G M I N A WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIE

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI

na lata 2010 - 2014

SZCZECIN 2010

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Waldemar Grzegorz W I T E K Pracownia Dokumentacji Konserwatorskiej 70-376 , ul. 5 Lipca 19/3 tel. (0-91) 48-42-437, kom. 502-304-462 vv e-mail: [email protected] NIP 852-107-33-07 REGON 812057603

G M I N A DRAWSKO POMORSKIE WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIE

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI

na lata 2010 - 2014

Autor opracowania:

VERBUM Szczecin mgr Maria Witek, mgr Waldemar Witek

SZCZECIN 2010

Opracowanie na prawach r ękopisu. Prawa autorskie zastrze Ŝone.

2

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

SPIS TRE ŚCI

Wst ęp ………………………………………………………………………………………… s. 4

1. Podstawa prawna i cele opracowania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami s. 5

2. Uwarunkowania prawne ochrony zabytków i opieki nad zabytkami w Polsce ……. s. 6

3. Uwarunkowania zewn ętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego Gminy Drawsko Pomorskie……………………………………………………………… s. 11 4. Charakterystyka krajobrazu i dziedzictwa kulturowego Gminy Drawsko Pomorskie s. 26

5. Ochrona krajobrazu i dziedzictwa kulturowego Gminy Drawsko Pomorskie ……... s. 40

6. Polityka w zakresie opieki i ochrony nad zabytkami w świetle działa ń Gminy Drawsko Pomorskie ………………………………………………………………. s. 42

7. Ocena stanu zachowania i funkcjonowania dziedzictwa kulturowego Gminy Drawsko Pomorskie ……………………………………………………………. s. 51

8. Cele i zadania Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Drawsko Pomorskie ….. s. 55

9. Instrumentarium realizacji Programu Opieki nad Zabytkami ………………………. s. 66

10. Kryteria oceny realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami …………….. s. 67

11. Źródła finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami …………………. s. 68

Zał ącznik 1. Obiekty wpisane do rejestru zabytków (nieruchome) ……………………. s. 72

3

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

WST ĘP

Podstawowym zadaniem gminnych programów opieki nad zabytkami jest okre ślenie kierunków działa ń i zada ń słu Ŝą cych poprawie kondycji dziedzictwa kulturowego - zarówno stanu zachowania zabytków, jak i udziału zabytków w kształtowaniu rozwoju i wizerunku gminy. Programy opieki nad zabytkami słu Ŝyć mog ą rozwojowi gminy poprzez okre ślenie zasadniczych kierunków działa ń i zada ń na rzecz poprawy stanu zachowania zabytków, eksponowania walorów krajobrazu kulturowego, wykorzystanie zabytków dla potrzeb społecznych, gospodarczych i edukacyjnych. Głównym celem sformułowania dokumentu jest d ąŜ enie do znacz ącej poprawy stanu zasobów lokalnego dziedzictwa kulturowego oraz zachowania krajobrazu kulturowego gminy Drawsko Pomorskie poprzez okre ślenie podstawowych uwarunkowa ń oraz rozwi ąza ń, które temu słu Ŝą . Bogactwo i ró Ŝnorodno ść dziedzictwa kulturowego mo Ŝe w istotny sposób przyczyni ć si ę do rozwoju społeczno-gospodarczego gminy, a tym samym do poprawy jako ści Ŝycia jej mieszka ńców. Dokument pn. Program Opieki nad Zabytkami gminy Drawsko Pomorskie na lata 2010 – 2014 opracowano w oparciu o odpowiednie przepisy, akty prawa miejscowego przyj ęte przez Rad ę Miejsk ą w Drawsku Pomorskim, krajowe, wojewódzkie i powiatowe dokumenty typu strategicznego, materiały i dokumentacje z zasobu Wojewódzkiego Urz ędu Ochrony Zabytków w Szczecinie oraz wiedz ę i do świadczenie autorów. Na wst ępie opracowania przedstawiono obszern ą informacj ę nt. aktów prawa polskiego oraz europejskiego ustanawiaj ących i reguluj ących zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków. Odr ębn ą cz ęść po świ ęcono charakterystyce krajobrazu i dziedzictwa kulturowego gminy, które są przedmiotem Programu Opieki. Gminna polityka w zakresie opieki nad zabytkami powinna by ć spójna ze strategiami rozwoju województwa i powiatu. Z tego wzgl ędu omówiono (w zarysie) strategiczne dokumenty wojewódzkie, powiatowe i gminne, zwracaj ąc uwag ę na zało Ŝenia programowe dotycz ące ochrony i opieki nad dziedzictwem kulturowym oraz jego rewitalizacji i rewaloryzacji, słu Ŝą ce procesom rozwojowym. Szczególnie istotnym dokumentem w tym zakresie jest Program Opieki nad zabytkami Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2008-2012. W przygotowaniu niniejszego programu korzystano z „Poradnika metodycznego – gminny program opieki nad zabytkami” opracowanego przez Zespół powołany przez Dyrektora Krajowego O środka Bada ń i Dokumentacji Zabytków w Warszawie w 2008 roku.

4

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

1. PODSTAWA PRAWNA I CELE OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Przygotowanie i realizacja programu opieki nad zabytkami, b ędącego istotnym instrumentem opieki nad zabytkami i ochrony zabytków, naleŜy do ustawowych obowi ązków samorz ądu gminnego, nało Ŝonych ustaw ą z dnia 23 lipca 2003 r. o opiece nad zabytkami i ochronie zabytków (art. 84 - 87, Dz. U. z 2003 r. Nr 162 poz. 1568 z pó źn. zm.), w której okre ślono tryb sporz ądzenia oraz cele gminnego programu opieki nad zabytkami. Gminny program sporz ądza Wójt / Burmistrz Gminy. Gminny program opieki nad zabytkami sporz ądza si ę na okres 4 lat. Programy gminne przyjmowane s ą uchwał ą Rady Gminy. Przed uchwaleniem Program przedstawia si ę Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków do zaopiniowania. Burmistrz Gminy obowi ązany jest do sporz ądzania, co 2 lata sprawozdania z realizacji Programu. Uchwalony program podlega publikacji w Dzienniku Urz ędowym Województwa Zachodniopomorskiego.

Cele gminnego programu opieki nad zabytkami zdefiniowano w art. 87 ust. 2 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, w której stwierdza si ę, Ŝe programy opieki maj ą na celu w szczególno ści:  wł ączenie problemów ochrony zabytków do systemu zada ń strategicznych (wojewódzkich, powiatowych, gminnych) wynikaj ących z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju;  uwzgl ędnianie uwarunkowa ń ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, ł ącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej;  zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenia do poprawy stanu ich zachowania;  wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego;  podejmowanie działa ń zwi ększaj ących atrakcyjno ść zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych;  wspieranie inicjatyw sprzyjaj ących wzrostowi środków finansowych na opiek ę nad zabytkami;  okre ślenie warunków współpracy z wła ścicielami zabytków, eliminuj ących sytuacje konfliktowe zwi ązane z wykorzystaniem zabytków;  podejmowanie przedsi ęwzi ęć umo Ŝliwiaj ących tworzenie miejsc pracy zwi ązanych z opiek ą nad zabytkami.

Podsumowuj ąc - podstawowym celem sporz ądzania i realizacji gminnych programów opieki nad zabytkami jest utrzymanie walorów krajobrazu kulturowego i zabytków na terenie władania samorz ądu, poprzez ró Ŝnorodne działania słu Ŝą ce utrzymaniu i poprawie stanu materialnej substancji zabytków, ich zagospodarowaniu w sposób odpowiadaj ący warto ściom zabytkowym, oraz działania zmierzaj ące do podniesienia wiedzy o zabytkach i świadomo ści potrzeby utrzymania dziedzictwa kulturowego. 5

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

2. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY ZABYTKÓW I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE

Zabytki zostały obj ęte ochron ą zadeklarowan ą jako konstytucyjny obowi ązek Pa ństwa i ka Ŝdego obywatela ( art. 5, art. 6 ust. 1 i art. 86 Konstytucji RP ). Podstawowym aktem prawa reguluj ącym ochron ę i opiek ę nad zabytkami jest ustawa z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. 2003 r. Nr 162, poz. 1568 z pó źn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi 1, w której okre ślono przedmiot, formy i zasady ochrony zabytków i opieki nad nimi. Przedmiotem ochrony i opieki jest zabytek, którego definicja według art. 3 ustawy brzmi:  nieruchomo ść lub rzecz ruchoma, ich cz ęść lub zespoły, b ędące dziełem człowieka lub zwi ązana z jego działalno ści ą i stanowi ąca świadectwo minionej epoki b ądź zdarzenia, którego zachowanie le Ŝy w interesie społecznym ze wzgl ędu na posiadan ą warto ść historyczn ą, artystyczn ą lub naukow ą;  zabytek nieruchomy – nieruchomo ść , jej cz ęść lub zespół nieruchomo ści, posiadaj ących cechy j.w.  zabytek ruchomy – rzecz ruchoma, jej cz ęść lub zespół rzeczy ruchomych, posiadaj ących cechy j.w.  zabytek archeologiczny - zabytek nieruchomy, b ędący powierzchniow ą, podziemn ą lub podwodn ą pozostało ści ą egzystencji i działalno ści człowieka, zło Ŝon ą z nawarstwie ń kulturowych i znajduj ących si ę w nich wytworów b ądź ich śladów albo zabytek ruchomy, b ędący tym wytworem;  historyczny układ urbanistyczny lub ruralistyczny - przestrzenne zało Ŝenie miejskie lub wiejskie, zawieraj ące zespoły budowlane, pojedyncze budynki i formy

1 1. Rozporz ądzenie Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 r. w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (Dz. u. z 2005 r. Nr 112 poz. 940) 2. Rozporz ądzenie Ministra Kultury z dnia 28 stycznia 2005 r. w sprawie szczegółowych warunków uzyskiwania dofinansowania realizacji zada ń z zakresu kultury, trybu składania wniosków oraz przekazywania środków z Funduszu Promocji Kultury (Dz.U. z 2005 r. Nr 24 poz. 200) 3. Rozporz ądzenie Ministra Kultury z dnia 25 sierpnia 2004 r. w sprawie organizacji i sposobu ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2004 r. Nr 212 poz. 2153) 4. Rozporz ądzenie Ministra Kultury z dnia 9 czerwca 2004 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych, bada ń konserwatorskich i architektonicznych, a tak Ŝe innych działa ń przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz bada ń archeologicznych i poszukiwa ń ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych. (Dz.U. z 2004 r. Nr 150 poz. 1579) 5. Rozporz ądzenie Ministra Kultury z dnia 14 maja 2004 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granic ę niezgodnie z prawem (Dz.U. z 2004 r. Nr 124 poz. 1305) 6. Rozporz ądzenie Ministra Kultury z dnia 10 maja 2004 r. w sprawie rzeczoznawców Ministra Kultury w zakresie opieki nad zabytkami (Dz.U. z 2004 r. Nr 124 poz. 1302) 7. Rozporz ądzenie ministra Kultury z dnia 19 kwietnia 2004 r. w sprawie wywozu zabytków i przedmiotów o cechach zabytków za granic ę (Dz.U. z 2004 r. Nr 84 poz. 798) 8. Rozporz ądzenie Ministra Kultury z dnia 9 kwietnia 2004 r. w sprawie organizacji wojewódzkich urz ędów ochrony zabytków (Dz.U. z 2004 r. Nr 75 poz. 706) 9. Rozporz ądzenie Ministra Kultury z dnia 1 kwietnia 2004 r. w sprawie nagród za odkrycie lub znalezienie zabytków archeologicznych (Dz.U. z 2004 r. Nr 71 poz. 650) 10. Rozporz ądzenie Ministra Kultury z dnia 9 lutego 2004 r. w sprawie wzoru znaku informacyjnego umieszczanego na zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (Dz.U. z 2004 r. Nr 30 poz. 259)

6

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

zaprojektowanej zieleni, rozmieszczone w układzie historycznych podziałów własno ściowych i funkcjonalnych, w tym ulic lub sieci dróg;  historyczny zespół budowlany – powi ązana przestrzennie grupa budynków wyodr ębniona ze wzgl ędu na form ę architektoniczn ą, styl, zastosowane materiały, funkcj ę, czas powstania lub zwi ązek z wydarzeniami historycznymi;  krajobraz kulturowy - przestrze ń historycznie ukształtowana w wyniku działalno ści człowieka, zawieraj ąca wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze;  otoczenie zabytku - teren wokół lub przy zabytku wyznaczony w decyzji o wpisie tego terenu do rejestru zabytków w celu ochrony warto ści widokowych zabytku oraz jego ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych.

Przedmiot ochrony doprecyzowany został w art. 6 ust.1 ustawy, który wskazuje Ŝe opiece i ochronie podlegaj ą bez wzgl ędu na stan zachowania: • zabytki nieruchome b ędące, w szczególno ści: − krajobrazami kulturowymi, − układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, − dziełami architektury i budownictwa, − dziełami budownictwa obronnego, − obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi, − cmentarzami, parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, − miejscami upami ętniaj ącymi wydarzenia historyczne b ądź działalno ść wybitnych osobisto ści lub instytucji; • zabytki ruchome b ędące, w szczególno ści: dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki u Ŝytkowej, kolekcjami stanowi ącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporz ądkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, numizmatami oraz pami ątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, piecz ęciami, odznakami, medalami i orderami, • zabytki archeologiczne będące, w szczególno ści: pozostało ściami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyskami, kurhanami, reliktami działalno ści gospodarczej, religijnej i artystycznej. Ochronie mog ą podlega ć tak Ŝe zabytki niematerialne - nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej.

Formami ochrony zabytków s ą (art. 7 ustawy) 2: 1. wpis do rejestru zabytków 3; 2. uznanie za pomnik historii 4;

2 ustawa z dn. 18 marca 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków. Niniejsz ą ustaw ą zmienia si ę nast ępuj ące ustawy: ustawę z dnia 17 czerwca 1966 r. o post ępowaniu egzekucyjnym w administracji, ustaw ę z dnia 7 lipca 1994 r. – prawo budowlane, ustaw ę z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. 3 Rejestr zabytków prowadzi Wojewódzki Konserwator Zabytków. 4 art. 15 uooz - na mocy rozporz ądzenia Prezydenta RP. 5 art. 17 uooz - Rada gminy, po zasi ęgni ęciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków, na podstawie uchwały, mo Ŝe utworzy ć park kulturowy w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania 7

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

3. utworzenie parku kulturowego 5; 4. ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji w zakresie lotniska u Ŝytku publicznego 6

Wpis do rejestru zabytków nale Ŝy do kompetencji wojewódzkich konserwatorów zabytków (decyzje o wpisie podejmowana s ą z urz ędu lub na wniosek posiadacza zabytku). W kompetencjach samorz ądu gminy jest stanowienie prawnej ochrony poprzez utworzenie parku kulturowego oraz sporz ądzanie miejscowych planów zagospodarowania z odpowiednimi zapisami dotycz ącym ochrony dziedzictwa kulturowego (obowi ązek wynikaj ący te Ŝ z ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z pó źniejszymi zmianami). Zgodnie z nowelizacj ą (z 18 marca 2010 r.) ustawy o opiece nad zabytkami art. 3 mówi: ”W stosunku do obiektów budowlanych oraz obszarów niewpisanych do rejestru zabytków, a uj ętych w gminnej ewidencji zabytków, pozwolenie na budow ę lub rozbiórk ę obiektu budowlanego wydaje wła ściwy organ w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków”.

Zasady ochrony zabytku okre śla art. 4 ustawy Ochrona zabytków polega, w szczególno ści, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działa ń maj ących na celu: • zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umo Ŝliwiaj ących trwałe zachowanie zabytków poprzez odpowiednie zagospodarowanie i utrzymanie, • zapobieganie zagro Ŝeniom mog ącym spowodowa ć uszczerbek dla warto ści zabytków, • udaremnianie niszczenia i niewła ściwego korzystania z zabytków, • przeciwdziałanie kradzie Ŝy, zagini ęciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granic ę7, • uwzgl ędnianie działa ń ochronnych w planowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska.

Opieka nad zabytkami sprawowana przez jego wła ściciela lub posiadacza wg art. 5 polega, w szczególno ści na zapewnieniu warunków: • naukowego badania i dokumentowania zabytku; • prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku; • zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie;

wyró Ŝniaj ących si ę krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej.

6 Ustawa z dnia 18 marca 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (…) 7 zgonie z nowelizacja Ustawy… z 18 marca 2010 r.: nie skre śla si ę z rejestru zabytku wywiezionego zgodnie z przepisami Ustawy… 8

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

• korzystania z zabytku w sposób zapewniaj ący trwałe zachowanie jego warto ści; • popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii kultury.

Według art. 18 ust. 1 (po nowelizacji ustawy o opiece nad zabytkami… z dnia 18 marca 2010 r.) ochron ę zabytków i opiek ę nad zabytkami uwzgl ędnia si ę: • przy sporz ądzaniu i aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, • strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, • planu zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewn ętrznych, morza terytorialnego i wył ącznej strefy ekonomicznej, • analiz i studiów z zakresu zagospodarowania przestrzennego powiatu, strategii rozwoju gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego • albo decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, • decyzji o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizacje inwestycji w zakresu lotniska uŜytku publicznego.

W dokumentach strategicznych i planistycznych, województwa, powiatu, gminy: − uwzgl ędnia si ę krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, − ustala przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu uwzgl ędniaj ące opiek ę nad zabytkami, − okre śla rozwi ązania niezb ędne do zapobiegania zagro Ŝeniom dla zabytków, − zapewnia ochron ę zabytków przy realizacji inwestycji, − ustala rozwi ązania maj ące na celu przywracanie zabytków do jak najlepszego stanu.

Art. 19 ust. 1 W studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w m.p.z.p. uwzgl ędnia si ę w szczególno ści ochron ę: • zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków i ich otoczenia; • innych zabytków nieruchomych, znajduj ących si ę w gminnej ewidencji zabytków; • parków kulturowych; • ustalenia gminnego programu opieki nad zabytkami; • strefy ochrony konserwatorskiej obejmuj ące obszary, na których obowi ązuj ą okre ślone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy, nakazy, maj ące na celu ochron ę znajduj ących si ę na tym obszarze zabytków. Po ust. 1 dodano ust ęp 1a (nowelizacja ustawy o ochronie z 18 marca 2010 r.) W decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy (…) uwzgl ędnia si ę w szczególno ści ochron ę: • zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia • innych zabytków nieruchomych, znajduj ących si ę w gminnej ewidencji zabytków

Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym

9

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Ochrona zabytków i opieka nad zabytkami nale Ŝy do zada ń własnych gminy. Art. 7 ust. 1 pkt 9 ustawy okre śla zadania własne gminy: „zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty nale Ŝy do zada ń własnych gminy”. W szczególno ści zadania własne obejmuj ą zagadnienia: • ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomo ściami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, • gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, • wodoci ągów i zaopatrzenia w wod ę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czysto ści i porz ądku oraz urz ądze ń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energi ę elektryczn ą i ciepln ą oraz gaz, • gminnego budownictwa mieszkaniowego, • kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, • kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urz ądze ń sportowych, • targowisk i hal targowych, • zieleni gminnej i zadrzewie ń, • cmentarzy gminnych, • utrzymania gminnych obiektów i urz ądze ń u Ŝyteczno ści publicznej oraz obiektów administracyjnych, • promocji gminy .

Nie bez powodu wymieniono wy Ŝej wszystkie zadania gminy. Kolejne z nich mog ą, bowiem by ć zwi ązane bezpo średnio lub po średnio z dziedzictwem kulturowym. W gminnych planach bowiem nie sposób pomin ąć zabytków w sprawach dot. budownictwa mieszkaniowego (np. zabytkowe kamienice w Drawsku Pomorskim), przy rozwi ązywaniu problemów dotycz ących utrzymania dróg i mostów oraz organizacji ruchu czy te Ŝ zieleni gminnej i zadrzewie ń (obsadzenia traktów, ziele ń cmentarzy) lub promocji gminy.

Uregulowanie prawne dotycz ące zabytków znajduj ą si ę tak Ŝe w:  ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z pó źn. zm.) z aktami wykonawczymi,  ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z pó źn. zm.),  ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150) z aktami wykonawczymi, z której wynika obowi ązek wykonania opracowania ekofizjograficznego do studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (art. 72 ust. 4 i 5) z uwzgl ędnieniem walorów zabytkowych,  ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880), uwzgl ędnia si ę w niej ochron ę krajobrazów (zachowanie cech charakterystycznych danego krajobrazu), a w śród walorów chronionych wymienia warto ści kulturowe. Jedn ą z form ochrony wg tej Ŝe ustawy s ą parki krajobrazowe - obszary chronione ze wzgl ędu na warto ści przyrodnicze, ale tak Ŝe walory historyczne i kulturowe,

10

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

 ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomo ściami (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 z pó źn. zm.),  ustawie z dnia 25 pa ździernika 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalno ści kulturalnej (tekst jednolity Dz. U. z 2001 Nr 13, poz. 123),  ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalno ści po Ŝytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z pó źn. zm.),  ustawie z 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, na mocy, której ochrona „obszarów o krajobrazie maj ącym znaczenie historyczne, kulturowe lub archeologiczne, zabytków i krajobrazu kulturowego, obj ęte istniej ącą dokumentacj ą, w szczególno ści rejestrem lub ewidencj ą zabytków” otrzymuje dodatkowe umocowanie prawne.

3. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY DRAWSKO POMORSKIE

3. 1. OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO W USTALENIACH MI ĘDZYNARODOWYCH

Najistotniejsze dla dziedzictwa kulturowego ustalenia mi ędzynarodowe, przyj ęte przez Polsk ę to:  Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego z 16 listopada 1972 r. przyj ęta na sesji w Pary Ŝu (Dz.U. z 1976 r. nr 32, poz. 190, zał ącznik) - zobowi ązuje do: ustanowienia „skutecznego systemu ochrony dziedzictwa kulturalnego i naturalnego o wyj ątkowym znaczeniu dla całej ludzko ści, zorganizowanego w sposób stały i zgodny z metodami współczesnej nauki”; uprawiania polityki zmierzaj ącej do wyznaczenia dziedzictwu kulturalnemu i naturalnemu odpowiedniej funkcji w Ŝyciu zbiorowym i wł ączenia ochrony tego dziedzictwa do programów planowania ogólnego; podejmowania środków prawnych, naukowych, technicznych, administracyjnych i finansowych w celu identyfikacji, ochrony, konserwacji, waloryzacji i reanimacji tego dziedzictwa.  Europejska konwencja o ochronie dziedzictwa archeologicznego (poprawiona) – 16 stycznia 1992 r. - La Valetta (Dz.U. z 1996 r., Nr 120, poz. 564) dotycz ąca dziedzictwa archeologicznego, które stanowi źródło „zbiorowej pami ęci europejskiej i instrument dla bada ń historycznych i naukowych”. Zobowi ązuje do wprowadzenia systemu prawnej ochrony dziedzictwa archeologicznego, zapewniaj ącego prowadzenie ewidencji archeologicznego dziedzictwa, ł ączenia potrzeb archeologii z wymaganiami planów zagospodarowania, zapewnienia finansowego wsparcia dla bada ń archeologicznych od władz pa ństwowych, regionalnych i gminnych.  Europejska konwencja krajobrazowa – 22 pa ździernika 2000 r. – Florencja (Dz.U. z 2006 r., Nr 14, poz. 98) zobowi ązuje do: ustanowienia i wdro Ŝenia polityki w zakresie krajobrazu (który przyczynia si ę do tworzenia kultur lokalnych i jest podstawowym komponentem europejskiego dziedzictwa przyrodniczego

11

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

i kulturowego) ukierunkowanej na ochron ę, gospodark ę i planowanie krajobrazu. W konwencji tej zwrócono uwag ę na współprac ę transgraniczn ą (na szczeblu regionalnym i lokalnym) słu Ŝą cą przygotowaniu i wdra Ŝaniu wspólnych programów dotycz ących krajobrazu (krajobrazy transgraniczne). Ustanowiono Nagrod ę Krajobrazow ą Rady Europy - wyró Ŝnienie przyznawane organom lokalnym i regionalnym, które wyka Ŝą si ę skutecznymi i znacz ącymi osi ągni ęciami w dziedzinie ochrony, gospodarki lub planowania krajobrazu.  Konwencja UNESCO w sprawie ochrony i promowania ró Ŝnorodno ści form wyrazu kulturowego, sporz ądzona w Pary Ŝu dnia 20 pa ździernika 2005 r. (Dz.U. z 2007 r., Nr 215, poz. 1585). Celami konwencji s ą m.in.: ochrona i promowanie ró Ŝnorodno ści form wyrazu kulturowego; tworzenie takich warunków dla kultur, by mogły si ę w pełni rozwija ć i swobodnie na siebie oddziaływa ć w sposób przynosz ący im wzajemne korzy ści; promowanie poszanowania ró Ŝnorodno ści form wyrazu kulturowego i u świadamianie jej warto ści na płaszczy źnie lokalnej, krajowej i mi ędzynarodowej; potwierdzenie znaczenia zwi ązku mi ędzy kultur ą i rozwojem dla wszystkich krajów. Za zasady uznano: komplementarność ekonomicznych i kulturowych aspektów rozwoju - z uwagi na fakt, Ŝe kultura jest jedn ą z głównych sił nap ędowych rozwoju, kulturowe aspekty rozwoju s ą równie istotne jak jego aspekty ekonomiczne. Ochrona, promowanie i zachowanie ró Ŝnorodno ści kulturowej s ą podstawowym warunkiem trwałego i zrównowa Ŝonego rozwoju dla dobra obecnych i przyszłych pokole ń.

3.2. STRATEGICZNE CELE POLITYKI PA ŃSTWA W ZAKRESIE OCHRONY ZABYTKÓW I OPIEKI NAD ZABYTKAMI

 Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 (uchwała RM z 29.XI.2006 r.) W dokumencie tym, pomimo zrozumiałego znacznego stopnia uogólnienia, środowisko kulturowe (jego ochrona i wła ściwe u Ŝytkowanie) znajduje miejsce zarówno w uwarunkowaniach i przesłankach rozwoju kraju, jak i przy okre ślaniu priorytetów. Podkre ślono, Ŝe „walory środowiska naturalnego w poł ączeniu ze znacznym potencjałem kulturowym oraz korzystnym poło Ŝeniem w centrum kontynentu, na skrzy Ŝowaniu wa Ŝnych dróg europejskich, czyni ą z naszego kraju atrakcyjne miejsce do zwiedzania i wypoczynku. Dla wielu słabiej uprzemysłowionych, atrakcyjnych środowiskowo regionów Polski, turystyka stanowi podstawow ą szans ę rozwoju.”

W priorytecie 1. Wzrost konkurencyjno ści i innowacyjno ści gospodarki, zakłada si ę podejmowanie działa ń na rzecz znacz ącego ograniczenia przestrzeni trwale zagospodarowanej, zwłaszcza w obszarach cennych przyrodniczo i kulturowo. W priorytecie 2. Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej – „równolegle z budow ą nowych obiektów kultury b ędą rozwijane działania nakierowane na zachowanie, ochron ę i rewitalizacj ę materialnego dziedzictwa kulturowego, poprzez renowacj ę, konserwacj ę,

12

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

adaptacj ę obiektów zabytkowych dla celów kulturowych i turystycznych, a tak Ŝe wdro Ŝenie systemu monitoringu i zabezpieczenia tych obiektów”.

Tak Ŝe w zadaniach słu Ŝą cych realizacji innych priorytetów wskazuje si ę na zabytki, jako potencjał i jednocze śnie dobro wymagaj ące nakładów na wła ściwe jego utrzymanie.

 Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 z Uzupełnieniem Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020 (przyj ęta przez RM w 2005 r.) Ochrona i rewaloryzacja zabytków została uznana za jeden z podstawowych celów strategicznych, a za cele cz ąstkowe uznano m.in.:

− kompleksow ą rewaloryzacj ę zabytków i ich adaptacj ę na funkcje kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele społeczne, − zwi ększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczo ści poprzez tworzenie zintegrowanych produktów turystycznych, − podnoszenie świadomo ści społecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego.

W uzupełnieniu Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2020 wprowadzono programy wdro Ŝeniowe jako system realizacyjny NSRK, powi ązane z finansowaniem działalno ści kulturalnej ze środkami znajduj ącymi si ę w dyspozycji Ministra Kultury. Dla działa ń zwi ązanych z opiek ą nad zabytkami powołano program wdro Ŝeniowy: Narodowy Program Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego na lata 2004-2013” z priorytetami : 1. rewaloryzacja zabytków nieruchomych i ruchomych, 2. rozwój instytucji muzealnych, 3. ochrona dziedzictwa narodowego poza granicami kraju, 4. ochrona zabytków archeologicznych, 5. tworzenie zasobów cyfrowych dziedzictwa kulturowego, 6. ochrona zabytkowych cmentarzy. Celem programu jest intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym kompleksowa poprawa stanu zabytków oraz rozwój kolekcji muzealnych, gdzie celami cz ąstkowymi s ą: a) poprawa stanu zachowania zabytków; b) zwi ększenie narodowego zasobu dziedzictwa kulturowego (w tym dziedzictwa archeologicznego); c) kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele inne ni Ŝ kulturalne; d) zwi ększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczo ści poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych; e) poprawa warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w zakresie ochrony zabytków i ich dokumentacji; f) zabezpieczenie zabytków, muzealiów i archiwaliów przed skutkami kl ęsk Ŝywiołowych, kradzie Ŝami i nielegalnym wywozem za granic ę oraz na wypadek sytuacji kryzysowej i konfliktu zbrojnego.

13

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

3.3. POLITYKA W ZAKRESIE OPIEKI I OCHRONY NAD ZABYTKAMI W DOKUMENTACH SAMORZ ĄDU WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO

 Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020 (przyj ęta przez Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego uchwał ą nr XXVI/303/05 z dnia 19 grudnia 2005 r.) W SRWZ, w diagnozie stanu województwa przedstawiono charakterystyk ę krajobrazu kulturowego ze wskazaniem najcenniejszych zespołów zabytków oraz identyfikacj ę kluczowych problemów, do których zaliczono: • zły stan zabytków, • zbyt małe nakłady na rewitalizacj ę i renowacj ę zasobów środowiska kulturowego, • słabo rozwini ęte produkty turystyczne zwi ązane z wykorzystaniem zasobów środowiska kulturowego, • problemy rozwojowe na obszarach zało Ŝeń staromiejskich, • brak środków i mechanizmów wsparcia rewitalizacji starej zabudowy mieszkaniowej, zabudowy poprzemysłowej i powojskowej.

Charakteryzuj ąc w SRWZ stan i mo Ŝliwo ści rozwoju turystyki stwierdzono du Ŝe potencjalne mo Ŝliwo ści turystyki, której sprzyjaj ą m.in. zabytki architektury i obiekty świadcz ące o bogatym dziedzictwie kulturowym regionu. Jednak w analizie SWOT zwrócono uwag ę na niski poziom mechanizmów wsparcia rozwoju kultury i dziedzictwa kulturowego, małe wydatki jednostek samorz ądu terytorialnego na ochron ę dziedzictwa kulturowego, słabo rozwini ęte produkty turystyczne zwi ązane z wykorzystaniem zasobów środowiska naturalnego i kulturowego.

Wśród sze ściu zdefiniowanych w SRWZ celów strategicznych problematyka ochrony zabytków i opieki nad zabytkami została wskazana w: • celu nr 1: Wzrost innowacyjno ści i efektywno ści gospodarowania (w zadaniu – rozwój i promocja produktów turystycznych), • celu nr 3: Zwi ększenie przestrzennej konkurencyjno ści regionu (w zadaniu - Rozwój małych miast, rewitalizacja i rozwój obszarów wiejskich), • celu nr 4: Zachowanie i ochrona warto ści przyrodniczych, racjonalna gospodarka rolna (w zadaniu nr 4 - Rewitalizacja obszarów zurbanizowanych) • celu nr 6: Wzrost to Ŝsamo ści i spójno ści społecznej regionu (w działaniu - Wzmacnianie to Ŝsamo ści społeczno ści lokalnej i Wspieranie działa ń aktywizuj ących rynek pracy).

W dokumencie uzupełniającym SRWZ p.t. „Priorytety Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego” wysoko oceniono rozwój kulturalny i znaczenie sztuki w kondycji społeczno ści lokalnej oraz znaczenie dziedzictwa historycznego w budowie to Ŝsamo ści społecznej. Tak Ŝe w priorytecie dotycz ącym kształtowania i utrzymania ładu przestrzennego wspomniano o zachowaniu warto ści środowiska kulturowego i przyrodniczego. Problematyka została rozwini ęta w celach operacyjnych: − Przeciwdziałanie degradacji przestrzeni przez nieskoordynowan ą działalno ść inwestycyjn ą – priorytet 3:

14

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

− Ochrona krajobrazu naturalnego i kulturowego oraz priorytet nr 5: − Dbało ść o utrzymanie historycznego kształtu warto ściowych zespołów urbanistycznych i architektonicznych. Podobnie w celu operacyjnym „Racjonalizacja wykorzystania przestrzeni zagospodarowanej i przekształconej” jako pierwszy znalazł si ę priorytet: Rewaloryzacja i rewitalizacja centrów miejskich. W celu operacyjnym „Integracja społeczno ści regionu” jako priorytet nr 2 zapisano Badanie i dokumentowanie historii oraz tera źniejszo ści regionu.  Plan zagospodarowania przestrzennego województwa zachodniopomorskiego (uchwała Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego Nr XXXII/334/02 z dnia 26 czerwca 2002 r.) Jednym z wa Ŝniejszych elementów planu jest cz ęść dotycz ąca dziedzictwa kulturowego, opracowana na podstawie Studium Ochrony dóbr kultury i zabytkowego krajobrazu kulturowego województwa zachodniopomorskiego, sporz ądzonego jako materiał analityczny i kierunkowy. Cz ęść ta zawiera analiz ę zagro Ŝeń dla zabytków i zabytkowego krajobrazu, stanu ochrony środowiska kulturowego oraz ustalenia kierunkowe. Wskazano na potrzeb ę ochrony w planach zagospodarowania przestrzennego dziedzictwa tworz ącego walor lokalnych krajobrazów. Ustalono zalecenia do stosowania w planowaniu miejscowym, dotycz ące zabytkowych elementów zagospodarowania. Ustalono system ochrony obszarowej środowiska kulturowych, maj ący na celu utrzymanie fizjonomii krajobrazu województwa. Wskazano na narz ędzia planowania miejscowego w postaci stref ochrony konserwatorskiej i stref ingerencji konserwatorskiej. Dla wi ększej liczby warto ściowych struktur przestrzennych zaproponowano utworzenie zespołów stref ochrony konserwatorskiej (ZSOK). W celu ochrony krajobrazu zalecono wył ączenie z potencjalnej lokalizacji inwestycji o du Ŝym wpływie na krajobraz, jak siłownie wiatrowe, obszary chronione ze wzgl ędów kulturowych i przyrodniczych, panoramy i osie widokowe, dominanty przestrzenne oraz sylwetki historycznych układów osadniczych. Zwrócono uwag ę, na atrakcyjno ść turystyczn ą województwa podnosz ą interesuj ące zabytki architektury i obiekty świadcz ące o bogatym dziedzictwie kulturowym regionu. Nie są one jednak nale Ŝycie eksponowane, eksploatowane i promowane. Na terenach wiejskich du Ŝe znaczenie powinna mie ć agroturystyka, traktowana nie tylko jako mo Ŝliwo ść aktywizacji gospodarczej wsi, ale równie Ŝ jako jedna z popularnych form turystyki. Niestety w Planie… z 2002 r. nie wskazano szczególnie cennych elementów krajobrazu kulturowego (w tym archeologicznych) w obr ębie Gminy Drawsko Pomorskie. Obecnie przyst ąpiono do aktualizacji Planu zagospodarowania przestrzennego województwa zachodniopomorskiego (planowane zako ńczenie prac to druga połowa 2010 r.) 8. Prace obejmuj ą tak Ŝe aktualizacj ę „Studium ochrony dóbr kultury i zabytkowego krajobrazu kulturowego województwa zachodniopomorskiego” z 2002 r. Do ochrony obszarowej na terenie Gminy Drawsko Pomorskie – w ramach aktualizacji studium z 2002 r. - zaproponowano:

8 wykonanie aktualizacji Zarz ąd Województwa Zachodniopomorskiego powierzył samorządowej wojewódzkiej instytucji kultury: Biuru Dokumentacji Zabytków w Szczecinie – wojewódzkiej samorz ądowej instytucji kultury 15

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

OBSZAR Kulturowo-Krajobrazowy (OKK 23) „ Śladami Gropiusa”

Obszar w środkowej cz ęś ci woj. zachodniopomorskiego, w obr ębie gmin: Drawsko Pomorskie i Mirosławiec, w obr ębie Pojezierza Drawskiego. Obszar z silnie zaakcentowanym szlakiem kulturowym na trasie: Drawsko Pomorskie – Jankowo – śoł ędowo - Mirosławiec – – Drawsko Pom.

Walory kulturowe

Obszar tematyczny (park tematyczny), zwi ązany z wczesnymi projektami architektonicznymi Waltera Gropiusa, wybitnego architekta, współtwórcy Bauhausu. Obiekty powstałe w latach 1906 – 1914 charakteryzuj ą si ę poł ączeniem funkcjonalizmu z oszcz ędn ą form ą architektoniczn ą oraz odej ściem od historyzmu w kierunku nowoczesno ści. Jankowo Pom . - murowano/ryglowy spichlerz folwarczny z wie Ŝą ci śnie ń, o rozczłonkowanej bryle (1906 r.); dom dla robotników folwarcznych, o kubicznej bryle (1906 r.). Drawsko Pom. - willa Metznera (1906 r.), ł ącz ąca cechy historyczne i współczesne; bank - Dramburger Kreis Sparkasse (1912-1914), w stylu wczesnego Bauhausu. śoł ędowo – czterorodzinny dom folwarczny (1907 r.), w dawnym maj ątku von Brockhausenów. Gudowo – krochmalnia Starkefabrik Kleffel (1911 r), o kubicznej bryle i charakteryzuj ąca si ę funkcjonalizmem. Mirosławiec – spichlerz (1913/14 r.), nawi ązuj ący stylistyk ą do dzieł Petera Behrensa.

Inne warto ści kulturowe (zabytki) na tym obszarze to m.in.: Drawsko Pomorskie: ko ściół p.w. Zmartwychwstania Pa ńskiego, gotyk ceglany z XIV-XV w; plebania, murowana z ok. 1800; średniowieczny układ urbanistyczny Starego Miasta; fragmenty murów obronnych (XIV-XV w.); dawny ratusz, murowany z końca XVIII wieku; dawny magazyn solny, ryglowy, o XVIII-wiecznej metryce, zabudowa mieszcza ńska z XIX i 1 połowy XX w. Mirosławiec: ko ściół p.w. Niepokalanego Pocz ęcia NMP, 1721 r., z neogotyck ą wie Ŝą ; cmentarz rodowy na Górze Piaskowej (XIX); kirkut (cmentarz Ŝydowski) z XVIII w.; majdan zamkowy z reliktami zamku (XIV w.), XIX-wieczne domy ryglowe. Gudowo: owalnicowy układ przestrzenny wsi; ko ściół p.w. św. Barbary z 2 połowy XVII w. (barok), przebudowany w latach 1715-16 z historycznym wyposa Ŝeniem; zabudowa zagrodowa, ryglowa (XIX w.) : ko ściół p.w. MB Królowej Polski, ryglowy z 1662 r. (wg projektu M. Daniela); zespół pałacowo-parkowy (XIX w.). Karwice: pałac murowany, neogotycki z pocz ątku XIX wieku, park krajobraz., pocz. XIX w. – obecnie własno ść wojska. Prawnej ochronie obszarowej podlegaj ą na tym terenie układy staromiejskie w Drawsku Pomorskim i Mirosławcu. Obszar ten (OKK 23) cz ęś ciowo pokrywa si ę z OKK 15 „Kalisz Pomorski i okolice”.

Walory krajobrazowo-przyrodnicze Obszar o urozmaiconym krajobrazie, w obr ębie Pojezierza Drawskiego i Równiny Drawskiej, wytyczony w osi jez. Lubie i doliny rz. Drawy, o znacznym zalesieniu (ob. w ramach

16

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014 kompleksu Poligonu Drawskiego). Ochronie w ramach Natura 2000 podlegaj ą: Jezioro Lubie i Dolina Drawy (PLH 320023).

Elementy charakterystyczne Miejsca zwi ązane z projektami architektonicznymi Waltera Gropiusa: Drawsko – willa, bank, Jankowo – spichlerz, czworak, śoł ędowo – czworak, Gudowo – krochmalnia, Mirosławiec - spichlerz. Cało ść znajduje si ę wokół jez. Lubie, na trasie mi ędzy Drawskiem a Mirosławcem.

Zalecenia do ochrony i kształtowania krajobrazu obszaru OKK 23 „ Śladami Gropiusa”: Ochrona krajobrazu • zachowanie specyficznych warto ści kompozycyjnych zespołów krajobrazu otwartego (z zespołami urbanistycznymi i ruralistycznymi) ukazuj ących harmonijne współistnienie działalno ści człowieka i środowiska naturalnego; • zachowanie i wyeksponowanie zasadniczych elementów krajobrazu kulturowego obrazuj ących histori ę procesów osadniczych (ze szczególnym układów staromiejskich Drawska i Mirosławca oraz wsi Mielenko, Gudowo); • utrzymanie zabudowy w granicach historycznych układów przestrzennych, z kontynuacj ą zasad lokalizacji zabudowy i zagospodarowania terenu, dopuszczalna rozbudowa na zasadzie kontynuacji historycznej kompozycji; • utrzymanie historycznie ukształtowanej sieci dróg wraz z obsadzeniami (uzupełniane nasadze ń z utrzymaniem składu gatunkowego) z zaleceniem urządzania historycznych tras krajobrazowo-widokowych; • zahamowanie niekorzystnych procesów degraduj ących krajobraz, powstałych w wyniku przekształce ń terenów rolnych, wycinanie zadrzewie ń przydro Ŝnych,

Ochrona układów przestrzennych • ochrona i rewaloryzacja kompozycji architektoniczno-przestrzennej historycznych układów miejskich i ruralistycznych poprzez regulacje w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zasad: utrzymania i uczytelnienia historycznego układu komunikacyjnego, ulic i placów, ich przekrojów, historycznych linii rozgraniczaj ących i linii zabudowy, utrzymanie historycznych podziałów parcelacyjnych, zasad lokalizacji zabudowy w obr ębie parceli, skali i architektury zabudowy; • zachowanie zasadniczych proporcji wysoko ściowych kształtuj ących sylwet ę układu (z dominantami - ko ściołami), zachowanie osi kompozycyjnych i powi ąza ń widokowych; • ograniczenie zabudowy mieszkalnej poza zwartym układami przestrzennymi; • kształtowanie współczesnych form zabudowy i zagospodarowania terenu z poszanowaniem tradycji i wykorzystaniem wzorców regionalnych; • form ę architektoniczn ą nowych budynków i zagospodarowanie ich otoczenia nale Ŝy dostosowa ć do historycznej kompozycji przestrzennej oraz architektonicznych form zabudowy wyst ępuj ącej w obr ębie miejscowo ści poprzez ustalenie w planie oczekiwanych rozwi ąza ń, np. ustalenie lokalnego wzoru architektury, stosowanych tradycyjnych materiałów budowlanych i form wyko ńczenia budynku;

17

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

• zachowanie historycznych granic zabytkowych zało Ŝeń dworsko-parkowych i folwarków, zakaz parcelacji parków i lokalizacji na ich terenie zabudowy w ahistorycznej lokalizacji;

Ochrona zabytkowych obiektów • zachowanie, konserwacja i zagospodarowanie wszystkich zabytków zwi ązanych z działalno ści ą Gropiusa; • utrzymanie w dobrym stanie innej zabudowy o zabytkowych walorach lokalnych i ponadlokalnych (zasób powinien by ć okre ślony w studiach uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego i gminnej ewidencji zabytków); • utrzymanie kompozycji architektonicznej, kolorystyki i tradycyjnych materiałów budowlanych zabytkowej zabudowy mieszkalnej, gospodarczej i in.; • przy budowie nowych budynków lub remontach zabudowy istniej ącej wskazane jest stosowanie tradycyjnych materiałów budowlanych i form wyko ńczenia budynku, np. konstrukcja szkieletowa, cegła licowa, tynki z detalem sztukatorskim oraz ceramiczne pokrycia dachów; • porz ądkowanie i utrzymywanie historycznych nekropolii (ko ścielnych i wiejskich) z elementami sepulkralnymi i zieleni ą komponowan ą; • ochrona reliktów osadnictwa pradziejowego z dopuszczeniem inwestycji na okre ślonych warunkach, • zachowanie układu topograficznego zabytków archeologicznych posiadaj ących form ę przestrzenn ą (grodzisk, cmentarzysk) i ich otoczenia, zapewnienie ich ekspozycji,

Potencjał turystyczny (istniej ące trasy turystyczne, polecane trasy i punkty do turystycznego zagospodarowania) Obszar o wysokich walorach turystycznych, eksplorowany w oparciu o walory krajobrazowo- przyrodnicze. W obr ębie tego obszaru wytyczone s ą: dwa szlaki piesze (walory krajobrazowe jez. Lubie). trzy szlaki rowerowe (walory krajobrazowe wzgórz morenowych i rzeki Drawy), szlak kajakowy Ks. Kardynała Karola Wojtyły, ście Ŝka przyrodnicza Dzikowo – Karwice (pałac i park). Nazwa tego obszaru („ Śladami Gropiusa”), z zachowan ą spu ścizn ą architektoniczn ą, wyznacza kierunek działa ń o charakterze turystyczno-promocyjnych obu gmin. Proponowany przez zespół ekspercki Obszar Kulturowo-Krajobrazowy stanowi charakterystyczny wyró Ŝnik regionalny i mo Ŝe stanowi ć niew ątpliwy impuls do tworzenia markowego produktu turystycznego i regionalnego

 Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami na lata 2008 – 2012 (przyj ęty uchwał ą Nr XX/197/08 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 17 czerwca 2008 r.) Na podstawie szczegółowej charakterystyki dziedzictwa kulturowego regionu zachodniopomorskiego oraz diagnozy stanu zachowania tego Ŝ dziedzictwa okre ślono cele i zadania, których realizacja powinna słu Ŝyć zachowaniu, eksponowaniu i zahamowa ć procesów degradacji środowiska kulturowego.

18

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Za najistotniejsze cele perspektywiczne uznano: - utrzymanie zabytków buduj ących krajobraz regionu, - funkcjonowanie zabytków w procesie aktywizacji ekonomicznej i społecznej województwa, - kształtowanie świadomo ści regionalnej w oparciu o dziedzictwo kulturowe i potrzeb ę jego zachowania dla przyszłych pokole ń. Słu Ŝą ce w/w cele perspektywiczne to m.in.: - integracja opieki nad zabytkami z ochron ą przyrody, - poprawa materialnego stanu zasobów dziedzictwa kulturowego, - stworzenie warunków finansowych i organizacyjnych do opieki nad dziedzictwem kulturowym regionu, - zwi ększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczo ści, - edukacja regionalna, - promocja walorów kulturowych regionu.

Cele i zadania do realizacji w ramach Programu opieki nad zabytkami gminy Drawsko Pomorskie wynikaj ące z Wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami:

Cele ochrony Celami ochrony zabytków i krajobrazu kulturowego na terenie gminy s ą: 1. Ochrona dziedzictwa kulturowego i historycznego, utrzymanie i wyeksponowanie zachowanych zasobów i struktury krajobrazu kulturowego, w tym: • układu i reliktów osadnictwa prahistorycznego i średniowiecznego (stanowisk archeologicznych), • średniowiecznej i nowo Ŝytnej struktury osadniczej, • historycznych nawarstwie ń i przekształce ń cywilizacyjno-kulturowych, • niematerialnych warto ści historycznych i społecznych. 2. Zachowanie i kształtowanie warto ściowego środowiska antropogenicznego i zapewnienie jego trwałego u Ŝytkowania poprzez: • ochron ę prawno-konserwatorsk ą zabytków archeologicznych, • ochron ę prawno-konserwatorsk ą osadniczych układów przestrzennych, • ochron ę prawno-konserwatorsk ą zabytków budownictwa, techniki i zieleni zabytkowej, • ochron ę prawno-administracyjn ą lokalnych form zagospodarowania terenu, • kształtowanie współczesnych form zabudowy i zagospodarowania terenu z poszanowaniem tradycji i wykorzystaniem wzorców regionalnych, • utrzymanie podstawowej funkcji terenu, determinuj ących fizjonomi ę krajobrazu poszczególnych miejscowo ści, • zachowanie w formie naturalnej cieków, stawów i terenów bagiennych w granicach miejscowo ści, • zachowanie kraw ędzi le śnych zamykaj ących obszary otwarte jako otoczenia miejscowo ści, • zachowanie w dobrym stanie technicznym i estetycznym dominant kulturowych i krajobrazowych, utrzymanie ich roli w krajobrazie,

19

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

• zahamowanie niekorzystnych procesów degraduj ących krajobraz, powstałych poprzez ugorowanie terenów rolnych, wycinanie zadrzewie ń przydro Ŝnych i śródpolnych, intensywne pozyskiwanie kruszyw, obudowy brzegów jezior obiektami turystycznymi, prowadzenie zr ębów zupełnych w dolinach rzecznych, na zboczach dolin, zboczach mis jeziornych, atrakcyjnych przyrodniczo ścian lasów i w innych istotnych form fizjonomii krajobrazu, • utrzymanie zabudowy w granicach historycznych układów przestrzennych wsi, z kontynuacj ą zasad lokalizacji zabudowy i zagospodarowania terenu, • zachowanie w dobrym stanie technicznym i estetycznym zabytków oraz innych elementów zagospodarowania i wyposa Ŝenia miejscowo ści, • wypełnienie ubytków tradycyjnej niwy siedliskowej, • przeciwdziałanie chaotycznej parcelacji terenu, • utrzymanie ekspozycji układów przestrzennych, • utrzymanie i nie ograniczanie ekspozycji układów komponowanej zieleni parków, cmentarzy i obsadze ń przydro Ŝnych i śródpolnych, • utrzymanie historycznie ukształtowanej sieci dróg, • utrzymanie charakterystycznych przekrojów, nawierzchni i rodzaju obsadze ń istniej ącego układu dróg, • zapobieganie powstawaniu ubytków w zabudowie i tworzenie warunków do ich ponownej zabudowy, · utrzymanie i eksponowanie zabudowy historycznej, jej proporcji, formy, dachów, wielko ści i układu otworów, rodzaju stolarki i jej zdobnictwa, materiału budowlanego, • kształtowanie walorów estetycznych nowej zabudowy mieszkalnej, rekreacyjno- turystycznej i produkcyjnej poprzez nawi ązywanie do tradycji i warto ści regionalnych, w zakresie okre ślania formy architektonicznej i materiałów budowlanych, • przeciwdziałanie „za śmiecaniu” krajobrazu kulturowego nowymi lokalizacjami budowli substandardowych (tymczasowych pawilonów usługowych, baraków, budek kempingowych, agresywnych form reklamy) i rozwi ązaniami technicznymi (naziemne sieci in Ŝynieryjne, wie Ŝe anten telekomunikacyjnych), • dopuszczanie lokalizacji farm wiatraków energetycznych jedynie na obszarach krajobrazu cywilizacyjnego (w s ąsiedztwie napowietrznych sieci wysokiego napi ęcia oraz podobnych) z wył ączeniem terenów o walorach kulturowych i krajobrazowych okre ślonych w planie zagospodarowania przestrzennego województwa zachodniopomorskiego (aktualizacji), • ochron ę przed dewastacj ą zabytków archeologicznych – ustalanie ochrony w planach miejscowych, • utrzymanie i eksponowanie grodzisk posiadaj ących charakterystyczn ą form ę krajobrazow ą, • opracowanie materiałów pomocniczych do nauczania i propagowania historii i tradycji regionu, • umieszczanie na zabytkach znaków informacyjnych.

20

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Formy ochrony warto ści kulturowych Ochrona winna by ć realizowana poprzez: • sporz ądzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego ustalaj ących, po weryfikacji, wskazane w studium granice stref ochrony konserwatorskiej i zawieraj ące odpowiednie ustalenia dla działa ń w tych strefach, • sporz ądzanie programów opieki nad zabytkami, • podejmowanie uchwał okre ślaj ących zobowi ązania wła ścicieli obiektów zabytkowych do opieki nad zabytkami zgodnie z gminnym programem opieki nad zabytkami, • współprac ę ze specjalistami z zakresu kształtowania krajobrazu i zabytkoznawcami przy sporz ądzaniu strategii i programów rozwoju gminy oraz przy realizacji polityki przestrzennej okre ślonej w studium, • utrzymywanie w dobrym stanie technicznym i estetycznym budynków i budowli zabytkowych stanowi ących własno ść gminy, • utrzymywanie i uzupełnianie obsadze ń alejowych dróg publicznych, porz ądkowanie i utrzymywanie historycznych nekropolii (w tym równieŜ nieczynnych), • oznaczenie i ochron ę grodzisk stanowi ących zabytki archeologiczne, • udzielanie pomocy prawnej i materialnej w utrzymaniu i remontach zabytkowych obiektów publicznych i prywatnych.

 Strategia Rozwoju Turystyki w województwie zachodniopomorskim do roku 2015 (przyj ęta uchwał ą Sejmiku Województwa nr XVI/147/2000 z 23.10.2000 r.) W Strategii Rozwoju Turystyki przyj ęto, Ŝe dziedzictwo kulturowe jest jednym z głównych generatorów rozwoju turystyki. W SRT okre ślono cele i działania, których realizacja mo Ŝe by ć tak Ŝe uwzgl ędniona w Programie opieki nad zabytkami gminy Drawsko Pomorskie. Takim wspólnymi celami mog ą by ć: • budowa i rozwój kompleksowych markowych produktów turystycznych wokół typów turystyki” i działanie z nim zwi ązane: „Budowa i rozwój produktów markowych turystyki miejskiej i kulturowej”. W tym wypadku na szczególn ą uwag ę zasługuje przedstawiony wy Ŝej OKK „ Śladami Gropiusa” • rozwój infrastruktury szlaków historycznych i tematycznych, w tym oznakowanie tras przebiegu oraz atrakcji znajduj ących si ę na szlakach, budowa parkingów i toalet dla odwiedzaj ących, poprawa dojazdu do atrakcji znajduj ących si ę na szlaku; • budowa i modernizacja centrów informacji turystycznej; • renowacja obiektów zabytkowych; • renowacja i turystyczne zagospodarowanie zabytkowych rynków oraz zachowanych elementów zabytkowej zabudowy w małych miasteczkach; • renowacja zabytkowych parków i kompleksów pałacowo – dworskich; • restauracja zieleni miejskiej; • „Rozwój edukacyjnej i integracyjnej funkcji turystyki w Regionie” w ramach działania - Edukacja dzieci i młodzie Ŝy wokół walorów turystycznych Regionu; • kooperacja w zakresie wspólnego marketingu Regionu w ramach działania: Opracowanie zintegrowanego systemu promocji markowych produktów Województwa;

21

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

• usprawnienie systemu informacji turystycznej w ramach działania: Budowa zintegrowanego analogowego i cyfrowego systemu informacji turystycznej; • kształtowanie środowiska w kontek ście rozwoju przestrzeni turystycznej, w ramach działa ń: - innowacje na rzecz ekorozwoju w turystyce (m.in. wdra Ŝanie inwestycji nawi ązuj ących w technice budowania do tradycji regionalnej - budowa w konstrukcji ryglowej (szachulcowej); - rozwój sieci l ądowych szlaków turystycznych - tworzenie projektów liniowych przekraczaj ących obszary administracyjne gmin, powiatów i województwa. W ramach działania dopracowana zostanie infrastruktura istniej ących szlaków takich jak: Szlak Hanzeatyckich Kupców, Szlak Cysterski, Szlak Joannitów, Szlak Templariuszy, Europejski Szlak Gotyku Ceglanego, Szlak Solny, Szlak Latarni Morskich, Szlak Pomników Przyrody i in., • wykorzystanie turystyczne terenów i obiektów powojskowych i poprzemysłowych (do celów turystycznych mo Ŝna wykorzysta ć dawne fabryki, zakłady przemysłowe, magazyny, spichlerze).

3.4. POLITYKA W ZAKRESIE OPIEKI I OCHRONY NAD ZABYTKAMI W DOKUMENTACH POWIATU DRAWSKO POMORSKIE

 Strategia Rozwoju Powiatu – do prac przyst ąpiono w 1999 r. (uchwała Rady Powiatu z 9 lipca 1999 r.). Powstał „dokument opisuj ący tera źniejszo ść i okre ślaj ący cele na przyszło ść , dla naszego powiatu niezb ędny”, zawieraj ący wizj ę rozwoju do 2015 roku. W rozdziale „Kultura i dziedzictwo kulturowe” podkre ślono, Ŝe działania w zakresie rozwoju kultury na terenie Powiatu Drawskiego przekazane zostały gminom, w imieniu których program realizuj ą miejskie i wiejskie o środki kultury. Odpowiadaj ą one za organizacj ę imprez kulturalnych, sportowych i promocyjnych. Prowadz ą całoroczn ą działalno ść w sekcjach, kołach zainteresowa ń i pracowniach. Dodatkowo skupiaj ą wokół siebie twórców ludowych i artystów zamieszkuj ących poszczególne gminy. Niezale Ŝnie od tego w organizacji Ŝycia kulturalnego bior ą udział stowarzyszenia i organizacje pozarz ądowe. Ośrodek Kultury w Drawsku Pomorskim prowadzi 20 ró Ŝnych sekcji. W śród nich s ą m.in.: zespoły ta ńca towarzyskiego, współczesnego, ludowego, dawnego, grupy teatralne, zespoły rockowe, kapela ludowa, zespoły piosenki. Na terenie miasta i gminy działa 14 pracowni artystycznych (malarstwo, wiklina, rze źba). Wśród organizowanych imprez autorzy Strategii… wymieniaj ą m.in.: wystawy malarstwa, korzenioplastyki, akwarel. Do cyklicznych imprez zaliczy ć mo Ŝna Mały Turniej Ta ńca Towarzyskiego o puchar Burmistrza Miasta i Gminy, Majowe Dni Kultury, Turniej Sołectw, Mały Interfolk, Prezentacje Folklorystyczne Wsi Pomorza Środkowego oraz Do Ŝynki Gminne. Biblioteka Publiczna prowadzi 4 filie (w okolicznych miejscowo ściach). Strategia podkre śla walory turystyczne powiatu drawskiego wynikaj ące zarówno z zasobów przyrodniczo-krajobrazowych (rezerwaty, Drawski Park Krajobrazowy) jak i cennego zasobu kulturowego

22

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Do najbardziej znanych tras kajakowych w Polsce nale Ŝy szlak ks. Kardynała Karola Wojtyły . Długo ść 186 km, na terenie powiatu drawskiego 80 km; przepływa przez cztery gminy: Czaplinek, Drawsko Pomorskie, Kalisz Pomorski i Złocieniec i biegnie przez malownicze tereny Drawskiego Parku Krajobrazowego. Do mniej znanych tras nale Ŝy spływ Kokn ą o długo ści 14 km. Trasa spływu rozpoczyna si ę nad jez. Dołgie, a ko ńczy przy uj ściu do Drawy, mi ędzy miejscowo ściami Rz ęś nica i Dalewo. Rzeka Kokna na wi ększo ści biegu stanowi granic ę Gmin: Złocieniec i Drawsko. Teren Powiatu posiada dobrze rozwini ętą sie ć szlaków pieszych i rowerowych . Trasy piesze nale Ŝą do ponadlokalnych - łącz ą atrakcyjne miejsca na obszarze Pojezierza Drawskiego. Przez obszar Powiatu przebiega 6 tras pieszych. Łączna długo ść to prawie 500 km tras i szlaków rowerowych. Wszystkie rozpoczynaj ą i ko ńcz ą si ę w centrum miast powiatu. Szczególn ą atrakcyjno ści ą turystyczn ą odznacza si ę Drawsko Pomorskie; ł ącz ąca walory przyrodniczo-krajobrazowe z bogatym dziedzictwem kulturowym: Szlaki turystyczne gminy Drawsko Pomorskie − szlak motorowy „Droga Tysi ąca Jezior” biegn ący wzdłu Ŝ drogi Stargard Szczeci ński – Drawsko Pomorskie – Złocieniec- Czaplinek – Szczecinek, − szlak rowerowy – (czerwony), 50 km. Szlak zaczyna si ę i ko ńczy w Drawsku Pomorskim. Prowadzi w pewnym oddaleniu od linii brzegowej wokół jeziora Lubie, trzykrotnie przecina nurt rzeki Drawy. W wi ększo ści szlak przebiega drogami le śnymi i polnymi, na wielu odcinkach wspólnie ze szlakiem niebieskim (szlak I Warszawskiej Dywizji Kawalerii) i zielonym (szlak Jezior Drawskich) oraz ście Ŝką przyrodnicz ą Dzikowo - Karwice. Od wsi Lubieszewo zaczyna si ę szlak czarny DPK (Lubieszewo - Złocieniec - Połczyn Zdrój). W połowie drogi do Gudowa dochodzi pieszy szlak zielony. W Gudowie znajduje si ę XVII-wieczny, zabytkowy ko ściół p.w. św. Barbary. − szlak rowerowy niebieski im. I Warszawskiej Dywizji Kawalerii o długo ści 57 km. Szlak okr ęŜ ny z Drawska Pomorskiego, wiedzie poprzez wspaniale ukształtowane przez lodowiec tereny moreny czołowej i moreny dennej. − szlak rowerowy zielony „Parki Krajobrazowe” o długo ści 27 km z Drawska Pomorskiego do I ńska ł ącz ąc I ński Park Krajobrazowy z Drawskim Parkiem Krajobrazowym. − szlak rowerowy czarny „Rzeka Brze źnicka W ęgorza - Wodospady” o długo ści 39,2 km. Bardzo malowniczy okr ęŜ ny szlak wiod ący z Drawska Pomorskiego zboczami pi ęknej i gł ębokiej doliny, której dnem płynie rzeka Brze źnicka Węgorza, maj ąca tutaj charakter górskiej rzeki. − szlak pieszy – zielony, 78,2 km. Gudowo - Kosobudy - Borne - Rydzewo - Zajezierze - – Gudowo. Szlak przebiega wokół miasta, zachodni ą cz ęś ci ą Pojezierza Drawskiego przez wzgórza morenowe, doliny rzeczne wzdłu Ŝ całego ci ągu jezior, z których najwi ększym jest jezioro Lubie. Dalej szlak dochodzi do Gronowa, mija z lewej ko ściół z przełomu XVII/XVIII w. Za ko ściołem prowadzi przez most na rzece Rako ń przy fundamentach dawnej elektrowni wodnej i poln ą drog ą dochodzi do jeziora Dołgie. Pod ąŜ a dalej polami, przez zagajniki i nieu Ŝytki, dochodzi do wsi Przyto ń obok neoklasycystycznego dworu z 1897 r., nast ępnie północnym skrajem jeziora Wielkie D ąbie poln ą drog ą dociera do wsi Przytonko. Id ąc dalej po 7 km 23

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

wchodzi do wsi Rydzewo, z kamienno-ceglanym XVII-wiecznym ko ściołem i ryglow ą XVIII-wieczna wie Ŝą . We wsi Mielenko Drawskie szlak wiedzie obok zabytkowego ryglowo-murowanego ko ścioła z 1662 r. mija wybudowany w 1920 r. Za pałacem park krajobrazowy z ciekawymi okazami drzew. − ście Ŝka przyrodnicza, pieszo-rowerowa. Prowadzi wzdłu Ŝ południowego brzegu jeziora Lubie z osady Dzikowo do miejscowo ści Karwice. Długo ść 5 km. − szlak pieszy – niebieski, Drawsko Pomorskie - Wierzchowo - Iłowiec ( 52 km ).T ędy wiodła droga bitewna w walce o przełamanie Wału Pomorskiego I Warszawskiej Dywizji Kawalerii wchodz ącej w skład I Armii WP. Trasa szlaku przebiega południowym skrajem Pojezierza Drawskiego wzdłu Ŝ jeziora Lubie, nast ępnie za Wierzchowcem, przez lesiste tereny Równiny Wałeckiej. Szlak zaczyna si ę przy dworcu PKP w Drawsku Pomorskim. − szlak konny – pomara ńczowy . Wiedzie z Łobza poprzez Bonin, do Zagozdu, długo ść szlaku 16,5 km. − szlak kajakowy – Ŝółty. Drawa nale Ŝy do najpi ękniejszych szlaków kajakowych Polski. Szlak kajakowy rzek ą Draw ą rozpoczyna si ę w Czaplinku, tutaj mie ści si ę siedziba "Stowarzyszenia Gmin Pojezierza Drawskiego". Za Złocie ńcem na odcinku 22 km rzeka silnie meandruje w śród pól, ł ąk i lasów a Ŝ do samego Drawska, tutaj Drawa przepływa przez środek miasta. Szlak wiedzie teraz przez poligon wojskowy.

Wdra Ŝanie Strategii Rozwoju Powiatu Drawskiego Dokument Strategii Rozwoju Powiatu Drawskiego pokazuje i opisuje strategiczne cele rozwoju oraz przypisane im cele po średnie. Cele po średnie rozpisane s ą na poszczególne programy operacyjne, które wprowadzaj ą pewne priorytety w harmonogramie projektów realizowanych do 2015 r. List ę do realizacji ustala si ę poprzez systematyzacj ę zada ń i ustalenie hierarchii ich wa Ŝno ści. Zatwierdzaj ąc te zadania, przyjmuje si ę na siebie równie Ŝ ich realizacj ę wraz z finansowaniem projektów. Zatwierdzany przez Rad ę Powiatu Drawskiego dokument staje si ę programem przeznaczonym do realizacji i staje si ę podstaw ą do ubiegania o środki finansowe z pieni ędzy Unii Europejskiej oraz innych funduszy ze środków pozabud Ŝetowych. Warunkiem uzyskania funduszy jest to, aby zgłaszane projekty były zgodne z dokumentem Strategii Rozwoju Powiatu Drawskiego.

Współpraca partnerska Powiatu i Gmin Powiatu Drawskiego Miasta i Gminy Powiatu Drawskiego zwi ązane s ą współprac ą partnersk ą z Niemcami; głównie z miejscami zamieszkania osób, które pochodz ą z tego terenu. Ze strony niemieckiej są to gminy pochodz ące z landu Schleswig – Holstein; szczególnie zwi ązane z miejsco- wo ściami Powiatu Segeberg . Władze Powiatu Drawskiego podpisały umow ę partnersk ą z Powiatem Segeberg w kwietniu 2000 r. Współpraca polega na wymianie do świadcze ń, wymianie kulturalnej, gospodarczej i młodzie Ŝowej wybranych organizacji i instytucji z obszaru gmin Powiatu Drawskiego. Jednym z priorytetów współpracy jest m.in.: kultura, sport i turystyka oraz integracja europejska. Miasto i o d 1990 r. współpracuje z gmin ą Bad Bramstedt (Schleswig - Holstein) - umowa partnerska z 27.11.1999 r.

24

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Drawskiego na lata 2004-2006 i 2007-2013 Plan Rozwoju Lokalnego słu Ŝy realizacji polityki programowania rozwoju lokalnego, regionalnego. Obejmuje on analiz ę i diagnoz ę sytuacji obecnej, wyznacza wizj ę rozwoju samorz ądu, zawiera opis planowanych zada ń inwestycyjnych na lata 2004-2006, plan finansowy na lata 2004-2006 obligatoryjnie, a w latach 2007 - 2013 fakultatywnie. Zakłada si ę tak Ŝe cykliczny monitoring planu rozwoju lokalnego i ocen ę realizowanych zada ń inwestycyjnych przynajmniej raz w roku.

Gmina Drawsko Pomorskie Drawsko Pomorskie jest jednym z najstarszych miast na Pomorzu Zachodnim. Historia Drawska si ęga wczesnego średniowiecza, kiedy to w VII w. powstał słowia ński gród i osada. W XIII w. powstał tu, w zakolu Drawy, niewielki grodek stra Ŝniczy chroni ący jednej z odnóg szlaku solnego. Prawa miejskie otrzymało w 1297 r. z r ąk margrabiów brandenburskich Ottona IV i Konrada I. W XIX w. Drawsko zostało powiatem, co spowodowało znaczny rozwój społeczno- gospodarczy miasta. W czasie II wojny światowej miasto du Ŝo nie ucierpiało. Na terenie gminy tworzył swoje pierwsze prace Walter Gropius – architekt, współtwórca Bauhausu. Najciekawsze obiekty na terenie gminy Drawsko Pomorskie: - Mielenko Drawskie – ko ściół p.w. Królowej Korony Polskiej, z II połowy XVII wieku; - Mielenko Drawskie – grodzisko z okresu wczesno średniowiecznego; - Nętno – ko ściół p.w. Matki Boskiej Anielskiej; - Nętno – grodzisko nizinne na wyspie jez. G ęgnowskiego, wczesno średniowieczne; - Suliszewo – ko ściół p.w. Chrystusa Króla z XIX wieku; - Suliszewo – grodzisko wczesno średniowieczne, podkowiaste; - Drawsko Pom. ko ściół p.w. Zmartwychwstania Pa ńskiego – pó źnogotycki z pocz ątku XV wieku; - Drawsko Pom. ko ściół p.w. Św. Pawła Apostoła – wzniesiony w 1928 roku; - Drawsko Pom. magazyn solny – wybudowany w XVII wieku jako skład soli. W latach 30-tych XX w. mie ściło si ę tam muzeum; - Drawsko Pomorskie – grodzisko nizinne z okresu wczesno średniowiecznego; - Dalewo – ko ściół p.w. St. Kostki, XVIII-XX wiek; - Gudowo – murowany ko ściół p.w. Św. Barbary z XVII wieku; - Gudowo – grodzisko wy Ŝynne oraz osada otwarta, wczesno średniowieczne; - Łab ędzie – ko ściół p.w. Michała Archanioła, pó źny gotyk, XVII wiek; - Rydzewo – ko ściół p.w. M.B. Dobrej Rady, gotyk, XVI wiek; - śółte – ko ściół p.w. NMP Niepokalanej z XIX wieku; - śółte – grodzisko wy Ŝynne, wczesno średniowieczne; - Karwice – pałac neogotycki z XIX wieku wraz z zabytkowym parkiem; - – dwór pó źnoklasycystyczny z II połowy XIX wieku; - Jankowo – spichlerz z pocz ątku XX wieku, wg projektu W.Gropiusa; - Oleszno – grodzisko nizinne, okres halsztacki, wczesno średniowieczne; - śoł ędowo – cyplowe, trójczłonowe grodzisko z okresu wczesno średniowiecznego ;

Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe powy Ŝsza lista zawiera jedynie obiekty wpisane do rejestru zabytków województwa zachodniopomorskiego.

25

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

W analizie SWOT w śród „mocnych stron” wymieniono m.in.: „ bogate tło historyczne Regionu i dobre warunki sprzyjaj ące rozwojowi turystyki oraz wielokulturowo ść regionu”.„Słabe Strony” podsumowuje stwierdzenie: brak wspólnej promocji Regionu jako obszaru atrakcyjnego”. Dziedzictwo kulturowe potraktowano niestety jako pewien niezbyt istotny margines (ewentualnie „wypełniacz”).

 Powiatowy Program Ochrony Środowiska i Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami dla powiatu drawskiego na lata 2004-2007 z perspektyw ą na lata 2008-2011

Dane zawarte w tab. II.3.1 Prorozwojowe i ograniczaj ące rozwój zasoby i walory przyrodnicze, w śród walorów kulturowych wymienia si ę „liczne zabytki”; ale ju Ŝ jako przyczyn ę pogorszonych mo Ŝliwo ści rozwojowych autorzy opracowania podaj ą: „ograniczenie rozwoju gospodarczego i rozwoju komunikacji spowodowane dbało ści ą o zachowanie dóbr kultury w dobrym stanie”. Autorzy niniejszego Programu opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Drawsko Pomorskie przyznaj ą , Ŝe nie spotkali si ę dotychczas z równie kontrowersyjnym twierdzeniem; tym bardziej, Ŝe prawodawstwo RP nakłada na samorz ądy szczególne obowi ązki w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego, którego potencjał doprawdy trudno przeceni ć.9 Za czynnik prorozwojowy uznaje si ę jednocze śnie: ”rozwój turystyki i popularyzacj ę regionu”

 Wieloletni Plan Inwestycyjny (Uchwała XXXVI/192/2009) na lata 2009-2013 W Planie brak zada ń związanych jednoznacznie z ochron ą dziedzictwa kulturowego powiatu drawskiego. Po średnio za takie zadania mo Ŝemy uzna ć np.: ujednolicanie systemu znakowania szlaków turystycznych powiatu w latach 2009-2013

4. CHARAKTERYSTYKA KRAJOBRAZU I DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY DRAWSKO POMORSKIE

Drawsko Pomorskie jest gmin ą miejsko-wiejsk ą, le Ŝą cą w południowo-wschodniej cz ęś ci województwa zachodniopomorskim; w zachodniej cz ęś ci powiatu drawskiego. Do ko ńca 1998 r. w granicach województwa koszali ńskiego. Sąsiednie gminy to: od wschodu Złocieniec, od północy Ostrowice, Brze źno, od północnego-zachodu Łobez; od zachodu Węgorzyno, I ńsko; od południa Kalisz Pomorski. Obecnie południow ą cz ęść gminy zajmuje poligon wojskowy z lotniskiem, jeden z najwi ększych w Europie. W Drawsku Pomorskim krzy Ŝuj ą si ę drogi wojewódzkie do s ąsiednich miast gminnych oraz wytyczona lokalna linia kolejowa (W ęgorzyno – Złocieniec). Przez teren gminy i miasto Drawsko Pomorskie przebiega droga krajowa nr 20 ł ącz ąca Stargard Szczeci ński i Szczecinek zapewniaj ąca dogodn ą komunikacj ę w ramach województwa oraz ze wschodni ą cz ęś ci ą kraju. Pozostałe drogi wojewódzkie to nr 148 –

9 podstawy prawne patrz rozdział 2 niniejszego Programu opieki… 26

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Drawsko Pomorskie – Łobez, nr 162 – Zara ńsko – Świdwin, nr 173 – Drawsko Pomorskie – Połczyn - Zdrój, nr 175 – Drawsko Pomorskie – Kalisz Pomorski. Komunikacj ę kolejow ą obsługuje linia nr 385 Runowo Pomorskie – Szczecinek. Komunikacja autobusowa (w tym PKS) na trasach w kierunku m.in.: Szczecinek, Wałcz, Połczyn-Zdrój.

4.1. POŁÓ śENIE GEOGRAFICZNE

W sensie geograficznym obszar gminy znajduje si ę na terenie mezoregionu Pojezierze Drawskie. Cz ęść północna to makroregion Pojezierze Zachodniopomorskie, a cz ęść południowa le Ŝy na obszarze mezoregionu Równina Drawska (makroregion Pojezierze Południowopomorskie). Głównym elementem krajobrazu naturalnego s ą liczne jeziora (rynnowe – wąskie i gł ębokie oraz moreny dennej – rozlewiskowe); najwi ększe to: jez. Lubie (1.439 ha), Zara ńskie, Bucierz, G ęgnowskie. Przez gmin ę przepływa – ze wschodu na południe (przez jez. Lubie) – rzeka Drawa, która tworzy szerok ą dolin ę z licznymi zakolami. Rze źba terenu wyra źnie pofałdowana, polodowcowa, z licznymi pagórkami, wałami, kotlinami i dolinkami. Północna cz ęść gminy o charakterze rolniczym, otwarta, z niewielkimi k ępami lasu oraz alejami przydro Ŝnymi; południowa (na wysoko ści jez. Lubie) zdominowana przez zwarte kompleksy lasów iglastych i mieszanych, które wchodz ą w skład poligonu. Na terenie gminy wyró Ŝnia si ę: - krajobraz moreny pagórkowatej (cz ęść północna) o bardzo wysokich walorach krajobrazowych; - krajobraz rynien jeziornych; - krajobraz niecki zastoiskowej; - krajobraz niecki sandrowej; 10

4.2. RYS HISTORYCZNY

4.2.1. Dzieje regionu

Badania archeologiczne potwierdzaj ą istnie osad ludzkich w okolicach dzisiejszego Drawska ok. 11 tysi ąclecia p.n.e., mimo niesprzyjaj ących warunków w Mielenku Drawskim i Gudowie, reprezentuj ą tzw. kultur ę Lyngby; nieliczne wówczas grupy koczowników trudniły si ę głównie łowiectwem i rybactwem. Wzdłu Ŝ brzegów Drawy i nad jeziorem Lubie odkryto liczne ślady osadnictwa mezolitycznego, w tym obozowisko datowane na VII tysi ąclecie p.n.e. reprezentuj ące kultur ę Svaerdborg. W tym okresie dominowało łowiectwo oraz zbieractwo ro ślin i runa le śnego. Ok. 3200 lat p.n.e. rozpoczyna si ę młodsza epoka kamienia – neolit. Kultura pucharów lejkowatych to ju Ŝ społeczno ść rolnicza. Kolejna wyra źna cezura w procesach osadniczych wi ązała si ę z kultur ą łu Ŝyck ą (od ok. 1250 r. p.n.e.); nast ępnie epoka wpływów rzymskich i w ędrówek ludów w V-VI w. n.e. z ich zmianami ludno ściowymi, społeczno-ekonomicznymi i etnicznymi. Zjawiska te doprowadziły do powstania systemu feudalnego wła ściwego dla średniowiecza. Nast ępuje wyra źna aktywno ść ludów słowia ńskich na tych ziemiach (VI w. osady Słowian zachodnich). W VII-VIII wieku pojawiaj ą

10 powy Ŝsze walory krajobrazowe opisano szczegółowo w „studium uwarunkowa ń miasta i gminy (…) z 2003 r. 27

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014 si ę warowne grody – ośrodki władzy feudalnej; w tym gród w Drawsku, w zakolu rzeki Drawy zachowało si ę wczesno średniowieczne grodzisko nizinne ze słabo ju Ŝ dzi ś czytelnym wałem. W Mirosławcu – we wschodniej cz ęś ci miasta znajduj ą si ę pozostało ści siedziby rodu von Blankenburg – czworok ątne wyniesienie oblane fos ą, które mo Ŝe by ć miejscem wcze śniejszego średniowiecznego zamku i wczesno średniowiecznego grodziska. Od IX wieku rozwijaj ą si ę podgrodzia stanowi ące pierwociny miast. Za czasów Mieszka I całe Pomorze weszło w skład pa ństwa Polan lecz ju Ŝ w 1025 r. zachodnia jego cz ęść (z Pojezierzem Drawskim) odpadła od królestwa. Ponownie obszar ten znalazł si ę w granicach pa ństwa polskiego po podbojach Bolesława Krzywoustego lecz po jego śmierci Pomorzem podzielili si ę lokalni ksi ąŜę ta, przy czym ziemia drawska pozostała przy władcach z Wołogoszczy. Pierwsza (pisana) wzmianka o tym terytorium pochodzi z 1254 r., kiedy to ksi ąŜę pomorski Warcisław III nadał cystersom z Białoboków 600 łanów nad Draw ą, tj. obszar okre ślony jako „desertum Sarcthicze”. Od tego okresu zacz ęli napływa ć nowi mieszka ńcy, zakładaj ący osady warowne (np. Oleszno, Mielenko, Gudowo) oraz wsie nieobronne (np. Zara ńsko), za ś ludno ść trudniła si ę rybołówstwem, myślistwem i upraw ą roli. Po 1280 r. margrabiowie brandenburscy weszli w posiadanie ziemi świdwi ńskiej oraz okolic Drawska i Złocie ńca, przy czym pod koniec XIII wieku (1295-97) tzw. „terra Welsenborch” (kraina olesze ńska) powróciła na krótko pod panowanie ksi ąŜą t pomorskich. Równocze śnie z podbojem politycznym, nast ępowała intensywna akcja kolonizacyjna; w 1297 r. zało Ŝono Drawsko. Trzon osadnictwa stanowiło głównie rycerstwo niemieckie lub zniemczone, które w zamian za otrzymane lenno zobowi ązane było do obrony tych ziem. Po wzgl ędem ko ścielnym ziemie na wschód od Drawy, przej ęte przez Brandenburczyków, nadal nale Ŝały do diecezji pozna ńskiej. Po śmierci margrabiego Waldemara (1319 r.) władz ę obj ął – w imieniu małoletniego Henryka – ksi ąŜę pomorski Warcisław IV, który w 1320 r. nadał klasztorowi w Pyrzycach patronat nad ko ściołem w Drawsku, jez. Lubie oraz okoliczne wsie – w tym Gudowo. Mielenko, Konotop, Oleszno, Karwice. Zmiana dynastii panuj ącej w Brandenburgii zbiegła si ę z okresem zjednoczenia pa ństwa polskiego, co wi ązało si ę z próbami odzyskania tych ziem dla korony, licznymi potyczkami na pograniczu, które prowadziły do niszczenia wsi i miast oraz zahamowania procesów osadniczych. Za panowania króla Kazimierza Wielkiego ziemie mi ędzy Draw ą i Gwd ą przeszły – w drodze wykupów, układów i drobnych szanta Ŝy – na rzecz pa ństwa polskiego; po śmierci króla ziemie te wróciły pod panowanie margrabiów. W 1373 r. Marchia Brandenburska została wł ączona do rozległego władztwa Luksemburczyków, którzy d ąŜ yli do zintensyfiko- wania źródeł dochodów z tych ziem. W 1386 r. Nowa Marchia przypadła Janowi Luksemburczykowi, nast ępnie pozostawała w posiadaniu Zygmunta, który d ąŜ ył do sprzeda Ŝy tego terytorium. W 1400 r. zakon krzy Ŝacki kupił ziemi ę drawską i złocienieck ą, przez co stał si ę władc ą całej Marchii. Od pocz. XV wieku pa ństwo polskie d ąŜ yło do przej ęcia Nowej Marchii, w czym wspierane było przez niektóre, najpot ęŜ niejsze rody rycerskie – Güntersberg, Wedel, Bork, Wolde. Powy Ŝsze uwarunkowania doprowadziły do znacznego wzrostu napi ęcia na pograniczu, z licznymi potyczkami, wyprawami wojennymi. Z chwil ą wybuchu wojny trzynastoletniej (1454 r.), w obliczu trudnej sytuacji politycznej i finansowej, Krzy Ŝacy zostali zmuszeni do oddania Nowej Marchii panom

28

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Brandenburgii - tj. Hohenzollernom. Ukształtował się wtedy podział regionu na trzy cz ęś ci, z czego ziemia drawska nazywana była brandenbursk ą i podlegała wójtowi w Świdwinie, który – m.in. – nadawał lenna rycerzom. Za czasów ksi ęcia Bogusław X doszło do zjednoczenia Pomorza Zachodniego, (1478 r.) przy czym w my śl układu z 1493 r. Hohenzollernowie otrzymali przyrzeczenie, Ŝe po wyga śni ęciu rodu ksi ąŜę cego odziedzicz ą jego ziemie. W latach 1535-71 Nowa Marchia była suwerennym pa ństwem, rz ądzonym przez margrabiego Jana z Kostrzyna, który był protektorem reformacji, a tak Ŝe przyczynił si ę do wzmocnienie władzy, m.in. poprzez rygorystyczn ą polityk ę fiskaln ą. W połowie XVI wieku wi ększo ść ziemi na terenie pó źniejszego powiatu drawskiego nale Ŝała do trzech starych rodów rycerskich: Borków, Güntersbergów i Wedlów. Okres ten charakteryzował rozwój gospodarki folwarczno-pa ńszczy źnianej, co wi ązało si ę z powi ę- kszaniem licznych maj ątków szlacheckich kosztem gospodarstw kmiecych. Pozbawionych ziemi i wolno ści chłopów osadzano jako biedot ę na niewielkich działkach (chałupnicy i komornicy). W okresie wojny 30-letniej (1618-48) tereny obecnej gminy – podobnie jak całe Pomorze - uległy znacznym zniszczeniom, spowodowanym przez liczne przemarsze wojsk, kontrybucje, pl ądrowania. Jeszcze w okresie wojen polsko-szwedzkich (1655-60) przez te ziemie przechodziły kolumny wojsk, które poczyniły znaczne szkody z racji przymusowej aprowizacji. Od 1720 r. całe Pomorze i Nowa Marchia dostały si ę pod panowanie króla pruskiego (Fryderyka Wilhelma I), a w pa ństwie powołano urz ędy nadzoruj ące dochody skarbowe (w tym tzw. kamer ę wojenn ą), powiaty zarz ądzane przez landratów. W owym czasie zorganizowano w powiecie prace melioracyjne, zmierzaj ące do uzyskania nowych obszarów pod upraw ę i wypas; m.in. w 1778 r., za sum ę 4900 talarów, zmeliorowano tereny pod Ziemskiem. Od 1764 r. rozpocz ęto separacj ę gruntów chłopskich od folwarcznych oraz dokonano uwłaszczenia chłopów w dobrach pa ństwowych. W 1807 r. zniesiono podda ństwo osobiste chłopów, potwierdzone edyktem z 1811 r., z prawem własno ści ziemi, które obwarowane jednak zostało przepisami dotycz ącymi przekazania cz ęś ci ziemi. Powy Ŝsze uwarunkowania przyczyniły si ę do kształtowania wielko- obszarowej własno ści szlacheckiej; w owym czasie stosunek własno ści dworskiej do chłopskiej wynosił jak ok. 1 : 1. W 1815 r. dokonano nowej reformy administracyjnej, wprowadzono podział na prowincje, rejencje i powiaty. Na mocy tej reformy powstał powiat drawski, który przetrwał a Ŝ do 1932 r.; północny region obecnej gminy Drawsko (ze wsiami Łab ędzie, N ętno i Rydzewo) nale Ŝał do powiatu świdwi ńskiego, a zachodni – do powiatu reskiego. Administracja i samorz ąd opierały si ę na: autonomicznych gminach miejskich (Drawsko), wiejskich (Landgemeine), dobrach szlacheckich (Rittergut) i domenach pa ństwowych; podział na gminy wiejskie i obszary dworskie przetrwał do 1928 r. Dopiero w 1877 r. zmienił si ę stanowy system wyborczy; odt ąd władzami powiatu były sejmik powiatowy i wydział powiatowy. Od połowy XIX w. datuje si ę etap industrializacji i intensyfikacji gospodarki rolnej, co było zwi ązane z ogólnymi przemianami ustrojowymi i gospodarczymi; m.in. w 1878 r. wybudowano lini ę kolejow ą (Berlin – Bytowo). Pod koniec XIX wieku rozpocz ął si ę proces przechodzenia cz ęś ci ziemi z r ąk wielkich posiadaczy do indywidualnych chłopów, co

29

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014 zwi ązane było z tzw. kolonizacj ą wewn ętrzn ą, inspirowan ą przez pa ństwo pruskie, a prowadzon ą przez instytucje parcelacyjno-kredytowe. Po I wojnie światowej powiat drawski stanowił cz ęść prowincji pomorskiej i nale Ŝał do rejencji koszali ńskiej; w 1938 r. władze Rzeszy zlikwidowały Prowincje Pogranicze Prusy Zachodnie Pozna ń i stworzyły z jej cz ęś ci rejencj ę pilsk ą, wł ączon ą do prowincji pomorskiej.

4.2.2. Miasto Drawsko Pomorskie - rozwój układu przestrzennego

Przed powstaniem miasta istniała tu osada łu Ŝycka zwi ązana z dawnym grodem poło Ŝonym na wschód od miasta w zakolu rzeki, któremu teŜ przypisuje si ę słowia ńskie korzenie; w zakolu rzeki Drawy zachowało si ę wczesno średniowieczne grodzisko nizinne ze słabo ju Ŝ dzi ś czytelnym wałem. Mimo wojennych zniszcze ń stosunkowo czytelny pozostał średniowieczny układ urbanistyczny Drawska, z siatk ą ulic i centralnie ulokowanym rynkiem, na którym w XIV wieku posadowiono ratusz; miasto uzyskało wówczas tak Ŝe obwarowania i cz ęś ciowo fosy. Ju Ŝ w połowie XIV wieku nast ąpił rozwój terytorialny miasta – zało Ŝono tzw. Nowe Miasto na lewym brzegu Drawy nawi ązuj ąc do struktury miasta lokacyjnego – bez wyodr ębnienia nowej dzielnicy. W tym czasie zarówno miasto lokacyjne jak i nowe miasto uzyskało pier ście ń murów obronnych z obwałowaniem i fosami, które w częś ci południowej poł ączono kanałem z rzek ą Draw ą (tzw. kanał Sukienniczy). Wiek XVI i połowa XVII to okres najwi ększego rozwoju miasta, co wi ązało si ę z regulacj ą Drawy i spławem soli z Kołobrzegu oraz rozwojem miasta jako o środka sukienniczego W XVII wieku do miasta wiodły bramy: Stargardzka zwana tak Ŝe Wysok ą od zachodu i Niska od wschodu oraz Nowa od północy (trakt do Świdwina). Najbardziej znany widok miasta to panorama wg Meriana z 1652 roku, na której widoczne jest miasto otoczone murami z basztami i bramami; dominant ę wysoko ściow ą stanowił ko ściół z wie Ŝą zwie ńczon ą cebulastym hełmem. Na panoramie miasta wg Petzolda (1710-1715) oprócz murów otaczaj ących stare miasto, zaznaczono ekspansje terytorialną w kierunku południowym i wschodnim. Mury obronne rozebrano w XVIII i na pocz ątku XIX wieku. Do czasów współczesnych zachowały si ę niewielkie ich fragmenty przy zbiegu ulic Grunwaldzkiej i Cmentarnej oraz na dziedzi ńcu szkoły przy ul. Obro ńców Westerplatte. Liczne po Ŝary nawiedzaj ące Drawsko Pomorskie strawiły w przewa Ŝaj ącej mierze drewnian ą i szachulcow ą zabudow ę miejsk ą. Obowi ązuj ące od połowy XVIII wieku nowe przepisy budowlane zakazywały m.in. krycia domów strzech ą i wprowadzały obowi ązek budowy solidnych kominów. Do czasów współczesnych przetrwało niewiele szachulcowych budynków. Jednym z nielicznych jest tzw. magazyn solny, wzniesiony pod koniec XVII wieku (w Drawsku ju Ŝ w 1684 r. istniała warzelnia soli – sól spławiano drog ą wodna a Ŝ do Berlina). Do XVIII-wiecznej zabudowy (lokowanej kalenicowo wzgl ędem drogi) o cechach klasycystycznych nale Ŝy budynek przy ul. Ratuszowej 5 - siedziba władz miasta od ko ńca XVIII wieku (obecnie budynek mieszkalny) oraz budynek przy ul. Obro ńców Westerplatte 35 – obecnie plebania parafii katolickiej. W tym czasie rozebrano gotycki ratusz zlokalizowany w centrum rynku, klasztor franciszkanów na Nowym Mie ście oraz wi ększo ść z ocalałych z po Ŝogi domów. W pierwszej połowie XIX wieku – na zachód od miasta - powstały przedmie ścia o zwartej zabudowie (wzdłu Ŝ ul. Starogrodzkiej) i na południe (przy ul. Złocienieckiej i Dworcowej). Dla zabudowy miasta charakterystyczne były zespoły budynków mieszkalno- 30

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014 gospodarczych z domami mieszkalnymi (z przejazdami bramnymi) na froncie siedliska, oficynami i budynkami gospodarczymi w gł ębi parceli. Wiele z nich powstało w konstrukcji szachulcowej. W latach 20 XX wieku nast ępuje dalszy rozwój dzielnicy południowej – przewa Ŝa typ zabudowy willowej, wolnostoj ącej. Zniszczenia wojenne 1945 r. dotkn ęły przede wszystkim centrum miasta, gdzie unicestwieniu uległy całe kwartały; zabudowano je w latach 60 XX wieku blokami mieszkalnymi. Najwi ększ ą strat ą jest jednak pozbawienie miasta historycznej przestrzeni rynku, który został zaadaptowany na skwer miejski. Budynek dawnego (XVIII-wiecznego ratusza) przebudowano i przeznaczono na cele mieszkalne. Jedynie nazwa ulicy Ratuszowa jest niematerialnym świadectwem pierwotnego przeznaczenia terenu. Najcenniejszym zachowanym obiektem zabytkowym Drawska Pomorskiego jest gotycki (XIV/XV w.) ko ściół p.w. Zmartwychwstania Pa ńskiego, wzniesiony w miejscu wcze śniejszej (zapewne drewnianej świ ątyni). Mimo burzliwych dziejów z pierwotnego wyposaŜenia ko ścioła przetrwały wspaniałe gotyckie portale zdobione plakietami ceramicznymi przedstawiaj ącymi walk ę dobra ze złem. W czasie wielkiego po Ŝaru w 1664 r. ko ściół został powa Ŝnie zniszczony (run ęły sklepienia); odbudowano go na pocz ątku XVIII wieku i wówczas zyskał jednorodne barokowe wyposa Ŝenie (zachowane cz ęś ciowo do czasów współczesnych). Remontowany w latach 1854/55 (z tego czasu pochodzi neobarokowe wyposa Ŝenie: ambona, prospekt organowy z empor ą, ławy kolatorskie w prezbiterium). Około 1914 r. przeszedł generalny remont z cz ęś ciow ą rekonstrukcj ą. Czterospadowy dach wie Ŝy (widoczny na rycinie Petzolda) zast ąpiono strzelistym dachem ostrosłupowym. W ramach regotyzacji wymieniono tak Ŝe dach nad nawami. Z tego czasu pochodz ą neogotyckie witra Ŝe w prezbiterium i kruchcie pod wie Ŝą , gdzie znajdowały si ę ołtarze boczne – NMP i Św. Józefa. W centrum miasta przy Placu Konstytucji (dawny Rynek) oraz przy ul. J. Piłsudskiego zachowało si ę wiele XIX w. domów mieszkalnych (w tym kamienic) o cechach klasycyzuj ących i z secesyjnym detalem. Reprezentacyjne gmachy u Ŝyteczno ści publicznej powstałe na przełomie XIX i XX w. oraz w pierwszej połowie XX w. zachowały si ę przy ul. Złocienieckiej i Obro ńców Westerplatte. Do najcenniejszych nale Ŝy willa Metznera (wg projektu Waltera Gropiusa), siedziba Starostwa Powiatowego przy. ul. E Orzeszkowej, Bank PKO pierwotnie siedziba Powiatowej Kasy Oszcz ędno ści. Du Ŝe znaczenie dla krajobrazu kulturowego miasta posiada niew ątpliwie park miejski (obecnie im. F. Chopina) powstały na przełomie XIX i XX w., z cennym starodrzewem.

Kalendarium • 1253-54 – pierwsza wzmianka źródłowa; mnisi z Belbuck otrzymali tereny wokół „Dramburga” na zało Ŝenie klasztoru; (w 1269 – z powodu braku efektów mnisi zwrócili nadanie); • 1285 r. - osada „Drawenborch” staje si ę własno ści ą Brandenburgii (Nowa Marchia); • 1297 r. lokacja miasta; • ok. 1315 r. zako ńczenie budowy ratusza • 1341 r. ko ściół farny podlega klasztorowi cystersów w Reczu; powstaj ą obwarowania miejskie; d Ŝuma („czarna śmier ć”) dziesi ątkuje ludno ść miasta;

31

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

• do 1380 r. powstaje klasztor franciszkanów; • 1400 r. - zakon krzy Ŝacki kupił ziemi ę drawską (wraz z Drawskiem) i złocienieck ą; • ok.1430 r. - ostatecznego kształtu nabieraj ą poszerzone mury obronne wokół nowego miasta, nast ępuje jego rozwój, powstaj ą nowe ko ścioły, szpital; • 1500 r. Drawsko liczy około tysi ąca mieszka ńców; 1534 r. wielki po Ŝar niszczy cz ęść miasta; • 1537 r. - wprowadzenie reformacji; • 1620 r. wielki poŜar niemal doszcz ętnie niszczy Drawsko (ocalało zaledwie kilka domów); - - 1625 r. – wybuch epidemii d Ŝumy; • 1627-1638 – miasto mocno ucierpiało w trakcie działa ń wojny trzydziestoletniej (1618-1648); • 1655 -1660 – zniszczenia zwi ązane z przemarszem wojsk podczas wojny polsko- szwedzkiej („potop”); • 30.04.1664 – kolejny po Ŝar niszczy miasto; • 1679 r. - miasto staje si ę siedziba garnizonu (w pewnym okresie: 180 Ŝołnierzy); • 1686 r. - Drawsko otrzymuje prawo składowania soli kołobrzeskiej; • 08.10.1696 r. – stare miasto ulega zniszczeniu w po Ŝarze; • 1701 - 1720 – nast ępuje stopniowy rozwój miasta: odbudowano m.in. ko ściół mariacki, ufundowano wyposa Ŝenie, otwarto szkoł ę; liczba mieszka ńców wzrosła do 1300 osób; • 1741 – zaczyna obowi ązywa ć reforma fryderycja ńska z nowym prawem budowlanym (zakaz krycia domów strzech ą, konieczne systemy kominowe); • 1757 - 1763 r. wojna siedmioletnia, miasto musi znosi ć liczne okupacje wojskowe (w 1757 r. ok. 60 tys. Rosjan stacjonuje w „Baumgartner Feld”); • 1783 r. – stopniowa likwidacja średniowiecznym obwarowa ń; powstaj ą pierwsze budynki mieszkalne „przed murem” na Grosse Marktstrasse. • 1806 - 1808 – w Drawsku stacjonuj ą wojska napoleo ńskie; • W 1815 r. dokonano nowej reformy administracyjnej, wprowadzono podział na prowincje, rejencje i powiaty; powiat drawski przetrwał do 1932 r. • 1844 r. - zakup i rozbudowa domu przy Nettelbeckstrasse 5 na ratusz; zburzenie klasztoru, pocz ątek budowy szkoły miejskiej. Ukazuje si ę pierwszy numer gazety „Dramburger Kreiszeitung”; • ok.1850 r. przyst ąpiono do rozbudowy starego urz ędu naczelnika powiatu; • 1850 r. - powołanie s ądu okr ęgowego; • 1867r. - powstaje seminarium nauczycielskie i progimnazjum; • 02.09.1875 r. - po świ ęcenie parku miejskiego, pocz ątek budowy gazowni; • 01.11.187 r. - Drawsko otrzymuje poł ączenie z Pomorsk ą Kolej ą Centraln ą. Otwarcie dworca kolejowego; 1878 zbudowano szpital miejski; • 1906 r. - poświ ęcenie nowego budynku poczty; 1907 rozpocz ęciu budowy siedziby naczelnika powiatu; 1910 r. elektryfikacja miasta. W Drawski mieszka 6260 osób; • 1913/1914 - przebudowa ko ścioła NMP. Nowa, wysoka na 75m wie Ŝa staje si ę symbolem miasta; • 1914-1918 - w I wojnie światowej ginie 500 mieszka ńców miasta;

32

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

• 1924 r. - po świ ęcenie kaplicy baptystów. Pocz ątek budowy 41 domów mieszkalnych mi ędzy dworcem a miastem i pocz ątek kolejnego etapuj rozbudowy ko ścioła katolickiego „ św. Pawła” na Bahnhofstrasse; • 1925 – 1926 - otwarcie domu towarowego „Schlüter” i k ąpieliska „Wuckersee”; • 1929 r. - poło Ŝenie asfaltu na rynku i ulicach głównych. / Pocz ątek budowy osiedla na obrzeŜach miasta; • 1935 r. - otwarcie muzeum na Salhausstrasse. Początek budowy urz ędu finansowego. Drawsko staje si ę siedzib ą garnizonu RAD. Zniszczenie synagogi (pocz ątek nazistowskiej polityki antysemickiej); • od 1936 r. - przyst ąpienie do prac nad autostradami w powiecie; • 17.05.1939 r. - spis ludno ści. Miasto liczy 8088 osób; • 04.03.1945 r. - miasto zostaje zdobyte przez wojska rosyjskie i polskie; zniszczenia zabudowy si ęgaj ą 60%.

4.3. ZASADNICZE CECHY KRAJOBRAZU KULTUROWEGO GMINY DRAWSKO POMORSKIE

4.3.1. Układy przestrzenne

Zdecydowana wi ększo ść miejscowo ści obecnej gminy Drawsko Pomorskie ma metryk ę średniowieczn ą, zakładano je cz ęsto w miejscu grodzisk, wzdłu Ŝ historycznych traktów lub na tzw. surowym korzeniu. W zwi ązku z tym dominuj ą układy: 1. placowe – owalnice (np. Gudowo, Linowo, Konotop, N ętno) – 5 miejscowo ści; 2. ulicowo-placowe i ulicówki (np. Karwice, śółte oraz Mielenko, Suliszewo) – 9 miejscowo ści; 3. wielodro Ŝnice, w tym układy wykształcone z pierwotnych zało Ŝeń owalnicowych (np. Rydzewo) oraz zlokalizowane przy skrzy Ŝowaniu historycznych traktów (np. Łab ędzie) – 3 miejscowo ści; Niektóre z tych wsi zostały przekształcone w okresie kształtowania si ę gospodarki folwarcznej, inne w zwi ązku z lokacj ą nowych zespołów rezydencjonalno – gospodarczych (np. Jankowo, Zara ńsko). Pojedyncze miejscowo ści maj ą metryk ę XVIII-wieczn ą i wi ąŜą si ę z kolonizacj ą wewn ętrzn ą (fryderycja ńsk ą); w tym z melioracj ą gruntów () i zakładaniem nowych folwarków (śoł ędowo). Pozostałe wsie i osady zostały zało Ŝone w XIX wieku i zwi ązane to było z: - utworzeniem nowych folwarków, na gruntach starych maj ątków rycerskich (np. Cianowo, Gogółczyn, Kumki, Zagórki) i miejskich (np. Gajewo, ) – (powstało16 osad); - kolonizacj ą chłopsk ą; te charakteryzowały si ę układami rozproszonymi (np. ) i liniowymi (np. ) – 6 miejscowo ści. Po 1945 r. z krajobrazu kulturowego ubyły miejscowości ulokowane w bezpo średnim oddziaływaniu poligonu wojskowego (jak Bucierz) oraz niewielkie folwarki (np. Babinica, Brze źno, Trzciniec). • Dla miejscowo ści o czytelnych, historycznych układach przestrzennych, z licznymi elementami tradycyjnej zabudowy, wyznaczono strefy ochrony

33

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

konserwatorskiej, które maj ą zagwarantowa ć ich zachowanie i rewaloryzacj ę – Dalew, Gudowo, Linowo, Łab ędzie, N ętno, Rydzewo. 11

4.3.2. Zabudowa wiejska

Zabudowa chłopska - w obr ębie średniowiecznych wsi placowych, a tak Ŝe XIX- wiecznych kolonii dominuj ą zagrody średnio i pełnorolne, o układach w podkow ę lub zamkni ęte, z chałupami lokowanymi na froncie parceli. Domy mieszkalne głównie murowane, parterowe, z prostymi elementami detalu architektonicznego, zbudowane w okresie 4 ćw. XIX – 1 ćw. XX w.; sporadycznie zachowały si ę chałupy ryglowe, z połowy XIX w. Budynki inwentarskie to murowane (ceglane lub kamienne) obiekty wielofunkcyjne wzniesione w okresie koniec XIX - 1 ćw. XX w. Stodoły murowane i szachulcowe, o zró Ŝnicowanej skali (1 – 3 klepiskowe), z 3 ćw. XIX – 2 ćw. XX w. Architektura sakralna to jeden z najcenniejszych historycznych elementów dziedzictwa kulturowego na terenie gm. Drawsko Pomorskie; cz ęść ko ściołów jest wpisana do rejestru zabytków (tym samym prawnie chroniona). Najstarsze obiekty maj ą metryk ę XVI/XVII-wieczn ą, odznaczaj ą si ę pó źnogotyck ą form ą architektoniczn ą (np. Łab ędzie, Rydzewo). Drug ą cenna grup ę stanowi ą świ ątynie szachulcowe, o zró Ŝnicowanej metryce (XVII-XX wieczne) i formie architektonicznej; na uwag ę zasługuj ą najstarsze na tym obszarze ko ścioły w Mielenku (1662 r.) i N ętnie (1744 r.). Z okresu XIX - pocz ątek XX w. pochodz ą murowane kościoły neostylowe (np. neogotycki ko ściół w Linowie. Po 1945 r. cze ść ko ściołów – głównie w obr ębie działania poligonu – uległo wyburzeniu (np. Bucierz, Karwice, Konotop, Oleszno, Ziemsko, śołdowo. Pierwotne nekropolie przy ko ściołach są słabo czytelne, bez widocznych śladów sepulkralnych, ze sporadycznie zachowanymi, kamienno-ceglanymi ogrodzeniami (np. Gudowo, Łab ędzie).

4.3.3. Architektura rezydencjonalna

Podobnie cennym elementem w krajobrazie gminy s ą dwory i pałace, wzniesione w okresie 1 poł. XIX – pocz. XX w., przy czym znaczna cz ęść obiektów rezydencjonalnych uległa wyburzeniu po 1945 r. (np. we wsiach przypoligonowych). Dominuj ą obiekty neostylowe (np. neogotyckie – Karwice, neoklasycystyczne – Linowo, neobarokowe – Dalewo), wzniesione w 2 połowie XIX w. Niektóre rezydencje maj ą formy eklektyczne (np. Suliszewo) lub modernistyczne (Cianowo, Zara ńsko – z pocz. XX w.). Po 1945 r. dawne dwory i pałace pełniły funkcje mieszkalne (w tym słu Ŝyły jako domy rolników indywidualnych – Linowo, Olchowiec), cz ęść zaadaptowano na szkoły (Suliszewo), ośrodki wypoczynkowe (Karwice). Wiele uległo znacznym (dewaloryzuj ącym) przebudowom, trac ąc niejednokrotnie cechy stylowe i warto ść zabytkow ą (np. Mielenko, Woliczno). Na tym tle wyró Ŝnia si ę neogotycki (wiktoria ński) pałac w Karwicach, otoczony krajobrazowym parkiem. Na terenie gminy odnotowano liczne, cho ć cz ęś ciowo zachowane zespoły folwarczne, z wielkokubaturowym budynkami inwentarskimi i stodolnymi, domami rz ądcy, koloniami robotników folwarcznych. Najlepiej zachowane zespoły folwarczne odnotowano w

11 patrz omawiane wy Ŝej „Studium uwarunkowa ń (…) „ z 2003 r. 34

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Kumkach i Suliszewie. Tworz ą one jednorodne wn ętrza architektoniczne, o wysokich walorach kulturowych. Po 1945 r. z krajobrazu obecnej gminy Drawsko ubyło kilka folwarków – głównie na terenach przypoligonowych, a pozostałe zostały znacznie zdewaloryzowane przez liczne wyburzenia, remonty (modernizacje) i nowe nawarstwienia.

4.3.4. Architektur ę przemysłow ą reprezentuj ą: - zabytkowy spichlerz w Jankowie z pocz. XX w., wzniesiony wg. projektu Waltera Grophiusa; - linia kolejowa W ęgorzyno – Złocieniec, ze stacjami kolejowymi w Jankowie, Drawsku i Suliszewie – lata 20-te XX w.; - młyn wodny w Łab ędziu, ob. zaadaptowany na mieszkanie; - mleczarnia z pocz. XX w. w śółtem; - murowane ku źnie wiejskie (np. N ętno, Suliszewo); - murowane (wie Ŝowe) trafostacje z l. 20-tych XX w.; Zabudowa o charakterze komunalnym to: - szkoły o oryginalnych formach architektonicznych, wzniesione w 2 ćw. XX w. (np. Jankowo, Woliczno, Zagozd, śółte); - sklepy z cz ęś ci ą mieszkaln ą (np. Gudowo); - remizy stra Ŝackie (np. N ętno, Suliszewo)

4.3.5. Ziele ń strukturalna

Najcenniejszymi elementami zieleni komponowanej są zało Ŝenia parkowe przy w/w rezydencjach, o kompozycji krajobrazowej i naturalistycznej, które w niektórych przypadkach stanowi ą jedyny, zabytkowy element pierwotnego zespołu rezydencjonalno-parkowego (np. Jankowo, Olchowiec, Ziemsko). Sze ść zało Ŝeń parkowych zostało wpisanych do rejestru zabytków w tym Suliszewo z pi ękn ą alej ą grabow ą; park ł ącznie z lipow ą alej ą dojazdow ą w Karwicach dochodz ący aŜ do linii brzegowej jez. Lubno, park w Cianowie wpisany do rejestru zabytków ł ącznie z dziedzi ńcem folwarcznym do którego prowadzi aleja dojazdowa. Historyczne nekropolie Działki ko ścielne (pierwotnie z nekropoliami), obsadzone szpalerami drzew li ściastych (w tym okazy o cechach pomnikowych) znajduj ą si ę m.in.: w miejscowo ści Łab ędzie (datowany na XVII/XVII w.), Gudowo (z pocz ątku XVIII w.), N ętno z połowy XVIII w, Rydzewo (przypuszczalnie XVIII-wieczny), Woliczno (z pozostało ściami nagrobków i okazałym starodrzewem) oraz najlepiej zachowany w Zago ździe. Od XIX w. cmentarze zakładano na obrze Ŝach wsi, o regularnych (czworobocznych) układach, ze szpalerowymi i alejowymi obsadzeniami; obecnie wi ększo ść z nich jest nieu Ŝytkowana, zdewastowana, zakrzewiona. Na szczególn ą uwag ę zasługuje zało Ŝony w 1874 r. le śny cmentarz wojskowy nieopodal Dalewa. śaden z cmentarzy gminy Drawsko Pomorskie nie został wpisany do rejestru zabytków . Absolutn ą konieczno ści ą jest w tym wypadku aktywne zaanga Ŝowanie si ę nie tylko władz samorz ądowych (oraz szkół), ale tak Ŝe społeczno ści lokalnych, rad parafialnych, sołeckich, stowarzysze ń w celu zabezpieczenia miejsc historycznych (ewangelickich) pochówków, chocia Ŝby w formie lapidariów. Daje to równie Ŝ asumpt

35

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014 do wła ściwego formowania odpowiednich postaw społecznych i obywatelskich. Taka praktyczna lekcja historii przybli Ŝa skomplikowane dzieje regionu i swojskiej „prywatnej ojczyzny”.

Mi ędzy wsiami (głównie dawnymi folwarkami) zachowały si ę trakty z alejowymi obsadzeniami (np. Gogółczyn, Kumki, Suliszewo, śółte) stanowi ące tak Ŝe swoisty wyró Ŝnik gminy; dogi krajobrazowe (np. w kierunku na Połczyn-Zdrój).

4.3.6. Miasto Drawsko Pomorskie

Struktura miasta Drawska Pomorskiego opiera si ę na średniowiecznym układzie urbanistycznym skupionym wokół dawnego rynku (mimo powa Ŝnych zniszcze ń wojennych). Czynnikiem niezwykle istotnym dla rozwoju układu przestrzennego miasta pozostaje rzeka Drawa. Główne osie przestrzenne układu urbanistycznego tworzy siatka ulic: J. Piłsudskiego, Sybiraków, Wł. Sikorskiego. Główne przestrzenie publiczne organizuje miejsce po dawnym rynku otoczone zwartymi kwartałami historycznej zabudowy. Centrum miasta obj ęte jest stref ą ochrony konserwatorskiej (A i B). Bior ąc pod uwag ę znaczne zniszczenia historycznej zabudowy miasta, szczególnej troski wymagaj ą zachowane elementy pierwotnego układu urbanistycznego ( śródmie ście), wpisane do rejestru zabytków. Wi ększo ść zabudowy z obszaru chronionego wzniesiono w XIX wieku i na pocz ątku XX wieku; cz ęść budynków zachowała istotne walory zabytkowe i kulturowe waloryzuj ąc w znacznym stopniu krajobraz kulturowy miasta. Tutaj tak Ŝe zlokalizowana jest wi ększo ść urz ędów i instytucji (w tym siedziba władz miasta, gminy, starostwo). Centrum pozostaje wolne od zabudowy przemysłowej Zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna zlokalizowana jest w peryferyjnych cz ęś ciach miasta. Zasadnicze elementy waloryzuj ące przestrze ń miejsk ą to: − ko ściół p.w. Zmartwychwstania Pa ńskiego, ceglana, XV/XVI-wieczna świ ątynia, trójnawowa, z o śmioboczn ą absyd ą i wysoka wie Ŝą . Ten cenny zabytek przetrwał burzliwe dzieje (w tym kilkakrotne po Ŝary) w znaczny stopniu zachowuj ąc gotyckie formy (portale: północny i południowy z bestiariuszami, czy ceglane kształtki z motywami ro ślinnymi). Do czasów współczesnych zachowały si ę elementy historycznego wyposa Ŝenia ko ścioła: ołtarz, ambona, empory organowe, prospekt, ławy kolatorskie i cz ęś ciowo witra Ŝe; − zachowane fragmenty średniowiecznych murów obronnych (XIV-wiecznych). Z historycznej substancji (obwód murów wynosił 1720 m) zachowały si ę dwa niewielkie fragmenty: przy ul. Cmentarnej (10 metrów długo ści i 2 metry wysoko ści, kamienno- ceglany); drugi na dziedzi ńcu szkoły podstawowej, kamienny o długo ści 15 metrów); − ko ściół parafialny p.w. NM Panny; − budynek dawnego ratusza (obecnie pełni funkcje mieszkalno-biurowe), przy ul. Ratuszowej nr 5; − magazyn solny, w bezpo średnim s ąsiedztwie gotyckiego ko ścioła. Jest to obiekt o metryce XVII/XVIII wiecznej (powstał po ostatnim wielkim po Ŝarze miasta), ryglowy, nakryty wysokim dachem naczółkowym, przebudowany w l. 30 XX wieku, kiedy to stał si ę siedzib ą muzeum. Obecnie w Lokalnym Planie Rewitalizacji (…) tak Ŝe przewiduje si ę przywrócenie funkcji muzeum.

36

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Krajobraz kulturowy Drawska Pomorskiego waloryzuj ą tak Ŝe inne obszary i obiekty zwi ązane zarówno z sacrum jak cho ćby dwie macewy ocalałe na cmentarzu Ŝydowskim (kirkut) przy ul. Ł ąkowej; od XVIII wieku istniała w mie ście gmina Ŝydowska; cmentarz wojenny (spoczywa na nim 3449 Ŝołnierzy I Armii Wojska Polskiego), poległych podczas walk w lutym i marcu 1945 roku; cmentarz komunalny (zało Ŝony w 1850 r.) z zachowanymi mogiłami je ńców francuskich z lat 1943-44; neoroma ński ko ściół p.w. św. Pawła Ap; wzniesiony w l. 1928-29, jak i z Ŝyciem bardziej doczesnym ( profanum ). Do tej drugiej kategorii mo Ŝemy zaliczy ć: − obiekt u Ŝyteczno ści publicznej – Dawna Powiatowa Kasa Oszcz ędno ści (obecnie siedziba Banku PKO BP) przy ul. J. Piłsudskiego; starostwo Pl. E. Orzeszkowej 3. − park miejski im. F. Chopina, zało Ŝony w 1875 r. (przed 1945 r. nosił nazw ę „Park Luizy”) na prawym brzegu Drawy, zachowany starodrzew w tym pomnikowy d ąb szypułkowy.

Ten cenny historycznie i kulturowo obszar wymaga rewaloryzacji i modernizacji zabudowy, co znalazło odzwierciedlenie w Lokalnym Plan Rewitalizacji Drawska Pomorskiego na lata 2007-2013 12 (s. 25 niniejszego „programu…”). Niestety do 2010 r. nie przeprowadzono działa ń w nim przewidzianych, a cz ęść z kamienic przewidzianych do rewitalizacji została wyburzona (po uzyskaniu zgodny słu Ŝb konserwatorskich). Pozyskanie odpowiednich środków finansowych dla tego typu przedsi ęwzi ęć wymaga niejednokrotnie długofalowych działa ń (np. rewitalizacja Białogardu i problemy z tym zwi ązane) oraz ścisłej współpracy z WUOZ w zakresie zmian w planach, programów prac konserwatorskich, projektów etc. Szczególnie cenn ą inicjatyw ą w omawianym LPR jest idea przywrócenia muzeum miejskiego w dawnym magazynie solnym (obiekt rejestrowy). Znaczenie takiej instytucji kultury i jednocze śnie o środka kulturotwórczego winno stanowi ć jeden z głównych celów polityki ochrony i opieki nad dziedzictwem kulturowym miasta i gminy.

4.3.7. Warto ści niematerialne

Ziemia drawska jest niew ątpliwie miejscem posiadaj ącym swoisty klimat ( geniusz loci) , miejscem w którym odczuwa si ę powiew historii, a burzliwie dzieje odzwierciedlały losy terenów pogranicznych. Zało Ŝone przez przedstawicieli rodu pomorskiego Goltzów Drawsko wywodzi swoj ą nazw ę od rzeki Drawy i pojawia si ę w materiałach źródłowych od XIII wieku: Drawenborch, Dravinburg, Drauenburg, Drawborch, Drawborgh. W XVII wieku prze- kształcona została w Dramburg , a od 1945 r. funkcjonuje jako Drawsko Pomorskie, w odró Ŝnieniu od poło Ŝonego nieopodal Starego Drawska zwi ązanego z zamkiem w Drahimu. W nazwach ulic do 1945 r. przechowało si ę – w przewa Ŝaj ącej mierze – nazewnictwo historyczne, co niestety zostało zatracone w polskim nazewnictwie. Np. Kloster Strasse (Klasztorna) to obecna ul. Obro ńców Westerplatte (wcze śniej Bohaterów Stalingradu); obecna ul. Jagiello ńska to dawna Grosse i Kleine (Wileka i Mała). Takie przykłady mo Ŝna mno Ŝyć. Dawne nazwy miasta i głównych ulic to niematerialne świadectwo przeszło ści, podobnie jak herb miasta, w którym znajduje si ę czerwony brandenburski orzeł umieszczony w centralnej cz ęś ci tarczy, ukazany w arkadzie zwie ńczonej murali, rozpi ęty

12 opracowany przez „wyginternational IMC Polska” w 2006 r. 37

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014 mi ędzy dwiema miejskimi bramami. Do rzeki Drawy nale Ŝy odnie ść niebieski kolor umieszczony w dolnej cz ęś ci tarczy. Herb miasta potwierdza jego średniowieczny rodowód. Rozwijaj ące si ę na pograniczu Drawsko miało swoje okresy świetno ści, co nale Ŝy eksponowa ć, nawi ązuj ąc do wyró Ŝniaj ących je form działalno ści i wybitnych osobisto ści, z którymi zwi ązana jest historia miasta. Niew ątpliwie warto podkre śli ć: − średniowieczny rodowód miasta w nawi ązaniu do przywileju lokacyjnego z 1297 r. dla braci Goltz; − wi ązki Drawska z biskupstwem kamie ńskim i zakonem joannitów; − szlak solny; − wybitny architekt Walter Gropius; − walory krajobrazowo-przyrodnicze w poł ączeniu z dziedzictwem kulturowym; − „park Luizy” w Drawsku; − utrzymanie historycznego nazewnictwa miejscowo ści i obiektów topograficznych; − popularyzacja historii gminy; − wspomaganie edukacji historycznej poprzez przygotowanie stosownych materiałów pomocniczych. Są to warto ści tworz ące klimat miasta i gminy, który nale Ŝy eksponowa ć (np. w nazwach miejsc, ulic) i popularyzowa ć poprzez (wydawnictwa, programy edukacyjne, wystawy i inne). To zadanie stara si ę wypełnia ć drawski o środek kultury.

4.4. ZAGRO śENIA KRAJOBRAZU KULTUROWEGO

4.4.1. Obszar Gminy

Główne zniszczenia (zagro Ŝenia) krajobrazu kulturowego na terenie gm. Drawsko Pomorskie to:  po 1945 r. wyburzono kilka wsi i osad, w tym na terenie poligonu wojskowego (Bucierz, Babinica, Brze źno, Kłosy, Piaszcze, Trzciniec, Ziemnica)  bezpo średnie oddziaływanie poligonu wojskowego na struktur ę zabudowy i po-działy własno ściowe (po 1945 r. Konotop, Oleszno, Ziemsko, śoł ędowo zatraciły pierwotny charakter zwi ązany z gospodark ą chłopsk ą lub folwarczn ą)  znaczne ubytki zabudowy w obr ębie pierwotnych zało Ŝeń przestrzennych; niektóre osady o zamieraj ącym krajobrazie, słabo czytelne w terenie (np. Lasocin, Olchowiec, śółcin)  dekompozycja i degradacja zespołów rezydencjonalno – parkowych: - wyburzone dwory – Gudowo, Jankowo, , Olchowiec, Oleszno, Roztoki; - cz ęś ciowo przebudowane rezydencje, z adaptacj ą do nowych funkcji (Gogółczyn, Mielenko, Woliczno); - cz ęś ciowo zatarte granice parków, z nowymi elementami kubaturowymi - np. Gajewo, Gajewko, Gudowo, Krzynno, Oleszno, Zara ńsko  dekompozycja i wyburzenia w obr ębie zespołów folwarcznych: - całkowicie wyburzono kilka folwarków – patrz wy Ŝej; - znaczne ubytki w zabudowie gospodarczej – np. Gudowo, Linow, Mielenko, śółte; - zmiana funkcji niektórych obiektów folwarcznych, a znaczna cz ęść jest nieu Ŝytkowana;

38

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

- zró Ŝnicowany stan zachowania kolonii mieszkalnych; pierwotnie typologicznie jednorodne budynki zostały zdewaloryzowane przez liczne przemurówki w obr ębie elewacji, wymian ę stolarki i pokrycia dachowego; - w obr ębie wsi pojawiły si ę nowe kolonie (osiedla) bloków mieszkalnych, o dysharmonizuj ących formach, lokowane przy głównych traktach wiejskich (np. Jankowo) oraz na obrze Ŝach wsi (np. Zara ńsko), które stanowi ą wtórne i szpetne dominanty;  pojedyncze ubytki zagród w obr ębie wsi chłopskich i kolonii;  znaczne ubytki obiektów gospodarczych – głównie stodół (w tym ryglowych) oraz kamienno-ceglanych ogrodze ń, które zast ępowane s ą nowymi płotami, siatkami, czy prefabrykowanymi płotami  tradycyjna zabudowa mieszkalna (w tym szachulcowa), która ulega naturalnej dekapitalizacji oraz jest poddawana niekontrolowanym ( Ŝywiołowym) przekształceniom elewacji (np. wymiana stolarki, nowe tynki), wymiany pokrycia dachowego oraz rozbudowy;  w niektórych wsiach zagrody chłopskie zostały zaadaptowane na potrzeby letniskowo- rekreacyjne, przy zachowaniu pierwotnej struktury zabudowy (po rewaloryzacji obiektów – np. Zagozd) oraz z nowymi obiektami i podziałami parceli – np. Gudowo;  wi ększo ść cmentarzy poewangelickich jest zaniedbanych, ze zniszczonymi lub usuni ętymi nagrobkami i ubytkami w drzewostanie (niektóre nekropolie s ą słabo czytelne w terenie).

4.4.2. Miasto Drawsko Pomorskie

Historycznie ukształtowany układ urbanistyczny Drawska Pomorskiego pozostaje czytelny, mimo istotnych i zniszcze ń (zwłaszcza w wyniku działa ń podczas II wojny światowej) oraz współczesnych nawarstwie ń po 1945 r. Oczywi ście strefy ochrony konserwatorskiej (oraz wpisanie śródmie ścia do rejestru zabytków) stanowi ą swoist ą barier ę prawn ą, ale nie chroni ą w sposób jednoznaczny przed zniszczeniem substancji budowlanej. Brak stosownych działa ń wła ścicieli obiektów (w tym koniecznych remontów) prowadzi do ubytków historycznej zabudowy. Mimo powstaj ących Planów Rewitalizacji (i innych opracowa ń i strategii), w których przewidziano remonty zabytkowych kamienic dochodzi do działa ń nieprzewidzianych jak cho ćby wyburzenie ich cz ęś ci (ul. W. Sikorskiego 6-10) . W obliczu poszukiwania autentyku i to Ŝsamo ści, zwłaszcza w tak dotkni ętych zniszczeniami miastach jak Drawsko Pomorskie są to starty niepowetowane. Swoiste zagro Ŝenie mog ą stanowi ć równie Ŝ nieumiej ętne modernizacje, docieplanie budynków od zewn ątrz (znacznie ta ńsze i st ąd tak rozpowszechnione), zacieranie lub całkowite zniszczenie elementów historycznego wystroju elewacji; nadbudowywanie kondygnacji; ró Ŝnorodne typy stolarki z PCV w jednym budynku; agresywna (nie współgraj ąca z pierwotn ą) kolorystyka elewacji itp. W obr ębie historycznego centrum nie powinny powstawa ć obiekty o zbyt dominuj ących gabarytach i formach architektonicznych, niekorzystnie wpływaj ące na panoram ę miasta. Wskazane jest utrzymanie granic historycznych kwartałów, wielko ści parceli, linii zabudowy.

39

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Niew ątpliwym utrudnieniem jest wzmo Ŝony ruch kołowy i wymogi współczesnej komunikacji. Z takimi problemami boryka si ę wiele miast w regionie. Dla układu urbanistycznego Drawska istotnym jest utrzymanie (tam gdzie jest to mo Ŝliwe) fragmentów historycznej nawierzchni brukowej, a zwłaszcza nie zast ępowanie jej tzw. polbrukiem (działa tu niestety tzw. nowoczesno ść ).

5. OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO MIASTA i GMINY DRAWSKO POMORSKIE USTANOWIENIA PRAWNIE

5.1. REJESTR ZABYTKÓW

Jak wy Ŝej wspomniano (rozdz. 2) formy ochrony krajobrazu kulturowego i zabytków reguluje art. 7 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Form ą ochrony ustanawian ą przez wojewódzkiego konserwatora zabytków jest wpisanie do rejestru zabytków.

Do rejestru zabytków archeologicznych wpisano stanowiska: Na wschód od miasta, w zakolu rzeki Drawy (w odległo ści ok. 2 km na wschód od miasta) znajduje si ę wczesno średniowieczne grodzisko nizinne ze słabo ju Ŝ dzi ś czytelnym wałem, warstw ą kulturow ą i materiałem archeologicznym. Nr rej. 771 z dn. 15.12.1969 r.

Rejestr zabytków archeologicznych gminy 1) Drawsko Pomorskie stanowisko 1 - nr rej. 771, wpis z 1969 r. 2) Gudowo stanowisko 1 – nr rej. 772, wpis z 1969 r. 3) Gudowo stanowisko 2 - nr 773, wpis z 1969 r. 4) Mielenko Draw. stanowisko 1 - nr rej. 778, wpis z 1969 r. 5) Mielenko Draw. stanowisko 37 - nr rej. 1239, wpis z 1993 r. 6) N ętno stanowisko 1 - nr rej. 779, wpis z 1969 r. 7) Oleszno stanowisko 1 - nr rej. 780, wpis z 1969 r. 8) Suliszewo stanowisko 1 - nr rej. 781, wpis z 1969 r. 9) Suliszewo stan. 2 - nr 782, wpis z 1969 r. 10) śoł ędowo stanowisko 1 - nr rej. 786, wpis z 1970 r. 11) śółte stanowisko 1 - nr rej. 783, wpis z 1969 r.

Oprócz powy Ŝszych zabytków podlegających pełnej ochronie konserwatorskiej, s ą jeszcze obszary obj ęte strefami (W I, W ii, W III), a działania w ich obszarze wymagaj ą zgody lub konsultacji ze słu Ŝbami konserwatorskimi (zgodnie z Ustaw ą o ochronie i opiece nad zabytkami z 2003 r.)

Istnieje tym samym mo Ŝliwo ść odpowiedniego przeło Ŝenia wiedzy o zasobie archeologicznym dla celów dydaktycznych i promocyjnych gminy Drawsko Pomorskie (od konkursów, po warsztaty archeologiczne); nawi ązanie merytorycznej współpracy np. z archeologami z Muzeum w Szczecinie, IHKM PAN w Szczecinie, Muzeum w Koszalinie .

40

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Rejestr zabytków nieruchomych (ł ącznie 37 obiektów i obszarów) Są to: miasto Drawsko Pomorskie : - ko ściół p.w. Zmartwychwstania Pa ńskiego - śródmie ście miasta, fragment średniowiecznego układu urbanistycznego; - mury obronne (XIV w.) - ko ściół p.w. Zmartwychwstania Pa ńskiego (XIV/XV w., XIX w.) - ratusz, ob. dom mieszkalny ul. Ratuszowa 5, koniec XVIII w. - dom (plebania) ul. Obro ńców Westerplatte 35, ok. 1800 r. - magazyn soli ob. dom, ul. Kili ńskiego 2, ok. 1700 r. przebud. l. 30 XX w. - dom mieszkalny ul. Obro ńców Westerplatte 9b, wg projektu W. Gropiusa - gmach starostwa powiatowego Pl. E. Orzeszkowej 3; 1907-1909 Uwaga w rejestrze nadal pozostaj ą, chocia Ŝ fizycznie nie istniej ą:13 - dom mieszkalny z zabudow ą gospodarcz ą przy ul. Sikorskiego (d. Walki Młodych) 24 - kamienica przy ul. J. Piłsudskiego (d. Świerczewskiego) 21 − ko ścioły (w tym wraz z otoczeniem, cmentarzem) w: Dalewie, Gudowie, ruina ko ścioła w Jankowie ( obiekt fizycznie nie istnieje ), Łab ędziach, Mielenku Drawskim, N ętnie, Rydzewie, Suliszewie, śółtem − dwory, zespoły folwarczne, parki (ziele ń komponowana) w: Cianowo, Karwice (zespół pałacowo-parkowy z alej ą dojazdow ą), Linowo (zespół pałacowo-parkowy), Olchowiec (zespół dworsko-parkowy), Mielenko Drawskie, Ziemsko, Suliszewo (park pałacowy z alej ą grabow ą), Woliczno (zespół parku pałacowego z aleja dojazdowa i cmentarzem rodowym), śółte (park pałacowy z dziedzi ńcem gospodarczym), Zara ńsko. inne obiekty: - spichlerz – Jankowo, z pocz. XX w., wg projektu W. Grophiusa ; - dom mieszkalny z budynkiem gospodarczym wg projektu W. Gropiusa – śoł ędowo, obiekty wzniesione w 1907 r.

Rejestr nie jest zbiorem zamkni ętym. Wpisy dokonywane s ą na wniosek wła ściciela lub z urz ędu przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Obecnie prowadzona jest (przez Krajowy O środek Bada ń i Dokumentacji Zabytków w Warszawie) weryfikacja rejestru zabytków (w tym obiektów nie istniej ących fizycznie a nadal figuruj ących w rejestrze) oraz zakresu wpisów (np. weryfikacja granic parków, działek ko ścielnych); jest to jednak proces czasochłonny, na którego efekty trzeba b ędzie poczeka ć. Na terenie gminy wyst ępuj ą obiekty o walorach historycznych i architektonicznych, które powinny zosta ć wpisane do rejestru zabytków (patrz „Studium uwarunkowa ń (…) z 2003 r.). Wykaz zabytków nieruchomych w rejestrze – zał ącznik nr 1

Rejestr zabytków ruchomych na terenie gm. Drawsko Pomorskie odnosi si ę w wi ększo ści do wyposa Ŝenia ko ściołów. W tym wyposa Ŝenie ko ścioła parafialnego pw. Zmartwychwstania Pa ńskiego. Z uzasadnienia wynika Ŝe stanowi ono przykład jednolitej barokowej snycerki, rze źby i malarstwa barokowego z II połowy XVII wieku i pocz. XVIII wieku oraz cennych i bardzo rzadko wyst ępuj ących gotyckich portali o ceramicznych motywach zoomorficznych.

13 jak wcze śniej wspomniano trwa weryfikacja rejestrów zabytków (KOBiDZ) w tym zakresy wpisów oraz okre ślenie obiektów nieistniej ących, które winny zosta ć skreślone z rejestru zabytków. 41

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Wyposa Ŝenie stanowi ą m.in.: ołtarz główny z 1707 r., balustrada ołtarzowa z XVIII w., ambona z 2 połowy XVII w., empora organowa z prospektem organowym, ławy kolatorskie z 2 połowy XVII w., Ŝyrandol z XVII w., pó źnobarokowe lichtarze. Najcenniejszym zabytkiem o znaczeniu ponadregionalnym są zdobione ceramicznymi plakietami portale ko ścioła parafialnego w Drawsku Pomorskim, którego wyposa Ŝenie powstał na przestrzeli dwóch stuleci świadczy o nieprzemijaj ącej roli miejsca kultu religijnego. Wysokimi walorami zabytkowymi odznacza si ę tak Ŝe wyposa Ŝenie ko ścioła w Gudowie. W zabytkowej siedzibie starostwa drawskiego (wzniesionego w latach 1907 – 1909) prawnej ochronie podlegaj ą: witra Ŝe, balustrada klatki schodowej i hallu, boazerie i kraty, sztukaterie, plafony, kartusz herbowy z piaskowca w naczółku drzwi, zamki i klamki; pozostało ści secesyjnych form, zdobione ornamentem nad świetla. Wykaz zabytków ruchomych jest dost ępny w Wojewódzkim Urz ędzie Ochrony Zabytków w Szczecinie Delegatura w Koszalinie.

6. POLITYKA W ZAKRESIE OPIEKI I OCHRONY NAD ZABYTKAMI W ŚWIETLE DZIAŁA Ń MIASTA I GMINY DRAWSKO POMORSKIE (wybór dokumentów uchwalonych przez Rade Miejsk ą w Drawsku Pomorskim)

 Aktualizacja planu zagospodarowania przestrzennego gminy Drawsko Pomorskie (Uchwała NR XXIV/196/96 Rady Miejskiej w Drawsku Pomorskim z 29 marca 1996 r.) W powy Ŝszej aktualizacji Rada Miejska uchwaliła postanowienia zawarte w rozdz. II Ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego i kulturowego. Stworzono m.in. warunki do powołania na mocy odr ębnych przepisów: • Zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Jankowo” • Zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „” Chroni si ę tak Ŝe środowisko kulturowe: • ko ścioły zabytkowe: Dalewo, Gudowo, Łab ędzie, Mielenko, N ętno, Rydzewo, Suliszewo, śółte, • Ko ścioły, dwory, inne: Karwice, Linowo, Jankowo • Grodziska: Gudowo, Mielenko, N ętno, Oleszno, Suliszewo, śołdowo, śółte. W ustaleniach szczegółowych wskazano mo Ŝliwo ści inwestycji, ich zasi ęg, rodzaj, przy uwzgl ędnieniu obostrze ń prawnych wynikaj ących chocia Ŝby z tytułu wpisania obiektów do rejestru zabytków, lub wyznaczenia stref ochrony konserwatorskiej (w tym archeologicznej). W wielu przypadkach wskazano konieczno ść opracowania koncepcji architektoniczno- urbanistycznej lub innych specjalistycznych dokumentacji. Naturalnie na przestrzeni lat plan zagospodarowani gminy uległa wielokrotnym zmianom i aktualizacjom, jak chocia Ŝby w 1998 r (Uchwała Nr III/8/98 z 11 grudnia 1998 r.).: "Na obszarze projektowanych zespołów przyrodniczo-krajobrazowych „Zbrojewo” i „Jankowo” dopuszcza si ę budownictwo mieszkaniowe, siedliska oraz budownictwo

42

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014 turystyczne, ale tylko w miejscach, w których nie zostanie naruszona harmonia krajobrazu, a architektura obiektów nawi ąŜ e do starej, lokalnej zabudowy wiejskiej” Natomiast w "W obr ębie stacji kolejowych dopuszcza si ę modernizacj ę zabudowy i zagospodarowania pod warunkiem dokonania uzgodnień przebudowy cennych kulturowo obiektów z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków i innymi instytucjami" . Po uchwaleniu w 2003 r. „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego…” stało si ę ono wykładni ą (w nast ępnych latach) przy uchwalaniu zmian w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Zawarte w nim m.in. uwarunkowania prawne, strefy ochrony konserwatorskiej pozwalaj ą na wprowadzanie dopuszczalnych korekt, aktualizacji, zmian w przeznaczeniu danych obszarów w wypadku budownictwa mieszkaniowego, czy projektowania nowej sieci dro Ŝnej: 1. 2006 r. – droga Jankowo-Woliczno; śółte – nowa zabudowa mieszkaniowa; Linowo – lokalizacja działek letniskowych; 2. 2008 r. – Jankowo – lokalizacja nowej fermy; 3. 2009 r. – wytyczenie drogi Jankowo-Kumki; Suliszewo – zmiany w mpzp.

 Aktualizacja planu zagospodarowania przestrzennego Miasta Drawsko Pomorskie (Uchwała NR XXXIX Rady Miejskiej w Drawsku Pomorskim z 29 kwietnia 1997 r.) Powy Ŝsz ą uchwał ą przyj ęto zaktualizowany plan zagospodarowania przestrzennego miasta. Uj ęto w nim tak Ŝe ochron ę i kształtowanie środowiska przyrodniczego i kulturowego. Szczególnie podkre ślono obiekty i obszary wpisane do rejestru zabytków i obj ęte strefami ścisłej ochrony konserwatorskiej: 1. strefa „A” rekonstrukcji historycznego układu urbanistycznego; zachowanie historycznego rozplanowania; strefa „B” ochrony zachowanych elementów układu urbanistycznego; 2. wyeksponowanie naturalnych walorów rzeki Drawy; 3. dostosowanie nowej zabudowy do historycznej koncepcji urbanistycznej, eliminowanie elementów dysharmonizuj ących. Okre ślono zasady post ępowania, procedury dotycz ące prowadzenia inwestycji, podkre ślono konieczno ść współpracy ze słu Ŝbami konserwatorskimi (tak Ŝe nadzory archeologiczne). Po uchwaleniu w 2003 r. „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego…” stało si ę ono podstaw ą (w nast ępnych latach)przy uchwalaniu zmian w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Zawarte w nim m.in. uwarunkowania prawne, strefy ochrony konserwatorskiej pozwalaj ą na wprowadzanie dopuszczalnych korekt, aktualizacji, zmian w przeznaczeniu danych obszarów w wypadku budownictwa mieszkaniowego, czy projektowania nowej sieci dro Ŝnej: • 2006 r. – zmiany w obr ębie ul. Bolesława Chrobrego; • 2008 r. – ul. Ł ąkowa, Śródmie ście, Zatorze, ul. Złocieniecka; • 2009 r. – ul. Kolejowa.

 Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Drawsko Pomorskie Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Drawsko Pomorskie jest wynikiem prac Rady Miejskiej, Zarz ądu Miasta i Gminy, zespołu ekspertów i konsultantów oraz społeczno ści

43

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014 lokalnej. Do opracowania strategii konieczne było zebranie du Ŝej ilo ści informacji. Jako źródła danych posłu Ŝyły m.in.: − informacje i materiały z Urz ędu Statystycznego i innych wyspecjalizowanych jednostek, − wyniki ankiety przeprowadzonej w gminie w śród firm i instytucji maj ących znacz ący wpływ na Ŝycie społeczno-gospodarcze gminy, − wyniki prac analitycznych przeprowadzonych przez zespół ekspertów (liderów lokalnych), − opracowania koncepcyjne i planistyczne odnosz ące si ę do poszczególnych dziedzin; − prace nad strategi ą zostały podj ęte w pa ździerniku 1999 roku, a uko ńczone w marcu 2000 roku. W rozdz. V Kierunki i sposoby rozwoju gminy (planowane inwestycje) podkre ślono, Ŝe „walory przyrodnicze gminy, dobry stan zachowania środowiska przyrodniczego, niewielka gęsto ść zaludnienia przemawiaj ą za potrzeb ą traktowania turystyki jako wa Ŝnego czynnika aktywizacji gospodarczej. Specyfika walorów przyrodniczych (poza jeziorem Lubie brak du Ŝych jezior) wskazuje na potrzeb ę rozwijania ró Ŝnych form turystyki kwalifikowanej (kajakarstwo, turystyka piesza i rowerowa, my ślistwo, wędkarstwo, konie) oraz agroturystyki. Turystyka pobytowa w Drawsku Pomorskim nie b ędzie odgrywała du Ŝej roli. Zakłada si ę rozwi ązania, w których realizacj ę i obsług ę zostanie zaanga Ŝowany miejscowy potencjał ludzki i gospodarczy. Dlatego przewiduje si ę wykorzystanie istniej ącej zabudowy mieszkalnej na terenach wiejskich (agroturystyka) oraz budow ę obiektów małych, nisko kapitałochłonnych oraz adaptacj ę na cele turystyczne istniej ących obiektów takich jak: opuszczone zespoły dworsko-pałacowe, wiatraki, młyny, itp. Turystyka powinna si ę rozwija ć nast ępuj ących trzech rejonach gminy, w tym: 2. Rejon II – z przewag ą rozwoju agroturystyki i budownictwa letniskowego w formie skoncentrowanej. B ędzie to rejon rozwoju ró Ŝnorodnych funkcji turystycznych w oparciu o atrakcyjne walory środowiska przyrodniczego i kulturowego (jeziora, urozmaicona rze źba terenu, powierzchnie le śne, zabytkowe ko ścioły i pałace, grodziska ) . Jak wynika z analizy powy Ŝszej strategii planuje si ę korzystanie z walorów dziedzictwa kulturowego, zwłaszcza jako elementu podwy Ŝszaj ącego atrakcyjno ść turystyczna regionu.

 Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Drawsko Pomorskie 14 Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy jest podstawowym dokumentem planistycznym okre ślaj ącym polityk ę przestrzenn ą gminy. Studium uwarunkowa ń nie jest aktem prawa miejscowego, jednak wprowadzenie przyj ętych w nim zapisów do obiegu prawnego nast ępuje poprzez ustalenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, poniewa Ŝ obowi ązuje ustawowa zasada zgodno ści zasad zagospodarowania i zabudowy przyj ętych w miejscowym planie z kierunkami

14 Uchwała NR VIII/59/2003 Rady Miejskiej w Drawsku Pomorskim z 25 kwietnia 2003 r. w sprawie uchwalenia studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Drawsko Pomorskie. Opracowanie INVEST PLAN sp. z o.o. Pozna ń-Czaplinek; kierownik zespołu projektowego mgr in Ŝ.arch. P. Kozłowski; gł. projektant mgr R. Kajeta ńczyk. 44

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014 wytyczonymi w studium. W zwi ązki z tym, ustalenia studium s ą wi ąŜą ce dla organów gminy przy sporz ądzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy zawiera tak Ŝe cz ęść dotycz ącą dziedzictwa kulturowego i zabytków, powstał ą z wykorzystaniem specjalistycznych opracowa ń tematycznych (w tym „Studium warto ści kulturowych gminy Drawsko Pomorskie” w formie skróconego studium ruralistycznego, odnosz ącego si ę do wiejskiego krajobrazu kulturowego) 15 W cz ęś ci dotycz ącej historyczno-kulturowych uwarunkowa ń rozwoju przestrzennego przedstawiono rys historyczny ziemi drawskiej w tym: - relikty osadnictwa prehistorycznego (stanowiska archeologiczne), - powstanie i rozwój historycznego układu urbanistycznego Drawska Pomorskiego; - charakterystyk ę przestrzenn ą i noty historyczne wybranych jednostek ruralistycznych (wsi) - zabytki budownictwa, techniki, zieleni zabytkowej i nekropolie, - tradycyjne formy zagospodarowania terenów wiejskich oraz budownictwo etnograficzne. Wskazano obszary i obiekty posiadaj ące walory zabytkowe, które powinny by ć chronione ustaleniami m.p.z.p., wytypowano obiekty kwalifikuj ące si ę do obj ęcia ochron ą na mocy wpisu do rejestru zabytków. Przedstawiono struktur ę przestrzenn ą gminy, sie ć osadnicz ą, walory krajobrazu kulturowego. W cz ęś ci IIII – Kierunki zagospodarowania przestrzennego - okre ślono zasady ochrony i kształtowania środowiska kulturowego oraz ustalono wytyczne do stosowania przy sporz ądzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, słu Ŝą ce zachowaniu warto ści kulturowych oraz wytyczne do inwestowania w obr ębie stanowisk archeologicznych i historycznych układów przestrzennych. Wskazano obszary, dla których obowi ązuje sporz ądzenie planów zagospodarowania przestrzennego z uwagi na ich wybitne warto ści kulturowe i krajobrazowe. Okre ślono tak Ŝe wytyczne do kształtowania krajobrazu. Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe Studium uwarunkowa ń powstało w oparciu o Ustaw ę o ochronie dóbr kultury z 1962 r. Nowa Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 23 lipca 2003 r. (patrz rozdział 2) oraz nowelizacja tej Ŝe ustawy z 18 marca 2010 r. nakładają na samorz ądy lokalne dotdatkowe obowi ązki w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego, opieki nad nim, oraz w sferze prac planistycznych (patrz rozdz. 2 niniejszego Programu opieki…).

W studium podkre ślono tak Ŝe konieczno ść upowszechniania warto ści nie- materialnych środowiska kulturowego gminy, jak np.: - utrzymanie historycznego nazewnictwa miejscowo ści i obiektów topograficznych, - popularyzacj ę historii gminy i wspomaganie edukacji historycznej. Podkre ślono zasady ochrony m.in. obszarów i obiektów wpisanych do rejestru zabytków (w tym układu urbanistycznego Drawska Pomorskiego, najcenniejszych układów ruralis- tycznych, zespołów pofolwarcznych), lokalizacji na tych obszarach nowych kubatur, zagospodarowanie zabytkowych zało Ŝeń parkowych. Przedstawiono wykaz obiektów i obszarów rejestrowych oraz wykaz obiektów obj ętych strefami ochrony konserwatorskiej. W Studium nie ustalono listy obszarów i obiektów zalecanych do wpisania do rejestru zabytków uznaj ąc, Ŝe jedynie Pa ństwowa Słu Ŝba ochrony Zabytków (od 2003 r. obecnie

15 Studium zlecone przez Urz ąd Miasta i Gminy Drawsko Pomorskie, oprac. mgr W. Witek z Biura Studiów i Dokumentacji Konserwatorskiej w Szczecinie (2000 r.) 45

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Wojewódzki Urz ąd Ochrony Zabytków) posiada stosowne kompetencje i instrumenty. 16

 Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy na lata 2007-2013 (przyj ęty uchwał ą Nr VI/54/2007 z dnia 22 lutego 2007 r.) Plan Rozwoju Lokalnego miasta i gminy Drawsko Pomorskie na lata 2007-2013 zło Ŝony jest z 7 projektów i działa ń przewidzianych do realizacji w latach 2007-2013. Dokładny opis projektów umieszczony został w rozdziale IV PRL. Wszystkie projekty uj ęte będą realizowane na obszarze miasta i gminy Drawsko Pomorskie. W Planie… opisano „warunki kulturowe” wskazuj ąc szczególnie cenne zabytki w tym: kościół p.w. Zmartwychwstania Pa ńskiego; magazyn soli, pozostało ści średniowiecznych murów miejskich; cmentarz wojenny (polegli w trakcie działa ń wojennych w 1945 r.); cmentarz komunalny, kirkut. Przywołano tak Ŝe granice stref ochrony konserwatorskiej – historyczne centrum Drawska Pomorskiego z jego XIX i XX-wieczna zabudow ą. W analizie SWOT w szansach rozwojowych wskazano m.in.: - rozwój agroturystyki; - rehabilitacja i modernizacja starej zabudowy mieszkaniowej; - rewaloryzacja i modernizacja zabudowy rejonu historycznego miasta; - wykorzystanie zasobów środowiska kulturowego i przyrodniczego (walorów krajobrazu) dla potrzeb rekreacji, turystyki i wypoczynku. W Planie Rozwoju Lokalnego (…) wszystkie projekty zostały przypisane dwom celom strategicznym: Cel 1. Podniesienie jako ści infrastruktury technicznej i społecznej do poziomu pozwalaj ącego na podniesienie standardu usług dla mieszka ńców i turystów. Projekty (m.in.): Przebudowa ul. Kili ńskiego wraz z parkingiem Cel 2. Wzmacnianie atrakcyjno ści rekreacyjnej i wypoczynkowej oraz poprawa potencjału turystycznego gminy jako sposób na zwi ększenie źródła dochodów mieszka ńców. W tym projekt 4: Przebudowa magazynu solnego i utworzenie w nim muzeum regionalnego Budynek dawnego magazynu soli jest jednym z najstarszych obiektów w mie ście (XVII w., ryglowy) o du Ŝej warto ści historycznej. Przed II wojn ą światow ą znajdowało si ę w nim muzeum. Po 1946 r. placówk ę zlikwidowano, a zbiory przekazano do muzeów w Szczecinie i Koszalinie. Brak takiej instytucji kultury w mie ście i gminie jest dotkliwie odczuwalny. Niektórzy mieszka ńcy Drawska przekazali cz ęść swoich prywatnych zbiorów do O środka Kultury w Drawsku Pomorskim, ale instytucja ta nie ma mo Ŝliwo ści wła ściwego ich eksponowania (zapewnia jedynie magazynowanie). W mie ście i gminie Drawsko Pomorskie nie ma Ŝadnego tego typu obiektu. Przy Ŝadnym urz ędzie nie istnieje izba muzealna. Mimo, Ŝe zadanie inwestycyjne jeszcze nie zostało rozpocz ęte gmina prowadzi zbiór i ewidencjonowanie przekazywanych zbiorów oraz organizuje tematyczne wystawy.

16 Wpisy do rejestru zabytków dokonywane s ą nie tylko niejako z urz ędu przez WKZ, ale i na wniosek wła ściciela, u Ŝytkownika. 46

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Ta inicjatywa niesie w sobie ogromny potencjał dla miasta i gminy; winna stanowi ć jeden z zasadniczych celów realizowanych przez władze tak Ŝe w niniejszym programie opieki nad zabytkami. Placówka muzealna to nie tylko miejsce gromadzenia i eksponowania dziedzictwa materialnego, ale tak Ŝe centrum edukacyjne i partner dla szkół i mieszka ńców regionu poszukuj ących wiedzy o swojej prywatnej ojczy źnie .

Źródłami finansowania zada ń b ędą fundusze strukturalne UE i bud Ŝety własne jednostek.

 Lokalny Plan Rewitalizacji Drawska Pomorskiego na lata 2007-2013 17 Zgodnie z LPR terenem rewitalizowanym ma by ć obszar obj ęty stref ą „A” ścisłej ochrony konserwatorskiej (z obiektami wpisanymi do rejestru zabytków) oraz obszar w strefie „B” (z siedzib ą starostwa powiatowego). Zabytkowa architektura oraz układ przestrzenny ma w tym wypadku (wg autorów opracowania) znaczenie decyduj ące. W ramach zada ń LPR zało Ŝono wykonanie m.in.: - przebudowy magazynu solnego i utworzenie w nim muzeum regionalnego - renowacj ę kamienic przy Pl. Konstytucji nr 1-5, 6, 7, 12, 13, 14; - renowacj ę kamienic przy ul. Sikorskiego nr 6, 8, 10, 12, 14, 17, 19, 20, 21, 22, 23, 25, 27, 29, 31, 32, 33, 34. Inwestor – w tym wypadku miasto Drawsko Pomorskie – z uwagi na zły stan techniczny budynków (brak remontów) uzyskało zgod ę słu Ŝb konserwatorskich w na wyburzenie kamienic przy ul. W. Sikorskiego nr 6-10. - renowacj ę kamienic przy ul. Ratuszowej nr 3, 5, 7, 9, 11. Naczelna zasada to podniesienie atrakcyjno ści turystycznej Drawska Pomorskiego. „Działania w postaci uatrakcyjnienia najwa Ŝniejszej cz ęś ci Drawska s ą niezb ędnym etapem dostosowywania miasta do poziomu odpowiadaj ącego standardom innych o środków turystycznych” (s. 36 LPR). Jak we wszystkich tego typu działaniach podstawowe znaczenie maj ą: pozyskanie odpowiednich funduszy, procedury prawne (remonty obiektów zabytkowych, dokumentacje, projekty, zezwolenia) oraz monitoring realizacji zadania. Powy Ŝszy Plan jest wa Ŝnym elementem Planu Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy na lata 2007-2013.

 Rewitalizacja i zmiana funkcji dworca kolejowego w Drawsku (Uchwała Nr XXXV/292/2009 Rady Miejskiej w Drawsku Pomorskim z dnia 26 marca 2009 r.) Powy Ŝsze przedsi ęwzi ęcie jest realizowane (2009-2010) w ramach Programu Operacyjnego Celu 3 „Europejska Współpraca Terytorialna – Współpraca Transgraniczna krajów Meklemburgia – Pomorze Przednie/Brandenburgia i Rzeczpospolita Polska (województwo zachodniopomorskie) „Rewitalizacja i zmiana funkcji dworców kolejowych w Gross Schönebeck i Drawsku Pomorskim”. Koszt inwestycji został uj ęty w Wieloletnim Programie Inwestycyjnym. Z uwagi na bardzo wysokie walory zabytkowe zespołu dworca kolejowego oraz jego znaczenia dla krajobrazu kulturowego miasta (uj ęcie w Gminnej Ewidencji Zabytków) wszelkie prace projektowe oraz konserwatorsko-budowlane winny by ć prowadzone w

17 opracowany przez „wyginternational IMC Polska” w 2006 r. 47

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014 uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Powy Ŝsze działania stanowi ą znakomity przykład dbało ści i opieki nad dziedzictwem kulturowym Drawska Pomorskiego.

 Plany Rozwoju Lokalnego: Gudowo (uchwala NR XLVII/409/2006 Rady Miejskiej w Drawsku Pomorskim z 27 kwietnia 2006 r.) Plan opracowany dla Gudowa (na lata 2006-2016) powstał wg okre ślonego (i obowi ą- zuj ącego schematu), zawiera dane historyczne (dzieje wsi), w tym o zabytkowym (rejestrowym) ko ściele. Opisuje walory przyrodniczo-krajobrazowe; sytuacj ę mieszka ńców po likwidacji w 1991 r. PGR-ów. Bior ąc pod uwag ę znaczenie tej starej, średniowiecznej jednostki osadniczej (owalnicy) jak ą jest Gudowo, z bardzo cennym zało Ŝeniem folwarcznym (pó źniej PGR) obj ętych strefa „B” ochrony konserwatorskiej wszelkie działania ingerujące w t ę substancj ę nale Ŝy prowadzi ć w uzgodnieniu (i pod nadzorem) z WKZ; dotyczy to równie Ŝ prac porz ądkowych w obr ębie zabytkowych zało Ŝeń parkowych. Zakres działa ń przewiduje m.in.: remont zabytkowego spichlerza w zespole folwarcznym.

Jankowo (Uchwała NR XXIV/215/2004 Rady Miejskiej w Drawsku Pomorskim z dnia 30 sierpnia 2004 w sprawie uchwalenia „Opisu planowanych do realizacji zada ń wraz z uzasadnieniem dla wsi sołeckiej Jankowo). Opracowanie zawiera opis walorów krajobrazowo-przyrodniczych, dane historyczne w tym opis szczególnie cennych dla regionów projektów autorstwa Waltera Gropiusa, szczególnie spichlerza w Jankowie (pierwotnie w obr ębie zespołu folwarcznego). Opisano starania władz lokalnych (gmina przej ęła spichlerz w 2004 r.) maj ące na celu zabezpieczenie tego unikatowego zabytku oraz zaanga Ŝowanie nauczycieli i uczniów Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Drawsku Pomorskim przy realizacji projektu „Walter Gropius – dzieło wielkiego człowieka warte ludzkich potrzeb”. Podkre ślono konieczno ść powstania „Szlaku obiektów Waltera Gropiusa” 01.04.2004 roku powołano Stowarzyszenie Lokalnych Inicjatyw Ziemi Drawskiej z siedzib ą w zabytkowym spichlerzu. W śród celów statutowych wymienia si ę m.in.: - działalno ść wspomagaj ącą rozwój wspólnot i społeczno ści lokalnych; - działalno ść wspomagaj ącą rozwój kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji. Powy Ŝsze działania stanowi ą szczególny przejaw troski o dziedzictwo kulturowe gminy, pojmowane w sposób kompletny tzn. rozpoznanie znaczenia dzieła wybitnego architekta, zaanga Ŝowanie władz samorz ądowych, pedagogów i młodzie Ŝy, społeczno ści lokalnej; słu Ŝb konserwatorskich. W 2010 r. Gmina Drawsko pomorskie otrzymała dotacj ę z Urz ędu Marszałkowskiego na wykonanie niezb ędnych dokumentacji dla spichlerza w Jankowie. Przy tej warto ści obiektu wszelkie prace mog ą odbywa ć si ę jedynie w oparciu o zalecenia i nadzór WKZ (co tez w Jankowie jest przestrzegane). Warto ść tego konkretnego dziedzictwa kulturowego docenili tak Ŝe eksperci opracowuj ący aktualizacj ę zasobu kulturowego województwa zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Planu Zagospodarowania Przestrzennego (ma zosta ć uchwalony w 2010 r.) proponuj ąc wyznaczenie na tym obszarze (patrz rozdz. 3.3) Obszaru Kulturowo-Krajobrazowego (OKK 23) „ Śladami Gropiusa”. Projekt ten został uwzgl ędniony w zmianie do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Drawsko Pomorskie obejmuj ącym obszar

48

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

„Jankowo”, uzgodniony z WKZ postanowieniem z dnia 25 stycznia 2010 r. Szereg działa ń podj ętych przez Gmin ę Drawsko Pomorskie jest konsekwencj ą wy Ŝej uzgodnionej zmiany mpzp dla miejscowo ści Jankowo.

 Dotacje na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków przyznawane przez Rad ę Miejsk ą w Drawsku Pomorskim Gmina Drawsko Pomorskie od 2006 r. przyznaje dotacje na prace przy zabytkach (zgodnie z zapisami Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r.). Uchwała Nr XLIX/418/2006 r. zawiera zasady (regulamin) przyznawania dotacji, konieczno ść podpisania umowy, zwrotu niewykorzystanych środków oraz co niezwykle istotne komisyjny odbiór wykonanych prac lub robót z udziałem przedstawicieli Urz ędu Miasta i gminy w Drawsku Pomorskim. Wykaz dotacji prowadzi Burmistrz. Uchwała Nr LIII/446/2010 Rady Miejskiej w Drawsku Pomorskim z dnia 7 czerwca 2010 r. wniosła pewne zmiany (wynikaj ące z nowelizacji Ustawy o ochronie (…) zabytków) oraz zmieniła termin składania wniosków na dotacje (z pa ździernika na sierpie ń). 2008 r. dotacj ę w kwocie 61 tysi ęcy złotych otrzymała parafia rzymskokatolicka w Suliszewie na remont ko ścioła filialnego w Gudowie ( w tym: remont wi ęź by dachowej, wymiana pokrycia dachowego); 2009 r. parafia w Suliszewie otrzymała 35 tysi ęcy złotych na remont ko ścioła w Gudowie – etap II (m.in. wymiana instalacji elektrycznej, renowacja posadzki); 2010 r. dotacj ę w wysoko ści 78.167,00 otrzymała Wspólnota Mieszkaniowa Nieruchomo ści przy ul. Ratuszowej 5 w Drawsku Pomorskim na zadanie „Wymiana pokrycia dachowego”. Dotacje przyznawane przez władze samorz ądowe maj ą ogromne znaczenie w polityce ochrony i opieki nad zabytkami; jednoznacznie wykazuj ą trosk ę i dbało ść o dziedzictwo kulturowe. Wnioskodawcy aplikuj ący do innych instytucji (Np. MKiDN, Urz ędu Marszałkowskiego) i wykazuj ący jednocze śnie realne wsparcie własnych samorz ądów (tzw. wkład własny) zwi ększaj ą niejako szanse na uzyskanie dofinansowania.

6.1. Gminna Ewidencja Zabytków

Gminna Ewidencja Zabytków (GEZ) prowadzona przez samorz ąd nie jest prawn ą form ą ochrony zabytków. Jednak ze wzgl ędu na wymóg uwzgl ędnienia zabytków uj ętych w GEZ w studiach i planach zagospodarowania, a tak Ŝe na fakt, ze znajduj ą si ę w niej obiekty tworz ące zasadniczy krajobraz kulturowy gminy, nale Ŝy podkre śli ć jej znaczenie. Ustawa z dnia 18 marca 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektórych innych ustaw 18 wzmacnia znaczenie gminnej ewidencji zabytków w art. 22 ust. 4 otrzymuje brzmienie: „Wójt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi

18 niniejsz ą ustawa zmienia si ę nast ępuj ące ustawy: ustaw ę z dnia 17 czerwca 1960 r. o post ępowaniu egzekucyjnym w administracji z pó źniejszymi zmianami, ustaw ę z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane, ustaw ę z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. 49

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014 gminn ą ewidencj ę zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy”. W gminnej ewidencji zabytków powinny by ć uj ęte: 1) zabytki nieruchome wpisane do rejestru; 2) inne zabytki nieruchome znajduj ące si ę w wojewódzkiej ewidencji zabytków; 3) inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków Nowelizacja (z 18 marca 2010 r.) ustawy o opiece nad zabytkami art. 3: „W ustawie z dnia 07 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118, z póz. zm.) w art. 39 ust. 3 otrzymuje brzmienie: W stosunku do obiektów budowlanych oraz obszarów niewpisanych do rejestru zabytków, a uj ętych w gminnej ewidencji zabytków, pozwolenie na budow ę lub rozbiórk ę obiektu budowlanego wydaje wła ściwy organ w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków”. Do czasu zało Ŝenia GEZ decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzje o warunkach zabudowy wydaje si ę po uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków – w odniesieniu do zabytków znajduj ących si ę w wykazie przekazanym przez WKZ, a zawieraj ącym zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków, inne zabytki znajduj ące si ę w wojewódzkiej ewidencji zabytków, zabytki wyznaczone przez wójta (…) w uzgodnieniu z WKZ. Do czasu zało Ŝenia gminnej ewidencji, decyzje o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji drogowej, decyzje o ustaleniu lokalizacji, linii kolejowej oraz decyzji o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji w zakresie lotniska u Ŝytku publicznego wydaje si ę po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Nale Ŝy zwróci ć uwag ę na obowi ązuj ącą od 15 listopada 2008 r. ustaw ę z 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, na mocy, której ochrona „obszarów o krajobrazie maj ącym znaczenie historyczne, kulturowe lub archeologiczne, zabytków i krajobrazu kulturowego, obj ęte istniej ącą dokumentacj ą, w szczególno ści rejestrem lub ewidencj ą zabytków” otrzymuje dodatkowe umocowanie prawne. W GEZ powinny by ć uj ęte zabytki nieruchome istotne dla zachowania charakteru lokalnych krajobrazów. Jak wspomniano, zabytki te otrzymuj ą form ę ochrony prawnej tak Ŝe poprzez ustalenia w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Zasób zabytków, które powinny by ć uj ęte w GEZ wskazany został w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Drawsko Pomorskie (z 2003 r.) 19 . Obecnie Władze Miasta i Gminy Drawsko Pomorskie, równolegle z niniejszym Programem opieki nad zabytkami, zleciły sporz ądzenie Gminnej Ewidencji Zabytków. Ewidencja zawiera ć b ędzie: − zabytki architektury , w tym: obiekty sakralne, dwory, pałace, zało Ŝenia folwarczne, domy mieszkalne, budynki gospodarcze, zabudow ę zagrodow ą, zabytki techniki, obiekty u Ŝyteczno ści publicznej;

19 w oparciu o ustaw ę o ochronie zabytków z 1962 r. 50

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

− cmentarze – przyko ścielne, komunalne (w tym wojenne), poewangelickie; − ziele ń komponowan ą – parki, aleje; − archeologi ę

Gminna Ewidencja Zabytków zostanie sporz ądzona w formie kart zawieraj ących m.in. dane o obiekcie, datowanie, materiał i technologie wykonania, opis merytoryczny, lokalizacje w terenie, materiał fotograficzny itp. Oba opracowania powstaj ą zgodnie z przepisami ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r. (z pó źniejszymi zmianami), po uzgodnieniach i zaopiniowaniu przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

7. OCENA STANU ZACHOWANIA I FUNKCJONOWANIA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO MIASTA I GMINY DRAWSKO POMORSKIE

Analiza stanu zachowania i funkcjonowania w obiegu społecznym poszczególnych elementów dziedzictwa kulturowego gminy Drawsko Pomorskie (krajobrazu, zabytków nieruchomych, ruchomych i niematerialnych) pozwala na zestawienie zjawisk pozytywnych i negatywnych oraz wskazanie perspektyw.

7.1. MOCNE STRONY  Cenne i ró Ŝnorodne zasoby dziedzictwa kulturowego o walorach lokalnych i ponadlokalnych (miasto Drawsko Pomorskie, ko ścioły w mie ście, Gudowie, śółtem, Rydzewie, Suliszewie, zabudowa zagrodowa, średniowieczne układy ruralistyczne, wyposa Ŝenie ko ściołów, zespoły folwarczne, realizacje obiektów mieszkalnych i gospodarczych wg projektów Waltera Gropiusa: spichlerz w Jankowie, dom mieszkalny z zabudow ą gospodarcz ą w śoł ędowie nr 8, dom mieszkalny W Drawsku Pomorskim przy ul. Obro ńców Westerplatte 9b, historyczne zało Ŝenia parkowe, zabytki techniki np. zespół dworca kolejowego w Drawsku – zobacz rozdz. 5 ).  Dobre rozpoznanie i zewidencjonowanie zabytków archeologicznych, nieruchomych i ruchomych (wiele zabytków posiada opracowania/dokumentacje konserwatorskie, które mog ą by ć wykorzystane do sporz ądzania programów prac przy zabytkach oraz do bada ń historii osadnictwa, architektury i in.).  Krajobrazy o walorach przyrodniczych i kulturowych (podstawa do zintegrowania ochrony obszarowej krajobrazu – por. Studium uwarunkowa ń (...) gminy Drawsko Pomorskie).  Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Drawsko Pomorskie zawieraj ące bardzo szczegółow ą i wnikliw ą analiz ę krajobrazu kulturowego wraz z zaleceniami do ochrony i kształtowania krajobrazu, obowi ązuj ące przy sporz ądzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (zob. rozdz. 4).  Plany zagospodarowania przestrzennego miasta Drawsko Pomorskie, gminy Drawsko Pomorskie.  Uwzgl ędnienie ochrony dziedzictwa kulturowego w dokumentach strategicznych uchwalonych przez Rad ę Miejsk ą (Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Drawsko 51

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Pomorskie; Lokalny Plan Rewitalizacji Drawska Pomorskiego; Plan rewitalizacji dworca w Drawsku Pomorskim).  Plany Rozwoju Lokalnego dla wsi Gudowo i Jankowo – uwzgl ędniaj ące ochron ę zabytkowego dziedzictwa kulturowego.  Uwzgl ędnianie ustale ń studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Drawsko Pomorskie w warunkach zabudowy dla nowych inwestycji na terenach nie obj ętych planami (np. dotycz ące przebiegu dróg, czy lokalizacji nowych inwestycji).  Popularyzacja historii i dziedzictwa kulturowego: imprezy o zasi ęgu lokalnym i ponadregionalnym organizowane przez Dom Kultury w Drawsku Pomorskim (np. wystawy r ękodzieła lokalnych artystów, drawski jarmark folkloru, do Ŝynki itp.) wydawnictwa, informacja na stronie internetowej Urzędu o zabytkach miasta i gminy.  Działania skutkuj ące stosunkowo wysokim poziomem świadomo ści waloru dziedzictwa kulturowego i potrzeby jego ochrony w śród społeczno ści miasta i gminy. „Szlak Gropiusa”; działanie władz i społeczno ści lokalnej na rzecz ratowania historycznej spu ścizny.  Stowarzyszenia: Stowarzyszenie Lokalnych Inicjatyw Ziemi Drawskiej, Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Mielenka Drawskiego „Nasze Mielenko”, Koło Przyjaciół Pomorza i Stowarzyszenie Mniejszo ści Niemieckiej w Regionie Drawsko Pomorskie; promuj ące wiedz ę o dziejach regionu i wspólnym dziedzictwie kulturowym.  Istniej ąca sie ć świetlic wiejskich.  Inicjatywa przywrócenia do Ŝycia muzeum w magazynie solnym; jako centrum to Ŝsamo ści regionalnej.  Przykłady funkcjonowania zabytków w zagospodarowaniu turystycznym (Jankowo – siedziba Stowarzyszenia Inicjatyw Lokalnych Ziemi Drawskiej, patrz spis szlaków gminy Drawsko Pomorskie rozdz. 3.4)  Przykłady inicjatyw i realizacji lokalnych zwi ązanych z opiek ą nad zabytkami i krajobrazem kulturowym (remont zabytkowego ko ścioła w Gudowie, pozyskanie środków zewn ętrznych na remont spichlerza w Jankowie, ko ścioła w śółtem i Suliszewie).  Przyj ęcie przez władze gminy uchwały (Uchwała z 2006 i 2010 r. patrz s. 45) w sprawie przyznania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub remonty (…) przy zabytkach wpisanych do rejestru. Takie działanie dowodzi długofalowej polityki doceniaj ącej dziedzictwo kulturowe; potencjał tkwi ący w zabytkach, daje tak Ŝe wi ększe szanse beneficjentom aplikuj ącym do innych funduszy zewn ętrznych.  Dobra wiedza o zewn ętrznych źródłach finansowania prac przy zabytkach.

7.2. SŁABE STRONY  Stan techniczny kamienic i oficyn staromiejskich w obr ębie zabytkowego układu urbanistycznego Drawska Pomorskiego (wiele wymaga kompleksowych remontów, wzmocnienia konstrukcji). Plany rewitalizacji nie zawsze s ą prawidłowo realizowane.  Brak instytucji kultury jakim jest muzeum regionalne.

52

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

 Zły lub pogarszaj ący si ę stan techniczny wi ększo ści tradycyjnej, historycznej zabudowy wiejskiej w konstrukcji ryglowej oraz murowanej (Zagozd, Łab ędzie, Rydzewo, Gudowo in.).  Dewaloruzuj ące remonty i nieodpowiednie modernizacje tak w mie ście jak i na obszarach wiejskich; przy u Ŝyciu niewła ściwych materiałów (np. panele zewn ętrzne lub styropian); niewła ściwe pokrycia dachowe, zniszczenia elementów historycznego wystroju elewacji itp.  Niewystarczaj ące zabezpieczenie przeciwpo Ŝarowe i antywłamaniowe zabytkowych ko ściołów.  Zaniedbane (opuszczone) historyczne (poewangelickie) wiejskie cmentarze nekropolie.  Poziom estetyki reklam i witryn w mie ście (negatywny wpływ reklam wielko- powierzchniowych).  Ruch tranzytowy przez obszar śródmiejski Drawska.  Brak miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla obszarów wiejskich.  Ilo ść zabytkowych obiektów na terenach wiejskich wpisanych do rejestru nie jest adekwatna do walorów zasobów dziedzictwa kulturowego.  Niewystarczaj ąca aktywno ść społeczno ści lokalnych (rady parafialne, sołeckie) na rzecz opieki nad krajobrazem kulturowym „małych ojczyzn” (wskazane nawi ązanie współpracy np. z uczelniami wy Ŝszymi, instytucjami kultury) 20 . Brak udziału np. w Europejskich Dniach Dziedzictwa organizowanych od wielu lat w województwie zachodniopomorskim.  Konieczno ść stałego monitoringu i weryfikacji bł ędnych informacji o zabytkach i dziedzictwie kulturowych umieszczanych na stronie internetowej (np. dotyczące szlaków turystycznych)  Skupienie funkcji turystycznych w znacznym stopniu poza miastem; akcentowanie głównie walorów krajobrazowo-przyrodniczych. Brak czytelnego nawi ązania do dziedzictwa archeologicznego (chocia Ŝby grodzisko nieopodal miasta).  Słabe zaplecze dla obsługi funkcji turystyczno-rekreacyjnej budowanej w oparciu o zabytkowe obiekty w mie ście i na terenach wiejskich (konieczno ść czego akcentowano w wielu strategiach i planach opracowywanych na zlecenie władz miasta i Gminy Drawsko Pomorskie).  Niszczej ący zasób dziedzictwa pofolwarcznego (zabudowa gospodarcza: spichlerze, wozownie, stajnie); technicznego (np. wiatrak w Zago ździe, mleczarnia w śółtem) zaniedbane zabytkowe zało Ŝenia parkowe.  niewystarczaj ąca sie ć świetlic wiejskich (patrz LPR dla Gudowa).  Promocja walorów kulturowych gminy oparta głównie eksponowaniu zabytków miejskich; brak jednolitych oznakowa ń i informacji o zabytkach na terenie gminy (nie musz ą to by ć obiekty rejestrowe).

20 np. Biuro Dokumentacjo Zabytków w Szczecinie (wojewódzka samorz ądowa instytucja kultury), Regionalny Ośrodek Bada ń i Dokumentacji Zabytków w Szczecinie (instytucja prowadzona przez MKiDN); obie te instytucje organizuj ą corocznie EDD, prowadz ą szeroko rozumiana działania edukacyjne, naukowe i promuj ące dziedzictwo regionu; miejscowy Oddział PTTK 53

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

7.3. PERSPEKTYWY  Drawsko Pomorskie jest gmin ą miejsko-wiejsk ą, gdzie miasto odgrywa naturaln ą rol ę centrum administarycjno-kulturalnego. Charakteryzuje si ę czytelnym (cho ć powa Ŝnie uszczuplonym) średniowiecznym układem urbanistycznym, stanowi ącym jego niew ątpliwy walor, eksponuje dobrze utrzymane zabytkowe budowle (ko ścioły, urz ędy), z infrastruktur ą turystyczn ą i rekreacyjn ą (w tym park miejski nad Draw ą).  Działania maj ące na celu utworzenie muzeum regionalnego (inicjatywa podj ęta przez burmistrza i rad ę miejsk ą Drawska Pomorskiego. w 2004 r.). Na siedzib ę placówki przewidziano jeden z nielicznych historycznych obiektów – magazyn solny. Instytucja taka winna odgrywa ć istotna rol ę kulturotwórcz ą tak Ŝe jako centrum edukacji o dziejach regionu i promocji dziedzictwa kulturowego obszarów wiejskich. Lekcje muzealne realizowane in situ oraz w okolicznych wsiach w sposób oczywisty podnios ą poziom wiedzy i to Ŝsamo ści mieszka ńców.  Wzbogacenie programów funkcjonuj ących świetlic wiejskich i tworzenie nowych; placówki te mogłyby jednocze śnie pełni ć role sal regionalnych (we współpracy z władzami samorz ądowymi i muzeum regionalnym), z eksponatami dokumentuj ącymi dzieje ziemi drawskiej oraz dawny sposób gospodarowania na roli.  Nawi ązanie współpracy z instytucjami kultury jak np. Biuro Dokumentacji Zabytków w Szczecinie, Regionalny O środek Bada ń i Dokumentacji Zabytków w Szczecinie, placówki muzealne w Szczecinie, Koszalinie itp.  Wła ściwa rewitalizacja zabytkowych kamienic (w ścisłej współpracy ze słu Ŝbami konserwatorskimi) stanowi ć b ędzie realny przyczynek do zachowania i wła ściwego eksponowania historycznej zabudowy miejskiej.  Rewitalizacja zabytkowego zespołu dworca kolejowego w mie ście (z adaptacj ą do nowych funkcji) pozwoli nie tylko na zachowanie cennego obiektu architektonicznego (atrakcyjnego pod wzgl ędem turystycznym), ale tak Ŝe wpisze go w nowe oczekiwania społeczno ści lokalnej.  Dobry stan techniczny i odpowiednie zagospodarowanie zabytkowych budynków w mie ście (zwłaszcza obiekty u Ŝyteczno ści publicznej jak cho ćby siedziba starostwa) i na wsiach (np. pałac w Karwicach).  Tereny wiejskie gminy stosunkowo wolno rozwijaj ą infrastruktur ę turystyczn ą i rekreacyjn ą; tym wi ększe znaczenie maja LPR dla Gudowa i Jankowa. Coraz wi ększego znaczenia winny nabiera ć gospodarstwa agroturystyczne (w historycznych zagrodach, a nie typowe hotele na wsi) i rolnictwo ekologiczne.  Zachowane walory kulturowe wsi drawskich (szczególnie pierwotnych układów ruralistycznych).  Funkcjonowanie sieci gospodarstw agroturystycznych w zabytkowych zagrodach.  Rozwój ju Ŝ istniej ących i budowa nowych tras turystycznych w oparciu o środowisko kulturowe. Istniej ący szlak „ Śladami Gropiusa” stanowi niezwykle cenny wkład w mo Ŝliwo ść powstania markowego produktu turystycznego i regionalnego . Znalazło to odzwierciedlenie w proponowanym przez zespół ekspercki (patrz rozdz. 3.3) utworzeniu Obszaru Kulturowo-Krajobrazowego „ Śladami Gropiusa” stanowi ącego charakterystyczny wyró Ŝnik regionalny. Nazwa tego obszaru z zachowan ą spu ścizn ą architektoniczn ą jednego z współtwórców Bauhausu, wyznacza kierunek działa ń o charakterze turystyczno-promocyjnym . Jest to rodzaj

54

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

zadania ponadgminnego (obszar gmin: Drawsko Pomorskie i Złocieniec) i ponad- regionalnego.  Współdziałanie z organizacjami pozarz ądowymi (stowarzyszenia, fundacje np. polsko-niemieckie) stanowi niew ątpliw ą szans ę na promowanie walorów zabytkowych miasta i gminy.  Powstanie zintegrowanego systemu zarz ądzania i monitoringu zagospodarowania (m.in. na cele turystyczne) środowiska naturalnego i kulturowego.  Stworzenie skutecznego mechanizmu finansowego wspieraj ącego wła ścicieli zabytków oraz o środka (wydziału) doradczego wspieraj ącego merytorycznie wnioskodawców (szkolenia, informatory itp.). To działanie zostało ju Ŝ zapocz ątkowane przez władze samorz ądowe.  Zagospodarowanie turystyczne dostosowanego do walorów środowiska przyrodniczo-kulturowego, słu Ŝą ce rozwojowi i promocji wybranych obszarów w gminie.  Liczne - na dobrym poziomie merytorycznym i edytorskim – wydawnictwa dotycz ące historii i jej świadectw na ziemi drawskiej, w tym opracowania monograficzne; stanowiące pomoc merytoryczn ą dla szkół (wiedza o regionie).  Powstanie społecze ństwa świadomego historii Pomorza Zachodniego, ziemi drawskiej, akceptuj ącego i szanuj ącego dziedzictwo kulturowe, aktywnie wł ączaj ącego si ę w działania promuj ące ochron ę dziedzictwa kulturowego o zasi ęgu ponadregionalnym np. obchodzone corocznie we wrze śniu Europejskie Dni Dziedzictwa.

8. CELE I ZADANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE

8.1. CELE PERSPEKTYWICZNE

Przegl ąd zasobów dziedzictwa kulturowego oraz zdiagnozowanie stanu zachowania zabytków, przeprowadzone na wst ępnym etapie prac nad Programem Opieki nad Zabytkami stanowi ą podstaw ę formułowania celów i zada ń. Ich realizacja powinna doprowadzi ć do stworzenia wizerunku gminy atrakcyjnej dzi ęki walorom kulturowym na równi z walorami przyrodniczymi, z potencjałem obszarów do rewitalizacji i obiektów do zagospodarowania.

Ni Ŝej wskazano cele perspektywiczne, dalekosi ęŜ ne, słu Ŝą ce osi ągni ęciu finalnych efektów w trzech podstawowych dziedzinach:  poprawie stanu dziedzictwa kulturowego (cel 1 )  funkcjonowaniu zabytków w procesach aktywizacji ekonomicznej i społecznej oraz budowie atrakcyjno ści i konkurencyjno ści (cel 2),  społecze ństwa świadomego walorów historycznych krajobrazów i potrzeby zachowania dziedzictwa kulturowego (cel 3). Osi ągni ęcie tych celów wymaga wieloletnich, zintegrowanych działa ń skutkuj ących zmianami zarówno w sferze materialnej (dotycz ącej stanu i zagospodarowania zabytków),

55

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014 jak i mentalnej (zmiany stosunku do zabytku, dobra uznawanego cz ęsto za kłopotliwe i niezwykle kosztowne w utrzymaniu). Okre ślone ni Ŝej cele nale Ŝy traktowa ć jako równorz ędne. Poprawa stanu dziedzictwa kulturowego nie b ędzie mo Ŝliwa bez powstania świadomej potrzeby jego zachowania oraz działa ń zwi ązanych z u Ŝytkowaniem zabytków w sposób odpowiedni dla ich walorów. Suma działa ń powinna powodowa ć aktywizacj ę społeczn ą, ekonomiczn ą i podniesienie atrakcyjno ści regionu.

Cel perspektywiczny 1 – Utrzymanie i wyeksponowanie zachowanych zasobów i struktury krajobrazu kulturowego. Osi ągni ęcie tego celu mo Ŝliwe jest poprzez: • uwzgl ędnianie problemów ochrony zabytków i opieki nad zabytkami w dokumentach strategicznych gminy, • zintegrowanie ochrony krajobrazu kulturowego z ochron ą przyrody i równowagi ekologicznej, • okre ślenie obszarów warto ściowych pod wzgl ędem krajobrazowym (kulturowym i przyrodniczym) do zachowania, wył ączenia z lokalizacji inwestycji o negatywnym wpływie na krajobraz (z uwzgl ędnieniem wytycznych w planu zagospodarowania przestrzennego województwa), • popraw ę stanu zachowania zabytków, • rewitalizacj ę obszarów zaniedbanych, zdegradowanych ( śródmie ście Drawska, dworzec kolejowy, dziedzictwo archeologiczne, zespoły pofolwarczne, ziele ń komponowana, historyczne nekropolie wiejskie), • budow ę zintegrowanego systemu informacji, monitoringu stanu i zarz ądzania zasobami dziedzictwa kulturowego, • współprac ę czynników społecznych (społeczni opiekunowie zabytków, organizacje pozarz ądowe, stowarzyszenia, fundacje), samorz ądowych i rz ądowych w sprawach dotycz ących ochrony krajobrazu kulturowego i naturalnego, • utworzenie w strukturze Urz ędu Gminy stanowiska pracy koordynuj ącego zadania zwi ązane z ochron ą zabytków i opiek ą nad zabytkami.

Cel perspektywiczny 2 – Funkcjonowanie dziedzictwa kulturowego w procesach aktywizacji społecznej i ekonomicznej oraz budowie wizerunku gminy Osi ągni ęcie tego celu wymaga: • tworzenia warunków finansowych i organizacyjnych słu Ŝą cych zaanga Ŝowaniu dziedzictwa kulturowego w aktywizacj ę ekonomiczn ą i społeczn ą, • stworzenie zintegrowanego systemu informacji o finansowaniu ochrony i opieki nad zabytkami, mo Ŝliwo ściach pozyskania dotacji ze środków unijnych, pa ństwowych, Miasta i Gminy Drawsko Pomorskie oraz prawidłowego przygotowania wniosków, • racjonalne wykorzystanie środków z funduszy unijnych, rz ądowych, samorz ądowych, prywatnych na projekty maj ące za zadanie popraw ę kondycji zabytków (konserwacj ę) oraz rewitalizacj ę i aktywizacj ę obszarów i społeczno ści, • zagospodarowania zabytkowych (nie tylko wpisanych do rejestru zabytków) budowli na cele kulturalne, turystyczne i inne przy pomocy funduszy prywatnych, gminnych, pa ństwowych i europejskich,

56

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

• budowy i promocji produktów turystycznych w oparciu o dziedzictwo kulturowe i zabytki, • budowy profesjonalnego systemu informacji turystycznej, • tworzenia miejsc pracy zwi ązanych z pracami, zagospodarowaniem i popularyzacj ą dziedzictwa, szkolenie fachowców - rzemie ślników reprezentuj ących „zanikaj ące” zawody, • wykorzystanie funduszy strukturalnych na zadanie zwi ązane z rewitalizacj ą, aktywizacj ą społeczn ą, • propagowania dobrych przykładów zagospodarowania i u Ŝytkowania zabytkowego dziedzictwa kulturowego.

Cel perspektywiczny 3 - budowa świadomych wi ęzi społecznych z dziedzictwem kulturowym i potrzeby jego zachowania Osi ągni ęcie celu poprzez: • organizacj ę imprez kulturalnych, konferencji naukowych, popularnonaukowych pogł ębiaj ących wiedz ę o dziedzictwie kulturowym, kierowanych do ró Ŝnych środowisk, • kształcenie profesjonalnych kadr, • wspieranie inicjatyw lokalnych i organizacji pozarz ądowych działaj ących na rzecz popularyzacji wiedzy o zabytkach oraz opieki i ochrony nad zabytkami, • wł ączenie problematyki dziedzictwa kulturowego do programów szkolnych, upowszechnianie edukacji nt. historii i dziedzictwa kulturowego, wykorzystanie zabytków gminy w nauczaniu dziejów urbanistyki, architektury i budownictwa, • ozbudow ę sieci muzealnej (muzea samorz ądowe, prywatne, izby regionalne).

57

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

8.2. CELE PERSPEKTYWICZNE – CELE OPERACYJNE - ZADANIA – PROPOZYCJE ZADA Ń DO REALIZACJI W LATACH 2010 - 2014

Propozycje zada ń do realizacji w lata 2010-2014 na mocy uchwały Rady Miejskiej (w y b ó r)

CEL PERSPEKTYWICZNY 1. UTRZYMANIE I WYEKSPONOWANIE ZACHOWANYCH ZASOBÓW I STRUKTURY KRAJOBRAZU KULTUROWEGO Propozycja zada ń do realizacji Cele operacyjne Zadania w lata 2010-2014 na mocy uchwały Rady Miejskiej 1. Prowadzenie i aktualizacja - Prowadzenie gminnej ewidencji Budowa gminnego gminnej ewidencji zabytków zabytków systemu ochrony (sporz ądzana równolegle z - Udost ępnienie GEZ na stronie i opieki nad niniejszym programem w 2010) www. Urz ędu Miejskiego zabytkami oraz kształtowania Sporz ądzenie miejscowych Sporz ądzenie m.p.z.p. dla krajobrazu planów zagospodarowania obszarów najcenniejszych kulturowego przestrzennego dla obszaru kulturowo – wskazanych całej gminy w Studium uwarunkowa ń (…)

Rozszerzenie chronionego Wyst ąpienie do wpisem do rejestru zabytków Zachodniopomorskiego zasobu dziedzictwa Wojewódzkiego Konserwatora kulturowego Zabytków (Delegatura w Koszalinie) o wpisanie z urz ędu do rejestru zabytków wskazanych w studium uwarunkowa ń

Ochrona krajobrazów o - Opracowanie studium warto ściach kulturowych widokowo-krajobrazowego obszaru gminy - celem wskazania obszarów wył ączonych z lokalizacji inwestycji agresywnych (wielkokubaturowe obiekty usługowe, przemysłowe, elektrownie wiatrowe) - Podj ęcie uchwały o przyj ęciu do realizacji wniosków z w/w studium

Realizacja Lokalnego Planu - Prace w trakcie - przewidziane Rewitalizacji Miasta i Gminy na lata 2007-2013; w tym: Drawsko Pomorskie (uchwała Cel 2. Rady Miejskiej Nr VI/54/2007 z Wzmacnianie atrakcyjno ści dn. 22.02.07 w zakresie rekreacyjnej i wypoczynkowej ustale ń proceduralnych oraz poprawa potencjału turystycznego gminy jako sposób na zwi ększenie źródła dochodów mieszka ńców Projekty:

58

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Cel 4. Przebudowa magaz ynu solnego i utworzenie w nim muzeum regionalnego Powołanie komisji opiniuj ącej projekty koncepcyjne zabudowy na terenie Starego Miasta – tym muzeum regionalnego w zabytkowym magazynie soli; - rozszerzenie uprawnie ń komisji o opiniowanie projektów zabudowy na terenach obszarów wiejskich obj ętych strefami ochrony konserwatorskiej w studium uwarunkowa ń gminy Drawsko Pomorskie

Wyodr ębnienie (lub jego Ogłoszenie konkursu na wzmocnienie) w strukturze stanowisko ds. ochrony zabytków Urz ędu Miejskiego stanowiska i opieki nad zabytkami ds. ochrony zabytków i opieki w Urz ędzie Miejskim nad zabytkami

Utrzymanie ( i doskonalenie) Organizacja i udział poziomu wiedzy o zasadach, w szkoleniach zwi ązanych formach, metodach opieki nad z ochron ą zabytków i opieka nad zabytkami i ochrony zabytków nimi (teoria i praktyka)

2. Opracowanie programu Przygotowanie zało Ŝeń programu Budowa zintegrowanej ochrony zintegrowanej ochrony krajobrazu zintegrowanego krajobrazu gminy Drawsko gminy Drawsko Pomorskie systemu ochrony Pomorskie - rozpoznanie mo Ŝliwo ści warto ści dofinansowania programu ze kulturowych i środków zewn ętrznych przyrodniczych (WFO ŚiGW, Urz ąd Marszałkowski i in.)

Ustanowienie ochrony dla Powołanie Parku Kulturowego obszarów ł ącz ących walory (wraz z ochron ą krajobrazu) kulturowe i przyrodnicze „Śladami Gropiusa” (powołanie parków kulturowych)

Sporz ądzenie programu opieki Sporz ądzenie programu opieki nad historycznymi cmentarzami nad historycznymi cmentarzami wiejskimi i jego wdro Ŝenie wiejskimi

Budowa sieci dróg Droga krajobrazowa Drawsko – krajobrazowych – ekspozycja Połczyn-Zdrój walorów kulturowych i przyrodniczych

Ochrona alei pomnikowych Wyst ąpienie do Wojewódzkiego (zadanie mo Ŝna poł ączy ć z Konserwatora Przyrody o

59

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

zadaniem: Budowa sieci dróg podj ęcie działa ń w celu krajobrazowych, np. Zara ńsko, ustanowienia prawnej ochrony Jankowo, Kumki, Woliczno i alei pomnikowych inne

3. Monitoring stanu zachowania Monitoring stanu zabytków Zahamowanie zabytków w zasobach w zasobie (w rejestrze i w procesów komunalnych (w rejestrze i w ewidencji): degradacji ewidencji) z zastosowaniem - budowa komputerowej bazy zabytków i komputerowej bazy danych danych doprowadzenie do poprawy stanu ich Systematyczne remonty - Ustalenie stałego rocznego zachowania zabytkowych obiektów udziału procentowego w komunalnych (elewacje i bud Ŝecie gminy (waloryzowanego konstrukcje), w tym spichlerza rocznie) w Jankowie na prace przy zabytkach komunalnych - Ustalenie priorytetów

Rewitalizacja i zmiana funkcji Powy Ŝsze przedsi ęwzi ęcie jest dworca kolejowego w Drawsku realizowane (2009-2010) w (Uchwała NR XXXV/292/2009 ramach Programu Operacyjnego Rady Miejskiej w Drawsku Celu 3 „Europejska Współpraca Pomorskim z dnia 26 marca Terytorialna – Współpraca Trans- 2009 r.) graniczna krajów Meklemburgia – Pomorze Przednie/Brandenburgia i Rzeczpospolita Polska (woje- wództwo zachodniopomorskie) „Rewitalizacja i zmiana funkcji dworców kolejowych w Gross Schönebeck i Drawsku Pomorskim”. Koszt inwestycji został uj ęty w Wieloletnim Programie Inwestycyjnym.

Dofinansowywanie z bud Ŝetu - Realizacja uchwały Rady Gminy prac remontowo- LIII/446/2010 konserwatorskich przy zabytkach nie b ędących własno ści ą gminy

Opracowanie systemu Podj ęcie uchwały o wdro Ŝeniu rekompensat i ulg dla systemu ulg i rekompensat posiadaczy zabytkowych obiektów podejmuj ących prace remontowo-konserwatorskiej

60

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Ustalanie warunków Ustalanie warunków zabudowy/lokalizacji inwestycji zabudowy/lokalizacji inwestycji celu publicznego w oparciu o celu publicznego w oparciu zapisy studium uwarunkowa ń i o zapisy studium uwarunkowa ń kierunków zagospodarowania i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy przestrzennego gminy

Oznakowanie obiektów Zło Ŝenie wniosku do Starosty zabytkowych obj ętych ochron ą Powiatu Drawskiego o prawn ą oznakowanie zabytków na terenie gminy zgodnie z odpowiednimi przepisami

Zabezpieczenie p.po Ŝ. Dofinansowanie monta Ŝu i antywłamaniowe ko ściołów na instalacji p.po Ŝ. i anty- terenie miasta i gminy włamaniowego ko ściołów

Realizacji zabudowy Zorganizowanie konkursu mieszkalnej i gospodarczej na architektonicznego na formy terenach wiejskich zagospodarowania siedliska dostosowanej do lokalnych i jego zabudowy wzorowane na form formach tradycyjnych - przeprowadzenie działa ń public relations promuj ących wyniki konkursu

Promocja dobrych realizacji Opracowanie regulaminu prac przy zabytkach dorocznej nagrody za opiek ę nad zabytkami/ najlepszego uŜytkownika obiektu zabytkowego /wykonawcy prac przy zabytku/

CEL PERSPEKTYWICZNY 2. FUNKCJONOWANIE DZIEDZICTWA KULTUROWEGO W PROCESACH AKTYWIZACJI SPOŁECZNEJ I EKONOMICZNEJ Propozycja zada ń do realizacji Cele operacyjne Zadania w lata 2010 - 2014 na mocy uchwały Rady Miejskiej 1. Realizacja Lokalnego Planu - rewitalizacja kamienic w obr ębie Zwi ększenie roli Rewitalizacji Miasta i Gminy zabytkowego śródmie ścia; zabytków w Drawsko Pomorskie (uchwała - poddanie pod dyskusj ę Rady rozwoju turystyki i Rady Miejskiej Nr VI/54/2007 z Miejskiej mo Ŝliwo ści stosowania przedsi ębiorczo ści dn. 22.02.07 w zakresie partnerstwa publiczno-prawnego ustale ń proceduralnych w realizacji inwestycji

Rozbudowa kulturowych tras Podj ęcie współpracy z turystycznych organizacjami turystycznym (PTTK), wła ścicielami zabytków,

61

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

zabytkoznawcami, w sprawie budowy nowych szlaków tematycznych – kulturowych: - zabytkowe ko ścioły, - „Śladami Gropiusa” - (wspólnie z gmin ą Złocieniec), - szlak zabytkowych pałaców i dworów; - szlak parków i alei Budowa produktu zorganizowanie konferencji turystycznego: „ Śladami naukowej po świ ęconej Gropiusa” W. Gropiusowi oraz problematyce konserwatorskiej

Wspieranie inicjatyw w Opracowanie regulaminu dziedzinie budowy konkursów dla prowadz ących infrastruktury turystycznej, działalno ść w zabytkach (punkty obsługi turystów w obiektach informacji turystycznej, zajazdy, zabytkowych pensjonaty, agroturystyka, izby regionalne in.)

Rozbudowa systemu informacji - Uzupełnienie istniej ącego turystycznej systemu informacji wizualnej - tablice informacyjne dotycz ące historii i walorów zabytków według jednolitego wzoru - Publikacja wydawnictw: - mapa samochodowa obszaru gminy z lokalizacj ą zabytkowych obiektów, - przewodniki po zabytkach gminy (nie tylko rejestrowych)

Współpraca z organizacjami Współpraca z organizacjami pozarz ądowymi w zakresie pozarz ądowymi w zakresie aktywizacji turystycznej i aktywizacji turystycznej gospodarczej w oparciu o i gospodarczej w oparciu zabytki gminy o zabytki gminy

2. Współpraca z Powiatowym Współpraca z PUP w zakresie: Tworzenie nowych Urz ędem Pracy w Drawsku - zatrudnienie bezrobotnych w miejsc pracy ramach robót publicznych (np. zwi ązanych z porz ądkowanie historycznych opieką nad cmentarzy); zabytkami - szkole ń („gin ące” zawody np. brukarza, renowatora stolarki, cie śli i in.)

Szkolenie w rzemiosłach Szkolenie w rzemiosłach zwi ązanych z tradycyjn ą sztuk ą zwi ązanych z tradycyjn ą sztuk ą budowlan ą (mo Ŝliwo ść budowlan ą (mo Ŝliwo ść uzyskania dofinansowania z uzyskania dofinansowania funduszy zewn ętrznych) z funduszy zewn ętrznych)

62

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Wspieranie rozwoju - Utworzenie w strukturach gospodarstw agroturystycznych Urz ędu Miejskiego komórki w zabytkowych obiektach – doradczej (mo Ŝliwo ści doradztwo, promocja dofinansowania, kontakty) - Udost ępnianie strony www.Urz ędu

3. Podniesienie poziomu wiedzy - Przygotowanie informatora dla Stworzenie społecznej o mo Ŝliwo ściach wła ściciel zabytków o warunków pozyskania i efektywnego mo Ŝliwo ściach dofinansowania finansowych i wykorzystaniu dotacji z ró Ŝnych - utworzenie w strukturze Urz ędu organizacyjnych do programów Miejskiego komórki doradczej ds. opieki nad pozyskiwania środków na opiek ę dziedzictwem nad zabytkami kulturowym Dofinansowywanie prac przy - Ustalenie stałego rokrocznie zabytkach z bud Ŝetu Gminy waloryzowanego % środków w bud Ŝecie na dotacje na prace przy zabytkach w zwi ązku z realizacj ą uchwały Nr LIII/446/2010 Rady Miejskiej z dn. 07.06.2010

Popularyzacja metod Przygotowanie cyklu spotka ń (np. konserwatorskich, zasad prac w świetlicach wiejskich, w pałacu) przy zabytkach ze specjalistami konserwatorami, architektami, zabytkoznawcami

CEL PERSPEKTYWICZNY 3. POWSTANIE ŚWIADOMYCH WI ĘZI LOKALNYCH SPOŁECZNO ŚCI Z DZIEDZICTWEM KULTUROWYM I POTRZEBY JEGO ZACHOWANIA 1. Systematyczne edukacja Organizacja konkursów na Budowa dzieci i młodzie Ŝy autorskie programy edukacyjne świadomych wi ęzi /podr ęczniki n.t. historii, lokalnych dziedzictwa kulturowego regionu, społeczno ści odpowiadaj ących kolejnym z dziedzictwem poziomom nauczania kulturowym i potrzeby jego Popularyzatorskie działania Opracowanie i realizacja zachowania wizualne: organizowanie (w rocznych programów wystaw siedzibie gminy, świetlicach n.t. historii regionu, dawnego wiejskich, szkołach) wystaw, i dzisiejszego krajobrazu pokazów n.t. historii regionu, kulturowego, zabytków dawnego i dzisiejszego krajobrazu kulturowego, zabytków

63

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Promocja znaczenia ziemi Przygotowanie cyklu spotka ń drawskiej dla nauki o Pomorzu (w Drawsku i wsiach np. (historii, architektury, sztuki i Jankowie) innych dziedzin) i istniej ącego z osobisto ściami świata nauki ju Ŝ dorobku naukowego i kultury we współpracy ze środowiskami naukowymi i twórczymi

Wspieranie społecznego - popularyzacja idei społecznego monitorowania stanu zabytków opiekuna zabytków - wnioskowanie do ZWKZ i Starosty Drawskiego o ustanowienie społecznym opiekunem zabytków osób wykazuj ących si ę zaanga Ŝowa- niem w sprawy opieki nad zabytkami

Bie Ŝą ce uzupełnianie Zwi ększenie środków z bud Ŝetu ksi ęgozbiorów bibliotek o Gminy z przeznaczeniem na publikacje n.t. historii i uzupełnianie ksi ęgozbiorów zabytków Pomorza bibliotek Zachodniego - wykorzystanie mo Ŝliwo ści pozyskiwania wydawnictw przygotowanych non profit

2. Zwi ększenie wysoko ści promocja środków z bud Ŝetu gminy dziedzictwa przeznaczonych na promocj ę kulturowego gminy dziedzictwa kulturowego

Promocja dziedzictwa Publikacja wydawnictw kulturowego poprzez po świ ęconych zabytkom: wydawnictwa - albumy, opracowania popularno-naukowe, monografie miejscowo ści

Promocja walorów kulturowych - wydanie serii „regionalnych” wsi drawskich pocztówek (ko ścioły wiejskie, tradycyjne zagrody, ryglowe i murowane budownictwo)

Ochrona i promocja - podj ęcie lub kontynuacja imprez niematerialnego dziedzictwa tematycznych organizowanych kulturowego – promowanie przez Drawski Dom Kultury, postaci historycznych - upami ętnienie postaci zwi ązanych z miastem i regionem (np. W. Gropius)

Współpraca ze środowiskami naukowymi – inicjowanie i wspieranie budowy i realizacji programów badawczych nad

64

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

dziedzictwem kulturowym (archeologicznych, architektonicznych, historycznych)

Rozbudowa sieci muzealnej – muzeum regionalne oraz inicjatywy lokalne Organizacja dorocznych organizacja obchodów obchodów Europejskich Dni Europejskich Dni Dziedzictwa na Dziedzictwa na obszarze gminy obszarze gminy (wrzesie ń - ka Ŝdego roku) – nawi ązanie współpracy z organizatorami Dni na terenie województwa: BDZ, ROBiDZ

 Programowe cele i zadania podlegaj ą uchwaleniu przez Rad ę Miejsk ą.  Cele perspektywiczne i operacyjne sformułowane wy Ŝej powinny pozosta ć jako zasady programowe. Zadania mog ą by ć modyfikowane, zale Ŝnie od bie Ŝą cych uwarunkowa ń.  Z katalogu zada ń przedstawionych, jako propozycja do realizacji w 4-leciu (2010-2014) Samorz ąd powinien wytypowa ć te, które zamierza realizowa ć. Nale Ŝy pami ęta ć, Ŝe po dwóch latach od uchwalenia Programu Burmistrz składa Radzie sprawozdanie z jego realizacji.

65

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

9. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Realizacja programu odbywa ć si ę b ędzie poprzez wskazane zadania na rzecz osi ągni ęcia priorytetów w nim przyj ętych. Dost ępne instrumentarium słu Ŝą ce realizacji programu wynika z obowi ązuj ących przepisów prawnych oraz opartych na nich działa ń umocowanych w realiach instrumentów prawno-ekonomicznych i finansów publicznych.

Instrumenty prawne - wynikaj ące z przepisów dotycz ących ochrony zabytków, w tym: • wnioskowanie do wojewódzkiego konserwatora zabytków o wpis do rejestru zabytków obiektów/obszarów z gminnej ewidencji zabytków, • powołanie parku kulturowego „Śladami Gropiusa” • sporz ądzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego ustanawiaj ących ochron ę i rewaloryzacj ę historycznych obszarów, • uwzgl ędnianie gminnej ewidencji zabytków i programu opieki nad zabytkami gminy Drawsko Pomorskie w zmianach studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego i miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

Instrumenty finansowe - dotacje, subwencje, dofinansowania, nagrody, zach ęty finansowe, zbiórki społeczne, programy uwzgl ędniaj ące finansowanie z funduszy europejskich, pa ństwowych, samorz ądu województwa, powiatu, gminy.

Instrumenty koordynacji – uwzgl ędnianie dziedzictwa kulturowego w strategii rozwoju społeczno-gospodarczego gminy, planie rozwoju lokalnego, programach rozwoju infrastruktury, programie ochrony środowiska przyrodniczego. Współpraca z o środkami naukowymi i akademickimi, współpraca z organizacjami pozarz ądowymi w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami.

Instrumenty kontrolne - monitoring (we współpracy z wojewódzkim konserwatorem zabytków i powiatowym inspektorem nadzoru budowlanego) stanu zachowania zabytków wpisanych do rejestru i uj ętych w gminnej ewidencji zabytków.

Instrumenty społeczne - edukacja w zakresie dziedzictwa kulturowego, profesjonalna informacja, współdziałanie z organizacjami społecznymi. Wzbogacona oferta miejsc pracy i działa ń prowadz ących do przeciwdziałania bezrobociu, • organizacja seminariów, szkole ń, tematycznych konferencji w zakresie opieki nad dziedzictwem kulturowym. Budowa produktu turystycznego w oparciu o zabytki, tradycyjne techniki budowlane. Finansowanie działa ń (np. remontowych, promocyjnych) przy zabytkach.

66

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

10. KRYTERIA OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Zgodnie z przepisami ustawy o ochronie zabytków burmistrz zobowi ązany jest do sporz ądzania co dwa lata sprawozdania z realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami i przedstawienia go Radzie Miejskiej. Wykonanie sprawozdania powinna poprzedzi ć ocena stopnia realizacji gminnego programu uwzgl ędniaj ąca: - wykonanie zada ń przyj ętych do realizacji w okresie czteroletnim obowi ązywania gminnego programu opieki nad zabytkami, - efektywno ść ich wykonania.

Za kryteria oceny realizacji programu opieki mog ą słu Ŝyć: • poziom (w %) wydatków bud Ŝetu gminy na ochron ę i opiek ę nad zabytkami, • warto ść finansowa zrealizowanych kompleksowych programów rewaloryzacji i rewitalizacji oraz liczba (b ądź inne mierniki) obiektów poddanych rewaloryzacji w ramach tych programów, • warto ść finansowa zrealizowanych prac remontowo-konserwatorskich przy zabytkach oraz liczba obiektów poddanych ww. pracom, • stopie ń (w %) obj ęcia terenu gminy wykonanymi miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, • liczba powołanych parków kulturowych, • liczba wniosków o wpis do rejestru zabytków obszarów, obiektów i zespołów zabytkowych, • liczba opracowanych prac studialnych (studia historyczno-urbanistyczne, studia krajobrazowe, katalogi typów zabudowy regionalnej i detalu architektonicznego), • liczba zrealizowanych konkursów, wystaw, działa ń edukacyjnych na terenie gminy, • liczba utworzonych szlaków turystycznych, tras rowerowych, • liczba opracowanych/wydanych wydawnictw (w tym folderów promocyjnych, przewodników), • liczba utworzonych, zmodernizowanych elementów infrastruktury słu Ŝą cych funkcjonowaniu i rozwojowi turystyki kulturowej, • liczba szkole ń lub ilo ść pracowników bior ących udział w szkoleniach zwi ązanych z ochron ą dziedzictwa kulturowego.

67

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

11. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Ochrona zabytków i opieka nad nimi jest ustawowym obowi ązkiem pa ństwa, samorz ądów i wła ścicieli zabytków. Tak wi ęc do finansowania działa ń na rzecz utrzymania dziedzictwa kulturowego s ą zobowi ązani wszyscy wymienieni. Ni Ŝej przedstawiono przykładowe źródła pozyskania środków zewn ętrznych i mo Ŝliwo ści finansowania ochrony i opieki nad zabytkami na terenie gminy z uwzgl ędnieniem środków publicznych.

Finanse publiczne - bud Ŝet pa ństwa i bud Ŝety samorz ądów terytorialnych Dotacje na ochron ę dziedzictwa kulturowego, w tym na prace restauratorskie, konserwatorskie i roboty budowlane, oraz popularyzacj ę zabytków przeznaczane z bud Ŝetu pa ństwa i bud Ŝetów samorz ądów lokalnych, mog ą by ć udzielane przez: Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz innych ministrów Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (w częś ci bud Ŝetu pa ństwa w dyspozycji wojewody) Sejmik Województwa Rada powiatu Rada gminy

Bud Ŝet Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego dysponuje instrumentami finansowymi na działania zwi ązane z ochron ą dziedzictwa kulturowego wynikaj ących z „Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2012”. Jednym z instrumentów wdra Ŝania przyj ętych celów cz ąstkowych s ą Narodowe Programy MKiDN, w tym Narodowy Program Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego”. Okre ślony jest on poprzez podprogramy, priorytety i działania, które Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego realizuje w corocznie ogłaszanych programach operacyjnych. Programy te zawierają m.in. plan bud Ŝetu przeznaczony na ka Ŝdy instrument, rodzaje kwalifikuj ących si ę projektów, sposobów ich naboru oraz wykaz podmiotów uprawnionych do ubiegania si ę o wsparcie finansowe. Programy Ministra s ą podstaw ą ubiegania si ę o środki na zadania z zakresu kultury realizowane m.in. przez jednostki samorz ądu terytorialnego, organizacje pozarz ądowe oraz podmioty gospodarcze i osoby fizyczne.

Na 2010 r. MKiDN ogłosił programy, z których do zada ń zwi ązanych z ochron ą i opiek ą nad zabytkami na terenie gminy Drawsko Pomorskie mo Ŝna zastosowa ć:  Rozwój infrastruktury kultury  Edukacja kulturalna i diagnoza kultury  Dziedzictwo kulturowe - priorytety: - Priorytet "Ochrona zabytków" - Priorytet " Wspieranie działa ń muzealnych" - Priorytet „Kultura ludowa”  Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

68

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Dotacje na prace restauratorskie, konserwatorskie i roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków, realizowane s ą na podstawie ustaw (o ochronie zabytków.., o finansach publicznych..) i aktów wykonawczych do nich (rozporz ądze ń – np. dotacje na prace konserwatorskie i roboty budowlane…). Zapisy aktów prawnych okre ślaj ą precyzyjnie katalog prac, które mog ą by ć dofinansowane poprzez udzielenie dotacji celowej - są to prace zmierzaj ące do zabezpieczania, zachowania i utrwalania historycznej substancji zabytku. Ze środków bud Ŝetowych nie jest mo Ŝliwe dofinansowanie prac nie dotycz ących substancji zabytkowej i zabezpieczenia funkcjonowania obiektu

Dofinansowanie mo Ŝna uzyska ć jedynie na zabytki wpisane do rejestru. Zasad ą ustawow ą udzielanych dotacji bud Ŝetowych jest współfinansowanie prac - dotacja z jednego źródła mo Ŝe by ć udzielana do wysoko ści 50% nakładów koniecznych na wykonanie prac.

Mecenat Pa ństwa w dziedzinie kultury O dotacje w ramach Mecenatu ubiega ć się mog ą wył ącznie jednostki samorz ądu terytorialnego na zadania wykonywane w ramach programów realizowanych przez instytucje filmowe i instytucje kultury, które zostały przej ęte przez jednostki samorz ądu terytorialnego w dniu 1 stycznia 1999 r. Poniewa Ŝ celem ogólnym jest stworzenie impulsu do rozwoju instytucji i regionów, finansowane s ą najlepsze programy instytucji kultury maj ących kluczowe znaczenie dla działalno ści kulturalnej w regionie np. wzmocnienie atrakcyjno ści turystycznej, atrakcyjno ści dla mieszka ńców, inwestorów, wzmacniania funkcji metropolitalnych miast itp., w tym na popraw ę infrastruktury technicznej, i remonty siedzib instytucji w zabytkowych obiektach. • Informacje na temat programów MKiDN dost ępne s ą na stronie internetowej www.mkidn.gov.pl

Fundusz Ko ścielny Na prace konserwatorskie i budowlane przy budowlach sakralnych dodatkowym wsparciem finansowym mog ą by ć środki pochodz ące z bud Ŝetu pa ństwa zgromadzone w Funduszu Ko ścielnym, usytuowanym w Ministerstwie Spraw Wewn ętrznych i Administracji. Katalog prac obj ętych dofinansowaniem ograniczony jest do podstawowych prac budowlanych zabezpieczaj ących, nie uwzgl ędnia otoczenia, wystroju wn ętrz, zabytków ruchomych b ędących wyposa Ŝeniem świ ątyni, jednak nie zawiera ograniczenia przedmiotowego: dotyczy wszystkich obiektów sakralnych, tak Ŝe tych, znajduj ących si ę w ewidencji konserwatorskiej. (www.mswia.gov.pl)

Bud Ŝet Województwa Zachodniopomorskiego Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego 18 grudnia 2007 r. podj ął uchwał ę nr XV/144/07 o trybie i zasadach realizacji zada ń publicznych w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami pn. „Dotacje celowe na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, poło Ŝonym na obszarze

69

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014 województwa zachodniopomorskiego”. W dniu 22 grudnia 2009 r. przyj ęto now ą uchwał ę (NR XXXIV/402/09) w sprawie okre ślenia trybu i zasad udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków poło Ŝonym na obszarze województwa zachodniopomorskiego. W 2010 r. UM przeznaczył na remonty zabytków 600 tysi ęcy złotych; z terenu Gminy Drawsko Pomorskie dotacje uzyskały 2 obiekty (spichlerz w Jankowie i ko ściół w śółtem); z terenu powiatu drawskiego 4 obiekty. Uchwała okre śliła, i Ŝ z bud Ŝetu Województwa Zachodniopomorskiego mog ą by ć udzielane dotacje celowe na prace przy zabytku posiadaj ącym istotne znaczenie historyczne, artystyczne lub kulturowe oraz znajdującym si ę w złym stanie technicznym. Dotacje udzielane s ą m.in.: na prace remontowo-konserwatorsko-budowlane, zakup materiałów, dokumentacje i ekspertyzy . Zasady udzielania dotacji, zawarte w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, terminy składania wniosków oraz warunki ubiegania si ę o środki, okre ślone s ą w ogłoszeniach o konkursach i przyj ętym regulaminie (ogłaszane na stronie internetowej Urz ędu Marszałkowskiego: www.bip.wzp.pl.

Bud Ŝet Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (w cz ęś ci bud Ŝetu pa ństwa w dyspozycji wojewody) Dotacje Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na prace restauratorskie, konserwatorskie i roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków, realizowane s ą – podobnie jak dotacje Ministra Kultury - na podstawie ustaw ( o ochronie zabytków.., o finansach publicznych.. ) i aktów wykonawczych do nich (rozporz ądze ń – np. dotacje na prace konserwatorskie i roboty budowlane…). Katalog prac, na jakie mo Ŝna otrzyma ć dotacj ę, obejmuje nakłady konieczne m.in. na sporz ądzanie ekspertyz, bada ń, programu konserwatorskiego, projektów budowlanych, zabezpieczanie obiektu, odnowienie i odtworzenie okładzin, tynków, okien, drzwi, wi ęź by dachowej, pokrycia dachowego, modernizacj ę instalacji elektrycznej w zabytkach drewnianych, wykonanie izolacji przeciwwilgociowej, zakup materiałów budowlanych, wyeksponowanie oryginalnych elementów parku, wykonanie instalacji przeciwwłamaniowej, przeciwpo Ŝarowej i odgromowej. Zadania publiczne Popularyzacja i edukacja w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami i upowszechnienie wiedzy o zabytkach województwa zachodniopomorskiego realizowane jest przez WKZ, zgodnie z ustaw ą o działalno ści po Ŝytku publicznego i wolontariacie oraz na podst. ustawy o ochronie zabytków . Corocznie ogłaszany jest otwarty konkursu ofert na realizacj ę zada ń publicznych przez organizacje pozarz ądowe i inne podmioty wymienione w ustawie. Zadania publiczne mog ą by ć realizowane w ró Ŝnych formach, w szczególno ści poprzez: • organizowanie festiwali, przegl ądów, konkursów, konferencji, seminariów, szkole ń, spotka ń, plenerów, warsztatów, kursów, wystaw i innych imprez, • wydanie niskonakładowych, niekomerycyjnych publikacji, periodyków, ksi ąŜ ek - tak Ŝe z wykorzystaniem innych technik zapisu ni Ŝ druk, katalogów, druków ulotnych, • prowadzenie bada ń naukowych, prac studialnych, opracowanie ekspertyz technicznych,

70

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

• innych działa ń zwi ązanych z popularyzacj ą dziedzictwa kulturowego, jak np. oznakowanie szlaków turystycznych.

Dotacje z bud Ŝetu ZWKZ realizowane s ą w cyklu danego roku bud Ŝetowego, adekwatnie do wielko ści przyznanych środków finansowych. ZWKZ corocznie ogłasza nabór wniosków w dwóch terminach: do 29 lutego dla wniosków na prace planowane do wykonania w danym roku oraz do 30 czerwca na realizacje refundacji poniesionych wcze śniej (do 3 lat przed zło Ŝeniem wniosku) nakładów (www.wkz.szczecin.pl)

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej W szczególnych projektach, mo Ŝliwie jest pozyskanie środków z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, na prace zwi ązane z ochron ą krajobrazu, utrzymaniem i rewaloryzacj ą zabytkowych zało Ŝeń zieleni (np. parków, cmentarzy), a tak Ŝe zabytkowych obiektów budowlanych powi ązanych z zieleni ą (np. zespołów pałacowo-folwarcznych z parkami). Dotyczy to inwestycji powi ązanych np. z edukacj ą ekologiczn ą ( ście Ŝki edukacyjno-przyrodnicze) czy o środkami dydaktyczno- naukowymi (ogród dendrologiczny). W śród kryteriów przyznawania środków nie ma ograniczenia dotycz ącego wpisu obiektu czy zespołu do rejestru zabytków.

Fundusze europejskie i środki pomocowe Znaczne środki finansowe na ró Ŝnorodne działania zwi ązane z ochron ą dziedzictwa kulturowego, s ą mo Ŝliwe do pozyskania z funduszy europejskich. Uprawnieni beneficjenci maj ą mo Ŝliwo ść aplikowania o wsparcie projektów z zakresu opieki nad zabytkami w ramach: • Krajowego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko XI o ś priorytetowa – Kultura i Dziedzictwo Kulturowe Działanie 11.1 – Ochrona i Zachowanie Dziedzictwa Kulturowego • Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego Na działanie dot. turystyki, rewitalizacji i zachowania dziedzictwa kulturowego • Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich • NTERREG IV C

Bud Ŝety samorz ądów lokalnych – Gmina Drawsko Pomorskie Działaj ąc na podstawie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz ustawie o samorz ądzie gminnym, organy stanowi ące samorz ądów lokalnych maj ą prawo udzielania dotacji na prace restauratorskie, konserwatorskie i roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków, znajduj ących si ę na swoim terenie. Zasady udzielania w/w dotacji, s ą okre ślane w podj ętych przez rady uchwałach, tworz ących prawo lokalne. Miasto i Gmina Drawsko Pomorskie wspiera finansowo remonty i prace (okre ślone Ustaw ą o Ochronie i opiece nad zabytkami) obiektów zabytkowych (rejestrowych) na swoim terenie.

71

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

Samorz ąd Miasta i Gminy DRAWSKO POMORSKIE po przeanalizowaniu celów i zada ń oraz ustaleniu katalogu zada ń do realizacji w czteroletnim okresie obowi ązywania Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Drawsko Pomorskie na lata 2010-2014 i podj ęciu uchwały o przyj ęciu Programu, zobowi ązuje si ę jednocze śnie do przeznaczenia środków w odpowiedniej wysoko ści na działania inwestycyjne, organizacyjne, promocyjne wskazywane w Programie. Zobowi ązanie to powinno wyrazi ć si ę w uchwale Rady Miejskiej Drawsko Pomorskie w sprawie ustalenia stałej minimalnej wysoko ści w bud Ŝecie gminy - stałego corocznego udziału procentowego w corocznie uchwalanym bud Ŝecie.

72

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

ZAŁ ĄCZNIK NR 1 – OBIEKTY WPISANE DO REJESTRU ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH

lp. miejscowo ść Obiekt Nr rej. Data wpisu Uwagi

1 Cianowo park dworski i dwór 1150 18.03.1982 1 poł. XIX, naturalistyczny 2 Dalewo ko ściół z otoczeniem 221 15.01.1960 XVIII, mur.-rygl., klasycyst. 3 Dalewo park pałacowy 1149 18.03.1982 1 poł. XIX, krajobrazowy Drawsko śródmie ście miasta 28 04.09.1956 4 Pomorskie Drawsko Ko ściół paraf. p.w. 3 23.02.1953 XIV-XV, gotyk 5 Pomorskie Zmartwychwstania Pa ńskiego Drawsko mury miejskie (fragmenty) 383 14.04.1964 XIV-XV, kam. 6 Pomorskie Drawsko ratusz ob. dom mieszkalny ul. 621 04.08.1967 XVIII-XIX, mur. 7 Pomorskie Ratuszowa nr 5 Drawsko dom mieszkalny ul. Obro ńców 623 04.08.1967 XVIII-XIX, mur. 8 Pomorskie Westerplatte nr 35 Drawsko magazyn solny ob. dom, ul. 1253 29.12.1998 ok. 1700, rygl. 9 Pomorskie Kili ńskiego 2 Drawsko dom mieszkalny, ul. Obro ńców A-248 05.01.2006 1906, mur.-rygl., arch. 10 Pomorskie Westerplatte 9b W. Gropius dom mieszkalny z zabudow ą 620 04.08.1967 obiekty fizycznie nie istniej ą Drawsko 11 gosp.przy ul. Sikorskiego (d. Pomorskie Walki Młodych 24) Drawsko kamienica przy ul. Piłsudskiego 622 04.08.1967 obiekt fizycznie nie istnieje 12 Pomorskie (d. Świerczewskiego) 21 Drawsko gmach starostwa powiatowego A-259 05.01.2006 1908-09, mur. 13 Pomorskie ko ściół fil. p.w. Św. Barbary wraz 222 15.01.1960 XVII-XVIII, mur.-drew., barok 14 Gudowo z otoczeniem 15 Jankowo ruina ko ścioła granitowego 541 12.02.1966 obiekt fizycznie nie istnieje 16 Jankowo park dworski 1151 18.03.1982 1 poł. XIX, naturalistyczny budynek magazynowy 971 17.10.1977 1905-06, mur.-rygl. – arch. 17 Jankowo (spichlerz) W. Gropius 18 Karwice pałac 542 12.02.1966 1 poł. XIX, neogotyk 19 Karwice park z alej ą dojazdow ą 1114 15.09.1980 1 poł. XIX, krajobrazowy 20 Linowo dwór 543 12.02.1966 2 poł. XIX, eklektyczny 21 Linowo park dworski 1112 15.09.1980 2 poł. XIX, krajobrazowy ko ściół paraf. p.w. Św. Michała 47 24.11.1954 XVI, XVIII, mur., pó źnogotycki 22 Łab ędzie Archanioła wraz z wyposa Ŝ. i otaczaj ącym cmentarzem 21 Linowo dwór 543 12.02.1966 2 poł. XIX, eklektyczny 22 Linowo park dworski 1112 15.09.1980 2 poł. XIX, krajobrazowy ko ściół fil. p.w. MB Królowej 224 15.01.1960 1662, rygl., arch. M. Daniel Mielenko 23 Polski wraz z cmentarzem Drawskie przyko ścielnym Mielenko park 1113 15.09.1980 1 poł. XIX, krajobrazowy 24 Drawskie ko ściół fil. p.w. MB Anielskiej 239 16.01.1960 XVII-XVIII, ryglowy 25 Nętno z otoczeniem (dzwonnica) park dworski z cmentarzem 1147 18.03.1982 2 poł. XIX, krajobrazowy 26 Olchowiec rodowym 73

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

27 Olchowiec dwór 1268 30.12.1998 2 poł. XIX, mur. 28 Olchowiec park 1146 18.03.1982 2 poł. XIX, krajobrazowy ko ściół fil. p.w. Trójcy Świ ętej z 48 26.10.1954 XV, XVIII, rygl.-mur. 29 Rydzewo wyposa Ŝeniem i otoczeniem ko ściół fil. p.w. Chrystusa Króla 225 15.01.1960 XVIII, XX, rygl.-mur. 30 Suliszewo z otoczeniem 31 Suliszewo park z aleja grabow ą 1148 18.03.1982 2 poł. XIX, krajobrazowy park z alej ą dojazdow ą i 1111 15.09.1980 1 poł. XIX, krajobrazowy 32 Woliczno cmentarzem rodowym 33 Zara ńsko park pałacowy 1110 15.09.1980 2 poł. XIX, krajobrazowy 34 Ziemsko park pałacowy 1152 18.03.1982 1 poł. XIX, krajobrazowy ko ściół fil. p.w. Niepokalanego 49 18.10.1954 XVIII, XX, mur.-rygl. 35 śółte pocz ęcia NMP z wystrojem i otoczeniem 36 śółte park pałacowy 1159 20.04.1982 1 poł. XIX, angielski dom mieszkalny nr 8 wraz z A-277 26.09.2006 1920-22, mur., arch. Gropius 37 śoł ędowo otoczeniem

74

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

KARTOGRAFIA

Drawsko Pomorskie - 1724 r.

Drawsko Pomorskie - 1943 r.

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

IKONOGRAFIA

Drawsko Pomorskie – widok wg Meriana 1653 r.

Drawsko Pomorskie – widok l. 30. XX w.

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

IKONOGRAFIA

Drawsko Pomorskie – Rynek (l. 30. XX w.)

Suliszewo – pocz. XX w.

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

ILUSTRACJE DRAWSKO POMORSKIE

Widok z lotu ptaka – od płn.-zachodu

Rynek – pierzeja wschodnia

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

DRAWSKO POMORSKIE

Ko ściół p.w. Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa

Magazyn solny, ob. dom – ul. Kili ńskiego 2

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

DRAWSKO POMORSKIE

Fragment murów obronnych

Park im. F. Chopina

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

DRAWSKO POMORSKIE

Budynek Starostwa Powiatowego – ul. Orzeszkowej 3

Budynek Urz ędu Miejskiego - ul. Sikorskiego 41

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

DRAWSKO POMORSKIE

Budynek Powiatowej Kasy Oszcz ędno ściowej, ob. Bank PKO – wg. Gropiusa

Dom Towarowy, ob. Budynek biurowy – Pl. Konstytucji 7

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

DRAWSKO POMORSKIE

Ratusz, ob. Dom mieszkalny – Pl. Konstytucji 5

Poczta – ul. Pocztowa 11

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

DRAWSKO POMORSKIE

Dom, ob. plebania – ul. Obro ńców Westerplatte 35

Dom parafialny, ob. Szkoła Katolicka – ul. Kili ńskiego 5

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

DRAWSKO POMORSKIE

Ko ściół katolicki p.w. św. Pawła - ul. Dworcowa 3

Urz ąd Kolei śelaznej, ob. dom mieszkalny – ul. Orzeszkowej 4

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

DRAWSKO POMORSKIE

Kamienica – ul. Piłsudskiego 43

Kamienica – ul. Sikorskiego 23

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

DRAWSKO POMORSKIE

Dom mieszkalny (willa) – ul. Obr. Westerplatte 9b – wg. Gropiusa

Dom mieszkalny – ul. Dworcowa 9

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

DRAWSKO POMORSKIE

Dworzec kolejowy

Kolejowe wie Ŝe ci śnie ń

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

ILUSTRACJE - GMINA WSIE

Linowo – krajobraz kulturowy

Łab ędzie – krajobraz kulturowy

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

KO ŚCIOŁY

Łab ędzie – XVI w., pó źnogotycki

Gudowo – ko ściół z wie Ŝą (XVII, XVIII w.)

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

KO ŚCIOŁY

Mielenko Drawskie – 1662 r., rygl.

Netno – 1774 r., rygl.

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

KO ŚCIOŁY

Woliczno – kon. XIX w., rygl.

Linowo – pocz. XX w., neogotyk

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

UPAMI ĘTNIENIA I i II wojny światowej

Gudowo Konotop

Łabedzie śółte

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

CMENTARZE - lapidaria

Gudowo

Rydzewo

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

DWORY – PAŁACE

Karwice – 1 poł. XIX, 1865 (neogotyk)

Suliszewo – 2 poł. XIX (eklektyzm)

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

DWORY – PAŁACE

Linowo – 2 poł. XIX (neoklasycyzm)

Mielenko Drawskie – 1871 r.

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

DWORY – PAŁACE

Cianowo – pocz. XX w.

Zara ńsko – pocz. XX w.

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

ZABUDOWA FOLWARCZNA – W. Gropius

Jankowo - spichlerz

Jankowo - dwojak

śoł ędowo - czworak

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

ZABUDOWA FOLWARCZNA

Gudowo

Kumki

Suliszewo

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

PARKI

Olchowiec

Woliczno

śoł ędowo

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

ALEJE

Kumki – aleja lipowa Suliszewo - park

Woliczno – aleja klonowa Zara ńsko – aleja lipowa

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

PRZEMYSŁ, TECHNIKA

Zagozd – wiatrak holender

śółte - mleczarnia

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

ZABUDOWA WIEJSKA

Nętno 6 – chałupa ryglowa (1 poł. XIX w.)

Suliszewo 76 – chałupa ryglowa (poł. XIX w.)

Zagozd 52 – chałupa ryglowa (poł. XIX w.)

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY DRAWSKO POMORSKIE NA LATA 2010 - 2014

ZABUDOWA WIEJSKA

Rydzewo 74 – dom (pocz. XX w.)

Suliszewo 68 – dom (1905 r.)

Zara ńsko 17 – dom (4 ćw. XIX w.)