Provinciale Statenverkiezingen

Provinciale Stemmen Staten

Doe mee aan De stem Scholierenver- kiezingen! van 11 tot en met 17 maart zijn de Scholierenverkie- zingen. Schrijf je in stem 12 met je school! 18 provincieS MAART

stem GedePuteerde Staten

stem

Commissaris eerSte van De stem Koning WaterSchappen kamer

PROVINCIALE STATENVERKIEZINGEN

Op woensdag 18 maart zijn er verkiezingen voor de Kamer? Wat doet een commissaris van de koning en Provinciale Staten en de waterschappen. Maar waar- wat zijn Gedeputeerde Staten? Wat zijn waterschap- over gaat de provincie eigenlijk? En wat hebben deze pen? In deze krant vind je informatie over deze verkiezingen te maken met het kiezen van de Eerste verkiezingen en nog veel meer. Wie is Wie in de pRovincie?

PROVINCIALE STATEN GEDEPUTEERDE STATEN COMMISSARIS VAN DE KONING

elke provincie heeft een eigen vertegenwoordigend het college van gedeputeerde Staten vormt het bestuur elke provincie heeft een commissaris van de koning. De orgaan: provinciale Staten. De leden van dit ‘provinciale van de provincie. het woord ‘gedeputeerde’ betekent commissaris wordt niet gekozen, maar benoemd door de parlement’ worden eens in de vier jaar gekozen door de ‘afgevaardigde’. een college van gedeputeerde Staten regering. provinciale Statenleden mogen wel aan de inwoners van de provincie. het aantal leden is afhanke- wordt benoemd voor een periode van vier jaar. regering laten weten wie ze willen als commissaris. Dit lijk van het aantal inwoners in de provincie. zeeland het verschilt per provincie hoeveel gedeputeerden er noem je een ‘voordracht’. heeft weinig inwoners en heeft 39 Statenleden. De zijn. in zijn er zes gedeputeerden, in zeeland provincies met de meeste inwoners, zoals noord-holland maar vier. De commissaris van de koning is voorzitter van Gedeputeerde en noord-Brabant, hebben er 55. Staten én voorzitter van Provinciale Staten. Hij of zij heeft echter alleen stemrecht in Gedeputeerde Staten. De commissa- Provinciale Staten nemen de belangrijkste beslissingen in de Iedere gedeputeerde houdt zich met een paar onderwerpen be- ris komt op voor de belangen van de provincie, bijvoorbeeld provincie. Een voorstel wordt aangenomen als een meerder- zig, zoals ruimtelijke ordening, verkeer, vervoer, milieu of tijdens overleggen met de regering in Den Haag. De commissa- heid van de aanwezige Statenleden vóór stemt. Provinciale cultuur. Ze bereiden de besluiten van Provinciale Staten voor, ris van de koning is vaak wel het ‘gezicht’ van de provincie, Staten hebben ook een controlerende taak. Als bijvoorbeeld voeren de besluiten uit en leggen verantwoording af aan Pro- maar is niet de baas. Een commissaris van de koning verdient besloten is dat er moet worden bezuinigd op het openbaar vinciale Staten. Het besturen van de provincie is een dagtaak, ongeveer evenveel als een of een burgemeester van vervoer, dan moeten de Statenleden in de gaten houden of het gedeputeerden hebben er geen andere baan naast. een grote stad. Dat is ongeveer € 140.000 bruto per jaar. bestuur deze bezuinigingen wel echt doorvoert.

Ik stel me weer kandidaat voor de Christen- Als provinciebestuur werken we hard om de Ik vind het leuk om een steentje bij te dragen “ Unie in Flevoland. Ik ben niet iemand die aan “natuur in Noord-Brabant groter, mooier en “ aan een goed bestuur en de verbetering van de kant staat en van alles vindt en roept. Ik wil gevarieerder te maken. Als je gedeputeerde wilt de economie en leefomgeving voor de inwoners graag meedenken over ontwikkelingen en worden, moet je lid zijn van een politieke partij van Noord-Holland. Door met mensen te praten veranderingen in mijn provincie. De jeugdzorg en er moeten genoeg Statenleden zijn die op je wil ik tot gezamenlijke besluiten komen, zodat er gaat nu van de provincie naar de gemeente. Ik stemmen. Natuurlijk is het handig als je al wat dan ook wat gaat gebeuren.” vind dat kwetsbare kinderen geen last mogen bestuurservaring hebt. Ik ben eerder bijvoor- hebben van deze overgang. Daar zet ik me voor beeld namens de SP wethouder geweest in Johan Remkes, commissaris van de koning in in!” Tilburg.” Noord-Holland

Lloyd Ferdinand, statenlid voor de ChristenUnie in Johan van den Hout, gedeputeerde Ecologie en Flevoland Handhaving in Noord-Brabant

sTATenzAAl GEDEPUTEERDE STATEN STATENLEDEN nooRd- COMMISSARIS VAN DE KONING BRABAnT

dualiSme

Als je gedeputeerde bent, mag je geen Statenlid zijn. Dat is ook wel logisch. Anders zou je over je eigen voorstel mogen stemmen. Provinciale Staten beslissen uiteindelijk of de voorstellen doorgaan of niet.

2 de pRovincie TeR discussie de poRTeMonnee vAn de Het bestuur van Nederland bestaat uit drie la- afspraken is de indeling van Nederland in drie gen: gemeenten, provincies en het Rijk. Dat is zo bestuurslagen. Die indeling wordt ook wel het sinds 1848. In dat jaar schreef Johan Thorbecke ‘Huis van Thorbecke’ genoemd. Na de Tweede We- pRovincie een nieuwe grondwet. Die is sindsdien een keer reldoorlog is de bestuurslaag Europese Unie aan of tien aangepast, maar de belangrijkste afspra- het rijtje toegevoegd. ken uit 1848 staan er nog steeds in. Een van die

Het Huis van Thorbecke wordt regelmatig ver- Provincies hebben verschillende in- bouwd. In 1848 waren er bijvoorbeeld meer komsten en uitgaven. In de groene pijl dan 1200 gemeenten, nu zijn dat er minder zie je welke inkomsten een provincie dan 400. In 1848 waren er 11 provincies, heeft. In de rode pijl staan voorbeel- sinds 1986 zijn er 12. Het aantal provincies den van uitgaven. verandert dus nauwelijks, maar er wordt al wel heel lang over gediscussieerd.

Het huidige kabinet wilde Noord-Holland, Utrecht en Flevoland samenvoegen tot het landsdeel Noordvleugel. Op lange termijn wil- de het kabinet alle 12 provincies vervangen Waar komt het geld vandaan? door vijf landsdelen. Voor dat plan had het ka- binet vier argumenten: provincies hebben inkomsten uit:

Specifieke uitkeringen van het Rijk Dit is de grootste inkomstenbron 1. 2. voor een provincie. De rijksoverheid heeft al besloten waar dit geld aan Veel problemen met Van veel problemen moet worden uitgegeven. de economie, het is niet duidelijk of De provincie kan dat dus niet zelf waterbeheer of de die door de gemeen- bepalen. bereikbaarheid te, het waterschap, stoppen niet bij de de provincie of het Algemene uitkeringen van het Rijk grenzen van een Rijk moeten worden Dit geld, dat ook van de provincie. Een opgelost. Dat rijksoverheid komt, mag de landsdeel zou die betekent vaak dat er provincie vrij besteden. problemen gemakke- veel overleg tussen lijker kunnen de bestuurslagen Het ‘echte’ huis van Thorbecke in Amsterdam - Flickr Michiel2005 Motorrijtuigenbelasting aanpakken. nodig is. Daardoor Alle mensen die een motor of auto duurt het lang voor hebben, betalen hier belasting over. een beslissing wordt Dit geld heet de opcenten. Een deel genomen. van dit geld gaat naar de provincie Noord-Holland, Utrecht en Flevoland vonden artikel 123 en een deel gaat naar de dat het kabinetsplan alleen een succes kon van de Grondwet rijksoverheid. worden als het landsdeel meer taken zou krij- 3. 4. gen. Maar dat wilde het kabinet niet. Ook Eigen middelen geloofden de provincies niet dat door het plan Provincies hebben bijvoorbeeld

Het is voor mensen Een groter landsdeel problemen eenvoudiger en sneller opgelost 1. spaarrekeningen waar ze rente over BIJ DE WET KUNNEN PrOVINCIES EN niet altijd duidelijk kan meer bereiken in zouden worden. ontvangen en beleggingen waar ze wat de provincie de Europese Unie, GEMEENTEN WOrDEN OPGEHEVEN dividend over krijgen. doet. Daardoor is de bijvoorbeeld door Volgens veel provinciale politici was er bij de EN NIEUWE INGESTElD. opkomst bij de Europese subsidies burgers ook geen steun voor het plan: de af- verkiezingen voor binnen te halen. stand tussen burgers en bestuur zou door de 2. Provinciale Staten ‘superprovincie’ alleen maar groeien. Ten slot- DE WET rEGElT DE WIJZIGING VAN laag. Je kunt je dus te bleek er ook in de Eerste Kamer geen PrOVINCIAlE EN GEMEENTElIJKE afvragen of de meerderheid voor het plan. Daarom trok het ka- GrENZEN. provincies nog wel binet zijn voorstel vorig jaar in. De verbouwing Waar gaat het geld naartoe? doen wat de van het Huis van Thorbecke gaat dus nu niet inwoners van die door, maar de discussie zal zeker terugkomen. provincies willen. provincies geven bijvoorbeeld geld uit aan:

Aanleg van wegen en het verbeteren vraaG 1 vraaG 2 van de veiligheid van bestaande wegen. A. MOET JE DE GRONDWET VERANDEREN ALS IN DIT ARTIKEL STAAN VIER ARGUMENTEN VAN Bepalen waar een windmolenpark HET KABINET. JE VAN 12 PROVINCIES 5 LANDSDELEN WILT gebouwd kan worden. MAKEN? A. BIJ WELK ARGUMENT PAST HET BEGRIP Bushaltes toegankelijk maken ‘DEMOCRATISCHE LEGITIMITEIT’? B. KAN HET KABINET PROVINCIES SAMENVOE- voor mensen met een lichamelijke GEN ALS DIE PROVINCIES DAT NIET WILLEN? beperking. B. BIJ WELK ARGUMENT PAST HET BEGRIP Het toerisme stimuleren met ‘BESTUURLIJKE DRUKTE’? reclamecampagnes.

3 WATeRschAps- veRKiezingen

Het bestuur van Nederland be- er veel rivieren door Nederland stromen en de waterwerken in deze regio aan ‘heemra- waterschap. Tot 1995 werden de leden van het staat uit drie lagen: gemeenten, omdat het land aan de kust ligt, was er altijd den’. Dit waren rijke en machtige bewoners waterschap gekozen door de eigenaren van provincies en het Rijk. Voor veel handel en transport over het water. Het die door de waterkeringen werden beschermd. het land, de gemeente en het bedrijfsleven. elke bestuurslaag worden om water is zo al eeuwenlang zowel vriend als Dit was het begin van het heemraadschap van Sinds 1995 mogen alle burgers stemmen voor de vier jaar verkiezingen ge- vijand van de Nederlanders. rijnland, het oudste waterschap in Neder- de waterschappen. Door de waterschapsver- houden. Bovendien is er nog de land, dat nog steeds bestaat. kiezingen kan iedereen meebeslissen over Europese Unie, waar we om de In de 12e eeuw ontstond er wateroverlast het watermanagement in de omgeving. vijf jaar voor mogen stemmen. rond leiden door een verstopping in de rijn. Dat zijn dus al vier verschil- Dit werd opgelost door een dam te bouwen zo- De waterschappen zijn een Bij de verkiezingen wordt een algemeen be- lende verkiezingen. Maar er is dat er minder water de rivier in stroomde, stuur gekozen. Dat is vergelijkbaar met de van de oudste bestuursorga- nog een vijfde verkiezing, die maar hierdoor kregen de Utrechters achter de gemeenteraad in een gemeente. De algemene dit jaar op dezelfde dag als de dam last van het water. Zij deden hun beklag nen van nederland. omdat ne- bestuursleden kiezen uit hun midden een verkiezingen voor de Provinci- bij de keizer en die beval in 1165 dat de dam derland laag ligt ten opzichte aantal heemraden (in enkele waterschappen ale Staten wordt gehouden: de weggehaald moest worden. Het probleem met van de zee is er een groter hoogheemraden genoemd). Zij vormen het da- waterschapsverkiezingen. de wateroverlast werd uiteindelijk door een gelijks bestuur. De voorzitter van een risico op overstromingen. samenwerking van 15 lokale besturen, am- waterschap, meestal de dijkgraaf genoemd, bachten genoemd, verholpen. Ze legden wordt net als een burgemeester benoemd op WAtER: VRiEnD En ViJAnD watergangen aan om het water de ruimte te voordracht van het algemeen bestuur. De De waterschappen zijn een van de oudste be- geven. dijkgraaf en de (hoog)heemraden kun je ver- stuursorganen van Nederland. Omdat gelijken met het college van burgemeesters Nederland laag ligt ten opzichte van de zee is Graaf Willem II van Holland gaf in 1255 het In de loop van de geschiedenis kregen steeds en wethouders. Zij zijn degenen die de plan- er een groter risico op overstromingen. Omdat gezag over de aanleg en het onderhoud van meer mensen inspraak in het bestuur van het nen maken en uitvoeren voor het waterschap.

In de loop van de tijd zijn er in heel Nederland waterschappen en hoogheemraadschappen ontstaan . Zij leggen polders droog, WAT doeT heT onderhouden dijken, beschermen dorpen tegen overstromingen en regelen andere waterzaken. Tegenwoordig heeft elk water- schap een aantal vaste verantwoordelijkheden: beschermen WATeRschAp? tegen overstromingen, zorgen voor voldoende water, het onderhouden van vaarwegen en het water schoonhouden.

de WATeR- schAppen

IJssel bij Zwolle, door Martijn van Extel Strabrechtse Heide, door Chris Peel de Vecht bij Maarsen, door E. Donkert TeR discussie BescheRMen voldoende schoon Tegen WATeR WATeR WATeR

RUimtE VooR DE RiViER biJ ZWollE mEER WAtER oP DE StRAbREcHtSE HEiDE DE VEcHt ScHoonmAkEn In het artikel ‘De provincie ter discus- sie’ op pagina 3 staat uitgelegd dat de De rivieren die door Nederland stromen, krij- De Strabrechtse Heide, vlakbij Eindhoven, is De rivier de Vecht is vervuild geraakt. Het wa- provincie een van de drie bestuursla- gen soms zo veel water te verwerken dat ze door landbouw en houtproductie steeds dro- terschap Amstel, Gooi en Vecht is in 2011 gen is in Nederland. De waterschappen kunnen overstromen. Om te voorkomen dat ger geworden. Om de natuur te herstellen en begonnen met een grote schoonmaak. Tot zijn eigenlijk een vierde bestuurslaag. steden en dorpen onder water komen te staan, planten en dieren te beschermen heeft het 2015 wordt vervuild slib van de bodem ge- Behalve de provincies, staan ook de wa- wordt er in Nederland op meer dan dertig Waterschap De Dommel maatregelen geno- haald, maar liefst 5000 binnenvaartschepen terschappen ter discussie. In de plannen plekken ruimte gemaakt voor rivieren. Het men om meer water in het gebied vast te vol! Daardoor kunnen planten beter groeien, om provincies samen te voegen, is ook Waterschap Groot Salland doet dit bijvoor- houden. Er zijn stukken bos gekapt zodat wa- krijgen algen minder kans om het water troe- opgenomen dat de waterschappen wor- beeld in de buurt van Zwolle. Er wordt land ter minder snel verdampt. En greppels en bel te maken, en komen er ook meer vissen en den opgeheven. Alle taken voor waterbe- aangewezen dat bij hoge waterstanden kan sloten zijn minder diep gemaakt of afgeslo- andere dieren. heer zouden dan naar de provincie gaan. onderlopen. Deze gebieden zijn minder ge- ten, zodat regenwater langzaam in de grond Volgens de waterschappen levert dit niet schikt voor de landbouw, maar kunnen wel kan zakken. minder werk op, en zou het ook geen geld natuur- en/of recreatiegebied zijn. opleveren.

4 Op de website www.eerstekamer.nl vind je uitgebreide informatie over wets- voorstellen, kamerleden en de werking van de eerste kamer.

verkiezingsspecial

WaT DOeT De eersTe kaMer?

De Eerste Kamer vormt met de Tweede Kamer de Staten-Generaal. Samen zijn zij de volksvertegenwoordiging van Nederland. De Eerste en Tweede Kamer bepalen of een wetsvoorstel wel of niet wordt aangenomen. Alleen als in beide Kamers een meerderheid vóór het wetsvoorstel stemt, komt de nieuwe wet er. eerSte Karhof Bob Foto: De Eerste en Tweede Kamer controleren ook of het kabinet zijn werk goed doet. Daarbij stelt de Eerste Kamer zich in vergelijking met kamer de Tweede Kamer meestal terughoudend op. De invloeD van De eerste van wetsvoorstel tot wet Kamer

Een wet begint met een probleem dat moet worden aange- De Eerste Kamer kan wetsvoorstel- len alleen goedkeuren of afkeuren. 1. Probleem pakt. bijvoorbeeld dat jongeren in nederland veel alcohol Daarnaast kan de Eerste Kamer op drinken, terwijl dit slecht is voor hun hersenen. andere manieren invloed uitoefenen. De Kamer kan bijvoorbeeld een motie indienen of om een novelle vragen.

De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport bedenkt sa- men met haar ambtenaren een oplossing. De minimumleeftijd om 2. minister alcohol te mogen kopen moet verhoogd worden van 16 naar 18 jaar. Dit idee werken haar ambtenaren uit in een wetsvoorstel.

3. minister- De ministerraad bespreekt het wetsvoorstel. Als de ministers raaD akkoord zijn, gaat het wetsvoorstel naar de Raad van State.

De Raad van State geeft een advies aan de regering over het 4. raaD wetsvoorstel. De minister kan het wetsvoorstel nog aanpassen op basis van het advies. Maar dat hoeft niet. Daarna stuurt de van state regering het wetsvoorstel naar de Tweede Kamer.

De Tweede Kamer debatteert over het wetsvoorstel. De Tweede Kamer 5. tweeDe mag het voorstel aanpassen. Dat heet het recht van amendement. De motie langstudeerders Tweede Kamer stemt over het wetsvoorstel en de amendementen. Als er In de Eerste Kamer werd het wetsvoorstel Kamer een meerderheid is voor het wetsvoorstel, gaat het naar de Eerste Kamer. behandeld waarin geregeld wordt dat het collegegeld voor langstudeerders verhoogd zou worden. De Eerste Kamer nam een motie aan omdat de wet voor mensen die in deeltijd studeren oneerlijk uitpakte. In deze motie Ook de Eerste Kamer debatteert en stemt over het wetsvoor- verzocht de Eerste Kamer de regering reke- 6. eerste stel. De Eerste Kamer mag een wetsvoorstel niet wijzigen, ning te houden met deeltijdstudenten. Een maar alleen goedkeuren of afkeuren. deeltijdstudie duurt bijna altijd langer dan een normale studie, bijvoorbeeld doordat de Kamer De Eerste Kamer beoordeelt een wetsvoorstel op drie punten: opleiding niet de juiste vakken op het juiste moment aanbiedt. Deeltijdstudenten mochten niet de dupe worden van het verhoogde col- legegeld. De onderwijscommissie van de Eer- 1. is de wet goed genoeg? Zorgt de wet er inderdaad 3. is de wet uit te voeren? Kan de politie wel contro- ste Kamer hield in de gaten of het ministerie inderdaad aan de slag ging met deze motie. voor dat jongeren minder gaan drinken? leren of supermarkten geen alcohol verkopen aan Uiteindelijk werd in een apart wetsvoorstel jongeren? geregeld dat deeltijdstudenten gecompen- 2. Past de wet binnen de Grondwet? En past de wet bin- Als een meerderheid van de Eerste Kamer op één van seerd worden als ze buiten hun schuld meer nen de Europese wetten? deze vragen nee antwoordt, wordt het wetsvoorstel moeten betalen. afgekeurd. Dan komt die wet er niet. Prostitutiewet: novelle In 2012 werd de nieuwe Prostitutiewet in de Eerste Kamer besproken. Hierin wordt gere- geld dat prostitutiebedrijven een vergunning moeten hebben. In het wetsvoorstel stond ook dat prostituees zich voortaan verplicht moes- Als de Eerste Kamer het wetsvoorstel goedkeurt, zetten daarna ten registreren en dat klanten alleen naar 7. Koning de Koning en de minister hun handtekening onder de wet. geregistreerde prostituees mochten gaan. De Eerste Kamer vond dat dit laatste deel van de wet niet uitvoerbaar en niet te handhaven was. Ze wilden alleen met de wet instemmen als de registratieplicht uit de wet geschrapt werd. Zo heeft de Eerste Kamer ervoor gezorgd dat de wet werd aangepast. Er werd een extra Ten slotte wordt de wet gepubliceerd in het Staatsblad. In het wetsvoorstel behandeld in de Tweede Kamer om die aanpassing te regelen. Dat noemen we 8. staatsblaD Staatsblad wordt ook gemeld vanaf welke dag de wet geldt. een novelle.

2 Hoe worDt De eerste Kamer geKozen?

De inwoners van nederland kiezen op 18 maart 2015 de leden van de Provinciale sta- inwonersstatenleDen inwoners statenleDen ten. De 566 leden van de twaalf Provinciale staten kiezen de 75 eerste Kamerleden. we noemen dit getrapte verkiezingen. met een stem op Provinciale staten stem je indirect Utrecht dus ook op de eerste Kamer. De eerste Kamerverkiezingen zijn om de vier jaar, ook als 43 47 het kabinet tussendoor valt. vervroegde verkiezingen komen in principe niet voor. De 583000 1254000 verkiezingen voor de eerste Kamer zijn op 26 mei 2015...... zetelverdeling Friesland noord-holland Alle Statenleden brengen hun stem uit op een De stemwaarde kun je zo berekenen: 646000 43 2741000 van de kandidaten voor de Eerste Kamer. De ...... meeste Statenleden stemmen op een kandi- aantal inwoners daat van hun eigen politieke partij, maar dat provincie hoeft niet. De Statenleden hoeven natuurlijk niet te vertellen op wie ze stemmen. Drenthe zuid-holland aantal statenleden x 100. 489000 41 3577000 55 Hoe zwaar weegt een stem? ...... Niet elk Statenlid heeft een even zware stem. De stem van een Statenlid uit een provincie met veel inwoners weegt zwaarder dan die OPDrACHT: van een Statenlid uit een provincie met wei- bereken de waarde van een stem van een overijssel zeeland nig inwoners. statenlid uit jouw provincie. 1140000 47 381000 39 ......

regionale Partijen Flevoland noord-Brabant 400000 41 2479000 55 Sommige regionale partijen doen mee aan de verkiezingen voor de Provinciale ...... Staten, maar hebben geen landelijke partij. Zij werken in de Eerste Kamer samen onder de naam Onafhankelijke Senaatsfractie (OSF). gelderland limburg

2020000 55 1120000 47

8.

598, Zuid-Holland: 650 , Zeeland: 98, Noord-Brabant: 451, Limburg: 23 Limburg: 451, Noord-Brabant: 98, Zeeland: , 650 Zuid-Holland: 598, ......

: : Noord-Holland 267, Utrecht: 367, Gelderland: 98, Flevoland: 243, l: Overijsse 119, Drenthe: 150, Friesland: 136, Groningen: Antwoorden:

Heeft De uitslag van Deze verKiezingen invloeD oP Het Kabinet?

Jazeker, de uitslag is heel belangrijk voor het kabinet. Het huidige kabinet bestaat uit VVD en PvdA. in de tweede kamer heb- ben deze partijen samen een kleine meer- derheid, met 77 van de 150 zetels. Als de regering een wetsvoorstel indient, kan ze (meestal) rekenen op steun van deze 77 kamerleden. in de Eerste kamer ligt dit anders. VVD en PvdA hebben in de Eer- ste kamer nu maar 30 van de 75 zetels, te weinig voor een meerderheid. De regering heeft dus altijd steun nodig van andere partijen. De volgende Eerste Kamerverkiezingen kunnen deze situatie veranderen. Krijgt de coalitie nu wel een meerderheid in de Eer- ste Kamer? Of krijgen PvdA en VVD juist minder zetels? Als VVD en PvdA zetels verliezen in de Eerste Kamer kan de stabiliteit van het ka- kaart A kaart B binet in gevaar komen. Is er dan nog wel genoeg steun voor het kabinetsbeleid?

opdracht 1. Geef na de verkiezingen in kaart B VVD PVV Groenlinks 50PlUS weer hoe de zetelverdeling in de Eerste Kamer wordt. PvdA SP ChristenUnie PvdD 2. Wat betekent deze uitslag voor de co- alitie? CDA D66 SGP OSF

3 INTErVIEWS

nale regels. Of dat er wetten het toetsen van de wetten dat de eerste kamer er is? Dat hing af van de stem van Kamer concludeerde in meer- worden aangenomen die die in de Tweede Kamer zijn Dat kan ik het beste uitleg- één Kamerlid, en dat heeft derheid dat de wet gewoon niet werken, of heel anders aangenomen. gen door een vergelijking te heel lang getwijfeld. niet goed genoeg was voor uitwerken dan de bedoeling maken met de Tweede Ka- een zo belangrijk vraagstuk. is. Daarom heet de Eerste Waar bent u het meest trots op mer. In de Tweede Kamer zit- Waar bent u het meest trots Kamer ook wel de ‘chambre in uw werk als kamerlid? ten mensen die de hele dag op in uw werk als kamerlid? de réflexion’, de Kamer die Het is me gelukt, samen met met politiek bezig zijn. Dat is Dat ik kan bijdragen aan een prima, maar daardoor zitten nog eens grondig naar wetten collega’s van andere partijen, goede kwaliteit van wetten in Het is goed dat de Eerste kijkt. om de onderwerpen milieu, ze wel heel dicht op allerlei Nederland. Wetten zijn heel klimaatopwarming en natuur belangengroepen. Eerste belangrijk, want iedereen in Kamer de kwaliteit van op de agenda van de Eerste Kamerleden hebben vaak een Nederland moet zich aan de wetgeving nog eens Kamer te zetten. Ik heb andere baan naast het Eerste wet houden. kritisch beoordeelt. marijke voS Ik heb samen met de PvdA samen met de PvdA succes Kamerlidmaatschap, ze kun- GROENLINKS, 57 JAAR. SINDS succes geboekt met een geboekt met een motie om nen dus wat onafhankelijker 2011 IN DE EERSTE KAMER motie om het voor burgers het voor burgers en bijvoor- en wat meer met afstand tot beeld scholen makkelijker te de dagelijkse politiek kijken Waarom is het belangrijk dat en bijvoorbeeld scholen Welke baan heeft u naast uw maken om zonne-energie op naar een wetsvoorstel en de eerste kamer er is? werk als kamerlid? makkelijker te maken om te wekken. daardoor slechte wetgeving De Tweede Kamer kijkt op Ik ben onder andere voorzit- zonne-energie op te wekken. tegenhouden. een andere manier naar wet- ter van de MOgroep, dat is de geving dan de Eerste Kamer. landelijke branchevereniging Ook brengt de Tweede Kamer van alle welzijnsorganisaties vaak wijzigingen aan. Het in Nederland. Ook ben ik Wat vindt u ervan dat de eer- Eerste Kamerleden kunnen is goed dat de Eerste Kamer voorzitter van de organisatie ste kamerleden niet door het daarna de kwaliteit van onafhankelijker en wat ‘Weet Wat Je Besteedt’, die volk, maar door de leden van anDré poStema wetgeving nog eens kritisch met jongeren bekijkt hoe zij de provinciale Staten worden meer met afstand tot de beoordeelt. dagelijkse politiek kijken PVDA, 45 JAAR, slim met geld om kunnen gekozen? SINDS 2011 IN DE EERSTE KAMER gaan, en ik ben voorzitter van Ik vind het goed dat we naar een wetsvoorstel. waar bent u het meest trots op de landelijke vereniging van niet direct gekozen worden, in uw werk als Kamerlid? Zorgboerderijen. maar door de leden van de Welke baan heeft u naast uw We stuiten toch met enige Provinciale Staten. Als de werk als kamerlid? regelmaat op inconsistenties Waarom is het belangrijk dat Eerste Kamer direct door het VVD, 59 JAAR, Welk debat in de eerste kamer Ik ben voorzitter van het Col- in de voorgestelde wetgeving, de eerste kamer er is? volk zou worden gekozen, SINDS 2011 IN DE EERSTE KAMER is u het meest bijgebleven? lege van Bestuur van het lim- die dan tijdig kunnen worden De Eerste Kamer bekijkt dan zouden wij in een gelijke Het debat over voorstellen burgs Voortgezet Onderwijs. gerepareerd. Is het te gortig, alle wetten die in de Tweede positie verkeren als de leden Welke baan heeft u naast uw van minister om de dan wordt de wet ingetrok- Kamer zijn aangenomen nog van de Tweede Kamer, en werk als kamerlid? regels rond de bouw van wo- Welk debat in de eerste kamer ken – of afgestemd. Daarin eens goed. Daardoor kan de volksvertegenwoordigers zijn Ik ben voorzitter van de ningen voor mensen met een is u het meest bijgebleven? komt de Eerste Kamer goed Eerste Kamer voorkomen dat die direct hun kiezers verte- medisch specialisten in laag inkomen te veranderen. Het debat over het verbod op tot haar recht. er wetten worden aangeno- genwoordigen. De leden van Nederland. Dat was heel spannend. Het het ritueel slachten. Dat wets- men die in strijd zijn met de Eerste Kamer hebben nu was niet zeker of dat voorstel voorstel zou enorm ingrijpen andere wetten of internatio- een andere positie, namelijk Waarom is het belangrijk een meerderheid zou krijgen. in de vrijheid van religie. De

200 JAAR 200 JAAR EERSTE KAMER vaste plaats in het parlement kreeg. De mensen uit de De Eerste Kamer bestaat sinds 1815, toen in Nederland Noordelijke Nederlanden vonden dat goed, als er ook EERSTE KAMER het tweekamerstelsel werd ingevoerd. Het Koninkrijk andere mensen met aanzien in de Eerste Kamer moch- der Nederlanden bestond toen uit het huidige Neder- ten. De Eerste Kamer was dus de Eerste Kamer omdat land, België en een deel van Luxemburg. De Eerste er veel mensen met aanzien in zaten. De Eerste Kamer Kamer is er vooral gekomen op verzoek van de Belgen. werd benoemd door de Koning, de Tweede Kamer De Zuidelijke Nederlanders wilden dat hun adel een werd gekozen door de Provinciale Staten.

DE EERSTE KAMER NU GRONDWET VAN 1848 Na 1917 is er nog meer veranderd in de Grondwet. Zo was je vroeger zes Dit veranderde met de Grondwet van 1848. De Tweede Kamer werd voortaan jaar lid van de Eerste Kamer, terwijl je tegenwoordig voor vier jaar wordt rechtstreeks gekozen. De Eerste Kamer wordt sindsdien indirect gekozen, door gekozen. Over andere voorstellen om de rol en taken van de Eerste Kamer de leden van de Provinciale Staten. De Eerste Kamer kreeg als opdracht mee te veranderen is wel gepraat, maar die zijn nooit ingevoerd. Ook voorstellen om te ‘waken’ tegen de waan van de dag. Lang niet iedereen mocht stemmen, om de Eerste Kamer af te schaffen hebben het nooit gehaald. Daarom viert in de Eerste en Tweede Kamer zaten vooral rijke Nederlanders. Pas met de de Eerste Kamer dit jaar haar 200ste verjaardag! invoering van het algemeen kiesrecht in 1917 werden ook ‘gewone’ burgers gekozen in de Eerste Kamer.

Foto: ANP Beeld: Hans Kouwenhoven

samenstelling en tekst: ProDemos, Eerste kamer der Staten-Generaal vormgeving: tot en met ontwerpen Druk: Rodi Rotatiedruk, broek op langedijk ProDemos - Huis voor democratie en rechtsstaat Hofweg 1H 2511 AA Den Haag t 070-75 70 200 e [email protected] i www.prodemos.nl eerste Kamer der staten-generaal binnenhof 22 2513 AA Den Haag t 070 – 3129200 e [email protected] i www.eerstekamer.nl

4 den landarbeiders in dienst, die vaak hard moesten werken voor weinig geld. WelKe pARTijen Winnen Bij verkiezingen stemden deze landar- beiders vaak op linkse partijen. Daarom in WelKe pRovincie? zie je tot op de dag van vandaag dat de PvdA en de SP samen een groot deel van de stemmen in de provincie Groningen krijgen. Die vraag kunnen we natuurlijk pas na de verkiezingen beantwoorden. In figuur 1 tot en met 4 zie je dat het aantal zetels van de politieke Opvoeding en omstandigheden kunnen Milo BRAun partijen door de jaren heen flink verandert. Sommige partijen raakten ervoor zorgen dat kinderen hetzelfde 5 HaVo - VISSER ’T HoofT LycEUM veel zetels kwijt. Dat komt onder meer doordat er nieuwe concur- stemmen als hun ouders. Toch stappen LEIDEN ZUID-HoLLaND renten kwamen. De SP doet bijvoorbeeld sinds 1982 aan provinciale kiezers tegenwoordig makkelijker over verkiezingen mee, de PVV pas sinds 2011. van de ene naar de andere partij. Het aantal zwevende kiezers is veel groter “Als ik de baas was, zou ik Utrecht, Noord- en Patronen dan 40 jaar geleden. Onderzoek eens hoe Zuid-Holland samenvoegen en ik zou de In figuur 1 tot en met 3 kun je landelijke vraag. Vaak zijn die verschillen ontstaan het in je eigen familie zit: op welke partij trends herkennen. Zo zijn PvdA en CDA doordat mensen door historische ont- zou jij je stem uitbrengen? En op welke recreatieplassen beter laten onderhouden. We in 2011 kleiner dan in 1974. Toch zijn er wikkelingen bepaalde opvattingen partij stemmen of stemden je ouders, moeten letten op blauwalgen en er ligt nu ook verschillen in het stemgedrag van hebben gekregen. In Noord-Groningen opa’s en oma’s? Is dat steeds dezelfde vaak glas. Ik voel me trouwens meer een mensen uit verschillende provincies. had je bijvoorbeeld in de negentiende partij? leidenaar. Ik heb niet heel veel met de Waarom is dat zo? Dat is een moeilijke eeuw erg rijke boeren. Deze boeren had- provincie te maken. Maar de provincie houdt natuurlijk wel toezicht op de gemeenten.” PERSPECTIEF

In figuur 1 tot en met 4 staan In figuur 1 tot en met 3 zie je het Nul procent betekent dat een steeds vijf of zes grote partij- percentage van de zetels in Pro- partij te weinig stemmen heeft 1 en. Dat zijn partijen die 2 vinciale Staten, in grafiek 4 zie je 3 gehaald voor 1 zetel. Het kan ook gedurende de hele periode of bij re- het percentage zetels in de Tweede Ka- betekenen dat een partij niet aan de cente verkiezingen veel zetels mer. Om een voorbeeld te geven: de PVV verkiezingen meedeed. hebben gehaald. In Provinciale Sta- haalde in 2012 15 van de 150 Kamerze- ten en in de Tweede Kamer zitten tels, in de grafiek is dat 10%. natuurlijk ook andere partijen.

FIGUUR 1: PRoVinciAlE StAtEn GRoninGEn FIGUUR 2: PRoVinciAlE StAtEn ZUiD-HollAnD nooRTje vRiens

50% 50% 4 VWo - HERMaN JoRDaN LycEUM ZEIST UTREcHT

40% 40% “Wat ik zou willen veranderen in Utrecht?

30% 30% Ik sta soms lang te wachten bij het stop- licht, maar ik weet niet of de provincie dat 20% 20% kan veranderen. Ik vind Utrecht een leuke provincie. Mijn hond laat ik vaak uit bij de 10% 10% Kromme rijn. Straks verhuis ik van de

0% 0% gemeente Bunnik naar Zeist. Daar heb ik wel zin in: je kunt er meer doen. Het contrast tussen stad en platteland vind ik in Utrecht precies goed.” FIGUUR 3: PRoVinciAlE StAtEn limbURG FIGUUR 4: lAnDEliJkE VERkiEZinGEn tWEEDE kAmER

60% 40%

35% 50% 30% 40% 25%

30% 20%

15% 20% 10% 10% lisA KoRveR 5% 4 HaVo - KENNEMERcoLLEgE

0% 0% aLKMaaR NooRD-HoLLaND

“Je hebt mooie delen in Noord-Holland,

PVDA CDA SP zoals de weilanden en de kleine dorpjes in VVD D66 PVV de buurt van Alkmaar. Maar je hebt ook minder mooie delen, bijvoorbeeld de vRAAg snelwegen. Die gaan soms dwars door natuurgebieden heen. Dat is wel zonde. In Limburg waren en zijn er ook verschillen tussen rijk B. Waardoor komt dat? en arm, maar daar had een andere factor een groter Ook Beverwijk vind ik wat minder. Dat is effect op het stemgedrag. C. Door welke maatschappelijke ontwikkeling is die een beetje een ouderwets dorp. Mijn eigen partij veel minder populair geworden bij de dorp Heemskerk vind ik het allermooist. A. Welke partij heeft vaak de meeste Limburgse kiezers? stemmen gekregen in Limburg? Iedereen die ik ken komt daarvandaan en daar handbal ik ook.”

5 WAT speelT eR in...

GELDERLAND FRIESLAND NOORD-HOLLAND BaNKrEKENiNG dUUrZamE ENErGiE KUstvErstErKiNG

De provincie Gelderland heeft veel geld op de Friesland wil dat in 2020 16% van de energie In noord-Holland zorgt het project Kust op bank staan. Dit geld heeft de provincie op een duurzame manier wordt opgewekt. Kracht voor een sterke en veilige kust. Met verdiend met de verkoop van haar aandelen in Bijvoorbeeld door zonne-energie, windener- behulp van inwoners en ondernemers heeft de het energiebedrijf nuon in 2009. Van de rente gie, warmte of biomassa. provincie een plan bedacht om de duinen te worden projecten in de provincie betaald. versterken en stranden te verbreden. De Meerdere partijen vinden dat het geld niet op kustversterking zorgt ook voor meer natuur, de bank moet blijven staan, maar moet toerisme en economie in het gebied. worden uitgegeven aan projecten ten behoeve van de Gelderse bevolking.

DRENTHE FLEVOLAND mKB NiEUwE NatUUr

meer dan 95% van het Drentse bedrijfsleven De provincie Flevoland is voor het plan is midden- en kleinbedrijf (mkb). Dat zijn nieuwe natuur op zoek naar plekken in de kleine en middelgrote bedrijven met maxi- provincie om natuurgebieden te maken. De maal 250 werknemers. De provincie gaat het provincie heeft organisaties en inwoners mkb in Drenthe extra ondersteunen en gevraagd hoe deze nieuwe gebieden eruit stimuleren. bijvoorbeeld met hulp voor moeten komen te zien. Er zijn 79 projectidee- startende ondernemers en netwerkbijeenkom- en ingeleverd bij de provincie. Provinciale sten. Staten bepalen uiteindelijk welke van deze plannen uitgevoerd worden.

ZEELAND ZUID-HOLLAND NOORD-BRABANT oPENBaar vErvoEr rijNlaNdroUtE iNtENsiEvE vEEHoUdErij

In Zeeland is openbaar vervoer een belangrijk In Zuid-Holland zijn onlangs belangrijke Een belangrijk thema in noord-Brabant is de onderwerp de komende verkiezingen. De besluiten genomen over de Rijnlandroute. Dit intensieve veehouderij. Als boerderijen willen provincie wil betrouwbare en snelle busver- is een nieuwe provinciale weg tussen de kust uitbreiden moeten ze voldoen aan de ‘Bra- bindingen tussen de steden en dorpen. Op bij Katwijk en de A4 bij leiden. Inwoners van bantse Zorgvuldigheidsscore Veehouderij’. Dit trajecten met weinig passagiers kunnen de betrokken gemeenten hebben meegedacht is een pakket maatregelen dat ervoor moet bijvoorbeeld belbussen worden ingezet. over hoe de Rijnlandroute eruit zal komen te zorgen dat veehouderijen aandacht hebben zien. Zij hebben ervoor gezorgd dat op een voor volksgezondheid, dierenwelzijn en deel van de route tunnels worden aangelegd. leefomgeving.

6 ...de pRovincies?

UTRECHT GRONINGEN BErEiKBaarHEid aardBEviNGEN

Utrecht wil dat de provincie goed bereikbaar De winning van aardgas zorgt voor aardbevin- is voor fietsers, openbaar vervoer en auto’s. gen in Groningen. Hierdoor is er veel schade Utrecht ligt in het midden van het land en is aan huizen ontstaan. De opbrengst van het een belangrijk knooppunt voor automobilis- aardgas gaat naar de Rijksoverheid. ten, maar ook voor treinreizigers. De provincie De provincie Groningen heeft met het kabinet is daarom bezig met het mobiliteitsplan een akkoord gesloten over deze aardgaswin- 2015-2028. om ervoor te zorgen dat Utrecht ning. Hierin staan afspraken om de veiligheid ook in de toekomst goed bereikbaar blijft. van de inwoners te vergroten, schade te vergoeden en de economie in Groningen een impuls te geven.

OVERIJSSEL LIMBURG oPENBaar vErvoEr woNEN EN wErKEN

Overijssel moet € 18 miljoen bezuinigen op De verkiezingscampagne in limburg gaat over het openbaar vervoer. Dat willen ze doen door wonen en werken in limburg. Het aantal bijvoorbeeld bussen minder vaak te laten inwoners van limburg daalt. De Provinciale rijden of buslijnen zelfs helemaal te schrap- Staten zetten zich in om mensen te stimuleren pen. Hierover is veel discussie in Provinciale om in limburg te blijven wonen en werken. Staten, want niet alle partijen vinden dit de Bijvoorbeeld door de kwaliteit van woningen beste oplossing. te verbeteren. WAT zou jij Beslissen?

nAtUUR WInDMOlEnS VEEHOUDERIJEn OPEnBAAR VERVOER De provincie wil meer natuurge- Om meer duurzame energie op te De provincie maakt een pakket Het openbaar vervoer in de bieden aanwijzen en aanleggen. kunnen wekken wil de provincie maatregelen voor veehouderijen. provincie is te duur, dus komen Natuurorganisaties vinden dat een windmolenpark aanleggen. Veehouderijen die willen er bezuinigingen aan. Er rijden deze nieuwe gebieden niet Er zijn verschillende locaties uitbreiden moeten voldoen aan nu bussen langs alle kleine toegankelijk moeten zijn voor geschikt. Zo is er een groot meer strenge regels voor het milieu, dorpen in de provincie, en in de mensen, om zo planten en dieren waar veel wind is, en waar de volksgezondheid en dierenwel- stad. Een aantal partijen stelt een kans te geven zich te vestigen molens dus een hoog rendement zijn. Maar de veehouderijen voor om een paar buslijnen die in het gebied. Maar inwoners zullen halen. Maar de mensen die willen juist sneller en makkelij- naar de dorpen gaan op te heffen, willen juist recreatie in de rond het meer wonen vinden het ker uit kunnen breiden. Met omdat bijna niemand er gebruik nieuwe natuurgebieden, zodat ze zonde van het uitzicht. Ook zijn grotere stallen verdienen ze van maakt. Tegenstanders er kunnen wandelen, fietsen of natuurorganisaties bang dat meer, waarmee ook de economie vinden dat de provincie verant- zwemmen. vogels last zullen hebben van de en de werkgelegenheid in de woordelijk is voor de wat zou jij beslissen? windmolens. Zij vinden dat er provincie kan groeien. bereikbaarheid, ook van kleine een andere vorm van duurzame wat zou jij beslissen? dorpen. Zij vinden dat de energie moet komen in de stadsbussen minder vaak moeten provincie. rijden. Binnen de stad kunnen wat zou jij beslissen? mensen ook de fiets nemen. wat zou jij beslissen?

7 sCHUilt Er EEN statENlid iN joU? hoe WoRd je 5 sTATenlid? JE BENT 1 Heb je meer dan 15 uur vrije tijd per week? GEKOZEN VOOR DE PROVINCIALE NEE JA STATEN! Word lid van een politieke Vergaderen, lezen en jongerenorganisatie! Dat werkbezoeken kost een kost minder tijd, maar je Statenlid minstens 15 uur hebt wel feestjes en per week. iedereen boven de 18 kan debatten. gekozen worden voor de Provinciale staten. volg deze 2 wil je 1.000 euro per maand verdienen? stappen en je wordt gekozen! WIJ

JA NEE Statenleden hebben Als je echt rijk wilt worden meestal een andere baan kun je beter model worden naast hun werk als of je eigen bedrijf oprich- Yes Statenlid. ten. 4 3 spreek je makkelijk onbekenden aan? VOER CAMPAGNE VOOR JE PARTIJ, JA ZODAT JE PARTIJ Als politicus moet je 1 NEE proberen mensen op je te VOLDOENDE ZETELS Doe mee aan een laten stemmen. Dat betekent WORD LID VAN EEN handtekeningenactie. dat je ook onbekenden moet KRIJGT. aanspreken. POLITIEKE PARTIJ OF RICHT EEN PARTIJ OP. 4 vind je het leuk om voor een groep te staan?

JA NEE IK Als politicus moet je veel Word actief in een politieke voor een groep staan. partij.

5 wil je meebeslissen over je eigen provincie? Yes Yes 3 VOER CAMPAGNE JA NEE Als Statenlid kun je VOOR JEZELF, meebeslissen over ZODAT JE OP DE zaken als vliegvel- den, bussen, wegen, wil je wel meepraten over de 2 KANDIDATENLIJST natuur en kwaliteit van het zwemwater? monumenten. WORD ACTIEF IN DIE VAN JE PARTIJ VOOR PARTIJ. LAAT JE GEZICHT DE PROVINCALE ZIEN EN DOE MEE AAN VERKIEZINGEN

Nee: Misschien ACTIVITEITEN. KOMT. ja: Doe mee is de gemeente- aan de raad, de Tweede waterschaps- Kamer of het verkiezingen. Europees Parlement meer iets voor jou? jA 6 voer je graag zelf plannen uit? Jij bent geschikt voor de nee Gedeputeerde Staten. Jij bent geschikt voor de Provinciale Staten.

Samenstelling en tekst: ProDemos Vormgeving: Tot en met ontwerpen Druk: Rodi Rotatiedruk, Broek Op Langedijk ProDemos - Huis voor democratie en rechtsstaat Hofweg 1H 2511 AA Den Haag T 070-75 70 200 E [email protected] I www.prodemos.nl

8