Prace Naukowo-Badawcze Realizowane W Latach 2012–2018 W Polskich Parkach Narodowych Współfi Nansowane Ze Środków Funduszu Leśnego Przekazanych Przez Lasy Państwowe
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Prace naukowo-badawcze realizowane w latach 2012–2018 w polskich parkach narodowych współfi nansowane ze środków funduszu leśnego przekazanych przez Lasy Państwowe Streszczenia Prace naukowo-badawcze realizowane w latach 2012–2018 w polskich parkach narodowych współfinansowane ze środków funduszu leśnego przekazanych przez Lasy Państwowe Materiały konferencyjne Rola funduszu leśnego w rozwoju badań naukowych w parkach narodowych Gawrych Ruda, 24–25 października 2019 r. Krzywe, 2019 Publikację przygotował Wigierski Park Narodowy z materiałów nadesłanych przez poszczególne parki narodowe Sfinansowano ze środków Centrum Informacyjnego Lasów Państwowych w ramach promocji Lasów Państwowych Wydawca: Wigierski Park Narodowy Krzywe 82, 16–402 Suwałki e-mail: [email protected]; http://www.wigry.org.pl/ Adiustacja, korekta i skład: Petit Skład-Druk-Oprawa Spółka Komandytowa ul. Tokarska 13, 20–210 Lublin Fundusz leśny jako narzędzie wspierania Parków Narodowych Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, że obowiązkiem państwa jest za- chowanie zasobów przyrodniczych oraz zapewnienie bezpieczeństwa ekologiczne- go, dla obecnego i przyszłych pokoleń. Niezmiernie ważnym narzędziem służą- cym ochronie zasobów przyrodniczych – naszego dziedzictwa narodowego – są parki narodowe. Stanowią one dobro publiczne, finansowane z budżetu państwa. W 2012 r., kiedy weszła w życie nowelizacja ustawy o ochronie przyrody, status parków narodowych zmienił się w sposób istotny. Z państwowych jednostek budże- towych przekształcono je w osoby prawne. Wprowadzono również nowe przepisy dotyczące ich funkcjonowania. W ten sposób stworzono, m.in. możliwość finan- sowania ochrony przyrody w parkach narodowych z różnych źródeł. Obecnie lista możliwych źródeł finansowania działań parków narodowych nie ogranicza się do środków budżetu państwa, ale obejmuje m.in.: Narodowy Fundusz Ochrony Środo- wiska i Gospodarki Wodnej, wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospo- darki wodnej, fundusze unijne, wpływy z biletów wstępu do parku, działalności gospodarczej związanej z ochroną przyrody, darowizny, itp. Od 2012 r. istotnym źródłem finansowania parków narodowych są środki fun- duszu leśnego (FL). Zasady gromadzenia i wydatkowania środków FL określone zostały w ustawie o lasach i rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie szczegó- łowych zasadach gospodarki finansowej w PGL LP. Na środki funduszu leśnego (dochody), które mogą być przeznaczone na dofinansowanie działań realizowanych w lasach znajdujących się w użytkowaniu wieczystym parków narodowych, skła- dają się wpływy z tytułu: kar i opłat związanych z wyłączeniem gruntów leśnych 3 z produkcji oraz należności wynikające z odszkodowań z tytułu przedwczesnego wyrębu lasów (art. 57 ust. 2, Ustawy o lasach z 28 września 1991 r. , tekst jedno- lity, Dz. U. z 2018 r., poz. 2129 z późn. zm.). Zgodnie z art. 58 ust. 3a pkt 1 i 1a tejże ustawy zakres dofinansowania obejmuje działania, które są niezbędne dla ochrony przyrody. A zatem dofinansowaniu mogą podlegać działania polegające na: 1) tworzeniu infrastruktury, w tym infrastruktury niezbędnej do prowadzenia gospodarki leśnej i ochrony przyrody realizowanej metodami gospodarki leśnej, 2) realizacji prac z zakresu gospodarki leśnej, 3) wykupie przez parki narodowe, na rzecz Skarbu Państwa, nieruchomości położonych w granicach parku, 4) badania naukowe. W kontekście przedmiotowej konferencji, na podkreślenie zasługuje fakt, że ze środków funduszu leśnego są finansowane badania naukowe realizowane przez parki narodowe. Fundusz leśny funkcjonuje w ramach systemu finansowego Państwowego Go- spodarstwa Leśnego Lasy Państwowe (PGL LP), a jego środkami dysponuje Dy- rektor Generalny PGL LP. Dyrektor Generalny corocznie prowadzi nabór wniosków o dofinansowanie ww. działań oraz określa wartość puli środków do wykorzystania przez parki narodowe w danym roku. Zgodnie z przyjętymi zasadami korzystania ze środków tego funduszu, dofinansowanie rozliczane jest w cyklu rocznym. Środki niewykorzystane w danym roku stanowią dochód tego funduszu w następnym roku kalendarzowym. W latach 2012-2018, tj. w okresie kiedy współpraca Lasów Państwowych i par- ków narodowych, w zakresie finansowania działań na rzecz ochrony przyrody ze środków funduszu leśnego, jest szczególnie aktywna – łączna wartość udzielonego dofinansowania wyniosła 209,70 mln PLN. W ramach tych środków, na badania naukowe przeznaczono 20,05 mln PLN. Fundamentalnym zadaniem parków narodowych jest ochrona przyrody. Poszerzanie wiedzy na temat funkcjonowania leśnych i nieleśnych ekosystemów w parkach narodowych, sukcesywnie przybliża nas do wdrożenia optymalnych spo- sobów zarządzania zasobami przyrodniczymi, a zatem przyczynia się do ich sku- teczniejszej ochrony. Od roku 2012, ze środków FL dofinansowano łącznie ponad 140 prac badawczych, których wyniki od 2016 roku są sukcesywnie publikowane w wielu czasopismach naukowych. Spektrum tematyczne badań jest imponujące. Przykładowo, wiele prac ba- dawczych dotyczyło oceny liczebności i rozmieszczenia populacji gatunków roślin, zwierząt i grzybów podlegających ochronie prawnej, m.in.: bocian czarny, orlik krzykliwy, sóweczka, głuszec, cietrzew, wilk, ryś itp. Badano również zagrożone 4 wyginięciem chrząszcze. Wnikliwemu rozpoznaniu poddano przemiany w ramach mikrosukcesji biot organizmów zasiedlających martwe pnie, zwłaszcza porostów, mchów, grzybów wielkoowocnikowych i owadów. Uzupełniano stan wiedzy o nie- toperzach występujących w poszczególnych parkach narodowych. Mechanizm wsparcia finansowego parków przez Lasy Państwowe funkcjonuje już od wielu lat, ale od ośmiu lat cieszy się szczególną popularnością. Dzięki niemu parki narodowe zrealizowały wiele ważnych działań służących ochronie przyrody. Badania naukowe są tego doskonałym przykładem. Celem niniejszej konferencji jest popularyzacja nowej wiedzy o ekosystemach przyrodniczych chronionych w parkach narodowych. Nie ulega wątpliwości, że prezentacja wyników uzyskanych w ramach badań naukowych, sfinansowanych ze środków FL, będzie spełnieniem powyższego celu. Jan Tabor Naczelnik Wydziału Ochrony Zasobów Przyrodniczych Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych 5 Spis treści Babiogórski Park Narodowy Ocena liczebności głuszca (Tetrao urogallus) w Babiogórskim Parku Narodowym na podstawie analiz genetycznych z odchodów i piór ............................ 17 Chrząszcze (Coleoptera) zasiedlające owocniki grzybów (Macromycetes) na terenie Babiogórskiego Parku Narodowego .................................. 20 Paprzyska jako wskaźnik ochrony kuraków leśnych .............................. 24 Białowieski Park Narodowy Badania wybranych grup grzybów, organizmów grzybopodobnych i śluzowców w lasach Puszczy Białowieskiej ..................................... 29 Pomiar drzewostanów na powierzchniach badawczych w Rezerwacie Ścisłym Białowieskiego Parku Narodowego ......................... 34 Park Narodowy „Bory Tucholskie” Ważki Parku Narodowego „Bory Tucholskie” .................................... 35 Inwentaryzacja i ocena zasobów żądłówek (Hymenoptera, Aculeata) w Parku Narodowym „Bory Tucholskie” ........................................ 37 Paleoekologiczne udokumentowanie zagadkowej ekspansji dwóch wskaźnikowych roślin w Jeziorze Krzywce Wielkie na terenie Parku Narodowego „Bory Tucholskie” ................................ 39 Współczesne występowanie grzybów makroskopowych w borach chrobotkowych na terenie Parku Narodowego „Bory Tucholskie” ................................ 44 Mchy i wątrobowce Parku Narodowego „Bory Tucholskie” ........................ 47 Grzyby i śluzowce Parku Narodowego „Bory Tucholskie” .......................... 50 Współczesne rozpoznanie różnorodności gatunkowej małych ssaków na terenie Parku Narodowego „Bory Tucholskie” ................................ 55 Wykonanie analiz przestrzennych w ochronie przyrody ............................ 60 7 Spis treści Czynna ochrona borów chrobotkowych – projekt działań ochronnych wraz z zasadami oceny ich skuteczności ........................................... 65 Wykorzystanie danych LiDAR do określenia znaczenia struktury przestrzennej drzewostanów sosnowych w zachowaniu borów chrobotkowych na terenie Parku Narodowego „Bory Tucholskie” – etap I .................................. 69 Wykorzystanie danych LiDAR do określenia znaczenia struktury przestrzennej drzewostanów sosnowych w zachowaniu borów chrobotkowych na terenie Parku Narodowego „Bory Tucholskie” – etap II ................................. 74 Obserwowane zmiany w szacie roślinnej oraz biocie grzybowej w wyniku przeprowadzonych zabiegów ochrony czynnej na terenie borów chrobotkowych 91T0 w obrębie Parku Narodowego „Bory Tucholskie” ............. 78 Drawieński Park Narodowy Ocena składu gatunkowego kopcowych mrówek leśnych w DPN .................. 81 Gorczański Park Narodowy Badania behawioralne i genetyczne dużych leśnych ssaków drapieżnych ....................................................... 87 Badania nad gorczańską subpopulacją głuszca ................................. 94 Park Narodowy Gór Stołowych Badania genetyczne dwóch populacji sosny, występujących n a Wielkim Torfowisku Batorowskim i na wierzchowinie Błędnych Skał, na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych .................................. 97 Badania genetyczne populacji popielic Glis glis z terenu Parku Narodowego Gór Stołowych wraz z analizą statystyczną ................................... 100 Charakterystyka ekologiczna, genetyczna i morfologiczna karczownika Arvicola sp. na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych ...................... 104 Badania