Od Faszystowskiej Dystopii Do Anarchistycznej Utopii Idee Polityczne W Powieści Graficznej V Jak Vendetta Alana Moore’A I Davida Lloyda Recenzenci Dr Hab
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
WOJCIECH LEWANDOWSKI Od faszystowskiej dystopii do anarchistycznej utopii Idee polityczne w powieści graficznej V jak Vendetta Alana Moore’a i Davida Lloyda Recenzenci dr hab. Leszek Nowak prof. WSM dr hab. Zdzisław Sirojć Redaktor prowadzący Daniel Kawa Redaktor techniczny Krystyna Samsel Korekta Zespół Projekt okładki Krzysztof Galus Dofinansowanie publikacji ze środków Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzyna- rodowych Uniwersytetu Warszawskiego © Copyright by Wydawnictwo Adam Marszałek © Copyright by Wojciech Lewandowski Toruń 2019 ISBN 978-83-8180-029-7 Wydawnictwo prowadzi sprzedaż wysyłkową: tel./fax 56 648 50 70, e-mail: [email protected] Wydawnictwo Adam Marszałek, ul. Lubicka 44, 87-100 Toruń tel. 56 664 22 35, 56 660 81 60, e-mail: [email protected], www.marszalek.com.pl Drukarnia, ul. Warszawska 54, 87-148 Łysomice, tel. 56 678 34 78 Spis treści Wprowadzenie ............................................. 9 Rozdział 1. Idee, kultura popularna, komiksy ............................ 30 1.1. Idee – Utopie – Dystopie .............................. 31 1.2. Kultura popularna – Polityka .......................... 43 1.3. Komiks – Powieść graficzna ............................ 51 Rozdział 2 Komiks, nauka, polityka .................................... 65 2.1. Komiks a nauki o polityce ............................. 66 2.2. Komiks i polityka .................................... 75 2.3. Komiks brytyjski ..................................... 86 Rozdział 3 V jak Vendetta ............................................. 98 3.1. Twórcy ............................................. 100 3.2. Powieść graficzna .................................... 111 3.3. Film ................................................ 125 Rozdział 4 Faszystowska dystopia ...................................... 131 4.1. Faszyzm ............................................ 132 4.2. Faszystowska Brytania ................................ 139 4.3. Terror polityczny ..................................... 157 4.4. Dominacja .......................................... 169 Rozdział 5 Nowy wyzwolony człowiek .................................. 181 5.1. Nowy człowiek ....................................... 182 5.2. Stworzenie .......................................... 188 5.3. Pozbawieni strachu ................................... 198 4 Rozdział 6 Sprzeciw, terroryzm, tyranobójstwo .......................... 216 6.1. Sprzeciw ............................................ 218 6.2. Bunt ................................................ 223 6.3. Terroryzm ........................................... 238 6.4. Maska .............................................. 250 Rozdział 7. Anarchistyczna utopia .......................... 260 7.1. Anarchizm .......................................... 262 2.2. Idealne społeczeństwo ................................ 267 7.3. Drogi do raju ........................................ 273 Uwagi końcowe ............................................ 283 Bibliografia ................................................ 288 Abstract ................................................... 322 Table of Contents Introduction ............................................... 9 Chapter 1. Ideas, Popular Culture, Comic Books ........................ 30 1.1. Ideas – Utopias – Dystopias ............................ 31 1.2. Popular Culture – Politics ............................. 43 1.3. Comic Books – Graphic Novels ........................ 51 Chapter 2. Comic Books, Science, and Politics ........................... 65 2.1. Comics and Political Science ........................... 66 2.2. Comics and Politics ................................... 75 2.3. British Comics ....................................... 86 Chapter 3. V for Vendetta ............................................. 98 3.1. Authors ............................................. 100 3.2. Graphic Novel ....................................... 111 3.3. Movie .............................................. 125 Chapter 4. Fascist Dystopia ............................................ 131 4.1. Fascism ............................................. 132 4.2. Fascist Britain ........................................ 139 4.3. Terror .............................................. 157 4.4. Supremacy .......................................... 169 Chapter 5. New Liberated Man ........................................ 181 5.1. New Man ........................................... 182 5.2. Creature ............................................ 188 5.3. Fearless ............................................. 198 6 Chapter 6. Resistance, Terrorism, Tyrannicide .......................... 216 6.1. Resistance ........................................... 218 6.2. Rebellion ............................................ 223 6.3. Terrorism ........................................... 238 6.4. Mask ............................................... 250 Chapter 7. Anarchistic Utopia ......................................... 260 7.1. Anarchism .......................................... 262 7.2. Ideal Society ......................................... 267 7.3. Roads to Paradise .................................... 273 Conclusions ............................................... 283 Bibliography ............................................... 288 Abstract ................................................... 322 Ponadto zauważyłem, że w zasadzie anarchia jest jedyną możliwą pozycją polityczną. Sądzę, że wszelkie inne stany polityczne są wariantami lub odnogami podstawowego stanu anarchii; w końcu kiedy wspomnisz o idei anarchii, większość ludzi powie ci, jak złą jest ona ideą, gdyż naj- większy gang przejąłby władzę. Co jest mniej więcej moją wizją współczesnego społeczeństwa. (Alan Moore, w: Mythmakers and Lawbreakers: Anarchist Artists on Fiction) Wprowadzenie Alan Moore, brytyjski scenarzysta i pisarz, powiedział, komentując ide- ologiczną zawartość własnej powieści graficznej Strażnicy, że „wszystkie komiksy są polityczne”1. Z kolei Andrew Heywood w książce poświęconej ideologiom politycznym stwierdził, że „wszyscy ludzie są myślicielami poli- tycznymi”2. Świadomie lub nie odwołują się oni do idei politycznych i społe- cznych, komentując otaczającą ich rzeczywistość. Kultura popularna, której częścią są komiksy i powieści graficzne, jest uwikłana w różnorodne dys- kursy, stając się elementem kształtowania społecznej i politycznej świado- mości jednostek. Wszechobecność kultury popularnej, od której tekstów człowiek nie jest w stanie się uwolnić, czyni ją atrakcyjnym polem dla pre- zentowania treści zgodnych z dominującą w danym społeczeństwie ide- ologią, ale także wobec niej subwersywnych. W tekstach kultury popularnej znaleźć można odzwierciedlenie społe- cznych obaw i lęków, a także poszukiwać na nie remediów. Popkulturowe narracje pozwalają odkrywać sposoby na uporządkowanie płynnego i dyna- micznie zmieniającego się współczesnego świata. Teksty kultury, nie tylko tej popularnej, mogą także wskazywać kierunki ewolucji społeczeństw oraz sugerować zagrożenia będące wynikiem postępu. Zdolność twórców kultury do wyczuwania i wyrażania ducha własnych czasów umożliwia krytyczną refleksję na temat ich kondycji społecznej i politycznej oraz wskazanie możliwych dlań zagrożeń. Komiksy są medium stosunkowo młodym, które niedawno stało się przed miotem naukowej refleksji. Przyczyn tego można upatrywać w licz- nych stereotypach narosłych wokół natury samych komiksów, a także w per- 1 Za: R. Sabin, Adult Comics: An Introduction, London–New York 2010, s. 89. 2 A. Heywood, Ideologie polityczne. Wprowadzenie, przeł. M. Habura, N. Orłowska, D. Stasiak, Warszawa 2007, s. 15. 10 Wprowadzenie cepcji ich jako sztuki masowej niewartej głębszej krytycznej refleksji. W Eu- ropie komiksy, pomimo rodzimego rodowodu, widziane były jako część amerykańskiej kultury masowej, której globalna dominacja była postrze- gana jako zagrożenie dla kultury państw Starego Świata3. Jednak od dru- giej połowy lat osiemdziesiątych wzrosło zainteresowanie komiksami jako przedmiotem badań naukowych, o czym świadczy zwiększająca się liczba publikacji, zarówno monografii, jak i artykułów im poświęconych. Jak wskazują Matthew P. Allister, Edward H. Sewell Jr. i Ian Gordon badania nad komiksami najczęściej nie dotyczyły ich aspektów ideologicz- nych4. Wśród najważniejszych pól badawczych wymieniają oni między innymi następujące kwestie: historię medium oraz kontrowersje wokół niego narosłe5, medium jako formę komunikowania treści6, edukacyjną rolę komiksów i ich wpływ na młodych czytelników7 czy studia nad odbior- cami i fanami komiksu8. Badano naturę samego medium, a także porusza- ne w komiksach i powieściach graficznych tematy, jak wojna9 czy kwestie rasowe10. Pojawiały się także teksty dotykające różnorodnych problemów społeczno-politycznych. Jednak spojrzenie na ideologiczne aspekty ko- miksowych narracji nie jest perspektywą często wykorzystywaną11. 3 Vide: J. Chapman, British Comics: A Cultural History, London 2011, s. 8–10. Uwagi autora odnośnie postrzegania komiksów w Wielkiej Brytanii dobrze ilustrują uprzedze- nia, które charakteryzowały podejście do badań nad nimi w Europie. 4 M.P. Allister, E.H. Sewell Jr., I. Gordon, Introducing Comics and Ideology, w: Comics and Ideology, eds. M.P. Allister, E.H. Sewell Jr., I. Gordon, New York 2001, s. 3. 5 Vide: S. Rhodes, A Complete History of American Comic Books, New York 2008; B. Beaty, Fredric Wertham and the Critique of Mass Culture, Jackson 2005; D. Hajdu, The Ten-Cent Plague: The Great Comic-Book Scare and How It Changed America,