Liberal Düşünce, Hakemli Bir Dergidir
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Üç Aylık, Yerel-Süreli Dergi Yıl 23, Sayı 91-92, Yaz-Güz 2018 liberal düşünce, hakemli bir dergidir Yayın Kurulu Sahibi Dr. Öğr. Üyesi Adnan Küçük, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale Liberte Yayıncılık A.Ş. adına, Prof. Dr. Ahmet Kemal Bayram, Marmara Üniversitesi, İstanbul Hatice Özlem Yılmaz Prof. Dr. Ahmet Nuri Yurdusev, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara Doç. Dr. Alim Yılmaz, Medipol Üniversitesi, İstanbul Editör Prof. Dr. Atilla Yayla, Medipol Üniversitesi, İstanbul Prof. Dr. Bahadır Akın, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya Buğra Kalkan Doç. Dr. Bahattin Karademir, Çukurova Üniversitesi, Adana Prof. Dr. Bekir Berat Özipek, Medipol Üniversitesi, İstanbul Yardımcı Editörler Prof. Dr. Cemal Fedayi, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale Salih Zeki Haklı, Serdar Korucu Doç. Dr. Cennet Uslu, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale Prof. Dr. Fuat Erdal, İbn Haldun Üniversitesi, İstanbul Prof. Dr. Fuat Oğuz, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara Yazı İşleri Müdürü Prof. Dr. Haluk Alkan, İstanbul Üniversitesi, İstanbul Büşra Sönmez Prof. Dr. Hamza Al, Sakarya Üniversitesi, Sakarya Doç. Dr. Hasan Yücel Başdemir, Ankara Üniversitesi, Ankara ISSN 1300-8781 Prof. Dr. Kürşat Aydoğan, Bilkent Üniversitesi, Ankara Basım Tarihi: Aralık 2018 Dr. Öğr. Üyesi Levent Korkut, Medipol Üniversitesi, İstanbul Prof. Dr. Mehmet Turhan, Çankaya Üniversitesi, Ankara Dr. Murat Yılmaz, Ankara İç Tasarım: Emre Turku Prof. Dr. Ömer Çaha, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul Kapak: Mesut Koçak Prof. Dr. Tanel Demirel, Çankaya Üniversitesi, Ankara Özlem Çağlar Yılmaz, Liberal Düşünce Topluluğu, Ankara Dr. Öğr. Üyesi Yasemin Abayhan, Hacettepe Üniversitesi, Ankara Prof. Dr. Yavuz Atar, İbn Haldun Üniversitesi, İstanbul Uluslararası Danışma Kurulu Prof. Dr. Angelo Maria Petroni, Roma Sapienza Üniversitesi, İtalya Prof. Dr. Chandran Kukathas, Londra Ekonomi ve Siyaset Bilimi Okulu, İngiltere Prof. Dr. Hardy Bouillon, Trier Üniversitesi, Almanya Dr. Imad-Ad-Dean Ahmad, Hürriyet Minaresi Enstitüsü, ABD Prof. Dr. Metin Toprak, Uluslararası Saraybosna Üniversitesi, Saraybosna Prof. Dr. Pascal Salin, Fransa Prof. Dr. Richard Epstein, Chicago Üniversitesi, ABD Prof. Dr. Suri Ratnapala, Avustralya Prof. Dr. Victoria Curzon-Price, İsviçre Dr. Stephen Davies, Ekonomik İşler Enstitüsü, İngiltere Prof. Dr. Pierre Garello, Aix-Marsilya Üniversitesi, Fransa Prof. Dr. Deirdre McCloskey, Illinois Üniversitesi, ABD Prof. Dr. Jason Brennan, Georgetown Üniversitesi, ABD Yönetim Yeri Liberte Yayın Grubu® GMK Bulvarı No:108/16, Maltepe, Çankaya / Ankara Tel: (312) 230 87 03 Faks: (312) 230 80 03 İnternet Sitesi: www.liberaldusunce.com.tr | İrtibat: [email protected] | Yazı İşleri: [email protected] Abonelik www.liberte.com.tr/ld-abonelik Baskı Tarcan Matbaası İvedik Cad. Mercan 2 Plaza, No: 417, Yenimahalle / Ankara Üç Aylık, Yerel-Süreli Dergi Yıl 23, Sayı 91-92, Yaz-Güz 2018 ISSN 1300-8781 Editörden ................................................................................................................................. 5 MAKALELER Liberteryen Teoride Özgürlüğün ve Siyasetin Sınırları Ahmet Taner & Atilla Yayla ................................................................................................................................. 7 İngiliz ve Amerikan Devrimlerine Fransız Devrimi Üzerinden Bir Bakış Akif Kemal Koç ........................................................................................................................................................ 53 Edmund Burke’ten Hareketle Devrim Eleştirisi Mihriban Şenses ..................................................................................................................................................... 75 Hukuk Devleti ve Hukukun Üstünlüğü Kavramları: Albert Venn Dicey ve Hans Kelsen Mustafa Yaylalı ........................................................................................................................................................ 95 Devlet Başkanı ve Siyasî Parti İlişkisi Üzerine M. Erkut Ayvaz....................................................................................................................................................... 113 Locke’un Siyasal Zoolojisi: Yasa, Hayvan ve Egemen Sever Işık .................................................................................................................................................................. 143 Mısır’da İhvan-ı Müslimin’in İktidara Geliş Süreci ve Temmuz Darbesinin Nedenleri Üzerine Selim Öztürk ........................................................................................................................................................... 163 Schmitt’in Hayaleti ve Parlamentarizmin Krizi Ebuzer Karaaslan ................................................................................................................................................ 181 ÇEVİRİ Liberal - Komüniteryen Tartışması Thomas E. Wren ................................................................................................................................................... 205 Editörden Kurulduğu günden beri Liberal Düşünce Dergisi’nin en önemli amaçlarından biri Türkiye’de liberal teoriye ilişkin tartışma alanını genişletmek ve derin- leştirmektir. Derginin bu sayısı ile birlikte söz konusu amaca yerinde bir şe- kilde hizmet eden makaleler ile okuyucunun karşısına çıkıyoruz. Dergi, Ahmet Taner ve Atilla Yayla’nın liberteryenizm üzerine yürüttükle- ri tartışma ile başlamaktadır. Taner ve Yayla, liberteryenizmi, minarşizm ve anarko-kapitalizmin genel adı olarak kabul etmekte ve klasik liberalizm ile liberteryenizm arasında ayırt edici özellikler olduğunu öne sürmektedirler. Yazarlar buradan hareketle liberteryenizmin bir tür kartezyen rasyonalizm ol- duğunu ve atomistik birey tasavvuruna dayandığını savunarak ciddi bir liber- teryenizm eleştirisi geliştirmektedirler. Umarım bu makaleyle birlikte Liberal Düşünce’de konu üzerine önemli bir tartışma da başlatılmış olur. İkinci makale Akif Kemal Koç’un İngiliz, Amerikan ve Fransız devrimlerini karşılaştırdığı çalışmasıdır. Taner ve Yayla’nın teorik düzeyde ele aldıkları liberalizm ve rasyonalizm tartışmasına benzer şekilde Koç da devrimler üze- rinden rasyonalizm eleştirisi yapmaktadır. İngiltere’nin tarihine ve gele- neklerine dayalı olarak gelişen İngiliz parlamentarizmi ile rasyonel ilkelere dayalı gelişen Fransız cumhuriyetçiliği arasında paradigmatik farklılıklar ol- duğunu iddia eden Koç, devrim fikrine önemli itirazlar yöneltmektedir. Üçüncü sırada yer alan Mihriban Şenses’in makalesi ile rasyonalizm ve devrim eleştirileri devam etmektedir. Şenses, Burke’ün devrim eleştirisi üze- rinden özellikle Türkiye’de Fransız Devrimi’ne atfedilen olumlu anlamlara karşı iddialar öne sürmektedir. Fransız Devrimi jakobenizminin yarattığı iler- lemecilik fikrini hem teorik hem de tarihsel düzeyde reddeden Şenses, önemli bir tartışmaya katkı sunmaktadır. Şenses’ten sonra dördüncü sırada Mustafa Yaylalı Anglo-sakson gelenek ile Kıta Avrupası arasındaki farklılıklar üzerine yapılan eleştirilere katılmak- tadır. Yaylalı, Türkiye’de üzerinde yeterince durulmayan önemli bir mesele- yi hukukun üstünlüğü (rule of law) ile hukuk devleti (Rechtsstaat) arasındaki farkı felsefî boyutuyla ele almaktadır. Yazarın Anglo-sakson siyasal geleneği ile Kıta Avrupası normatizmi arasında kurduğu karşıtlık pek çok tartışmalı iddiayı gündeme taşıyarak literatüre katkı sunmaktadır. Beşinci makalede Erkut Ayvaz partili “cumhurbaşkanlığı modeli”ni karşı- laştırmalı bir perspektifle incelemeye alıyor. Türkiye’nin başkanlık sistemini uzunca bir süredir tartışmasına ve sonrasında bu modele fiilî olarak geçmesi- ne rağmen konuyla ilgili teorik ve empirik çalışmanın yeterince bulunmadığı 5 rahatlıkla belirtilebilir. Ayvaz, çalışmasıyla partili cumhurbaşkanı sorununu özellikle yarı-başkanlık sistemleri bağlamında inceleyerek konuya ilişkin te- mel problem alanlarını tartışmaya açmaktadır. Altıncı makalede Sever Işık Türkçe literatürde fazla ilgi çekmeyen önemli bir konu olan siyasal meselelerin hayvanlar alemine referansla açıklanma- sını ve bu girişimin siyasal olana ilişkin anlamını John Locke üzerinden ele almaktadır. Işık’ın gösterdiği üzere siyasetin klasik eserlerinde güçlü hay- vanlar ile denetimsiz-güçlü siyasal otorite arasında kurulan ilişkinin Locke’ta değiştiği görülmektedir. Locke’un yazılarında hayvanlar âlemi ile gönüllü ve kurallı ilişkilere dayanan liberal siyasal alan arasında bir karşıtlık kurula- rak, denetimsiz gücün ve kandırmacının siyasal alandan dışlanması gerekti- ği vurgulanmaktadır. Işık, konu üzerinde oldukça bilgilendirici ve keyifli bir okuma sunmaktadır. Yedinci makalede Selim Öztürk Müslüman toplumların günümüzdeki en önemli siyasal problemi olan demokratik yönetim eksikliğini Müslüman Kardeşler’in iktidar deneyimi bağlamında Mısır’ı inceleyerek ele almaktadır. Müslüman Kardeşler’in ulusal ve uluslararası politikadaki tecrübe eksikliği- nin onları ve onlarla birlikte Mısır’ın siyasal geleceğini ne ölçüde kötü etki- lediğini tarihsel bir perspektif sunarak açıklamaktadır. Liberal Düşünce Dergi- si’nde Müslüman dünyadaki demokratik gelişmeler konusunda maalesef çok az yazı yer almaktadır. Öztürk’ün bu çalışmasının dergimiz için de verimli olacağına inanıyorum. Sekizinci ve son makalede Ebuzer Karaaslan liberalizmin önemli eleştir- menlerinden Carl Schmitt’i yeniden tartışmaya açmaktadır. Demokrasi ile li- beralizm arasındaki gerilim sıklıkla ele alınan bir konudur. Ancak liberaller arasında Schmitt’in eleştirileri genellikle görmezden gelinmektedir. Açıkçası