Deerns Gaat Het Klooster In

16 EDITIE 2018 MEI CORPORATE MAGAZINE DEERNS iD CORPORATE 09 18 26

DEERNS GAAT HET KLOOSTER IN

DUURZAME HOGESCHOOLCAMPUS IN BREDA 15

Kenners aan het woord

VIER VISIES OP VIER MARKTGEBIEDEN 11 - 14

"Er valt nog zoveel te winnen"

RAAD VAN BESTUUR MAAKT BALANS OP 06

brengt ideeën tot leven iD DEERNS VARIA 02 NIEUW BIOSAFETY-LABORATORIUM ERASMUS MC OFFICIEEL GEOPEND

Begin april is het nieuwe biosafety-laboratorium van het Erasmus MC in HEPA-filters. Op hun beurt worden de laboratoriumruimten op onderdruk gehouden Rotterdam officieel geopend. Hiermee beschikt het Erasmus MC over ten opzichte van de omliggende sluizen, gangen en spouw. Net als de isolatoren zijn het modernste en best beveiligde klasse 3 high containment onderzoeks ook deze bouwkundig en luchttechnisch volledig geïsoleerd van hun omgeving en centrum in Europa. Deerns tekende voor het technische programma van voorzien van een eigen luchtsysteem. Als er onverhoopt iets misgaat, blijft de besmetting eisen, het installatieontwerp en het toezicht tijdens de realisatiefase. beperkt tot hooguit die ene ruimte.

Blussen met blusgas Er is ook een speciaal blussysteem Biosafety en biosecurity Overdruk ontwikkeld. In geval van brand wordt niet Met het nieuwe laboratorium beschikt het De biologische veiligheid voor de gebruikers geblust met water, maar met blusgas dat Erasmus MC over innovatieve onderzoeks en omgeving wordt vooral geborgd door onder hoge druk de ruimte wordt ingebla mogelijkheden naar hoogbesmettelijke toepassing van verschillende schillen, zen, waardoor het vuur door zuurstofgebrek infectieziekten als tbc, SARS, MERS, zika waarbij lucht vanuit de omringende ruimtes vanzelf dooft. Samen met de installateur en influenza. De onderzoeken moeten altijd naar het laboratorium stroomt en 'vuile' ontwikkelde Deerns hiervoor een goed leiden tot oplossingen die deze ziektes lucht altijd in het laboratorium blijft. De doordachte afstemming van de installatie voorkomen en beheersen. Veiligheids binnenste schil wordt gevormd door de regeling, die borgt dat de vereiste onderdruk borging heeft topprioriteit om te voorko isolatoren, waarin de onderzoeken plaats in de ruimte bij het blussen intact blijft. men dat virussen en bacteriën uit het vinden. Deze volledig lucht- en waterdicht Omdat de laboratoriumruimtes buiten het laboratorium kunnen ontsnappen geïsoleerde onderzoekskasten worden op brandcompartiment hun eigen druk (biosafety) en ongeautoriseerde gebruikers onderdruk gehouden door hun eigen behouden, heeft de brand in principe geen binnen kunnen komen (biosecurity). luchttoevoer- en afvoersysteem met eigen invloed op de onderzoeken die daar lopen.

Eerste WELL-hotel ter wereld verrijst in Utrecht

Direct naast het treinstation Leidsche Welbevinden van de mens Hotel Het nieuwe hotel mag zich straks het Aloft Utrecht krijgt een entree op de hoek Rijn in Utrecht wordt vanaf deze zomer eerste WELL-gecertificeerde hotel ter aan het Brusselplein. Trappen langs de plint wereld noemen. Zoals het LEED-keurmerk van het gebouw vangen het hoogteverschil gewerkt aan een gezond en duurzaam de duurzaamheid van gebouwen beoor op de locatie op. Naast de 224 hotelkamers deelt, beoordeelt WELL hun invloed op de zijn in het pand verschillende publieke hotel: Aloft Utrecht. Het complex is gezondheid, het welzijn en het welbevinden functies voorzien, voornamelijk in de plint. van de gebruikers. Het gaat daarbij om Huurder van het gebouw is de Odyssey ontworpen door OZ Architects en aspecten als klimaat, licht, lucht en Hotel Group, een internationaal actief interieur. Het gebouw is een ontwikkelings hotelmanagement bedrijf, dat een franchise- krijgt naast een LEED-certificaat voor project van Being Development en opent overeenkomst met Marriott International naar verwachting in 2020 de deuren voor - eigenaar van het Aloft label - heeft duurzaamheid ook een WELL-certificaat. de gasten. gesloten en Aloft Utrecht gaat exploiteren. En dat laatste is een wereldwijde primeur in de hotelbranche. Deerns is verantwoordelijk voor beide certificeringen, voor het ontwerp van alle installaties (inclusief de installaties voor het gevelonderhoud) en voor de bouwfysica, brandveiligheid en akoestiek. 03 INHOUDSOPGAVE iD “Meer dan het verleden interesseert mij de toekomst, want daarin ben ik van plan te leven.” ALBERT EINSTEIN

AAN TAFEL BIJ “ER VALT 04 DE DIRECTIE 06 NOG ZOVEEL 09 NIEUWBOUW ISALA TE WINNEN” DIACONESSENHUIS ZIT VÓL INNOVATIES

KENNERS EDGE OLYMPIC: 11 AAN HET 15 DEERNS GAAT HET 18 VAN SMART WOORD BUILDING KLOOSTER IN NAAR WINST- GEVENDE EXPLOITATIE 20 TROTS

DEERNS 22 VARIA

SHOWCASE VAN GEZONDE SLAPEN ALS EEN ROOS PAL NAAST 23 DUURZAAMHEID 26 DE ZUIDAS

COLOFON DEERNS iD is een uitgave van Deerns Nederland en verschijnt twee keer per jaar Omslagfoto Claudia Broekhoff Fotografie Sjoerd de Jonge, Admix, Claudia Broekhoff Fotografisch Vormgeving Admix Drukwerk Opmeer Drukkerij bv Papier Heaven 42 hoogwit, vervaardigd uit 45% recyclede FSC gecertificeerde vezels en 55% nieuwe FSC gecertificeerde vezels Oplage 3.000 Redactie Deerns, Marketing & Communicatie, Postbus 1211, 2280 CE Rijswijk Telefoon 088 – 374 00 00 E-mail [email protected] Internet www.deerns.nl iD AAN TAFEL BIJ DE DIRECTIE 04 De waarde van kwaliteit (en andere thema’s bij 90 jaar Deerns)

Welke trends bepalen de komende vijf jaar de agenda? Xavier Crolla en Hubrecht van Ginneken grijpen de 90e verjaardag van Deerns aan voor een blik vooruit en benoemen vijf belangrijke thema’s.

Maatschappelijke factoren dat ziekenhuis, dat kantoor of op die hogere productiviteit. De uitdaging voor de Markttrends worden niet alleen bepaald luchthaven? Welke ontwikkelingen zijn er in komende jaren is om dergelijke kwaliteiten door vakinhoudelijke ontwikkelingen, maar de sector gaande? Wij doorgronden dat ook steeds beter financieel te waarderen, ook door processen in de samenleving. eerst en investeren daarin. Dat kost geld en waardoor ontwikkelingen versneld worden. Denk bijvoorbeeld aan de Europese wens maakt ons minder aantrekkelijk voor om data op ons eigen continent op te slaan opdrachtgevers die op zoek zijn naar de en niet langer in Amerikaanse datacenters. laagste prijs. Maar uiteindelijk vertaalt zich Zulke maatschappelijke behoeften brengen dat in een ontwerp dat vooruitstrevend en “Wij investeren in nieuwe technische uitdagingen met zich toekomstbestendig is, en op die wijze mee en dus kansen om op in te spelen en waarde creëert. Of het nu gaat om een langdurige klantrelaties.” concepten voor te ontwikkelen. Een nieuwe cleanroom voor ASML of een voorbeeld hiervan is de betaalbare gasloze gebouw als The Edge. Uiteindelijk resulteert woningbouwverwarming of (op grotere die benadering in langdurige klantrelaties. schaal) het gasloze ziekenhuis. Het mooie is Daar investeren wij in. Smart Buildings dat veel van deze ontwikkelingen een De rol van het internet of things en andere integrale aanpak van al onze expertises Kwaliteit ICT-toepassingen neemt steeds verder toe. vereisen, op gebieden als bouwfysica, Onderwerpen als duurzaamheid, circulariteit, Dat stelt ons in staat om de mogelijkheden installatietechniek en duurzaamheid. gezondheid en welbevinden hebben in van gebouwen effectiever te benutten, toenemende mate hun plek veroverd op de gebruikers meer comfort te bieden en het Klantprocessen bouwagenda. Het is nu zaak om duidelijk te energieverbruik te minimaliseren. En dat De nog steeds toenemende complexiteit maken dat het hierbij niet gaat om extra niet alleen: we kunnen dat ook steeds van projecten maakt het belangrijker dan kostenposten, maar om waardecreatie. Een beter monitoren. De cirkel tussen ontwerp, ooit om echt te begrijpen waar de klant mee circulair gebouw heeft een hogere beleg bouw en gebruik wordt dus gesloten. Met bezig is. Hoe ziet het primaire proces eruit in gingswaarde. Een smart building zorgt voor als gevolg dat we opdrachtgevers harde 05 AAN TAFEL BIJ DE DIRECTIE iD Xavier Crolla en Hubrecht van Ginneken over de 5 marktsegmenten van Deerns

In alle segmenten die wij bedienen, komen wij dezelfde thema’s tegen. Deerns wil ook waarde leveren door opdrachtgevers hierover met elkaar in contact te brengen, over de marktsegmenten heen. Want opgedane kennis bij de ene markt of opdrachtgever, blijkt vaak van grote waarde bij de andere.

Vastgoed mogelijk te maken. Dit is een markt die bij Binnen de vastgoedsector (vaak kantoren) uitstek vraagt om integrale oplossingen, groeit het besef dat een gebouw meer kan waarin de kennis van architecten, zijn dan een passief asset. Het kan actief engineers, zorgprofessionals en zorg bijdragen aan de productiviteit en de bestuurders wordt samengebracht efficiency van de processen in het gebouw. en benut. Een smart building geeft medewerkers bijvoorbeeld meer mogelijkheden om Cleantech slimmer met de vierkante meters om te Het marktsegment cleantech bestaat zelf gaan, waardoor er minder meters nodig ook weer uit diverse segmenten. Met onder zijn. Daarmee komt er geld vrij dat kan meer de explosief doorgroeiende markt van worden geïnvesteerd in kwaliteit. Dit is iets de micro-elektronica, de laboratoria van wat we nu al zien, maar waarvan we universiteiten en overheid, de foodmarkt, verwachten dat dit in de toekomst alleen die voor de langere termijn veelbelovend maar doorzet. is… Het is een sector met grote belangen, omdat je je direct bevindt in het primaire Luchthavens proces van opdrachtgevers: niet voldoen Voor veel Europese luchthavens is verdere aan de specs betekent een hapering in de uitbreiding buiten de bestaande fysieke productie. Tegelijkertijd speelt ook hier de grenzen geen optie. De uitdaging is om de noodzaak tot een effectievere en efficiëntere beschikbare ruimte slimmer te benutten. omgang met hulpstoffen en energie. Dat Zo zijn op Schiphol extra vloeren in de adviseren we dan ook, gevraagd en vertrekhal gelegd om meer passagiers te ongevraagd. Bijvoorbeeld door de kunnen verwerken, met daarbij veel ontwikkeling van technieken voor het garanties kunnen bieden omtrent de aandacht voor een snelle afhandeling door terugwinnen van kostbare gassen uit prestaties van een gebouw, bijvoorbeeld optimalisatie van de security. Ook bleek productieprocessen (helium, neon, xenon) voor het energieverbruik of het gereali het mogelijk om de logistiek bij de of het hergebruiken ervan (omzetting van seerde comfort. passagiersbruggen zodanig in te richten waterstof in elektriciteit). dat Schiphol dagelijks meer vluchten Systems Engineering en BIM aankan. Dit type kennis van luchthaven Projecten worden omvangrijker en processen, gecombineerd met specifieke complexer en bij de uitvoering is vrijwel technische luchthavenkennis, geeft ons “Een gebouw kan meer zijn altijd een groot aantal partijen betrokken. ook buiten de landsgrenzen meerwaarde. Het is dan zaak dat al die partijen op elk Meerwaarde die door steeds meer dan een passief asset.” moment in het proces over dezelfde kennis luchthavens wordt gezien en ingezet. beschikken en dat deze kennis beter wordt doorgegeven. Systems Engineering, Gezondheidszorg gekoppeld aan BIM, wordt daarom steeds ICT speelt binnen de gezondheidszorg Datacenters belangrijker. Dat zorgt ervoor dat iedereen al een grote rol en dat neemt in de Onze opdracht in deze nog altijd door op de hoogte is van actuele klanteisen, toekomst alleen maar toe. Dat heeft groeiende markt is en blijft het risico op ontwerpafwegingen, gemaakte keuzes en gevolgen voor de ICT-infrastructuren in het uitval tot nagenoeg nul terug te brengen en eventueel ingecalculeerde risico’s. Met als ziekenhuis en voor het gebouw zelf. Het tegelijkertijd de grote milieulasten en uiteindelijk resultaat een vloeiender en lijkt erop dat het gemiddelde ziekenhuis energiekosten te reduceren. Met het oog effciënter verlopend ontwikkelen bouw steeds meer een high-end/high tech daarop ontwikkelden we onder meer een proces. Voorwaarde is dat het middel geen gebouw wordt, zonder een bij voorbaat aantal gepatenteerde technieken om het doel op zich wordt, waardoor Systems exacte definitie hiervan. Dit vereist meer koelproces energiezuiniger te laten Engineering verwordt tot een ‘afvinklijst’ flexibiteit in casco en infrastructuren om verlopen. Technieken waar datacenters nu die creativiteit weghaalt en innovatie remt. transformaties zonder hoge kosten en in de toekomst van profiteren. iD DE BALANS VAN 90 JAAR DEERNS 06

Jan Karel Mak en Sjoerd Hora Siccama

De noodzaak om heel veel zelf Mak: “Ook vandaag nog heeft ons bureau uit te vinden een bijzondere positie in de markt. Er zijn Hora Siccama: “In 1928 was het nog lang weinig ingenieursbureaus die zich zo niet vanzelfsprekend dat gebouwen over nadrukkelijk als wij hebben gespecialiseerd een klimaatsysteem beschikten. Er waren in de gebouwde omgeving. Uitdagende, ingenieurs nodig die zich daarin wilden specialistische vragen komen daardoor al verdiepen en er oplossingen voor konden snel bij ons terecht. Waardoor we ons al bedenken. Paul Wessel Deerns en zijn doende blijven vernieuwen. Om dat collega’s moesten heel veel zelf uitvinden. mogelijk te maken geven we medewerkers Innovatie zit mede daardoor in de genen ook de vrijheid om nieuwe dingen uit te van dit bedrijf.” proberen en zo ontdekkingen te doen. 07 DE BALANS VAN 90 JAAR DEERNS iD

Jan Karel Mak en Sjoerd Hora Siccama maken de balans op na 90 jaar Deerns. “ER VALT NOG ZOVEEL TE WINNEN”

In 1928 ging Paul Wessel Deerns van start met iets wat in die jaren nog niet of nauwelijks bestond: een adviesbureau voor installatietechnisch advies. De partner met wie hij dit vernieuwende initiatief nam, Dirk Houtman jr., zou twee jaar later overlijden. De jonge Deerns liet zich daardoor niet afschrikken en ging alleen verder. En met succes. Gedurende de Tweede Wereldoorlog lag het bureau vijf jaar lang stil, maar daarna groeide het opmerkelijk snel door. Toen de oprichter in 1966 met pensioen ging, stond er een gezonde onderneming met vestigingen in Nederland en Brazilië en zo’n 260 medewerkers. Ondertussen schrijven we 2018 en kunnen we terugkijken op negentig jaar Deerns. Een gesprek over verleden, heden en toekomst met twee leden van de Raad van Bestuur: voorzitter Jan Karel Mak en Sjoerd Hora Siccama.

“Together we passionately Daardoor blijven ze graag bij ons en andere landen. Ook via architecten met kunnen ze grenzen verleggen.” wie we in Nederland samenwerkten, create a positive impact ontstonden internationale contacten. De on the built environment, Wereldwijd beschikbaar voor de kansen die daaruit voortkwamen, grepen mooiste projecten we graag aan, op projectbasis. Pas sinds tailored to its users and Hora Siccama: “Al in de jaren vijftig werden de eeuwwisseling werken we doelgericht we ingeschakeld voor projecten buiten aan verdere internationalisering van het future-ready.” Nederland, van Scandinavië tot Griekenland bedrijf door de ontwikkeling van National en Turkije. Als gevolg van ons werk voor Offices: permanente vestigingen in een KLM, kwamen we bijvoorbeeld in beeld aantal landen. Ondertussen bevindt voor de ontwikkeling van luchthavens in ongeveer de helft van onze markt zich » iD DE BALANS VAN 90 JAAR DEERNS 08

in Nederland en de andere helft in de rest medewerkers elkaar vinden, wat hun vraag CO2-uitstoot van gebouwen. Om dat te van de wereld.” ook is en waar ter wereld ze ook zitten. kwantificeren maken we gebruik van de Mak: “De gedachte daarachter is dat we Bovendien kunnen ze via ons interne Deerns Multiplier. Daarmee vergelijken we de toekomst van Deerns niet willen zoeken kennissysteem zoektermen invoeren en zo onze eigen CO2-voetafdruk met de in een verbreding van onze dienstverlening, achterhalen bij welke projecten of collega’s CO2-reductie die we bij onze opdracht maar in een steeds verdere verdieping van bepaalde kennis is te vinden.” gevers realiseren. In 2016 bedroeg die ons specialisme. Namelijk: technisch Hora Siccama: “Er valt nog zoveel te besparing bijvoorbeeld 1.565 maal onze advies, ontwerp en projectbegeleiding in winnen. Gebouwen zijn verantwoordelijk eigen CO2-uitstoot in dat jaar.” de gebouwde omgeving. Op dat gebied voor zo’n 40% van het energieverbruik in Mak: “In werkelijkheid is het effect van wat willen we telkens weer de mooiste en de wereld. Het heeft dus echt zin om we doen nog groter doordat de innovaties meest uitdagende opdrachten binnenhalen. gebouwen telkens wat zuiniger of die wij introduceren vaak overgenomen en Want alleen dan blijven we aantrekkelijk effectiever te maken. Dagelijks dragen wij breder toegepast worden. Met nog meer voor de beste professionals in ons vak en bij aan het verder terugdringen van de CO2-besparingen als gevolg.” « kunnen we onze vakmatige voorsprong behouden en steeds verder uitbouwen.” Hora Siccama: “Die interessante top projecten worden overal ter wereld Al 90 jaar lang een positieve impact uitgevoerd, dus wanneer we daarvoor in aanmerking willen komen zullen wij ook op steeds meer plekken aanwezig moeten “Together we passionately create a positive zijn. Bij voorkeur met een lokale vestiging, met ingenieurs die de taal en de cultuur impact on the built environment, tailored to van huis uit kennen, vertrouwd zijn met de its users and future-ready.” omgangsvormen en weet hebben van de geldende regelgeving en de verhoudingen Zo luidt de recent opnieuw geformuleerde missie van Deerns. Dat was het resultaat van een tweedaagse sessie in de bouwketen.” waarin ruim 30 Deerns-collega’s met elkaar discussieerden over de kernwaarden van hun bedrijf. Samen Mak: “Want oplossingen die succesvol zijn vertegenwoordigen zij de diverse landen waar en specialismen waarin Deerns actief is. Een extra garantie dat het in de Nederlandse situatie zijn dat niet per gedachtegoed dat achter de missie schuilgaat ook bij nieuwe vestigingen en nieuwe collega’s wortel kan schieten. definitie in andere landen. Je hebt te Mak: “Deze formulering is natuurlijk aanzienlijk minder bondig dan Deerns brings concepts to life en is dan ook vooral maken met verschillen in het zakelijke, bedoeld als intern richtsnoer voor al ons handelen. Want hierin zitten alle kenmerken van ons bureau besloten: onze culturele en het fysieke klimaat.” keus voor de gebouwde omgeving; de onderlinge saamhorigheid together van waaruit we werken; het grote belang dat we hechten aan duurzaamheid future-ready; onze gedrevenheid om echt het verschil te maken, met klantgerichte CO2-besparingen op steeds grotere oplossingen die zorgen dat gebouwen steeds een beetje veiliger, comfortabeler, energiezuiniger en slimmer worden.” schaal Hora Siccama: “Die positieve impact hebben we altijd bereikt met behulp van innovaties of slimme combinaties Mak: “We merken dat het aantal complexe van bestaande deeloplossingen. Een voorbeeld van vlak na de oorlog: vloerverwarming voor de steile inrit van een opdrachten toeneemt. Bedrijven in parkeergarage om gladheid te voorkomen. Latere voorbeelden: onze eigen ontwikkeling van ontwerpsoftware, onze bijvoorbeeld de hightech- of de maak koplopersrol bij de ontwikkeling van warmte-koudeopslag, het verwarmen en koelen met energie uit oppervlaktewater industrie bundelen hun krachten en zoeken en tientallen kleinere innovaties, variërend van lifttransport tot aviobruggen. Van recentere datum zijn onze ontwikkelingen op het gebied van 'Smart Buildings' en, met het oog daarop, de oprichting van bGrid, ons partnership met de wereldwijd naar de specialisten die hen internet of things experts van Evalan." verder kunnen helpen. Dat biedt ons Mak: “Via bGrid maken we gebouwen slimmer, we maken Smart Buildings. Denk aan het efficiënter benutten van de kansen. Want dankzij de relatief kleine beschikbare vierkante meters. Wanneer een gebouw ‘weet’ dat een bepaalde ruimte niet wordt gebruikt, is daar ook omvang van ons bureau zijn we beter dan geen licht, warmte, koeling of ventilatie nodig en hoeft er ook niet te worden schoongemaakt. Zulke interactie tussen andere ingenieursbureaus in staat om onze gebouw en gebruikers, daarin valt de komende jaren nog zo veel te winnen. De gebruikersbeleving van gebouwen eigen kennis en expertise te ontsluiten, te gaat daardoor helemaal veranderen.” bundelen en in te zetten voor opdracht Hora Siccama: “En zo zijn er nog vele andere nieuwe ontwikkelingen waar we bij betrokken zijn. Zoals oplossingen gevers. Adviseurs en ontwerpers maken waarbij je verschillende gebouwen en systemen koppelt, en je bijvoorbeeld een gebouw verwarmt met behulp van deel uit van technical circles, groepen de warmte die vrijkomt bij het koelen van een datacentrum in de buurt. Dergelijke koppelingen bieden nog heel veel waarbinnen kennis rond een specifiek mogelijkheden die we de komende jaren kunnen benutten.” thema wordt uitgewisseld. En via ons eigen, interne netwerk kunnen alle 09 ISALA MEPPEL iD

NIEUWBOUW ISALA DIACONESSENHUIS ZIT VÓL INNOVATIES

Met de nieuwbouw van het Isala Centrale plaats voor zorg BENG en Milieuthermometer op afstand Dat zo'n modern en innovatief ziekenhuis Diaconessenhuis in Meppel kunnen In het nieuwe Isala Diaconessenhuis ook heel duurzaam is, spreekt vanzelf. Het neemt zorg op afstand, ofwel connected complex voldoet straks aan de eisen voor inwoners uit de wijde omgeving straks care en e-health, een centrale plaats in. Bijna Energieneutrale Gebouwen (BENG), Transitiedirecteur Mariska de Groot: de hoogste kwalificatie van de Milieu voor ziekenhuiszorg terecht in een van de "Om patiënten goed van dienst te zijn, thermometer van het Milieuplatform willen we dat, wanneer dat wenselijk Zorgsector en afgeleiden van andere modernste ziekenhuizen van Nederland. en mogelijk is, patiënten niet meer naar relevante keurmerken. Mariska de Groot: het ziekenhuis hoeven te komen, maar "We hebben onze ambities geformuleerd, Bij de oplevering in 2021 voldoet het thuis zorg kunnen ontvangen." maar hoe we precies aan de eisen gaan voldoen, weten we nog niet." complex aan de hoogste eisen op het Zorg op afstand heeft vooral gevolgen voor de poli-afdelingen. Een aantal van De hoge duurzaamheids- en comforteisen gebied van duurzaamheid, energie de gebruikelijke consult- en behandel en de connected care-ambities stellen de kamers maakt plaats voor ruimtes waar ontwerpers van het ziekenhuis voor stevige besparing, hygiëne (legionellabeheersing), artsen en verpleegkundigen via (beeld) uitdagingen. Daar komt nog bij dat Isala telefoon overleggen met hun patiënten, ook hoog inzet op standaardisatie. Mariska flexibel ruimtegebruik en comfort. op basis van metingen die de patiënten de Groot: "Gelet op de toekomstige thuis zelf uitvoeren met behulp van ontwikkelingen, bijvoorbeeld op het gebied geavanceerde thuismeetapparaten. van connected care, streven we naar een "De arts kan dan op afstand beoordelen gebouw dat heel eenvoudig kan worden of de patiënt naar het ziekenhuis moet aangepast aan toekomstige behoeften. komen of dat een consult ook telefonisch Ruimtes moeten voor verschillende kan. Op gezette tijden gaan verpleeg doeleinden geschikt zijn. Met standaard kundigen bij de patiënten langs om de formaten voor ruimtes voorkom je zorg te leveren die nodig is." onnodige, dure verbouwingen later." » iD ISALA MEPPEL 10

Mariska de Groot, transitiedirecteur Isala

Deerns speelt een belangrijke rol bij de zonnepanelen. Het tapwater uit de kranen De projectmanager heeft alle vertrouwen in verwezenlijking van het ziekenhuis. Met zijn wordt verhit door een speciaal door Deerns een goede afloop. Deerns kan bogen op visie op energie-opwekking won Deerns de ontwikkeld legionallaveilig concept, waarin een ruime ervaring met complexe tender voor het ontwerp van het klimaat een elektrisch doorstroomapparaat op elk ziekenhuisprojecten. "Wij hebben echt systeem, installaties, akoestiek, bouwfysica tappunt voorziet in warm water. Visser: verstand van zaken, ook op het gebied van en brandveiligheid. Projectmanager "Dit concept lost meteen ook het probleem regelgeving. Bovendien werken we in dit Mark Visser van Deerns begrijpt waarom op van distributiewarmteverlies en draagt soort complexe projecten altijd expert Isala hieraan veel waarde hecht aan: bij aan een goede legionellabeheersing." driven. Voor elk aspect zetten we echte "De nieuwbouwlocatie grenst aan een specialisten in." ecologische hoofdstructuur. Dat vergt een Bomvol specialistische techniek zorgvuldige en duurzame landschappelijk De belangrijkste uitdaging is dat de Ook de samenwerking in het ontwerpteam invulling." installaties voor verwarming, koeling en versterkt het vertrouwen in een goede ventilatie straks goed werken en voldoen aan afloop. Met behulp van BIM worden de Realistisch en goed werkend de strenge regelgeving voor ziekenhuizen. complexe oplossingen in het ontwerpteam ontwerp Visser: "Daarin moeten we de juiste keuzes feilloos op elkaar afgestemd, zodat Samen met Vakwerk Architecten en de maken. Dat geldt ook voor de ICT-omgeving kostbare afstemmingsfouten al in een prille andere partijen in het ontwerpteam werkt en connected care. Zo'n nieuw ziekenhuis fase worden voorkomen. "Het is een echt Deerns hard aan een realistisch en goed zit bomvol specialistische techniek." De samenwerkingsproces, waarin we bijna werkend ontwerp dat tegemoet komt aan standaardisatie stelt geen bijzondere eisen blind op elkaar moeten kunnen vertrouwen. het veelomvattende eisenpakket van het aan de installaties. "Het maakt het zelfs iets En gelukkig kunnen we dat ook, want we ziekenhuis. Veel oplossingen zijn nog niet makkelijker. Bepaalde componenten kunnen hebben een goed team met partijen afgekaart, maar Visser schat nu al in hoe vooraf in de fabriek worden gemaakt en bij waarmee we al eerder hebben samen het ziekenhuis straks het energieverbruik verbouwingen hoef je straks de techniek niet gewerkt. We weten precies wat we aan tot een minimum kan beperken. Hardop opnieuw te doen", aldus Visser. elkaar hebben." « denkend: "Met energiezuinige installatie componenten, heel goede isolatie en LED-verlichting kom je al een heel eind. Het energieverbruik kan verder omlaag “Zo´n door toepassing van natuurlijke bevochti ging, wat enorm in het verbruik scheelt. nieuw Een bewezen techniek, die uiteraard wel ziekenhuis moet voldoen aan de hygiëne-eisen." zit bomvol Smart Building en andere slimme oplossingen specialisti- Een slim smart building-systeem kan het sche nodige bijdragen aan een optimale bezetting van de ruimtes. Door de energie techniek.” voor verwarming en verlichting nauwkeurig af te stemmen op het gebouwgebruik, wordt veel verspilling voorkomen. Als de eisen en regelgeving het toelaten, wordt in de resterende energiebehoefte voorzien door een WKO-installatie met bodem opslag en warmtepomp, aangevuld met 11 KENNERS AAN HET WOORD iD

Ineke Strijp (GGZ Westelijk Noord-Brabant) Hoe je vandaag de dag het effectiefst tot een EERST DE TECHNIEK, hoogwaardig en toe DAN HET GEBOUW komstvast zorggebouw komt? Het recept van Ineke Strijp: "Begin met het intensief betrekken van de zorgprofessionals die er straks komen te werken. Denk vooral niet in de beperkingen van nu. We bouwen immers voor de toekomst. Ga vervol gens uit van de benodigde techniek en de daarbij behorende installaties. Daar moet dan het ideale gebouw omheen. Dus eerst de techniek, dan het gebouw. Daag daarna de architect, installateur en aannemer uit."

Ineke Strijp weet waar ze het over heeft. langduriger en efficiënter worden bij het proces. Zij hebben een open blik en Als programmadirecteur begeleidde ze ingezet en geëxploiteerd. Ook de sterke zoeken nieuwe mogelijkheden", aldus grote nieuwbouw- en renovatieprojecten bij doorvoering van ict-achtige toepassingen Ineke Strijp. onder meer het Amphia Ziekenhuis in hebben een eigen invloed op techniek en Breda, de faculteit Diergeneeskunde in technologie, een heel belangrijke ontwikke 'Deerns echt uitgedaagd' Utrecht en het AMC in Amsterdam. Nu is ling vind ik. Voor herstel en nazorg van Een voorbeeld uit haar eigen praktijk is de Ineke Strijp bestuurder van GGZ Westelijk patiënten zijn zorghotels heel geschikt. in 2016 geopende nieuwe afdeling Noord-Brabant, een instelling voor Dit onder het motto herstellen doe je ‘thuis’ Spoedeisende Hulp van het AMC. Binnen geestelijke gezondheidszorg, met een het beste.” drie maanden lag er een nieuw, greenfield enorme huisvestingsopgave. Zij is tevens ontwikkeld concept. Hierin spelen de lid van de Raad van Advies van Deerns. Ook jongeren betrekken bij proces primaire bedrijfsprocessen en de nieuwste De op doelmatigheid gerichte business technieken een hoofdrol en staan Functies groeperen op zorgpleinen cases van dit soort moderne zorgprojecten gebruikers en patiënten en hun veiligheid Ineke Strijp: “Bestaande ziekenhuizen zijn maakt ze aantrekkelijk voor financiers. Ook centraal. "Ik heb de mensen van Deerns veel te groot. Ze zijn destijds gebouwd wettelijk zijn er geen bezwaren. Succes of toen echt uitgedaagd en dat pakten ze voor een groot aantal bedden en een veel falen zit 'm vooral in de projectaanpak. goed op. Je moet mensen de vrije ruimte langer verblijf van patiënten dan nu. Modern zorgvastgoed ontwikkelen vergt durven geven, zodat ze hun creativiteit Tegenwoordig mag je na een blindedarm een moderne manier van denken en maximaal kunnen aanwenden. Eigenlijk operatie al na een dag naar huis. Je ziet werken. "De kunst is de juiste deskundig geldt dat in élk project." daarom een ontwikkeling naar kleinere, heid op het juiste moment te verbinden. gespecialiseerde en faciliterende units. Je moet zorgen dat de mensen van de Daar worden functies gegroepeerd in vorm opdrachtgevers en uitvoerende partijen van ‘zorgstraten’ en ‘zorgpleinen’. hun kennis en ervaring graag met elkaar “Je moet mensen de vrije ruimte durven Patiënten hoeven niet meer het hele willen delen binnen het projectteam. Benut geven, zodat ze hun creativiteit maximaal ziekenhuis door, de specialisten komen de ervaring van oudere medewerkers, naar hén toe. De dure apparatuur kan zo maar betrek vooral ook jongere professionals kunnen aanwenden.” iD KENNERS AAN HET WOORD 12

Luchthavens moeten De reiziger centraal "De gang van zaken op luchthavens heeft veel weg van hoe we vroeger bij de niet groter worden, kruidenier werden geholpen: allemaal in de rij bij de balie en wachten tot je aan de beurt bent. Het gevolg is dat we heel veel tijd en vierkante meters gebruiken om maar slimmer mensen in een rij te laten staan. Stel je eens voor dat we in plaats daarvan het hele proces organiseren vanuit het perspectief van de reiziger. Met bijvoor beeld meldingen op je telefoon die aangeven op welk tijdstip je waar wordt verwacht.”

Bagage thuis ophalen “Als onderdeel van zo’n klantgerichte benadering kunnen we ook bagage stromen anders afhandelen. Nu kost het scheiden en later weer samenbrengen van de reizigers en hun koffers veel tijd op de luchthavens. We kunnen dat voorkomen door de koffers thuis bij de passagiers op te halen en op hun eindbestemming af te geven. Dat scheelt hen ook nog eens een hoop gesleep. Tien jaar geleden zou dit een onuitvoerbaar idee lijken, maar ondertussen wordt elke straat vrijwel dagelijks bezocht door bezorgdiensten die we hiervoor in kunnen zetten.”

“De wereldwijde vraag naar vliegverkeer neemt nog altijd toe.”

Een roterende terminal “Een ander idee om de effciency en duurzaamheid van luchthavens te vergroten, is de turnaround terminal. Dat is een gebouw waar de vliegtuigen omheen roteren, zodat achtereenvolgens “De wereldwijde vraag naar vliegverkeer neemt verschillende taken kunnen worden uitgevoerd: van boarding en in- en uitladen nog altijd toe. De steden waar al die vliegtuigen tot tanken en catering. Al die processen kunnen zo op een kleiner oppervlak moeten opstijgen en landen staan echter voor de plaatsvinden én met minder verkeers bewegingen van af- en aan rijdende complexe taak om de balans te vinden tussen bestelbusjes.” economische belangen en kwaliteit van leven”, Beter anticiperen in de dagelijkse praktijk aldus Geert Boosten, lector Aviation Management “Simulatietechnieken maken het mogelijk om te voorspellen hoe processen op de aan de Hogeschool van Amsterdam. Als docent luchthaven verlopen. Op langere termijn is het doel om deze tools toe te passen in de en onderzoeker houdt hij zich bezig met de vraag dagelijkse operatie en zo lange wachttijden of andere complicaties tijdig te voorzien en hoe luchthavens hun capaciteit het beste kunnen direct maatregelen te kunnen nemen. Zodat verstoringen niet op hoeven te benutten. Waarbij hij het niet zoekt in groter, treden. Er is daarbij een groeiende rol weggelegd voor het internet of things. maar in slimmer. Ideeën genoeg. Nu al bijvoorbeeld zijn veel ruimtes op luchthavens voorzien van sensoren die aangeven hoe druk het is.” 13 KENNERS AAN HET WOORD iD

DE GROENE DATA-MOTOR VAN DE NEDERLANDSE ECONOMIE

Wie Stijn Grove over datacenters hoort praten, krijgt vanzelf zin om ook in deze sector aan de slag te gaan. Want ga maar na: datacenters vormen het hart van onze data-infrastructuur, groeien al jaren harder dan de economie als geheel én versterken het vestigingsklimaat in Nederland. Als directeur van de Dutch Data Center Association (DDA), de brancheorganisatie van datacenters in ons land, reageert Grove op drie thema’s die wij aan hem voorlegden.

De meerwaarde van datacenters De duurzaamheid van datacenters De toekomst van datacenters “De dienstverlening van onze leden laat “Zo’n 90 procent van de datacenters “Ruwweg kun je zeggen dat datacenters hun zich eenvoudig samenvatten. Zij bieden in Nederland is lid van de DDA en capaciteit elke vier jaar verdubbelen. Gezien opdrachtgevers ruimte voor IT-apparatuur vrijwel al die bedrijven draaien op ontwikkelingen als werken in de cloud, het en zorgen daarbij voor de benodigde groene stroom. Maar wat ons betreft internet of things en big data analyses op stroom, koeling, veiligheid en netwerk valt er nog veel meer duurzame winst allerlei gebieden, verwachten we dat die verbindingen. Hun schaalgrootte stelt hen te behalen. Want al die datacenters trend nog wel even doorzet. Met enerzijds in staat om een ongekende capaciteit, bij elkaar produceren voldoende rest steeds grotere datacenters en concentraties connectiviteit en continuïteit te garanderen. warmte om meer dan een miljoen van datacenters, zoals dat bijvoorbeeld rond Opdrachtgevers kunnen onbeperkt groeien huishoudens te verwarmen. Natuurlijk Amsterdam het geval is. En anderzijds juist in hun servercapaciteit. Ze zijn daarbij niet vraagt dat om investeringen, om kleine microcenters rond 5G-masten voor afhankelijk van één of twee providers, maar specialistische kennis en om de aanleg het faciliteren van het mobiele dataverkeer. kunnen beschikken over net zo veel van warmtenetwerken. Maar de kans ligt Zo behoudt en vergroot ons land zijn netwerkverbindingen als ze willen: van er. Onze oproep aan de overheid en de aantrekkingskracht op investeerders, met KPN of Eurofiber tot China Telecom. energiebedrijven is dan ook om daar een ecosysteem voor dataverkeer dat tot de Stroomuitval is vrijwel uitgesloten. Speciale gebruik van te maken.” top van Europa behoort.” sensoren houden de stabiliteit van het stroomnetwerk in de gaten. Zodra bepaalde parameters worden overschreden, “Ruwweg kun je zeggen dat datacenters hun schakelt het datacenter meteen over op batterijen en daarna op noodstroom.” capaciteit elke vier jaar verdubbelen” iD KENNERS AAN HET WOORD 14

Projectontwikkelaar Niels Jansen (RED Company): IEDEREEN GELUKKIG

"Een investering in kwaliteit is een investering in geluk." Directeur en eigenaar Niels Jansen van de Rotterdamse projectontwikkelaar RED Company is er van overtuigd dat kwaliteit de enige rendabele weg is naar een duurzaam gezonde en waardevaste toekomst van vastgoed. Mooie, duurzame gebouwen en woningen ontwikkelen waar iedereen gelukkig van wordt: investeerders, eige naren en vooral ook huurders, bewoners, gebruikers, klanten en passanten.

Volgens Jansen hoort niet het rendement “Als een kunnen zijn, dan aan gebouwen die na 30 en de WELL-standaard voor de gezondheid voorop te staan, maar kwaliteit en betekenis jaar worden gesloopt of getransformeerd, van gebouwen zijn volgens Jansen tekenen voor de gebruikers. "Want als een gebouw gebouw omdat niemand het wil gebruiken." van een toenemende hang naar kwaliteit, 'klopt', verdient iedereen geld." En hij kan duurzaamheid en welbevinden van de het weten, want het ontwikkelingsbedrijf dat klopt, War on talent en inhaalslag gebruikers. "In bedrijfshuisvesting zijn deze hij in 2015 oprichtte met Nanne De Ru van verdient Toch ziet Jansen een voorzichtige standaarden al gemeengoed. En ook in Powerhouse Company doet goede zaken kentering die steeds meer aansluit bij zijn woningen worden ze steeds meer toegepast." met projecten die volledig vanuit hun iedereen visie, vooral in de kantorenmarkt. De klantgerichte kwaliteitsvisie zijn ontwikkeld. motoren achter deze ontwikkeling zijn de Iedereen gelukkig dus: beleggers, eigenaren, geld.” war on talent en de inhaalslag na tien jaar bouwteam, huurders, bewoners en Wég van het kale rendementsdenken crisis. "Bedrijven willen weer zichtbaar zijn gebruikers, het kan dus echt. Jansen: Veel navolging heeft de visie van Jansen voor hun klanten en medewerkers met "Absoluut. Van een geweldig gebouw wordt c.s. tot dusver niet gekregen. Het 'kale hoogstaande, herkenbare huisvesting op iederéén blij. En iedereen kan geld verdie rendementsdenken' is in de huidige een prominente locatie. Markante nen, ook de investeerder of eigenaar. Het vastgoedmarkt nog erg dominant, aldus gebouwen waarmee ze hun visitekaartje pand behoudt immers veel langer zijn waarde. Jansen, vooral bij bouwers. "Daarmee afgeven." In het buitenland is die ontwikke Plus het enorme plezier dat je mensen ermee doen deze partijen niet alleen hun klanten ling al veel langer gaande. Janssen wijst doet. Die bonus is onbetaalbaar." tekort, maar ook zichzelf. De jongere daarbij op steden als New York en Berlijn, generatie kijkt daar namelijk heel anders waar volgens hem reeds een 'enorme slag tegenaan. Van rendement alleen worden zij om kwaliteit' heeft plaatsgevonden. “Een investering in niet gelukkig. Zij werken ook liever aan mooie, inspirerende en kwalitatief hoog Ook de brede omarming van de BREEAM- kwaliteit is een staande projecten, waar ze trots op en LEED-standaarden voor duurzaamheid investering in geluk.” 15 MONUMENTALE NIEUWE NHTV-CAMPUS iD

Van links naar rechts: Ralph van den Berg, Maaike Dukker-'t Hart en Ruud Finders

Van vier locaties naar één groene, duurzame hogeschoolcampus STUDENTEN GAAN HET KLOOSTER IN

Soms, heel soms, zijn er van die dagen dat alle puzzelstukjes in één keer op hun plek vallen. Zo'n geluksdag trof NHTV Breda University of Applied Sciences ergens in 2013. Een telefoontje van het bestuur van het naastgelegen klooster: of NHTV nog interesse had om het klooster te kopen? Eindelijk kon NHTV haar langgekoesterde wens verwezenlijken: één mooie groene, duurzame campus realiseren voor alle 7.500 studenten en 700 medewerkers, met het gerenoveerde klooster als stralend monumentaal middelpunt. » iD MONUMENTALE NIEUWE NHTV-CAMPUS 16

NHTV wordt 'Breda University of Applied Sciences'

NHTV in Breda is een toonaangevende onderwijsinstelling en heeft bachelor- en masteropleidingen op hbo- en wo-niveau op het gebied van Games, Media, Hotel, Facility, Logistiek, Built Environment, Toerisme en Leisure & Events. De hoger-onderwijsinstelling telt vijf academies op vier locaties in de stad. Na de oplevering van de nieuwe campus eind 2019 worden alle activiteiten geconcentreerd op één terrein. Met ingang van het komende collegejaar verandert de naam NHTV in 'Breda University of Applied Sciences'. De nieuwe naam sluit beter aan bij het opleidingsaanbod en de internationale ambities.

Volgens Ruud Finders, manager planning en en zelfs een hardloopparcours. Maaike grootste uitdagingen zou opleveren. Niets logistiek in het campusproject, kwam het Dukker-'t Hart: "De campus is voor is minder waar. De grootste uitdagingen bevrijdende fiat van het kloosterbestuur iedereen toegankelijk. Ook buurtbewoners liggen in het hoofdgebouw met zijn vele geen dag te vroeg. "Als de toestemming kunnen hier straks een wandeling maken, onpraktische eigenaardigheden, zoals de voor verkoop ook maar iets later was picknicken of een kop koffie drinken." plafonds die om de kabelgoten zijn heen gekomen, hadden we nieuw moeten gebouwd, in plaats van bouwen elders in de stad. Dát telefoontje op Het renovatieproject wordt uitgevoerd door andersom, de overvolle kabelgoten en de dát moment was een echte gelukstreffer." een bouwteam onder aanvoering van onnodige split levels. Al deze problemen architectenbureau Inbo. In het team moeten worden aangepakt om een Vier verschillende locaties tekent Deerns voor het ontwerp van alle functioneel, efficiënt en duurzaam gebouw Want dat het anders moest, stond al jaren werktuigbouwkundige, regeltechnische, te realiseren." vast. De vijf academies doceren nu op vier transport- en elektrotechnische installaties verschillende locaties verspreid over Breda, en de verlichting in de onderwijsruimten. Het kloosterinterieur wordt grotendeels wat erg onpraktisch is en de ambities van Het ontwerp beperkt zich tot een gestript om plaats te maken voor college de hoger-onderwijsinstelling frustreert. gedetailleerde vraagspecificatie op het lokalen, een mediatheek, restaurant, NHTV-communicatieadviseur Maaike gebied van onder meer energiebesparing, servicedesk en een auditorium in de Dukker-'t Hart: "Met één centrale campus CO2-uitstoot, comfort, luchtkwaliteit, voormalige kapel. Vrijwel alle niet-dragende bevorderen we de kruisbestuiving tussen ICT en verlichting. Mertens Bouwbedrijf binnenwanden worden gesloopt om plaats de vakgebieden. Studenten en docenten moet zelf aantonen hoe het aan de te maken voor nieuwe. De beide binnen kunnen straks optimaal samenwerken en specificaties voldoet. tuinen worden overkapt en omgetoverd tot we versterken de uitstraling van onze sfeervolle lichte atriums met daken van internationale instelling. Straks bieden Alleen gevels en daken blijven intact glas en hout. Door het gebouw komt een we onze studenten een hoogwaardige De huidige drie gebouwen op het campus fietsen voetgangerstunnel. Enkele diverse omgeving waarin de meer dan terrein ondergaan een grondige interne markante kloosterdetails blijven behouden, honderd nationaliteiten die bij ons studeren metamorfose. Van het voormalige zoals de klokkentoren, de kapel en de zich thuis voelen. En onze Nederlandse klooster uit 1952 van de congregatie ‘Alles rondgang en nissen van de binnentuinen. studenten worden binnen zo'n community voor Allen’ en de twee andere gebouwen Ook de oude kapelbanken, biechtstoel, optimaal voorbereid op de internationale op de campus verandert het interieur altaartjes en het orgel uit het klooster zien werkomgeving waarin ze straks gaan onherkenbaar. Ralph van den Berg, we straks terug, zodat de kloosterambiance werken." projectleider bij Deerns: "Je zou verwach in het gerenoveerde gebouw niet helemaal ten dat het monumentale klooster de verloren gaat. Prachtige groene campus Doceren op één grote campus biedt uiteraard ook veel praktische en duurzame voordelen. De gemeenschappelijke ruimten worden op een geïntegreerde campus veel “Door de MER ook te classificeren als efficiënter benut. Het omslachtige heen-en- datacenter, zetten we hoog in voor weer pendelen door de stad is dan verleden tijd. Kersen op de taart zijn het een hoger-onderwijsinstelling.” gerenoveerde klooster en de prachtige groene campus rond de onderwijs gebouwen, met veel bomen, sportvelden 17 MONUMENTALE NIEUWE NHTV-CAMPUS iD

Energieprestaties mogen er zijn internationale instelling. Met een UPS- Duurzaamheid is een belangrijk aspect in het noodstroomvoorziening en een aansluiting campusproject en de energie- en CO2- voor een noodaggregaat zijn die dubbel prestaties mogen er dan ook zijn. Alleen al gewaarborgd. Ook de koeling van de door de oude gasketels te vervangen door serveren computerruimten voldoet aan duurzame stadsverwarming, wordt volgens de hoogste eisen, om het risico van Van den Berg een enorme duurzaamheid oververhitting te voorkomen." winst geboekt. Bovendien worden alle gevels na-geïsoleerd, krijgen alle ramen Slim ontwerpen en slimme dubbel glas, komen er ruim 450 PV-panelen oplossingen op de daken en worden de gebouwen Leverde de monumentale status van het verlicht met LED-lampen. Verwarming, klooster nog problemen op voor het ventilatie en verlichting worden vanuit het installatieontwerp? Van den Berg: "Dat viel gebouwbeheersysteem (GBS) aangestuurd. erg mee. Door slim te ontwerpen en Lokaal wordt de verlichting geregeld op slimme oplossingen te bedenken, konden basis van aanwezigheidsdetectie en we de meeste installaties en leidingen vrij daglichtregeling. Voor de sturing van de eenvoudig in het ontwerp integreren. verlichting wordt het verlichtingsprotocol Slechts een paar dingen blijven in het zicht, DALI gebruikt. De al aanwezige bus waaronder de airsocks die de lucht bekabeling wordt vergaand geïntegreerd in gelijkmatig in de lokalen voeren." de aansturing van andere installaties, zoals GBS en zonwering. Dit alles zorgt voor een Komende zomer moet het klooster intelligente en toch zeer kostenefficiënte worden opgeleverd. Aannemer Mertens installatie. In het klooster doen de oude heeft dan krap veertien maanden de tijd zolders dienst als technische ruimten. gehad voor de ingrijpende renovatie. Gaat dat lukken? Finders: "De aannemer Hoge eisen aan ICT-netwerk maakt zich geen zorgen, dus doen wij Ambitieus is ook het ontwerp van de Main dat ook niet. We liggen keurig op Equipment Room (MER) in het klooster schema. So far, so good dus." Per fiets, OV of 'elektrisch' gebouw, die het hele ICT-netwerk op de campus centraal regelt. Van den Berg: Na de bouwvak verhuist de renovatie Duurzaamheid is een belangrijk speerpunt in het campusproject. "Door de MER ook te classificeren als ploeg naar het hoofdgebouw. Vervolgens De duurzame fysieke maatregelen in het artikel dragen daar al veel datacenter, zetten we hoog in voor een pakt Wintersbouw het voormalige aan bij. Daarnaast worden studenten en docenten met speciale hoger-onderwijsinstelling. Maar de mavo-gebouw aan. In 2019 moet het regelingen, e-bike en e-carplannen, oplaadpunten voor elektrische betrouwbaarheid van het ICT-netwerk telt hele project klaar zijn. Finders, met een auto's en royale parkeervoorzieningen voor fietsen aangespoord om hier extra zwaar. Met één centrale campus knipoog naar Ralph van den Berg: "We de auto te laten staan en met fiets, openbaar vervoer of 'elektrisch' bevorderen we de kruisbestuiving tussen zijn nu al zo lang met dit project bezig dat naar de campus te komen. de vakgebieden. Studenten en docenten we inmiddels zelf bijna alles van techniek kunnen straks optimaal samenwerken en weten. Bij een volgend project hebben we versterken de uitstraling van onze we geen adviseur meer nodig..." «

“Dát telefoontje op dát moment was echt een gelukstreffer.” iD EDGE OLYMPIC 18

EDGE Technologies van start met nieuwe generatie slimme en datagenererende kantoren EDGE Olympic: van smart building naar winstgevende exploitatie

“Pas toen we al aan dit project bezig waren, ontstond het idee om zelf hoofdhuurder van EDGE Olympic te worden”, vertelt Constantijn Berning, Associate Development Director van OVG Real Estate. “Want dan kunnen we in de praktijk aantonen welke mogelijkheden een smart building biedt voor een slimme, duurzame en commercieel aantrekkelijke exploitatie.”

Vanaf het begin af aan was het al de veel glas, veel licht, veel afwisseling en bedoeling dat het gebouw, een her bovendien diverse buitenruimtes met ontwikkeling van het voormalige Olympic uitzicht op de bomen die het pand Plaza op de Amsterdamse Zuidas, hoog zou flankeren. Want, zo vertelt Berning, het scoren op criteria als duurzaamheid, behoud van die bomen was een van de gezondheid en welbevinden. “Maar”, vertelt doelen die het bouwteam zichzelf had Berning, “toen eenmaal duidelijk was dat wij gesteld: “Daar is bij het maken van het hoofdhuurder zouden worden, besloten we ontwerp rekening mee gehouden en ik ben ook echt all the way te gaan en volgden de er trots op dat het ook is gelukt.” aanvullende eisen elkaar snel op. Eenvoudig omdat we vanaf dat moment alles in en om Effortless access het gebouw zijn gaan bekijken vanuit het De afgelopen jaren heeft OVG veel kennis perspectief van exploitatie. En geloof me: opgedaan op het gebied van smart dan neem je andere beslissingen.” buildings, met als bekendste voorbeeld The Berning doelt daarmee onder andere Edge, dat andere slimme gebouw op de op de installatietechnische keuzes die Zuidas. “Je zou kunnen zeggen dat we in zijn gemaakt - met onder meer een EDGE Olympic alle knowhow hebben geavanceerd systeem voor het naregelen samengebracht die we de afgelopen jaren van de luchtbehandeling, maar ook op hebben ontwikkeld”, legt Berning uit. “Denk andere aanpassingen waartoe gaandeweg bijvoorbeeld aan de sensoren die voorkomen Een nieuwe generatie kantoren is besloten. Het centrale trappenhuis dat ergens licht brandt terwijl er niemand is, bijvoorbeeld, nu een eersteklas blikvanger, of die de luchtventilatie aanpassen aan de EDGE Olympic is een ontwikkeling van EDGE Technologies, een dochter- was in eerste instantie helemaal niet hoeveelheid CO in een ruimte. Of denk aan bedrijf van OVG Real Estate, dat tot doel heeft om een nieuwe generatie 2 voorzien. Berning: “We vonden echter dat toepassingen die een effortless access kantoren te ontwikkelen, in diverse grote steden. Met telkens dezelfde een gezond gebouw ook moet uitnodigen mogelijk maken. Geen poortjes bij de uitgangspunten: smart, duurzaam, gezond, flexibel en dynamisch. Berning: “De 14.000 vierkante meter bruto vloeroppervlak van EDGE tot het nemen van de trap en dan is een ingang, geen toegangspasjes: het enige dat Olympic is mooi, maar voor de volgende gebouwen denken we ook aan de zijkant van het pand verborgen de gebruikers van het gebouw nodig hebben zeker aan grotere vloeroppervlaktes. Om de voordelen van het concept trappenhuis natuurlijk niet voldoende.” is een app op hun smartphone. Daarmee optimaal te benutten, is namelijk een zekere schaalgrootte nodig én een hebben ze toegang tot de parkeergarage en stadsomgeving met voldoende aanbod van bedrijven en professionals. De bomen staan er nog kunnen ze deuren openen, licht en tempera Het eerstvolgende project staat dan ook in Berlijn gepland.“ Ook het ontwerp van het gebouw, tuur naar wens aanpassen, vergaderzalen of afkomstig van Architekten Cie, draagt bij andere ruimtes reserveren en collega’s en aan het welbevinden van de gebruikers: werkplekken vinden.” 19 EDGE OLYMPIC iD

Deerns en OVG: samen bouwen aan het kantoor van de toekomst

Henk Dijkstra, Projectmanager Deerns: “De afgelopen jaren hebben OVG en wij heel wat gesprekken gevoerd over onze wederzijds ideeën over het kantoor van de toekomst. Soms in het kader van concrete projecten, soms ook niet. EDGE Olympic is daarom ook voor ons een vanzelfsprekende doorontwikkeling van alles wat we de afgelopen jaren al samen met OVG tot stand hebben gebracht. In dit project werden we met name uitgedaagd door de opeenvolging van upgrades tijdens het proces. Zo kwam het voor dat de bestemming van bepaalde ruimtes veranderde of dat er op een etage meerdere aparte ruimtes werden toegevoegd, die uiteraard allemaal apart gekli- matiseerd moeten kunnen worden.”

De data benutten ziet dat de voorwaarden voor die dynamiek een demontabele houten constructie. Al deze sensoren genereren een stroom ook aanwezig zijn. Onder meer dankzij de Dat is duurzamer dan een constructie aan data. Berning: “Die data stellen ons in diversiteit aan ruimtes: van kleine vergader in steen of beton, terwijl hout ook voor staat om steeds slimmer met het gebouw zalen en studio’s tot een voor iedereen delen biedt ten aanzien van de beleving om te gaan, het energieverbruik te toegankelijke kantoortuin en half in groene van de gebruikers en het gewicht verlagen, de beschikbare ruimtes zo klimop verscholen zitjes voor een-op-een (belangrijk, gezien het bestaande efficiënt mogelijk te benutten en mogelijk gesprekken. fundament). Het resultaat van dit alles nog heel andere diensten te ontwikkelen. “We zien nu al dat huurders die feitelijk is een gebouw dat is voorzien van Met het oog daarop hebben we ook de alleen maar een bedrijfsstudio huren, toch energielabel A+++ en van de hoogst specialistische kennis in huis gehaald die het hele gebouw ervaren als hún gebouw. mogelijke certificeringen voor duurzaam nodig is om de potentie van al die data En dat is precies het gevoel dat we heid (BREEAM Excellent), gezondheid ook echt te benutten.” willen bieden.” en welbevinden (WELL Gold). Zo hoopt EDGE Technologies het serviceconcept van EDGE Olympic steeds Duurzaamheid, gezondheid en verder te verbeteren. Uitgangspunt is dat welbevinden het gebouw voor een deel - op dit Bij de ontwikkeling van EDGE Olympic is moment ongeveer de helft - door vaste bewust gekozen voor herontwikkeling in huurders gaat worden gebruikt. De overige plaats van sloop. Bovendien werden waar vierkante meters worden flexibel ingezet. mogelijk materialen hergebruikt: zo doet de Digitale basis voor onderhoud en circulariteit Dat betekent dat bedrijven of freelancers natuursteen uit de oude gevel nu dienst als op basis van een abonnement naar vloer op de begane grond en is de nieuwe EDGE Olympic beschikt niet alleen over een Bouw Informatiemodel behoefte gebruik kunnen maken van gevel van de optopping gecertificeerd (BIM), maar ook over een gebouwpaspoort waarin alle grondstoffen en materialen die in het gebouw zijn verwerkt digitaal zijn vastgelegd. werkplekken of vergaderzalen. als cradle-to-cradle. Dat laatste geldt Berning: “Die informatie maakt een veel effectievere aanpak mogelijk “Onze droom is dat er zo een levendige ook voor de computervloeren die overal van onderhoud en, wanneer nodig, renovatiewerkzaamheden.” community ontstaat”, zegt Berning. “Met in het gebouw zijn aangebracht. Daarnaast worden herbruikbare materialen en gebouwdelen ook vast- ruimte voor events, ontmoetingen tussen Een ander uitgangspunt bij de bouw was gelegd in een online beschikbare materialenbibliotheek. “We anticiperen mensen, bedrijven en initiatieven en een dat de aanwezigheid van vluchtige stoffen daarmee op een toekomst waarin circulariteit steeds gebruikelijker inspirerende dynamiek.” moest worden voorkomen. Toepassing van wordt”, legt Berning uit. “Bouwdelen die in het ene gebouw niet meer Hiervoor is EDGE Technologies een lijmen en kitten was daardoor geen optie. nodig zijn, kunnen in een volgend gebouw weer dienst doen. De materi- samenwerking aangegaan met Epicenter Voor het aaneensluiten van bouwdelen alenbibliotheek moet op den duur de marktplaats worden waar vraag en uit Stockholm die de operatie en het werd gebruikgemaakt van droge aanbod samenkomen.” community management van het gebouw verbindingen. zal verzorgen. Wie door het pand loopt, De optopping van het gebouw bestaat uit iD TROTS 20 TROTS De complexiteit van de vraag stukken is toegenomen

Cor Prop, senior adviseur Gezondheidszorg, trad in dienst bij Deerns in 1989. Hij was toen 36 jaar jong. Een maand of twee daarvoor was in Leiderdorp zijn collega Allard Lambers geboren. Beiden opgegroeid in een ingenieursgezin, beiden in Delft gestudeerd, beiden bij Deerns beland. Alleen wel met bijna drie decennia verschil.

Is er in die jaren veel veranderd? Leren door te doen Nogal ja. De koffiejuffrouw, die afdeling Cor: “Ik ben in 1989 deels vanwege mijn voor afdeling langsging met haar karretje, onderwijskundige ervaring aangenomen. is er niet meer. De prikklok evenmin. Het idee was dat ik vorm zou geven aan En wanneer Cor vertelt over de gedenk de interne opleidingen en de vak waardige dag waarop er, naast de inhoudelijke coaching van nieuwe computer van de secretaresse, nog collega’s. Maar dat is heel anders een tweede computer op de afdeling gelopen. Op mijn tweede werkdag werd kwam, die de medewerkers afwisselend ik als ‘tassendrager’ met een adviseur konden gebruiken, luistert Allard meegestuurd om kennis te maken met verbijsterd toe. de dagelijkse praktijk van Deerns. Daarna raken ze aan de praat over Sinds die dag ben ik altijd bij projecten hun werk bij Deerns en lijkt er nog van klanten betrokken geweest. nauwelijks sprake van verschillen. Op een bepaald moment stelde een Cor: “De essentie van ons vak en van klant de voorwaarde dat ze met mij dit bedrijf is hetzelfde gebleven.” wilde blijven werken. Ook hun verschil in achtergrond: Vanaf toen was ik definitief adviseur.” Cor studeerde Werktuigbouw, Allard Allard: “Die start van Cor herken ik uit Aerospace Engineering - lijkt niet erg van mijn eigen leerproces. Meteen mee naar Cor Prop (65). belang. Allard: “De technische principes opdrachtgevers, meteen proberen een die je in zo’n studie leert beheersen, bijdrage te leveren. Van eerst vooral veel Bij Deerns sinds 1 juli 1989 zijn voor 90 procent hetzelfde.” luisteren naar steeds meer inbreng.” 21 TROTS iD TROTS Onze zelf verzekerdheid en specialistische kennis ook

Telkens weer op nul beginnen De meerwaarde van Deerns Cor: “Ik heb nooit het gevoel gehad dat ik Allard: “Mijn kennis op het gebied van hier klaar was. Er was altijd wel weer een installatietechniek moet nog wat worden nieuwe uitdaging, een nieuwe plek of bijgespijkerd, dus daar volg ik nu een functie, een nieuwe kans om als het ware cursus in. Aan de reacties van de andere weer bij nul te beginnen.” cursisten merk ik wat een goede naam Allard: “Toen ik hier kwam wist ik eigenlijk Deerns heeft. Bijvoorbeeld op het gebied niets van installatietechniek. Wanneer ik zie van duurzaamheid.” hoe snel mijn kennis is gegroeid in de Cor: “Wanneer je bij Deerns werkt, weten anderhalf jaar dat ik hier nu werk, en hoeveel mensen in het vak wie je bent en wat voor verantwoordelijkheid ik nu al krijg toever specialisme je beheerst. Vroeger kwamen trouwd… Dat geeft me wel het vertrouwen opdrachten daardoor ook min of meer dat ik hier nog heel veel kan leren.” vanzelf naar ons toe. Bij Erasmus MC waren we jarenlang huisadviseur. Die De optelsom van specialisten vanzelfsprekendheid is er nu niet meer. Allard: “Ik ben bij Deerns terechtgekomen De aanbestedingsregels gelden ook voor door een open sollicitatie. Ik had bedacht ons en dat betekent dat we actiever dat ik niet bij een te kleine onderneming moeten pitchen.” wilde werken. Want daar ben je al snel ‘de specialist’ en kun je minder goede De ontwikkeling van het vak ondersteuning verwachten van andere Cor: “In de vorige eeuw was ons eindproduct specialisten. Dat komt je persoonlijke meestal een bestek. Nu doen we dat ook ontwikkeling niet ten goede, denk ik. Bij nog wel, maar opdrachtgevers komen bij ons een bedrijf als Deerns is er altijd wel met veel bredere vraagstukken. Ze zien ons iemand die beschikt over de gedetailleerde als de architect van de installaties en kennis die jij nodig hebt en die ook graag verwachten ook de geïntegreerde en tijd maakt om je bij te praten of een duwtje strategische visie die daar bij hoort.” in de goede richting te geven. Tegelijkertijd Allard: “Het voortraject is veel belangrijker is het bedrijf klein genoeg om toegankelijk geworden. Opdrachtgevers kunnen te blijven. Ik weet ondertussen altijd wel specifieke eisen stellen aan aspecten als Allard diegene te vinden die ik nodig heb.” duurzaamheid, gezondheid, materiaal Cor: “De meeste specialismen die we nu in keuzes of de ‘slimheid’ van het gebouw. Lambers huis hebben, hadden we dertig jaar Of dat alles tegelijk. Ze verdwalen soms geleden ook. Ik denk wel dat ons zelf tussen al die mogelijkheden. Dan is het aan (29). vertrouwen is toegenomen om al die ons om hen te helpen bij het beantwoorden Bij Deerns kennis samen te brengen in vernieuwende van die vragen: ‘Wat wil je nu eigenlijk? oplossingen. Allard heeft bijvoorbeeld Wat voor mogelijkheden biedt de techniek sinds dankzij zijn studie veel verstand van daarbij? En wat betekent dat voor de 1 septemer luchtstromen. Dat is kennis die we graag aanpak van dit project?’ Pas wanneer dat integreren in onze klimaatadviezen.” duidelijk is, kun je het ontwerptraject in.” 2016 iD DEERNS VARIA 22

verlichting, PV-panelen voor het opwekken BREEAM VERY GOOD VOOR van elektrische energie en bewegings sensoren die zorgen dat er alleen licht brandt DISTRIBUTIECENTRUM EXPEDITORS wanneer dat nodig is. Andere sensoren meten het CO2-gehalte in ruimtes en voorkomen zo onnodige ventilatie. De warmte wordt geleverd door lage-temperatuur Op Schiphol Logistics Park is het nieuwe logistieke centrum van verwarming in combinatie met warmteterug winning door middel van klimaatplafonds. Expeditors International onlangs in gebruik genomen. De nieuwbouw … en met water omvat een drielaags kantoor, een guardhouse, een parkeervoorziening Het spoelverbruik van de toiletten bedraagt maximaal vier liter, de douches in de en een warehouse met laadperron, voorzien van een tussenvloer kleedruimten zijn uitgerust met een waterbesparende regeling en de wastafels geschikt voor opslag en kantooruitbreiding. beschikken over doorstroombegrenzers en zelfsluitende kranen. Bovendien zijn alle natte ruimtes voorzien van tussenbemetering, zodat het waterverbruik zorgvuldig kan DP6 architecten en Deerns legden in de de vergaderruimtes en de voorzieningen worden bewaakt. ontwerpfase de basis voor het ontwerp. per verdieping. De flexibiliteit van deze Na de selectieprocedure was G&S bouw, opzet wordt nog eens versterkt doordat de samen met DP6 architecten en Deerns, installaties zijn losgekoppeld van het verantwoordelijk voor de engineering en casco. Eventuele nieuwe indelingen van de realisatie. Het project behaalde het beschikbare ruimte zijn daardoor ook BREEAM Very Good certificaat. installatietechnisch gezien heel eenvoudig te realiseren. Flexibel Het logistieke centrum bestaat uit een Duurzame omgang met energie… kantoorgebouw met bedrijfscafetaria en De opdracht was om een zo duurzaam vergader- en trainingsruimtes, een mogelijk gebouw te ontwikkelen, binnen de warehouse met tussenverdieping voor de grenzen van wat realistisch gezien haalbaar verschillende logistieke diensten die is. De ontwerpers baseerden zich daarbij op Expeditors levert en een gebouwde het principe van de Trias Energetica. Het parkeervoorziening. Het kantoor is atrium zorgt voor veel daglicht en natuurlijke bijzonder compact ontworpen, met een luchtcirculatie. Verder is gekozen voor de atrium als kloppend hart en daaromheen toepassing van LED-lampen voor de

Eind dit jaar start de bouw van de Voormalige Amsterdamse parkeergarage en in 2019 start de transformatie van de twee torens: de Twin Towers worden bekende Amsterdamse Twin Towers krijgen een totaal nieuw uiterlijk. 2Amsterdam Samen gaan ze het gebied bij station

Zuid en het WTC een nieuwe impuls De twee torens krijgen elk een eigen keurmerk. Al het overige materiaal wordt functie. De bestaande kantoortoren wordt verantwoord ingekocht en is bij voorkeur geven onder de naam 2Amsterdam. verbreed en beslaat straks zo’n 20.000 m2. recyclebaar. Voor zover er nog sprake is De andere toren krijgt drie extra verdiepingen van afval op de bouwplaats, wordt dat De twee torens worden gerenoveerd en wordt getransformeerd tot een zoveel mogelijk gescheiden afgevoerd. viersterrenhotel met zo'n 330 kamers, een tot multi-tenant kantoorgebouw en skybar en een toprestaurant. Onder de gebouwen komt een parkeergarage met een hotel met de ambitie BREEAM 380 parkeerplaatsen. De omliggende buitenruimte vormt een semipublieke tuin Excellent. Deerns is verantwoordelijk voor de drukke Zuidas-omgeving. voor de installatietechnische Duurzaamheid: ook tijdens de bouw Het hotel wordt gerealiseerd met de ontwerpwerkzaamheden, de ambitie BREEAM Excellent. Doel is onder meer om de milieu-impact van het uitvoeringsbegeleiding en de BREEAM bouwproces te minimaliseren. Hout op de bouwplaats is afkomstig uit legale bronnen commissioning en begeleiding. en voorzien van een duurzaamheids © KCAP 23 BORGHESE EN PLEIJSIER BOUW iD

Enno Otten (Borghese) en Robert Pleijsier (Pleijsier Bouw)

Nieuw kantoor Borghese en Pleijsier Bouw in Nijkerk SHOWCASE VAN GEZONDE DUURZAAMHEID

Van traditioneel doe-bedrijf naar innovatieve, integrale ontzorger. Pleijsier Bouw ontwikkelde zich in twintig jaar van een traditionele uitvoerende aannemer tot een moderne, veelzijdige bouwer die de klant alle zorgen en rompslomp rond zijn project uit handen neemt. De gedaanteverwisseling krijgt dit jaar een spectaculair uithangbord in de vorm van een nieuw kantoor langs de A28 in Nijkerk. Op deze eersterangs zichtlocatie verrijst een van de duurzaamste en gezondste kantoren van Nederland. » iD BORGHESE EN PLEIJSIER BOUW 24

Komende zomer moet het klaar zijn, het 'Pleijsierige' partner nieuwe groene visitekaartje van Pleijsier Vandaag de dag is bouwen vooral een Bouw en zusterbedrijf Borghese Real proces van samenwerking. Die trend sluit Estate. De medewerkers werken dan in een goed aan op de kernwaarden van het jaloersmakende werkomgeving die in weinig bedrijf, aldus Pleijsier. "Wij willen vooral een “Dat WELL de toekomst Nederlandse gebouwen zijn gelijke vindt: 'Pleijsierige' partner zijn, zo vroeg mogelijk extreem energiezuinig en duurzaam met alle partijen aan tafel zitten, open heeft, staat wel vast.” (BREEAM NL Outstanding) en buiten communiceren en met een open mind de gewoon gezond en stimulerend. Bij de juiste oplossingen vinden. Familiebedrijven opening voldoet het innovatieve kantoor als Van der Valk en G-Star herkennen zich pand vrijwel aan de Europese doelstelling goed in onze manier van werken. Net als voor Zero Energy Buildings in 2050. En als wij doen zij graag open en eerlijk zaken, op alles meezit, is het na de zomer ook een van basis van vertrouwen." de eerste WELL-gecertificeerde gebouwen in Nederland (zie kader pagina 31). Je doet 't goed, of je doet 't niet In het nieuwbouwproject wordt op alle Bekroning van transformatieproces fronten hoog ingezet, dus ook op het In de bouwkeet bij het kale betonskelet gebied van duurzaamheid, gezondheid en leggen directeur Enno Otten van Borghese welbevinden van medewerkers. Het pand en collega Robert Pleijsier van Pleijsier Bouw moet straks niet alleen het BREEAM NL uit waarom ze reikhalzend uitkijken naar de Outstanding-predikaat waardig zijn, komende verhuizing. Het nieuwe kantoor is maar ook het WELL Gold-certificaat voor de bekroning van het transformatieproces comfort, gezondheid en welbevinden. "Het naar veelzijdige, integrale ontzorger. Die wordt een echte showcase, waarmee we omslag werd in 1998 in gang gezet met de laten zien wie we zijn, waar we voor staan oprichting van een eigen ontwikkelings en wat we kunnen", aldus de bouw bedrijf onder de intrigerende fantasienaam directeur. "Ons credo is: je doet 't goed, Borghese Real Estate, inmiddels uitgegroeid of je doet 't niet. Dus ook hier gaan we in tot één van Nederlands toonaangevende elk opzicht voor het hoogst haalbare." projectontwikkelaars. Wie mocht denken dat het nieuwe kantoor Pleijsier: "Met deze stap begon de vooral een etalageproject is, heeft het mis. ontwikkeling van puur uitvoerend bedrijf "Wij geloven oprecht in het belang en de naar een innovatieve dienstverlener met de kracht van duurzaamheid", leggen de focus op organisatie, innovatie en directeuren uit. "We werken niet alleen voor ontzorgen. We zijn heel flexibel en kunnen de wereld van nu, maar ook voor die van de projectteams precies afstemmen op straks. Dat geldt ook voor WELL. We willen de eisen van het project. De klant vraagt een goed werkgever zijn. Dat mensen niet of we het gebouw helemaal zelf gezond en met plezier bij ons werken. met eigen mensen hebben gemaakt. Als dat niet zo is, lijden ze daaronder en Hij kijkt naar het resultaat en het proces daarmee ook het werk. Het is een mix van er naartoe." goed werkgeverschap en toekomstvisie. 25 BORGHESE EN PLEIJSIER BOUW iD

Een gezond gebouw, hoe meet je dat?

De WELL Building Standard is het eerste en enige certificeringsysteem voor het creëren en controleren van een werkomgeving die bijdraagt aan de gezondheid en het welzijn van de medewerkers. WELL stelt hoge eisen aan de volgende gebouwaspecten: lucht- en waterkwaliteit, gezonde voeding, verlichting, fitnessmogelijkheden, werkcomfort en welbevinden van de gebruikers. Ook in Nederland kunnen gebouwen zo'n certificaat verdienen. Voor het nieuwe kantoor van Borghese Real Estate en Pleijsier Bouw wordt die WELL Gold-certificering dit najaar verwacht. Het is dan een van de eerste gebouwen met dit welzijns- en gezondheidspredikaat. Het traject naar WELL Gold-certificering wordt begeleid door WELL Accredited Professionals Bastiaan Beerens en Peter Buurman van Deerns.

Want dat WELL de toekomst heeft, staat wel vast. Het is nu nog niet zo ingeburgerd, maar dat verandert snel. En daarmee ook de manier van werken in bedrijven." Groen en all electric “Zelfs aan het het formaat van de fruitschaaltjes Het Borghese-Pleijsier-kantoor is straks helemaal groen en all-electric, dus gasloos. worden eisen gesteld.” Om die ambitie te realiseren, wordt een keur aan slimme oplossingen uit de kast getrokken. Energie wordt duurzaam in eigen huis opgewekt met een elektrische warmtepomp, PV-panelen en ingebouwde windturbines. De verlichting werkt op aanwezigheidsdetectie en hoeveelheid daglicht, zodat er geen energie wordt verspild. De lift is zeer energiezuinig. De hoge isolatiewaarden (Rc 8 en 6 voor het fijnstof van het autoverkeer op de naast maar bij elkaar opgeteld hebben ze heel dak en 4,5 voor de gevels) leveren gelegen snelweg uit de lucht. "Bijzonder is veel impact." eveneens een forse bijdrage. De gevels en ook de meekleurende beglazing in de daken worden bedekt met groen. gevels", aldus Pleijsier. "Het glas kleurt Geen nieuws, goed nieuws mee met de hoeveelheid zonlicht, zoals Dat voor het WELL-traject Deerns in de arm De bouwelementen hebben een zeer een Polaroid-bril. Deze voorziening is deels is genomen, is geen toeval. "We zochten lange levensduur en bijna alle gebouw BREEAM en deels WELL, omdat het een partij die heel veel van WELL wist. Zo onderdelen kunnen makkelijk worden enerzijds energie bespaart en anderzijds kwamen we al snel bij Deerns uit, temeer vervangen, zodat het pand zijn gebruiks bijdraagt aan het werkcomfort." daar de eerdere samenwerkingen met waarde niet snel verliest. Met water wordt WELL-auditors controleren straks Deerns ons goed waren bevallen, onder al even zuinig omgegaan. Begrenzers regelmatig of het gebouw door de tijd meer bij de bouw van het woningproject beperken het watergebruik en regenwater heen aan de eisen voldoet. De NDSM Werf in Amsterdam-Noord en wordt opgevangen en gebruikt voor de diverse Van der Valk-hotels." spoeling van toiletten. Alle gebouw Formaat van de fruitschaaltjes processen, inclusief ventilatie en energie Volgens Otten en Pleijsier gaat de Over de samenwerking met Deerns zijn verbruik, worden centraal aangestuurd en WELL-standaard heel ver en stelt deze beide directeuren goed te spreken. "In het gemonitord met een centraal gebouw zeer hoge eisen aan elk aspect van de hele WELL-traject speelt Deerns een prima beheersysteem. werkomgeving: luchtkwaliteit, verlichting, rol. Men komt met goede suggesties en trapopbouw, bureaus, kasten, noem oplossingen en we weten elkaar steeds Meekleurende beglazing maar op. Ook moet je zorgen voor goed te vinden, heb ik begrepen van onze Voor WELL moeten nog vele stappen extra voldoende fitnessmogelijkheden en mag mensen die met Deerns aan tafel zitten. Als worden gezet, vooral op het gebied van je uitsluitend gezonde voeding serveren. directie horen we er eigenlijk vrij weinig over. werkcomfort en de invloed op de gezond Zelfs aan het formaat van de fruit En dat is een goed teken, want meestal hoor heid en het welbevinden van de gebruikers. schaaltjes worden eisen gesteld. Per stuk je alleen iets als er problemen zijn. Kennelijk Zo filteren elektrostatische luchtfilters zijn al die maatregelen goed te doen, gaat het dus allemaal naar wens..." « iD VAN DER VALK 26

Van der Valk ‘bouwt’ duurzaam megahotel in Amsterdam Slapen als een roos pal naast de Zuidas

WIEL ARETS ARCHITECTS

Of het rustig slapen is op steenworp afstand van een van de drukste snelwegen van Nederland? Absoluut, verzekert Adriaan van der Valk, die samen met vader Freek het nieuwbouwproject leidt van het spectaculaire, door Wiel Arets ontworpen Valk-hotel aan de Zuidas in Amsterdam. Dankzij het akoestische concept van Deerns kan de jonge vestigingsdirecteur de hotelgasten straks een ongestoorde nachtrust garanderen, temidden van snelweggeraas, tikkende hakken op de gang en ander hotelgeluid.

Het vertrouwen van Van der Valk is deze superlocatie te mogen ontwikkelen. het gebied van duurzaamheid en comfort gebaseerd op eerdere goede ervaringen De potentie hier is mega." gaat men voor het grote gebaar. "BREEAM met Deerns, dat de veeleisende horeca NL Excellent was de eis vanuit de Zuidas. familie adviseerde bij Valk-hotels in onder Met de bouw van het nieuwe hotel Met BREEAM NL Outstanding zijn onze meer Utrecht, Heerlen, en Schiedam. Om (oplevering: 2020) wordt Van der Valk ambities fors hoger", aldus Van der Valk. de kamers te vrijwaren van lawaai van meteen een dominante speler in de Een logische stap, vervolgt hij. "Als echt buiten, ontwierp Deerns een hoogwaardige Amsterdamse horecamarkt. Op het Amstel familiebedrijf voelen wij ons geen houders, geluidwerende gevel met driedubbele Business Park verderop wordt namelijk maar hoeders van het bedrijf. Wij kijken beglazing, massieve tussenwanden en gebouwd aan een ander nieuw Valk-hotel. alleen naar de lange termijn en zijn daarom stalen scheidingsstroken met akoestische Samen tellen de twee vestigingen straks van oudsher altijd duurzaam bezig." ontkoppelingen bij de gevelaansluitingen bijna 450 kamers. Beide hotels presente tussen de feestzaal en bovenliggende ren zich als kwaliteitshotel, waarmee ze Duurzaamheid en comfort gaan ruimten. zowel veeleisende zakelijke als vrijetijds hand in hand gasten aanspreken. "We hoefden niet per Meer dan 1500 PV-panelen op de daken in Potentie is mega se in Amsterdam te zitten, maar dit waren Amsterdam en de Valk-vestiging in "Ons nieuwe hotel aan de Zuidas heeft twee buitenkansen die de familie niet kon Oostzaan voorzien het gasloze hotel (ook in straks alles in zich om het nieuwe laten liggen." de keuken!) van stroom. De panelen in vlaggenschip van ons bedrijf te worden", Oostzaan compenseren straks de extra vertelt Adriaan van der Valk enthousiast. Geen houders, maar hoeders energieafname in Amsterdam. Energie De hotelplannen geven daar alle aanleiding De nieuwbouw aan de Zuidas is een wordt ook afgenomen via het smart grid. toe. Midden in het zakenhart van Neder megaproject, zelfs voor Van der Valk- "Daarmee nemen we op dalmomenten land verrijst een 'Valk' die qua omvang, begrippen: 55 meter hoog, 238 kamers, extra energie af van het net en gebruiken luxe en duurzame aspiraties in Nederland drie restaurants, vergaderruimten, een dat op de piekmomenten. Deze optie was weinig concurrentie heeft. "Het is fantas fitness-ruimte en wellness-voorzieningen. voor ons interessanter dan een WKO-instal tisch om zo'n spraakmakend baken op De gevels zijn volledig van glas. Ook op latie. Een afweging van kosten en baten." 27 VAN DER VALK iD

Primeur: eerste gebouw met accu-opslag?

Op advies van Deerns wordt onderzocht of in het hotel straks accu's kunnen worden ingezet voor de opslag van stroom voor het nachtstroomgebruik. Overdag extra opgewekte stroom wordt dan opgeslagen in accu's en 's avonds weer beschikbaar gesteld. Art van Lohuizen: "Met zonnepanelen op het dak is het eigenlijk logisch dat je probeert de eigen opgewekte stroom zoveel mogelijk zelf te gebruiken, zonder het elektriciteitsnet daarmee te belasten. Je hebt dan de groenste stroom die er is. Als het doorgaat, wordt dit het eerste gebouw in Nederland waar deze techniek wordt toegepast."

WIEL ARETS ARCHITECTS

Duurzaamheid en comfort gaan aan de zijn ontwerp respecteren. Wij geven Zuidas hand in hand. Zo houdt de dikke meerdere oplossingsmogelijkheden aan en zonwerende beglazing warmte en koelte proberen steeds zó bij te sturen dat het binnen en het snelweglawaai buiten. De ontwerp aan de eisen voldoet." grote kamers van 28 m² bieden de gasten niet alleen veel extra comfort, maar met Slimme praktische oplossingen hun grote afmetingen maken ze het pand Art van Lohuizen werkt graag voor de ook geschikt voor eventuele functie horecafamilie. "Het zijn mensen met wie ik wijzigingen in de toekomst. graag aan tafel zit. Ze zijn geïnteresseerd in de vraagstukken en oplossingen, maar Respect voor ontwerp zeggen ook eerlijk als ze het niet met je eens WIEL ARETS ARCHITECTS In het project tekent Deerns voor de zijn." Die waardering is wederzijds, zo blijkt. onderbouwing van de BREEAM-certifice Adriaan van der Valk: "Deerns heeft veel ring en het ontwerp van het akoestiek- en kennis in huis, maar weet die ook heel goed brandveiligheidsconcept. De brandveilig te vertalen naar de praktijk. Ook denkt men heid wordt gewaarborgd met sprinklers in echt mee, zoals over de geluidsisolatie het hele gebouw, terwijl een uitgekiende tussen de feestzaal en de kamers ernaast. “Het zijn mensen van de praktijk, indeling met 'slimme looproutes' en extra Geven we de hele gevel extra massa, of brede deuropeningen gasten en mede doen we dat alleen op de plekken waar het net als wij. Dat klikt.” werkers bij brand heel snel uit het gebouw probleem zich voordoet? Over dit soort loodsen. Art van Lohuizen, senior-adviseur zaken denkt Deerns goed na en komt men bouwfysica bij Deerns: "Dit alles gaat in met slimme, praktische oplossingen. Het zijn goed overleg met de architect, want je wilt mensen van de praktijk, net als wij. Dat klikt."

WIEL ARETS ARCHITECTS WIEL ARETS ARCHITECTS In de beleving van...

Sander Schouwenaar

Vestigingsmanager Enexis Netbeheer Venlo EEN OPVALLEND COMFORTABEL GEBOUW

“Het verschil met de kantoren waar ik in het verleden heb gewerkt, is opvallend”, zegt Sander Schouwenaar. We hebben het over het binnenklimaat van zijn nieuwe werkplek: het regiokantoor in Venlo van netwerkbeheerder Enexis. Dit drie verdiepingen tellende gebouw is in september 2012 opgeleverd en omvat zowel kantoor- als magazijnruimte. Het is de vestigingsplek van zo’n 220 medewerkers; ongeveer de helft daarvan is dagelijks op pad, de andere helft is in het kantoor te vinden. Sander is hier sinds afgelopen maart vestigingsmanager. “Er is echt alles aan gedaan om het gebouw zowel duurzaam als comfortabel te maken”, vertelt hij. “Met zonnepanelen, een WKO-systeem, een binnentuin die als een soort groene long van het gebouw functioneert, een klimaatsysteem dat zomer en winter een constante temperatuur garandeert, aanwezigheids sensoren die zorgen dat er alleen licht brandt wanneer dat nodig is en diverse andere maatregelen.” Ook het ontwerp van het gebouw draagt bij aan de aangename beleving. Sander: “De gevel is sterk zonwerend en laat tegelijkertijd heel veel daglicht binnen. Dat alles maakt het bijzonder prettig om hier te werken, en past ook bij het duurzame karakter van Enexis.”

...brengt ideeën tot leven