Watchdog Na Kaszubach 2020
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
#dëtczinakaszëbsczi - raport o stanie nauczania języka kaszubskiego w szkołach województwa pomorskiego w roku szkolnym 2018/2019 w 15. rocznicę przyjęcia Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym w ramach kaszubskiego Roku Praw Mniejszości zebrał i opracował Mateùsz Titës Meyer Wsparcie merytoryczne: Wsparcie finansowe: Stowarzyszenie Kaszëbskô Jednota Fundacja dla Polski Sieć Obywatelska Watchdog Polska Fundusz Obywatelski Warszawa, 15.11.2020 Spis treści I. Wstęp ..................................................................... str. 3 II. Raport ogólny ..................................................................... str. 6 A. Szkoły ..................................................................... str. 8 B. Uczniowie ..................................................................... str. 12 C. Nauczyciele ..................................................................... str. 14 D. Sale lekcyjne ..................................................................... str. 17 E. Finansowanie ..................................................................... str. 20 III. Wnioski i propozycje ..................................................................... str. 28 IV. Informacja publiczna ..................................................................... str. 30 A. MEN ..................................................................... str. 30 B. JST ..................................................................... str. 32 C. Szkoły ..................................................................... str. 33 V. Raport szczegółowy ..................................................................... str. 38 Wykaz JST ..................................................................... str. 113 2 I. Wstęp Akcję Watchdog na Kaszubach 2020, pierwotnie pod nazwą #dëtczinakaszëbsczi, rozpocząłem 18.10.2019 r., wysyłając wniosek o informację publiczną do Ministerstwa Edukacji Narodowej. We wniosku pytałem o finansowanie nauki języka kaszubskiego w szkołach w roku szkolnym 2018/19. Poprosiłem także o wykaz Jednostek Samorządu Terytorialnego, które otrzymały dodatkową subwencję oświatową na ten cel oraz o podanie wysokości przekazanych kwot. Bezpośrednią inspiracją do podjęcia działania były informacje od nauczycieli skarżących się na trudności w pozyskiwaniu funduszy na zakup pomocy naukowych, w tym szczególnie kaszubskojęzycznych książek, potrzebnych do realizacji podstawy programowej. Informacje takie docierały do mnie od lat - dawniej, gdy pracowałem w lokalnych mediach na Kaszubach, później, podczas kierowania stowarzyszeniem Kaszëbskô Jednota oraz w ostatnich latach, gdy pracowałem w Centrum Edukacji Obywatelskiej. Dodatkowową motywacją była chęć sprawdzenia "legend miejskich" dotyczących finansowania nauki tego przedmiotu przez Gminy i Powiaty na Kaszubach. Opowieści o tym, gdzie trafiają środki przeznaczane przez MEN na naukę kaszubskiego, w ciągu 15 lat od wprowadzenia Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym w Polsce, powstało na Kaszubach bardzo wiele. Pamiętać należy o tym, że Państwo wspiera naukę języka kaszubskiego od 1995 roku, jednak to od 2005 roku nastąpił znaczny przyrost liczby uczniów i szkół z nauczaniem języka kaszubskiego, co wynikało z wprowadzenia ustawowych rozwiązań dotyczących ochrony praw mniejszości w Polsce, w tym m. in. obowiązku finansowania szkolnictwa w językach mniejszościowych w formie dodatkowej subwencji oświatowej. Powszechnie na Kaszubach mówi się o finansowaniu z tych środków remontów dróg, chodników, budowy i wyposażaniu sal gimnastycznych, świetlic wiejskich, nagród dla urzędników, a nawet o utrzymywaniu lokalnych drużyn piłkarskich. Z tego typu głosami będzie można zapoznać się w ekspertyzie Budowanie środowiska wspierającego edukację kaszubską i wykorzystanie jej potencjału dla rozwoju dzieci i młodzieży oraz wspierającego efektywne zarządzanie środkami i nakładami finansowymi przeznaczonymi na edukację kaszubską opracowanej w 2016 roku przez dr Adelę Kożyczkowską z Uniwersytetu Gdańskiego oraz mgr Renatę Mistarz z Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku. Ekspertyza ukaże się w najbliższym czasie w publikacji Mniejszości etniczne i ich pogranicza. Szkice tożsamościowe., aktualnie będącej na etapie drukowania nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego. Korzystając z uprzejmości autorek w drugiej i trzeciej części niniejszego Raportu będę odnosił się do ww. Ekspertyzy, a także do publikacji Nauczanie języka kaszubskiego w szkołach ze szczególnym uzględnieniem wydatkowania i przekazywania przez jednostki samorządu terytorialnego subwencji na naukę języka kaszubskiego wydanej przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie w 2010 roku. Aby podjąć próbę weryfikacji wspomnianych informacji, 11.11.2019 r. wysłałem wniosek o informację publiczną do JST, w których w roku szkolnym 2018/19 nauczano kaszubskiego. Tym razem pytałem o wysokość przekazanych środków do szkół. Poprosiłem także o dane adresowe szkół oraz liczbę uczniów uczęszczających na lekcje rodnej mowy. Dzięki temu chciałem sprawdzić, jaką część dodatkowej subwencji oświatowej na naukę kaszubskiego z MEN Samorządy przekazują w formie dotacji do szkół. Jednocześnie przygotowywałem się do wysłania ostatniego wniosku o informację publiczną, tym razem do szkół, by zweryfikować informacje pozyskane z JST, a przy okazji dopytać o bardziej szczegółowe dane dotyczące m. in.: przygotowania nauczycieli do nauczania kaszubskiego, wyposażenia sal lekcyjnych oraz wydatkowania środków na naukę tego przedmiotu. W tym 3 celu, przy wsparciu merytorycznym stowarzyszenia Kaszëbskô Jednota, opracowałem czterostronnicową ankietę, którą dołączyłem do wniosku wysłanego do szkół 22.06.2020 r. oraz ponownie 29.09.2020 r. Narzędzie - wniosek o informację publiczną, którym posługiwałem się prowadząc badania, początkowo wydawał mi się najlepszym rozwiązaniem do pozyskania potrzebnych mi danych, ponieważ z uwagi na Ustawę o prawie dostępu do informacji publicznej oraz art. 61 ust. 1 i 2 Konstytucji RP podmioty, do których wnioskowałem, były zobowiązane do udzielenia odpowiedzi. Z obowiązku tego najlepiej wywiązało się MEN, udzielając odpowiedzi w ustawowym terminie 14 dni. W przypadku większości samorządów odpowiedzi wpływały tuż po upływie tego terminu, część przekroczyła go w sposób znaczny, były też takie, które odmawiały udzielenia informacji, twierdząc, że wnioskowane przeze mnie informacje nie są publiczne, bądź wzywając do "wykazania szczególnej istotności dla interesu publicznego przetworzenia informacji publicznej". Ostatecznie dzięki merytorycznemu wsparciu poradni prawnej działającej przy Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska, udało mi się pozyskać wnioskowane informacje ze wszystkich samorządów. Na tym etapie otrzymałem wsparcie finansowe w wysokości 4800 zł z Fundacji dla Polski w ramach Funduszu Obywatelskiego na działanie strażnicze "Watchdog na Kaszubach 2020", które miało się skupić na ostatnim etapie mojego badania - przeprowadzeniu kontroli wydatkowania środków publicznych na naukę języka kaszubskiego w szkołach. Wcześniejsze działania podjęte przeze mnie w tym zakresie miały charakter niedochodowy. W moim odczuciu, w przypadku szkół, wniosek o informację publiczną, jako narzędzie pozyskiwania informacji, nie przyniósł oczekiwanych efektów. Tuż po wysłaniu wiadomości do szkół otrzymałem kilka nieprzychylnych odpowiedzi, (zarówno na mejla, jak i za pośrednictwem mediów społecznościowych,) w tym jedną mającą charakter próby zastraszenia przez anonimowy profil reprezentujący grupę motocyklową działającą w jednym z miast na Kaszubach - Profil ten udało mi się bez problemu powiązać z jedną ze szkół, do których wnioskowałem, gdyż wśród udostępnianych wpisów znajdowały się zachęty do wzięcia udziału w rekrutacji uczniów na rok szkolny 2020/21. w prywatnej placówce działającej w tym samym mieście. Najczęściej stawiane przez szkoły pytanie brzmiało: "Z czyjego polecenia prowadzona jest kontrola?", mimo, że we wniosku wskazywałem, że prowadzę ją na potrzeby indywidualne oraz podpisywałem się imieniem i nazwiskiem, do czego Ustawa o dostępie do informacji publicznej nie zobowiązuje – każdy obywatel ma prawo wnioskować z zachowaniem anonimowości. Część szkół podjęła także próbę weryfikacji wniosku dzwoniąc do biura Fundacji dla Polski, której logotypy znalazły się w przesłanej do szkół wiadomości. Niewiele placówek udzieliło odpowiedzi w ustawowym terminie – do połowy lipca 2020 roku. Część podmiotów odpowiedziała na wniosek pod koniec sierpnia, czyli przed rozpoczęciem nowego roku szkolnego. Z uwagi na zawodowe doświadczenia współpracy ze szkołami postanowiłem przypomnieć o wcześniej złożonym wniosku pod koniec września, czyli po okresie organizacyjnym w szkołach. Biorąc pod uwagę tegoroczną sytuację szkół - trwającą pandemię oraz rządowe obostrzenia - poprosiłem o odpowiedzi na wniosek do końca października, jednak do dnia sporządzenia tego raportu, tj. 15.11.2020 r., nie uzyskałem ich z 69 placówek. Od części tych szkół udało mi się uzyskać potwierdzenia wpłynięcia wniosku za pośrednictwem rozmowy telefonicznej przeprowadzonej w ostatnich dniach października, jednak nie miało to wpływu na udzielenie odpowiedzi. Oczywiście, zgodnie z Ustawą o dostęp do informacji publicznej, mógłbym domagać się odpowiedzi ze strony szkół na drodze prawnej, składając skargę na bezczynność do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, jednak koszt wszystkich skarg, a także ich obsługa prawna i biurowa znacznie przekroczyłyby moje możliwości finansowe i organizacyjne. 4 Pomimo