Χρονικά of Greek Chemists
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Χημικά CHEMICA CHRONICA ΓΕΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ General Edition 1η Εκδοση 1936 Association Χρονικά of Greek Chemists ΤΕΥΧΟΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2017 - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ ΤΕΥΧΟΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΜΠΕΛ 116 ΧΗΜΕΙΑΣ 1901 - 2016 Θεμελιωτές & Πρωτοπόροι της Σύγχρονης Χημείας ISSN 0356-5526 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2017, Τεύχος 1, ΤΟΜΟΣ 79 • CCG EAC 65 JANUARY - FEBRUARY 2017, Issue 1 VOL. 79 ΕΠIΣHMO OPΓANO Χημικά THΣ ENΩΣHΣ ΕΛΛHNΩN ΧHMIKΩN Χρονικά Ν.Π.Δ.Δ., Κάνιγγος 27, Τ.Κ. 10682 Αθήνα, τηλ. : 210 3832151, 210 3821524, fax : 210 3833597, ιστοσελίδα : www.eex.gr , e-mail E.E.X. : [email protected] , e-mail X.X. : [email protected] Η Διοικούσα επιτροπή της Ε.Ε.Χ. (2016-2018) Ιδιοκτήτης: Ένωση Ελλήνων Χημικών Πρόεδρος: Σιδέρη Τριανταφυλλιά Εκδότης: Η πρόεδρος της Ε.Ε.Χ. Σιδέρη Τριανταφυλλιά Α’ Αντιπρόεδρος: Λαμπρόπουλος Βασίλειος Αρχισυντάκτης:Κυριακίδης Συμεών Αναπληρωτής Αρχισυντάκτης: Ζήκος Νικόλαος Β’ Αντιπρόεδρος: Μπίνας Βασίλειος Μέλη Συντακτικής Επιτροπής: : Γιαννακόπουλος Ανδρέας, Καραγιάν- Γεν. Γραμματέας: Γκανάτσιος Βασίλειος νης Ι. Μιλτιάδης, Κατσαφούρου Αγγελική, Κιτσινέλης Σπύρος, Κυρια- Ειδ. Γραμματέας: Βαφειάδης Ιωάννης – Αλέξανδρος κού Ηρακλής, Περδικάρης Σταμάτιος, Τέλλα Ελένη Ταμίας: Βαμβακερός Ξενοφώντας Εκπρόσωπος της Δ.Ε. της Ε.Ε.Χ. στη Συντακτική Επιτροπή: Μέλη: Αποστολάκης Νικόλαoς, Λαμπή Ευγενία, Γκανάτσιος Βασίλειος Παπαδόπουλος Αθανάσιος, Παπάς Σεραφείμ, Τιμή Τεύχους: 3 € Συνδρομές: Τακτικά μέλη (ενεργά): 40€ Σιταράς Ιωάννης Τακτικά μέλη (συνταξιούχοι): 25€ Άνεργοι, μεταπτυχιακοί φοιτητές Περιφερειακά τμήματα της Ε.Ε.Χ. και στρατευμένοι: 15€ Βιομηχανίες – Οργανισμοί : 74€ Αττικής και Κυκλάδων (Πρόεδρος: Μακρυπούλιας Φώτιος), Κάνιγγος Συνδρομή Εξωτερικού: $120 27, Τ.Κ. 10682 Αθήνα, τηλ. : 210 3821524, 210 3829266, fax : 2103833597, Σχεδίαση - Παραγωγή Έκδοσης: Adjust Lane e-mail : [email protected] Πευκών 147, 141 22 Ν. Ηράκλειο Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας (Πρόεδρος: Σαμανίδου Βικτωρία) τηλ.: 210 7489487, 210 7489488, Αριστοτέλους 6, Τ.Κ. 54623 Θεσσαλονίκη, τηλ./fax : 2310 278077, fax: 210 7489487, e-mail : [email protected] e-mail: [email protected] Πελοποννήσου και Δυτικής Ελλάδας (Πρόεδρος: Γιαννόπουλος Πα- ναγιώτης), Μαιζώνος 211, Τ.Κ. 26222 Πάτρα, τηλ./fax : 2610 362460, ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ e-mail : [email protected] 3 Σημείωμα του εκδότη Κρήτης (Πρόεδρος: Πεντάρης Ευτύχης), Επιμενίδου 19, Τ.Κ. 71110 4 Βραβείο Νόμπελ Χημείας 2016 (Ε. Τέλλα) Ηράκλειο Κρήτης, Τ.Θ. 1335, τηλ./fax : 2810 220292, e-mail : crete@ 6 116 χρόνια Νόμπελ Χημείας: Πρόσωπα & αριθμοί eex.gr , [email protected] πίσω από τα βραβεία (Σ.Κυριακίδης) Θεσσαλίας (Πρόεδρος: Κούρτη Χαρίκλεια), Σκενδεράνη 2, Τ.Κ. 38221 11 Οι Θεμελιωτές & τα Νόμπελ της Αναλυτικής Χημείας Βόλος, τηλ./fax : 24210 37421, e-mail : [email protected] (Μ.Ι.Καραγιάννης & Κ.Η.Ευσταθίου) Ηπείρου - Κερκύρας - Λευκάδας (Πρόεδρος: Κυριακάκου Γεωργία) 16 Βραβεία Νόμπελ σχετικά με Ανόργανη Χημεία Γραφείο Χ3 – 206β, 2ος όροφος, Τμήμα Χημείας – Πανεπιστήμιο Ιω- (Ν.Κλούρας) αννίνων Πανεπιστημιούπολη Ιωαννίνων, Τ.Κ. 45110 Ιωάννινα, τηλ. : 19 Τα Βραβεία Νόμπελ Χημείας. Οργανική Χημεία 26510 08716, e-mail : [email protected] (Α.Βάρβογλης) Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας (Πρόεδρος: Ρουκουνιώτης Αντώνιος) 23 Φυσικοχημεία & Βραβεία Nobel (Α.Μαυρίδης & Λεβαδίτου 2, Τ.Κ. 35100 Λαμία, τηλ. : 22310 25388, e-mail : goula@liv. forthnet.gr Α.Τσεκούρας) 28 Θεμελιωτές της Μοριακής Βιολογίας (Ε.Γ.Σιδέρης) Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (Πρόεδρος: Κακαλής Χρήστος), Ε.Ε.Χ. – Π.Τ. – Α.Μ.Θ. Μάρκου Μπότσαρη 7, Τ.Κ. 68100 Αλεξανδρού- 32 Διακεκριμένοι Χημικοί οι οποίοι δεν τιμήθηκαν ποτέ πολη, τηλ./fax : 25510 81002, e-mail : [email protected] με το Βραβείο Νόμπελ Νοτίου Αιγαίου 34 Για τον νομπελίστα που ξέχασες (Σ.Κιτσινέλης) Κλ. Πέππερ 1, Τ.Κ. 85100 Ρόδος, τηλ. : 22410 28638, 22410 37522, fax : 34 Ψωμί για το λαό & τοξικά αέρια για τον εχθρό. Η 22410 35623, 22410 37522, e-mail : [email protected] τραγική ιστορία του Γερμανού Χημικού Φριτς Χάμπερ Βορείου Αιγαίου (Πρόεδρος: Χατζηβασιλείου Παναγιώτης), Ηλία Βενέ- (Α. Παντοκράτορας) ζη 1, Τ.Κ. 81100 Μυτιλήνη, τηλ./fax : 22510 28183, e-mail : n.aegean@ 36 Νόμπελ Χημείας & Φιλοτελισμός eex.gr 38 Κατάλογος βραβευθέντων με Νόμπελ Χημείας 2 ΧΗΜΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2017 Σημείωμα του εκδότη Κατενάνιο (Klaus Horstmann- Czech), Ινστιτούτο Οργανικής Χημείας, Πανεπιστήμιο Χαϊδελ- βέργης. Ο καλλιτέχνης το είδε σαν σύμβολο της διαδραστικότητας των διαφόρων τομέων των επιστημών (Φωτογραφία: Α.Βάρβογλης). Τι κοινότατον; Ελπίς. Και γαρ οις άλλο μηδέν, αύτη παρέστη. Θαλής ο Μιλήσιος, 643-548 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Αγαπητοί συνάδελφοι, πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 20-01-2017 με ελεύθερη είσοδο, στα γραφεία της ΕΕΧ. Συμφωνώντας με τη ρήση του Θαλή του Μιλήσιου, ότι η ελπίδα Τέλος, με μεγάλη χαρά σας παρουσιάζουμε ένα τεύχος το οποίο είναι αυτή που μένει τελευταία, η ΔΕ της ΕΕΧ εύχεται το 2017 να αγκαλιάσαμε από την πρώτη στιγμή που η Συντακτική Επιτροπή μας είναι ένας χρόνος δημιουργίας, ανασυγκρότησης και ευημερίας, το πρότεινε, γιατί εκτιμούμε ότι: ατομικής και συλλογικής, ένας χρόνος που θα αναδείξει προοπτικές • είναι μία μεγάλη προσφορά προς όλους τους επιστήμονες, για την ανάπτυξη της Χημείας στη χώρα και για την επαγγελματική • ότι το τεύχος θα αποκτήσει συλλεκτική αξία, απασχόληση των νέων συναδέλφων μας Χημικών. • ότι είναι ένας ύμνος στην προσφορά της αριστείας και της επιστήμης Η ΕΕΧ έχει σταθερά εκφράσει τη διάθεσή της να είναι μέρος της λύσης της Χημείας για την βελτίωση της ποιότητας της ζωής του ανθρώπου, και όχι του προβλήματος και δεν επαναπαύεται στο να νοιώθει άνετα • αλλά και για την ανάδειξη της διασύνδεσης των επιστημονικών με τα παλιά προβλήματα, αλλά αναζητά για τον επιστημονικό χώρο τον ανακαλύψεων με τις γενικότερες πολιτικές και γεωστρατηγικές οποίο εκφράζει νέες λύσεις. εξελίξεις. Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής συμμετείχε δυναμικά στην Αξιότιμοι συνάδελφοι, το τεύχος των Χημικών Χρονικών που εναρκτήρια εκδήλωση της SusChem Greece, της οποίας είναι βρίσκεται μπροστά σας είναι ένα αφιέρωμα- παρουσίαση των Nobel συνιδρυτικό μέλος, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 16-12-2016 στο Χημείας, με σχολιασμό και ταξινόμηση κατά κλάδο από έγκριτους Athens Plaza με πολύ μεγάλη συμμετοχή πολιτικού, επιστημονικού Πανεπιστημιακούς Δασκάλους, με ιστορίες και παραλειπόμενα, το και επιχειρηματικού κόσμου και ταυτόχρονα προχωρά στη οποίο ευελπιστούμε ότι στο μέλλον θα είναι ένα σημείο αναφοράς για διοργάνωση των εκδηλώσεων με τίτλο: «Παρασκευές στην τους Ιστορικούς της Επιστήμης. ΕΕΧ: Επιστήμη-Καινοτομία-Βιομηχανία-Ανάπτυξη-Τυποποίηση», με πρώτη την εκδήλωση: «Το μετέωρο Βήμα της Έρευνας και Με εκτίμηση της Καινοτομίας προς την εφαρμογή και την Βιομηχανία», που Η εκδότρια ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2017 ΧΗΜΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 3 Δρ Τέλλα Ελένη, Χημικός Βραβείο Νόμπελ Χημείας 2016 Στις 5 Οκτωβρίου 2016 η Βασιλική Ακαδημία Επιστημών της Σουηδίας ανακοίνωσε την απονομή του Βραβείου Νόμπελ Χημείας για το 2016 στους επιστήμονες: Jean-Pierre Sauvage (University of Strasbourg, France), Sir J. Fraser Stoddart (Northwestern University, Evanston, IL, USA) και Bernard L. Feringa (University of Groningen, the Netherlands) «για το σχεδιασμό και τη σύνθεση μοριακών μηχανών». ο Nobel Χημείας φέτος δόθηκε σε τρεις Ευρωπαίους επιστήμονες που εργάζονται εδώ και πολλά χρόνια πάνω στην Υπερμοριακή Χημεία και στην τέχνη του “να παίζεις με τα μόρια”. Οι τρεις επιστήμονες κατάφεραν να Τσυνδέσουν μόρια μεταξύ τους τα οποία μπορούν να κινηθούν αυ- τόνομα. Πρόκειται για τις αποκαλούμενες μοριακές μηχανές που μπορούν να επιτελέσουν κάποιο έργο, μετατρέποντας τη χημική ενέργεια σε κίνηση. Το πρώτο βήμα έγινε από τον Jean-Pierre Sauvage το 1983, όταν κατόρθωσε να συνδέσει με επιτυχία δυο μόρια σε σχήμα δα- κτυλίου έτσι ώστε να σχηματίσουν τους κρίκους μιας αλυσίδας (catenane). Σχήμα 2. Η μοριακή κατασκευή του Fraser Stoddart Σχήμα 1. O Jean-Pierre Sauvage χρησιμοποίησε ένα ιόν χαλκού για να συνδέ- σει μόρια χρησιμοποιώντας έναν μηχανικό δεσμό. Τα μόρια κανονικά συνδέονται με ισχυρούς ομοιοπολικούς Σχήμα 3. Ο δεσμούς, όμως σε αυτήν την περίπτωση τα μόρια συνδέονται με μοριακός έναν ελεύθερο μηχανικό δεσμό. Μια μηχανή για να μπορέσει να ανελκυ- εκτελέσει μια εργασία πρέπει να αποτελείται από τμήματα που στήρας του Fraser μπορούν να κινούνται το ένα σε σχέση με το άλλο. Τα δυο μόρια – Stoddart ως κρίκοι αλυσίδας, πληρούν ακριβώς αυτή την απαίτηση. Το δεύτερο βήμα έγινε από Fraser Stoddart το 1991, όταν κατάφερε να τοποθετήσει ένα λεπτό μοριακό άξονα μέσα σε ένα Ο Bernard Feringa ήταν ο πρώτος που κατασκεύασε ένα μο- κυκλικό μόριο (rotaxane) και απέδειξε ότι το δαχτυλίδι ήταν σε ριακό κινητήρα το 1999. Χρησιμοποιώντας μοριακούς κινητήρες, θέση να κινηθεί κατά μήκος του άξονα. Αυτή η ανακάλυψη βρί- κατάφερε να περιστρέψει ένα γυάλινο κύλινδρο, 10.000 φορές σκει εφαρμογή στην κατασκευή μοριακού ανελκυστήρα, μορια- μεγαλύτερο από τον κινητήρα, ενώ σχεδίασε επίσης και ένα να- κών μυών και μοριακού τσιπ υπολογιστών. νο-αυτοκίνητο. 4 ΧΗΜΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2017 Σχήμα 4. O Ben Feringa κατασκεύασε την πρώτη μοριακή μηχανή, η οποία περιστρεφόταν μηχανικά προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Η ερευνητική του ομάδα βελτιστοποίησε τον κινητήρα, έτσι ώστε τώρα να περιστρέφεται με 12 εκατομμύρια στροφές ανά δευτερόλεπτο. Δεξιά Σχήμα 5. Το νανο-αυτοκίνητο του Ben Feringa (με 4 τροχούς) Το μοριακό μοτέρ βρίσκεται στο ίδιο στάδιο που βρισκόταν ο http://stoddart.northwestern.edu/Index. ηλεκτρικός κινητήρας το 1830, όταν οι επιστήμονες δοκίμαζαν php?View=Publications/Publications.php διάφορες ιδέες και κατασκευές, χωρίς να γνωρίζουν ότι κάποτε θα οδηγούμασταν στα ηλεκτρικά τρένα, πλυντήρια, ανεμιστήρες