Dokazi Uz Zahtjev

Datum: april 2017. godine Broj protokola: 11/17

DOKAZI UZ ZAHTJEV

ZA IZDAVANJE EKOLOŠKE DOZVOLE ZA

MALU HIDROELEKTRANU „DUBOKA“ NA VODOTOKU DUBOKI POTOK, OPŠTINA KOTOR VAROŠ INSTALISANE SNAGE 249 kW

INVESTITOR: „DSM ELEKTRUS“ d.o.o. Kotor Varoš (član 12. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o zaštiti životne sredine („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 79/15))

U Banjaluci, april 2017. godine "Еkodozvola" d.о.о.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 2 "Еkodozvola" d.о.о. SADRŽAJ

RJEŠENJA I LICENCE

SADRŽAJ DOKAZA UVOD (A) OPIS POSTROJENJA I AKTIVNOSTI (B) OPIS OSNOVNIH I POMOĆNIH SIROVINA, OSTALIH SUPSTANCI I ENERGIJE KOJA SE KORISTI ILI KOJU PROIZVODI POSTROJENJE (V) OPIS IZVORA EMISIJA IZ POSTROJENJA (G) OPIS STANJA LOKACIJE NA KOJOJ SE NALAZI POSTROJENJE (D) OPIS PRIRODE I KOLIČINE PREDVIĐENIH EMISIJA IZ POSTROJENJA U SVE DIJELOVE ŽIVOTNE SREDINE (VAZDUH, VODA, ZEMLJIŠTE), KAO I IDENTIFIKACIJA ZNAČAJNIH UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU (Đ) OPIS PREDLOŽENIH MJERA, TEHNOLOGIJA I DRUGIH TEHNIKA ZA SPRJEČAVANJE ILI, UKOLIKO TO NIJE MOGUĆE, SMANJENJE EMISIJA IZ POSTROJENJA (E) OPIS OSTALIH MJERA RADI USKLAĐIVANJA SA OSNOVNIM OBAVEZAMA ODGOVORNOG LICA, POSEBNO MJERA NAKON ZATVARANJA POSTROJENJA (Ž) OPIS MJERA PLANIRANIH ZA MONITORING EMISIJA U ŽIVOTNU SREDINU (Z) OPIS ALTERNATIVNIH RJEŠENJA U ODNOSU NA PREDLOŽENU LOKACIJU I TEHNOLOGIJU (I) PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM (J) PRILOZI

NETEHNIČKI REZIME

OVJERA KORIŠTENI PROPISI (ZAKONI, PRAVILNICI I STRUČNA LITERATURA)

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 3 "Еkodozvola" d.о.о. UVOD

U savremenom svijetu energija dobijena iz mini hidroelektrana, sunca, vjetra i biomase se smatra obnovljivom energijom, odnosno ovi izvori se tretiraju kao obnovljivi izvori energije koji nemaju veliki negativan uticaj na okolinu. U vrijeme globalne recesije, povećanih potreba za energijom i zagađenja okoline, svaka mogućnost za proizvodnju obnovljive energije je potrebna i dobro došla. Članice Evropske Unije su u brojnim raspravama i dokumentima promovisale usmjerenje prema korištenju obnovljivih resursa u energetske svrhe, kao prioritetan zadatak (bijela knjiga o obnovljivim energijama, Kyoto protokol itd.). Brojni su argumenti da se korištenjem alternativnih energetskih izvora postižu globalni ekološki efekti, sigurnost isporuke energije i konkurentnost na tržištu. Trenutno najaktuelniji ekološki zadatak je definisan u Okvirnoj Konvenciji o klimatskim promjenama UN i njenom Kyoto protokolu, kojim su se zemlje članice obavezale da do 2020. godine najmanje 20% od proizvedene električne energije vodi porijeklo iz obnovljivih resursa.

Republika Srpska se svrstava u područja bogata hidroenergetskim potencijalom. Ukupan tehnički iskoristiv hidroenergetski potencijal Republike Srpske iznosi oko 3200 MW instalisane snage i 9500 GWh/god prosječne godišnje proizvodnje električne energije. Od toga je iskorišćeno oko 2420 GWh/god. Energetski potencijal lokacija sa predvidivom instalisanom snagom ispod 0,5 MW (mikro i mini hidroelektrane) nije detaljno istražen na području Republike Srpske. Narodna skupština Republike Srpske na 16. sjednici održanoj 13.-15.03.2012. godine, usvojila je Prijedlog strategije razvoja energetike Republike Srpske do 2030. godine. Strategijom razvoja energetike do 2030. godine po prvi put je na jedan sveobuhvatan način osmišljen razvoj energetskog sektora zasnovan na principima održivog razvoja, oslanjanju na domaće resurse uz nastojanje uključivanja obnovljivih izvora u što većoj mjeri za podmirivanje vlastitih energetskih potreba, uz podsticanje i uvođenje mjera energetske efikasnosti. Strategija je rađena po principima najbolje svjetske prakse, uvažavajući globalna svjetska kretanja u energetici, legislativu Evropske Unije, Osnove energetske politike Republike Srpske i preporuke institucija Republike Srpske. Strategija razvoja energetike je potencijale korištenja obnovljivih izvora energije i efikasne kogeneracije definisala kao opšti interes za Republiku Srpsku. Korištenjem obnovljivih izvora energije i efikasnom kogeneracijom obezbjeđuje se smanjenje upotrebe fosilnih goriva i negativnih uticaja na životnu sredinu, kao i efikasno korištenje energije, podstiče se razvoj novih tehnologija, raznolikost izvora energije i povećava sigurnost snabdijevanja, te dugoročno smanjuje zavisnost od uvoza energije.

Narodna skupština Republike Srpske donijela je Zakon o obnovljivim izvorima energije i efikasnoj kogeneraciji („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 39/13) i Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o obnovljivim izvorima energije i efikasnoj kogeneraciji („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 108/13), kojim je uredila oblast izgradnje malih hidroelektrana za proizvodnju električne energije, te obavezala nadležne organe da uspostave vođenje registra projekata iz obnovljivih izvora i u efikasnoj kogeneraciji, s ciljem podsticanja izgradnje ovakvih sistema i garantovanja otkupne cijene proizvedene električne energije iz obnovljivih izvora. Ministarstvo industrije, energetike i rudarstva Republike Srpske prema važećim zakonskim propisima (Zakonom o energetici („Službeni glasnik RS“, broj 49/09), Zakon o obnovljivim izvorima energije i efikasnoj kogeneraciji („Službeni glasnik RS“, broj 39/13)) je propisalo da je izgradnja malih hidroelektrana od opšteg interesa za Republiku Srpsku, kad je u pitanju proizvodnja i korišćenje obnovljivih izvora energije, naročito za slučaj kada se radi o malim Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 4 "Еkodozvola" d.о.о. domaćim privrednicima koji žele da izgrade energetsko postrojenje i ostvare pravo na podsticanje proizvedene energije. Prema prijedlogu izmjena i dopuna Prostornog plana Republike Srpske do 2025. godine usvojenim na drugoj redovnoj sjednici Narodne skupštine Republike Srpske 18.02.2015. godine, odlukom broj 2/1-021-214/14 („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 15/15), kao najvišim zvaničnim prostorno-planskim dokumentom, u dijelu Energetska infrastruktura i energetika, je istaknuto da težište razvoja energetskog sektora u Republici Srpskoj treba da bude na domaćim, obnovljivim izvorima energije. Maksimalno iskoristiti hidroenergetski potencijal vodotokova u Republici Srpskoj kroz izgradnju hidroelektrana gdje god se pokaže njihova opravdanost sa ekonomskog, ekološkog i socijalno-društvenog aspekta. U ciljevima i koncepciji razvoja korišćenja obnovljivih energetskih izvora energije osnovni cilj je: (1) povećanje učešća energije iz obnovljivih energetskih izvora u ukupnom energetskom bilansu Republike Srpske i (2) proizvodnja opreme za korišćenje energije iz obnovljivih izvora. Izgradnja malih hidroelektrana planirana je sa ciljem da se ubrza razvoj ruralnih područja, s obzirom na to da se najveći dio lokacija nalazi u tim oblastima. Ukupan hidroenergetski potencijal na svim slivovima u Republici Srpskoj procijenjen je na 341 MW, što odgovara proizvodnji oko 1.500 GWh/god.

Prednosti izgradnje malih hidroelektrana su: snabdijevanje stanovništva električnom energijom iz obnovljivog izvora, vodosnabdijevanje, uređenje vodotoka (uređenje bujica, sprečavanje nanosa...), navodnjavanje, sportski i privredni ribolov i uređivanje sportskih i rekreacionih zona. Izgradnja ove mini hidroelektrane predstavlja opšti interes u cilju poboljšanja snabdjevenosti električnom energijom i stabilnosti energetskog sistema na području opštine Kotor Varoš.

Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske, rješavajući po zahtjevu za prethodnu procjenu uticaja na životnu sredinu Investitora „DSM ELEKTRUS“ d.o.o. Kotor Varoš, za izdavanje Rješenja o obavezi sprovođnja procjene uticaja na životnu sredinu za MHE “DUBOKA” na vodotoku Duboki potok, opština Kotor Varoš, instalisane snage 249 kW, je donijelo Rješenje broj 15.04-96-52/16 od 21.06.2016. godine, da: 1. Investitor „DSM ELEKTRUS“ d.o.o. Kotor Varoš, nije obavezan sprovoditi procjenu uticaja, niti pribaviti Studiju uticaja na životnu sredinu za MHE “DUBOKA” na vodotoku Duboki potok, opština Kotor Varoš, instalisane snage 249 kW. 2. Investitor „DSM ELEKTRUS“ d.o.o. Kotor Varoš, dužan je pokrenuti postupak za izdavanje ekološke dozvole u Ministarstvu za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju za postrojenje iz tačke 1. za aktivnost određenu ovim rješenjem i Lokacijskim uslovima, u skladu sa odredbama člana 85. Zakona o zaštiti životne sredine. 3. Dokazi uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole moraju biti usklađeni sa Stručnim mišljenjima Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite, Republičkog zavoda za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa kao i sa mišljenjem Opštine Kotor Varoš.

Odgovorno lice pogona i postrojenja, u skladu sa Zakonom o zaštiti životne sredine („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 71/12) i u skladu sa članom 12. Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o zaštiti životne sredine („Službeni glasnik RS“, broj 79/15) i na osnovu člana 2. stav e, Pravilnika o postrojenjima koja mogu biti izgrađena i puštena u rad samo ukoliko imaju ekološku dozvolu („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 124/12) dužno je da podnese zahtjev za izdavanje ekološke dozvole sa DOKAZIMA za predmetnu MHE „DUBOKA“, instalisane snage 249 kW. Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 5 "Еkodozvola" d.о.о. Ekološku dozvolu za navedeno postrojenje izdaje Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju. S tim u vezi, investitor „DSM ELEKTRUS“ d.o.o. Kotor Varoš, se obratilo preduzeću „EKODOZVOLA“ d.o.o. Banja Luka, sa zahtjevom za izradu DOKAZA za izdavanje ekološke dozvole. Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske je preduzeću "EKODOZVOLA" d.o.o. Banja Luka, za obavljanje navedenih poslova, izdalo Licencu broj 1 - E/07 od 23.12.2015. godine.

Osnovni podaci o investitoru: Investitor „DSM ELEKTRUS“ d.o.o. Kotor Varoš Miloša Obrenovića bb Adresa investitora Kotor Varoš Telefon, faks 065/491-768

Odgovorno lice Sandra Pačavra mala hidroelektrana „DUBOKA“, instalisane snage Objekat 249 kW k.č. 2833, K.O. Orahova i k.č. 2638, 2627, 2624, 71, Katastarske čestice 3, 10/1 i 10/2, k.o. Grabovica

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 6 "Еkodozvola" d.о.о.

(A) OPIS POSTROJENJA I AKTIVNOSTI

Investitor „DSM ELEKTRUS“ d.o.o. Kotor Varoš, je na osnovu Lokacijskih uslova, broj 04/3-364-20/16 od 12.01.2017. godine izdatih od strane Odjeljenja za prostorno uređenje i stambeno komunalne poslove, Opština Kotor Varoš pokrenuo aktivnosti za izgradnju male hidroelektrane „DUBOKA“, opština Kotor Varoš, instalisane snage 249 kW. Ista će se nalaziti na vodotoku Duboki potok, na zemljištu označenom kao k.č. 2833, K.O. Orahova i k.č. 2638, 2627, 2624, 71, 3, 10/1 i 10/2, k.o. Grabovica, opština Kotor Varoš.

Sastavni dio lokacijskih uslova su:  Izvod iz Prostornog plana opštine Kotor Varoš 2011 – 2030 godine,  Stručno mišljenje i urbanističko-tehnički uslovi za izgradnju male hidroelektrane „DUBOKA“, na vodotoku Duboki potok, instalisane snage 249 kW, opština Kotor Varoš, izrađeni od strane “AG PROJEKAT” d.o.o. Banja Luka, broj: 18-04/16 od decembra 2016. godine,  Zapisnik o izvršenom uviđaju na licu mjesta od 06.12.2016. godine, koji čini sastavni dio Stručnog mišljenja i urbanističko-tehničkih uslova za izgradnju male hidroelektrane,,  Mišljenje načelnika opštine, broj: 02-014-88/16 od 13.05.2016. godine,  Kopije katastarskog plana, izdata od Republičke uprave za geodetske i imovinsko pravne poslove Banja Luka, Područne jedinice Kotor Varoš, za zemljišne parcele označene kao k.č. 2833, K.O. Orahova, k.č. 2638, 2627, 2624, 71, 3, 10/1 i 10/2, k.o. Grabovica,  Posjedovni listovi, izdati od Republičke uprave za geodetske i imovinsko pravne poslove Banja Luka, Područne jedinice Kotor Varoš za zemljišne parcele označene kao k.č. 2833, K.O. Orahova i k.č. 2638, 2627, 2624, 71, 3, 10/1 i 10/2, k.o. Grabovica,  Rješenje, Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske, broj: 15.04-96-51/16 od 21.06.2016. godine, kojim se utvrđuje da za predmetni objekat investitor nije obavezan sprovoditi postupak procjene uticaja na životnu sredinu niti pribavljanja studije uticaja na životnu sredinu,  Zaključak, Javne ustanove “VODE SRPSKE” Bijeljina, broj: 01/3-BA.2-2970/16 od 25.05.2016. godine, kojim se daju vodne smjernice sa uslovima za izradu tehničke dokumentacije,  Saglasnost Komunalnog preduzeća „BOBAS“ a.d. Kotor Varoš, broj: 1452/16 od 08.09.2016. godine,  Saglasnost na lokaciju MHERS a.d. Trebinje, ZP „Elektrokrajina“ a.d. Banja Luka, broj: 399/16-KB od 12.09.2016. godine,  Saglasnost “M:tel” a.d. Banja Luka, broj: 1-05/01-1-2160-1/16 od 12.09.2016. godine.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 7 "Еkodozvola" d.о.о. Opis postrojenja

Osnovni elementi predmetne MHE su:  vodozahvat,  transportni cjevovod i  mašinska zgrada.

VODOZAHVAT Vodozahvat je smješten na dijelovima zemljišnih parcela označenih kao k.č. 2833, K.O. Orahova i k.č. 2638, K.O. Grabovica, na vodotoku Duboki potok. Planirano je da vodozahvat bude dimenzija 24,60 x 12,20 m. Zahvat vode se vrši na dnu tj. „Tirolskim“ zahvatom i glavnom taložnicom, odakle će se upuštati u cjevovod pod pritiskom i odvoditi prema mašinskoj zgradi. Planirano je da se ulazna građevina ukopa u zemlju i ona je nepravilnog oblika. Potrebno je da bude građena od armiranog betona, kao i pokrivena betonskim pločama. Objekat vodozahvata treba da sadrži:  tablasti zatvarač,  čeličnu rešetku,  cjevovod za pražnjenje (odlivanje) komore i  vodostanski preliv sa dolaznim (ulivnim) cjevovodom. Tačne dimenzije ulazne građevine (vodozahvata) će biti definisane tehničkom dokumentacijom.

CJEVOVOD ukupne dužine profila Planirana trasa postavljanja transportnog cjevovoda je duž postojećeg puta (od vodozahvata do mašinske zgrade) u dužini od oko 1780 m i profila Ø 550 mm. Trasa cjevovoda je u konstantnom padu, a ukupni pad od vodozahvata do mašinske zgrade je oko 107 m. Cjevovod će biti ukopan na dubini koja će biti određena projektnom dokumentacijom, tako da neće biti vidljiv u prostoru, čime je isključena i mogućnost degradacije pejzažnih karakteristika ovog područja.

MAŠINSKA ZGRADA Planirana lokacija za izgradnju mašinske zgrade je na zemljištu označenom kao k.č. 10/2, K.O. Grabovica i nalazi se neposredno uz vodotok Duboki potok. Ova lokacija je dakle, izabrana zbog blizine rijeke i sigurnosti od plavljenja velikih voda. Planirano je da mašinska zgrada bude dimenzija oko 11,10 m x 9,20 m, spratnosti P, ali tačne dimenzije će biti definisane tehničkom dokumentacijom u zavisnosti od izbora opreme. Pristup parceli na kojoj je planirana mašinska zgrada će biti detaljno definisana u glavnom projektu.

U objektu mašinske zgrade potrebno je da se nalazi odgovarajuća dizalica koja je potrebna za izvođenje svih građevinsko – zanatskih radova, da se smjesti i ugradi sva potrebna oprema (mašinska i elektrooprema za rad), a sve u skladu sa važećim propisima i standardima za izgradnju i rad ove vrste postrojenja i u skladu sa tehničkom dokumentacijom. Objekat mašinske zgrade treba da sadrži:  hidroagregat;  vertikalnu Pelton turbinu;  sinhroni, samopobudni generator bez čestica koji se spreže direktno na osovini turbine,  rasklopna oprema i  mrežni transformator za priključak na distributivni dalekovod.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 8 "Еkodozvola" d.о.о. Inženjersko-geološke karakteristike terena

Inžinjersko-geološke osobine terena su u direktnoj zavisnosti od litološkog sastava terena, fizičkih osobina pojedinih litoloških članova, hidroloških, hidrogeoloških osobina, reljefa i sl. Površinski dio terena na najvećem dijelu predmetnog prostora izgrađuju kvartarna tla različite, ali relativno ne velike debljine, najčešće 1-10 metara. S obzirom na svoj položaj, to su tla od velikog značaja u inžinjerskogeološkom smislu. Riječni nanosi nalaze se uz riječne tokove, pretežno su šljunkovito-pjeskovitog do glinovitog sastava izgrađujući ravne terene. Često je velika granulometrijska raznolikost ovih naslaga. Često zbog malog podužnog nagiba riječnih tokova isti meandriraju i talože češće glinovite naslage, a mjestimično i mulj. Glinovite naslage mogu biti debljine i do 7 metara. Na mjestima većeg pada taloženi su grublji šljunčani nanosi. Glavna osobina ovih naslaga je veliko kolebanje fizičko- mehaničkih osobina (granulometrijski, petrografski sastav, poroznost, vodopropusnost, konsolidovanost i dr.). Stabilnost terena, koje izgrađuju aluvijalne naslage je dobra. U obalnom području riječnih tokova često je izražena horizontalna i vertikalna erozija, podlokavanje, odronjavanje, sufozija i sl. Niži dijelovi terena uz riječne tokove često su plavljeni. Potočni nanosi nalaze se uz potočne tokove. Različitog su granulometrijskog i petrografskog sastava, poroznosti, vodopropunosti, uglavnom lože složen i konsolidovan materijal. Stabilnost terena, koji izgrađuju potočni nanosi zavisi od niza činioca u svakom pojedinačnom slučaju. Padinski nanos čini najčešće tanji ili deblji zastor na svim padinama različitog litološkog sastava koji učestvuje u građi terena. Debljina ovih naslaga je različita, najčešće 1-10 metara. To su ilovačasta tla, mjestimično pjeskovita, šljunkovita ili sa stijenskom drobinom. Slabije su konsolidovana, različite poroznosti i vodopropusnosti, različitih fizičko-mehaničkih karakteristika. Na padinama većeg nagiba, u uslovima veće vlažnosti i većeg opterećenja česte su pojave nestabilnosti. Takve terene treba pažljivo analizirati i istraživati, kako bi im se odredio način korišćenja. Kompleks neogenih, slabo vezanih glinovitih pješčara, lapora, pijeska, laporovitih glina i uglja promjenljivih je fizičko-mehaničkih karakteristika. Glinene naslage karakteriše nejednako slijeganje, nosivost je uglavnom mala, a na padinama često klizanja i puzanja tla. Slične osobine imaju i glinoviti pješčari i sl. tla. Kompleks jursko-krednog fliša heterogenog litološkog sastava, anizotropan, sa razvijenim procesom erozije (duboke jaruge, površine brzog ispiranja). Raspadnut glineni materijal lako podliježe kvašenju i klizanju. Krečnjaci su najčešće raspucani, nejednako karstifikovani. Na padinama sa čestim siparima. Stabilnost krečnjačkih terena je velika. Magmatsko-sedimente komplekse (dijabaz-rožna formacija) je izrazito heterogen, iako ima dijelova koji su homogeniji. Nestabilnost padina je izražena, posebno u jače tektonski oštećenim dijelovima. Serpentinit kao veća masa nalazi se na području planine Borje. U površinskom dijelu terena ove stijene lako podliježu raspadanju, jako su raspucane i imaju pukotinsku poroznost. Na ravnom terenu i na blagim padinama stabilnost je dobra, erozioni procesi se brzo razvijaju (jaruge, soliflukcija).

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 9 "Еkodozvola" d.о.о. Inžinjerskogeološka područja

Ravničarska područja duž riječnih tokova u površinskom dijelu terena izgrađuju nevezana i poluvezna tla, interganularne poroznosti. Erodiranje ovih sedimenata je lako, bočna erozija često izražena, stvaranje meandera, močvara te zasipanje površina riječnim nanosom. Stabilnost je dobra. Brežuljci i brda blagih padina, koje u površinskom dijelu terena najčešće izgrađuju glinovita tla, su labilna. Planinsko područje je značajno po vrlo izraženom reljefu, s dubokim riječnim padinama, i često velikim nagibima riječnog dna. Sve ove karakteristike uslovljavaju intenzivan razvoj gotovo svih oblika savremenih geoloških procesa. Na strmim padinama i liticama karbonatnih stijena česti su sipari, u flišolikim stijenama jaruge erozone. Klizišta su česta u dijabaz-rožnoj formaciji (Blatnica, Mladikovine), te serpentinitima i tektonskim oštećenim i rastrošenim masama (Borje).

Klimatske karakteristike

Područje Opštine Kotor Varoš odlikuje se u predjelima do 700 m nadmorske visine umjereno- kontinentalnom klimom sa specifičnostima naglih promjena pod uticajem planinske klime i klime panonskog bazena. Ostali dijelovi područja imaju planinsku klimu, koja predstavlja varijantu kontinentalne klime. Srednje mjesečne temperature kreću se od – 1,3° C (januar) do 20,2° C (juli, avgust) dok srednja godišnja temperatura iznosi 10,5° C. U sljedećoj tabeli dat je prikaz srednjih mjesečnih i godišnjih temperatura vazduha sa Meteorološke stanice Kotor Varoš (226 m.n.m) u periodu 1971-1973. godine. Od ostalih raspoloživih meteoroloških podataka, dobijenih od strane Republičkog hidrometeorološkog zavoda iz Banjaluke, bitno je naglasiti i podatke o mjesečnim količinama padavina. Prema ovom izvoru, Meteorološka stanica Kotor Varoš, koja je radila u periodu 1955- 1984. godine, je zabilježila sljedeće vrijednosti količina padavina u mm, i to: 1971. godine 834 mm; 1972. godine 1107 mm; 1973. godine 989 i 1974. godine 1357 mm.

M J E S E C I Prosj. God. I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII god. 1971 0,9 1,5 3,1 12,0 16,3 17,9 20,7 20,5 12,9 8,7 5,2 1,2 10,1 1972 -0,8 4,3 7,9 11,6 15,6 18,6 20,0 17,9 12,9 8,4 6,0 0,7 10,3 1973 -0,4 2,1 3,7 8,2 16,7 18,3 20,1 18,5 16,1 9,4 3,7 0,9 9,8 1974 0,8 3,7 5,9 10,2 15,8 18,1 19,9 18,8 13,6 9,4 5,3 0,6 10,2 Tabela 1. Pregled prosječnih vrijednosti temperatura vazduha na Meteorološkoj stanici Kotor Varoš za period 1971-1974. godine Prezentovane vrijednosti temperature vazduha pokazuju normalnu raspodjelu po mjesecima sa izraženim maksimumom u ljetnim mjesecima (šesti, sedmi i osmi mjesec) i minimumom u zimskim mjesecima (dvanaesti, prvi i drugi mjesec). Imajući u vidu činjenicu da organizovanih osmatranja klimatskih elemenata nema od prestanka rada Meteorološke stanice (1984. godine) neophodno je inicirati aktivnosti na obnavljanju stanice i uspostaviti neophodna mjerenja i osmatranja.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 10 "Еkodozvola" d.о.о.

Dopuna klimatskih karakteristika

U dokumentu Dokazi uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole navedno je da organizovanih osmatranja klimatskih elemenata od prestanka rada Meteorološke stanice Kotor Varoš (1984. godine) nije bilo, te da je neophodno inicirati aktivnosti na obnavljanju stanice i uspostaviti neophodna mjerenja i osmatranja. Prilikom izrade dokumentacije obratili smo se ovlaštenoj ustanovi Republičkom hidrometeorološkom zavodu Banja Luka, za podatke o klimi područja Kotor Varoš, ali smo dobili odgovor da u proteklom periodu od 1984. godine nije bilo organizovanih osmatranja do sredine 2016. godine, kada je u opštini Kotor Varoš postavljena meteorološka stanica tipa: 'OTT & Lambrecht' automatska meteorološka stanica, koja radi veoma kratko vrijeme i još uvjek na osnovu njenih podataka ne mogu raditi bilo kakve godišnje analize sa podacima koji bi bili reprezentativni za ovo područje. Na sajtu : www.rhmzrs.com Dostupan je finalni izvještaj: Klimatološka analiza za 2016. godinu, u kojem nije bila obrađena ova meterološka stanica, jer nije radila tokom cijele godine . Ovaj izvještaj se može preuzeti na: http://rhmzrs.com/assets/images/meteorologija/klimatologija/Final_11.pdf

Generalno, prema podacima o klimi šireg područja koji su bili dostupni sa meteoroloških stanica koje rade, a prema izvještajima dostupnim na zvaničnom sajtu : www.rhmzrs.com, i analiza koje su rađene u zadnjoj dekadi za period od 2001. – 2010. godine: Srednja temperatura je za posljednjih stotinu godina porasla za 0,8 oC, sa tendencijom ubrzanja, pa je tako posljednja dekada 2001.-2010. godine, najtoplija u posljednjih 120 godina (srednja dekadna temperatura), od kako se prate mjerenja. U toku posljednje dekade više puta su zabilježeni novi rekordi u pogledu apsolutnih maksimalnih temperatura u svim mjesecima, a posebno u ljetnom i zimskom periodu, kao i veliki skokovi i padovi temperatura, što ukazuje na povećanu promjenljivost vremena. Sume padavina ne pokazuju bitnije promjene – one blago rastu, ali režim padavina pokazuje s jedne strane - povećanje intenziteta padavina, tj. više padavina u kraćim vremenskim intervalima, a s druge strane između tih intervala duže sušne periode što je takođe posljedica gore konstatovane promjenljivosti vremena. Takođe, je uočljiv sve veći uticaj mediteranskog režima padavina, tj. povećanje sume padavina u hladnijem periodu godine, a smanjenje sume padavina u ljetnom periodu. Sve navedeno se odražava i na stabilnost snježnog pokrivača. Broj dana sa snježnim pokrivačem se neznatno smanjuje, ali je stabilnost snježnog pokrivača generalno manja zbog većih temperaturnih oscilacija i čestih epizoda naglog topljenja snježnog pokrivača u toku zimske sezone. To smanjuje ulogu snijega kao akumulatora vode na našim visokim planinama. Ovo generalno utiče na bilans vode u zemljištu i podzemlju jer se, zahvaljujući povećanim intenzitetima padavina i čestim epizodama naglog topljenja snijega, povećava količina vode koja se odlijeva po površini zemlje i strmim padinama planina.

Možemo konstatovati da su evidentne promjene klime koje se dešavaju u zadnjoj dekadi, i da ove promjene stanja nastaju uslijed djelovanja ljudskog faktora (građevinski radovi, sječa šuma i sl.), kao i usljed trendova globalnih klimatskih promjena. Imajući u vidu da u dužem vremenskom periodu od 1984. godine do 2016. godine meteorološka stanica u Kotor Varošu nije radila, tako da nije bilo organizovanih osmatranja klime ovog područja, nismo ni mogli koristiti svježije podatke o klimi ovog područja za izradu Dokaza uz zahtjev za dobijanje ekološke dozvole, izuzev izvještaja klimatskih parametara šireg područja Republike Srpske koji su dostupni na sajtu : www.rhmzrs.com . Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 11 "Еkodozvola" d.о.о.

Slika 1. Povećanje prosječne godišnje temperature u dekadi 2001–2010. u poređenju s referentnim periodom 1961–1990., izraženo u °C

Slika 2. Prostorna distribucija godišnjeg suficita/deficita količina kišnih padavina u posljednjoj dekadi (2001–2010) u poređenju s referentnim periodom (1961–1990)

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 12 "Еkodozvola" d.о.о.

Dopuna - Hidrološke karakteristike područja

Vodotok Duboki potok je lijeva pritoka Vrbanje. To je jedini lokalni naziv ovog vodotoka. Izvire na južnim padinama Međugorja (1116 m n/v), ispod sela Bojići, na oko 1030 m n/v. Ojačava od utoka izdašnog Gladnog vrela. Do ušća prima neuobičajeno mnoštvo potoka, potočića i priobalnih vrela (sa obje strane korita). Dug je oko 8 km, a pedesetih godina prošlog vijeka na njemu je bilo 5 mlinova (vodenica). Izuzetno je bogat izvorima pitke vode iz vrela i potoćića. Između Mekota i Gradine, potok ulazi u duboki kanjon (po čemu je nazvan, kao i istoimeno selo kroz koje protiče). Kanjon je na početku na 941 m n.v., a ispod planine Ježica (1276 m), tj. kanjona zvanog Stijena (1200 m), dubina kanjona je 560 m. Ušće u Vrbanju je na velikoj krivini, između Grabovičke rijeke i uzvisine Tovarnica, na nadmorskoj visini 430 m. (izvor: www.wikipedia.org).

Kada je u pitanju vodotok Duboki potok , možemo konstatovati sa hidrološkog aspekta da se radi o neizučenom hidrološkom slivu, jer na njemu nije postojala hidrološka stanica koja je radila duž niz godina, niti su vršena duži niz mjerenja proticaja ovog podataka.

S tim u vezi u saradnji sa Republičkim hidrometerološkim zavodom Banja Luka, na vodotoku Duboki potok, u septembru 2015. godine, nizvodno od planirane lokacije vodozhvata male hidroelektrane odabran je poprečni profil na vodotoku Duboki potok, na kojem je izvršeno postavljanje i baždarenje mjerne hidrološke letve za dnevno osmatranje – praćenje proticaja vodotoka u toku godine, kroz različita vremenska razdoblja u toku godine.

U periodu od godinu dana (period od septembra 2015. godine – septembra 2016. godine) , vršena su dnevna osmatranja i evidentirane vrijednosti dnevnih proticaja sa postavljene mjerne letve na vodotoku Duboki potok, koji su korišteni za izradu Hidrološke studije vodotoka Duboki potok od strane ovlaštene institucije Republički hidrometerološki zavod Banja Luka.

Imajući u vidu da se radi o dužem vremenskom periodu osmatranja vodotoka Duboki potok, sama Hidrološka studija vodotoka Duboki potok je završena u martu mjesecu 2017. godine, i ona nam sada daje sve potrebne hidrološke podatke za izradu projekta male hidroelektrane.

U nastavku dajemo izvode iz Hidrološke studije Duboki potok /RHMZ Banja Luka:

S obzirom da u predmetnom profilu na vodotoku Duboki potok nisu postojala dugogodišnja osmatranja za potrebe analize hidroloških parametara Duboki potok izvršena je standardna hidrološka obrada koristeći raspoložive podatake za HS Donji Obodnik (Vrbanja), i to:

 Istorijat i osnovne karakteristike VS Donji Obodnik, Vrbanja  Kartografski prikaz sliva rijeke Vrbanje sa VS Donji Obodnik  Osnovni hidrološki parametri  Prosječna linija trajanja proticaja sa anvelopama maks. i min.  Unutargodišnji hod srednjih mjesečnih proticaja  Hidrogrami malih, srednjih i velikih voda sa tabelarnim pregledom

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 13 "Еkodozvola" d.о.о.

Situacioni prikaz lokaliteta mjerenja Duboki potok

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 14 "Еkodozvola" d.о.о.

Kartografski prikaz sliva rijeke Vrbanje i profila Duboki potok

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 15 "Еkodozvola" d.о.о.

Takođe, u cilju provjere podataka urađena su simultana hidrometrijska mjerenja istovremeno na vodotoku Duboki potok, i na rijeci Vrbanja gdje postoje automatske vodomjerne stanice VS Donji Obodnik i VS Vrbanja, kako bi se korelativnim odnosom uspostavila veza između izučenog sliva vodotoka Vrbanja i neizučenog sliva vodotoka Duboki potok ,kao što su mjerenja obavljena:

Rezultati izvršenih mjerenja: 03.08.2016. godine Lokacija mjerenja Rezultat Q (m3/s)

Vodozahvat MHE Stopan 1 4.08

VS Donji Obodnik 9.06

VS Vrbanja 15.8

Vodozahvat MHE Duboki 0.165 potok

Rezultati izvršenih mjerenja: 31.08.2016. godine

Lokacija mjerenja Rezultat Q (m3/s)

Vodozahvat MHE Stopan 1 1.41

VS Donji Obodnik 2.08

VS Vrbanja 2.8

Vodozahvat MHE Duboki 0.082 potok

Rezultati izvršenih mjerenja: 04.10.2016. godine

Lokacija mjerenja Rezultat Q (m3/s)

Vodozahvat MHE Stopan 1 1.07

VS Donji Obodnik 2.03

VS Vrbanja 7.7

Vodozahvat MHE Duboki 0.101 potok

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 16 "Еkodozvola" d.о.о.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 17 "Еkodozvola" d.о.о.

PROSJEČNE LINIJE TRAJANJA PROTOKA

Duboki potok Vodotok: Duboki potok 1.10

1.05

1.00

0.95

0.90 3 QSR = 0,164 m /s 0.85

0.80 3 SRQMIN =0,084m /s 0.75

0.70

0.65

/s) 3

0.60

0.55

0.50 PROTOK Q (m 0.45

0.40

0.35

0.30

0.25

0.20

0.15

0.10

0.05 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220 240 260 280 300 320 340 360 TRAJANJE (DANI)

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 18 "Еkodozvola" d.о.о. Osnovni hidrološki parametri vodotoka Duboki potok u profilu MHE Duboki potok.

Srednji godišnji proticaji F Q Lokalitet / Vodotok sl. sr.god. (km2) (m3/s) MHE Duboki potok 15 0,164

Minimalni godišnji proticaji Qmin. Lokalitet / Vodotok SR (m3/s) MHE Duboki potok 0,084

Velike vode na profilu MHE „Duboki potok“ U nedostatku podataka sa samog sliva primenjena je jedna od adekvatnih metoda, čija je opšta formula data relacijom:

gdje je:

Qn - maksimalni proticaj neizučenog sliva (m3/s) 2 An - površina neizučenog sliva (km ) n - koeficijent stepena redukcije Regionalne analize anvelopa maksimalnih specifičnih oticaja na području sliva Save, ukazuju da bi njegova vrijednost u području razmatranih površina slivova mogla da iznosi 0.55 do 0.60. Razmatrajući i teorijske »Creagerove« krive maksimalnih specifičnih oticaja i uključujući u analizu raspoložive rezultate istog ranga pouzdanosti i kvaliteta sa ovog područja (VS Vrbanja i HE Bočac), zaključuje se da bi odgovarajuća vrijednost koeficijenta »n« iznosila 0.60. Primenjujući gornju relaciju u slJedećoj tabeli su prikazane vrijednosti maksimalnih proticaja različite vjerovatnoće pojave na profilu MHE Duboki potok.

Maksimalni godišnji proticaji Q Lokalitet / Q maks. maks. 1/100 Vodotok 1/20 (m3/s) (m3/s) MHE Duboki 21 34 potok

Analizom ekološki prihvatljivog protoka za HS Donji Obodnik koji iznosi 0,82 m3/s, uzimajući u obzir da preporuke proračuna EPP za neizučene slivove gdje je

Qepp= 0,1 x Qsr za period maj – oktobar i Qepp= 0,15 x Qsr za period novembar- april

Uzimajući u obzir korelativne odnose protoka u predmetnim profilima proračunat je

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 19 "Еkodozvola" d.о.о. 3 Qepp,Duboki potok = 0,15 x 0,164 = 0.025 m /s

Lokacija MHE „DUBOKA“

Slika. Prikaz hidrološke mreže vodotoka Dubokog potoka iz Prostornog plana opštine Kotor Varoš

Uslovi za arhitektonsko oblikovanje objekta Prilikom projektovanja i izvođenja, posebnu pažnju posvetiti oblikovanju i materijalizaciji objekta koje treba izvesti od građevinskih materijala po izboru projektanta, a koji su funkcionalno i estetski primjenjivi za datu namjenu. Kvalitet ugrađenih materijala mora biti u skladu sa odgovarajućim standardima i atestima.

Odnos prema objektima u okruženju Neophodno je voditi računa o tome da se u toku izvođenja radova omoguće bezbjedonosni uslovi i nesmetano funkcionisanje okolnog prostora.

Građevinske linije Građevinske linije su definisane kotama. Prilikom izrade tehničke dokumentacije, dozvoljena su minimalna odstupanja od definisanih pozicija, a u skladu sa karakteristikama terena i specifičnom tehnologijom. To se posebno odnosi na vodozahvatnu građevinu, imajući u vidu specifičnost objekta, koji je apsolutno uslovljen tehnološkim procesom. Dakle, precizni gabariti planiranih sadržaja će biti definisani tehničkom dokumentacijom.

Veličina i oblik parcele Predmetna MHE „DUBOKA“ se nalazi na građevinskim parcelama označenim kao k.č. 2833, K.O. Orahova i k.č. 2638, 2627, 2624, 71, 3, 10/1 i 10/2, k.o. Grabovica, opština Kotor Varoš.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 20 "Еkodozvola" d.о.о.

Uslovi za zaštitu od požara U procesu rada i eksploatacije, MHE „DUBOKA“ će kontinualno pratiti i pridržavati se svih mjera protivpožarne zaštite i zaštite na radu, a u slučaju bilo kakvih nepredviđenih incidenata obustaviti rad postrojenja i pristupiti eliminisanju uzroka, te inoviranju zaštite objekata. Neophodno je radi zaštite života i zdravlja radnika u svemu se pridržavati zaštitnih mjera u skladu sa: Zakonom o zaštiti na radu („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 01/08, 13/10), Zakonom o vodama („Službeni glasnik Republike Srpske”, broj 50/06, 92/09), Zakonom o zaštiti od požara („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 71/12) i svim njegovim izmjenama i dopunama, i u skladu sa svim drugim zakonima, pravilnicima, uredbama koji regulišu ovu oblast, a kojima se osigurava zaštita ljudi i sredstava. Obavezno je poštovati Zakon o zaštiti životne sredine („Službeni glasnik RS“, broj 71/12, 79/15).

Uslovi za zaštitu od elementarnih i nepogoda Mjere zaštite od elementarnih nepogoda obuhvataju preventivne mjere kojima se sprječavaju nepogode ili ublažava njihovo dejstvo, mjere koje se podrazumijevaju, u slučaju neposredne opasnosti od elementarne nepogode, mjere zaštite kad nastupe nepogode, kao i mjere ublažavanja i otklanjanja neposrednih posljedica. Pri projektovanju i eksploataciji objekta potrebno je predvidjeti sve neophodne uslove za zaštitu od elementarnih nepogoda.

Uslovi priključenja na komunalnu infrastrukturu

Saobraćaj Mala hidroelektrana MHE „DUBOKA“ planirana je na vodotoku Duboki potok, na zemljišnim parcelama označenim kao k.č. 2833, K.O. Orahova i k.č. 2638, 2627, 2624, 71, 3, 10/1 i 10/2, k.o. Grabovica, opština Kotor Varoš. Predmetnoj lokaciji se pristupa sa šumskog puta.

Vodosnabdjevanje Vodosnabdjevanje predmetnog objekta male hidroelektrane za sanitarne potrebe nije predviđeno, obzirom da je rad objekta potpuno automatizovan i osposobljen za rad bez posade.

Kanalizacija U okruženju nema izgrađene kanalizacione mreže.

Elektroenergetika Na lokaciji za izgradnju male hidroelektrane MHE „DUBOKA“ ne postoji elektroenergetska infrastruktura koja bi ometala izvođenje planiranih radova.

Toplifikacija U okruženju nema izgrađene toplifikacione mreže.

Telekomunikacije Na razmatranoj lokaciji ne postoji telekomunikaciona infrastruktura koja bi ometala planiranu izgradnju. U blizini predmetne lokacije izgrađena je telekomunikaciona mreža.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 21 "Еkodozvola" d.о.о. (B) OPIS OSNOVNIH I POMOĆNIH SIROVINA, OSTALIH SUPSTANCI I ENERGIJE KOJA SE KORISTI ILI KOJU PROIZVODI POSTROJENJE

Osnovne i pomoćne sirovine koje koristi ili koje postrojenje proizvodi:

Voda

Voda je tečnost bez mirisa i ukusa koja je prisutna skoro svuda: u okeanima, morima, rijekama i jezerima. Nalazi se u gasovitom stanju u oblacima, u zamrznutom stanju u glečerima ili u velikim podzemnim bazenima ispod krečnjačkih stijena. Vodu neprestano koristi živi svijet koji bez nje ne može da živi. Ljudsko tijelo čini 72 odsto vode, pri čemu ono stalno unosi i izbacuje nove količine vode. Presudna je za metabolizam u organizmu, pošto omogućuje varenje i kasnije rastvaranje hrane u ćelijama, ali i čišćenje ćelija od otpada. Kako bi zadovoljila svoje ogromne potrebe za vodom, ljudska civilizacija vodu crpi ispod zemlje, iz rijeka ili iz mora, a zatim je putem vodovoda dovodi u gradove, do stanova i česmi. Sva voda, hemijski posmatrano, sačinjena je od molekula H2O, tj. od dva atoma vodonika (H) i jednog atoma kiseonika (O). Električne karakteristike i prostorni izgled ovog molekula su zaista specifične, što određuju mnoge od dobro poznatih osobina vode. Zbog svojih prirodnih karakteristika, koje se odnose na razvijen reljef, relativno bogatstvo padavinama i dosta razvijenu hidrografsku mrežu, Republika Srpska se svrstava u oblasti bogatije hidroenergetskim potencijalom. Prema podacima prikazanim u „Strategiji razvoja elektroprivrede Republike Srpske“ definisano je sljedeće:  ukupan tehnički iskoristiv potencijal vodotoka u Republici Srpskoj, uključujući i granične rijeke, iznosi 13505 GWh/god;  tehnički iskoristiv potencijal koji pripada RS iznosi 10027,5 GWh/god.;  iskorišćeni hidropotencijal RS je 2985,8 GWh/god i  preostali neiskorišteni hidropotencijal RS je 7041,7 GWh/god.

Na osnovu iznesenih podataka može se zaključiti da iskorišćeni hidropotencijal u Republici Srpskoj iznosi oko 30% raspoloživog potencijala. Najveći dio neiskorištenog potencijala pripada energetskim objektima snaga većih od 10 MW. Međutim, značajan je potencijal snage ispod 10 MW, tj. potencijal hidroenergetskih objekata koji imaju naziv „mini hidroelektrane”, i on iznosi cca 1430 GWh. Uopšteno, hidroelektrane su postrojenja za proizvodnju električne energije koje koriste snagu vode. U hidroelektranama se kinetička i potencijalna energija vode pomoću lopatica u turbini transformiše u mehaničku energiju rotacije, da bi se zatim preko vratila u hidrogeneratoru pretvorila u električnu energiju. Ključni elemenat sistema je turbina, koja po konstrukciji može biti različitih tipova.

Električna energija

Električna energija je jedan od oblika energije koji se proizvodi djelovanjem elektromagnetskog polja na naelektrisanje. Pored ove, strogo fizičke definicije, postoji opšte prihvaćena definicija da je električna energija ono što se proizvodi u elektranama, prenosi dalekovodima i distribuira do potrošača, gdje se koristi za rad kućanskih aparata, kancelarijske opreme, industrijskih mašina i omogućava dovoljno energije kako za kućno tako i za komercijalno osvjetljenje, grijanje, kuvanje i industrijske procese.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 22 "Еkodozvola" d.о.о.

(V) OPIS IZVORA EMISIJA IZ POSTROJENJA

Pod pojmom „emisija” podrazumjeva se direktno ili indirektno ispuštanje supstanci, otpadnih voda, zračenja, toplote, mirisa ili buke, koje proizvodi jedan ili više izvora u postrojenju, u vazduh, vodu ili zemljište.

Izvori emisije iz predmetnog postrojenja se mogu klasifikovati na sljedeći način prema mjestu emisije:  emisije u vazduh,  emisije u vodna tijela i zemljište,  emisija buke,  emisija čvrstog otpada...

Uticaji na životnu sredinu tokom pripreme i izgradnje zahvata

Uticaji na zemljište i vode Izgradnja građevine predstavlja trajnu prenamjenu zemljišta zbog izgradnje MHE, pristupnih i manipulativnih saobraćajnica. Zbog smještaja objekta i ostale prateće logistike mora se preduzeti premještanje površinskog plodnog sloja. Tokom dopreme i otpreme materijala, građenja i montaže tj. korištenjem teretnih vozila i građevinske mehanizacije, može doći do zagađenja zemljišta i podzemnih voda usljed nekontrolisanog izlijevanja mašinskih ulja ili goriva. Veličina uticaja zavisi o količini istekle tekućine, a najčešći uzrok tome su neodržavana vozila i mehanizacija, te ljudska nepažnja. Ukoliko se projektnom dokumentacijom ne riješi pitanje pratećih građevina (saobraćajnica, sabirnih kanala...) tako da koeficijent izgrađenosti ne pređe 0,4, ostvarit će se uticaj na zauzimanje zemljišta veći od predviđenog.

Dopuna po primjedbi:

Uticaj na vode u toku pripreme i izgradnje zahvata:

Projektnom dokumentacijom su predviđeni radovi unutar riječnog korita koji će se odvijati prilikom izgradnje vodozahvata i dijela taložnice. Radovi koji su vezani za izgradnju cjevovoda i mašinske zgrade se odvijaju na zemljištu izvan obale i riječnog korita vodotoka Duboki potok tako da neće dolaziti do uticaja na vode. Trasa cjevovoda je projektovana dijelom šumskim zemljištem, a dijelom postojećim lokalnim pristupnim putem. U toku izgradnje vodozahvata, privremeno može da dođe do zamućenosti vode uslijed radova na iskopu u koritu rijeke, kao i na obalama, zatim u toku nasipanja i ugradnje materijala. Takođe, u fazi izgradnje, može da dođe do spiranja raznih materijala koji se koriste na gradilištu. U površinske i podzemne vode mogu dospjeti određene količine suspendovanih čestica prilikom izvođenja zemlјanih radova (iskopa, nasipanja i deponovanja), kao i opasne otpadne materije iz građevinskih mašina i vozila uslјed njihove neispravnosti, kao i nemarnosti zaposlenog osoblјa. U toku izvođenja građevinskih radova nizvodno od lokacije vodozahvata može doći do zamućenja vode. Zamućenje vode dovodi do smanjenja kiseonika rastvorenog u vodi što može vrlo nepovoljno da utiče na ihtiofaunu tog dijela vodotoka Duboki potok.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 23 "Еkodozvola" d.о.о. Prilikom izvođenja ovih radova može doći do ispiranja finih frakcija pod dejstvom padavina. Time će se zamutiti površinski tokovi. Pod istim uslovima dolazi do spiranja materijala prilikom transporta ili sa privremenih deponija materijala. Prilikom gradnje predmetne hidroelektrane do zamućenja vode može doći i ako angažovani izvođač radova ne vodi računa da se deponije iskopanog materijala iz iskopa, kao i deponije šljunka i pijeska pozicioniraju tako da u slučaju bujičnih padavina što manja navedenog materijala dođe u predmetni vodotok.

Otpadne vode na gradilištu nastaju i pri pripremi betona ako se on priprema na mjestu ugradnje. Priprema betona može biti u neposrednoj blizini gradnje (na vodozahvatu) sa pokretnim agragatima ili da se dovozi gotov beton pripremljen u stalnoj bazi za proizvodnju betona izvan prostora gradnje .

Otpadne materije, mašinsko ulje, gorivo i sl. mogu biti rasute zbog neispravnosti građevinskih mašina i vozila ili nemarnosti osoblja i da . Iz tih razloga neophodno je predvidjeti mjere zaštite pri rukovanju raznim mašinskim uljima i mazivima, naftnim derivatima kao i sakupljanje ulja i maziva uz sprečavanje bilo kakvog ugrožavanja okolne flore i faune.

Dok traju građevinski radovi unutar vodotoka u toku izgradnje vodozahvata, taložnice i dr., može doći do poremećaja ekoloških uslova i migracionih puteva malobrojnih akvatičnih organizama.

Nastajanje otpada Tokom građenja objekata nastajat će različite vrste otpada (otpadna ulja, različita ambalaža, željezo, miješani metali, ostaci građevinskog materijala) koji će opteretiti životnu sredinu, ukoliko se ne osigura pravilno upravljanje otpadom. Uticaji na vazduh Tokom građenja i uklanjanja građevinskog otpada, do uticaja na vazduh može doći kao posljedica ispuštanja zagađujućih materija u vazduh iz vozila koja su Zakonom o zaštiti vazduha (“Službeni glasnik RS”, broj 124/11), definisana kao pokretni emisijski izvori. U bližoj okolini zahvata, u pogledu uticaja na vazduh, najznačajnija može biti emisija prašine koja je dijelom posljedica građevinskih radova (čišćenje terena, iskopavanje, nasipavanje i dr.), a dijelom nastaje dizanjem prašine s tla uslijed kretanja građevinskih mašina i vozila. Emisija prašine zbog građevinskih radova na lokaciji variraće iz dana u dan, zavisno od tipa i intenziteta građevinskih radova, te meteoroloških faktora. Takođe, za vrijeme izvođenja radova će se javiti povećana emisija produkata sagorijevanja gasova iz radnih mašina, velike zapremine motora koji će raditi više sati na dan u kontinuitetu.

Uticaji na vizualni identitet krajolika Izgradnjom poslovnog objekta, manipulativnih saobraćajnica i ostalih pratećih objekata, doći će do promjene izgleda mikrolokacije u odnosu na sadašnje stanje.

Uticaji uslijed emisije buke Na gradilištu objekta može doći do pojave buke i to iz dva izvora: buka koju proizvodi oprema na gradilištu (buldožeri, rovokopači, mješalice za beton i sl.); buka koju proizvode transportna sredstva (kamioni-prikoličari, kiperi i sl.) prilikom kretanja i istovara materijala.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 24 "Еkodozvola" d.о.о. Emisije u životnu sredinu tokom eksploatacije postrojenja

 Emisija u vazduh

U toku perioda normalne eksploatacije energetskog kompleksa MHE „DUBOKA“ nema opasnosti od emitovanja prašine i zagađivanja vazduha. Emisija u vazduh predstavlja izbacivanje iz izvora u atmosferu produkata sagorijevanja motornih vozila koja dolaze u krug predmetnog postrojenja prilikom obilaska postrojenja i zagađujuće materije koje se emituju u vazduh u gasovitom obliku i u obliku vodene pare. Dolazak vozila na lokaciju rijetko će se dešavati. Postrojenje nema akumulaciju pa samim tim ni potapanja okolnog zemljišta, te se ne očekuje ni promjena klime, jer se ne narušava okolina. Iz gore navedenog se vidi da se na lokaciji preduzeća u toku odvijanja procesa rada ne očekuje povećana emisija aerozagađenja tj. štetnih polutanata, obzirom da se radi o tehnologiji rada koja ne sadrži određene izvore aerozagađenja u ekološki značajnoj mjeri.

 Emisija u vodna tijela i zemljište

Do smanjenja vodotoka Duboki potok dolaziće na dijelu toka gdje se voda usmjerava putem cjevovoda od vodozahvata do turbine (mašinske zgrade). Na vodozahvatu biće izgrađeni objekti koji će omogućavati, „biološki minimum“ u cilju zaštite cijelog ekosistema, kao minimalni srednji mjesečni protok devedesetpetpostotne obezbjeđenosti, na osnovu člana 65. Zakon o vodama („Službeni glasnik RS“ broj 50/06). U toku eksploatacije ovog hidroenergetskog objekta bezuslovno će se poštovati „biološki minimum“ u cilju zaštite cijelog ekosistema, pogotovo u sušnom periodu, te provoditi mjere upravljanja vodnim resursima, saglasno vodoprivrednoj dozvoli. Vremenjaci koji se ulivaju poslije vodozahvata, obezbjeđuju dodatne količine vode u rijeci. Kod odvijanja tehnološkog procesa rada javljaju se tehnološke i atmosferske otpadne vode. Nezagađene tehnološke vode nastaju nakon izlaska vode iz turbine i one se odvodnom vodom odvode u korito rijeke Duboki potok nizvodno od mašinske zgrade. Atmosferske vode se javljaju sa krovnih i manipulativnih površina i odvode se u vodotok Duboki potok. Kod zemljišta kao osnovnog prirodnog elementa, posebno treba istaći da zemljište kao složeni ekološki sistem reaguje na vrlo male promjene, u kom smislu dolazi i do degradacije njegovih osnovnih karakteristika. Posebna činjenica nam nameće obavezu da se za svaki konkretan slučaj istraži veliki broj mogućih uticaja, koji se mogu sistematizovati u dvije osnovne grupe:  zagađenja zemljišta i  degradacija zemljišta. Na predmetnoj lokaciji, ne očekuje se zagađenje zemljišta. Negativnih uticaja na životnu okolinu MHE ovog tipa nemaju, jer samo postrojenje u toku rada nema nikakav tehnološki otpad značajan sa stanovišta ekologije.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 25 "Еkodozvola" d.о.о. Dopuna po primjedbi:

U skladu sa primjedbom prikazaćemo odvojeno moguće uticaje na vode i zemljište:

Emisije u vodna tijela:

U toku izvođenja građevinskih radova dolaziće do emisija u vodna tjela usljed: - povećane sedimentacije i erozija izazvanih iskopnim radovima, što će uticati na kvalitetu vode i prouzrokovati promjene stabilnosti obala vodotoka; - zagađenja površinskih i podzemnih voda putem prosipanja ili odlaganja ulja i uljnih derivata, motornog ulja i sličnog otpadnog materijala koji potiče od uređaja i vozila na gradilištu; - promjene u kvaliteti površinske vode zbog nekontrolisanog odlaganja iskopnog materijala; - promjene u kvaliteti površinskih voda zbog nekontrolisanog odlaganja čvrstog otpada; - promjene u kvaliteti površinskih i podzemnih voda zbog nekontrolisanog ispuštanja iz toaleta za radnike na gradilištu.

U toku izrade dokumenta Dokazi uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole, još uvjek nije bila završena Hidrološka studija vodotoka Duboki potok, iako su rađena osmatranja i upisivani dnevni nivoi proticaja vodotoka sa mjerne letve postavljene u koritu vodotoka, te uredno bilježene vrijednosti u periodu od septembra 2015. – septembra 2016. godine. Uporedo su vršena i simultana mjerenja vodotoka Duboki potok koji su korišteni za izradu analiza Hidrološke studije vodotoka Duboki potok od strane ovlaštene institucije Republički hidrometerološki zavod Banja Luka. Imajući u vidu da se radi o dužem vremenskom periodu osmatranja vodotoka Duboki potok, sama Hidrološka studija vodotoka Duboki potok je završena u martu mjesecu 2017. godine, i ona nam sada daje sve potrebne hidrološke podatke za izradu projekta male hidroelektrane.

Izvodi iz dijela Hidrološke studije su već dati kao odgovor na primjedbu 2. i oni sadrže hidrološke osobine vodotoka Duboki potok, podatke o srednjem godišnjem proticaju sa rezultatima istraživanja.

Emisije u zemljište:

Kod zemljišta kao osnovnog prirodnog elementa, posebno treba istaći da zemljište kao složeni ekološki sistem reaguje na vrlo male promjene, u kom smislu dolazi i do degradacije njegovih osnovnih karakteristika. Posebna činjenica nam nameće obavezu da se za svaki konkretan slučaj istraži veliki broj mogućih uticaja, koji se mogu sistematizovati u dvije osnovne grupe:  zagađenja zemljišta i  degradacija zemljišta.

Degradacija zemljišta u ovom slučaju je nije značajna, obzirom da se ne radi o formiranju akumulacije vode, nema trajnog potapanja zemljišta, a samim tim ni aktiviranja erozionih procesa na obalama akumulacije. Značajnija degradacija zemljišta očekuje se uslijed zasijecanja obala prilikom izgradnje vodozahvata, izgradnje pristupnog puta mašinskoj zgradi i korišćenja okolnog zemljišta za potrebe komunikacije u toku izvođenja radova i formiranja gradilišta.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 26 "Еkodozvola" d.о.о. Uticaj na zemljište se ogleda kroz gubitak površine zemljišta izgradnjom objekata, sa tim u vezi ne očekuje se značajan uticaj na promjenu kvaliteta zemljišta. Do zagađenja zemljišta može doći indirektno, ukoliko se otpadne materije, mašinsko ulje gorivo i sl. rasipaju zbog neispravnosti građevinskih mašina i vozila ili nemarnosti osoblja ili se nepročišćene površinske i sanitarne vode upuštaju u tlo. Privremena zauzimanja površina, posebno za privremena odlagališta iskopanog materijala iz iskopa, za privremene deponije građevinskog materijala najvećim dijelom se mogu lokacijski usmjeravati tako da ne stvaraju nepovoljne uticaje.

Zatvaranjem i rekultivacijom gradilišta negativan uticaj na zemljište svest će se na najmanju moguću mjeru.

 Emisija buke

Najveći problem uticaja buke prilikom korištenja predmetnog postrojenja male hidroelektrane potiče iz bučnih dijelova opreme postrojenja (turbina, generator, transformator), koja se može kretati do 70 dB(A) zavisno od proizvođača opreme. S obzirom, da se turbina nalazi ispod mašinske zgrade, širenje buke van mašinske zgrade je zanemarivo. Generator i transformator proizvode zanemarivu količinu buke.

 Emisija nastanka i zbrinjavanja čvrstog otpada

Pri radu predmetnog objekta (postrojenja) neće biti negativnih uticaja na životnu okolinu, jer samo postrojenje u toku rada ne proizvodi nikakav čvrsti tehnološki otpad. U toku rada predviđeno je automatsko upravljanje predmetnom hidroelektranom (nema zaposlenog osoblja na lokaciji), nema dežuranja, pa nema ni komunalnog otpada. Nakon remonta i redovnih radova na održavanju hidroelektrane vršiće se prikupljanje, selektovanje i adekvatno konačno zbrinjavanje otpadnih ulja i čvrstog energetskog otpada. Sve otpadne materije koje je moguće reciklirati, sakupljaće se i predavati licenciranim firmama za upravljanje tim materijama. Konačno odlaganje otpada vršit će se na adekvatan način. Upravljanje otpadnim materijama vršit će se shodno propisima iz oblasti upravljanja otpadom. U skladu sa Pravilnik o kategoriji, ispitivanju i klasifikaciji otpada („Službeni glasnik Republike Srpske”, broj 19/15).

Pojava incidenata S obzirom, da je postrojenje projektovano prema savremenim principima, ne očekuju se incidenti većeg obima u smislu većeg uticaja na životnu sredinu i ugrožavanja zdravlja ljudi. Incidentne situacije male vjerovatnoće pojava za ovaj sistem objekata su procurivanja ulja iz transformatora, iz sistema regulacije, sistema za podmazivanje ležajeva ili nekog goriva ili ulja iz građevinskih mašina ili prevoznih sredstava. Projektom pojedinih dijelova sistema hidroelektrane predviđene su mjere za smanjenje vjerovatnoće nastanka incidenta, kao i mjere za smanjenje posljedica. Opasnosti od procurivanja ulja iz transformatora i sistema regulacije i podmazivanja moraju se isključiti i projektom predvidjeti izgradnja prijemnih tankvana, rezervoara za čisto i prerađeno ulje. Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 27 "Еkodozvola" d.о.о.

(D) OPIS STANJA LOKACIJE NA KOJOJ SE POSTROJENJE NALAZI

Duboki potok je lijeva pritoka Vrbanje. To je jedini lokalni naziv ovog vodotoka. Izvire na južnim padinama Međugorja (1116 m n/v), ispod sela Bojići, na oko 1030 m n/v. Ojačava od utoka izdašnog Gladnog vrela. Do ušća prima neuobičajeno mnoštvo potoka, potočića i priobalnih vrela (sa obje strane korita). Duga je oko 8 km, a pedesetih godina prošlog vijeka na njoj je bilo 5 mlinova (vodenica). Izuzetno je bogata izvorima pitke vode iz vrela, potoćića i potoka, koji se razlijevaju na sve četiri strane svijeta. Između Mekota i Gradine, rijeka ulazi u duboki kanjon (po čemu je nazvana, kao i istoimeno selo kroz koje protiče). Na početku kanjona razina rijeke je na 941 m n/v, a ispod Ježice (1276 m n/v), tj. pod vrhom litice zvane Stijena (1200 m n/v), niža je i preko 560 m. Ušće u Vrbanju je u njenoj velikoj krivini, između Grabovičke i Tovarničke visije, na oko 430 m n/v. Predmetnoj lokaciji se pristupa sa šumskog, neasfaltiranog, pristupnog puta. Predmetna lokacija vodozahvata se nalazi na prostoru gdje nema naseljenih stambenih objekata. Okolne parcele čini šumsko i poljoprivredno zemljište. Na pomenutim parcelama nema naseljenih stambenih objekata. Teren je na pomenutim parcelama jednim svojim dijelom u nagibu od istoka prema zapadu. Takođe, posmatrajući cjelokupno područje, teren je u padu od parcele gdje je planiran vodozahvat do planirane mašinske zgrade, s obzirom na činjenicu da se predmetna lokacija nalazi uz vodotok Duboki potok. Visinska razlika između pomenutih parcela je oko 107 m.n.v. U blizini predmetne lokacije nema izgrađenih: zdravstvenih, stambenih, poslovnih, sportsko rekreacionih, kulturnih, vjerskih objekata, škola i dječijih vrtića.

Mašinska zgrada Vodozahvat

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 28 "Еkodozvola" d.о.о. Satelitski prikaz lokacije MHE „DUBOKA“

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 29 "Еkodozvola" d.о.о. FOTOGRAFIJE SA LOKACIJE

Predmetna lokacija na kojoj je planirana izgradnja mašinske zgrade

Predmetna lokacija na kojoj je planirana izgradnja vodozahvata

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 30 "Еkodozvola" d.о.о. (D) OPIS PRIRODE I KOLIČINE PREDVIĐENE EMISIJE IZ POSTROJENJA U SVE DIJELOVE ŽIVOTNE SREDINE (VAZDUH, VODA, ZEMLJIŠTE) KAO I IDENTIFIKACIJA ZNAČAJNIH UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Pod pojmom „emisija” podrazumijeva se direktno ili indirektno ispuštanje supstanci, otpadnih voda, zračenja, toplote, mirisa ili buke, koje proizvodi jedan ili više izvora u postrojenju, u vazduh, vodu ili zemljište. Uticaji na životnu sredinu, postrojenja MHE, se dijeli na dva dijela i to: - tokom pripreme i izgradnje postrojenja i - tokom rada prostrojenja. Izvori emisije iz predmetnog postrojenja se mogu klasifikovati na sljedeći način prema mjestu emisije:  emisije u vazduh,  emisije u vodna tijela i zemljište,  emisija buke,  emisija čvrstog otpada...

Emisije u životnu sredinu tokom eksploatacije postrojenja

 Emisija u vazduh

Emisija u vazduh je izbacivanje iz izvora u atmosferu produkata sagorijevanja motornih vozila koja dolaze u krug predmetnog postrojenja prilikom obilaska postrojenja i zagađujuće materije koje se emituju u vazduh u gasovitom obliku i u obliku vodene pare. Dolazak vozila na lokaciju rijetko će se dešavati. Postrojenje nema akumulaciju, pa samim tim ni potapanja okolnog zemljišta, te se ne očekuje ni promjena klime, jer se ne narušava okolina. Iz gore navedenog se vidi da se na lokaciji u toku odvijanja procesa rada ne očekuje povećana emisija aerozagađenja tj. štetnih polutanata, obzirom da se radi o tehnologiji rada koja ne sadrži određene izvore aerozagađenja u ekološki značajnoj mjeri.

 Emisija u vodna tijela i zemljište

Do smanjenja vodotoka Duboki potok dolaziće na dijelu toka gdje se voda usmjerava putem cjevovoda od vodozahvata do turbine (mašinske zgrade). Na vodozahvatu biće izgrađeni objekti koji će omogućavati, ekološki prihvatljiv protok koji se utvrđuje na osnovu hidroloških osobina vodnog tijela za karakteristične sezone, kao i minimalni srednji mjesečni protok devedesetpetpostotne obezbjeđenosti, na osnovu člana 65. Zakon o vodama („Službeni glasnik RS“ broj 50/06). U toku eksploatacije ovog hidroenergetskog objekta bezuslovno će se poštovati „biološki minimum“ u cilju zaštite cijelog ekosistema, pogotovo u sušnom periodu, te provoditi mjere upravljanja vodnim resursima, saglasno vodoprivrednoj dozvoli. Vremenjaci koji se ulivaju poslije vodozahvata, obezbjeđuju dodatne količine vode u vodotoku. Kod odvijanja tehnološkog procesa rada javljaju se tehnološke i atmosferske otpadne vode. Nezagađene tehnološke vode nastaju nakon izlaska vode iz turbine i one se odvodnom vodom odvode u korito rijeke Duboki potok nizvodno od mašinske zgrade. Atmosferske vode se javljaju sa krovnih i manipulativnih površina i odvode se u rijeku Duboki potok. Kod zemljišta kao osnovnog prirodnog elementa, posebno treba istaći da zemljište kao složeni ekološki sistem reaguje na vrlo male promjene, u kom smislu dolazi i do degradacije njegovih Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 31 "Еkodozvola" d.о.о. osnovnih karakteristika. Posebna činjenica nam nameće obavezu da se za svaki konkretan slučaj istraži veliki broj mogućih uticaja, koji se mogu sistematizovati u dvije osnovne grupe:  zagađenja zemljišta i  degradacija zemljišta. Na predmetnoj lokaciji, ne očekuje se zagađenje zemljišta. Negativnih uticaja na životnu okolinu MHE ovog tipa nemaju, jer samo postrojenje u toku rada nema nikakav tehnološki otpad značajan sa stanovišta ekologije.

 Emisija buke

Najveći problem uticaja buke prilikom korištenja predmetnog postrojenja male hidroelektrane potiče iz bučnih dijelova opreme postrojenja (turbina, generator, transformator), koja se može kretati do 70 dB(A), zavisno od proizvođača opreme. S obzirom da se turbina nalazi ispod mašinske zgrade, širenje buke van mašinske zgrade je zanemarivo. Generator i transformator proizvode zanemarivu količinu buke.

 Emisija nastanka i zbrinjavanja čvrstog otpada

Pri radu predmetnog objekta (postrojenja) neće biti negativnih uticaja na životnu okolinu, jer samo postrojenje u toku rada ne proizvodi nikakav čvrsti tehnološki otpad. U toku rada predviđeno je automatsko upravljanje predmetnom hidroelektranom (nema zaposlenog osoblja na lokaciji), nema dežuranja, pa nema ni komunalnog otpada. Nakon remonta i redovnih radova na održavanju hidroelektrane vršiće se prikupljanje, selektovanje i adekvatno konačno zbrinjavanje otpadnih ulja i čvrstog energetskog otpada. Sve otpadne materije koje je moguće reciklirati, sakupljaće se i predavati licenciranim firmama za upravljanje tim materijama. Konačno odlaganje otpada vršiće se na adekvatan način. Upravljanje otpadnim materijama vršiće se shodno propisima iz oblasti upravljanja otpadom. U skladu sa Pravilnik o kategoriji, ispitivanju i klasifikaciji otpada („Službeni glasnik Republike Srpske”, broj 19/15). Tokom izgradnje i eksploatacije predmetnog postrojenja na predmetnoj lokaciji se javljaju sljedeće vrste otpada, koje su date u tabelama 3 i 4.

Tabela 3. - Kategorije otpada koje se javljaju na predmetnoj lokaciji tokom izgradnje postrojenja ŠIFRA NAZIV OTPADA Otpadi od proizvodnje, formulacije, snabdijevanja i upotrebe i uklanjanja 08 01 boja i lakova otpadna boja i lak koji sadrže organske rastvarače i druge opasne 08 01 11* supstance 08 01 12 otpadna boja i lak drugačiji od onih navedenih u 08 01 11 08 01 99 otpadi koji nisu drugačije specifikovani 13 01 Otpadna hidraulična ulja 13 01 11* sintetička hidraulična ulja 13 02 Otpadna motorna ulja, ulja za mjenjače i podmazivanje 13 02 06* sintetička motorna ulja, ulja za mjenjače i podmazivanje 13 02 08* ostala motorna ulja, ulja za mjenjače i podmazivanje 13 07 Otpadi od tehničkih goriva 13 07 01* pogonska goriva i dizel 13 07 02* benzin Ambalaža (uključujući posebno sakupljenu ambalažu u komunalnom 15 01 otpadu) 15 01 06 miješana ambalaža Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 32 "Еkodozvola" d.о.о. ambalaža koja sadrži ostatke opasnih supstanci ili je kontaminirana opasnim 15 01 10* supstancama metalna ambalaža koja sadrži opasan čvrst porozni matriks, uključujući i 15 01 11* prazne boce pod pritiskom 15 02 Apsorbenti, materijali za filtere, krpe za brisanje i zaštitna odjeća apsorbenti, materijali za filtere (uključujući filtere za ulje koji nisu drugačije 15 02 02* specifikovani), krpe za brisanje, zaštitna odjeća, koji su kontaminirani opasnim supstancama. apsorbenti, materijali za filtere, krpe za brisanje, zaštitna odjeća, koja je 15 02 03 drugačija od 15 02 02 17 01 Beton, cigla, pločice i keramika 17 01 01 beton 17 01 02 cigle 17 01 03 pločice i keramike 17 04 Metali i njihove legure 17 04 03 gvožđe i čelik 17 04 07 miješani metali 17 04 11 kablovi drugačiji od onih navedenih u 17 04 10 17 05 Zemlja, kamen i muljeviti otpad iskopan bagerom 17 05 03* zemlja i kamen koji sadrže opasne supstance 17 05 04 zemlja i kamen drugačiji od onih navedenih u 17 05 03 17 05 05* muljeviti otpad iskopan bagerom koji sadrži opasne supstance muljeviti otpad iskopan bagerom drugačiji drugačiji od onog navedenog u 17 17 05 06 05 05 Opštinski otpadi (kućni otpad i slični komercijalni i industrijski otpadi), 20 uključujući odvojeno sakupljene frakcije 20 01 01 papir i karton 20 01 02 staklo 20 01 08 biorazgradivi kuhinjski i otpad iz restorana 20 01 38 drvo drugačije od onog navedenog u 20 01 37 20 01 39 plastika 20 01 40 metali 20 01 99 ostale frakcije koje nisu drugačije specificirane 20 03 01 miješani komunalni otpad NAPOMENA: Vrste otpada označene zvjezdicom (*) označavaju vrste opasnog otpada koji moraju zbrinjavati ovlaštena lica za zbrinjavanje opasnog otpada.

Tabela 4.- Kategorije otpada koje se javljaju na predmetnoj lokaciji tokom eksploatacije postrojenja ŠIFRA NAZIV OTPADA 13 01 Otpadna hidraulična ulja 13 01 11* sintetička hidraulična ulja 13 02 Otpadna motorna ulja, ulja za mjenjače i podmazivanje 13 02 06* sintetička motorna ulja, ulja za mjenjače i podmazivanje 13 02 08* ostala motorna ulja, ulja za mjenjače i podmazivanje Ambalaža (uključujući posebno sakupljenu ambalažu u komunalnom 15 01 otpadu) 15 01 06 miješana ambalaža amabalaža koja sadrži ostatke opasnih supstanci ili je kontaminirana opasnim 15 01 10* supstancama metalna ambalaža koja sadrži opasan čvrst porozni matriks, uključujući i 15 01 11* prazne boce pod pritiskom

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 33 "Еkodozvola" d.о.о. 15 02 Apsorbenti, materijali za filtere, krpe za brisanje i zaštitna odjeća apsorbenti, materijali za filtere (uključujući filtere za ulje koji nisu drugačije 15 02 02* specifikovani), krpe za brisanje, zaštitna odjeća, koji su kontaminirani opasnim supstancama. apsorbenti, materijali za filtere, krpe za brisanje, zaštitna odjeća, koja je 15 02 03 drugačija od 15 02 02 20 03 Ostali opštinski otpad 20 03 99 opštinski otpadi koji nisu drugačije specifikovani NAPOMENA: Vrste otpada označene zvjezdicom (*) označavaju vrste opasnog otpada koji moraju zbrinjavati ovlaštena lica za zbrinjavanje opasnog otpada.

Za pravilno upravljanje otpadom mora se donijeti Plan za upravljanje otpadom u skladu sa Zakonom o upravljanju otpadom („Službeni glasnik Republike Srpske”, broj 111/13) i Pravilnikom o načinu skladištenja, pakovanja i obilježavanja opasnog otpada („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 49/15).

Pojava incidenata

S obzirom da je postrojenje projektovano prema savremenim principima, ne očekuju se incidenti većeg obima u smislu većeg uticaja na životnu sredinu i ugrožavanja zdravlja ljudi. Incidentne situacije male vjerovatnoće za ovaj sistem objekata su procurivanja ulja iz transformatora, iz sistema regulacije, sistema za podmazivanje ležajeva ili nekog goriva ili ulja iz građevinskih mašina ili prevoznih sredstava. Projektom pojedinih dijelova sistema hidroelektrane predviđene su mjere za smanjenje vjerovatnoće nastanka incidenta, kao i mjere za smanjenje posljedica. Opasnosti od procurivanja ulja iz transformatora i sistema regulacije i podmazivanja moraju se isključiti i projektom predvidjeti izgradnja prijemnih tankvana, rezervoara za čisto i prerađeno ulje.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 34 "Еkodozvola" d.о.о. (Đ) OPIS PREDLOŽENIH MJERA, TEHNOLOGIJA I DRUGIH TEHNIKA ZA SPREČAVANjE ILI, UKOLIKO JE TO MOGUĆE, SMANJENJE EMISIJE IZ POSTROJENJA

U toku razmatranja i odlučivanja po zahtjevu za Prethodnu procjenu uticaja na životnu sredinu, Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju je u skladu sa članom 65. Zakona o zaštiti životne sredine dostavilo zahtjev sa dokumentacijom na mišljenje Ministarstvu zdravlja i socijalne zaštite, Ministarstvu poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, Republičkom zavodu za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa, kao i Opštini Kotor Varoš, koja su dostavili svoja mišljenja:

Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite u svom mišljenju broj 11/08-012-227/16 od 31.05.2016. godine, navodi da se iz dostaviljene Prethodne procjene za predmetni objekat se uočava da je predlagač prethodne studije rizika i posljedice po zdravlje dobro opisao. Uticaj narušenih primarnih i sekundarnih ekoloških standarda vremenom se mogu negativno odraziti na javno zdravlje i u epidemiološkoj slici stanovništva, zbog čega se prema zakonskoj regulativi u izradi Dokaza uz zahtjev za izdavanja ekološke dozvole veća pažnja treba posvetiti:  sveobuhvatnoj procjeni potencijalnih rizika po segmentima životne sredine koji se mogu registrovati za ovaj objekat na svim kritičnim kontrolnim tačkama, a koje će izrađivač studije detaljnije razraditi,  kontroli i nadzoru nad trenutnim („nultno“) stanjem životne sredine zahtjeva da se urade prethodna mjerenja i kasnije dopunjavaju, provjeravaju i upoređuju sa izmjerenim parametrima monitoringa vazduha, vodotoka, podzemnih voda i izvorišta voda za piće,  evaluaciji efekata koja će se odnositi na dugoročnu izmjenjenost stanja u životnoj sredini i načinu izvještavanja nadležnih organa za javno zdravlje. Sa javnozdravstvenog aspekta za opasnosti, principi prevencije i predostrožnosti koji su navedeni u studiji treba dopuniti sa podacima:  radi se o objektu koji je potencijalni zagađivač koji može uzrokovati ekološku katastrofu (npr. usljed curenja mineralnih ulja iz turbina) i stoga je monitoring površinske vode na kojoj je mini hitroelektrana neophodan i iz razloga što se samo na osnovu njega izvode zaključci i sukcesivno izmjeniti sadržaj ekološke dozvole i obavezne parametre monitoringa evidentirati promjene tokom gradnje objekta i kasnije tokom eksploatacije, te upoređivati sa osnovnim stanjem kroz monitoring;  za klimatske promjene posljednje dekade (temperaturne promjene, vodeni talog, ruža vjetrova, sušni period) za predmetno područje;  sekundarni prolongirani uticaj će se odraziti na povećanje nivoa registrovanog stepena nejonizujućih zračenja (elektromagnetno zračenje), izmjene klime kraja, nestašicu ili preusmjeravanje vode i namjene zemljišta zbog čega bioakumulacija štetnih materija u životnoj sredini treba biti registrovana i praćen trend izmjena koji se samo na osnovu izvršenih ispitivanja može utvrditi;  u Dokazima uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole treba se dati prijedlog isplaniranih frekvencija ispitivanja parametara radi utvrđivanja „nultog“ stanja kvaliteta vode prema Uredbi o kvalifikaciji voda i kategorizaciji vodotoka u RS i Zakonu o vodama („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 50/06), te kako će se kontrolisati parametri kvaliteta vode;  za obavještavanje stanovništva postavljanjem pisanih zabrana o upotrebi površinske vode rijeke;  promjene u vezi sa prebacivanjem ili gubitkom dijela vode, ribljeg fonda, flore i faune;  navesti Plan upravljanja otpadom tokom perioda gradnje, koncesije i po prestanku rada Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 35 "Еkodozvola" d.о.о. objekta u skladu sa procjenjenim količinama kategorisanih vrsta otpadnih materija i rizicima;  sanitarne otpadne vode odlagati u septičke jame sa pražnjenjem na šest mjeseci u skladu sa zakonskim regulativom;  u slučaju da voda u sanitarnim čvorovima nije higijenski ispravna u skladu sa zakonskom regulativom, obavezno mora stajati natpis „Voda nije za piće“, a zaposlenima obezbijediti higijenski ispravnu vodu za piće;  razraditi scenarije za potencijalna vanredna stanja (ljudski faktor, elementarne nepogode manjih i većih razmjera) i predložiti mjere smanjenja negativnih posljedica po životnu sredinu i zdravlje stanovništva koji moraju biti komplementarni sa opštinskim planovima za elementarne nepogode i sprečavanje razornih posljedica po stanovništvo i zajednicu uopšte;  razraditi poseban plan vertikalne i horizontalne odgovornosti u slučaju nastanka bilo koje vrste akcidenta i predložiti mjere prevencije.

Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede nije dostavilo mišljenje na predmetni elaborate i ako im jezahtjev sa dokumentacijom uredno dostavljen 19.05.2016. godine.

Republički zavod za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa u svom mišljenju broj 07/1.20,30/625-357/16 od 17.06.2016. godine, navodi na osnovu pregleda ponuđene dokumentacije da se predmetna MHE ne nalazi u prostoru planirnom za zaštitu.

Opština Kotor Varoš u svom mišljenju broj 04/9-370-64/16 od 14.06.2016. godine, navodi da je u okviru prethodne procjene izražena cjelokupna problematika uticaja na životnu sredinu i analizirana u okviru nekoliko posebnih cjelina kroz koje su obuhvaćene osnove za istraživanje, opisivanje i vrednovanje postojećeg stanja, kompletna analiza uticaja i neophodne mjere zaštite. Na osnovu cjelokupne analize Opština u svom mišljenju konstatuje da su uticaji MHE „Duboka“ značajni i trajni, posebno zbog toga što će se zajedno sa ostalim MHE veliki dio vodotoka Duboki potok biti na biološkom minimumu, ali i da se specificiranim mjerama mogu dovesti u prihvatljive granice, pa se može konstatovati da se realizacijom predmetnog projekta mogu obezbijediti potrebni uslovi za zaštitu životne sredine uz maksimalno odgovorno ponašanje investitora, provođenjem svih mjera zaštite definisanih prethodnom procjenom i realizacijom propisanog monitoringa. Takođe, projekat uz poštovanje svih navedenih mjera zaštite životne sredine definisanih u okviru prethodne procjene, svešče negativne uticaje u smislu uticaja na životnu sredinu na prihvatljiv nivo, tako da se može konstatovati da je predmet i projekat bezbjedan u smislu uticaja na životnu sredinu te opština daje pozitivno mišljenje uz poštovanje navedenih činjenica.

Analizom dostavljene dokumentacije iz člana 64. kao i razmotrenih mišljenja shodno članu 65., utvrđeno je da je predloženi koncept MHE „Duboka“ na vodotoku Duboki potok uz sagledavanje svih relevantnih topografskih, morfoloških, geoloških, hidroloških i drugih uslova predmetnog prostora može zadovoljiti tražene kriterijume za zaštitu životne sredine, uz striktno poštovanje zakonskih mjera u fazi izgradnje, fazi eksploatacije kao i u fazi remonta predmetnog projekta.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 36 "Еkodozvola" d.о.о.

Opšti uslovi za zaštitu životne sredine:

Preduzeće je dužno da tokom rada i prestanka rada predmetnog postrojenja, ispuni opšte uslove zaštite životne sredine, tako da se:  ne ugrožava niti ometa zdravlje ljudi i ne predstavlja nesnosnu/pretjeranu smetnju za ljude koji žive na području uticaja postrojenja ili za okolinu zbog emisija: supstanci, buke, mirisa, vibracija i toplote ili saobraćaja iz postrojenja ili prema postrojenju;  obavezno vrši redovne periodične preglede uslova radne sredine i kontrolu primjene mjera za zaštitu radne i životne sredine;  prostor u koji se smještaju sve mašine, uređaji i transportni sistemi za tehnološki proces, moraju imati pod obrađen tako da omogućava normalnu postavku tehnologije. Pri obradi poda, treba voditi računa o sljedećim njegovim karakteristikama: nosivost, horizontalna nivelacija i završna obrada. Nosivost poda se definiše opterećenjem koje mašine vrše na tlo, bilo sopstvenom težinom, bilo udarima i vibracijama koje nastaju pri radu turbine i generatora;  sva predviđena mašinska oprema i instalacije moraju odgovarati važećim jus-standardima i normama kvaliteta. Sva ugrađena oprema i instalacije moraju biti zaštićene odgovarajućim premazima, te ispitana probama na odgovarajući pritisak i nepropusnost izolacije;  preduzimaju neophodne mjere za sprečavanje nesreća i ograničavanje njihovih posljedica;  preduzmu sve odgovarajuće preventivne mjere tako da se spriječi zagađenje;  energetski i prirodni resursi efikasno koriste;  preduzmu neophodne mjere za sprečavanje nesreća/incidenata i ograničavanje njihovih posljedica;  preduzmu neophodne mjere nakon prestanka rada postrojenja da bi se izbjegao bilo kakav rizik od zagađenja i da bi se lokacija na kojoj se postrojenje nalazi vratila u zadovoljavajuće stanje, što znači da su ispunjeni svi standardi kvaliteta životne sredine koji su bitni za lokaciju poslovnog objekta, naročito oni koji se tiču zaštite zemljišta i vode;  radi sprečavanja pristupa neovlašćenim licima postrojenju MHE postaviti zaštitnu ogradu sa kapijom koja se zaključava i tablama na kojima je jasno napisano upozorenje o opasnosti koja postoji u blizini postrojenja, održavati u ispravnom stanju;  pridržavanje svih mjera za sprečavanje, smanjivanje, ublažavanje ili sanaciju štetnih uticaja u toku izgradnje i eksploatacije propisanih prethodnom studijom uticaja na životnu sredinu.

 Mjere prevencije za svođenje upotrebe sirovine, vode i energije na minimum:

 prilikom nabavke opreme za rad vršiti odabir opreme kojom će se osigurati: optimalna potrošnja sirovina i energije, minimalan nivo emisija i olakšati pravilan rad i održavanje;  vršiti redovan remont i održavanje opreme na lokaciji poslovnog objekta.

 Mjere smanjenja emisija u vazduh tokom građenja postrojenja:

 Kod organizovanja gradilišta i izvođenja radova u toku izgradnje koristiti savremenu praksu i sredstva te predvidjeti korištenje uređaja, vozila i postrojenja koja su, prema evropskim standardima, klasifikovana u kategoriju sa minimalnim uticajem na okolinu;  U toku izvođenja radova na izgradnji objekata kao energent za građevinske mašine Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 37 "Еkodozvola" d.о.о. koristiti niskosumporna goriva, kod kojih je sadržaj sumpora ispod 1%;  Potreba da se obezbijedi kontinuitet procesa izgradnje, uslovljava najčešće skladištenje znatnih količina agregata na deponijama. Ove deponije su najčešće izvor difuznog zagađenja prašinom, budući da najsitnije frakcije bivaju nošene vazdušnim strujanjima. Uređenje deponije i održavanje optimalne vlažnosti agregata predstavljaju osnovni preduslov za eliminisanje ovih efekata;  Neminovna posljedica izvođenja građevinskih radova (iskop, utovar i istovar materijala) je i disperzija lebdećih čestica i zagađenje vazduha sa njima, pa je potrebno da se tokom izvođenja tih radova primjenjuju sve mjere neophodne da bi disperzija lebdećih čestica u vazduhu bila što manja;  Prilikom utovara iskopanog materijala u sušnom periodu potrebno je kvašenje da bi se postigla njegova vlažnost od 6% i izdvajanje prašine svelo na minimum;  Zbog zaštite od prašine pri transportu kamionima primjeniti postupak orošavanja vodom;  Pristupne i druge gradilišne puteve potrebno je redovno održavati i kvasiti vodom i to 2 do 4 puta u toku dana ukoliko je podloga zemljana sa habajućim slojem pijeska. Takođe pri izgradnji pristupnih puteva voditi računa o tome da se što je moguće manje naruši izgled okoline;  Prilikom izgradnje postrojenja nije predviđeno miniranje, a ukoliko se ukaže potreba za tim, primjeniti propise koji su predviđeni za ovu vrstu radova.

 Mjere smanjenja emisija u vazduh tokom korišćenja postrojenja:

 U toku eksploatacije predmetnog postrojenja nisu potrebe mjere zaštite vazduha, jer je tehnološki proces proizvodnje električne energije takav da nema uticaja na vazduh.

 Mjere smanjenja negativnog uticaja na vode i zemljište tokom građenja postrojenja:

 Nije dozvoljeno izvođenje radova kojim bi se remetio ili mijenjao pravac vodotoka, kao ni radovi na regulaciji riječnog korita bez prethodne saglasnosti nadležnih institucija;  Za građevinske radnike, na lokaciji obezbjediti pokretne prenosne ekološke sanitarne nužnike, koje treba u saradnji sa najbližom komunalnom službom redovno održavati i prazniti;  Na gradilištima i za transport opreme i materijala isključivo koristiti tehnički ispravnu mehanizaciju i prevozna sredstva;  Zabranjena je distribucija goriva na predmetnom lokalitetu, zbog mogućnosti zagađenja životne sredine;  Na predmetnoj lokaciji potrebno je postaviti posudu za adsorbens (piljevina, pijesak, ekopor), u slučaju prosipanja nafte i naftinih derivata. Otpad nastao upijanjem nafte i naftinih derivata posebno odlagati i tretirati kao opasan otpad u dogovoru sa nadležnom službom;  Uspostaviti sistem adekvatnog upravljanja otpadnim vodama već u fazi organizacije gradilišta tako da se prilazne saobraćajnice i manipulativne površine izgrade tako da bude obezbijeđen odvod površinskih voda i prilagođena predviđenoj frekvenciji i teretu transportnih vozila koji će se kretati na navedenoj lokaciji;  Dobrom organizacijom i nadzorom minimizirati mogućnost incidentnog zagađenja vode zbog nemarnosti osoblja;  Višak materijala nakon izgradnje predmetnog postrojenja ne smije se istresati u vodotok;  Površine na lokaciji redovno čistiti i održavati urednim;  Obavezno se pridržavati smjernica (provođenje mjera upravljanja vodnog resursa) i Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 38 "Еkodozvola" d.о.о. uslova koji su dati u vodoprivrednoj saglasnosti – dozvoli;  Pravilno odlaganje komunalnog otpada (u skladu sa propisima) do preuzimanja od strane nadležne komunalne službe;  Zaštititi površine osjetljive na eroziju sredstvima stabilizacije koja sprečavaju eroziju i nanošenje erodiranog materijala u vodotok. Ovo se odnosi prije svega na obale potoka na kojima će se izvoditi najveći obim građevinskih radova;  U slučaju pojave erozivnih procesa poduzeti hitne mjere stabilizacije tla;  Sav materijal od iskopa koji neće biti upotrebljen u toku građevinskih aktivnosti mora biti deponovan na za to predviđenim lokacijama i zaštićenim od pojave erozije;  Preduzimati aktivnosti u cilju zaštite postojeće vegetacije. Postojeću vegetaciju treba maksimalno sačuvati;  Kvalitetnija zemlja iz iskopa se može koristiti za rekultivaciju okolnog zemljišta i nasipa, tako da se sav materijal od iskopa, koji neće biti upotrebljen u toku građevinskih aktivnosti, deponuje na za to predviđenim lokacijama i zaštiti od erozije;  Izbjegavati degradaciju tla izvan projektom definisanog prostora, te zasjecanje nagiba, uzimanje građevinskog materijala iz padina podložnih klizanju, uz primjenu najbolje raspoložive tehnologije i inženjerske tehnike.

 Mjere smanjenja negativnog uticaja na vode i zemljište tokom upotrebe postrojenja

Zagađenja voda i zemljišta, u toku normalnog rada i ispravnosti uređaja hidroelektrane, ne bi trebalo biti, ali da bi se to postiglo moraju se ispoštovati sljedeće mjere zaštite vodotoka od eventualnih zagađenja:  Odgovarajućim hidrološkim analizama za protoke pri malim, srednjim i velikim vodama, kao i za garantovani ekološki prihvatljiv, protok i njegovo tačno definisanje;  Pratiti promjene u vezi sa prebacivanjem ili gubitkom dijela vode, ribljeg fonda, flore i faune;  Potreba kontinuiranog praćenja, kako tokom izgradnje, tako i tokom eksploatacije, posebno se odnosi na monitoring obezbjeđivanja garantovanog ekološki prihvatljivog protoka iza pregradnog profila, sa pokazateljima kvantitativnih i kvalitativnih parametara dotekle vode na uređeni mjerni profil;  Poštovanje vodoprivrednog i biološkog minimuma u cilju zaštite kompletnog ekosistema, pogotovo u supšim periodima i njegovo praćenje automatskim mjernim instrumentima;  Izrada upustva režima rada sa posebnim prikazom za period malih i velikih voda;  Praćenje hidroloških parametara (vodostaja, protoka) automatskim vodomjernim stanicama na lokaciji vodozahvata i mašinske zgrade;  Kvalitet vode po izlasku iz hidroeletrane treba biti bar istog kvaliteta vode koji se u nju upušta;  Sprovoditi mjere zaštite vode u slivu uklanjanjem potencijalnih zagađivača, sprečavanjem degradacije obradivog zemljišta, kontrolom eksploatacije šuma i izvođenjem antierozivnih radova;  Provođenje mjera upravljanja vodnog resursa saglasno vodoprivrednoj dozvoli;  Pravilno urediti privremenu deponiju plutajućeg nanosa, u smislu pozitivnih načela zaštite životne sredine, ili prikupljeni otpad odlagati u namjenske kontejnere veće zapremine, do preuzimanja sakupljenog otpada od strane nadležne komunalne službe;  Onemogućiti pristup deponiji neovlašćenim licima i spriječiti nekontrolisano raznošenje sakupljenog otpada;  Izvršiti izdvajanje korisnih komponenti iz plutajućeg nanosa (npr. drvo);  Izvršiti analizu fizičko - hemijskih parametara mulja iz taložnika u toku probnog rada Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 39 "Еkodozvola" d.о.о. postrojenja. Ako ispuštanje mulja u vodotok Duboki potok i rezultati analize njegovih fizičko - hemijskih parametara ukazuju na mogućnost negativnih uticaja mulja na kvalitet vode, potrebno je primjeniti drugu mjeru zbrinjavanja, kao što je odlaganje istog na sanitarnoj deponiji;  Atmosferske vode sa krovnih i manipulativnih površina voditi kanalizacionom mrežom do korita vodotoka koji prolazi pored predmetne lokacije, a služi kao recipijent atmosferskih voda sa okolnog zemljišta;  Ispod transformatorskog postrojenja mašinske zgrade, kao i ispod turbine izgraditi nepropusne tankvane, uljne bazene zapremine dovoljne da mogu primiti svo eventualno iscurjelo turbinsko ili izolaciono ulje iz transformatora u mašinskoj zgradi;  U cilju zaštite kvalitete vode predmetnog vodotoka, koja se koristi za druge svrhe, Investitor je dužan tokom izgradnje i rada objekta obavještavati stanovništvo, postavljati pisane zabrane o upotrebi površinske vode u slučaju zagađenja i izvještavati Agencije za vode u Republike Srpske o izmjenjenosti kvaliteta vode koje su nastupile;  Pošto u predmetnom objektu - mašinskoj zgradi nije predviđen stalni boravak ljudi, nema potrebe za sanitarnim čvorom, tako da nema ni sanitarnih otpadnih voda, niti potrebe za izgradnjom septičke jame.

 Mjere za sprečavanje/smanjenje nastanka otpada uz mjere upravljanja otpadom:  Najstrože je zabranjeno deponovanje bilo koje vrste otpada na predmetnoj lokaciji. Sav višak zemlje, nastao u fazi pripreme terena, mora se ukloniti sa lokacije i deponovati na mjesto i pod uslovima koje utvrdi nadležna komunalana služba;  Napraviti Plan upravljanja otpadom, u skladu sa članom 22. Zakona o upravljanju otpadom („Službeni glasnik RS“, broj 111/13);  Kontrolisati provođenje Plana upravljanja otpadom od strane odgovornog lica;  Otpad prikupljati i klasifikovati prema Katalogu otpada i zbrinjavati ga sa ovlaštenom institucijom;  Imajući u vidu karakter objekta i njegov način funkcionisanja, može se konstatovati da iz predmetnog objekta nema produkcije otpada koji bi mogao biti predmet procesa povrata korisnog materijala iz otpada ili zbrinjavanja istog;  Redovno kontrolisati uljnu jamu lociranu ispod transformatora, da nije došlo do procurivanja ulja iz istog. U slučaju pojave ulja u uljnoj jami, istu očistiti od ulja i otpad zbrinuti u skladu sa Pravilnikom o načinu skladištenja, pakovanja i obilježavanja opasnog otpada („Službeni glasnik RS“, broj 49/15), kao i izvršiti zamjenu transformatora.

 Mjere zaštite od buke i vibracija u toku izgradnje objekta: Prilikom izgradnje postrojenja nije predviđeno miniranje, a ukoliko se ukaže potreba za tim, primjeniti propise koji su predviđeni za ovu vrstu radova. Buka najnepovoljnije efekte ima na samom gradilištu i tu se eliminiše upotrebom odgovarajuće opreme (zaštita antifonima i štitnicima na ušima). Buka utiče i na obližnju okolinu (ljudi u okolnim naseljima, stoka) i zbog toga je potrebno provoditi sljedeće mjere za smanjenje ili potpuno eliminisanje buke:  Građevinske radove koji bi proizvodili veliku buku izvoditi u određenim vremenskim intervalima prema propisima i standardima,  Zabraniti korišćenje građevinskih mašina u noćnom periodu i ograničiti ih na radne sate i dane u sedmici,  U slučaju da nivo buke prekorači dozvoljene vrijednosti, zabraniti korištenje mehanizacije koja proizvodi nedozvoljenu buku, odnosno koristiti modernu i ispravnu mehanizaciju,  Izmjerena vrijednost nivoa buke na pogonskim i radnim mašinama na sličnim gradilištima nalazi se na granicama 80-85 dB, pa je potrebna odgovarajuća zaštita radnika na gradilištu Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 40 "Еkodozvola" d.о.о. (ušni čepići i štitnici za uši).

 Mjere zaštite od buke i vibracija u toku eksploatacije objekta:

 U cilju sprečavanja emisije prekomjerne buke iz objekata hidrocentrale potrebno je redovno praćenje ispravnosti i održavanje tehničkih standarda instalisane opreme i postrojenja;  Iz predmetnog objekta (mašinske zgrade) se ne očekuje emitovanje buke preko dozvoljenog nivoa. Ukoliko se dokaže povećan nivo buke, potrebno je predložiti rješenje za smanjenje iste, kao što je podizanje zelenog pojasa uz pravilan odabir i dispoziciju drvoreda i drugog zelenila u cilju formiranja zaštitnih barijera. Uređaji i postrojenja koja emituju buku moraju biti atestirani, tako konstruisani ili izolovani da u spoljnu sredinu ne emituju buku preko dozvoljenog nivoa koji je regulisan Pravilnikom o dozvoljenim granicama zvuka i šuma („Službeni list SRBiH“, broj 46/89).

 Mjere zaštite flore i faune tokom građenja objekta:

 U toku građenja vodozahvata potrebno je iskrčiti svu vegetaciju sa površina na kojima će se graditi objekti. U cilju zaštite vegetacije i nepotrebnog uništavanja biljnog fonda na ovom području neophodno je ograničiti krčenje vegetacije i kretanje građevinskih mašina, mehanizacije i transportnih sredstava isključivo u prostoru odobrenom po Glavnom projektu;  Posječeno drveće i biomasu iskoristiti prije svega za proizvodnju različitih drvnih polu - ili gotovih proizvoda pa tek onda za energetske potrebe;  U cilju zaštite okoline faune i njenog što manjeg uznemiravanja koristiti tehnički ispravnu mehanizaciju sa što manjim stepenom emisije štetnih produkata sagorijevanja, buke i vibracije, te organizacijom gradilišta i faznim načinom izgradnje vodozahvata omogućiti prolaze, pristupe pojilištima, hranilištima i sl.;  Što veći dio objekta realizovati u koritu za velike vode tj. na suvom, a zatim u malovodnom dijelu godine pod zaštitom privremenih zagata, a zatim realizovati dio objekta koji se nalazi u početnom dijelu korita;  Zbog zaštite ribljih vrsta organizacija gradilišta se mora obaviti uz sljedeće uslove: 1. Radovi unutar vodotoka se moraju obavljati tako da se izbjegava zamućivanje vode u što većoj mjeri, jer je posljedica zamućenja vode smanjenje količine rastvorenog kiseonika u vodi što, može imati velike posljedice po živi svijet vodotoka; 2. Zbog navedenog radove unutar vodotoka, koji dovode do zamućenja vode treba izvoditi u etapama i to tako da se prekida sa radovima do potpunog izbistrenja vodotoka, više puta u toku radnog sata; 3. Sve vrijeme tokom građenja mora se obezbjediti nesmetana protočnost korita, kako ne bi bile ugrožene ribe na nizvodnim dionicama; 4. Sve aktivnosti na gradilištu koje imaju interakcije sa ribljim populacijama moraju se obavljati u kordinaciji s ribolovačkom organizacijom i inspektorom za ekologiju; 5. Prilikom izvođenja radova, a i u fazi projektovanja, posebnu pažnju treba posvetiti mogućim rješenjima migracije riba (riblje staze, riblji liftovi i metode poribljavanja);

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 41 "Еkodozvola" d.о.о. 6. Pridržavati se svih mjera zaštite voda, jer one ujedno predstavljaju i mjere za zaštitu akvatičnih organizama; 7. Pridržavati se mjera zaštite zagađenja vazduha, jer one ujedno predstavljaju i mjere zaštite flore i faune.

 Mjere zaštite flore i faune tokom eksploatacije objekta:

 Na objektu vodozahvata predvidjeti objekte za prelaz riba tzv. riblje staze. Njihov zadatak bi bio da omoguće nesmetanu longitudinalnu migraciju riba. Riblje staze treba da obezbjede nesmetani prelaz iz jedne akvatorije u drugu;  Pristup tim objektima mora da bude fizičkim preprekama onemogućen nesavjesnim pojedincima, koji bi mogli da zloupotrijebe te objekte za krivolov;  Obaveza monitoringa ribljih populacija;  U saradnji sa lokalnim ribolovačkim društvom kontinualno pratiti stanje riblje populacije u nizvodnom i uzvodnom dijelu rječice i uzeti aktivno učešće u poribljavanju, tj. obnavljanju ribljeg fonda;  Poremećaj migracionih puteva (prvenstveno uzvodno), kao i prirodne ravnoteže i prirast ihtiofaune i druge akvatične organizme, utvrdiće se u Zakonu o slatkovodnom ribarstvu i Zakonu o zaštiti prirode i biće neophodno uraditi plan sanacije i redovnog godišnjeg vještačkog poribljavanja i održavanja autohtonih vrsta;  Eventualne poremećaje prirodne ravnoteže prirodnog prirasta treba pratiti i održavati na optimumu (odnos salmonoidnih i ciprinidnih vrsta riba i sl.);  Održavati sistem za sprečavanje prodiranja riba u postrojenje hidroelektrane;  Odabrati turbine sa zaštitom za ribe (koncepcija: odvraćanje riba od kretanja u pravcu turbina), što je prema savremenim standardima izgradnje takvih objekata u zemljama sa najvišim zahtjevima očuvanja ekološkog okruženja;  Konstruktivno - arhitektonskim rješenjima vodozahvata, taložnika i vodne komore, prije dovodnog cjevovoda, potrebno je riješiti ulazak riblje mlađi u sistem hidroelektrane;  Na pregradnim mjestima potrebno je izgraditi tzv. objekte koji će omogućavati, ekološki prihvatljiv protok koji se utvrđuje na osnovu hidroloških osobina vodnog tijela za karakteristične sezone, kao i minimalni srednji mjesečni protok devedesetpetpostotne obezbjeđenosti, na osnovu člana 65. Zakon o vodama, tako da se u toku eksploatacije ovog hidroenergetskog objekta bezuslovno poštuje vodovodni i biološki minimum u cilju zaštite cijelog ekosistema, pogotovo u sušnom periodu, te provoditi mjere upravljanja vodnim resursima, saglasno vodoprivrednoj dozvoli.  U pogledu zaštite flore i faune, kao i cjelokupnog akvatičnog ekosistema vodotoka Duboki potok, neophodno je definisati objekte, parametre i lokalitete za uspostavljanje trajnog monitoringa, kako u toku izvođenja radova, tako i u fazi eksploatacije, u okviru kojeg detaljno treba opisati mjere zaštite voda, šuma i zemljišta;

Dopuna po primjedbi:

U skladu sa primjedbama dopunićemo mjere zaštite flore i faune tokom građenja i eksploatacije objekta, sa analizom brojnosti vrsta i njihovih populacija , specifičnosti staništa i slično.

SPECIFIČNOST STANIŠTA Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 42 "Еkodozvola" d.о.о. Orografske karakteristike

Istraživano područije, na kojem je planirana gradnja male hidroelektrane visinski posmatrano, pripada brdsko - planinskom pojasu, čija nadmorska visina se kreće od 430 do 1300 metara. Istočni dio područija karakteriše planina Borja sa izraženim, izlomljenim reljefom i uskih dolina, ispresjecanih mnogobrojnim vodotocima, od kojih je najznačajnija rijeka Vrbanja. Više nadmorske visine su zastupljene u jugoistočnom dijelu područja, dok je sjeverozapadni dio područija sa znatno nižim nadmorskim visinama. Lokacija male hidroelektrane se nalazi najvećim dijelom u šumskom području. Reljef ovog šumskog područija karakterišu oštri grebeni i strme zategnute padine sa dubokim i uskim dolinama. Teren je najviše izložen jugozapadu, jugu i jugoistoku, a manjim dijelom su zastupljene sjeverne ekspozicije. Kao rezultat ovakve reljefne izraženosti česte su pojave bujičnih tokova.

Geološke karakteristike

Istraživano područije po geotektonskoj podjeli Jugoslavije (Silošek 1971) se nalazi u planinskoj zoni unutrašnjih Dinarida, tj. zahvata dijelove centralne ofiolitske zone i prelazne zone paleozojskih škriljica i mezozojskih krečnjaka. U okviru dijela centralne ofiolitske zone, preovladava markantna serija rožnjaka, zatim po prostranstvu ograničeni ultramafiti, masiva Borja, te sedimenti miocena u dolinama Vrbanje. U seriji rožnjaka trijasko jurske starosti dolaze još glinci, grauvakni pješčari, laporoviti i silifikovani krečnjaci, konoglomerati. Ultramafite predstavljaju peridotiti, amfiboliti, amfibolitski škriljci, zatim dijabazi i spiliti. Periodotiti se nalaze na istaknutijim vrhovima. Sedimente miocena čine slatkovodni krečnjaci, laporci, pješčari, konglomerati i glinci. U jedinici paleozojskih škriljaca i mezozojskih krečnjaka nalaze se jursko-kredna i gornjo-kredna flišna serija. Jursko-kredni fliš je vrlo heterogenog sastava i izrađen je od različitih krečnjaka ( kalkarenita, pjeskovitih i laporovnih mikrita, laporovitih arenita ( laporaca, glinaca, pješčara i konglomerata).

EKOLOŠKO - VEGETACIJSKE KARAKTERISTIKE

Prema Ekološko - vegetacijskoj rejonizaciji Bosne i Hercegovine, ovo šumsko područje pripada Pripanonskoj oblasti, Sjeverozapadnobosansko područje. Najveći dio rejona zauzimaju šume bukve i jele sa smrčom (Piceo – Abieti - Fagetum), smrča izostaje u nižim predjelima izloženim uticajima klime Panonskog basena. Unutar ovih šuma znatne površine zauzimaju sekundarne zajednice jele i smrče (Abieti – Piceetum illyricum) a sasvim neznatno i šume bijelog bora i smrče (Piceo – Pinetum illyricum), te sekundarne šume bukve (Fagetum montanum illyricum).

U nižim predjelima rasprotranjene su pretežno šume bukve (Fagetum montanum illyricum), a na toplim položajima šume kitnjaka i običnog graba (Querco – Carpinetum), orografski uslovljene šume kitnjaka (Quercetum – patraeae montanum).

U kanjonu rijeke, na stjenovitim strmim padinama, zastupljene su termofilne fitocenoze, čisto reliktnog karaktera: šume bukve i gluhača (Aceri obtusati – Fagetum), šume lipe i javora (Aceri – Tilietum mixtum), a na nižim i najtoplijim položajima šume bijelog graba (Carpinetum orientalis). Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 43 "Еkodozvola" d.о.о.

VRSTE I BROJNOST ZAŠTIĆENIH VRSTA

Šumsko - gazdinstvo “ Vrbanja “ Kotor Varoš je tokom druge polovine 2016. godine u širem području koje pokriva ovo gazdinstvo, izvršilo brojanje ugroženih vrsta biljaka, a njihove rezultata sa lokacijama nalazišta istih dajemo u nastavku, iz čega se može vidjeti da nisu prisutne u dijelu gdje je planirana gradnja male hidroelektrane.

RIJETKE I UGROŽENE VRSTE

Tabela br 1. Privredna jedinica Odjel Odsjek Rijetka vrsta Indikator: Brojnost (opis stanja u odnosu na prethodnu kontrolu) Brojno stanje biljke BODLjIKAVA ,,Kordača,, 13 ,,a,, Ruscus VEPRINA u odnosu na prethodnu godinu je nešto VEĆE , a razlog su aculeatus uglavnom vremenske prilike (neprilike)

Opis:

Lokacije: Glog Stanišne prilike: 1. Matični supstrat: kiselo silikatne i silikatno – karbonatne stjene. 2. Osnovni tip zemljišta: kiselo smeđa ilimerizovana duboka zemljište na kiselim silikatnim i silikatno karbonatnim stjenama. 3. Sastojinske prilike: Dominantna vrsta bukva.

Prisutna je jedna vrsta:

1. Ruscus aculeatus (BODLjIKAVA VEPRINA) Postavljena je ploha (10 x 10 m) Snimanje stanja (prebrojevanje ) vršeno je na cijeloj površini plohe.

Rezultati: ,,OP 5,, (10 x 10)

3.Vrsta: Ruscus aculeatus (BODLjIKAVA VEPRINA)

Na cijeloj površini plohe nalazi se šest gromolikih skupina. Ista vrsta na plohi se javlja i pojedinačno.

Pokrivenost 45 %,

Brojnost: 680 biljaka

Pojedinačno na cijeloj površini plohe imamao 30 biljaka.

1. Stanje na plohi 5: Ruscus aculeatus (BODLjIKAVA VEPRINA)

- Obraslost površine: 45 % - Broj biljaka ( na stalnoj oglednoj plohi, 10h10) : 680

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 44 "Еkodozvola" d.о.о.

RIJETKE I UGROŽENE VRSTE Tabela br 2. Privredna jedinica Odjel Odsjek Rijetka vrsta Indikator: Brojnost (opis stanja u odnosu na prethodnu kontrolu) Brojno stanje biljke BOŽIKOVINA u ,,Uzlomac,, 23 ,,a,, Ilex aquifolium odnosu na prethodnu godinu je nešto VEĆE , a razlog su uglavnom vremenske prilike (neprilike)

Opis:

Lokacije: Lom, Jasenova kosa

Stanišne prilike: 4. Matični supstrat: kiselo silikatne i silikatno – karbonatne stjene. 5. Osnovni tip zemljišta: kiselo smeđa ilimerizovana duboka zemljište na kiselim silikatnim i silikatno karbonatnim stjenama. 6. Sastojinske prilike: Dominantna vrsta bukva.

Prisutna je jedna vrsta:

2. Ilex aquifolium (BOŽIKOVINA)

Postavljena je ploha (10 x 10 m) Snimanje stanja (prebrojavanje) vršeno je na cijeloj površini plohe.

Rezultati:

,,OP 4,, (10 x 10m)

3. Ilex aquifolium (BOŽIKOVINA)

Pokrivenost 65 %, Brojnost: 250 biljaka

Stanje na plohi 4: 1. Vrsta: Ilex aquifolium (BOŽIKOVINA) - Obraslost površine: 65 % - Broj biljaka ( na stalnoj oglednoj plohi, 10 x 10 m) : 250 Napomena: 2. Na oglednoj plohi ,,OP4,, Ilex aquifolium (BOŽIKOVINA) nalazi se i u različitim fazama razvoja, od podmladka do faze formiranog žbuna.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 45 "Еkodozvola" d.о.о.

RIJETKE I UGROŽENE VRSTE

Tabela br 3. Privredna jedinica Odjel Odsjek Rijetka vrsta Indikator: Brojnost (opis stanja u odnosu na prethodnu kontrolu) Brojno stanje biljke JAREBIKA u odnosu ,,Vrbanja,, 21/1 ,,c,, Sorbus aucuparia na prethodnu godinu je nešto veće, a razlog su uglavnom vremenske prilike (neprilike)

Opis: Lokacije: Goletine (granični dio sa Teslićem) Stanišne prilike: 7. Matični supstrat: kiselo silikatne i silikatno – karbonatne stjene. 8. Osnovni tip zemljišta: kiselo smeđe zemljište na kiselim silikatnim i silikatno karbonatnim stjenama. 9. Sastojinske prilike: Kultura crnog bora

Prisutna je jedna vrsta:

1. Sorbus aucuparia (Jarebika) Postavljena je ploha (10h10 m) Snimanje stanja (prebrojavanje) vršeno je na cijeloj površini plohe.

Rezultati:

,, OP 2,, (10x10)

1. Vrsta: Sorbus aucuparia (Jarebika)

Pokrivenost 30 %, Brojnost: 60 biljaka

Stanje na plohi 2:

Vrsta: Sorbus aucuparia (Jarebika)

Pokrivenost 30 %, Broj biljaka ( na stalnoj oglednoj plohi, 10h10m) : 60 biljaka

Napomena: 1. Na oglednoj plohi Sorbus aucuparia (Jarebika) nalazi se u razvojnoj fazi podmlatka, guštika do faze letvenjaka.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 46 "Еkodozvola" d.о.о.

RIJETKE I UGROŽENE VRSTE Tabela br 4. Privredna jedinica Odjel Odsjek Rijetka vrsta Indikator: Brojnost (opis stanja u odnosu na prethodnu kontrolu) Brojno stanje biljke LjEPLjIVLjA RUŽA u ,,Vrbanja,, 21/1 ,,h,, Rosa glutinosa odnosu na prethodnu godinu je nešto veće, a razlog su uglavnom vremenske prilike (neprilike)

Opis: Lokacije: Goletine (granični dio sa Teslićem) Stanišne prilike: 10. Matični supstrat: kiselo silikatne i silikatno – karbonatne stjene. 11. Osnovni tip zemljišta: kiselo smeđe zemljište na kiselim silikatnim i silikatno karbonatnim stjenama.

Prisutna je jedna vrsta:

2. Rosa glutinosa (ljepljiva ruža) Postavljena je ploha (10 x 10 m) Snimanje stanja (prebrojavanje) vršeno je na cijeloj površini plohe.

Rezultati:

,, OP 6,, (10x10)

12. Vrsta: Rosa glutinosa (ljepljiva ruža) Na cijeloj površini plohe nalazi se više gromova ove vrste. Svaki grm čini više individua sa zasebnim korjenovim sistemom. Vršeno je brojanje biljaka na cijeloj površini plohe.

Pokrivenost 35 %, Brojnost: 82 biljaka

Stanje na plohi 6:

Vrsta: Rosa glutinosa (ljepljiva ruža)

Pokrivenost 35 %, Broj biljaka ( na stalnoj oglednoj plohi, 10 x 10m) : 82 biljaka

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 47 "Еkodozvola" d.о.о.

RIJETKE I UGROŽENE VRSTE

Tabela br 5. Privredna jedinica Odjel Odsjek Rijetka vrsta Indikator: Brojnost (opis stanja u odnosu na prethodnu kontrolu) Teucrium Brojno stanje biljke TRAVE IVE u ,,Vrbanja,, 21/1 ,,c,, montanum odnosu na prethodnu godinu je nešto VEĆE , a razlog su uglavnom vremenske prilike (neprilike)

Opis: Lokacije: Goletine ( granični dio sa Teslićem) Stanišne prilike: 13. Matični supstrat: kiselo silikatne i silikatno – karbonatne stjene. 14. Osnovni tip zemljišta: kiselo smeđe zemljište na kiselim silikatnim i silikatno karbonatnim stjenama. 15. Sastojinske prilike: Dominantna vrsta je c. bor pretežno pojedinačna stabla ili stabla u manjim grupama.

Prisutna je jedna vrsta:

1. Teucrium montanum ( Trava Iva). Zatečena u fazi optimalnog cvjetanja.

Postavljena je ploha (10h10 m) Snimanje stanja vršeno je na 5 elementarnih površina (1x1m).

Rezultati:

P1 (1h1) Vrsta: Teucrium montanum ( Trava Iva ) Pokrivenost 30 %, Brojnost: 5 biljaka Napomena: Višegodišnja biljka formira busenove. Ima ih 7 ( u busenovima nisu pojedinačno brojane biljke)

P2 (1h1) Vrsta: Teucrium montanum ( Trava Iva ) Pokrivenost 35 %, Brojnost: 11 biljaka Napomena: Višegodišnja biljka formira busenove. Ima ih 11 ( u busenovima nisu pojedinačno brojane biljke)

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 48 "Еkodozvola" d.о.о. P3 (1h1) Vrsta: Teucrium montanum ( Trava Iva ) Pokrivenost 25 %, Brojnost: 7 biljaka Napomena: Višegodišnja biljka formira busenove. Ima ih 7 ( u busenovima nisu pojedinačno brojane biljke)

P4 (1h1) Vrsta: Teucrium montanum ( Trava Iva ) Pokrivenost 20 %, Brojnost: 4 biljke. Napomena: Višegodišnja biljka formira busenove. Ima ih 4 ( u busenovima nisu pojedinačno brojane biljke)

P5 (1h1) Vrsta: Teucrium montanum ( Trava Iva ) Pokrivenost 30 %, Brojnost: 6 biljaka. Napomena: Višegodišnja biljka formira busenove. Ima ih 6, ( u busenovima nisu pojedinačno brojane biljke)

Stanje na plohi 1:

Vrsta: Teucrium montanum ( Trava Iva )

- Obraslost površine : 28% (30 + 35 + 25 + 20 + 30) - Broj biljaka ( na pet elementarnih površina) : 33 - Broj biljaka ( na stalnoj oglednoj plohi, 10h10 m) : 184

Napomena:

Na navedenoj oglednoj plohi u dosta velikom broju nalazi se i Genista ovata.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 49 "Еkodozvola" d.о.о.

RIJETKE I UGROŽENE VRSTE Tabela br 6. Privredna jedinica Odjel Odsjek Rijetka vrsta Indikator: Brojnost (opis stanja u odnosu na prethodnu kontrolu) Brojno stanje biljke VEPROVINA ,,Uzlomac,, 23 ,,a,, Ruscus MEKOLISNA u odnosu na prethodnu godinu je nešto VEĆE , a razlog su hipoglossuum uglavnom vremenske prilike (neprilike)

Opis:

Lokacije: Lom, Jasenova kosa

Stanišne prilike: 16. Matični supstrat: kiselo silikatne i silikatno – karbonatne stjene. 17. Osnovni tip zemljišta: kiselo smeđa ilimerizovana duboka zemljište na kiselim silikatnim i silikatno karbonatnim stjenama. 18. Sastojinske prilike: Dominantna vrsta bukva.

Prisutna je jedna vrsta:

4. Ruscus hipoglossuum ( VEPROVINA MEKOLISNA )

Postavljena je ploha (10h10 m) Snimanje stanja vršeno je na 5 elementarnih površina (1h1m).

Rezultati:

P1 (1h1) 1. Vrsta: Ruscus hipoglossuum ( VEPROVINA MEKOLISNA )

Pokrivenost 80 %, Brojnost: 75 biljaka

P2 (1h1)

1. Vrsta: Ruscus hipoglossuum ( VEPROVINA MEKOLISNA )

Pokrivenost 30 %, Brojnost: 47 biljaka

P3 (1h1) Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 50 "Еkodozvola" d.о.о.

1. Vrsta: Ruscus hipoglossuum ( VEPROVINA MEKOLISNA )

Pokrivenost 45 %, Brojnost: 55 biljke

P4 (1h1)

1. Vrsta: Ruscus hipoglossuum ( VEPROVINA MEKOLISNA )

Pokrivenost 47 %, Brojnost: 65 biljke

P5 (1h1)

1. Vrsta: Ruscus hipoglossuum ( VEPROVINA MEKOLISNA )

Pokrivenost 60 %, Brojnost: 120 biljaka

Stanje na plohi 3:

1. Vrsta - Ruscus hipoglossuum ( VEPROVINA MEKOLISNA )

- Obraslost površine: 52 % (80 + 30 + 45 + 47 + 60) - Broj biljaka ( na pet elementarnih površina) : 362 - Broj biljaka ( na stalnoj oglednoj plohi, 10x10 m) : 3764

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 51 "Еkodozvola" d.о.о.

Lovišta

Na području opštine Kotor Varoš registrovana su tri lovačka udruženja: ,,Uzlomac“ iz Kotor Varoša, ,,Jelovka“ iz Maslovara i „Borčići“ iz Šipraga. Lovačka udruženja su najmasovnija udruženja građana koja broje oko 600 članova – lovaca u prosjeku po oko 200 članova svako udruženje. Područje opštine Kotor Varoš je podijeljeno na tri lovišta kojima gazduju ova udruženja . Lovišta naseljavaju sljedeće vrste divljači: mrki medvjed, divlja svinja, srneća divljač, vuk, lisica, zec, jazavac, kuna, djelimično fazan, lještarka grlica, prepelica i druga sitna divljač. Ovakvi prirodno geografski uslovi predstavljaju veoma dobru osnovu lovišta za stanište, brojnost i kvalitet autohtonih vrsta divljači, kao i povoljne uslove za reprodukciju iste do punog kapaciteta lovišta. Kapaciteti lovišta za divljač koja ih naseljava, po sada važećim lovnoprivrednim osnovama, iznosi za mrkog medvjeda 30 komada, divljih svinja 200 komada, srneće divljači oko 730 komada , zeca 2000 komada itd. Procjena je da kapacitet lovišta još uvijek nije dostigla srneća divljač i zečija koja je i prirodno najugroženija, zatim divlja svinja koja je zakonom nezaštićena. Zbog toga, korisnici lovišta – lovačka udruženja godišnjim planom odstrela planiraju manje odstrelne kvote u odnosu na planirane po lovnoj osnovi kao dugogodišnjem planu gazdovanjlja lovištem. Tako umanjene planirane kvote se uglavnom i izvrše. Zbog nepreciznosti proljetnog prebrojavanja divljači u lovištu kao osnovnog načina utvrđivanja brojnog stanja, podaci o trenutnoj brojnosti divljači u lovištu su upitni. Sadašnji način gazdovanja lovištima ne može obezbijediti uslove za pun kapacitet divljači u lovištima, a od lovstva država odnosno zajednica nema neke ekonomske koristi. Korisnik lovišta ima obavezu uređenja lovišta, izgradnjom lovno uzgojnih i lovnotehničkih objekata zaštite divljali, obezbjeđenjem čuvanja mira u lovištu od zaraznih bolesti, pomoć u elementarnim nepogodama i planskim gazdovanjem divljači i lovištem, a sve u cilju opstanka i povećanja brojnosti do punog kapaciteta i održavanje zdravih i kvalitetnih primjerka. Odstrijeljenu divljač koristi lovac koji je odstreli i naknadu za istu plaća lovačkom udruženju čiji je član. Za štetu koju nanosi zaštićena divljač, korisnik lovišta, Republika i Opština plaćaju oštećenom odštetu u iznosima od po 30% korisnik lovišta, 30% Opština i 40% Republika.

Ribolov

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 52 "Еkodozvola" d.о.о. Na području opštine Kotor Varoš postoje Sportsko - ribolovna društva koja okupljaju ribolovce. Jedna od redovnih aktivnosti društva je i poribljavanje rijeke Vrbanje i njenih pritoka. Dobar kvalitet vode Duboki potok u gornjem toku, potvrđuje prisustvo riječnog raka, peša i potočne pastrmke. U gornjem toku su zastupljene sljedeće vrste ribe: - potočna pastrmka, poribljava se godišnje u većim količinama, veći primjerci se mogu naći i u toku Vrbanje, - peš, teško ga je uočiti u koritu rijeke iako je prije bio svakodnevna pojava, - krkuša, ova riblja vrsta nije ugrožena, - pliska,bjelica, vrste bijele ribe koje ne rastu preko 10 (cm), ima je u velikim količinama i apsulutno nije ugrožena vrsta. Poseban problem za očuvanje flore, faune, raznovrsnosti biodiverziteta i akvatičnih ekosistema predstavlja izvlačenje šumskih sortimenata potocima tj. riječnim koritima što dovodi do zamućenja vode i ugibanja.  Mjere zaštite pejzaža za vrijeme izgradnje:

 Ograničiti krčenje i skidanje vegetacije samo na površinama gdje je to neophodno;  Objekti HE (mašinska zgrada) treba da budu minimalnih gabarita u kojima je moguće razviti predviđeni proces proizvodnje;  Projektom prilagoditi materijalizaciju objekata MHE (u spoljnoj obradi izbjegavati upotrebu vidljivog betona, lima, plastičnih materijala i sl.), a za oblaganje predvidjeti prirodne materijale (kamen, drvo) kako bi se objekat uklopio u prirodno okruženje;  Poslije završetka izgradnje svih objekata obavezno sprovesti mjere rekultivacije i sanacije terena, na način da podsjeća na prvobitno stanje. Oko glavnih pregradnih objekata, prostor hortikulturno urediti na način da se vizuelno oplemeni. Obale predmetne rječice urediti i fitosanaciono obezbjediti radi što skladnijeg uklapanja objekta u okruženje;  Trase budućih dalekovoda kojima će MHE biti spojena sa glavnim vodovima elektroenergetskog sistema moraju biti projektovani uz minimalno narušavanje prirodnih i ambijentalnih vrijednosti;  Novoizgrađeni cjevovod treba ukopati, a kanal vratiti u prvobitno stanje, za stabilizaciju korita koristiti biološke metode za osiguranje obala;  Pri projektovanju predvidjeti maksimalno korišćenje postojećih pristupnih puteva koji se nakon završetka radova moraju vratiti u prvobitno stanje;  Sav višak zemlje, nastao u fazi pripreme terena, mora se ukloniti sa lokacije i deponovati na mjesto i pod uslovima koje utvrdi nadležna komunalana služba;  Nije dozvoljeno izvođenje radova kojim bi se remetio ili mijenjao pravac vodotoka, kao ni radovi na regulaciji riječnog korita bez prethodne saglasnosti nadležnih institucija;  Zabranjuje se izvođenje bilo kojih drugih radova osim predviđenih projektom.  Mjere zaštite pejzaža za vrijeme eksploatacije:  Uređenje obala i održavanje čistoće površinskih voda i obale doprinijeće uklapanju i prihvatljivosti objekata sistema u prostoru;  Implementacija kvalitetnog projekta pošumljavanja uz isključivo unošenje autohtonih vrsta sa razvijenim korjenovim sistemom, koji bi istovremeno obezbijedio protiverozionu zaštitu i dobro uklapanje i prihvatljivost novoformiranih objekata u ambijentalnu cjelinu.

 Mjera za zaštitu zdravlja ljudi:  Postavljanjem pisanih zabrana obavjestiti stanovništvo o zabrani upotrebe površinske vode za piće; Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 53 "Еkodozvola" d.о.о.  Investitor je dužan obezbijediti i vršiti redovan godišnji monitoring sa akreditovanim Centrom za zračenje Instituta za javno zdravstvo Republike Srpske, kako bi se obezbijedilo praćenje nivoa i jačine elektromagnetnih zračenja;  Tokom gradnje radnicima se treba obezbijediti lična i kolektivna zaštita na radu i zdravstvena zaštita u nadležnoj zdravstvenoj ustanovi;  U slučaju da voda u sanitarnim čvorovima nije higijenski ispravna u skladu sa zakonskim regulativom, obavezno mora stajati natpis „Voda nije za piće“, a zaposlenima obezbijediti higijenski ispravnu vodu za piće ;  Razraditi scenarije za potencijalna vanredna stanja (ljudski faktor, elementarne nepogode manjih i većih razmjera) i predložiti mjere smanjenja negativnih posljedica po životnu sredinu i zdravlje stanovništva koji moraju biti komplementarni sa opštinskim planovima za elementarne nepogode i sprječavanje razornih posljedica po stanovništvo i zajednicu uopšte;  Razraditi poseban plan vertikalne i horizontalne odgovornosti u slučaju nastanka bilo koje vrste akcidenta i predložiti mjere prevencije.  Mjere zaštite prirodnih i kulturnih bogatstava:  Ukoliko se u toku izvođenja radova naiđe na arheološki lokalitet, a za koji se pretpostavlja da ima status kulturnog dobra, o tome obavjesti Republički zavod za zaštitu kulturno- istorijskog i prirodnog nasljeđa i preduzeti sve mjere kako se kulturno dobro ne bi oštetilo do dolaska ovlašćenog lica.  Ukoliko se u toku izvođenja radova naiđe na prirodno dobro koje je geološko- paleontološkog ili minerološko-petrografskog porjekla, a za koje se pretpostavlja da ima status spomenika prirode, obavjestiti Republički zavod za zaštitu kulturno istorijskog i prirodnog nasljeđa i preduzeti sve mjere kako se prirodno dobro ne bi oštetilo do dolaska ovlašćenog lica.

 Mjere koje se poduzimaju u slučaju incidenta: Pod incidentnim situacijama mogu se smatrati nepovoljni događaji nastali tokom eksploatacije sistema, bilo zbog havarija ili zbog djelovanja više sile. Postoji mogućnost nesreća koje se mogu dogoditi tokom izgradnje i tokom korišćenja hidroelektrane koji mogu ugroziti zdravlje i živote ljudi, odnosno izazvati znatnije materijalne štete u prostoru. Njihovo dešavanje je praktično moguće u svakoj fazi i tokom izgradnje i tokom korišćenja hidroelektrane. Sa gledišta planiranog sistema posebno su bitne sljedeće incidentne situacije:  Prilikom gradnje objekata hidroelektrane, potrebno je pribaviti ateste svih materijala koji se ugrađuju u navedeni objekat;  Za izvođenje radova na izgradnji objekta potrebno je obezbijediti stručni kadar koji posjeduje verifikaciju izdatu od nadležne institucije;  Prilikom projektovanja, gradnje i funkcionisanja pomenutog objekta potrebno je primjeniti sva zakonska rješenja iz oblasti zaštite od požara kako u oblasti građevinarstva, tako i u oblasti elektro i mašinskih instalacija, a na izvedeno stanje je potrebno pribaviti ateste od ovlaštene institucije;  U okviru odabira lokacije potrebno je poštovati smjernice i uputstva koja izdaje resorno Ministarstvo;  U slučaju proboja i isticanja transformatorskog ulja predvidjeti izgradnju betonske uljne jame koja može da primi svu količinu ulja bez rasipanja u slučaju ekstremnog isticanja;  Na gradilištu je potrebno raspolagati sa neutralizirajućim sredstvima za eventualno prolivena goriva i maziva;  U svrhu zaštite od požara potrebno je stalno provoditi mjere zaštite od požara, imati ispravna sredstva za zaštitu od požara i osposobiti ljude za postupanje u slučaju požara, a Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 54 "Еkodozvola" d.о.о. sve u skladu sa Zakonom o zaštiti od požara („Službeni glasnik RS“, broj 74/12);  Ukoliko se izgradnjom objekta pojavi bilo koji negativan uticaj na zdravlje ljudi i životnu sredinu obavezno izvršiti obavještavanje u skladu sa odredbama Zakona o zaštiti životne sredine („Službeni glasnik RS“, broj 71/12) i nadležnostima Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske;  Tokom eksploatacije postrojenja poštovanje garantovanog ekološkog prihvatljivog protoka je jedan od krucijalnih faktora zaštite cijelog eko sistema, naročito u sušnom periodu. U slučaju niskog vodostaja koji bi mogao prvo ugroziti utvrđeni tehnološki minimum turbine, obustaviti rad MHE. Prema tome potrebno je uspostaviti monitoring sistema režima voda i sistema internog nadzora i obezbijediti bezuslovno osiguranje ispuštanja garantovanog ekološkog prihvatljivog protoka i biološkog minimuma, te provoditi mjere upravljanja vodnim resursom;  U slučaju zatvaranja postrojenja, obaveza odgovornog lica je da brzo, efikasno i ekološki prihvatljivo dovede vodotok potoka i zemljište predmetne lokacije u prvobitno stanje ili ga pripremi za izgradnju nekog drugog poslovnog objekta;  Tačno definisati ko će biti zadužen da prati i osmatra objekte hidroelektrane u fazi izgradnje i eksploatacije voda, odnosno zaštitu biodiverziteta, i ko treba upravljati sistemom obavještavanja i uzbunjivanja u slučaju incidentnih situacija.

 Zahtjevi za praćenje emisija uz određivanje metodologije i učestalosti mjerenja:

 Monitoring kvaliteta vodotoka Duboki potok, mora biti obezbijeđen na dvije lokacije, uzvodno i nizvodno od zahvata građevinskih radova u koritu vodotoka, kako bi se mogli pratiti uticaji izvođenja tih radova na kvalitet vode. Parametri kvaliteta vode koji se budu pratili moraju obavezno da uključuju mutnoću, koncentraciju rastvorenog kiseonika i temperaturu vode;  Monitoring zemljišta mora biti obezbjeđen kao nulti monitoring originalnog zemljišta iz okruženja hidroelektrane za minimalno tri uzorka za analizu kvaliteta zemljišta. U slučaju eventualnih incidenata prosipanja i iscurivanja ulja, maziva, naftinih derivata i njihovog kontakta sa zemljištem, potrebno je izvršiti detaljne analize zemljišta i obavezno sprovesti sanaciju i rekultivaciju zagađenog područja;  Monitoring otpadnih materija podrazumjeva praćenje količine i vrste otpada i organizovano zbrinjavanje u okviru implementacije Plana upravljanja otpadom. Potrebno je redovno pratiti akumuliranu količinu mulja u prostoru taložnika. U toku probnog rada postrojenja potrebno je izvršiti analizu fizičko – hemijskih parametara mulja i ukoliko se konstatuje mogućnost negativnog uticaja mulja na kvalitet površinske vode rijeke, potrebno je preduzeti druge mjere zbrinjavanja mulja;  Monitoring pogona i agregata vršiti sofisticiranim programskim sistemom koji služi za vođenje, nadzor i daljinsko upravljanje i čime je omogućena vizuelizacija nad radom agregatnih jedinica i opreme. U slučaju nastanka anomalija u radu agregata postoji alarmna svjetlosna i zvučna signalizacija kao i zaštita na osnovu kojih dolazi da zaustavljanja agregata. U slučaju kvarova nastalo stanje identifikovaće se na lokalnom ormaru pomoću alarmne signalizacije, a programska struktura će nastalo stanje registrovati u pismenoj formi na računaru;  Monitoring hidrološkog režima podrazumjeva kontrolu nad dotokom i korišćenjem vode u funkciji programskog mjerenja nivoa vode na ulaznoj građevini, a time i obezbjeđivanje ekološki prihvatljivog protoka. Ovu kontrolu vršiti elektronski pomoću instalirane mjerne sonde na vodozahvatnoj komori. U toku trajanja ekološke dozvole potrebno je vršiti: Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 55 "Еkodozvola" d.о.о.  Monitoring kvaliteta vode vršiti dva puta u toku kalendarske godine, u različitim godišnjim dobima, pri malim i srednjim proticajima vode;  Monitoring kvaliteta ulja i maziva vršiti pri svakoj nabavci robe.  Zbog eliminacije rizika od zagađenja PCB-om (polihlorisani bifenil) obavezno tražiti specifikaciju proizvođača u kojoj mora biti navedeno da roba ne sadrži isti;  Monitoring kvaliteta transformatorskih i hidrauličnih ulja vršiti pri svakoj nabavci robe. Periodično se moraju vršiti ispitivanja i analize ulja u transformatorima kao i kontrola transformatora. Učestalost uzimanja i ispitivanja uzoraka ulja u okviru preventivne, periodične kontrole pored toga što zavisi od grupe kvaliteta kojoj ulje pripada, zavisi i od veličine i značaja transformatora za elektroenergetski sistem;  Monitoring kvaliteta vazduha u toku izvođenja radova vršiti kontinuirano u skladu sa Uredbom o vrijednostima kvaliteta vazduha („Službeni glasnik RS“, broj 124/12);  Monitoring ukupnog nivoa buke vršiti periodično u toku izgradnje postrojenja, a u toku eksploatacije postrojenja najmanje jednom u tri godine, u ljetnom i zimskom u skladu sa Pravilnikom o dozvoljenim granicama intenziteta zvuka i šuma („Sl.l. SR BiH“ broj 46/89).

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 56 "Еkodozvola" d.о.о. (E) OPIS OSTALIH MJERA RADI USKLAĐIVANjA SA OSNOVNIM OBAVEZAMA ODGOVORNOG LICA, POSEBNO MJERA NAKON ZATVARANJA POSTROJENJA

Preduzetim mjerama, koje su predmet ovih Dokaza o uticaju na životnu sredinu, planirana mini hidroelektrana, u pogledu planova i tehničkih rješenja zaštite životne sredine ispunjava propisane uslove u skladu sa Zakonom o zaštiti prirode (˝Službeni glasnik Republike Srpske˝, broj 20/14), Zakonom o zaštiti životne sredine (˝Službeni glasnik RS˝, broj 71/12, 79/15), Zakonom o zaštiti vazduha (˝Službeni glasnik Republike Srpske˝, broj 124/11), Zakonom o upravljanju otpadom (˝Službeni glasnik Republike Srpske˝, broj 111/13, 106/15) i Zakonom o vodama (˝Službeni glasnik Republike Srpske˝, broj 50/06), te odgovarajućim podzakonskim aktima.

Odgovorno lice u slučaju nesreće je Sandra Pačavra, koja je dužna preduzeti sve preventivne mjere neophodne za sprečavanje incidenata i ograničiti njihov uticaj na ljude i životnu sredinu. Odgovorno lice prezentuje preduzete preventivne mjere nadležnom organu ili prilikom inspekcijskog pregleda. U toku rada proizvodnog objekta, u cilju svođenja negativnih uticaja u bližoj i daljoj okolini na propisani nivo, neophodno je pridržavati se svih navedenih mjera zaštite, sa posebnim osvrtom na sljedeće preporuke:  Zaštitu podzemnih voda i zemljišta, od zagađenja nekontrolisanim odlaganjem čvrstog otpada, riješiti odvajanjem po vrsti i pravovremenim odvoženjem na, za to predviđenu, deponiju;  U skladu sa požarnim opterećenjem objekta, izvršiti instalisanje hidrantske mreže i odgovarajućeg broja protivpožarnih aparata;  Kod gradnje ili dogradnje objekata, predvidjeti odgovarajuću izolaciju od buke, pa prema tome birati građevinske materijale sa što većom zvučnom izolacijom;  Sve površine koje ne budu prekrivene betonom, ozeleniti na odgovarajući način;  Daljom izgradnjom objekta, kasnije i njegovim funkcionisanjem, ne ugroziti režim postojećih podzemnih i površinskih voda;  Standardne mašinske instalacije moraju biti atestirane i ispitane na probni pritisak i kompaktnost izolacije;  Sakupljanje otpada na lokaciji poslovnog objekta riješiti putem namjenskih kontejnera, a isti odvoziti od strane ovlaštenog preduzeća (sklopiti ugovor sa ovlaštenim preduzećima);  U skladu sa pravilnikom o metodologiji i načinu vođenja registra postrojenja i zagađivača („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 92/07), shodno članovima 3. i 8. i podacima navedenim u tabeli broj 2, a prema formatu propisanom u tabeli broj 3 (iz gore navedenog pravilnika), odgovorno lice ovog dužno je, nadležnom organu uprave za poslove zaštite životne sredine, dostaviti izvještaj do 30. juna tekuće godine za predhodnu godinu izvještavanja.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 57 "Еkodozvola" d.о.о. Mjere nakon zatvaranja postrojenja: Preduzeti sve mjere koje su zahtjevane ili će se zahtjevati prema zakonima koji su ili će biti na snazi. U slučaju preuređenja postrojenja ili dogradnje novih pomoćnih objekata, vršiti ugradnju konstruktivnih materijala koje ne sadrže toksične ili radioaktivne elemente. Na okolinski prihvatljiv način, koristiti sve raspoložive mjere u cilju uklanjanja otpada. U slučaju promjene namjene lokaliteta, Investitor je dužan izvršiti rekultivaciju terena i predmetni lokalitet dovesti u prvobitno stanje u skladu sa posebnim Projektom o rekultivaciji. Otpad koji bi nastao prilikom rušenja postrojenja, zbrinuti na propisani način. Izvršiti fizičko uklanjanje postrojenja i objekata. Na kraju izvršiti fizičko poravnavanje terena i oplemeniti izgled i pejsaž lokacije zasijavanjem i zasađivanjem odgovarajućih biljnih vrsta.

Cilj navedenih mjera je dovođenje navedene lokacije u prvobitno stanje čime će se obnoviti biljni i životinjski svijet, dobiće se prirodan pejsaž i izgled lokacije, odnosno vratiće se stari izgled i stanje životne sredine na predmetnoj lokaciji.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 58 "Еkodozvola" d.о.о. (Ž) OPIS MJERA PLANIRANIH ZA MONITORING EMISIJA U ŽIVOTNU SREDINU

Sve planirane mjere monitoringa imaju za cilj smanjenje emisija zagađujućih materija u vazduh, vodu i zemljište, čime se smanjuje uticaj navedenog postrojenja na životnu sredinu. Ukoliko se u toku rada objekta pojave veće emisije od propisanih u pojedinim Pravilnicima, potrebno je odmah pristupiti njihovom smanjenju i sanaciji eventualnog zagađenja ili zaustavljanju samog rada dok se ne otklone izvori prevelike emisije. O navedenim incidentima odgovorno lice je dužno obavjestiti nadležni organ.

Tabela 5. - Mjere planirane za monitoring emisija u životnu sredinu Opis mjere Učestalost Organizovati obuku svih zaposlenih i voditi zapise o obuci i podizanju svijesti zaposlenih o unapređenju radnih procedura Svakih 6 mjeseci u cilju prevencije zagađivanja. Voditi dnevnik u koji se upisuju podaci važni za rad objekata, a naročito podaci o količini i načinu deponovanja produkovanog otpada i potrošnji vode. Sastavni dio dnevnika mora biti: dokumentacija o tehničko – tehnološkoj opremljenosti objekata, količini potrošene električne Mjesečno i godišnje energije, podaci o godišnjoj količini otpada i o preduzetim mjerama po zahtjevima iz ekološke dozvole i eventualno po zahtjevima inspekcije za zaštitu životne sredine i vodoprivredne inspekcije. Satove za električnu energiju na lokaciji objekta redovno očitavati i zapisivati podatke. Vršiti redovne analize podataka o utrošku energije, pratiti efekte sprovođenja aktivnosti i Svaki mjesec mjera iz Plana u pogledu smanjenja utroška, te voditi zapise o ovome. Analizirati i ekonomske efekte postignute smanjenjem utroška kroz naknade koje se plaćaju. Napraviti sumarni izvještaj o svim prethodno navedenim mjerama za monitoring nastanka otpada i emisija. Jednom godišnje

Sam monitoring plan ima preventivni značaj u sprečavanju zagađenja životne sredine i blagovremenom reagovanju. Osnovni cilj koji se mora ispuniti kroz proces monitoringa je da se smanji emisija zagađujućih materija i njihov uticaj na životnu sredinu i zdravlje ljudi, da se smanje količina otpada, da se obezbijedi i promoviše što veći procenat ponovne upotrebe, reciklaže nastalih produkata, kao i bezbjedno odlaganje otpada. U programu praćenja stanja životne sredine neophodno je provoditi sljedeće mjere:  kontrola buke u okruženju,  kontrola kvaliteta vazduha,  kontrola kvaliteta vode i ekološki prihvatljivog protoka,  kontrola kvaliteta zemljišta,  praćenje nivoa i jačine elktromagnetnog zračenja,  monitoring stanja otpadnih materija. Ukoliko se u toku rada jave veće emisije od propisanih u pojedinim Pravilnicima obavezno odmah pristupiti njihovom smanjenju i sanaciji eventualnog zagađenja ili zaustavljanju samoga

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 59 "Еkodozvola" d.о.о. rada objekta, dok se ne otklone izvori prevelike emisije. O navedenim incidentima odgovorno lice je dužno obavjestiti nadležni organ. Tabela 6. Plan monitoringa

Program monitoringa i merenja značajnih aspekata životne MHE „DUBOKA“ sredine

Aspekt životne sredine - medij i R.br. Zakon / Propis Učestalost mjerenja mjesto uzorkovanja

- jednom u toku izgradnje Pravilnik o dozvoljenim granicama intenziteta postrojenja 1. MONITORING EMISIJE BUKE zvuka i šuma (“Sl. list BiH“, broj 46/89). - jednom u tri godine u toku eksploatacije postrojenja.

- jednom u toku izgradnje postrojenja MONITORING KVALITETA Uredba o vrijednostima kvaliteta vazduha 2. -u toku eksploatacije VAZDUHA („Službeni glasnik RS“, broj 124/12). postrojenja, po zahtjevu inspektora

- jednom za vrijeme izvođenja građevinskih radova, po jedan uzorak prije i poslije zahvata Pravilnik o uslovima za ispuštanje otpadnih MONITORING KVALITETA građevinskih radova, voda u površinske vode („Službeni glasnik VODE - dva puta godišnje u toku RS“, broj 44/01). eksploatacije (nakon remonta 3. postrojenja ili čišćenja vodozahvata)

MONITORING EKOLOŠKI Zakon o vodama („Službeni glasnik RS“, broj Kontinualno PRIHVATLJIVOG PROTOKA 50/06).

MONITORING KVALITETA Zakon o zaštiti prirode (''Službeni glasnik RS'' 4. U slučaju incidentnih situacija ZEMLJIŠTA broj 20/14)

Pravilnik o izvorima nejonizujućeg zračenja od posebnog interesa MONITORING PRAĆENJA („Službeni glasnik RS“ broj 112/05) NIVOA I JAČINE Jednom godišnje za vrijeme 5. ELEKTROMAGNETNOG rada Pravilnik o zaštiti od elektomagnetskih ZRAČENJA polja do 300 GHz („Službeni glasnik RS“, broj 112/05)

Zakonom o upravljanju otpadom (˝Službeni glasnik RS, broj 111/13) MONITORING STANJA 6. Mjesečno OTPADNIH MATERIJA Pravilnik o kategoriji, ispitivanju i klasifikaciji otpada („Službeni glasnik RS”, broj 19/15)

Napomena: 1. Monitoring (monitoring emisije buke u okruženje, monitoring kvaliteta vazduha, monitoring kvaliteta vode i ekološki prihvatljivog protoka, monitoring kvaliteta zemljišta, monitoring praćenja nivoa i jačine elektromagnetnog zračenja) vrši ovlaštena institucija. Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 60 "Еkodozvola" d.о.о. 2. Monitoring stanja otpadnih materija vrši Investitor prema Planu upravljanja otpadom, koristeći tabele date u prilogu istog.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 61 "Еkodozvola" d.о.о. (Z) OPIS ALTERNATIVNIH RJEŠENJA U ODNOSU NA PREDLOŽENU LOKACIJU I TEHNOLOGIJU

Kod izbora lokacije, Investitor se odlučio za odabranu lokaciju, ne prezentujući druga moguća alternativna rješenja. Izabrana lokacija je rezultat određene procjene za uspješnu eksploataciju predmetne hidroelektrane, koji je prilagođen situaciji na terenu i postojećim objektima u okruženju. U koncepciji rješenja, razmatrano je rješenje za što bolje iskorištenje vode i za smanjenje specifične investicije tako da se u glavnom projektu može pojaviti rješenje sa dva agregata umjesto jednog. Ovo rješenje bi imalo bolje iskorištenje velike vode koja bi se inače prelijevala, a kod malih voda bi imali veći stepen iskorištenja, jer bi radio samo jedan agregat. Ovakvim rješenjem ništa se ne bi mijenjalo u pogledu uticaja predmetne hidroelektrane na okolinu samo bi se ista voda efikasnije iskoristila. U dosadašnjoj praksi preduzeće „DSM ELEKTRUS“ d.o.o. Kotor Varoš nije obavljalo planiranu djelatnost, ali se rukovodilo pozitivnom praksom u ovoj oblasti, te je na tim principima i formiralo politiku zaštite životne sredine i načela djelovanja u zaštiti okoline. Preduzimanjem ovog zahvata, preduzeće se opredjelilo za obavljanje djelatnosti u skladu sa pozitivnim zakonima iz domene zaštite životne sredine i zaključcima koji će se utvrditi rješenjem nadležne institucije, odnosno uslovima i ograničenjima koji će biti sadržani u odobrenju za upotrebu objekta. Obzirom na predviđeno vrijeme trajanja eksploatacije, Investitor se opredjelio za stalno praćenje savremenih tehnologija i metoda rada, uz stalni neposredni kontakt s lokalnom zajednicom koji će uključivati i izvještavanje javnosti o mogućim problemima vezanim uz zaštitu životne sredine. Obzirom na položaj lokacije zahvata i planirani tehnološki proces, odnosno nemogućnosti prekograničenog uticaja realizacije zahvata na okolinu i globalnog uticaja na životnu sredinu, ocijenjeno je opravdanim izuzimanje ovog poglavlja iz sadržaja Dokaza. Zaštita životne sredine, a posebno zaštita pejzažnih vrijednosti, vazduha kao i podzemnih i površinskih voda predstavlja trajnu i važnu zadaću nosioca zahvata. Iz navedenog se vidi da preduzeće želi provoditi politiku zaštite životne sredine na postojećoj lokaciji. Vezano uz izradu Dokaza i prihvaćanje ovog Zahtjeva, prije izdavanja ekološke dozvole, Investitor će upoznati lokalnu javnost s Dokazima, planiranim mjerama na smanjenju emisija i usklađivanju s najboljim raspoloživim tehnikama.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 62 "Еkodozvola" d.о.о. (I) PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM

Sakupljeni otpad se mora sortirati prema vrsti i lagerovati u odgovarajuće posude - kontejnere odvoza od strane ovlaštenog preduzeća za zbrinjavanje otpada.

Prema članu 22. Zakona o upravljanju otpadom („Službeni glasnik RS“, broj 111/13, 106/15): (1) za sva postrojenja za koja se izdaje ekološka dozvola priprema se i donosi plan upravljanja otpadom (što je obaveza proizvođača otpada), koji sadrži: a) dokumentaciju o otpadu koji nastaje u procesu rada postrojenja, kao i o otpadu čije se iskorišćenje vrši u postrojenju ili čije odlaganje obavlja postrojenje (vrste, sastav i količine otpada), b) mjere koje se preduzimaju u cilju smanjenja proizvodnje otpada, posebno opasnog otpada, v) postupke i načine razdvajanja različitih vrsta otpada, posebno opasnog otpada i otpada koji će se ponovo koristiti, radi smanjenja količine otpada za odlaganje i g) način skladištenja, tretmana i odlaganja otpada. (2) Plan upravljanja otpadom priprema ovlašćeno pravno lice koje ispunjava uslove za obavljanje djelatnosti iz oblasti zaštite životne sredine. (3) Plan upravljanja otpadom, zajedno sa ostalim dokazima, prilaže se uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole u skladu sa propisom koji reguliše zaštitu životne sredine. (4) Plan upravljanja otpadom ažurira se svakih pet godina.

Lice odgovorno za upravljanje otpadom iz stava 1. tačka ž, člana 31. Zakona o upravljanju otpadom („Službeni glasnik RS“, broj 111/13) dužno je da: a) organizuje sprovođenje i ažuriranje plana upravljanja otpadom iz člana 22. ovog zakona, b) predlaže mjere prevencije, smanjenja, ponovnog iskorišćenja i reciklaže otpada i v) prati sprovođenje zakona i drugih propisa o upravljanju otpadom i izvještava organe upravljanja.

U cilju prevencije nastanka otpada, te njegovog zbrinjavanja, na lokaciji poslovnoga objekta, redovno se moraju provoditi sljedeće aktivnosti i postupci, a koji su razrađeni u prethodnim tačkama. Posebno izdvajamo sljedeće mjere i postupke:  pravilno sortiranje nastaloga otpada, na određenom mjestima platoa, bez rasipanja po platou i van lokacije, te održavanje urednosti radnih i manipulativnih površina,  sakupljanje komunalnog, opasnog i dr. otpada u namjenski kontejner i redovan odvoz na deponiju ili zbrinjavanje od strane ovlaštenih operatera,  sklopiti ugovor o redovnom odvoženju i zbrinjavanju otpada sa ovlaštenim operaterom.

Polazeći od Zakonom date definicije da se pod otpadom podrazumjevaju materijali koji nastaju u obavljanju proizvodne, uslužne ili druge djelatnosti, predmeti isključeni iz upotrebe kao i otpadne materije koje nastaju u potrošnji, a mogu se neposredno ili uz odgovarajuću doradu i preradu upotrebljavati kao sirovine u proizvodnji ili kao poluproizvodi, proizlazi konstatacija da je otpad iz procesa rada, neophodno selektivno odlagati i transportovati do preduzeća koja se bave reciklažom.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 63 "Еkodozvola" d.о.о. (J) PRILOZI

Investitor raspolaže sljedećom dokumenacijom:  Lokacijski uslovi broj 04/3-364-20/16 od 12.01.2017. godine za izgradnju male hidroelektrane „DUBOKA“, instalisane snage 249 kW, na vodotoku Duboki potok, na teritoriji opštine Kotor Varoš, investitora „DSM ELEKTRUS“ d.o.o. Kotor Varoš, izdati od strane Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske;  Rješenje broј 15.04-96-52/16 od 21.06.2016. godine da investitor „DSM ELEKTRUS“ d.o.o. Kotor Varoš nije obavezan sprovoditi procjenu uticaja, niti pribaviti Studiju uticaja na životnu sredinu za MHE „DUBOKA”, na vodotoku Duboki potok, opština Kotor Varoš, snage 249 kW, izdato od strane Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske;  Zaključak o izdavanju vodnih smjernica od JU „Vode Srpske“ Bijeljina, Republika Srpska, broj 01/3-ВА.2-2970-1/16 od 25.05.2016. godine;  Saglasnost MHERS Trebinje, ZP „Elektrokrajina“ a.d. Banja Luka, broj 399/16 – KV od 12.09.2016. godine;  Saglasnost komunalnog preduzeća „Bobas“ a.d. Kotor Varoš, broj 1452/16, od 08.09.2016. godine;  Saglasnost „Mtel“ a.d. Banja Luka, broj 1-05/01-1-2160-1/16, od 12.09.2016. godine.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 64 "Еkodozvola" d.о.о.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 65 "Еkodozvola" d.о.о.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 66 "Еkodozvola" d.о.о.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 67 "Еkodozvola" d.о.о.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 68 "Еkodozvola" d.о.о.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 69 "Еkodozvola" d.о.о.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 70 "Еkodozvola" d.о.о.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 71 "Еkodozvola" d.о.о.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 72 "Еkodozvola" d.о.о.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 73 "Еkodozvola" d.о.о.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 74 "Еkodozvola" d.о.о.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 75 "Еkodozvola" d.о.о.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 76 "Еkodozvola" d.о.о.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 77 "Еkodozvola" d.о.о.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 78 "Еkodozvola" d.о.о.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 79 "Еkodozvola" d.о.о.

Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 80 "Еkodozvola" d.о.о.

NETEHNIČKI REZIME

Radi sagledavanja svih elemenata na lokaciji, izlaskom na teren je izvršen pregled sadržaja u okolini parcele, objekata, pregled dostavljene dokumentacije i razgovor sa Investitorom, na osnovu čega su dobijeni značajni elementi potrebni za analizu izvedenih rješenja predmetnog postrojenja, sa stanovišta uticaja na životnu sredinu. U cilju podnošenja zahtjeva za izdavanje ekološke dozvole za poslovni objekat, u skladu sa Zakonom o zaštiti životne sredine („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 71/12, 79/15), obrađeni su podaci o: investitoru, lokaciji, planiranim aktivnostima u vezi rada objekta, infrastrukturi, uticaju na životnu sredinu, predložene mjere za smanjenje uticaja i monitoring i mjere koje se moraju ispuniti u fazi izgradnje, fazi eksploatacije i na kraju korištenja predmetnog objekta. Ovaj zahtjev nije obrađivao uslove Zaštite na radu i Zaštite od požara. Realizacijom predviđenih mjera zaštite životne sredine, koje su predložene u ovim Dokazima, omogućava se zaštita životne sredine na nivou koji zadovoljava tražene standarde, tako da se, eksploatacijom predmetnog objekata, ne očekuju prekogranični uticaji na životnu sredinu. Na osnovu uvida u stanje na terenu, te priložene informacije i uslove za rad objekata, konstatujemo da se na opisanoj lokaciji, uz poštovanje predviđenih mjera zaštite lokacije, ugrožavanje životne sredine može svesti na dozvoljenu mjeru, odnosno procesom rada predmetna mini hidroelektrane neće ugroziti kvalitet okolne životne sredine, niti stanovništvo, prirodna i kulturna dobra u bližoj i daljoj okolini lokacije. Na osnovu svega navedenog, smo mišljenja, da se, nakon ispunjavanja uslova navedenih u ovim Dokazima, može izdati Ekološka dozvola za MHE „DUBOKA“ na vodotoku Duboki potok, instalisane snage 249 kW, koja će se nalaziti u opštini Kotor Varoš, na zemljištu označenom kao k.č. 2833, K.O. Orahova i k.č. 2638, 2627, 2624, 71, 3, 10/1 i 10/2, K.O. Grabovica, Investitora „DSM ELEKTRUS“ d.o.o. Kotor Varoš.

OVLAŠĆENI STRUČNI SARADNICI:

Ljubinko Kostić, dipl.inž.maš . ______

Ljubislavka Vukojević, dipl.inž.građ. ______

Dragoljub Sember, dipl.inž.el. ______

Draško Bogdanović, dipl.inž.tehnol. ______

Svetlana Pavičić, dipl.inž.tehnol. ______

Dalibor Kljajić, dipl.inž.polj. ______

Branka Pekez, dipl.ekol. ______

Direktor:

______Ljubinko Kostić, dipl. inž. maš. Dokaz uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole 81