Zdzieszowice Przewodnik
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
1 1 Gmina Zdzieszowice przewodnik Urzad, Miejski w Zdzieszowicach ul. Bolesława Chrobrego 34 47-330 Zdzieszowice tel.: +48 77 40 64 400 fax: +48 77 40 64 444 e-mail: [email protected] 22Gmina Zdzieszowice 2 Piękne okolice Zdzieszowic Gmina Zdzieszowice położona jest w środkowo- wschodniej części województwa opolskiego, w powiecie krapkowickim, u podnóża Parku Krajobrazowego „Góry Świętej Anny”. Jest to gmina stosunkowo młoda, która prawa miejskie uzyskała dopiero 7 lipca 1962 r. Wcześniej była Gminy ościenne to mała osada przylegająca do Odry o wdzięcznej Gminy Zdzieszowice nazwie Solownia, pochodzącej zapewne od soli, która była transportowana tu Odrą tratwami z Pomorza i stąd rozwożona lądem do miast i wsi przyczyniła się do podniesienia rangi miejsco- Górnego Śląska. wości oraz do wzrostu liczby mieszkańców. Teraz mieści się tu jeden z najnowocześniejszych Gmina Zdzieszowice zajmuje obszar 57 km2, zakładów koksowniczych w Polsce i w Europie. graniczy z gminami: Gogolin, Leśnica, Kędzierzyn- Koźle, Krapkowice, Strzelce Opolskie, Reńska W czasach II wojny światowej ze względu na Wieś i Walce. Gmina liczy 16 423 mieszkańców, produkcję koksu, benzyny syntetycznej, olejów z czego 12 206 mieszka w mieście. Przeciętna lekkich i ciężkich Zakłady Koksownicze gęstość zaludnienia wynosi 288 osoby na km2. stanowiły ważny punkt strategiczny. Dlatego W skład administracyjny gminy wchodzi miasto podczas nalotu wojsk alianckich uległy one Zdzieszowice i 6 sołectw: Jasiona, Krępna, Olesz- częściowemu zniszczeniu. Po wojnie w latach ka, Rozwadza, Januszkowice (laureat konkursu pięćdziesiątych zakład stale rozbudowywano Najlepszy Start w Odnowie Wsi) i Żyrowa i modernizowano, dlatego do Zdzieszowic jak (Zdobywca tytułu Najpiękniejsza Wieś Opolska do Mekki przybywali i osiedlali się ludzie z całej 2002, wyróżniona w prestiżowym Międzynaro- Polski. Dziś Zdzieszowice stanowią ważny ośro- dowym Konkursie Europejska Nagroda Odnowy dek przemysłowy na Opolszczyźnie. Wsi w 2004 roku oraz laureat konkursu Wieś Przyszłości w 2008 roku). Budowa koksowni w Zdzieszowicach (z inicjatywy hrabiego von Schaffgotscha) w latach 1929-1932 Wyróżnienia Gminy Zdzieszowice 3 Zdzieszowice charakteryzują się również tym, że sąsiadują tu obok siebie duże nowoczesne zakłady przemysłowe, Park Krajobrazowy „Góra Świętej Anny” oraz Obszar Chronionego Krajobrazu „Łęk Zdzieszowicki”. Niewiele jest takich miejsc Burmistrz Zdzieszowic 3 w Polsce, gdzie walory przyrodnicze i kulturowe Dieter Przewdzing splatają się w jedno, stanowiąc krajobraz tak urzekająco piękny i niepowtarzalny. Do tych • Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia miejsc należy właśnie Park Krajobrazowy „Góra Polski Świętej Anny” utworzony w 1988 r. Obejmuje • Zasłużonym dla Opolszczyzny on Grzbiet Chełmu, tj. zachodnią część Wyżyny • Orderem Uśmiechu Śląskiej. Ciągnie się on z północnego zachodu • Platynowym i Złotym Laurem Umiejętności na południowy wschód na odcinku ok. 20 km i Kompetencji. i średniej szerokości 5 km. Najwyższym wznie- sieniem Grzbietu Chełmu, a zarazem całej Wyżyny Śląskiej jest Góra Świętej Anny (404 m n.p.m.). Głównym kreatorem działań promocyjnych i inwestycyjnych Gminy Zdzieszowice jest bur- mistrz Dieter Przewdzing, w Urzędzie Miejskim w Zdzieszowicach zatrudniony od 1 lutego 1975 r. najpierw jako sekretarz, następnie zastępca naczelnika, a od 20 grudnia 1985 r. naczelnik miasta i gminy Zdzieszowice, po reformie administracyjnej burmistrz. Funkcje burmistrza Zakłady Koksownicze Zdzieszowice 4 pełni do dziś. Za swoją pracę zawodową i spo- łeczną został wyróżniony m.in.: 5 Widok na Zdzieszowice z drogi na Górę Świętej Anny, na pierwszym planie kaplica Trzech Braci 3 4 4 4 L e g e n d a 5 5 5 6 XIX-wieczna kaplica-dzwonnica 6 Przeprawa promowa na rzece Odrze 7 Nazwa miejscowa Zdzieszowice wywo- leońskich aż do końca XIX wieku). W 1845 roku miejscowość dzi się od imienia Zdziesz(a), będącego ta uzyskała połączenie kolejowe z Opolem i Kędzierzynem skróceniem XII-wiecznego imienia (integralna część linii kolejowej Berlin – Wrocław – Zdziesław. Pierwsza wzmianka o Zdzie- Wiedeń). Podjęte w 2. połowie XIX w. próby uprzemysłowienia szowicach pochodzi z 1405 roku: wsi (wapiennik, cegielnia, gorzelnia, cukrownia) zakończyły Zduieszowicz, kolejna z 1484 roku: się niepowodzeniem z powodu braku miejscowego surowca. Zdziechowicz. Pod wpływem niem. Z tamtych czasów pochodzi najstarszy zabytek w Zdzieszo- Deschowitz w 1845 roku pojawiła się wicach, XIX-wieczna kaplica-dzwonnica pw. Narodzenia św. wtórna forma Dzieszowice/Deschowitz, Jana Chrzciciela patrona Zdzieszowic, która znajduje się którą w 1936 roku zmieniono na w starej części miasta, obecnie przy ul. Bolesława Chrobrego. Odertal (Dolina Odry). Dopiero budowa koksowni przyczyniła się do podniesienia W średniowieczu wieś ta przechodziła rangi tej miejscowości oraz do wzrostu liczby miesz- z rąk do rąk. Od 1615 roku jej wła- kańców. Koniecznością stała się więc budowa kościoła, ścicielami były kolejno hrabiowskie albowiem przybudowany w 1920 roku kościółek pw. św. rody: von Redern, von Promnitz, Antoniego z Padwy do domu (obecnie mieści się tu urząd Colonna (od połowy XVII wieku), miejski), będącego własnością ks. Hawlitschki – proboszcza von Nostiz i Jockisch (po wojnach napo- z Leśnicy, nie mógł już pomieścić wszystkich wiernych. Nad Odrą w Zdzieszowicach. Raj dla wędkarzy 8 7 9 Kościół parafialny pod wezwaniem św. Antoniego w Zdzieszowicach Dotąd bowiem Zdzieszowiczanie chodzili pieszo do oddalonego o 5 km kościoła parafialnego w Leśnicy. Z inicjatywy ks. Fryderyka Czernika w 1936 roku rozpoczęto (przy ul. Pokoju) budowę nowego, jednonawowego kościoła pw. św. Anto- niego z kamienia wapiennego, którą ukończono w 1937 roku. Został on zaprojektowany przez inż. Feliksa Hinssena z Nysy. Ciekawostką jest fakt, że wśród malowideł po- 11 staci świętych Kościół i budynek Urzędu Miejskiego w Zdzieszowicach i wiernych na ścianie półokrą- finansowo budowę świątyni. Podczas bombardo- głego prezbite- wania Zdzieszowic w 1944 roku świątynia została rium znajduje poważnie uszkodzona. Po wojnie ją odbudo- się podobizna wano, a w latach sześćdziesiątych odnowiono hrabiny Johanny, jej wnętrze. W Zdzieszowicach znajdują się b a b c i H a n s a ruiny dworku niemieckojęzycznej pisarki – 10 U l r i c h a v o n hrabiny Valeski von Bethusy-Huc, która w latach Obelisk upamiętniający pisarkę Schaffgotsch, 1869 – 1905 mieszkała w Zdzieszowicach. Obecnie Valeski von Bethusy-Huc która wspierała jest on w rękach prywatnych. 7 8 Warto zobaczyć • Ruiny dworku niemieckojęzycznej pisarki – hrabiny • Jedyną w Europie czynną przeprawę promową Valeski von Bethusy-Huc, która w latach 1896- na rzece Odrze napędzaną siłą ludzkich mięśni, 1905 zamieszkiwała Zdzieszowice. W 2009 roku zbudowaną w 1903 r. koło budynku Urzędu Miejskiego w Zdzieszowi- • Łęg Zdzieszowicki – przebogaty w okazy fauny cach postawiono obelisk z tablicą upamiętniającą i flory Obszar Chronionego Krajobrazu. pisarkę. • Pomnik Ofiarom Powodzi 1997 ufundowany przez • Pomnik Powstańców Śląskich z 1981 roku za- Natalię i Jana Płonków. projektowany przez opolskiego rzeźbiarza Jana • XIX-wieczną kaplicę-dzwonnicę pw. Narodzenia Borowczaka. św. Jana Chrzciciela patrona Zdzieszowic – najstarszy • Jednonawowy kościół pw. św. Antoniego. zabytek. 12 9 13 Usytuowana jest po w 1687 roku, potem – w 1845 roku na Krempa, prawej stronie rzeki która funkcjonowała aż do 1936 roku. W latach Odry, 5 kilometrów 1936-1945 przyjęła brzmienie niemieckie Ambach. od Zdzieszowic. Nazwa Obecna jej forma obowiązuje od 1949 roku, choć tej miejscowości po raz w języku potocznym mieszkańcy często używają pierwszy pojawia się formy Krampa. 14 około 1300 roku jako W centrum wsi przy głównej drodze, po lewej Crampna w Księdze stronie, od ponad 150 lat stoi kapliczka w stylu uposażeń biskupów wrocławskich w związku neoromańskim z krucyfiksem ludowym i obrazem z uiszczaniem dziesięciny na rzecz kościoła śś. Apostołów - Piotra i Pawła, ufundowanym w Otmęcie, zaś jej pochodzenie wiąże się ze sta- przez parafian. Do momentu wybudowania ko- ropolskim słowem krępa, które oznacza suchą ścioła pełniła ona rolę miejscowej dzwonnicy, wyniosłość, sterczącą ponad moczarami. Ludzie oznajmującej śmierć kogoś bliskiego lub pożar osiedlali się w tym miejscu już w epoce neolitu we wsi. Tu także przez dziesiątki lat odbywały się (ok. 4000-1800 r. p.n.e.), co związane było z życio- nabożeństwa majowe, różańcowe w październiku dajną rzeką Odrą i dawnym szlakiem handlowym, i msze odpustowe. Ponadto można wyróżnić kilka łączącym Koźle z Opolem. Na przestrzeni wieków mieszkalnych domów prywatnych, niosących ze nazwa wsi zmieniała się, najpierw na Kampa sobą wartość zabytkową. 9 10 Warto zobaczyć • Budynek starej szkoły z 1861 roku, rozbudowanej • Liczącą ponad 150 lat kapliczkę w stylu neo- w latach osiemdziesiątych. romańskim z krucyfiksem ludowym i obrazem • Śluzę „Krępa” na Odrze, wzniesioną w 1894 roku śś. Apostołów - Piotra i Pawła, stojącą wśród lip wraz z nowo wybudowanym jazem z elektrownią w centrum wsi przy głównej drodze nr 423 po wodną. lewej stronie (jadąc od Krapkowic). • Na szlaku natkniemy się na dziękczynną, przy- • Wybudowany w latach 1983-1985 za sprawą drożną słupkową kapliczkę ku czci św. Rocha ks. Józefa Jureczka i mieszkańców Krępnej filialny – patrona chroniącego od zarazy, zwanej na kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła naprze- Śląsku „morem”. ciw kapliczki po prawej stronie. Wjeżdżając do Krępnej od strony Krapkowic można skręcić w lewo do Jasionej. Tam można się natknąć na tzw. zielony krzyż, ufundowany przez Dorotę i Jana Smiatków ok.