Beknopte Catalogus Der Schilderijen En Beeldhouwwerken in Het Koninklijk Kabinet Van Schilderijen (Mauritshuis) Te 'S-Graven
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
BEK NO PTE CATALOGUS DER SCHILDERIJEN EN REELDHOUWWERKEN VAN HET K OEINKLIJK KABINET VAN SCHILDERIJEN (MAURITSHUIS) ’SGrEAVEUHA&E. ’SGRAVENHAGE ALGEMEENE LANDSDRUKKERIJ 1897. Het Kabinet is kosteloos toegankelijk : van 1 November tot 1 Maart, van 10 tot 3 nur „ 1 Maart „ 1 Juni , 10 „ 4 „ „ 1 Juni „ 1 Septemb. „ 10 „ 5 „ „ 1 September „ 1 Nov. „ 10 „ 4 „ l Op Zon- en feestdagen eerst van 12 /2 uur af. •, Deze Catalogus is de tweede vermeerderde en verbeterde drulv van den „ Beknople(u) Catalogus der Schilderijen en Beeldhonw werken in hel Koninklijk Kabinet van Schilderijen ( Mauritshuis) le 's Gravenhage” die in 1891 bij Martinus Nijhoff alliier het licbt zag. In deze tweede editie zijn de nummers gewijzigd en in overeenstemming gebracbt met den grooten catalogus ” den „ Catalogue raisonne des Tableaux el des Sculptures in 1895 mede bij Martinus Nijhoff versclienen waarna ik verwijs voor , nadere bizonderheden bet gebouw en de kunstvoorwerpen , betreffende. Bij het gebruik van dezen Catalogus gelieve men eerst den naam van den kunstenaar op de lijsten aangebracht op te , , zoeken en dan het nummer. De roode nummers zijn die van , den grooten catalogus men vindt ze hier gedrukt. ; vooraan De zwarte nummers zijn de oude nummers, die verdwijnen zullen als de Fransche en Engelsche edities van den „Beknopte(n) Catalogus” uitverkocht zijn. A. Bredius Digitized by the Internet Archive in 2016 with funding from Getty Research Institute https://archive.org/details/beknoptecataloguOOmaur_O INLEIDING. Het Mauritshuis, het gebouw, waarin het Koniuklijk Kabinet van Schilderijen bewaard wordt, is 1633— 1644 door den Haag- seben bonwmeester Pieter Post naar plannen van Jacob van Campen den architect van het Stadhuis te Amsterdam gebouwd , , voor Graaf (later Prins) Johan Maurits van Nassau Gouverneur , van Brazilie. Bij zijne terugkomst vond hij zijn paleis nagenoeg gereed en versierde bet met tal van kunstschatten waaronder , landschappen door Frans Post in Brazilie geschilderd ter , , herinnering aan ’s Prinsen oponthoud aldaar. In 1660 werd Koning Karel II van Engeland tijdelijk in het paleis gehuisvest. Na ’s Prinsen overlijden 20 Dec. kwam het Maurits- , 1679, huis in vreemde handen en werd in 1685 aan Gecommit- teerde Baden verhuurd. Deze bestemden het tot logement voor Gezanten van vreemde Mogendheden, en o. a. voor den hertog van Marlborough. In December 1704 ontstond er brand in het gebouw het werd daardoor geheel vernield slechts de muren ; , bleven staan. Bij in is den herbouw , 1718 voleindigd , het uitwendige in vorigen staat hersteld; van binnen echter werd alles veel eenvoudiger ingericht. Daarna is het gebouw opnieuw door de Kegeering tot de meest verschillende doeleinden , omstreeks 1797 zelfs als staats- ,. 6 INLEIDINtre gevangenis gebruikt , ; de kelders waren destijds aan wijnkoopers verhuurd. In 1807 werd er de Nationale Bibliotheek gevestigd. Zoodra het Mauritshuis 13 Mei f 35.000.— , 1820 , voor Staatseigendom geworden was, bestemde een Koninklijk besluit van 10 Juli 1820 het tot bewaarplaats van het Koninklijk Kabiuet van Schilderijen en van het thans in het Rijksmuseum te Amsterdam opgenomen Kabinet van Zeldzaamheden. In 1877 en 1878 werden de gevels in ouden luister hersteld. De kern dezer kleine maar uitgelezen verzameling bestaat nit het voormalig Kabinet van Prins Willem Y. Vandekunst- verzamelingen zijner voorgangers is niet veel meer overge- al liet bleven , reeds Prins Maurits door J. A. van Ravesteijn zijne lioofdofficieren en door Esaias van de Velde zijne veldslagen schilderen, al was Prins Frederik Hendrik een ijverig kunst- verzamelaar en een Maecenas, die vele schilders te werk stelde. Ik noem slechts Rembrandt Hontliorst Dirck Bleker Cornells , , , Vroom Christiaen Couwenberc-h Cornells Jacobz Thomas , , Delff , TVilleborts, Mozesvan Wttenbrouck, Jacob Backer Gonzales Coques , Frans Pietersz de Grebber Dirk Dalens, Gerrit van Santen Adriaen , , Hanneman Nic. de Belt Stocade Dirck van der Lisse die met , , nog vele anderen voor hem scliilderden. Zelfs ontbood hij uit Paul de Vos, Adriaen van Utrecht Antwerpen werken van Rubens , en Broeder Seghers. Ook zijne Weduwe versierde haar Paleis, Huis Bosch met nog thans bewonderde stukken van het ten , Jordaens Salomon de Bray van Thulden P. de Grebber Cesar , , , , Elevens Soutman en Corn. Brize. van Everdingen , Hontliorst , , Prins Willem II en de Koning Stadhouder Willem III ( op het Loo) hadden een fraai Kabinet van schilderijen. Ook de Friesche Stadhouders en Willem IV verzamelden kunstwerken. Eenige stukken uit het Kabinet Willem V bevonden zicli Oranienstein in het Paleis te vroeger op Honsholredijk , , Leeuwarden en op het Loo. Anderen zijn door schenking ver- kregen of stammen uit de beste verzamelingen van zijn tijd, d’ Acosta, de Neufville ik noem slechts de verzameliugen Lormier , la Braamcamp en G. van Slingelandt. de Court , f gekocht bestond uit Deze laatste verzameling , voor 50 000 , Kabinet vormen; 40 schilderijen . die thans nog d(» ern van het INLEIDING. 7 Toen Prins Willem V de Nederlanden had yerlaten voerden welhaast de Fransche troepen zijn schilderijenkabinet naar Parijs. Dit geschiedde 7 Juni 1795. In het Louvre werden de in gansch Earopa saamgeroofde kunstgewrochten opeengehoopt; echter niet lang zon een nooit geevenaard schouwspel , dat duren. De Regeering der Bataafscke Republiek traebtte dit verlies te vergoeden door in 1798 in bet Huis ten Bosch een nienwe verzameling te vormen die in 1800 reeds 201 stukken , telde maar in 1808 naar Amsterdam werd overgebraebt. , Later werd in bet Traktaat van Parijs (80 Mei 1814) veel plannen en gesproken van de teruggave van de arebieven , documenten — aan die der kunstwerken moest de over win- , ning van Waterloo voorafgaan. Yreesde men aanvankelijk door een plotseling terughalen van al wat Frankrijk’s legers badden veroverd Lodewijk XVIII impopulair te maken, na , Waterloo was er geen reden den vijand nog verder te ontzien ; ieder trachtfce zoo goed mogelijk bet zijne terug te bekomen. Colonel de Man en eenige andere heeren werden in 1815 naar Parijs afgevaardigd om onze scbilderijen af te balen. Natuurlijk , Lodewijk verzette men zicb daar tegen de teruggave ; ook XWII wilde daartoe niet medewerken. Het Louvre werd ge- moesten die sloten. Met geweld onder militaire bedekking , , beeren banden aan bet werk slaan. (19—22 September.) Veel Wellington er bijgedragen dat ook Nederland zijne heeft toe , kunstschatten weder in banden kreeg. In transportwagens voor gekwetsten werden de scbilderijen waar zij eerst naar Brussel , later naar den Haag gebraebt , den 20 November 1815 met kanongebulder klokgelui en onder , bet gejubel der bevolking werden binnen gebraebt. 1) Na de Koninklijke besluiten van 22 Nov. 1815 en 23 Juni 1816 plaatste Koning Willem I de scbilderij verzameling onder bet oppertoezicht van den toenmaligen Commissaris-Generaal voor Kunsten en Wetenscliappen. Sedert dien tijd nam het Kabinet een plaats in onder onze Rijksinstellingen ; en werden uit 1) Niet alle schilderijen keerden Frankrijk terug ; ongeveer 68 stukken, hoewel niet de belangrijksten zijn thans niet meer in het Kabinet , aanwezig. ; 8 INLEIDING. alle kosten yoor de instandbouding en uitbreiding dezerYer- zameling uit de scbatkist gevonden. Yoorloopig werden de scbilderijen in de lokalen van ket onde Kabinet van Willem Y (bij de Gevangenpoort) geplaatst, om in Juli 1821 te worden overgebracbt naar het Mauritshuis. Onder de regeering van Koning Willem I werden te haren beboeve een aantal aankoopen uit de scbatkist betaald waar- , onder de belangrijkste zijn Vermeer's beroemd stadsgezicbt in 1822 en Rembrandt's Ontleedkundige les, in 1828, tot den prijs van f 32 000. Yan 1831 tot 1874 is bet Kabinet niefc door aankoop uitge- breid; sedert dien tijd werd bet weder verrijkt met een aantal stukken waarbij geschenken in , , legaten en stukken bruikleen gegeven. Onder de belangrijkste aanwinsten verdienen vermeld te worden twee portretten van Frans Hals (1881 aangekocbt) een studiekop van Rembrandt uit diens besten tijd (1650), die in 1891 Kjjkseigendom werd en een strandgezicht van Simon , de Vlieger terwijl in 1896 bet fraaie Distelvinkje van Carel , Fabritius in bet vaderland terugkeerde. Wordt ons Kabinet meer en meer met zulke kunstjnweelen verrijkt, dan blijft zijn roem, eene der uitgelezenste openbare van Europa te zijn voortdurend gebandbaafd verzamelingen , en bevestigd. AELST. Willem van Aelst, Hollandsch bloem- en stilleven- schilder, geb. 1626 te Delft, overl. na of in 1683, waar- bij scbijnlijk te Amsterdam , waar sedert 1657 woonde. Leerling van zijn oom Evert van Aelst te Delft en van Otto Marseus van Schrieck te Florence. Van 1645—1656 in Frankrijk en Italie. Bacbel Ruyscb behoorde tot zijne leerlingen. Zijn scbilderijen zijn nitvoerig afgewerkt zonder in bet kleingeestige te vervallen , en fraai van groepeering. 2 . Bloemen B. 0.475. D. Gem. Guill^o van Aclsl 1663. H. 0.61 , Uit het Loo 1763, en uit het Kabinet Willem V. 3. Stilleycn. H. 0.585, B. 0.47. D. Gem. Guillmo van Aelst 1671. Waarscbijnlijk afkomstig uit de particuliere vertrekken van Willem V. ALLOW. Allessandro Allori genaamd Bronziuo Italiaanscb , , (Florentij nscb) bistorie- en portretscbilder geb. 3 Mei , 1535 te Florence, overl. aldaar 22 Sept. 1607. Leerling van zijn oom Agnolo Bronzino en navolger van Micbel Angelo. Werkzaam te Florence. 303. Damesportret. H. 0.95, B. 0.73. P. Aangekocht met de coll. Hairier 1821. , AST. Balthasar vail der Ast, Hollandscb bloem- en stil- levenscbilder geb. te , Middelburg, werkzaam te Utrecbt (waar bij