvraagformulier Interreg Interreg IVA “2 Mers Seas Zeeën” verkrijgbaar op website http://www.interreg4a-2mers.eu/accueil.html 53 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie intentieverklaring worden ingevuld en ondertekend door een persoon die bevoegd is om financiële verbintenissen aan te gaan namens de organisatie. De intentieverklaring moet ingevuld worden gebruik makend van het sjabloon dat meegeleverd is in het aanvraagpakket. De bewoording in het standaard sjabloon van de partnerverklaring mag op geen enkele manier worden veranderd. Alle informatie in de verklaring (vooral de financiële cijfers) moet overeenstemmen met de informatie die over elke partner verstrekt is in het Aanvraagformulier.
Alle ingediende projectvoorstellen volgen een gestandaardiseerde beoordelingsprocedure. Om gelijke behandeling van alle projecten te waarborgen wordt de evaluatie uitgevoerd op basis van de informatie die in het aanvraagformulier staat. De projectbeoordeling bestaat uit: - Controle van de subsidiabiliteitsvereisten om te waarborgen dat het voorstel geschikt is volgens de subsidiabiliteitscriteria (subsidiabiliteitscontrole Gemeenschappelijk Technisch Secretariaat) - Beoordeling van de inhoud van het voorstel aan de hand van de criteria voor kwaliteitsbeoordeling (kwaliteitscontrole Gemeenschappelijk Technisch Secretariaat) - Strategische beoordeling (Stuurgroep).
De selectieprocedure bestaat uit een subsidiabiliteitscontrole, kwaliteitscontrole en een strategische beoordeling.
De Stuurgroep heeft drie keuzes bij de besluitvorming: 1. De projectaanvraag goedkeuren 2. De projectaanvraag terugverwijzen naar een volgende oproep (met aanbevelingen voor verbetering) 3. De projectaanvraag afwijzen 77
Binnen twee weken volgend op de bijeenkomst van de Stuurgroep zal de hoofdpartner op de hoogte worden gesteld van de beslissing. De hoofdpartner kan in beroep gaan tegen de beslissing van de stuurgroep al kan dit een langdurige en complexe procedure zijn In geval van afwijzing of terugverwijzing kan de hoofdpartner de resultaten van de kwaliteitsbeoordeling en de strategische beoordeling opvragen en de verbeterde aanvraag opnieuw indienen bij een toekomstige oproep.
Als het project is goedgekeurd ontvangt de hoofdpartner een brief van het Gemeenschappelijk Technisch Secretariaat met de mededeling dat het project door de Stuurgroep is goedgekeurd en een exemplaar van het subsidiecontract. De volgende stappen die dan moeten worden ondernomen zijn:
1. Een ondertekend exemplaar van het subsidiecontract zo snel mogelijk terugsturen naar het Gemeenschappelijk Technisch Secretariaat.
2. Contact opnemen met alle partners en vraag hen om de partnerschapsovereenkomst te ondertekenen. Dien het eerste voortgangsrapport in bij het Gemeenschapelijk Technisch Secretariaat met alle kosten die tot dusver gemaakt zijn.
3. Vergoeding van de kosten die in het eerste voortgangsrapport zijn opgegeven vindt alleen plaats als het Gemeenschappelijk Technisch Secretariaat een exemplaar ontvangt van de partnerschapsovereenkomst, die door alle partners is ondertekend.
4. Ervoor zorgen dat de eerstelijnscontroleur van elke partner goedgekeurd wordt door de Centrale Goedkeuringsorganen (meer informatie over deze procedure is beschikbaar in de Programmarichtlijnen over eerstelijnscontrole78).
77 http://www.interreg4a-2mers.eu/NL/Call06/2010_05_07_Programme%20Manual_NL.pdf , 16 Mei 2010 54 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
5. Inschrijven voor het ‘Lead Partner Seminar’ (infosessie voor hoofdpartners). Het Gemeenschappelijk Technisch Secretariaat organiseert deze seminaries om de hoofdpartners praktische informatie te geven voor de uitvoering en het beheer van hun project. Tijdens dit seminarie worden de projectcoördinatoren en de financieel managers verder geïnformeerd, met name over controle- en verslagprocedures, eerstelijnscontroles en betalingen. Registratie voor dit seminarie is verplicht voor alle goedgekeurde projecten.
6. Een communicatieplan opstellen volgens de Richtlijnen voor het opstellen van een projectcommunicatieplan (beschikbaar op de website van het Programma79). Het communicatieplan moet uiterlijk met het tweede voortgangsrapport bij het Gemeenschappelijk Technisch Secretariaat worden ingediend.
Gedurende de levensduur van projecten mogen er veranderingen worden aangebracht in het oorspronkelijk aanvraagformulier. Deze veranderingen gaan via de “Aanvraag tot wijziging”procedure.80
C Pieken in de Delta
Projectideeën voor een subsidieaanvraag kunnen met het Ministerie van Economische Zaken worden besproken met behulp van het Quick Scan formulier. Het ministerie geeft op basis van het formulier een informeel en vrijblijvend advies of een subsidieaanvraag binnen Pieken in de Delta voor de organisatie zinvol is. Dit Quick Scan formulier is te downloaden op de website81. Hier staat ook vermeld waarheen het Quick Scan formulier kan worden opgestuurd.
Het indienen van een projectaanvraag kan alleen tijdens een tenderperiode bij Agentschap NL te Utrecht. De eerste tenderperiode van 2010 liep van 15 maart tot en met 27 april. De aanvragen die binnen de tenderperiode zijn ingediend worden per gebiedsgericht programma onderling vergeleken en gerangschikt. Deze ranglijsten worden voor advies voorgelegd aan een onafhankelijke programmacommissie. De minister van Economische Zaken stelt op basis van dit advies de definitieve rangschikking van projecten vast. Op volgorde van deze rangschikking wordt vervolgens de subsidie toegekend totdat de beschikbare subsidiebudgetten op zijn. Veelal zijn er meer aanvragen dan er budget beschikbaar is. De projecten die onderaan de ranglijst staan, kunnen eventueel bij een volgende indieningsronde opnieuw een aanvraag indienen.
Het is van belang dat een volledig uitgewerkte aanvraag wordt ingediend. Om het risico te verkleinen dat er onverhoopt een niet volledig uitgewerkte aanvraag wordt ingediend, wordt er geadviseerd gebruik te maken van de adviesmogelijkheden in het voortraject van de tender. Tijdens de spreekuren wordt de conceptaanvraag gecontroleerd op volledigheid. Het zorg dragen van een volledig uitgewerkte aanvraag kan vertraging of zelfs afwijzing van het voorstel voorkomen. Mochten er twijfels zijn over de volledigheid van de aanvraag voor het indienen, kan er altijd contact opgenomen worden met een van de programmaclusters Pieken in de Delta van het ministerie van Economische Zaken.82
78 Document beschikbaar op http://www.interreg4a-2mers.eu/NL/appelprojet06NL.html 79 http://www.interreg4a-2mers.eu/NL/appelprojet06NL.html 80 http://www.interreg4a-2mers.eu/NL/Call06/2010_05_07_Programme%20Manual_NL.pdf , 16 Mei 2010 81 http://www.senternovem.nl/pid/subsidieaanvragen_2010/index.asp 82 http://www.senternovem.nl/pid/subsidieaanvragen_2010/index.asp , 27 april 2010 55 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie
D OP Zuid
Tot voor kort was het niet mogelijk om subsidieaanvragen te doen voor OP-Zuid, maar sinds 17 mei 2010 is het programma heropend. Subsidie kan worden aangevraagd via het aanvraagformulier dat te downloaden is op de website83. Dit formulier moet volledig en ondertekend worden ingediend bij de Beheers Autoriteit OP-Zuid te Eindhoven, via post. Het adres is te vinden op het aanvraagformulier.
E ILG
Wanneer men een vernieuwend initiatief of idee heeft in het kader van de ontwikkeling van het Zeeuwse platteland kan men contact opnemen met de Provincie Zeeland om het projectaanvraag concreet vorm te geven. Zowel rechtspersonen (gemeenten, verenigingen, stichtingen, ondernemingen) als natuurlijke personen (particulieren) komen voor de subsidie POP in aanmerking.
Een aanvraag kan in concept worden ingediend via het aanvraagformulier op de website84 van de Provincie Zeeland.
Op het formulier wordt een gedetailleerde beschrijving inclusief begroting van het project gegeven. De officiële aanvraag wordt vervolgens ondertekend per post verstuurd. Het adres is te vinden op de website85 van Provincie Zeeland.
Na ontvangst van de subsidieaanvraag bij de Provincie Zeeland ontvangt de projectindiener een schriftelijke ontvangstbevestiging. Deze datum geldt als startdatum van het project. Vanaf dit moment kan op alvast eigen risico gestart worden met het project. De kosten die vanaf dit moment zijn gemaakt zijn subsidiabel. Het is van belang dat voor deze datum nog geen contracten zijn aangegaan met derde organisaties.86
F Brim
Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten kan per beschermd monument worden aangevraagd. De subsidie kan worden verstrekt voor de instandhouding van een beschermd monument voor een periode van zes jaar. Een belangrijk punt is dat de subsidie slechts wordt verleend voor zover deze noodzakelijk is voor de instandhouding van het beschermde monument en voor zover de werkzaamheden ter uitvoering van het instandhoudingsplan naar het oordeel van de minister sober en doelmatig zijn.
De werkzaamheden mogen niet van start gaan voordat de subsidie verleend is. Subsidie wordt verleend op aanvraag. Voor de aanvraag heeft u in ieder geval een periodiek instandhoudingsplan en bouwkundig inspectierapport per beschermd monument nodig. Het inspectierapport mag niet ouder zijn dan twee jaar.
De indieningstermijn loopt van 1 april tot en met 31 augustus voorafgaand aan het eerste kalenderjaar van de periode waarover subsidie wordt gevraagd. Aanvragen die te vroeg of te laat binnenkomen, worden niet in behandeling genomen. Bij de verdeling van de middelen is de volgorde
83 http://www.stimulus.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=178%3Atijdelijk-geen-nieuwe- subsidieaanvragen&catid=1&Itemid=1 84 http://loket.zeeland.nl/subsidies/platteland/pop2/ 85 http://loket.zeeland.nl/europa/subsidies/pop2/ 86 http://loket.zeeland.nl/europa/subsidies/pop2/ , 27 mei 2010 56 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen De Keldermanspoort in Hulst van ruïne tot cultureel-toeristische accommodatie van ontvangst bepalend en geldt de datum waarop de volledige aanvraag met bijlagen is ontvangen of gecompleteerd als datum van ontvangst. Binnen 13 weken wordt op de aanvraag beslist. Indien de gevraagde subsidie wordt verleend, zal de beslissing de subsidiabele kosten vermelden, het bedrag van de subsidie, de verplichtingen en de jaren van betaalbaarstelling.
Voor gebouwde monumenten is het digitaal indienen van een subsidieaanvraag de meest efficiënte manier. Een Brim subsidie voor gebouwde monumenten kan worden aangevraagd via de speciale website87. Hier vindt u het aanvraagformulier met het daarbij behorende instandhoudingsplan. U kunt deze invullen nadat een account is aangemaakt. Om een digitale subsidieaanvraag rechtsgeldig te maken, moet u het handtekeningformulier uitprinten en van een handtekening voorzien. Dit formulier stuurt u vervolgens samen met de verplichte bijlagen per post naar de Rijksdienst.
Indien subsidie is verleend, kan er bij het Nationaal Restauratiefonds, op basis van uitgevoerde werkzaamheden uit het instandhoudingsplan, een voorschot op de subsidie worden aangevraagd. Het Nationaal Restauratiefonds kan worden benaderd als er vragen zijn over de wijze van aanvragen, de voorwaarden en de financieringsmogelijkheden rond de instandhoudingskosten.88
G Overige subsidiemogelijkheden
Fondsverwerving gaat regelmatig via de website van het desbetreffende fonds. Hierop kan een aanvraagformulier worden ingevuld dat vervolgens digitaal of via post zal moeten worden opgestuurd.
Dit geldt ook voor het Prins Bernard Cultuurfonds. Financiële bijdrages voor projecten op het gebied van cultuur of natuurbehoud kunnen worden aangevraagd via de website89. Met de zogeheten Richtlijnenwijzer wordt er getest of de aanvraag voldoet aan de richtlijnen van het Prins Bernard Cultuur Fonds.
Om de gemeentelijke budgetsubsidie aan te vragen kan er via de website een aanvraagformulier worden gedownload, die moet worden ingevuld en worden opgestuurd naar de Gemeente Hulst.
87 http://www.brimaanvraag.nl/start.asp 88 http://www.cultureelerfgoed.nl/wonen/subsidie/instandhouding/hoe-vraag-ik-subsidie , 4 mei 2010 89 http://www.cultuurfonds.nl/t1.asp?path=usasy5zs 57 Afstudeerscriptie Wendy van Oevelen