Jaargang 10 - n ... 3 - oktober 1995 AutCOURANT
Driemaandelijks tijdschrift van de Vereniging van Kranten- en Tijdschriftenverzamelaars ISSN - NR. 0920-4180
No. 10 l I I BATA· V~J\SE -." -, ' - , - ".; ? '-·· .. ~rn~"""'_ .....·- ir" " "
Op 1IJ;1r7lid":!J clen 1!2 Oflolgr a /!f1'èn, den 31. /\LlgUf1i 17·:4-· Denl g-d~cki ,~ !r.cr~vertccrt, ' Syn E: heefr aldaer T ~ ke I' J],·'U1d.vyk fJO," 1l,1",:'lfllJ d '. gcéli- cent; pl,et~ri~ ~ Vilire van den Sotjbd;oo ;ol1g reen (,ou\'erncur van dit l.ylnncl, 1.\ den cn u~ Gro() tcn van hN ['101T ondan).;cn, lOt ~ 0 , Juny alhier in g;tled e gezo ndhcyd ge:1 rri. Rl' L1 wbekbg OVCi' 't Amen'cn van zyn I JonO' "e c ~t en I'lq;rig ingeh;lalt: dog dell "fi.;e .. EdeJ llc yds ( K: Il1 ~ lil1lle, ell ht' crt dat He;{r {':l ene G o ul ' crn~nr, de I le er Läiuc/t, leedt dacr over ook den Ilouw voor 6. \Veeken dc Rc "crin!'; ni ct ccrder gecl'llccrr, als \l.cng~IlUllJcn, ~n (~eduurcnde die tyd, [,lI e eren \, gor zyo vertrek nuBm,n 'it:. Syn Ed: 1\1ulicq - ~n TClllniooy • Spcdel1 verbooden, \ ' ~rcrQkt clcrwaerds met Ih't J:egt Je ('w" milsgaedcr.< een Gezantrehap na !Ja/tJvitJ. I,.""da .. 7.ullcndc·dc Scb ep !!nLO'/.1I'f(r:r.a(,r, l~~ren . ~rr: lten_ t!h.~tlcj(f;ingc ~ ),::ill..'t _Cum~Jj. _ .' en ·!.,'.yo·r!o,p . dit Jner hkr wcnicn ~ " h() ll- ment van CO'hloleantia.. Die Vorft toonde dcn Ol1l tC kruyflcn, D~ C crchillcn tulrLltc l1 zi~ buytell gemeen 8c n' de COl11r ~ gnic ver de Korinf;cn "eln TUIIIJIen en 'li Jfll~., ~yl1 pli<; t, ell heerl de Leveranrie, der hy het not; nict hygclcfit; dog hcydc ,IIC I ~o- betIIe Vrc dl'lH - rr:léhct, bedongene pro- ni IJ gcn rdl)'ncil ziJ !1I1 rot flcco1ll 1:wdc- duElen, \'all Catjang-boonen, Percr, Cutoc_ ment tc rchidcn: Indien de b ern g,eJ1tcl- ne Gnnren, Zydc, en Indigo , lOdacnig onder de nie t zot) grac::; ter Zee was, ~ n Îl~ 't l\'nc Regenten verdeelt, dat het aen yder troll bc1 water niet zogt re \l ill ~ hcn, zouden ligt tc voldoen, en voor de Compagnie, z y 111 0gelyk al tot een vCf!;d yk zyn gcl;o- volgens de \'crwlI!l;ting, gemackclyk te trt:k I1; CI1, 'Den Kn'opOlnn .ïf1cqr/Cf jJn:'rid ,door' ken z~1 vollen, Ook fcheen die Vorft in het de 1 · lo (J ~ '.' Jndiafc he It('flcrinb' van Winkclier byzonder in cyn rehi!> te wezen, over de te jJrlJ/:/r: , rot Fit'cncl, van dit GOll\'crne kumllc en homlllJgc, or bctll\'p;ingyan hulde ment , ncn[;efchrel'el1, is dacr ~cl~g;ehouden en onderwerping, vnn diverfè Hep;cntèn, die . cn lot Opperhoord vnll 1'1,,,10 ."1(7)', b'em- d~ Heet SJ~" ' m/>rrg, tcn dien cyndc , had r iOl eert, Ondt rtulrchen fungeert hier nug medegenol11cn; dog vond ':dg ook 7eer den Dienf't V:Ln F.ireael den Olliler ~ oop1Toun gebelgt over hct tegendeel en de Arrdgr,ntie ' en Secrctaris .'larou h 'er/rik Sltpl/t/f!, Den ,'nn rlc C(/rldnsfo Regentcn; en kali nict ge 100 . , \' cndri~ ,JO!! If/ilirm l-faak, g,ecoml11anrdc L~ rt I'CI1, tht de I leerGd~g~lebhcr delel vc op zy ne "' 'è wo r CORRESPONDENTIE-ADRES: KRANTENDIENST: VKTV, POSTBUS 199 Een dienstverlening van de VKTV aan haar 2650 AD leden, waarmee wordt beoogd verzamelbare BERKEL en RODENRIJS objekten zoals kranten en tijdschriften, welke door leden of door derden belangeloos aan de NEDERLAND VKTV ter beschikking worden gesteld, aan andere leden ten goede te doen komen. De BESTUUR: Krantendienst is er niet om grote partijen op te ruimen noch om commerciële verplichtingen aan -Drs. Klaas Kornaat (voorzitter), Voorstraat 41, te gaan. Aangeboden goederen zullen worden 3135 HW Vlaardingen, tel: 010-4352041 geïnventariseerd op kavellijsten, welke in AC -Harold Makaske, (secretaris), Van Naeldwijcklaan 95 zullen worden gepubliceerd onder velmelding 2651 GM Berkel en Rodenrijs van kavelnummer en het nettogewicht in gram -DJ. Oostra,postbus 137, 8300 AC Emmeloord, men per kavel. Geïnteresseerden gelieve kontakt tel. 05270-98032 op te nemen met de coördinator van de -Mw. A. Oostra-Boelens (penningmeester), Krantendienst: Dhr. J.A. de Wit, Dode op hetzelfde adres Nieuwstraat 20,'5211 EK 's -Hertogenbosch, -W. Löwenhardt, Amsterdam, (oud-voorzitter) tel. 073-142393, bij wie zij hun bod kunnen -u. Nimmegeers, Brasschaat, België uitbrengen. Dit bod dient maximaal ( oud-voorzitter) kostendekkend te zijn V.W.b. porti- en -O.M.A. Spronk,Rosmalen verpakkingskosten; zie de posttarieven van de REDAKTIE: "AU COURANT" PTT hieronder. NB.: houdt u rekening met 15% extra gewicht -R. Grooten, Dr. Govaertsplantsoen 17, B-2387 voor verpakkingsmateriaal, en met NLG 1.50 per Baarle-Hertog, BELGIE, tel: 00-3214699545. zending aan verpakkingskosten. Daarenboven -D. Nimmegeers, Brasschaat, België zou het bestuur het zeer op prijs stellen indien -DJ.Oostra, Emmeloord bieders een vrijwillige bijdrage voor de clubkas -Drs. K. Salverda, Den Haag in hun bod zouden willen opnemen; vergeet u niet dat de heer De Wit en wellicht anderen hier een deel van hun vrije tijd voor opofferen! De KOSTEN VAN LIDMAATSCHAP: termijn waarbinnen U een bod kunt uitbrengen incl. abonnement op "AU COURANT" NLG 40, sluit op vier weken na publikatie van de kavellijst per jaar te storten op Postbank rekening nr. in kwestie. Ingeval meerdere personen op een 3853388 tnv. VKTV te Emmeloord; kavel bieden heeft de hoogste bieder onder hen internationale betalingen in kontanten, per het eerste recht van koop. Eurocheque of internationale postwissel. De PTT-pakketposttarieven (drukwerk in open enveloppe, binnenland) zijn als volgt: ADVERTENTIES in "AU COURANT": ieder lid is gerechtigd in ieder nummer van AC 0-20 gram NLG 0.70 20-50 gram NLG 1040 50-100 gram NLG 2. 10 100-250 gram NLG 2.80 gratis een kleine advertentie te doen plaatsen over 250-500 gram NLG 5.00 500-1000 gram NLG 6.00 een kolom, met maximaal tien regels. Niet-leden 1000-3000 gram NLG 7.50 3000-10000 gram NLG 10.00 betalen voor een dergelijke advertentie NLG 10,-. Idcm, buitenland binnen Europa: 0-20 gram NLG 0.90 20-50 gram NLG 1.60 Tarieven voor grotere advertenties worden op 50-100 gram NLG 2.30 100-250 gram NLG 3.75 aanvraag verstrekt. 250-500 gram NLG 7.00 500-1000 gram NLG 9.50 CD -VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TUDSCHRIITENVERZAMELAARS * V .K.T. V.- CLUBNIEUWS PERS DER LAGE LANDEN De bestelde exemplaren van Deel IX VKTV - JUBILEUMVIERING (Landelijke Dagbladen v. Nederland) z1Jn inmiddels verzonden. Deel X Wanneer dit nummer verschijnt heeft u al zal zijn getiteld "Vakdagbladen en enkele weken een uitnodiging in huis voor onze de Pers van de Nederlandse Antillen jubileumdag in Antwerpen. Er hebben zich al en Aruba". Wie hier een exemplaar behoorlijk wat leden opgegeven, een en ander van in z1Jn bezit wil hebben gelie dreigt nu werkelijk een succes te worden, dus als ve een bedrag van NLG 4.50 over te u zich nog niet hebt aangemeld, aarzel niet en doe maken op Postbankrekening 3853388 t.n.v. de VKTV te Emmeloord, onder mee aan deze unieke combinatie van beurs-, H museum- en horecabezoek. Wellicht ten vermelding van "Vakdagbladen • Be stellingen die voor 31 oktober bij overvloede hierbij nogmaals de verzekering dat, ons binnen zijn zullen tegen deze wanneer het vervoer het enige probleem voor u prijs worden afgerekend; na die dag vormt, door het bestuur kan worden gezocht naar zal de prijs NLG 6.50 bedragen.- een oplossing. Helaas zal het echtpaar Oostra, zoals u allen weet de motor achter veel VKTV-aktiviteiten, ADRESWIJZIGINGEN: waarschijnlijk ontbreken in Antwerpen. Aly Oostra moet een vervelende operatie ondergaan Mevrouw E. van Hal-Bull en zal geruime tijd uit de roulatie zijn. Namens het nieuw adres: bestuur en de hele VK TV wens ik haar en Doeke Paterstraat 87b veel sterkte toe. 5025 KH TILBURG Tenslotte hierbij melding van het feit dat het tel. 013 556891 laatste nummer van "Au Courant" tevens de eerder aangekondigde jubileumuitgave zal zijn De heer C. Groot is verhuist met daarin wetenswaardigheden over de nieuw adres: geschiedenis van onze vereniging, portretten van verzamelaars, in het kort de resultaten van onze Tweede Meyerinkshoekweg 1 enquete, fraaie afbeeldingen, en nog veel meer. Ik 7641 RW WIERDEN zou zeggen: een nummer om te bewaren, in het TEL. 0546 576664 besef dat ondergetekende zeker niet de enige is die alle nummers bewaart. Wellicht tot ziens in De voorletter van de heer J acobs uit Antwerpen of op de beurs in Voorthuizen. Groningen is een P. Zijn telefoonnummer is 050 - 734190. Klaas Kornaat Het telefoonnummer van de heer Blommaert in Antwerpen luidt: INHOUD: 00 32 3 8870178 * Jubilerende voorgangers van "Au Courant" 4 * De Japanse dagbladpers 9 * Over verzamelen gesproken... 15 * Censuur in de geschiedenis 20 .* "Read all about it" 23 * Het perswezen in Indonesië 30 - VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS - 0 ©w~~ LQ)~ W©©~@ti\~@~~ Wti\~ ©~~~ J~~a[b~~[g~[Q)~ (f(f ti\~ ~©~M~lIl») Welke voorgangers heeft ons blad AU COURANT gehad? Een statistiek daarvan werd ergens al eens gepubliceerd - ik meen in Collectible Newspapers - maar ik herinner me dat die gegevens verre van volledig waren. Krantenverzamelaars zijn er altijd al geweest en dat zo lang de krant zelf bestaatl Neem nu die bundel oude couranten van Broer Jansz en Jan van Hilten uit de jaren 1626 tot 1635 indertijd bijeengebracht door een onbekende verzamelaar en die thans in de Kon.Bibliotheek te Den Haag berust of de collectie uit de jaren 1621 die het ge meentehuis in Hasselt (üv)rijk is. Het is in dit artikel echter niet de bedoeling een opsomming te geven van de verzamelaars die wel bekend zijn, maar van de tijdschriften die ten behoeve van hun specialiteit in de loop der tijd werden uitgegeven en waarvan AU COURANT het jongste produkt is, dat thans tien jaar bestaat. In chronologische volgorde hieronder alle, voor zover mij bekend, tijd schriften voor de krantenverzamelaars : 1) ANVERS-PHlLATELIQUE (Organe de Collectionneurs de Timbres, de Journaux,etc), opge richt in 1892 te Antwerpen. Van dit maandblad PU BLICATION M EN SU ELLE -. --- bezit ik nr.5 van Januari 1895 en hoewel dit lIin-Jnnvirr I AIl~. blad voor het grootste deel bestemd was voor postzegelverzamelaars,vond ik hierin een twee tal advertenties met aanbieding van kranten en een artikel over de pers in IjslétA~d alsmede ANVERS-PHILATÉLI ij UE een interessante bijdrage van J.Vervliet, één van de grootste Belgische verzamelaars, over MOHITKun lJU CKHGLK PRRSSO-PHILATÉLIQUK D'AHYKRS, het tijdschrift "De Raadgever". Het blad bestond nog in 1904 want Direrim-Pri/rililin : WillilN 111 mH, 65, ril " /111', Imrl. het is opgenomen in de Annuaire de la Presse BeIge van dat jaar. 2) LA PRESSE UNI1JERSELLE werd pas in 1897 het orgaan van een te Brussel opgerichte "Cercle BeIge des Collectionneurs de Journaux". Eén van de initiatiefnemers voor de LA uitgave van dit maanblad was de andere bekende Belgische verzamelaar André Warzée, auteur van het zeldzame werk Essai historique et critique sur .les journaux Belges~ rRHSSR UNIVHBSHL1H Op een boekenbeurs in Antwerpen kwam ik in het ORGAXE OFFICIEL bezit van de jaargangen 1897-1903 van La Presse Universelle, de l'Union de la Presse périodique Beige vanaf dus het eerste nummer van dit blad. Acht jaargangen RE':UE ME:\S1;ELLE van een hoogst interessant en bijzonder goed ge~llustreerd orgaan voor de krantenverzamelaar. Het is mij tot nu toe J. B. VERV:'IE" GastOrl MERTENS ., onbekend wanneer men met de uitgave is gestopt • AN~tERS BP.C::r.r...LES Wellicht overbodig tot slot nog te vermelden dat in dat eerste nummer, het allereerste artikel onze vriend Abraham Verhoeven betrof. 3) THE NEWSPAPER COLLECTOR. Pas in de jaren '50 kreeg ik als beginnend kranten(koppen)verzamelaar dit blad in handen. Het werd opgericht in San Francisco in 1948 door Marvin Sanford, een amateur-journalist. Als ondertitel wordt vermeld •• "devoted to the field of newspaper collecting as I' .""un~ .... lMU7 a hobby • Hoewel bedoeld als kwartaaluitgave, verscheen het blad zeer onregelmatig (uit het 1e nr.: 'our aim is to publish as near quarterly as possible but as this is a non-profit hobby venture we refuse to be a slave to any schedule'). De vier nummers in mijn bezit~ waaronder nr.1, hebben alle 12 pagina's en ge~llustreerd gedrukte inhoud. Eigenlijk wordt het actuele nieuws meer behandeld dan informatie over de krant zelf. Geen enkel nummer draagt een datum. Blijkbaar verscheen het nog in 1955 maar sindsdien is het verdwenen zonder opgave van redenen aan de abonnees. 0-VERENIGING VOOR KR~NTEN- EN TUDSCHRIFTENVERZAMELAARS - ____rhf ____ 4) THE NEWS (later NEWES)werd in maart 1950 opgericht door Charles Smith (Phoenix, Arixona - USA). In het Nelvspaper oudste nummer wordt het voorstel om tot de oprich ting van een club voor krantenverzamelaars te komen eo/lector gelanceerd .. In 1951 werd het een "journal of the ft,.. t. Ba ... H('I _ ~l y~, l\"",hl1L(l - VERENIGING VOOR KRt\.NTEN- EN TlJDSCHRJFTENVERZAMELAARS - ® 6) THE NEWSPAPER COLLECTOR'S GAZETTE Werd gelanceerd in april 1966 door Barbara Stuhlmuller uit San Äntonio,-Texas - USA. Doordat haar man militair was, veranderde het adres echter talloze malen. De Gazette was ook een heel goede uitgave met steeds uitgebreide informatie voor elke krantenverzamelaar. ltOll!:rtllf'S Gamrr Het maandblad (later tweemaan- Ue RrlDspapcr , delijks), verzorgde versehei dene malen een interessante ~~==~~~~;=~~~ bijlage, zoals een perfecte nadruk van een tijdens de Amerikaans~ burgeroorlog (1861/5), bij gebrek aan papier, op be hangpapier gedrukte krant .. Het behangpapier had zelfs het originele designi De omvangri jke ondertitel van de Gazette "the only hobby, service, and trade journal published regularly in the U.S.A. for collectors of historical newspapers" werd in dit geval bewaarheid! Miniatuur krantjes, postkaarten en briefpapier warem de promotie-artikelen die de uitgeefster van de Gazette voorzag van financiën om de uitgave te bekostigen. Nadat de Gazette ~~~~~~~~~~~[ werd samengevoegd met het vol.1 no.1 van'The Printer' in januari 1975 verscheen het blad nog maar tot juni van dat jaar en verdween onaangekondigd van het toneel, na tien jaar. Als illustratie een foto van de eerste en enige dame die een blad voor kran- tenverzamelaars uitgaf. 7) WORLDWIDE NEWSPAPER COLLECTING AND PRESS HISTORY .. Samen met John Frost en Peter Wild hadden we in New Barnet een bespreking over de voortzetting van Oprechte Tijdinghe, hetgeen resulteerde in Peter Wild's blad met de ~i~vwe titel als hierboven .. De ondertitel luidde "official journal of worldwide newspaper collectors ~lub ..... edited by Peter Wild:'Het eerste gedrukte nummer van niet minder dan 64 pagina's verscheen in oktober 1970. De uitgave hier van moet Peter een fortuin gekost hebben. In elk geval werd het 2e nummer gestencild. Elke uitgave van 1971 be sloeg 80 bladzijden vol met interessante aanbiedingen. Jammer dat Peter nooit het geduld kon opbrengen om ook illustraties in te lassen. Het laatste nummer W N C P, zoals het kortweg werd genoemd, in mijn bezit is vol.2 no .. 5 van juni 1972. hU ..... _GUêam l LE Tot slot hieronder nog een lijst van éénmalige Belgische uitgaven op strikt ons gebied, waarvan mij slechts eerst genoemd blad bekend is (zie hiernaast). Gazelle extraordinaire publlée enl'honneur d' Deze lijst verscheen in oktober 1900 in "La Publicité" van La Presse ABRAHAM VEIUlOEVEN, D'ANYERS, Universalle te Antwerpen. u: PI\DlII:I\ QAltTTltfl Dt: L&UROrE. ~, - 111 "~t:T11.'~ I!T MIIIIHISlJlHlflH' ~: ~;;:::: ;,';:':'~:;;'. -11'1 -~.-~ .•- .~ :'''~ ,~~' j flUX @(J hl: E(0 TI (J nn E [1 F\~ DE JOURNAUX On peut se procurer aux Bureau:!: de la Revue (6 (, me du Bien- Etre, Aovers,; les jour:1au:c et livres suivants, tirés à petit nombre : Le Journal des Pressophiles, No' ( & 2, types diiférents, illustrés, 10 effieS pièce, Le Journal des Ephéméridophiles, NQS ( & 2, types )) )) 10 )) Le PeritJournal d'Annonces de la Presse Universelle, Nos I, 2, 3 & 4, types différents, 5» Les Annonces de la Presse Universelle, No I (unique), 5 n I) Le Pressophile Illustré, No unique, titre rouge et noir, illustré, 25)) De Gazetverzame!aar, N° unique, papier gris, 25 )) )) Geen Pers Geen Zegels, » »fose, 25 n II De Dagbladvriend. .)) )) vert, 25 » » Le Timbnsmatt', »D bleu, 25 » )) Le Gazettophile, I)) rouge, 25 )I Presso·Philatélie, » »lilas, 25 n n Expédition franco contre envoi du montane augmenté du port (simple ou recom· mandé). (Louis Nierijnck) CD - VERENIGING VOOR I(RANTEN- EN TIJOSCHRIFTENVERZAMELAARS- r"""'''''''''''''''''''''''''''''''':':'''''''~:':':':':'':''''''''::::':'=':':':':':""''''''''''''''''''''''''''''''''''''', ii""ITI'"'""""""""'"""""""""'""""""",,'""""""'"'"""""""""'1'1"""""""11"11111111111111"11111'1111111'11"11111'11111111111"11111111"""'1"""'111""""1111""'111"'" Akita Sakigake Shimpo Akita 1874 228.500 Asahi Evening News (Engelstalig) Tokyo 1954 26.600 Asahi Shimbun Tokyo 1888 7.471. 100 (ed. te Tokyo (3.825.200), Osaka (2.163.700), Nagoya (483.900), Seibu ed. te Kita Kyushu (822.200) en Sapporo (176.200) Chiba Nippo Chiba 1957 128.600 Chigoku Shimbun Hiroshima .... D .. " .. D Chubu Keizai Shimbun Nagoya 1946 99.100 Chukyo Sports Nagoya 1968 .... D ...... 0 Chugoku Shimbun Hiroshima 1892 615.400 Chunichi Shimbun (alle ed.) Nagoya 1942 2.877.200 (ed. te Hamamatsu, Kanazawa, Nagoya en Tokyo) Chunichi Sports Nagoya 1954 .. Ol u 0 ...... (ed. te Nagoya en Tokyo) Daily Sports Osaka 1948 ...... 0 ...... (ed. te Osaka en Kobe) Daily Tohoku Hachinohe 1945 82.600 Daily Yomiuri, The- (Engelstalig) Tokyo 1955 ...... D .. Dempa Shimbun Tokyo 1950 ...... (ed. te Tokyo, Osaka en Fukuoka) Ehime Shimbun Matsuyama 1941 212.000 Fukui Shimbun Fukui 1899 151.000 Fukunichi Sports Fukuoka 1957 ...... B Fukushima Mimpo Fukushima 1892 245.700 Fukushima Minyu Fukushima 1895 163.800 Gifu Nichi-Nichi Shimbun Gifu 1879 120.300 Higashi-Aichi Shimbun Toyohashi 1957 20.100 Hochi Shimbun Tokyo 1872 .... 0 11 0 .. D (ed. te Tokyo, Osaka en Sapporo) Hokkaido Shimbun Sapporo 1942 1 .065.100 (ed. to Asahikawa, Hakodate, Kushiro en Sapporo) Hokkai Times Sapporo 1946 117.900 (ed. te Asahikawa en Sapporo) Hokkoku Shimbun Kanazawa 1893 243.600 Hokuu Shimpo Noshiro 1895 25.100 Ibaraki Mito 1891 127.100 Ise Shimbun Tsu 1878 .... IJ ...... Ishinomaki Shimbun Ishinomaki 1946 13.300 Iwate Nichi-Nichi Shimbun Ichinoseki 1923 .... 0 ...... Ol Iwate Nippo Morioka 1938 205.100 Japan Times (Engelstalig) Tokyo 1897 49.700 Jyomo Shimbun Maebashi 1887 197.600 Jyoyo Shimbun Tsuchiura 1948 ...... ot .... Kagoshima Shimpo Kagoshima 1959 56.500 Kahoku Shimpo Sendai 1897 433.200 Kanagawa Shimbun Yokohama 1942 211.300 Kansai Shimbun Osaka 1950 ...... " Kii Mimpo Tanabe 1911 32.100 Kita Nihon Shimbun Toyama 1940 186.100 Kobe Shimbun Kobe 1898 458.400 Kochi Shimbun Kochi 1904 207.200 Kumamoto Nichi-Nichi Shimbun Kumamoto 1942 322.300 Kyoto Shimbun Kyoto 1879 458.800 Kyushu Sports Fukuoka 1966 - VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TUDSCHRIFTENVERZAMELAARS 0 Mainichi Daily News (Engelstalig) Tokyo 1922 (ed. te Tokyo en Osaka) Mainichi Shimbun Tokyo 1872 4.186.800 (ed. te Tokyo (1.779.400), Osaka (1.428.900), Chubu ed. te Nagoya (220.500), Seibu ed. to Kita Kyushu (645.800), en Hokkaido ed. te Sapporo (112.300» Minami Nihon Shimbun Kagoshima 1881 334.100 Miyazaki Nichi-Nichi Shimbun Miyazaki 1940 192.600 Muroran Mimpo Muroran 1945 57.500 Mutsu Shimpo Hirosaki 1946 ...... Nagasaki Shimbun Nagasaki 1889 163.400 Nagoya Times Nagoya 1946 138.500 Naigai Times Tokyo 1949 ...... Nankai Nichi-Nichi Shimbun Naze 1946 21 .500 Nanshin Nichi-Nichi Shimbun Suwa 1901 74.200 Nara Shimbun Nara 1946 80.500 Nihonkai Shimbun Tottori 1976 86.200 Nihon Keizai Shimbun (fin.-econ.) Tokyo 1876 2.090.100 (ed. te Tokyo (1.234.400), Nagoya (144.100), Osaka (560.600), Seibu ed. te Fukuoka (151.000) en Hokkaido ed. te Sapporo ( ...... » Nihon Kogyo Shimbun Tokyo 1933 Niigata Nippo Niigata 1942 408.500 Nikkan Fukui Fukui 1977 53.000 Nikkan Gendai Tokyo Nikkan Kogyo Shimbun Tokyo 1917 Nikkan Shin Ehime Matsuyama 1960 245.800 Nikkan Sports Tokyo 1946 (ed. te Tokyo, Osaka en Sapporo) Nikkei Sangyo Shimbun Tokyo 1973 208.100 (Engelstalige editie: The Nikkei Daily) Nishi Nippon Shimbun Fukuoka 1877 750.000 Nishi Nippon Sports Fukuoka 1954 u IJ .. Ol ...... Oita Godo Shimbun Oita 1886 196.700 Oka-Nichi Okayama 1946 43.700 Okinawa Times Naha 1948 210.500 Osaka Nichi-Nichi Shimbun Osaka 1946 ...... B Ol .... Osaka Shimbun Osaka 1922 ...... Osaka Sports Osaka 1964 ...... Ryukyu Shimpo Naha 1893 206.800 Saga Shimbun Saga 1884 116.400 Saitama Shimbun Urawa 1944 130.100 San-In Chuo Shimpo Matsue 1942 165.900 Sankei Shumbun Tokyo 1950 802.300 (ed. te Tokyo en Osaka) Sankei Sports Tokyo 1963 ...... (ed. te Tokyo en Osaka) Sanyo Shimbun Okayama 1879 390.300 Shikoku Shimbun Takamatsu 1889 171.600 Shimotsuke Shimbun Utsunomiya 1884 229.400 Shinano Mainichi Shimbun (Matsumoto ed) Matsumoto 171.600 Shinano Mainichi Shimbun (Nagano ed.) Nagano 1873 216.400 Shin Osaka Osaka 1946 ...... 0 .... Shipping and Trade News (Engelstalig) Tokyo 1958 ...... Shizuoka Shimbun Shizuoka 1941 610.700 22.100 Shonai Nippo Tsuruoka 1946 Sports Nippon Tokyo 1949 774.500 (ed. te Tokyo en Osaka) Tokachi Mainichi Shimbun Obihiro 1919 59.800 Tokushima Shimbun Tokushima 1941 208.000 Tokyo Sports Tokyo 1959 ...... (ed. te Tokyo, Nagoya, Osaka en Kita Kyushu) @ - VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS - Tokyo Times Tokyo 1946 Tomakomai Mimpo Tomakomai 1950 51.200 Too Nippo Aomori 1888 238.000 Toyama Shimbun Toyama 1946 Ube Jiho Ube 1912 43.300 Yamagata Shimbun Yamagata 1876 213.200 Yamaguchi Shimbun Shimonoseki 1946 Yamanashi Nichi-Nichi Shimbun Kofu 1872 154.200 Yomiuri Shimbun Tokyo 1874 8.973.700 (ed. te Tokyo (5.482.600), Osaka (2.155.500), Seibu ed. te Kita Kyushu (887.700), Hokkaido ed. te Sapporo (266.000) en Hokuriku ed. te Takaoka (145.900) Yonezawa Shimbun Yonezawa 1879 13.500 Yukan Fuji Tokyo 1969 (ed. te Tokyo en Osaka) ##################################################################### Bron: Editor & Publisher Yearbook 1986, aangevuld door D.J.Oostra ---- ...... Asahikawa lID e Obihiro Tsuruoka 111 I~hinïseki {shinomal~i 11 Yamagata <$ 11) endai V ~ eVone~ awa Niigata • \ ~ FUkusfima HONSHU I Kanazawa @ u~sun~:::o Matsumoto. Maebashi • Tsuchiura CP Suwa Toky~ Gifu Kofu @ r • %i~ STILLE OCEAAN <) - VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TUDSCHRIFTENVERZAMELAARS - @ Perscuriosa uit de verzameling Tijdens een boekenveiling was van L.M.C. Nierynck (23) dit krantje toegevoegd' aan een kostbaar lot Over een bijzonder vignet uitCie l"ranse van 100 Publicaties waarin ik geen interesse tijd, De Blazende Nieuws-Post en een tijd had. Splitsing van het lot zodat alleen het schrift uit de andere Waerelt of de blaadje apart kon ~orden geveild was helaas spreekende dooden •••• l niet meer mogelijk. Via een omweg h'Wam ik te weten ~~e dit lot werd toegewezen;hetgeen De conservatieve kranten Times, uiteindelijk leidde tot de aankoop van deze Daily Yail en Daily Telegraph in Londen heb krant van S.de Vogel en comp. ben onlangs in een hoofdartikel de lezers Di t blad is het eerste nummer dat aangeraden niet op Premier lvl.a.yor te stemmen. verscheen nadat de Franse troepen het land Eet is even anders gelopen.. Hayor werd met verlieten in november 1813 en de inhoud doet grote meerderheid toch herkozen als partij hierover verslag en gaat zich te buiten aan leider .. allerlei uitroepen van vreugde. De Vogel schrijft over zijn 'herboren blad' en beweer1 dat de over~rinning op de Fransen niet ' t werk van menschen is; "'t is de hand des Heeren die alle deze dingem doet" G De K.B.cat.vermeldt dat dit week blad verscheen van 1795-1814,doch er zijn slechts een tiental nummers bewaard gebleve4 uit het begin der 1ge eeuw .. Alleen het Pers 'museum bezit hiervan een tweetal exemplaren uit 1795 en 1797. Belangstellend nam ik kennis van de advertentie aan het einde:"P"S.:By den DruyJcer dezer is à 1 St.te bekomen De HELD DER REDEN of LEESGIERIGEN OUD- EN NIEUWS VERTELLER" .. Een ongevlOoe -ti tel,rnaar wel be De Daily Hail bracht de afkeu kend denk ik, is DER STAFL..·illLN. Het betreft ring wel erg grof op de voorpagina:"het is hier nr. 13 van 27 ap~il 1924. Eet is een tijd om de kapitein van het SChip te lozenl" weekblad van de Duitse bond van frontsolda ten en ~~gezien het hier de 6de jaargang Op het zinkende schip Toryanic staat de Britse premier aan het stuurrad. betreft, moet het blad direct na het einde van de eerste wereldoorlog in 1918 zijn op In Curiosa nr. 21 slaakte ik gericht. de verzuchting dat ik nog geen BLAZENDE IUEUVIS-POST in de collectie had.. Sinds kort bevindt zich het bijzonder nummer van dit weekblad Vé4~ 25 november 1813 in mijn bezit. Dl'. BLA-ZENDE 40 JaOrc bcu(JdJc fiolouialpolUU No? _. 181~~~~~2~ Er zijn 20 bladzijden waarvan 9 ~;-A\,R DJ;; ,ST .. -\. D- p.:-ILAX D G'E0iQC ~ Z='i!, met advertenties. Verder bestaat de inhoud uit persoons- en andere statistieken uit de Wie b ld !e- don'~·d~.~I.'!f1·dû :1k. ~·~;r. wir ~r1Ui!lyk. ',Iet Il'r~l is ,;', ,!:e!!JJI: .!..)IIIIO _mo-tC'O g:1rIlet.e3. VQu. 1I,~.I..,·mn her:l-rmm·\fjrhlut,~1ttl f6lW4nrct!cm. mer Je rlm"1(.('*1' - d'W1' "j1en~~re U~f11 r .Z:eft:', m!t lRkl'U'rol!'lie l rr d,~I:)1i·UeY1tcmd @ - VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJOSCHRIFTENVERZAMELAARS- ""nlP,,,nl> 1'1' p 4"11'11 Een opvallend vignet in het nr 7 van 15 augustus 1795 van de HAAGSCHE COU RANT luidt "Toegewyd aan Waarheid en Ge~ond Verstand" .. Uitgevers waren Johannes de Groot en Zoonen .. J'.'ierkwaardig is dat ik dit vignet voor het eerst tegenkom in een Haag sche Courant (een exemplaar in de collectie van 4-7-1795 heeft .in elk geval nog het ge wone Haagse vignet). N' -/' ~i n~ ~; ~~~~~;: 'I-IAAGSCHC SIUUrdag BBT JlII}l$T6 ;t.JAJ! DltR. 1147'..I.lFSCBL rRTHlUD. mm~mmt r~u. t6. NATIONAALE lJATAAFSCUE A". ';'07, Op de beurs in Delft kreeg ik DONDEJl.:DAGsm: van ons lid Hakaske een Italiaanse twee zijdig bedrukte krant LA NUOVA lTALIA van '9, JUN Y, t;;; 'T ;I ~ JAAR ou REVOI.lJTlt. 21 jan .. 1944. De achterzijde van het blad Dool\. JAN GREEVEN. bestaat volledig uit een Franse tekst, kompleet met de vertaa14e titel L'I~E NOUVELLE, zelfde datum, maar niet dezelfde No. 4- tekst inhoud als de Italiaanse zijde! Een leuke aanvrinst voor de EXTll.A , COUll.ANT. curiosa-comlectie .. 4 AUGt:STUS. DE STEM UIT BELGIE/L'ECHO DE BELGIQUE is een tijdens de eerste wereld oorlog in Londen uitgegeven katholiek bel.. lIet Phn VUl CnnOltnm door d~ 1'\~II011t1t Vf1'Wl aan (zuivere)waarheid en (oprecht)gezond Ikl U..,ttll!k'lItt\r:~t.rd Vtmr dm ,.""1..,, .. iH ~1,1\1~,,"11 '1/ .1" rn~,. ~~"'::,::r.r~':;0:·:.-!>.:,:·t:'t~";'.;.·: , h V,Nk, . ;:,~:'~::'~:,!~~ï~:C ;:~:I~';,,;~:tn :;~: verstand .. I ,'l,,~;, Ic..., \.'" rrl' ~,"I<, l"~' .t" I F~~~~~.~~;~::;:~\S~~~~ ;1;.': ... ~It'- """. 111' 1 1111 Een waardevol trio in mijn :~~~'~:-:~ ,:t~~;::: :].:,l:t:~, .~'I~:,:~:: ''" ~,' ,"'...., ••• " •• t ...... ·IM." 041 I"",;~,,"n: ril ".,,,;~~~, ,,~d 1..1 I~l ~~ ·;;~;::.r~J~.'':'~ ~~'~:... 1-.:. '!î'':: verzameling! ~"t.';r,~i X:" ~~T' :;,;~~~::;:"f~.t ~.t:: ll"::~.1~f%2:,~ê~;~:!;:;~l~~r~2 ,\. •. , .... ,1,~~ .. "~!l,, "I \"11 t"""'" "I"~ .-1 I>.~" ....., .... ~"I1, ~'I'" ".~ ...... '~ 'n •..!_n".,.....t'nhl".,.I,.n ,!...... ",1*"",," ",,10 .... '" ••• oio .. , 1-14--" ~' ...... ~ ... ~" ... ,1- ..... ol- , ... ' .... ''''1' •..." ,- .t, ",,, .....~. ~ •• , •• ~,~f t.,~~.. }t!1":!r:\~n"r.;,:.:~ ~':~t-,':' ,,::, ~~'1 " .. ,I~ ,I,~ ...... nl ,I .. • " .. t,w'w·" ;; !~;:~:b.:-:''''::''': !\'::I"'~_::"~ï~.' ,,.•• 1:""'" '~,,,h.-;.I .I~".I ,J... "" .. 1, ,I" • ..tI<'~:" ..""r~,."~"~'·""" .. ,'~~. t;~1~t}IT;;~'~~~~f;:~~'ê ; - VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENV ERZAMELAARS - @ MaandeIyk[che Berichten Uit de andere La Haye. 33 décemhl'e J848. LE COURRIER ATAVE, " IH REL , nUBEJLUX. , GrOilflDUU'''', ~"'II. La Dure, Of de fpreekende rar an ..... n 10.00 A. S 191 () D ]i; E. IFranen fHu·.a 1I0llltu • IO-dO COIlIlESI'Of\lDlANTS, ff'lc. 4,l'c, trop IlOlU' Dommer. DO.ODEN Jon~ r· t DIMANr.IIE. La lJ aye, 3:! dée. ticiel' de la rrarue com COlip Van een nr. 0 van 33(I)dec~mber lol lI~t V,ij, IIVfl\, in dat kleine formaat (de periode van vrijdom p.~!Jlf JI van belastingzegel voor miniatuur kranten was (wordt vervolgd) @-VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TUDSCHRIFTENVERZAMELAARS - stelling en gebruikte daarbij als argument dat, nu het Brabants Nieuwsblad aan VNU verkocht is, het gecombineerde marktaandeel van Wegener en NDU net op 33 procent bliJrt steken. Dat is de inrormele grens die de kranten door Klaas Salverda uitgevers vrijwillig hebben gesteld aan de machtsconcentratie Aflevering 18 in hun bedriJrstak. Anderzijds was ook de Telegraar in de race voor overname van de NDU-bladen. Zij zou daarmee een Brabants Nieuwsblad marktaandeel op de dagbladenmarkt Terwijl bij ons de tent in de verwerven van 43,3 %. Redenen om gang en de aanhanger voor staat, een bod gezamenlijk met derde(n) staken ze bij het Brabants te overwegen, liet de directie Nieuwsblad in Roosendaal. Or de weten voordat Elsevier haar krant daarmee behouden bliJrt? "bidbook" uitbracht. Wie vertelde zij er wijselijk niet bij. Stel Het Brabants Nieuwsblad behoorde Je voor: de Telegraar en het tot de Dagbladunie (NDU), onder Algemeen Dagblad onder één deel van Reed Elsevier, die in moedermaatschappij! Dat is pas Juli bekend maakte van NDU ar te Unilever-strategie! willen. De NDU staat vooral bekend om de landelijke dagbladen Zo wordt anno '95 dus met kranten NRC Handelsblad en het Algemeen omgesprongen. De vrijwillige Dagblad. Maar daarnaast had zij rusiecode lijkt geen klap voor te ook het Rotterdams Dagblad, De stellen, het redactiestatuut Dordtenaar, Rijn en Gouwe en stelt bij verkoop echt geen klap zoals gezegd het Brabants voor en de lezer wordt bij dit al Nieuwsblad. niets gevraagd. De nieuwe eigenaar van het Leven met de dood Brabants Nieuwsblad, het Een rustige zomer is het niet Haarlemse uitgeversconcern VNU, echt geweest. Het ANP probeerde wil de Elsevier-krant in het haar arnemers gedurende de uiterste westen van Noord traditionele komkommertijd op Brabant samenvoegen met zijn waardige wijze door te laten eigen dagblad De Stem. Het komen met een voorar gemaakte Nieuwsblad had 55.000 kranten, ser ie over "leven met de dood". De Stem 110.000. Met de aankoop heert VNU in Noord-Brabant alle In werkelijkheid zijn de meest bladen in handen gekregen. uiteenlopende plaatsen in het voormalige Joegoslavië deze zomer "Een overval", noemde de redactie bekenden voor u en mij geworden. van het Brabants Nieuwsblad de Het komt mij voor dat het verkoop. Zij eiste dat de Algemeen Dagblad van vrijdag 14 zelrstandigheid van de krant Juli de eerste krant is geweest binnen VNU gewaarborgd blijrt. die op een gerucht heert geopend. VNU had naar het schijnt altijd Al moet er bij worden gezegd dat al belangstelling voor het de krant het zo ook heert Brabants Nieuwsblad gehad. Maar genoemd. Toch bliJrt het in breder verband ging de bijzonder. Want nieuws, zeker discussie deze zomer vooral om de voorpaginanieuws, moet toch vraag wat er met de andere, grote reitelijk en als het ware op NDU-kranten gaat gebeuren. Juistheid gecontroleerd zijn? We nemen een stukje van de Wegener toonde grote belang- voorpagina als illustratie mee: - VERENIGING VOOR KR<\.NTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS @ r-~~ r~~{'1. I "'\, vrijdag 14 juli 19?5 1 ~;'_,"1._,""'_ /1.50 . S"" •• O~r~~ n~ Kat en muis . rond kernproef ~;l::;~~:~c~~:~n i dQ'1 Cl~t.-naatel1l1lli:n tl- 1 ~fUbilo(opll~ltclMuru. rru..DtFnnstnknigUl zw.e.elopl1o:tl' .'>n ~n ClnUI ~enla~8" "R~Uj • De " " maar viel weldra door de mand Komkommers omdat de onderzoekers bewust niet En dan waren er ook deze zomer de kleuren van de stippen hadden weer de opgeblazen komkommers. vermeld. Volgens een tussentijdse Zoals "Kip ontploft", waarbij een conclusie vliegen de hommels alle' 40-Jarige inwoonster van Rotter kanten op. dam lichte verwondingen aan haar hand heeft opgelopen toen een kip Rechtzetting (1) explodeerde. De vrouw wilde de Afgaande op wat ons voor deze kip voor het avondeten bereiden. rubriek wordt toegestuurd, is het Met een vleesbijl wilde ze het verzamelen van rectificaties echt dier op het aanrecht in tweeën een specialiteit aan het worden. kloven. Ze sloeg de bijl met een Een heel bijzondere, uiterst forse klap door de kip, die actuele rechtzetting is de spontaan ontplofte. Uit nader volgende: onderzoek bleek dat de vrouw de kip op haar gasaansteker had DEN den ~. gelegd ... Croissants Uit ttt:iu protest recht week: Voorts zeilde in het Leidschen toom verro: damse zwembad De Fluit het PER TH (All) - Een Austm,· lische bakker heeft uit pro niet g plafond naar beneden, werd in het test tegen de Franse kern- . destu middenlimburgse dorpje Sint Joost protlven in de Stille Zuidzee lan(;ld een zwerfkei van duizend kilo besloten alle Franse invloe. HoeWI bij dé" gestolen en mag brugwachter Piet den in zijn bakkerij te weren. Zo bakt hij nu de croissant!; kaart van Schijndel in het Brabantse ~ht en de stokbroden. studer. Heeswijk de dertig ton zware . krom. Roell'lIlJ'ang·brood gebu~ ophaalbrug over de Willemsvaart noemt het bakketsechtpaar Peter cu Judy Emmanuel mee naar huis nemen. Het verkeer hun stokbrood. Het schijnt Op vrs kan voortaan gebruik maken van een rage te zijn in PerU\. tet'en een vaste oeververbinding. Schier m:m ?''1nder - Genoten hebben we ook van het onderzoek van de Universiteit van Utrecht naar het vliegbereik van Maar deze uit het Algemeen honwels. Daartoe werd een aantal Dagblad mocht er ook wezen (het exemplaren van deze gevleugelde stukje liet zich helaas niet goed diersoort met verf gestipt. Wie copiëren: ) er een zag kon met een speciaal "Het team. bezorgers van het telefoonnummer bellen. Honderden Algemeen Dagblad is bij het mensen deden dat. Een groot Nederlands Kampioenschap aantal bellers was niet serieus krantenbezorgers in Barneveld @ - VERENIGfNG VOOR KRANTEN~ EN TIJOSCHRIFTENVERZAMELAARS- Krantenland In een bespreking van het rapport "The Global Newspaper Market" van beleggingsanalisten (!) lazen we dat Nederland ondanks de relatief hoge prijs van kranten in leesdichtheid het vierde krantenland ter wereld is. Per 1000 volwassenen worden 613 kranten gelezen. Noorwegen neemt een koppositie in met 682 kranten per 1000 volwassenen. Kuwayt is tweede en Japan derde. De VS zijn niet op de derde plaats met een twintigste plaats een geëindigd~ zoals wij stuk minder "krant-minded". abusievelijk meldden» maar op de Iedere dag worden er op de wereld vijftiende plek. Het voornemen 577 miljoen kranten gedrukt en volgend jaar beter te presteren per 1000 wereldburgers worden er klopt wel ". dagelijks 154 kranten gelezen. Japan is het krantenland bij Rectificatie (2) uitstek. De allergrootste kranten Op twee achtereenvolgende dagen ter wereld zijn daar te vinden. werd in het Dagblad voor West Een groep van vier Shinbun's Friesland, een editie van het voert de wereldkrantenlijst aan Noordhollands Dagblad. gewag met aan kop Yomiuri Shinbun gemaakt van de geboorte van (14.47 miljoen kranten per dag). Guido. Of was het toch Linda? gevolgd door Asahi Shinbun (elke dag 12.71 miljoen kranten). Hl Het aanbod aan informatie uit dil andere bronnen dan kranten loopt echter steeds verder op. Het informatie-aanbod verdubbelt elke op26juni 1995 zeven jaar. lazen we onlangs in onze dochter/zoon het Algemeen Dagblad. Een mens lINDA/GUIDO Me: anno 1995 krijgt uit alle hoeken ave en gaten 117 maal meer informatie JOHAN WORP en TINY WORP-WENKER aangeboden dan in 1945. Om over Vlietsingel15 Ad~ na te denken! 1671 MX Medemblik een Het oprukkend multi-mediageweld nu n zal de papieren krant er echter niet onder krijgen. meent Jan Van Cuilenburg, hoogleraar communica tiewetenschap in Amsterdam. "De Rectificatie informatie via de drukpers heeft daarvoor een te groot gewicht in het verkeer tussen politiek en samenleving, burger en overheid. Voorlopig nog veel meer gewicht op 26 juni 1995 dan radio en televisie in de onze zoon afgelopen tientallen Jaren hebben GUIDO weten op te bouwen". Het goede nieuws voor journalis JOHAN WORP en ten: de jongste ervaringen met TlNY WORP-WENKER nieuwe media, met name met het Vlietsingel15 1671 MX Medemblik wereldwijde computernetwerk Internet wijzen uit dat zonder selectie en de bewerking van , journalisten een wilde stroom van nieuwsberichten tot chaos leidt. Blijf insturen! ~aas Salverda. - VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS - @ I l~DI~I~l~ II Z IJ I I., " Z I ~TN Nné!S t hel dagblad was voor de oorlog het gaven natuurlijk wel steeds beter wer ge i 11 us treerde weekb] ad het llied i urn bi j den, zoals kleurplaten in ele Katholieke uitstek voor ('t~ll blik over de grenzen, Iluustratie. IJlaar dan wel vanuit cle eigen gezichts hoek, de eigen "zuil". De televisie zou nog jaren op zich laten wachten - al waren er ti jdens de Olympi sche Spelen van 1936 te Berlijn al tele visie-uitzendingen op beperkte schaal - ook de radio was pas in opkomst. waarbij de nieuwsuitzendingen uiteraard ook nog in de kinderschoenen stonden. Het gezinsblad was dus bij uitstek de aangewezen bron om op de hoogte te komen van het grote en kleine wereldgclwuren, ma.ar vooral het "eigen erf" kwam ui tge breid Ln bedel. Dat de Nederlandse godsdienstige- en maatschappelijke verschillen zich ook duidelijk manifesteerden in het aanbod van bladen is vanzelfsprekend. De socialistische zuil van Nederland zou moeten wachten tot 1935 voor zij haHr Ze had het katholieke volksdeel haar geil lustreerde weekblad zou kri jgen: WIJ Katholieke Illustratie, opgericht rond - ons werk - ons leven. Dit blad kostte J865; terwijl het protestantse deel De in 1935 10 cent per week. Spiegel, weeki llustratie voor het chris Helaas was het blad blijkbaar onder een telijke gezin had, dat opgericht werd in ongelukkig gesternte geboren, want bij 1905. de Duitse inval in 1940 werd het - ge Daarnaast h @ VERENIGI~G VOOR KR~NTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS n Voor de 55 redactiemedewer kers wordt een sociaal plan opgesteld of een plaats gezocht zuilen kwamen r~ de oorlog weer terug. en gaan om uiteindelijk door de televisie ten bij een van de andere bladen in onder te gaan. Maar het blad "WIJ"j"Wer Op de Duitse tijdschriftenmarkt het Bauer-concern. is het de laatste tijd een komen In het volgende nummer van kend Volk" was natuurlijk 1'0 bestlid dat het niet meer terugkwam. en gaan van bIJ,den. Deutscher Drucker valt trou De Katholieke Illustratie zou het week Op 20 maart verscheen weer wens alweer te lezen, dat het blad blijken te zijn dat het langst is eens een nieuw vrouwentijd zelfde Bauer Verlag op 29 maart verschenen, meer dan honderd jaargangen. schrift: Allegra, uitgegeven een nieuw tijdschrift heeft door het Axel Springer Verlag, gelanceerd. In dit geval Yoyo, Het blad is gestart met een tijdschrift voor jonge, moderne H.J.C. B(Jsman oplaag nn 500,000 exempbren vrouwen in de leeftijd van 18 tot en een omvang van 260 30 jaar. pagina's. De introductieprijs Het blad gaat veertiendaags ver bedroeg DM 3,- volgende num schijnen op een formaat van \ ;;WERIU,ND vOLK"; " mers kostten DM 5,-, 24,5 x 33,5 cm, Het eerste num ) -(Van"oIlzep. Haagschen ,correspondent) I Allegra richt zich op de doel mer telde 100 pagina's, waarvan , Het vroegere geïllustreerde weekblad groep van jonge vrouwen tus 30 pagina's advertenties en , ) ,,;Wij" is, herleefd in een 14-daagsch b~d, , dat den naam "Werkend Volk" dra t. sen 20 en 34 jaar. kostte DM 2,80. De beginoplage ,', \ ,J,j:et nieuwe blad, waarvan het eerste 0, '" 'deze Week vers,chijnt,. stelt 'zich ten, doel; Inmiddels maakte het Bauer lag op 600,000 exemplaren; I~rj een weerspiegeling v~ll' Amerikaanse kranten in problemen Leest , PAPIER - In de Verenigde Staten pen weken werkloos geworden, moet een stijgend aantal kranten Papierkosten maken bij de Ameri "W de persen stilzetten, Dit meldt De kaanse kranten gemiddeld 20 Volkskrant, De stijgende papier procent van de totale kosten uit. geïllustreerde prijs in combinatie met de dalen Analisten van de papiersector ver tijdschNft de lezersaantallen zorgen voor wachten dat de stijging een struc een zware financiële lasten, Tile tureel karakter heeft omdat door HOl/stol/ Post, Sew fork ,'v'eZ/IS de economische groei in Europa • WERKEND VOLK Ac/ueele foto's dm' en Spaanstalige edities van en de oprichting van nieU\l'e kran Ol WERKEND VOLK SOCIale voorlichting Tlli! LosAl/geles Tillles zijn in ten. de vraag en de dus ook de .. WERKEND VOLK Boeiende 'epor/ages middels opgehel'en, papierprijs in de komende tijd nog .. WERKEND VOLK OntwIkkeling Duizenden drukkel's, belOrgers I'erder zullen stijgen . .. WERKEND VOLK On/spanning L'n j BESTtLFORMULIER "De Hogelandster" en Losse nummers Aan de Admllllstnltlt' van Werkend Volk. Vondelstraat 7 b Amsterdam~W. ti7S cent Ondergeteekende wenscht zich te abon~ "Het Nieuwsblad van het Noorden" neeren, OP "WERKEND VOLK" met in aan al/e gang vnn 1 .Tu1t Hl42. ê. f L05 per halt laa.t. kiosken Ondergewekende rÖ5ti":! o\;:~g~~l:~k~l1r verkriigbaar ruilmateriaal aanwezig, wens.cht aanbieding Van PostkWitantie, ver~ h90gd- met 15 ct:.' in· ' S.W. Mollema ~======~111 Naam: ...... cassokosten. .. Hoofdstraat 15 Adres: ...... HU..... ~ ...... ' ... '... ;." 9965 PA Leens 05957-1529 - VERENIGfNG VOOR KR4.NTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS - @ BISMARCK ENKELE ASPEKTEN Een klassiek voorbeeld van die VAN DE CENSUUR IN andere verschijningsvorm van propa DE GESCHIEDENIS ganda door censuur, waarbij infor matie bewust wordt vervalst, is het Propaganda door middel van censuur beruchte Ems-telegram van Bismarck heeft twee verschijningsvormen: het in 1870. De kwestie was de kandida selektief beheersen van de informa tuur van Leopold von Hohenzollern tiestroom, en het aktief vervalsen voor de Spaanse troon. Leopold werd van informatie. Beide methoden wer door Bismarck gepushed, maar Frank den vroeger, en worden nog steeds rijk was tegen. Koning Wilhelm van toegepast om een beeld te scheppen Pruisen had de kwestie al eens met dat afwijkt van wat het normaal ge de Franse ambassadeur besproken sproken zou horen te zijn. tijdens een wandeling door de l~st Het meest voor de hand liggende hof van Ems in Zwitserland. Hoewel voorbeeld van de eerstgenoemde vorm tegen die tijd Leopold, geschrokken van censuur is die van de kerk, die van de commotie die zijn kandida dateert uit een zeer vroeg stadium tuur teweeg had gebracht, zich al in de geschiedenis van het Chris had teruggetrokken. Maar Bismarck tendom, en waarvan de meest bekende wenste oorlog, en toen Wilhelm een uiting is de z.g. Index Librorum gecodeerd telegram stuurde waarin Prohibitorem, die traceerbaar is hij verslag deed van de tamelijk tot in de 16e eeuw. Alle boeken die onschuldige besprekingen die hij in schadelijk geacht werden voor de Ems had gevoerd, was hij aanvanke Rooms-Katholieke gemeenschap werden lijk zwaar teleurgesteld. Totdat door de Congregatie van het Heilig hij in een flits zag hoe de situa Officie op deze Index geplaatst. tie nog gered kon worden: door een Het is niet te doen om zelfs maar paar woorden en zinnen weg te laten een indruk te geven van het enorme kreeg het telegram een volstrekt aantal belangrijke boeken die het andere teneur, en kon het van een de mensen aldus werd verboden om te verslag van een beleefd onderhoud lezen. Om tenminste een idee te worden omgetoverd tot een onheuse geven van de uitgangspunten van hen bejegening, en een uitdaging aan de die deze censuur namens de Kerk Fransen. In die vorm werd het Ems uitoefenden: tot aan het jaar 1822 telegram gepubliceerd. De pers, aan mochten Katholieken geen kennis Franse kant en onmiddellijk daarop nemen van de theorieën van Coper ook aan Duitse kant, eiste wraak. nicus. Dante moest op een gegeven Het gevolg was de Frans-Duitse oor moment toch van de Index worden af log, waarin 141.000 doden vielen en gevoerd, maar Gibbon, Hume, John ten gevolge waarvan Elzas-Lotharin Stuart Mill, Goldsmith, Sterne, gen bij Duitsland kwam. Kant, Voltaire, Croce, Stendhal, en zelfs de werken van een aantal BOEKDRUKKUNST EN REFORMATIE moderne en uitdrukkelijk katholieke Op een minder "verheven" niveau auteurs zijn op het moment dat dit wordt dit principe toegepast door wordt geschreven (1963) nog steeds schouwburgen, die aanplakbiljetten verboden. Hoewel studenten onder laten drukken waarop toneelcritici bepaalde voorwaarden dispensatie worden geciteerd: in de meeste ge kan worden verleend. vallen zijn die citaten uit hun Dit is propaganda, want het is se verband gelicht, teneinde een posi lektief, en bedoeld om degenen tot tieve indruk te geven van een wie het gericht is een onvolledig recensie die wellicht allesbehalve beeld te geven van de wereld waarin positief bedoeld was. we leven; een wereld waarvan de Maar de verspreiding van informa meningen van anderen deel uitmaken, tie, beter gezegd de beheersing van ongeacht of ze je goed uitkomen of de informatiestromen (kennis en niet, en of ze juist zijn of niet. meningen), had in vroeger tijden De theorieën van Hume en Kant mogen slechts een beperkte impact op de door velen baarlijke onzin worden meerderheid van de bevolking, wier gevonden, maar wie filosofie wil leven door tradities werd beheerst. studeren kan van zijn levensdagen Niet meer dan een kleine bQvenlaag niet om het werk van deze beide had enig onderwijs genoten, en was mensen heen. @ - VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRJFTENVERZAMELAARS- in staat de weinige met de hand ge lezen invoerden, daarmee sterk bij schreven boeken die er waren te droegen tot de geletterdheid van de lezen. Alleen zij konden dus door bevolking, en dat sommige van de censuur worden beinvloed. Volks hervormers, met name Luther in menners, ook al konden ze nóg zo Duitsland en Knox in Schotland, de hard schreeuwen, hadden maar een totstandkoming van relatief modèrne uiterst beperkt bereik. Om hun onderwijsstelsels hebben bevorderd. boodschap te verspreiden moesten ze zelf konstant op stap zijn om rede WEEKLY NEWES voeringen te houden. En ook zoveel De eerste in Engeland gedrukte uit mogelijk medestanders, als ze die gaven die kunnen worden beschouwd hadden, op pad sturen. Dus dat als uitingen van een openbare me werkte eigenlijk maar nauwelijks. ning, en van zaken die we nu zouden Twee belangrijke zaken waren nodig: omschrijven als nieuws, waren de de verspreiding van kennis onder vroeg-15e eeuwse pamfletten, waarin bredere lagen van de bevolking, en uiteenlopende maatschappelijke, po de vrijheid om een grotere ver litieke of godsdienstige kwesties scheidenheid aan meningen te kunnen aan de orde werden gesteld, door ontwikkelen in alle lagen van de gaans zonder enige poging om onpar samenleving. Maar die konden niet tijdig te zijn. Deze pamfletten worden gerealiseerd dan nadat de werden gevolgd door de welbekende boekdrukkunst was uitgevonden, en "news-Ietters·, geschreven door nadat, een eeuw nadien, de refor professionele nieuws-schrijvers in matie haar beslag had gekregen. Die Londen, die aldus hun lezers op de trouwens op haar beurt zonder de hoogte brachten van alle praatjes boekdrukkunst ook niet plaats zou en geruchten die in de hoofdstad de hebben kunnen vinden. ronde deden. De eerste persoon die al het nieuws dat hij op het spoor GELETTERDHEID kon komen op één enkel vel papier De boekdrukkunst maakte het tech drukte, en dat elke week liet ver nisch mogelijk om informatie veel schijnen, was Nathaniel Butter, die effektiever te verspreiden dan tot in 1622 voor het eerst zijn ·Weekly dan toe. Hoewel dat effekt pas veel Newes" uitbracht. Al deze uitgaven later, met het totstandkomen van de werden door de overheid gecensu leerplicht, optimaal kon worden reerd, met uitzondering van een gemaakt. In Engeland kwam die alge korte periode van vrijheid na het mene leerplicht pas tot stand in afschaffen van de Star Chamber in 1870: veel later dan in andere ont 1641. Deze Star Chamber was niet wikkelde landen. aan enigerlei wettelijke bepaling De reformatie had een effekt dat gebonden, en was door Karel I ge niet geheel en al door de diverse bruikt om zijn tegenstanders te hervormers was voorzien. De meesten doen vervolgen. De afschaffing er van hen waren al net zo onverdraag van resulteerde echter in zo'n zaam als degenen die het binnen de vloed van uitgaven dat het Parle Rooms-Katholieke kerk voor het ment een nóg strakkere censuur in zeggen hadden, en zouden z~ch wel het leven riep, op boeken en alle eens achter de oren hebben gekrabd andere gedrukte media. Ondanks een als ze vooraf hadden geweten waar heftig pleidooi van ~ohn Milton, de hun streven toe zou leiden. Dat bekende dichter en pamfletschrij effekt was dat het de Christelijke ver, werd deze censuur ook onder kerk, voordien een RK eenheid, op Cromwell gehandhaafd. splitste in tal van sekten, in een mate dat de macht van het Christen PERSVRIJHEID dom om te bepalen wat de mensen Nadat de monarchie weer was her mochten denken en zeggen er in zeer steld werd in 1662 een nieuwe wet beslissende mate door werd beperkt. van kracht die het uitoefenen van Zeer zeker in die landen waar grote het drukkersvak opnieuw onderwierp groepen mensen tot het protestan aan een stelsel van koninklijke tisme overgingen. vergunningen. De persvrijheid in Aan de andere kant moet toegegeven Engeland is terug te voeren op een worden dat de protestanten, die de verzuim: wetten moesten om de traditie van het zelf in de Bijbel zoveel jaar opnieuw door ~e wet- - VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS -@ gevende macht worden bekrachtigd, ------_._------en in 1695 is dat met deze wet niet gebeurd, om wat voor reden dan ook. DE !(RANTENLOOZE' Vergunningen waren vanaf dat moment !(RANTENLEZER. dus niet langer nodig. ." " /:;/6/'16 ALLEEN TER INFORMATIE (Parijsche correspondentie.) Tijdens de 17e en de 18e eeuw Zl]n PARIJS, 6 Juni. - Gisterayond wIerp onnoemelijk veel pamfletten uitge iemand ergens midden op een van de geven, waarvan vele door beroemde groote boulevards. waar nog eenig verkeer. ~chrijvers als Defoe, Bunyan, was, twee kranten weg. Een roekeloos ge Steele en Addison zijn opgesteld. baar in deze nieuwsarme dagen. Onmid In overgrote meerderheid bevatten ze propaganda ten bate van uiteen dellijk stortte een keurig heer zich met lopende meningen over alle moge levensgevaar voor een bus langs op dezen lijke zaken. Dit hadden ze gemeen buit. griste de smoezelige papieren van met de kranten, voor zover die er den grond en redde zich met een koenen waren: tot en met het eerste kwart sprong tusschen twee taxi's door, op het van de 1ge eeuw bestond de Engelse tegenoverliggende trottoir. pers vrijwel uitsluitend uit wat Nu zal Ik niet beweren, dat men thans leder wij opiniebladen zouden noemen, oogenblik menschen kan zien, die hun leven' maar niet van een al te subtiele wagen voor een ,stukgelezen krant, maar, typeerend voor de situatie is dit tatreel weL I soort. Ze publiceerden het nieuws De nieuwshonger bereikte gisteren zijn hoogtl'.- i doorgaans in sterk verwrongen vorm, punt, toen slechts drie dagbladen In heel Parijs f waren te krijgen, nl. de royalistische "Action met als enig doel de lezers over te Franc:aiRe", de socialiRtische "Populaire" en de I halen tot de zienswijze welke die cOllllllunist!Rche "Hllmanitê", Men zag bet- bladen zelf vóórstonden. Het idee jzelfde publiek zich met gelijke gretIgbeid om I! I een Camelot dn Roy en vervolgens om een vol- van nieuws zuiver ter informatie gellng van 1Il0skon verdringen. En dat Is wer speelde een uiterst bescheiden rol. I kelijk geen wonder. Want he:t ontbreken van I I het dngelljksch nlenws grijpt dieper In bet I Cruciale gebeurtenissen, zoals de , leven In dan men zou vermoeden. Immers het Slag bij Waterloo, werden niet , schept onzekerheid en niets Btaat den Franscb-I zelden in een paar regels afgedaan, man meer tegen dan onzekerheId. Zijn heele' levensbeschouwing is gebouwd op een drlngen- I en door grove aantijgingen en door de behoefte aan en een domineerend benef van redaktioneel commentaar onderge I zekerheid. De zekerheid, dat Dultschland niet sneeuwd. Gewoonlijk vormden de vele : door de fortenlinie' kan breken: de zekerheid, (lat hij op zijn ouden dag zijn pensioen zal heb- ' schandalen en beschuldigingen een ( ben: de zekerheid, dat zijn dochter met een aanvullende bron van inkomsten voor 'fllnken bruidsschat voor den dag kan komen: . de zekerheid eindelijk, dat hij zijn dage.lljkscb de uitgevers: voor enig extra gewin , brood en zijn dageJljksch glaasje wijn op tafel uit chantage en smeergeld schrokken zal vinden. ze doorgaans niet terug. Werkelijk, het Is geen wonder, dat de Franschman zijn krant noode heeft gemist. Groot was dan ook de opluchting, toen heden ADVERTENTIES morgen" niet . alleen de uiterst rechtsche en I Merkwaardig genoeg, in het licht linksche bladen op straat verschenen, maar ook de "Matin", het "Journal." de "Echo de Paris". van latere ontwikkelingen, waS het de "Petit Parislen". het "Petit JournaI", de de groei van de inkomsten uit : "Oeuvre" E>:ll de "Figaro" hèt hoofd weer op- o staken. De "Par is Midi", de bekende middag handelsadvertenties die er in be krant is wel van de persen gekomen, maar pos slissende mate toe bijdroeg dat de tende stakers hebben verhinderd. dat de reeds i kranten min of meer respektabel en gedrukte oplaag het gebouw verliet. 1 Over het algemeen was het in al deze kran- . onpartijdig werden. Want het werd ten nog het oude liedje. Het geheele personeel op zeker moment duidelijk dat ad '-an een der meest gedistingeerde hotels neeft verteerders baat hadden bij hoge de Rasten verscheiden uren zonder lift, eten. drinken en gepoetste Bchoenen laten zitten. In oplages, die alleen konden worden een ander hotel duurde een dergelijke staldng I bewerkstelligd door de gebeurte slechts enkele minuten. daal' de directèur on- nissen op een redelijk evenwichtige middellijk alle elschen der stakers inwilligde. l'lterlijk is er In de stad weinig veranderd. manier te presenteren.- Het autoverkeer neemt nog steeds ar, de auto- Ibussen schieten ongehinderd door de leege ################################## straten en voor de "bezette" warenhuizen staan I posters. die slechts voorraden voor en 'famqie Uit: "Techniques of Persuasion, 1,leden van de "bezetting" binnenlaten, zooals I B from Propaganda to Brainwashing , '! oe oucle juffrouw. die daar straks verontwaar- " . digd bU het Magasln du Louvre kwam vragen door J.A.C.Brown, Pelican paperback of men daal' ook wist, waar haar dochter, die I eerste uitgave 1963. Vert. DJO ; daar verkoopster is. den heel en nacht had uit- I : gehangl"n!,. : I @ - VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRfFTENV ERZAMELAARS - DAGBLAD IN FOCUS u M CHURCH • In plaats van te sterven komen de mensen te overlijden, en IN FOCUS: De Britse periodieke het is eenvoudig uitgesloten dat ze pers eind jaren 50 begin jaren 60 worden begraven. Geen sprake van: ze worden nte ruste gelegd·. Bij Voordat we van de dagbladen afstap een concert wordt er geen muziek pen (na ons artikel in AC no.2) is gespeeld, maar ten gehore gebracht. het zinvol te benadrukken dat er Men brengt ook nooit een dronk uit talrijke provinciale ochtendbladen op de gezondheid van de koning; wat bestaan los van de DGuardian m en de er wél gebeurt is dat de "loyale "Vorkshire Post", hoewel de meeste heildronk enthousiast wordt onder B alleen plaatselijk verkrijgbaar en schreven • Wat je dan ook op de ook alleen van plaatselijk belang landelijke pers tegen mag hebben, zijn. Vele ervan zijn eigendom van ze schrijven in elk geval geen de grote uitgeverijen die ook de "journalees· zoals dit. "Daily Mail- en de "Daily Express· doen verschijnen. Provinciale dag WEINIG AVONTUURLI.JK bladen leggen in de regel een wei Engeland heeft een omvangrijke pe nig onafhankelijk standpunt aan de riodieke pers, maar in het algemeen dag. is de invloed ervan op de openbare Daarnaast verschijnen er in iedere mening, en op zaken als cultuur en streek wel één of meer bladen die goede smaak, betrekkelijk gering. worden aangeduid als de "local rag· Alleen bladen die bedoeld zijn om (het plaatselijke sufferdje). Dit te amuseren kan enig belang worden zijn doorgaans weekkranten die er toegeschreven, maar ook die zlJn nogal ouderwets uitzien en waarvan niet bijster inspirerend. In verge het journalistieke peil niet echt lijking met de Verenigde Staten, en inspirerend is. Hun bestaan danken vele landen op het vasteland van ze uitsluitend aan het feit dat de Europa vóór de oorlog, zijn Britse mensen graag willen weten wat er in tijdschriften doorgaans ouderwets hun onmiddellijke omgeving loos is, en weinig avontuurlijk ingesteld. en aan de huwelijks- en overlijdens advertenties. Afgezien daarvan kan PUNCH men er in gewaar worden welke film Uniek in de Britse journalistiek is er die week in de bioscoop vertoond het weekblad ·Punch·, oppervlakkig wordt. gezien een humoristisch blad voor de midden- en bovenste lagen van de .JOURNALEES bevolking. Toch is ·Punch· wellicht Vooral deze bladen munten uit door het meest beroemde product van de het gebruik van een soort Engels Britse pers na DThe Times·. Met te dat door meer geletterden wordt zeggen dat het humoristisch is doet aangeduid als Djournalees"; daar men het nauwelijks recht: ·Punch" minachtend over te doen is min of is bepaald niet humoristisch in de meer de Hplicht m van iedere auteur betekenis die daar in de Verenigde die zichzelf serieus neemt. D.Jour Staten aan wordt gegeven. In intel nalees· wordt het best omschreven lektueel opzicht echt geestig is als een pompeus aan doend gebruik het ook niet. ·Punch M zal U niet van zo lang mogelijke woorden, en doen gieren van het lachen, maar is het niet bereid zijn gewoon datgene ook nooit grof of schunnig. Sommige te zeggen wat men bedoelt . .Je zult van de cartoons zullen misschien in een plaatselijke ·rag· dan ook een glimlach opwekken, maar de wel nooit lezen dat jonge mensen gaan doordachte opgewektheid van b.v. de trouwen en oude mensen sterven. In "New Yorker" zult U in mpuncho ver plaats van te trouwen worden ze min geefs naar zoeken. Caricatuur en de echt verenigd·: • LOCAL COUPLE satire zijn in ·Punch m niet echt op UNITED - PRETTV WEDDING AT St.SOB's hun best; zelfs niet op hun Britse - VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS -@ slechtzittende Home Guard uniformen en burgers die in andere bladen als helden werden bezongen omdat ze zich als brandwacht hadden opgege ven, werden in APunch B in een zwaar snurkende toestand afgebeeld. PLECHTSTATIGE PRENT En toch, om aan te geven dat de Britten per slot van rekening een democratisch volk zijn en zich van hun verantwoordelijkheid bewust, is daar altijd de politieke spotprent, over een volle pagina, en die prent is altijd ernstig, zo niet plecht statig van toon. Mocht men nog meer behoefte hebben aan aanwijzingen dat het leven geen lolletje is, dan is er ook nog een parlementaire ru briek, alsmede recensies van nieuwe boeken, films en theaterstukken. "Punch" heeft een lange geschiede nis. In de midden-Victoriaanse pe riode was het blad nogal wat minder respectabel dan nu, maar in de loop Repraduud by permiSSlOH aflhp, proprielars of' Pu,.. van deze eeuw is de redaktie in de handen van een aantal hoogst be best. De humor van °Punch m richt kwame mensen geraakt, en dat gold zich veel meer op dingen van voor ook voor de meeste auteurs die ge bijgaande aard, zoals de mode, het regeld bijdragen leverden. Daardoor taalgebruik, omgangsvormen en der is juist RPuncho méér dan enige gelijke, dan op fundamentele zaken. andere regelmatige uitgave in staat Het blad is daardoor een onuitput gebleken de uiterst nuttige functie telijke bron van informatie over de te vervullen om bepaalde categorie kleine dingen die de Britse samen en mensen af en toe eens op hun leving kenschetsen. In de jaren '20 nummer te zetten: met name ambtena lieten veel van de cartoons de pro ren en zakenlui. blemen zien waar onervaren automo bilisten mee werden geconfronteerd, SOCIETY en ook jonge vrouwen die wanhopig Van de andere Britse tijdschriften probeerden er elegant uit te zien moeten we toch ook de societybladen in de korte jurken die toen in de noemen, vooral de DTatler m en de mode waren, met hun lage tailles. "Sketch". Deze weekbladen zijn bij na uitsluitend gewijd aan datgene EEN KOMISCH ONGEMAK waar rijke en vooraanstaande perso De Tweede Wereldoorlog, die in The nen zich mee onledig plegen te hou Times waarschijnlijk werd beschouwd den. Ze worden voor deze bladen ge als de strijd om te overleven tegen fotografeerd op bruiloften en par de agressieve horden die de Britten tijen, of terwijl ze in exclusieve en hun bondgenoten belaagden, werd restaurants zitten te eten, bij be in ·Punch" behandeld als een reeks langrijke sportgebeurtenissen aan komische ongemakken, meest van een wezig Zl]n, of zich in ontspannen persoonlijke of huiselijke aard. toestand ophouden in hun eigen huis Vermogende mensen van middelbare of tuin. Mensen die deze bladen ko leeftijd, gewend aan de meest luxe pen doen dat soms in de hoop dat ze levensmiddelen, werden in ·Punch" er zelf in staan, want op weg naar afgebeeld terwijl ze in opperste maatschappelijk aanzien maakt men vervoering een zeldzaam gekookt ei eerst een periode door als "vriend" zaten te nuttigen. Huisvaders bra of ·vriendin· van iemand anders: ken struikelend bijna hun benen in "the Hon. Mrs. Much-Bejewelled and de Mblackout·, en hun vrouwen hiel friend seen dining at toe Hotel In w den zonder huishoudelijk personeel credible • Later wordt ze wellicht het gezin draaiende. Mannen gewend zelf afgebeeld als Mthe charming aan maatcostuums vertoonden zich in mrs So-and-So·. Afgezien van parti- @ - VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TUDSCHRIFTENVERZAMELAARS culieren kopen ook clubs van aller samen met het gebrek aan onderne lei aard vaak dit soort bladen voor mingsgeest bij de eigenaren van de hun leeszalen. Gewone mensen komen maandbladen, leidt nu tot derzelven de "Sketch m en de MTatler m meestal ondergang. Tijdschriften over de tegen in de wachtkamer van de tand letterkunde hebben het in Engeland m arts. Dat geldt ook voor "Punch • altijd moeilijk gehad. Toch werd in het begin van de Tweede Wereldoor REVIEWS log zo'n blad opgericht: een maand Een aparte categorie tijdschriften blad genaamd wHorizon·, dat het tot is die van de mreviews·, bladen die na de oorlog heeft volgehouden. Dit doorgaans op serieuze wijze commen blad hield de banier van de hogere, taar leveren op de politiek, en op en dan ook hoogst aristocratische, alle mogelijke kunstuitingen, met cultuur dapper wapperend in bange name boeken, films en toneel. Onder dagen. Maar het eiste toch iets te de meest gezaghebbende Mreviews· veel van Zl]n lezers, die geacht zij n de m Spectator H. m New Statesman werden ook het experimentele te om o and Nation", en °Time and Tide • De armen, en dat heeft het blad tot gematigde ·Spectator" is wellicht verdwijnen gedoemd. de meest vooraanstaande van deze drie; het blad vertegenwoordigt in CORNHILL stijl en opinie zo'n beetje de goed Genoemd moet worden het maandblad opgeleide middenklasse. Het is pro ·Cornhill R dat in 1954 haar 1000ste gressief zonder dat het in enig op nummer uitbracht. De eerste redak zicht met links kan worden geasso teur was niemand minder dan de ciëerd. Die rol is voorbehouden aan schrijver Thackeray (van ·Vanity H de NNew Statesman·, een weekblad Fair - DJO), en hanteert nog steeds dat door de socialistische intelli de hoge kwaliteitsnormen van mensen gentsia wordt gelezen. Het is zowel als George Eliot, Matthew Arnold en levendiger als deprimerender dan de R.l.Stevenson, die allen voor het "Spectator·: de koers is duidelijk blad hebben geschreven. Een ander avontuurlijker, maar de tendens van voortreffelijk maandblad op het ge de maatschappelijke beschouwingen bied van politiek, letteren en de is zonder meer somber. Daarentegen overige kunstvormen is ·Encounter·. kun je juist in de "New Statesman° lezen wat voor boeken je eigenlijk PICTURE POST hoort te lezen, welke films je moet Een nieuwe tendens in het Britse zien, en welke politici de wereld tijdschriftwezen werd vertegen waarschijnlijk het snelst naar de woordigd door een weekblad genaamd afgrond zullen voeren. De Spectator ·Picture Post-, dat een aantal in lijkt in vergelijking hiermee bijna Amerika en Europa reeds bestaande grootmoederlijk. ·Time and Tideo is formules aan de behoedzame Britse een gematigd progressief blad dat smaak aanpaste. Het was een geïllu• werd opgericht door de burggravin streerd actueel weekblad, met veel Rhondda, een bekend voorvechtster foto's dus, en zo weinig mogelijk van vrouwenrechten, en wordt voor tekst. Ondanks een veelbelovende namelijk door vrouwen gerund. start moest de uitgave in 1957 wor Deze ·reviews· hebben geen hoge op den gestaakt. lagecijfers. Ze zijn in de regel goed geschreven, en hebben toch wel VROUWENBLADEN enige invloed op hun geregelde le Er is een enorm aantal wekelijkse zers. De RNew Statesman M is in zijn en maandelijkse uitgaven voor dames soort uniek, en heeft met 70.000 de van alle leeftijden, opleidings hoogste oplage. niveaus en inkomensgroepen, vanaf fabrieksmeisje tot elegante lady. HORIZON In hoofdzaak zijn deze bladen niets Toen er nog geen biscopen en radios meer of minder dan advertentiemedia waren, en minder kranten dan nu, voor die takken van de handel en kende Engeland een aantal bloeiende industrie die voorzien in de mate maand- en kwartaalbladen. Deze zijn riële noden van vrouwen. Cosmetica nu snel aan het verdwijnen; alleen dus voornamelijk. Maar daarnaast sommige oudere mensen lezen ze nog. vinden vrouwen er ook veel in dat Hun plek wordt ingenomen door het hen werkelijk interesseert, en niet goedkope boek. Boeken zijn steeds alleen over uiterlijke zaken. Korte goedkoper geworden, en dit feit, verhalen en feuilletons, zorgvuldig - VERENIGING VOOR KR.\.NTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS -@ geënsceneerd voor de groep die zich van het andere geslacht haar hevig juist van dát blad bedient, zorgen doet blozen, en vraagt wat ze eraan voor verstrooiïng. Winkelmeisjes kan doen. "Vol Ambitie· wil graag lezen over andere winkelmeisjes, en aan het toneel. -Jonge Moeder m wil bladen voor de middenklasse hebben weten wat ze aan moet met Tony's verhalen over meisjes met rijke driftbuien, en met Roger die bang vaders c.q. geliefden. Niet alleen is in het donker. mZonder hoop· is lopen alle verhalen goed af; ze bang om te trouwen omdat haar aan zijn in moreel opzicht om door een staande schoonmoeder zo jaloers is. ringetje te halen. PELS EN VEER Tenslotte: het maakt niet uit wat voor hobby of beroep je hebt, er is vast en zeker minstens één blad dat zich juist daarmee bezighoudt. Laat ons een paar noemen: de "Illustra ted Carpenter and Builder", "Stamp D Magazine , mCaterer and Hotel Keep m er , mFur and Featherm (voor konij nen- en pluimveefokkers), mAmateur m Photographer , "Motor Cycle m , mThe Picturegoer and Film Weeklym, mThe W Schoolmaster , mTailor and Cutter"; en dit z1Jn maar een paar van de talloze specialistische uitgaven die er bestaan, en die buiten de kringen waarin ze worden gelezen meestal vol~lagen onbekend zijn. ################################### Rr.prJdllct'd by ptrmissiotl ol !Ilt' truprltiors ol 'Pulrch' Uit: ·Pattern of England m Book Two, 'Weil, dcar, I/Ow did tlle driuillg lesl go?' door C.E.Eckersley & L.C.B.Seaman, uitgave Longmans Londen, 1962. Vert. DJO. "MOTHERCRAFT"' ################################### Alle vrouwenbladen hebben wel een artikel (of twee) over filmsterren en hun manier van leven. Sommige ADVERTENTIES hebben verrassend goede rubrieken en losse bijdragen over relaties en over geboorte en opvoeding van kin GEZOCHT: deren. Hoewel dit feit nauwelijks HUMORISTISCHE BLADEN UIT algemeen wordt erkend hebben verre BINNEN EN BUITENLAND weg de meeste vrouwen van vandaag de dag méér over de laatstgenoemde Klaas Vanderspoel onderwerpen uit vrouwenbladen ge Henri Dunantiaan 71 leerd dan uit welke andere bron dan ook. De adviezen die in de vrouwen 9728 HC GRONINGEN bladen worden verstrekt over wat in 050 255791 het Engels mmothercraft m heet horen tot het beste dat de moderne jour- nalistiek heeft voortgebracht, maar de meeste Britten hebben daar geen ADVERTENTIES idee van en zouden vreemd opkijken als het hen werd verteld. GEZOCHT: Wellicht iets minder verdienstelijk Nederlandse kranten, tijdschriften, maar op een iets ander niveau zijn boeken brochures uit de de correspondentierubrieken. Een alwetende en goedhartige -tante bezettingstijd. publiceert daarin de antwoorden die ze heeft geschreven op brieven van Harold Makaske lezeressen, en die vooral gaan over Tel. 01 0 - 5118428 persoonlijke moeilijkheden. Namen worden zelden genoemd. mAngstige 17 jarige- vertelt dat de aanwezigheid @ - VERENIGING VOOR KR;\NTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS - STERKE GROEI AANTAL ELEKTRONISCHE KRANTEN Het aantal elektronische kranten op het Internet groeit snel. Op dit moment (augustus 1995) zijn er over de hele wereld zo'n 300 elektronische kranten. Voor wie deze kranten wil bekijken is er de "Online Newspaper Services Resource Directory" van MediaInfo Interactive, the Internet Division of Editor & Publisher (http://www.mediainfo.com/edpub). De redacteur van deze nieuwsdienst heeft onlangs een indeling gemaakt van kranten per werelddeel met een onderverdeling naar de verschillende landen. Bovendien worden er allerlei diensten aangeboden die van belang kunnen zijn voor de krantenproducent en -lezer. Zo is er een rubriek "Cool newspaper site of the week!". In de week van 14 tot 21 augustus mocht de Boston Globe deze eretitel dragen. Voor Nederland is er een lijst van meer dan honderd elektronische kranten en tijdschriften die samengesteld wordt door Wim Vogel van de Koninklijke Bibliotheek (http://www.nic.surfnet.nl/nlmenu/tijdschriften/tijdschriften.html). Bij het bekijken van de lijst valt op dat veel publicaties afkomstig zijn van de universiteiten (studentenverenigingen, bibliotheken, faculteiten) en uitgeverijen van computerbladen. Van de dagbladen zijn alleen het Eindhovens Dagblad, de NRC (allebei met een WEB-pagina) en het Financieele Dagblad (via Gopher) goed vertegenwoordigd. Het Rotterdams Dagblad publiceert voorzichtig de pagina Digi@taal en Trouw komt met Zanzibar, een wekelijkse bijlage voor jongeren. Het weekblad De Groene Amsterdammer wordt, met een bewuste vertraging van twee weken, compleet elektronisch uitgebracht. Wie de digitale NRC openslaat wordt meteen geconfronteerd met de andere normen en waarden van de elektronische krant. De lezer kan namelijk een stukje schrijven in een gastenboek. De meeste reacties zijn positief. Nederlanders die in het buitenland werken zijn ronduit enthousiast (zie onderstaande reacties uit het U:::HUU"=~'- van 3 augustus 1995). Het opvragen van oude nummers, recensies of documentatiemateriaal wordt met de komst van de elektronische krant heel wat eenvoudiger. De NRC biedt enkele archiefdiensten aan, maar is blijkbaar meer van plan .. - VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS -@ .. . ,....~.~"~.... ,,~"~~...... :"~ .. :~7~.• =L ...... - •...... ,...~.~ ..... -,"'~-."·"'-"-"'-.-"'''''*N",,"..,.,.,.,,...==-L.''''.- •. W~_~_'''"';'.'.W;_..,;..... "_ •. _.=.-:.C~ ..... ,.;._=~.-_..:.:.-U... -; De Groene Amsterdammer moet als kleine krant ook op de kleintjes letten en plaatst daarom maar meteen een kritische noot bij het gratis verstrekken van elektronisch nieuws. ÄR1~;ki~,~;~~~~~~i~';:;§i~ Ne tsCd pe: De 6roene Rm ~ te mamma r ~~i;~,;;;j,i;;~k~jJ~~~~'i~~~:;;;~W~~ t:lîi;.;itlon ~ 1ti'" : t I iFrits /SIJst~"ITm.::p /II(lcrk~uror_/N(>tsl)~p",~20 f !C~()h~%20 f I ~a~h~418?4-2 In ...·. In het algemeen zijn de Nederlandse elektronische kranten en tijdschriften nog duidelijk afgeleid van het papieren origineel. In de toekomst zal dit zeker veranderen omdat behalve tekst en plaatjes ook video en geluid aangeboden zullen @- VERENlGJNG VOOR KR-\NTEN- EN TUOSCHRJFTENVERZAMELAARS- worden. De elektronische krant zal dan meer de vorm aannemen van een interactief nieuwsjournaal. Daarnaast zullen er verbindingen (zogenaamde 'links') worden gemaakt met andere leveranciers van diensten en informatie. Om wat voorbeelden te geven: na het lezen van een recensie kan het besproken boek meteen worden besteld en betaald bij de uitgever. De 'Uit'-bijlage kan een stukje video bevatten van de aangekondigde voorstelling. Het achtergrondverhaal over Zuidafrika biedt een link naar de afdeling Voorlichting van het Zuidafrikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken. De Amerikaanse elektronische kranten, zoals de bovengenoemde Boston Globe, spelen duidelijk op deze ontwikkelingen in. Met de papieren Globe heeft deze elektronische versie weinig meer van doen. Overigens is het, door gebruik te maken van elektronische post, bijzonder eenvoudig geworden om een elektronische krant of tijdschrift te beginnen. De krant moet het dan weliswaar doen met een eenvoudige opmaak, maar kan wel meteen rekenen op een wereldwijde verspreiding. Tijd voor een elektronische versie van Au Courant? Reinard Maarleveld [email protected] Alfabetische lijst Kranten en tijdschriften in Nederland 1. 4WD Auto-Magazine 10. Brunotti Boarder Zine Een impressie van het 4WD Auto-Magazine een uitgave van K.V.Z. E-zine about surfing, windsurfing, snowboarding, fashion and other cool Publications b.v. stuff. URL: http://www.attache.nl/4wdmag/ URL: http://www.tbo.nlIbrunottilwelcome.htm 2. AfterDark Magazine 11. By the way This magazine will show you all you need te know about club/techno/ambient/ hypel trancel jazzdance music. You can view Blad van de Utrechtse Studievereniging A-Eskwadraat. record-, club-, DJ- and party reviews. lt will also bring you the URL: http://www.fys.ruu.nl/-aesbest/cles/btw/ charts. URL: http://www.si.hhs.nl/-v9 3 2 5 3 9/home.h tml 12. CAN Newsletter The CAN Newsletter exists to disseminate news from Computer Algebra GAIC Nieuwsbrief Nederland (CAN) and useful information about the computer algebra field De AIC-nieuwsbrief is een maanduitgave van het Archeologisch Informatie among users of computer algebra, ISSN 1380-1260 Centrum. URL : http://www.can.nl/CA-Documents/CANnewsletter/newsletter.html URL: http://archweb.leidenuniv.nl/aic/nwsbrvs/nwsbrvs.html 13. CNC Nieuwsbrief 4. AIX Online In deze nieuwsbrief van het Coordinatiepunt Nationaal AIX-online is een online informatiebulletin ter ondersteuning van het Conserveringsbeleid (CNC) kunt u een overzicht aantreffen van de gebruik van het AlX-besturingssysteem bij SARA. CNC-activi teiten URL: gopher:llgopher.sara.nl/1l/archievenlaixol URL: gopher:llpython.konbib.nl:70/111cnclnieuwsbr 5. Applied Research 14. De Coenein Tweemaandelijks Engelstalig tijdschrift van TNO De - dus niet het - Coenein is het clubblad van de Nijmeegse Studenten URL: http://www.tno.nl/news/ar/index.html Atletiekvereniging t'Haasje. URL: http://www.sci.kun.nl/haasje/coenein.html 6. Automatiseringsgids Weekly weekblad voor professionals in de automatisering. De krant 15. Computable online verschijnt iedere vrijdag en bevat naast veel nieuwsberichten over de URL: http://vnu.ib.com/vnu/comphome.htrnl automatiseringsbranche, telecommunicatie, nieuwe hard- en software ook achtergrondartikelen, interviews, commentaren en nieuwsanalyses. 16. Computer Info URL gopher:1 I dds.dds.nl: 701 1l/kiosk!Automatisering-gids Blad voor de breed geinteresseerde computergebruiker URL: http://www.euro.net/sala/ci/index.html 7. Biweekly Review Dutch Economy Economic Research Department, Rabobank Nederland 17. Computer Networks for Research in Europe URL : http://Rabobank.info.nl/bin/htmlgen.exe?action=biweekly Gezamenlijke uitgave van Terena (voorheen RARE) en EARN. URL: http://www.rare.nl/terena/publications/cnre/ 8. Blik op roeien Verenigingsblad van de Algemene Utrechtse Studenten Roeivereniging 18. Computer Totaal ORCA. Computer magazine van !DG URL : http://www.fys.ruu.nl/-orca/Blik!Blik.html lJRL: http://193.6 7 .146.lIlDG/idg_op_mscicLhome.html 9. Bres 19. CM Corporate Onafhankelijk tweemaandelijks tijdschrift over keerpunten in mens en CM Corporate is een full color automatiseringsvakblad dat tweewekelijks cultuur verschijnt. URL: http://neturl.nl/bres/ URL: http://sequell.riv.nl/cmcorporate/default.htm wordt vervolgd - VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRJFTENVERZAl\-IELAARS-@ DEEL I verhandeling J. Anten HET PERSWEZEN IN INDONESIE ONDER NEDERLANDS GEZAG I BEGIN IN BA TA VIA Het perswezen op Java ontstond reeds bij de aanvang van onze bemoeienis met Nederlands Oost-Indië. In 1615 gelastte Jan Pietersz. Coen namelijk dat met de hand geschreven nieuwstijdingen in Indië moesten verschijnen en wel naar het vaderlandse voorbeeld van de 'courante nouvelles '. In 1644 droeg dit geschreven nieuwsblad in Indië de naam 'Memorie der nouvelles'. Het eerste gedrukte nieuwsblad, en tevens het oudste drukwerk in Indië, verscheen op last van de regering in Batavia in het jaar 1668. Het eerste Indische nieuwsblad stond als regeringsorgaan uiteraard onder regeringscensuur, volkomen in overeenstemming met het karakter van de VOC, dat berustte op aleenhandel en geheimhouding. In 1685 kocht de VOC in Holland een drukpers en letters en deze drukkerij werd overgebracht in het kasteel te Batavia, alwaar op 14 maart 1688 het eerste gedrukte nieuwsblad in Nederlands-Indië werd uitgegeven. In dit eerste nummer waren, uiteraard na gecensureerd te zijn, alle bepalingen opgenomen van het net gesloten vredesverdrag met Makasser. In dit zelfde jaar ging deze krant over in particuliere handen en werd eigendom van de boekverkopers H. Brants en J. Bruyning, die een octrooi verkregen als stads- en compagniesdrukker en zich 'boekdrukker der edele compagnie' noemde. Het krantje verstrekte Indisch nieuws en nieuws uit Europa. Het doel vall de uitgave was uitsluitend commercieel; het leveren van kritiek op het regeringsbeleid was ten strellgste verboden. Behalve het leveren vall drukwerk voor de regering, mochten zij ook voor particulier gebruik drukken, doch dit beperkte zich tot kalenders, vendu-aankondigingen, uitnodigingskaarten voor festiviteiten en dergelijke. In het jaar 1718 richtte de regering een eigen drukkerij op, 'De Compagniesdrukkerij' geheten, voor de particuliere drukker bleef daardoor weinig werk over. Pas een halve eeuw later, en wel op 7 augustus 1744, verscheen de eerste echt krant 'De Bataviase nouvelles '. De vendu-advertenties vormden de hoofdinhoud en waren tevens de hoofdbron van de inkomsten. Alhoewel dus de middelen voor de uitgave van een dergelijke krant reeds lang voor 1744 in Batavia aanwezig waren, zorgde het systeem van geheimhouding van de VOC -die er van uitging dat vrijwel alle publiciteit als gevaarlijk voor het monopolie moest worden beschouwd- ervoor dat de ingezetenen in Indië niet de moed hadden bij de regering de oprichting van een echte nieuwskrant te bepleiten. Pas in 1744 onder het bestuur van de 'liberale' gouvemeur-generaal Baron Van Imhof/' verzocht de onderkoopman en klerk vall de generale secretarie, Jan Erdmall Jordens, om vergunning tot uitgave van een krant. Die vergunning werd hem ook verleend, zij het onder het motto van 'proeve tot uitgave'. Deze krant -De Bataviase nouvelles- had een redelijk succes en dientengevolge verzocht Jordens zijn werk te mogen voortzetten, Hem werd een octrooi verleend voor drie jaar tot het drukken en uitgeven van een krant met als titel 'De Bataviase nouvelles en politique raisonnementen '. Baron van Imhoff en zijn adviseurs hadden bij het verlenen van deze vergunning gerekend op de medewerking van de VOC Maal' nauwelijks hadden zij de 'heerenzeventien ' over de verschijning van deze krant ingelicht of deze deelden bij missieve vall 20 november 1744 het volgende mee: 'De wijl men van het drukken en uitgeven van de couranten te Batavia, 't geen nu sedert kort is gepractiseerd, al nadelige gevolgen hier te lande heeft bespeurd, zo zal UED, aanstonds na de ontvangst dezer het drukken en uitgeven vall die courant verbieden '. Waanût de nadelige gevolgen in Nederland voor de VOC dool' de uitgave van een krant in Batavia zouden kunnen bestaan, werd niet aangegeven. Aan het nadrukkelijk bevel van de 'heerenzeventien ' werd in Indië onvoorwaardelijk voldaan en werd de uitgifte van deze krant op 20 juli 1745 gestaakt, dit in weerwil van het verleende driejarig octrooi. Niet eerder dan in 1776 kreeg 'Domillicus' van het gouvememellt opnieuw een licensie tot het uitgeven van een krant, getiteld 'Het Velldunieuws' en evenals zijn voorganger vonnden de vendu-advertenties de hoofdmoot voor zowel de inhoud als de inkomsten. Door de aankoop van de Staatsdrukkerij in 1809, waarbij inbegrepen het 'Velldunieuws', kreeg de regering niet alleen de berichtgeving opnieuw in handen, doch tevens de alleenheerschappij over de inhoud van de vendu-advertenties. In dit jaar verscheen er onder Daendels een reglement op de landsdrukkerij en waarvan vijftien artikelen gewijd waren aan het 'Vendullieuws', welk blad dan ook in ditzelfde jaar onder deze last bezweek. @- VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRfFTENVERZAMELAARS- In 1809 werd door Daendels 'De Bataviasche koloniale courant' gesticht en welk blad tot 1811 heeft bestaan. De taakstelling vall de redacteur van deze krant beperkte zich tot 'het observeren vall alle inkomende advertenties'. Als compensatie op deze inbreuk van de journalistieke gebruiken werd het de redacteur toegestaan om de advertenties 'in spelling, als ook in stijl' te verbeteren. Daendels was terecht trots op zijn schepping, omdat het niet eenvoudig was om met de eenvoudige hulpmiddelen en het weinig geschoold personeel een krant te vervaardigen en uit te geven. Het getuigde daarbij van moed om in weerwil van het toezicht uit Holland en temidden van honderdduizenden niet altijd welgezinde Indonesiërs, een eigen mening te beste te geven bestemd voor een kleine Hollandsche maatschappij. De moeilijkheden bij de nieuwsvooniening waren verder bijzonder groot, zo ontving de redacteur prof. Ross eens een stapel kranten uit Nederland, waarvan de oudste twee jaar en de jongste zes maanden oud was. Onder het Engelse bewind over Nederlands-Indië (1812-1816) werd deze krant vervangen door de 'Java gouvernement gazette', van welke krant 234 nummers zijn verschenen. Ook deze krant bevatte nimmer een hoofdartikel, doch wel vele ingezonden stukken en bracht nieuws dat reeds zo'n half jaar oud was. In 1816, toen Nederland weer de supervisie had verkregen over Indië, verdween deze krant weer. Onder het herstelde Nederlandse gezag werd in 1817 'De Bataviasche Courant' opgericht, die één keer per week verscheen. Deze krant bleef jaren lang het enige epistel dat in Batavia verscheen; hoofdartikelen kwamen er nog .. f steeds niet in voor, evenmin Bataviaas nieuws en kritiek op de regering was uiteraard geheel uitgesloten. De redacteuren bedienden zich uitsluitend van schaar en lijmpot, mede waardoor het blad hoe langer hoe meer ongenietbaar werd. In 1828 werd naam gewijzigd in 'Javasche Courant', welke naam sindsdien ongewijzigd is gebleven. De Javasche Courant is dus het oudste, tot het eind van het Nederlands gezag, uitgegeven nieuwsblad. In dit blad werden nagenoeg uitsluitend knipsels en bijdragen van lezers opgenomen. Halverwege de negentiende eeuw was deze krant uitsluitend het officiële orgaan van de regering. Venneldingswaard is dat op 1 januari 1845 op de frontpagina een gedicht van Douwes Dekker -de eerste pennevrucht van Multatuli- was afgedrukt. In 1827 kwam voor het eerst het 'Bataviaasch advertentieblad uit, dat slechts korte tijd heeft bestaan, het zelfde lot was beschoren voor het in 1829 opgerichte 'Nederlandsch Indisch Handelsblad' (opgeheven in 1833). Tot nu toe valt de Indische persgeschiedenis samen met die van Batavia. Aangezien steeds meer Nederlanders in Indië activiteiten begonnen te ontplooien, ontstond er zowel in als buiten Batavia meer vraag naar couranten. Het staatsmonopolie raakte achterhaald, maar de overheid had een nieuw machtsmiddel in petto: het drukpersreglement. IJ HET DRUKPERSREGLEMENT Wettelijke voorschriften met betrekking tot de toezicht op de drukpers in Nederlands-Indië werden voor het eerst geregeld in artikel 110 regeringsreglement. Tevoren bestond nauwelijks behoefte aan regels, omdat een scherpe controle zonder regels gemakkelijk kon worden uitgevoerd. Zelden werden van buitenaf 'nieuws' in Nederlands-Indië binnengebracht dat naar de mening van het bestuur gevaar kon opleveren voor de handhaving van orde en rust. Wat de drukpers betreft, deze stond geheel en al onder invloed van de regering, die nog in 1847 te kennen gaf dat het in Nederlands-Indië niet aan een ieder was geoorloofd om zonder meer gedachten en gevoelens schriftelijk tot uiting te brengen. Gezien de schaarste aan drukpersen in Indië kon een streng toezicht gemakkelijk worden uitgeoefend, zodat niets gepubliceerd kon worden wat de regering onaangenaam kon treffen. In het midden van de negentiende eeuw ontwikkelde zich ook het intellectuele leven in Nederlands-Indië en begon er vraag te ontstaan naar periodieken, zoals dagbladen, die naast de mededelingen en advertenties, ook 'waarlijk nieuws' publiceren. Tegen de bestaande censuur trokken de liberalen in Nederland fel van leer, doch dit venet bracht de conservatieven ertoe om nog krachtiger op te treden. De strijd eindigde in 1856 met het afkondigen van het 'Drukpersreglement'. Alhoewel er in dit reglement niet direct sprake was van censuur, werd wel getracht door middel van preventieve en repressieve middelen allerlei 'uitspattingen' van het perswezen te voorkomen. Bepaald werd onder meer dat 'een ieder verantwoordelijk is voor wat hij schrijft, drukt, uitgeeft, verkoopt of verspreidt; de aanwijzing van den drukker ontslaat echter den verkooper, den uitgever en den verspreider, en die van den schrijver den drukker, in beide gevallen met het voorbehoud, dat drukker of schrijver in Nederlands Indië justiabel is '. Elk drukwerk moest voonien zijn van de naam en de woonplaats van de drukker en de uitgever. Van alles wat in Nederlands-Indië gedrukt werd, moest de drukker of uitgever, vóór de uitgifte, door hem ondertekende exemplaren sturen naar het hoofd van het plaatselijk bestuur, de officier van justitie en de algemene secretaris. - VERENIGING VOOR KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTENVERZAMELAARS -@ !.f) U donkor, lint ~cn geon hAnd foor aogen 7.ian lin~, door de U.iUJRrtlting . 011 de zeobeving o.onga- tlzan dan na.buur of concuront. Dcrgolliko daden Eao oonÎgIin. golÜk.oo BIJVOEGSEL knil. Km\;,nlnu 18 geheel in rook gehuil! ." ril!ht, on don dood VBn ~f110 onzor nBtuur- on zUn hol comout Jer \'olkoron vnonrlsclutp. de 'tolgendo : . vu nu Jlcl nf1!; , dil is het luntsto bodcltt ,gewoest, drl,t ll\'\rlg:onootun \'orlll\i\ldolh ' . ' Lr\tLt . Hollnnd on India zich "piogoloH AAn diQ Door de llOr1!jB. oho E, Anjer nn'! toezond! . Pdok, do niouwo hn~on, und tlrio ,1ot! llgolyon roin litclt! gom .... kt .... u 111000 oiroula hot porlpA"filjoon op do Tc 111 f l o~ 1 :H!ltlCl'lllirll bg, 10 4. ure o( hnl~ [, wUl'rl la cloorlilMn )(uhnd, wllAr,un do COrKlo dU,1l00giltO I . nrlaling luidoudo at. lolt h ~ t ~r.l u,tI echter sUHkur, hot g:orolULIlol glOg ONt' \VI1S i dlLllrbU IItccg hol wntor oUfllklf\ll"' (j voet, D, Aroltetdam.cllD J A V A-B ODE 111 roet Inu gor or k l ' I tor lUMchonpoozou torugko- om fll\urlm S. UI . 18 voot to dnlon . Met oon i ~e Jauroalidookriol' VlD Zo.Lan1ag 1 ScplomlJer 1883, No. 20G. lnèlllio achutull , veel honger dan die welke mon schnll t.l BUil 0 do.mmim .. liep. dlUlr a.llea af. voor ecn ig- u mllllllllull bil uo eerll10 uilbnrdtingco Uil clun gohoolotl omtrok, VIla J)uitcuzorg, llILD TELOK BETONG. Comi tó daT.'""" Pr~ .. ~ e rU O U1 c n hlld . L.'\ugll\lIlcrhnllt1uD lIon dio II00gen t1 o u~, TJio.[)djocr on voorill Uit Dl\IllnlO Lekwameo d'!.m.tord.m. 111 l(mcht 10u, zoOOu1 ecu inUliudol1l 0l'gekolDon dOIl - wü berichten, dnt dezelfde 'Iorlchijulclcn 7.ich dAAr Pu l\loo de I, Deo nooro N. N. Il udHJ i, ui l.! legen uonkor woru~n 0o" oenigo drop- h·ult.leo voorgedfll.\n . Vola uruggon in Wost 13nn Java-Bode. Op youook .... a uweo , plllu ll VUil dou zou Innq- yerlJou.leu regm~. schaak, tl\m WI\t11 ''ICggcSlllgO:!1huilon opgehe,on en vor do 'tt!jh eid .1. mld.wlrk .. Nuuw. AlIOl{NtS onL,ongeo tegen bl"l hce l orcl!Jlo m,1 word door hot dreigonde all neo- woo~t. Ook rio pos tcornmul1lcntio lU88Clloo S~rnng tooeltolliol··oorre.pondenti J 10- ,em ..e de ,"n af 15 September II cl uko)o;' rluul Vl m don vulkCUlU. Toeu te 8 ure vnn hot eu Anj er 'Ierbrokon . Voo geheel Jnvn \vnren tot u t. rio bteo , or 'U bU Fort l'rÎII! Jircuerik hul gel\'ooo oachtsobol vlol, bier, in llou loop van doo dng, tnlegrnmffioll ont- s~ Aug. t.. " lis ure oamidd . in ~.ze oorrMpondonüe, nog in diL j..a, ,e,sobijnende numme" .'1' rln t nnd cn ,loor ZUIl gedreun menigDIl oudoll ou vIUnl",ll~O"t1 'lOncll~o L.vOrlnn~' k~,l lllrt"Ol o: n?"t;;\~,, !doino 0l,".l'lzozlloon"odo.g.. .1 dooflnS on .lukkundilo TRO den \ UIOUWCII b o w o o~r nm llnlnvin hin~odük is, gtl- .. u u ... ,) ~l lo • Doot ( ...... t'lohijnlili: do 8ylalldt) io 'L .iobt i tu.oh. leek flit gelu id. roor on,o Bind. urou MU uio re!iflonlie'l, lot in Suernbl\io. gohoord ! Oole ,le tOD pr •• ien OD te ."nchu.'D. nu on. allOl .... 1, ~:!:ae~:o:~\: ~::~::i~~ t J ,,'Va-Bode. mncbtigllr . klnn~o il gewundo o~rou , wel ~o ~Iiul loodkleurige Iucbt on , in do wo~l versturen naar: VKn~ postbus 199, 2650 AD Berkel en Rodenr(js.