Zwarte Specht Drycopus Martius
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Zwarte Specht Drycopus Martius Drentse vogel van het jaar Remco Drewes Hans Olk & Harold Steendam De Zwarte is de leverancier van holen in de Specht enige grote Nederlandse bossen; holendie regelmatig gebruikt worden doorandere soorten zoals Kauw, Holenduif, Boommarter en recent in Drenthe ook Manen al. De Ruigpootuil (van et 2009). meeste paren gebruiken verschillende clusters holen broeden. Het mede van om te slapen ente is hierdoor dat de soort lastig is te inventariseren. In het verleden zijn aantallen Drenthe Nederland fors de in en te hoog ingeschat. Aan het Drenthe Al eind van de vorige eeuw hepen de aantallen in terug. met al. voldoenderedenenhet voorkomen de van soortnog eens opnieuw in kaart te brengen. De bezoekers de WAD-avond in in Assen van november 2007 wezen de Zwarte Specht aan als Drentse van het Jaar 2008. De Vogel verschijning, het geluidenrepertoire en de leefwijze deze Nederland voorkomende van grootste in specht spreekt blijkbaar tot de verbeelding veel De Zwarte heeft de beschermde van mensen. Specht vandaag dag een status op basis in van eeuw van de Vogelrichtlijn. Tot de dertiger jaren de vorige werd de soort vervolgd - vermeende schade aan de bosbouw. Zwarte geschoten- vanwege Spechten zijn standvogel en de volwassen veelal in hun territorium. Voor hun holen vogels blijven zijn ze aangewezen op oudere voldoende in bomen van dikte, Drenthe worden meestal Beuken gebruikt. De Zwarte hakt in de Specht loop van zijn leven vaak meerdere holen uit, waardoor er clusters van holen kunnen Holen worden ontstaan. soms jaren achtereen gebruikt.Tegenwoordig is er voldoende oud bos en daarmee is factor broedgelegenheid; gebrek aan nestplaatsen geen beperkende in het voorkomen eventuele verdere deze meer en verspreiding van specht. Het doel het onderzoek in het kader de belangrijkste bij van Drentse Vogel van het Jaar 2008 het vaststellen de actuele aantallen de de Zwarte was van en broedvogelverspreiding van in Drenthe. Daarnaast zouden verder over en worden Specht gegevens biotoop nestplaats verzameld. 88 Drentse Vogels 23 (2009) Opzet en werkwijze de Zwarte zich Als bosvogel bij uitstek beperkt het leefgebied van Specht tot bos van enige voldoende ouderdom. In de Drentse veenkoloniën in met omvang en en agrarisch gebied houtwallen hoeven we Zwarte te verwachten. De bossen in.Alle geen Spechten moesten we potentieel geschikte gebiedenwerden geselecteerd: de Drentse boswachterijen en een aantal mogelijk geschikte kleinere bossen, het liefst metbeukenopstand. Ook de gebiedenwaar in het verleden Zwarte voorkwamen werden de selectie van de Spechten daarbij meegenomen. Bij gebiedenzijn zowel de diverse atlassen als het recente bestand van waarneming.nl gebruikt. Zwarte Spechten kunnen luidruchtig zijn en zich via het uitgebreide geluidenrepertoire flink kenbaar maken. Territoria zijn echter door de hoge mate van mobiliteit, de grootte en de de te stellen. Alles tezamen kan overlap van leefgebieden lastig vast genomen er gemakkelijk overtelling optreden. De tellers werd gevraagd vanaf begin maart de geselecteerde gebieden 4-5 maal dekkend aandacht holenclusters te onderzoeken. Speciale moest daarbij uitgaan naar het zoeken van in oude en (bezette) nesten geschikt gebied (voldoende bomen, met name beukenpercelen en laanbeplanting) en naar alle nestindicatieve geluiden (roffelen, lachen, contactroepjes). Van het “kru-kru-kru”en het “kliuuu” werd als vaakgehoorde klagende aangegeven ze niet nestindicatief beschouwen. Verder werd informatie keuze te gegeven over van nestboom, de actieradius werd benadrukt. De kaarten worden nestgat en grote waarnemingenmoestenop welke het Wanneer ingetekend, na afloop van broedseizoen, zijn geïnterpreteerd. geen nesten werden gevonden ging de interpretatievolgens Van Dijk (2004). Met het kaartmateriaal en een telformulier werd eenhandleiding naar de tellers meegestuurd. mits Losse meldingen van Zwarte Spechten konden worden doorgegeven, gedocumenteerd. nestvondsten Vooral waren daarbij bruikbaar. kwaliteit Dekking en Het deel de de 2008 overgrote van potentieel geschikte gebieden in provincie is in geteld. Voor die niet of is recente in gebieden onvolledig zijn geteld teruggegrepen op karteringen deze bossen. Het Schoonloo gaat om Boswachterij (Ottens 2002), Gees, Mepperdennen en Witteveen (Hasper &c Jager 2008), Sleenerzand (Ottens 2002). De Wijk (Landgoed Oosterhesselen, niet in Dickninge, De Klencke Hollandscheveld en Oosterbos zijn geteld 2008 recente Voor deze is en er zijn geen karteringen uitgevoerd. gebieden gebruik gemaakt de van losse waarnemingen en website waarnemingen.nl. Resultaten Aantallen en verspreiding Uit aantal wel losse deze of een gebieden zijn waarnemingen beschikbaar, maar zijn onvoldoende of solitaire onvoldoende gedocumenteerd, wijzen op rondvliegende vogels en zijn territorium kunnen Dit betreft De om een op te voeren. Assen/Rolde, Hijkerveld/Smilde, Wijk/Dickninge en Wildenberg/Zuidwolde. Van de losse noch overige gebieden zijn geen waarnemingen binnengekomen, zijn We veronderstellen daarom dat ook waarnemingen aangetroffen op www.waarneming.nl. daar broeden geen paren tot zijn gekomen. Drentse Vogels 23 (2009) 89 Tabel Aantal territoria dichtheid Zwarte met dan 100 ha bos in 1. en van Spechtper gebied meer * 2008. is gebaseerd op literatuurbron (zie werkwijze). A= aaneengesloten, F= gefragmenteerd, N=nesten zoeken, T= territoriumkartering, W= www.waarneming.nl. Breeding numbers and density ofBlack Woodpecker in areas that contain more than 100ha of woodlandin the Province of Drenthe in 2008. A= continuous woodland, F= fragmented woodland. N= nest searching, 7= territorymapping. W- website for observations. Gebied Bos (ha) Fragmen- Werkwijze Territoria N/1000 ha tatie Area Woodland Fragmented Method Territories N/1000 ha (ha) Smilde/Berkenheuvel 2700 A N 6 2,2 Gieten/Borger 2200 A N 5 2,3 Exloo/Odoorn 1600 A N 6 3,8 Dwingeloo/Anserdennen 1400 A I 14 10,0 Schoonloo* 1250 A N 3 2,4 Sleenerzand* 1100 A N 3 2,7 Hooghalen 1000 A N 3 3,0 Grolloo 950 A N 2 2,1 Ruinen 750 A N 2 2,7 Boschoord 700 A T 9 12,9 Valtherbos/Emmerdennen 600 A N 2 3,3 Gees* 600 A N 3 5,0 Oosterbos 400 A W 0 0,0 Boswachterij Anloo 250 A N 1 4.0 Noordbargerbosch 200 A N 1 5,0 Spaarbanckbos 100 A N 0 0,0 Veenhuizen 900 F N 3 3,3 Uffelte/Havelte 800 F I 10 12,5 Norg/Peest 600 F N 1 1,7 Schipborg/Zeegse 400 F N 1 2,5 Assen/Rolde 400 F N 0 0,0 Roden/Steenbergen 350 F N 1 2,9 Vledder/Frederiksoord 300 F I 1 3,3 Hijkerveld/Smilde 250 F N 0 0,0 Mepperdennen/Witteveen* 250 F N 0 0,0 Hollandsche veld 250 F W 0 0,0 Zuidwolde 200 F W 0 0,0 Westerbork 150 F N 0 0,0 90 Drentse Vogels 23 (2009) Figuur 1. Verspreiding Zwarte Specht in provincie Drenthe 2008. Bos is grijs, het gebiedwaar de nadruk lag op territuriumkarteringin plaats van nesten zoeken is gearceerd. Distribution of Black Woodpecker in Drenthe in 2008. Woodland is grey, the area where data are based on territory mapping instead of searching nests is hatched in 200 in De Zwarte Specht komt voor aaneengeslotenbossen vanaf ha en gefragmenteerde min bosgebieden die ofmeereen eenheid vormen vanaf300 ha. In de gefragmenteerdebossen ook de is niet alleen de oppervlakte van het bos belangrijk, maar mate van fragmentatie, niet is het de die we overigens verder hebben gekwantificeerd. Opvallend op eerste gezicht de in het Oosterbos Emmen Dit bos is afwezigheid van soort aaneengesloten bij (400 ha). echter aanmerkelijkjonger dan de andere Drentse bossen en mogelijk dus tejongvoor Zwarte Spechten om tebroeden. In de de dichtheid in het tussen2 4 grotere bosgebieden (>1000 ha) ligt algemeen en paren 1000 ha. vormt met 10 1000 ha. Dit is het per Uitzondering Dwingeloo paar per tegelijkertijd territoria werden zonder uit te van nestindicatieve enigegrote bosgebied waar gekarteerd gaan waarnemingen. Ook in kleinere (Boschoord) of gefragmenteerde bossen (Uffeltc/Havelte) een de dichtheid vier keer als in blijkt bij dergelijke werkwijze ongeveer zo hoog vergelijkbare de nadruk sterk nesten en nestindicatieve gebiedenwaar lag op waarnemingen. Nesten totaal 45 holen De tellers hebben tijdens het broedseizoen gevonden die als nest van de Zwarte Specht zijn aangemerkt. Bij 11 nesten is broedsucces vastgesteld doordat de teller in of het nest heeft In de Exloo is één nestboom jongen bij waargenomen. boswachterij de In het drie beklommen voor het ringen van jongen (J. Santing). nest zatenvier jongen, Drentse Vogels 23 (2009) 91 Figuur2. Expositie van de nestopening van 27 Drentse nesten van Zwarte Specht in 2008. Exposure of entrances of27 nest holes ofBlack Woodpecker in Drenthe in 2008. is eieren vrouwtjes en 1 mannetje.Uit de meetgegevens van de jongen berekend dat de begin mei Van aantal nestholen is bekend dat in de zijn uitgekomen. een ze afrondingsfase zijn door andere of dat overgenomen soorten (Holenduifen Boomklever) ze om onduidelijke redenen verlaten. Overname door Boommarter is niet zijn van nesten gebleken. De nesten zijn in vijf verschillende boomsoorten aangetroffen, te weten Beuk (32), Grove Den (2), Zilverspar (1), Lariks (1) en Amerikaanse eik (9). Het nest bevond zich gemiddeld boven het maaiveld Het 14 op een hoogte van 7,2 meter (n=28 nesten). hoogste nest zat op meter en het 4. Van 27 nesten de van de door de tellers laagste op is richting nestopening genoteerd (Figuur 2). Uit de variatie lijkt dat het de specht niet uit maakt in welke richting de nestopeningwordt gemaakt. Discussie en conclusie Verleden Bewoners Drenthe hebben de de Zwarte kunnen van niet altijd van aanwezigheid van Specht genieten. Nadat in 1913 de eerste geregistreerde broedpoging voor Nederland in Limburg plaatsvond (o.a. Hustings et al 2006) en in 1915 het eerste geslaagde broedgeval in Twente werd gevonden (Haverschmidt 1942), vond waarschijnlijk rond 1929 het eerstebroedgeval in de provincie Drenthe plaats (Van Dijk 6c Van Os 1982). Bij Dwingeloo en Oosterhesselen werden de eerste, kenmerkende grote, “hoogovaal vormige” nestgaten van de Zwarte Specht die in Drenthe deze - gevonden.