T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EĞİRDİR GÖLÜ SAZAN BALIKLARINDA (Cyprinus carpio L.,1758) YAŞ TAYİNİ ÜZERİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR ARAŞTIRMA Abdulkadir YAĞCI Danışman Doç. Dr. Yıldız BOLAT YÜKSEK LİSANS TEZİ SU ÜRÜNLERİ AVLAMA VE İŞLEME TEKNOLOJİSİ ANABİLİM DALI ISPARTA - 2014 © 2014 [Abdulkadir YAĞCI] TEZ ONAYI Abdulkadir YAĞCI tarafından hazırlanan "Eğirdir Gölü Sazan Balıklarında (Cyprinus carpio L.,1758) Yaş Tayini Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma" adlı tez çalışması aşağıdaki jüri üyeleri önünde Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri Avlama Ve İşleme Teknolojisi Anabilim Dalı’nda YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak başarı ile savunulmuştur. Danışman Doç. Dr. Yıldız BOLAT .............................. Süleyman Demirel Üniversitesi Jüri Üyesi Yrd. Doç. Dr. Mete KUŞAT .............................. Süleyman Demirel Üniversitesi Jüri Üyesi Yrd. Doç. Dr. Mehmet Rüştü ÖZEN .............................. Süleyman Demirel Üniversitesi Enstitü Müdürü Prof.Dr.Ahmet ŞAHİNER .............................. TAAHHÜTNAME Bu tezin akademik ve etik kurallara uygun olarak yazıldığını ve kullanılan tüm literatür bilgilerinin referans gösterilerek tezde yer aldığını beyan ederim. Abdulkadir YAĞCI İÇİNDEKİLER Sayfa İÇİNDEKİLER ......................................................................................................................... i ÖZET ......................................................................................................................................... ii ABSTRACT .............................................................................................................................. iii TEŞEKKÜR .............................................................................................................................. iv ŞEKİLLER DİZİNİ ................................................................................................................. v ÇİZELGELER DİZİNİ ............................................................................................................ vi SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ .......................................................................... vii 1. GİRİŞ..................................................................................................................................... 1 1.1. Yaş Tayini..…………………………………………………………………………………. 1 1.2. Balıklarda Yaş Tayini Metotları..………………………………………………….. 2 1.2.1. Markalama-serbest bırakma-tekrar yakalama…………...………….. 3 1.2.2. Boy-frekans analizi…..………………………………………………………….... 3 1.2.3. Kemiksi yapıların değerlendirilmesine dayanan anatomik İnceleme…..………………………………………………………………………...... 4 1.2.3.1. Kemiksi yapılardaki yaş halkalarının değerlendirilmesi.. 5 2. KAYNAK ÖZETLERİ ........................................................................................................ 8 3. MATERYAL VE YÖNTEM .............................................................................................. 13 3.1. Eğirdir Gölü ve Sazan Örneklerinin Yakalanması ..................................... 13 3.2. Sazan (Cyprinus carpio L.,1758) Balığının Genel Özellikleri ................. 14 3.3. Balıkların Diseksiyonu ......................................................................................... 15 3.4. Kemiksi Yapıların Yaş Tayinine Hazırlanması ............................................ 17 3.4.1. Pulların yaş tayinine hazırlanması ........................................................ 17 3.4.2. Omurların yaş tayinine hazırlanması ................................................... 19 3.4.3. Otolitlerin yaş tayinine hazırlanması ................................................... 21 3.5. Örneklerin İncelenmesi ....................................................................................... 22 3.5.1. Ortalama yaş hesabı .................................................................................... 23 3.5.2. Pul, omur ve otolitlerin uyum durumu ................................................ 23 3.5.3. Pul, omur ve otolitlerin varyans analizi ............................................... 24 3.5.4. Yaş tayini hata payları ................................................................................ 24 4. ARAŞTIRMA BULGULARI ............................................................................................. 25 4.1. Balıkların Boy Grupları Dağılımı ...................................................................... 25 4.2. Kemiksi Yapılarda Yaş Grupları Dağılımı ..................................................... 26 4.2.1. Pul metoduna göre yaş grupları dağılımı ........................................... 26 4.2.2. Omur metoduna göre yaş grupları dağılımı ..................................... 27 4.2.3. Otolit metoduna göre yaş grupları dağılımı ...................................... 28 4.3. Pul, Omur ve Otolitlerin Uyum Değerlendirmesi ..................................... 29 4.4. İstatistik Analiz Sonuçları ................................................................................. 30 5. TARTIŞMA VE SONUÇLAR ........................................................................................... 31 KAYNAKLAR .......................................................................................................................... 35 ÖZGEÇMİŞ ............................................................................................................................... 39 i ÖZET Yüksek Lisans Tezi EĞİRDİR GÖLÜ SAZAN BALIKLARINDA (Cyprinus carpio L., 1758) YAŞ TAYİNİ ÜZERİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR ARAŞTIRMA Abdulkadir YAĞCI Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri Avlama Ve İşleme Teknolojisi Anabilim Dalı Danışman: Doç. Dr. Yıldız BOLAT Bu çalışma, Eğirdir Gölü sazan balıklarının yaş tayininde en güvenilir kemiksi dokunun belirlenmesi amacıyla, Mayıs-Kasım 2013 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Çalışmada toplam 78 adet yaşları 1 ile 11, ağırlıkları 191 ile 8685 g ve çatal boyları 19,5 ile 76 cm arasında değişen bireyler kullanılmıştır. Yaş tayini tespitinde pul, omur ve otolitler kullanılmış ve 5 tekrarlı okuma yapılmıştır. Kemiksi yapılar arasında en yüksek uyum (%10,67), en düşük standart sapma (2,20) ve varyans (4,87) değerlerine göre en güvenilir kemiksi doku otolit olarak belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Sazan, Cyprinus carpio, Yaş Tayini, Pul, Omur, Otolit, Eğirdir Gölü, Türkiye 2014, 42 sayfa ii ABSTRACT M.Sc. Thesis A COMPARATIVE STUDY ON AGE DETERMINATION FOR COMMON CARP (Cyprinus carpio L.,1758) IN EĞİRDİR LAKE Abdulkadir YAĞCI Süleyman Demirel University Graduate School of Appilied and Natural Sciences Department of Fishing and Processing Technology Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Yıldız BOLAT This study was performed between May and December 2013 for determination of the most reliable bone tissue to estimate the age of carps. In the study, 78 individuals were used for the determination of ages, weights and fork lengths between 1 and 11, 191 and 8685g and 19.5 and 76 cm, respectively. In the age determination, scales, vertebra and otoliths were used and samples were analysed for five-times. In accordance with the highest propotion (10.67%), the lowest standart deviation (2.20) and components of variance (4.87) among the bony structures the most reliable bony tissue were found to be otolith. Keywords: Carp, Cyprinus carpio, Age Determination, Scale, Vertebra, Otolith, Eğirdir Lake, Türkiye 2014, 42 pages iii TEŞEKKÜR Bu araştırma için beni yönlendiren, yardımlarını esirgemeyen, bilgi ve deneyimleri ile yol gösteren değerli Danışman Hocam Doç. Dr. Yıldız BOLAT’a teşekkürlerimi sunarım. Literatür araştırmalarımda yardımcı olan Dr. Okan YAZICIOĞLU’na, arazi ve laboratuvar çalışmalarımda desteklerini esirgemeyen Eğirdir Su Ürünleri Araştırma İstasyonu idareci ve çalışanlarına, omur kalıplarının kesim işlemi için bana laboratuvar imkanlarını sunan Doç Dr. Yılmaz EMRE’ye teşekkür ederim. 3617-YL1-13 No`lu Proje ile tezimi maddi olarak destekleyen Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönetim Birimi Başkanlığı’na teşekkür ederim. Tezimin her aşamasında beni yalnız bırakmayan eşim Dr. Meral APAYDIN YAĞCI’ya sevgi ve saygılarımı sunarım. Abdulkadir YAĞCI ISPARTA, 2014 iv ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa Şekil 3.1. Çalışma sahası;Eğirdir Gölü .......................................................................... 13 Şekil 3.2.1. Eğirdir Gölü sazan (Cyprinus carpio L., 1758) balığı ....................... 14 Şekil 3.2.2. Sazan balığının dünya üzerindeki dağılımı ......................................... 15 Şekil 3.3.1. Pul örneklerinin alınması ve saklanması ............................................. 16 Şekil 3.2.2. Omur örneklerinin alınması ve saklanması ........................................ 16 Şekil 3.3.3. Otolit örneklerinin alınması ve saklanması ........................................ 17 Şekil 3.4.1. Pul örneği hazırlama ve yaş halkalarının görünümü ...................... 18 Şekil 3.4.2.1. Omur örneklerinin temizlenmesi........................................................ 19 Şekil 3.4.2.2. Polyester kalıplar içerisindeki omurlar ............................................ 20 Şekil 3.4.2.3. Omurlardan kesit alma işlemi .............................................................. 20 Şekil 3.4.2.4. Omurlarda yaş halkaları görünümü ................................................... 21 Şekil 3.4.3. Otolitlerde yaş halkaları görünümü....................................................... 22 Şekil 4.1. Balıkların boy kompozisyonu .....................................................................