Tom VII Wprowadzenie 3 Zeszyty Siemczyńsko-Henrykowskie WYDANIE tomu VII DOFINANSOWANE PRZEZ: WOJEWóDZkIEgO konserwatORA ZAbYtkóW W SZCZECINIE Tom VII Ze słowem wstępnym Bogdana Andziaka, Redaktora Naczelnego Zeszytów FIRMY WSPIERAJĄCE FINANSOWO WYDANIE TOMU VII: ZESZYtóW SIEMCZYńSkO-HenrykOWSkICH A Konsorcjum Andziak sp. j. Pałac Siemczyno Adam Andziak 78-100 Kołobrzeg, ul. Jedności Narodowej 18 78-551 Siemczyno, Siemczyno 81 [email protected] Skład maszyn: Siemczyno 2015 78-123 Siemyśl, Białokury 14 Henrykowskie Stowarzyszenie w Siemczynie [email protected] [email protected] www.andziak.com www.palacsiemczyno.pl SPIS TREŚCI © Copyright by Henrykowskie Stowarzyszenie w Siemczynie, 2015 Wydawca: Henrykowskie Stowarzyszenie w Siemczynie CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA Bogdan Andziak, Słowo wprowadzenia . 7 XII HenRykOWskIe DnI W sIemCZynIe Radosław Gaziński, Źródła archiwalne do dziejów Ziemi Drawskiej w Archiwum Państwowym w Szczecinie do 1945 roku . 11 Na I stronie okładki: Siemczyno (Heinrichsdorf) z lotu ptaka Zbigniew Mieczkowski, Przedwojenny poligon lotniczy w Olesznie 1935-1945 – od powstania do ewakuacji . 19 Maria Witek, Człowiek i świątynia. Problemy opiekunów zabytku. 61 Waldemar Witek, Kościoły ryglowe powiatu drawskiego - charakterystyka . 65 ZESZYTY SIEMCZYŃSKO-HENRYKOWSKIE. Kolegium redakcyjne: Aleksandra Hamberg-Federowicz, Kościoły ryglowe redaktor naczelny: Bogdan Andziak; zastępcy redaktora naczelnego: powiatu drawskiego – struktura budowlana . 76 Wiesław Krzywicki, Marian P. Romaniuk; sekretarz redakcji: Robert Beata Makowska, Na marginesie projektu Kościoły A. Dyduła; członkowie redakcji: Zdzisław Andziak, Zbigniew Januszaniec, Ryglowe Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej . 89 Alina Karolewicz, Jarosław Leszczełowski, Zbigniew Mieczkowski, Kamil Połeć, Maria Witek, Waldemar Witek. Janina Kochanowska, Ceramiczna rzeźba średniowieczna jako świadectwo działalności klasztorów na Pomorzu Zachodnim . 98 Zbigniew Sobisz, Zabytkowe parki dworskie Adres redakcji: Siemczyno 81, 78-551 Siemczyno. Tel.: 94 37 58 621 w gminie Drawsko Pomorskie . 112 www.palacsiemczyno.pl; e-mail: [email protected] Marta Kłak-Ambrożkiewicz, Jan Matejko – od działalności artystycznej po konserwację zabytków . 133 Redakcja składa serdeczne podziękowania za wydatne wsparcie finansowe Hotelowi Pałac Siemczyno Adam Andziak; HIstORIA RegIOnu e-mail: [email protected] Jarosław Leszczełowski, Z dziejów Darskowa koło Złocieńca . 141 i Konsorcjum Andziak sp. j. Zbigniew Januszaniec, Przygraniczna wieś e-mail: [email protected] Siemczyno (Heinrichsdorf, Henrykowo) . 158 WyDARZenIA W sIemCZynIe - rok 2015 Druk i oprawa: Drukarnia „Tempoprint”, Szczecinek, ul. Harcerska 2 www.tempoprint.pl Wiesław Krzywicki, Jak przygoda to tylko w Siemczynie . 193 Mathias von Bredow, Drugie spotkanie potomków rodu von Bredow i przyjaciół (krótkie sprawozdanie) . 206 Mathias von Bredow, Second Meeting of von Bredow ISBN 978-83-941167-3-6 Descendants and Friends (Short Report) . 209 Wiesław Krzywicki, Robert A. Dyduła, V Europejskie Dni Dziedzictwa w Siemczynie . 212 Wprowadzenie 7 V euROPeJskIe DnI DZIeDZICtwa w SiemCZynIe dr Stanisław Nowak, Jesień życia – zrozumieć świat, zrozumieć siebie, dbać o zdrowie i być aktywnym . 223 Stanisław Tuzinek, Biomedyczne uwarunkowania aktywności ruchowej . 234 prof. dr hab. Andrzej Jopkiewicz, Samoocena zdrowia, jakości życia i zaradności życiowej osób starszych . 247 szanowni Czytelnicy. 8. września minęły dopiero trzy lata od powołania do życia Zeszy- tów Siemczyńsko-Henrykowskich, a dzisiaj oddajemy w ręce Państwa już VII tom, który łączenie z dwoma tomami specjalnymi jest dzie- wiątym z kolei. Nasze grono redakcyjne wzbogaciło się w tym czasie o wielu nowych publicystów i pasjonatów. VII tom Zeszytów Siemczyńsko-Henrykowskich poświęciliśmy ważnym wydarzeniom, które miały miejsce w Siemczynie w drugiej połowie 2015 roku, a w szczególności są to: ● Tegoroczne XII Henrykowskie Dni (03 – 05 lipca.2015 r.), które odbyły się pod honorowymi patronatami: Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Wojewody Zachodniopo- morskiego, Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego, Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz Narodowego Insty- tutu Dziedzictwa i Biura Dokumentacji Zabytków w Szczecinie. Z roku na rok ich program ulega wzbogaceniu, rośnie liczba uczestników i były one zapewne najważniejszym z wydarzeń w 2015 r. na ziemi drawskiej. Największym dorobkiem Henry- kowskich Dni AD 2015 była konferencja naukowa „Z dziejów Ziemi Drawskiej” pod kierownictwem dr Zbigniewa Mieczkow- skiego. Referaty wygłoszone na niej, autorstwa znamienitych naukowców i znawców naszej lokalnej historii: prof. dr hab. Radosława Gazińskiego, dr hab. Radosława Skryckiego, dr Zbi- gniewa Mieczkowskiego, prof. dr hab. Zbigniewa Sobisza, dr Janiny Kochanowskiej, dr hab. Radosława Barka, dr Marty Kłak- -Ambrożkiewicz oraz Marii i Waldemara Witków i Aleksandry Hamberg-Fedorowicz, zostały w większości zaprezentowane w tym tomie i będą zapewne dla P.T. Czytelników interesującą i pożyteczną lekturą. 8 Zeszyty Siemczyńsko-Henrykowskie Tom 7 ● Europejskie Dni Dziedzictwa, które w tym roku były już 5 edy- cją, pod hasłem „Dziedzictwo utracone - dziedzictwo ocalone”. Tak jak i w poprzednich latach, główną częścią EDD była konfe- rencja naukowo-dydaktyczna, której główne przesłanie brzmiało: „W trosce o jesień życia”. Autorami referatów na konferencji byli znamienici naukowcy z Uniwersytetu im. Jana Kochanowskiego w Kielcach oraz z Uniwersytetu Humanistyczno- Technologicz- nego w Radomiu: prof. zw. dr hab. Andrzej Jopkiewicz, dr Renata Orawiec, dr Stanisław Nowak i dr Stanisław Tuzinek. Treści referatów, zawartych w niniejszym wydaniu, polecam w szcze- gólności czytelnikom w starszym i w średnim wieku, ponieważ zawierają ważne wskazania jak żyć, by jak najdłużej zachować sprawność intelektualną, fizyczną oraz radość życia. Parafrazując hasło przewodnie tegorocznych EDD można powiedzieć, że ich przesłaniem jest - „Aktywność utracona - aktywność ocalona”. W tomie tym przedstawiamy też krótkie sprawozdania z dwóch zjazdów: ● rodziny von Bredow pod prezydenturą Mathiasa von Bredow wnu- ka przedwojennych właścicieli pałacu i folwarku w Siemczynie, ● zamieszkałych w Ameryce potomków rodu von der Goltz - zało- życieli wsi Heinrichsdorf. Na zjeździe tym nasz znany historyk regionalista Jarosław Leszczełowski wygłosił prelekcję o historii rodu von der Goltz w Siemczynie. XII Henrykowskie Dni VII tom Zeszytów zawiera jeszcze dwa bardzo interesujące opracowania: w Siemczynie ● Marty Kłak-Ambrożkiewicz kustosza, pracownika Muzeum Narodo- wego w Krakowie p.t. „Jan Matejko, od działalności artystycznej po konserwację zabytków” („Jan Matejko - Strażnik Dziedzictwa - nie- znane aspekty twórczości i działalności”, a ta publikacja w następnym tomie Zeszytów). Dowiemy się z niego jak powierzchowna jest nasza wiedza o tym najsławniejszym polskim malarzu historycznym, jak wielkim był on patriotą i społecznikiem i np. jak spowodował, że pa- pież Leon XIII udzielił błogosławieństwa Polakom i Polsce, której na mapach Europy wówczas nie było. ● Zbigniewa Januszańca członka redakcji i naszego niestrudzonego lokalnego historyka p.t. „Przygraniczna wieś Siemczyno - Heinrichs- dorf - Henrykowo”. Czytelnikom VII tomu Zeszytów Siemczyńsko-Henrykowskich życzę przyjemnej lektury, a kolegium redakcyjnemu oraz autorom arty- kułów serdecznie dziękuję za ogromny wkład społecznej pracy. Bogdan Andziak Redaktor Naczelny Henrykowskie Dni w Siemczynie 11 Radosław Gaziński Źródła archiwalne do dziejów Ziemi Drawskiej w Archiwum Państwowym w Szczecinie do 1945 roku Ziemia Drawska jest typową ziemią pograniczną na której od stu- leci ścierały się wpływy pomorskie, brandenburskie i polskie. Takie obszary, bardzo ciekawe pod względem historycznym, są niestety trud- ne do badania. Jedną z podstawowych przyczyn owych trudności jest rozproszenie materiałów archiwalnych odnoszących się do losów po- granicznych terenów. Tak jest również w przypadku Ziemi Drawskiej. Materiały źródłowe pozwalające na odtworzenie przeszłości intere- sującej nas ziemi są bowiem rozproszone i należy ich szukać w kilku archiwach polskich i niemieckich. Zacznijmy od tych ostatnich. Aby poważnie podejść do problemu opracowania dziejów Ziemi Draw- skiej trzeba przeprowadzić szeroką kwerendę w tajnym Archiwum Pruskim w Berlinie – Dahlem (Geheimes Staatsarchiv Preuβischer Kulturbesitz in Berlin – Dahlem) oraz w Brandenburskim głównym Archiwum krajowym w Poczdamie (Brandenburgisches Lande- shauptarchiv in Potsdam). W przypadku pierwszej z wymienionych placówek trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę na przechowywa- ne tam archiwalia pokrzyżackie oraz na akta pruskiej administracji centralnej zarządzającej interesującym nas obszarem w XVIII, XIX i I połowie XX wieku. Szczególnej analizy wymaga tu wielki i złożony zespół Generalnego Dyrektorium (II HA, Generaldirectorium) liczący 2,1 km akt1. W drugim ze wspomnianych archiwów: Brandenbur- 1 Więcej na temat zasobu archiwum w Berlinie – Dahlem: J. Kloosterhuis, Von der Repositurenvielfalt zur Archiveinheit. Die Etappen der Tektonierung des Geheimen 12 Zeszyty Siemczyńsko-Henrykowskie Tom 7 Henrykowskie Dni w Siemczynie 13 skim Głównym Archiwum Krajowym wypada się przede wszystkim teresujących nas akt stanowią niewielki fragment zespołu Archiwum skoncentrować na materiałach Nowomarchijskiej Kamery Wojenno – książąt szczecińskich (Herzoglich Stettiner Archiv, 9142 j. a z lat Skarbowej (Neumärkische Kriegs – und Domänenkammer) liczących [1209] 1440-1808 [1828]). W części pierwszej wspomnianego