Program Ochrony Środowiska Dla Gminy Turek Na Lata 2017 – 2020 Z Uwzględnieniem Perspektywy Na Lata 2021-2024

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Turek na lata 2017 – 2020 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2021-2024

Turek 2017 r.

Wykonawca:

Zespół pod kierunkiem Zbigniewa Henke

Członkowie zespołu: Zbigniew Henke Katarzyna Skotarek Jolanta Kozanowska Anna Brożek

Spis treści

ZESPÓŁ POD KIERUNKIEM ...... 2 1. WSTĘP...... 6 1.1. PODSTAWA PRAWNA WYKONANIA PROGRAMU ...... 6 1.2. KONCEPCJA I CEL OPRACOWANIA ...... 6 1.3. METODYKA OPRACOWANIA ...... 8 2. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PROGRAMU ...... 8 2.1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW MIĘDZYNARODOWYCH I KRAJOWYCH...... 9 2.1.1. Uwarunkowania międzynarodowe ...... 9 2.1.2. Zasady polityki ekologicznej...... 10 2.1.3. Strategia rozwoju kraju do 2020 r...... 11 2.1.4. Strategia "Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko - perspektywa do 2020r.” ...... 12 2.1.5. Uwarunkowania wynikające z Polityki Energetycznej Polski do 2030 r...... 12 2.1.6. Uwarunkowania wynikające z Narodowego Programu Gospodarki Niskoemisyjnej 2015 r...... 13 2.1.7. Uwarunkowania wynikające z Krajowego Programu Zwiększania Lesistości ...... 14 2.1.8. Uwarunkowania wynikające z Programu ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej wraz z Planem działań na lata 2015-2020 ...... 15 2.1.9. Uwarunkowania wynikające ze Strategicznego planu adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 ...... 16 2.1.10. Uwarunkowania wynikające z Narodowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK)...... 17 2.1.11. Uwarunkowania wynikającej z Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry ...... 18 2.1.12. Uwarunkowania wynikającej z Planu gospodarki odpadami i Krajowego Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu ...... 18 2.2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WOJEWÓDZKICH PROGRAMÓW STRATEGICZNYCH ...... 19 2.2.1. Uwarunkowania wynikające ze zaktualizowanej Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 r...... 19 2.2.2. Uwarunkowania wynikające z Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020 ...... 19 2.2.3. Uwarunkowania wynikające z Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego ...... 20 2.2.4. Uwarunkowania wynikające z wojewódzkiego programu ochrony środowiska ...... 21 2.3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z POWIATOWYCH DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH ...... 23 2.3.1. Uwarunkowania wynikające z „Programu ochrony środowiska Powiatu Tureckiego 2016-2019 z perspektywą na lata 2020-2023” ...... 23 2.4. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH GMINY ...... 25 2.4.1. Uwarunkowania wynikające ze strategii rozwoju gminy Turek ...... 25 2.4.2. Uwarunkowania wynikające ze strategii rozwoju gospodarczego gmin Powiatu Tureckiego na lata 2015 - 2025 ...... 26 3. CHARAKTERYSTYKA GMINY TUREK...... 26 3.1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY TUREK ...... 26 3.1.1. Położenie geograficzne ...... 26 3.1.2. Powiązania komunikacyjne ...... 27 3.1.3. Sytuacja demograficzna ...... 27 3.1.4. Przemysł ...... 29 3.1.5. Rolnictwo ...... 30 4. CHARAKTERYSTYKA I STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY TUREK ...... 32 4.1. GEOMORFOLOGIA RZEŹBA TERENU, KRAJOBRAZ ...... 32 4.2. ŚRODOWISKO NATURALNE. PRZYRODA ...... 33 4.2.1. Środowisko naturalne roślinność...... 33 Powierzchnie leśne ...... 34 A/ pod ochroną ścisłą ...... 35 4.2.2. Korytarze ekologiczne. Obszary szczególnej ochrony ekologicznej ...... 37 4.2.3. Użytki ekologiczne ...... 38 4.2.4. Przyroda nieożywiona ...... 38 4.2.5. Świat zwierząt - Fauna ...... 39

4.2.6. Ogólna charakterystyka lasów ...... 45 4.2.7. Ochrona lasów ...... 47 4.2.8. Zalesienia gruntów porolnych ...... 50 4.2.9. Tereny zieleni ...... 52 4.3. OBSZARY CHRONIONE ...... 52 4.3.1. Obszary chronionego krajobrazu ...... 52 4.3.2. Obiekty prawnie chronione na terenie gminy ...... 53 4.4. BUDOWA GEOLOGICZNA REJONU GMINY TUREK ...... 54 4.5. WARUNKI HYDROGEOLOGICZNE ...... 55 4.6. GLEBY...... 56 4.6.1. Jakość i właściwości gleb ...... 56 4.6.2. Zanieczyszczenie i degradacja gleb ...... 57 4.7. BOGACTWA KOPALNE ...... 61 4.8. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE...... 62 4.8.1. Klimat ...... 62 4.8.2. Chemizm opadów atmosferycznych ...... 65 4.8.3. Zanieczyszczenie powietrza ...... 66 4.9. KLIMAT AKUSTYCZNY I PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE NIEJONIZUJĄCE ...... 80 4.9.1. Klimat akustyczny ...... 80 4.9.2. Hałas drogowy ...... 81 4.9.3. Hałas przemysłowy i instalacyjny ...... 88 4.9.4. Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące ...... 89 4.10. ZASOBY WODNE ...... 92 4.10.1. Wody powierzchniowe ...... 92 4.10.2. Wody podziemne ...... 98 4.10.3. Wody geotermalne ...... 107 4.11. ZAOPATRZENIE MIESZKAŃCÓW W WODĘ DO PICIA...... 107 4.12. GOSPODARKA ŚCIEKOWA ...... 114 4.13. GOSPODARKA ODPADAMI ...... 123 5. GŁÓWNE CELE KIERUNKI OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE TUREK, RODZAJ I HARMONOGRAM DZIAŁAŃ PROEKOLOGICZNYCH ...... 129 5.1. CEL NADRZĘDNY ...... 129 5.2. PRIORYTETY OCHRONY PRZYRODY ...... 130 5.2.1. Ochrona przyrody ...... 130 5.3. OCHRONA WÓD I GOSPODARKA ŚCIEKOWA. ZAOPATRZENIE GMINY W WODĘ DO PICIA ...... 135 5.3.1. Budowa systemu kanalizacji sanitarnej z włączeniem do istniejącej oczyszczalni ścieków w Turku, na terenie gminy należącym do aglomeracji ...... 136 5.3.2. Kontynuacja realizacji programu budowy przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach poza wyznaczoną aglomeracją ...... 137 5.3.3. Kontrola szczelności zbiorników bezodpływowych oraz wywiązywania się z obowiązku ich opróżniania...... 139 5.3.4. Likwidacja nielegalnych form odprowadzania ścieków ...... 139 5.3.5. Modernizacja i rozbudowa systemu zaopatrzenia ludności w wodę ...... 139 5.3.6. Ochrona ujęć wody i ochrona wód podziemnych w obszarach GZWP oraz wód powierzchniowych 141 5.3.7. Ochrona wód przed zanieczyszczeniami spowodowanymi przez azotany ze źródeł rolniczych. .. 141 5.3.8. Budowa zbiorników małej retencji...... 141 5.3.9. Monitorowanie jakości wód ...... 141 5.3.10. Edukacja w zakresie ochrony wód i prawidłowej eksploatacji przydomowych oczyszczalni ścieków 142 5.4. OCHRONA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ...... 142 5.4.1. Główne kierunki działań w zakresie ograniczenia emisji niskich ...... 143 5.4.2. Zalesianie nieużytków oraz gleb o niskiej bonitacji ...... 145 5.4.3. Rozbudowa sieci gazowych średniego ciśnienia ...... 145 5.4.4. Edukacja ekologiczna ...... 145 5.5. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ...... 146 5.5.1. Gospodarka odpadami ...... 146 5.5.2. Edukacja w zakresie gospodarki odpadami ...... 146 5.6. OCHRONA KRAJOBRAZU ...... 146

5.7. OCHRONA PRZED HAŁASEM I PROMIENIOWANIEM NIEJONIZUJĄCYM ...... 147 5.7.1. Główne cele priorytetowe gminy w zakresie ochrony przed hałasem i promieniowaniem niejonizującym ...... 147 5.7.2. Główne kierunki działań ...... 147 5.8. POLE ELEKTROMAGNETYCZNE...... 147 5.9. OCHRONA PRZED POWAŻNYMI AWARIAMI ...... 148 5.10. EDUKACJA EKOLOGICZNA MIESZKAŃCÓW ...... 148 5.11. HARMONOGRAM DZIAŁAŃ PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TUREK ...... 149 6. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA INWESTYCJI Z ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 149 6.1. ŚRODKI BUDŻETU PAŃSTWA I WŁASNE SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO ...... 150 6.2. FUNDUSZE OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ ...... 150 7. ZARZĄDZANIE OCHRONĄ ŚRODOWISKA ...... 157 7.1. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 157 8. MONITORING REALIZACJI PROGRAMU ...... 159

9. PODSUMOWANIE I WNIOSKI ...... 160

10. LITERATURA ...... 164

1. Wstęp 1.1. Podstawa prawna wykonania Programu W celu realizacji polityki ekologicznej państwa na poziomie lokalnym, organ wykonawczy gminy w art. 17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (tj. Dz.U. 2018 poz. 799) zobligowany jest do sporządzenia Gminnego Programu Ochrony Środowiska, który jest uchwalany przez Radę Gminy. Sporządza się go, podobnie jak politykę ekologiczną państwa, na 4 lata. Określa on cele ekologiczne, priorytety, harmonogram działań proekologicznych, oraz źródła finansowania niezbędne do osiągnięcia postawionych celów. Program został opracowany w oparciu o obowiązujące przepisy prawne: - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2001 nr 62 poz. 627; tj. Dz.U. 2018 poz. 799); - Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko ( Dz.U.2017 r. poz.1405); - Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U.z 2018 r. poz.142. t. j.); - Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2017r. poz. 1289 j.t..); - Ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2017 r. poz.1121. t.j. ); - Ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. z 2017 r. poz.328 j.t.).; - Ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz.U. z 2017 r. poz.788 t.j.); - Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. z 2017 r. poz. 2126 t.j.); - Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. z 4 stycznia 2018 r. poz. 21); - Ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców z zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (Dz.U. z 2016 r.poz.1478 t.j.); - Ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1161 t.j.); - Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2017 r. poz. 1332 t.j.); - Ustawy z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz.U. z 2017 r. poz. 668 t.j.); - Ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2016 r. poz.1688 t.j.); - Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2017 r. poz.1073 t. j.); - Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz.U. z 2017 r. poz. 1840 t. j.).

1.2. Koncepcja i cel opracowania Przedmiotem opracowania jest aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Turek na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021-2024. Program ten obejmuje w swoim zakresie szeroki zakres problematyki ochrony środowiska i gospodarki odpadami na terenie gminy. Niniejszy program nakreśla aktualną sytuację ekologiczną gminy Turek, uwzględniając następujące aspekty: - uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne, - uwarunkowania ekologiczne i przestrzenne, - uwarunkowania społeczne i ekonomiczne, - uwarunkowania wynikające z rozwoju gminy.

Na podstawie aktualnego stanu środowiska, źródeł jego zagrożeń oraz tendencji przeobrażeń Program Ochrony Środowiska określa cele polityki ekologicznej na terenie Gminy Turek , instrumenty realizacji programu, potrzebne środki finansowe oraz formy kontroli jego realizacji. Zagadnienia ochrony środowiska nakreślone w zaktualizowanym programie ochrony środowiska obejmują następujące dziedziny: - ochronę klimatu i jakości powietrza, - zagrożenia hałasem, - ochrona przed polami elektromagnetycznymi, - gospodarowanie wodami, - gospodarkę wodno-ściekową. - zasoby geologiczne, - ochronę gleb, - gospodarkę odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów, - ochronę zasobów przyrodniczych - zagrożenia poważnymi awariami - edukacja ekologiczna

Podczas aktualizacji programu uwzględniono założenia zawarte w wojewódzkim programie ochrony środowiska, powiatowym programie ochrony środowiska, strategii rozwoju gminy oraz programach sektorowych i istniejących planach rozwoju.

Dla osiągnięcia zrównoważonego rozwoju niezbędne są: - ochrona środowiska przyrodniczego, - rozwój gospodarczy, - ład przestrzenny, - warunki społeczne.

Z punktu widzenia środowiska przyrodniczego zrównoważony rozwój polega przede wszystkim na dążeniu do: - zachowania możliwości odtwarzania się zasobów naturalnych, - racjonalnego użytkowania zasobów nieodnawialnych i zastępowania ich substytutami, - ograniczania uciążliwości dla środowiska i nie przekraczania granic wyznaczonych jego odpornością, - zachowania różnorodności biologicznej, - zapewnienia obywatelom bezpieczeństwa ekologicznego, - tworzenia podmiotom gospodarczym warunków do uczciwej konkurencji w dostępie do ograniczonych zasobów i możliwości odprowadzania zanieczyszczeń.

Program Ochrony Środowiska powinien wytyczać cele polityki ekologicznej Gminy Turek, takie jak: - racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych przez zmniejszenie zużycia energii, surowców i materiałów, a równocześnie wzrost udziału w wykorzystywaniu zasobów odnawialnych, - ochronę powietrza i ochronę przed hałasem przez redukcję emisji gazów i pyłów oraz emitorów hałasu i wibracji, - ochronę wód przez właściwą gospodarkę wodno-ściekową oraz racjonalizację zużycia wody, - ochronę gleb i powierzchni ziemi przez racjonalną gospodarkę rolną i minimalizowanie destrukcyjnych oddziaływań przemysłu oraz komunikacji,

- ochronę zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem bioróżnorodności przez zmniejszanie presji wynikającej z rozwoju gospodarczego.

1.3. Metodyka opracowania Program Ochrony Środowiska powinien być powiązany z dokumentami wyższej rangi i wynikać z zapisów Polityki Ekologicznej Państwa. Równocześnie Program Ochrony Środowiska powinien być skorelowany z dokumentami szczebla wojewódzkiego i powiatowego. Spośród dokumentów szczebla wojewódzkiego i powiatowego przy sporządzaniu niniejszego opracowania zostały uwzględnione następujące dokumenty identyfikujące cele ekologiczne: - Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Województwa Wielkopolskiego do roku 2020, Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2016-2020. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Tureckiego na lata 2016-2019 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2020-2023. Sprecyzowane w Programie Ochrony Środowiska Gminy Turek cele dotyczące ochrony środowiska, działań w kierunku zahamowania tendencji niekorzystnych oraz działań na rzecz zmniejszenia zagrożeń i poprawy stanu środowiska są skorelowane z celami zdefiniowanymi w dokumentach szczebla krajowego, wojewódzkiego i powiatowego. Ponadto przy dokumentacji wykonawcy „Programu...” korzystali z: danych pochodzących z Urzędu Gminy w Turku, danych zawartych w Raporcie o stanie środowiska Województwa Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu danych zawartych w Raporcie o stanie środowiska Powiatu Tureckiego, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu, danych statystycznych z Głównego Urzędu Statystycznego, Państwowej Straży Pożarnej, Państwowego Instytutu Geologicznego, informacji będących w posiadaniu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego, Informacje o istniejącym stanie, potrzebach i planach związanych z ochroną środowiska zostały dostarczone przez samorząd gminny w formie ankiety.

2. Podstawowe założenia programu Program ochrony środowiska gminy Turek na lata 2017-2020 z perspektywą na lata 2021-2024 uwarunkowany jest wieloma rozwiązaniami przyjętymi w odpowiednich dokumentach przez Radę Powiatu Tureckiego, Sejmik Województwa Wielkopolskiego oraz określonymi w polskim prawie środowiskowym oraz w prawie na szczeblu europejskim i międzynarodowym. Zapisy tych dokumentów tworzą wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania Programu oraz ukazują się w jego zapisach. Dokumenty te znajdują odzwierciedlenie we wszystkich elementach Programu ochrony środowiska Powiatu Tureckiego. Wpływają na kształt polityki środowiskowej, wizji stanu środowiska i jego ochrony, a także na wyróżnione priorytety ekologiczne oraz cele i zadania środowiskowe. Wzięcie pod uwagę wszystkich wymienionych powyżej dokumentów wskazuje na spójność Programu zarówno w wymiarze wewnętrznym jak i zewnętrznym.

2.1. Uwarunkowania wynikające z dokumentów międzynarodowych i krajowych

2.1.1. Uwarunkowania międzynarodowe Globalna Agenda 21 - Uchwalona w czerwcu 1992 roku na Konferencji Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Spraw Środowiska i Rozwoju w Rio de Janeiro. Program ten wskazuje, w jaki sposób należy równoważyć rozwój gospodarczy i społeczny z poszanowaniem środowiska. Wdrażanie założeń Agendy opiera się na zasadzie „Myśl globalnie, działaj lokalnie”, zgodnie, z którą największą rolę w ich realizacji przypisuje się władzom lokalnym. Agenda składa się z czterech zasadniczych części, omawiających następujące zagadnienia: - problemy socjalne i gospodarcze, - zachowanie i zagospodarowanie zasobów w celu zapewnienia rozwoju, - wzmocnienia znaczenia ważnych grup społecznych, - możliwości realizacyjne celów i zadań agendy. Agenda stała się priorytetowym dokumentem dla formułowania celów wszystkich dziedzin życia społeczno-gospodarczego, opartych na zasadzie zrównoważonego rozwoju. W oparciu o przyjęte w niej zasady organizowane są międzynarodowe systemy wspierania rozwoju.

Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu „Europa 2020” - Przyjęta przez Radę Europejską 17 czerwca 2010 roku. Kluczowy dokument dla średniookresowej strategii rozwoju kraju, jako członka Unii. Ten fundamentalny dla rozwoju Unii dokument określa działania, których podjęcie przyspieszy wyjście z kryzysu i otworzy europejską gospodarkę na przyszłe wyzwania. W ramach Strategii wyznaczone zostały 3 priorytety, które będą realizowane na szczeblu unijnym i krajowym: - wzrost inteligentny (zwiększenie roli wiedzy, innowacji, edukacji i społeczeństwa cyfrowego), - wzrost zrównoważony (produkcja efektywniej wykorzystująca zasoby, przy jednoczesnym zwiększeniu konkurencyjności), - wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (zwiększenie aktywności zawodowej, podnoszenie kwalifikacji, walka z ubóstwem). Ponadto, określone zostały wymierne cele rozwojowe do osiągnięcia w roku 2020 na poziomie unijnym: osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia na poziomie 75%; - poprawa warunków prowadzenia działalności badawczo–rozwojowej, w tym przeznaczanie 3% PKB UE na inwestycje w badania i rozwój; - zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% w porównaniu z poziomami z 1990 r.; zwiększenie do 20% udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii; dążenie do zwiększenia efektywności energetycznej o 20%; - podniesienie poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez zmniejszenie odsetka osób przedwcześnie kończących naukę do poniżej 10% oraz zwiększenie do co najmniej 40% odsetka osób w wieku 30−34 lat mających wykształcenie wyższe; - wspieranie włączenia społecznego, zwłaszcza poprzez ograniczanie ubóstwa, mając na celu wydźwignięcie z ubóstwa lub wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli.

Europejska Strategia Zrównoważonego Rozwoju - Przyjęta została 26 czerwca 2006 roku. Strategia ma na celu wzrost dobrobytu poprzez działania w zakresie: - ochrony środowiska naturalnego (rozwój gospodarczy bez niszczenia środowiska);

- sprawiedliwości i spójności społecznej (tworzenie demokratycznego społeczeństwa, dającego każdej jednostce szanse rozwoju); - dobrobytu gospodarczego (pełne zatrudnienie oraz stabilna praca); - wypełniania obowiązków na arenie międzynarodowej (współpraca międzynarodowa, pomoc krajom rozwijającym się, w przestrzeganiu zasad zrównoważonego rozwoju).

Pakiet energetyczno – klimatyczny - Przyjęty 17 grudnia 2008 roku. Narzędzie legislacyjne, zmierzające do kontrolowania i ograniczania emisji gazów cieplarnianych na terenie Unii Europejskiej. Zakłada redukcję o 20 % emisji gazów cieplarnianych w UE w stosunku do 1990 r., 20 % udział energii odnawialnej w zużyciu energii ogółem w 2020 r. (dla Polski udział ten to 15 %), 20 % wzrost efektywności energetycznej do 2020 r.

2.1.2. Zasady polityki ekologicznej Polityka ekologiczna państwa opiera się na konstytucyjnej (art. 5 Konstytucji RP) zasadzie zrównoważonego rozwoju. Artykuł 74 Konstytucji zobowiązuje władze publiczne do zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego współczesnemu i przyszłym pokoleniom oraz do wspierania działań obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska. Nadrzędnym, strategicznym celem polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego. Zasady polityki ekologicznej państwa: Zasada prewencji, która zakłada, że przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska powinno być podejmowane na etapie planowania i realizacji przedsięwzięć. Zasada ta oznacza w szczególności: - zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń poprzez stosowanie najlepszych dostępnych technik (BAT), - recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk energii, wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich składowania, - zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń i zagrożeń zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli (tzw. dyrektywa IPPC), - wprowadzanie pro-środowiskowych systemów zarządzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyrażonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach czystszej produkcjii Responsible Care itp. Zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi, oznaczająca uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi; Zasada zanieczyszczający płaci odnosząca się do odpowiedzialności za skutki zanieczyszczenia i stwarzania innych zagrożeń. Odpowiedzialność tę ponosić powinny wszystkie jednostki użytkujące środowiska a więc także konsumenci, zwłaszcza, gdy mają możliwość wyboru mniej zagrażających środowisku dóbr konsumpcyjnych; Zasada regionalizacji, oznaczająca m.in. skoordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami w Europie (np. Morze Bałtyckie i strefy przybrzeżne, doliny rzeczne i obszary wodno-błotne, szczególnie w strefach przygranicznych); przekazywanie części kompetencji i uprawnień decyzyjnych dotyczących ochrony środowiska na właściwy szczebel regionalny lub lokalny tak, aby był on rozwiązywany na najniższym szczeblu, na którym może zostać skutecznie i efektywnie rozwiązany;

Zasada równego dostępu do środowiska przyrodniczego, która traktowana jest w następujących kategoriach: - sprawiedliwości międzypokoleniowej – tzn. zaspokajania potrzeb materialnych i cywilizacyjnych obecnego pokolenia z równoczesnym tworzeniem i utrzymywaniem warunków do zaspokajania potrzeb przyszłych pokoleń; - sprawiedliwości międzyregionalnej i międzygrupowej – tzn. zaspokajania potrzeb materialnych i cywilizacyjnych społeczeństw, grup społecznych i jednostek ludzkich w ramach sprawiedliwego dostępu do zasobów i walorów środowiska z równoprawnym traktowaniem potrzeb ogólnospołecznych z potrzebami społeczności lokalnych i jednostek; - równoważenia szans pomiędzy człowiekiem a przyrodą poprzez zapewnienie zdrowego i bezpiecznego funkcjonowania jednostek ludzkich przy zachowaniu trwałości podstawowych procesów przyrodniczych wraz ze stałą ochroną różnorodności biologicznej; Zasada uspołeczniania polityki ekologicznej, która realizowana jest poprzez utworzenie instytucjonalnych, prawnych i materialnych warunków do społeczeństwa w procesie kształtowania modelu zrównoważonego rozwoju, z równoczesnym rozwojem edukacji ekologicznej; Zasada skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej odnosząca się do wyboru planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska, a następnie do oceny osiągniętych wyników. Oznacza to potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu.

2.1.3. Strategia rozwoju kraju do 2020 r. Dokument przyjęty uchwałą Rady Ministrów w dniu 25 września 2012 roku Misją Strategii Rozwoju Kraju jest podniesienie jakości życia obywateli Polski mierzonej wskaźnikiem rozwoju społecznego (HDI – Human Development Index). Celem II.6 Strategii jest bezpieczeństwo energetyczne i środowisko jest: - osiągniecie zrównoważonego rozwoju poprzez harmonijne połączenia wzrostu gospodarczego z wymogami ochrony środowiska; - zachowanie zasobów przyrodniczych w stanie niepogorszonym, podstawowym zadaniem staje się również sprostanie rosnącemu zapotrzebowani na surowce i energie w połączeniu ze znalezieniem równowagi w ograniczaniu negatywnego wpływu na środowisko; - wdrożenie systemu prawno-instytucjonalnego, w celu zapewnienia efektywnej ochrony cennych przyrodniczo elementów oraz w celu zwiększenie bioróżnorodności; - przeciwdziałanie fragmentacji przestrzeni obszarów cennych przyrodniczo, szczególnie poprzez tworzenie korytarzy ekologicznych; - wskazanie sektorów wrażliwych na zmiany klimatu oraz określenie dla nich planu niezbędnych działań adaptacyjnych; - w celu tym znajduje się także racjonalne gospodarowanie zasobami, przez co rozumie kompleksowa informacje na temat jakości oraz rozmiarów tych zasobów oraz ich zabezpieczenie (kluczowym aspektem są złoża geologiczne); - racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych; - przedsięwzięcia z dziedziny ochrony przyrody i różnorodności biologicznej, w tym tworzenie europejskiej sieci obszarów chronionych NATURA 2000, ochrony i kształtowania krajobrazu, rozwój parków narodowych i krajobrazowych, jako wyraz dbałości o zachowanie dziedzictwa przyrody; - poprawa efektywności energetycznej; - inwestowanie w gospodarkę wodno-ściekową oraz odpadową oraz dostosowanie uczestników rynku do wyzwań zrównoważonego rozwoju; - adaptacja do zmian klimatu, w tym minimalizacja klęsk żywiołowych.

2.1.4. Strategia "Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko - perspektywa do 2020r.” Kluczowym dokumentem w zakresie ochrony środowiska jest Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko - perspektywa do 2020 r. Celem głównym Strategii jest zapewnienie wysokiej jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń z uwzględnieniem ochrony środowiska oraz utworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju nowoczesnego sektora energetycznego, zdolnego zapewnić Polsce bezpieczeństwo energetyczne oraz konkurencyjną i efektywną gospodarkę. Cele szczegółowe i kierunki interwencji Strategii, które rozpatrywano przy definiowaniu celów Programu są następujące: Cel 1. Zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska: - Kierunek interwencji 1.1. Racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin; - Kierunek interwencji 1.2. Gospodarowanie wodami dla ochrony przed powodzią, suszą i deficytem wody; - Kierunek interwencji 1.3. Zachowanie bogactwa różnorodności biologicznej, w tym wielofunkcyjna gospodarka leśna; - Kierunek interwencji 1.4. Uporządkowanie zarządzania przestrzenią; Cel 2. Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię - Kierunek interwencji 2.1. Lepsze wykorzystanie krajowych zasobów energii; - Kierunek interwencji 2.2. Poprawa efektywności energetycznej; - Kierunek interwencji 2.6. Wzrost znaczenia rozproszonych, odnawialnych źródeł energii; - Kierunek interwencji 2.7. Rozwój energetyczny obszarów podmiejskich i wiejskich; - Kierunek interwencji 2.8. Rozwój systemu zaopatrywania nowej generacji pojazdów wykorzystujących paliwa alternatywne; Cel 3. Poprawa stanu środowiska - Kierunek interwencji 3.1. Zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki; - Kierunek interwencji 3.2. Racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich na cele energetyczne; - Kierunek interwencji 3.3. Ochrona powietrza, w tym ograniczenie oddziaływania energetyki; - Kierunek interwencji 3.4. Wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych; - Kierunek interwencji 3.5. Promowanie zachowań ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy.

Strategia BEiŚ nie jest dokumentem obejmującym wszystkie zagadnienia środowiskowe. Kwestie ochrony gleb czy problem hałasu zostały szczegółowo ujęte odpowiednio w Strategii zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020 (SZRWRiR) oraz Strategii rozwoju transportu do 2020 roku (SRT).

2.1.5. Uwarunkowania wynikające z Polityki Energetycznej Polski do 2030 r. Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku odnosi się do zobowiązań wynikających z członkostwa w UE. Głównie odnosi się do rozwiązania takich kwestii jak rosnące zapotrzebowania na energię, problemy dotyczące infrastruktury wytwórczej i transportowej, ochrona środowiska itp. Celem dokumentu jest: - poprawa efektywności energetycznej,

- wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii, - dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej w tym wprowadzenie energetyki jądrowej, - rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw, - rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii, - ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko.

2.1.6. Uwarunkowania wynikające z Narodowego Programu Gospodarki Niskoemisyjnej 2015 r. Celem głównym NPRGN jest Rozwój gospodarki niskoemisyjnej przy zapewnieniu zrównoważonego rozwoju kraju

Cel szczegółowy A: Niskoemisyjne wytwarzanie energii Priorytet A.1. Modernizacja infrastruktury krajowego systemu elektroenergetycznego Działanie A.1.1. Modernizacja i rozbudowa krajowego systemu elektroenergetycznego dopasowana do wymagań rozwijającego się rynku OZE Działanie A.1.2. Modernizacja i rozbudowa krajowego systemu elektroenergetycznego przyczyniająca się do ograniczenia strat przesyłowych Działanie A.1.3. Rozwój wysokosprawnej poligeneracji i kogeneracji Priorytet A.2. Rozwój wykorzystania OZE Działanie A.2.1. Rozwój energetyki prosumenckiej Działanie A.2.2. Rozwój biogazowni Działanie A.2.4. Zrównoważone wykorzystanie biomasy - Dalsze zwiększenie wykorzystania biomasy lokalnej. Działanie A.2.5. Wykorzystanie kolektorów słonecznych do ogrzewania wody Działanie A.2.6. Upowszechnienie wykorzystania pomp ciepła i gruntowych wymienników ciepła do celów grzewczych Priorytet A.3 Upowszechnienie alternatywnych, innych niż odnawialne, metod pozyskiwania energii Działanie A.3.1. Upowszechnienie spalania i współspalania odpadów Działanie A.3.2. Wzrost wykorzystania metanu na cele energetyczne Działanie A.3.3. Efektywniejsze gospodarowanie ciepłem odpadowym Działanie A.3.4. Zwiększenie stopnia wykorzystania paliw alternatywnych

Cel szczegółowy B: Poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami, w tym odpadami Priorytet B.1 Promocja optymalnego wykorzystywania surowców Działanie B.1.1. Doskonalenie technologii pozyskiwania i wstępnej obróbki surowców Działanie B.1.2. Poprawa efektywności wykorzystywania surowców Priorytet B.2 Rozwój niskoemisyjnej gospodarki odpadami Działanie B.2.1. Rozwój odzysku odpadów w celu pozyskiwania jak największej ilości surowców nieenergetycznych

Cel szczegółowy C: Rozwój zrównoważonej produkcji (przemysł, budownictwo, rolnictwo) Zrównoważona produkcja w ujęciu Programu obejmuje procesy związane z produkcją dóbr w przemyśle, budownictwie, jak również wytwarzaniem żywności. Priorytet C.1 Tworzenie sprzyjających warunków dla rozwoju niskoemisyjnej gospodarki w sektorze przemysłu Działanie C.1.1. Rozwój produktów niskoemisyjnych

Działanie C.1.2. Tworzenie kadr dla gospodarki niskoemisyjnej Priorytet C.2 Rozpowszechnienie istniejących technologii niskoemisyjnych w procesach produkcyjnych Priorytet C.3 Poprawa standardu energetycznego istniejących budynków Działanie C.3.1. Kontynuacja procesu termomodernizacji na nowych zasadach - Podniesienie wymagań dla budynków przeznaczonych do termomodernizacji, których właściciele starają się o wsparcie termomodernizacji ze środków publicznych. Działanie C.3.2. Inne działania zmniejszające zużycie energii w istniejących budynkach np.: badania nad rzeczywistymi efektami działań w dziedzinie efektywności energetycznej w budynkach. Priorytet C.4 Poprawa standardu energetycznego nowobudowanych budynków Działanie C.4.1. Poprawa warunków horyzontalnych dla rozwoju budynków o niskim zużyciu energii Działanie C.4.2. Przegląd warunków technicznych stawianych nowym budynkom Priorytet C.5 Rozwój zrównoważonej produkcji w rolnictwie Działanie C.5.1. Zrównoważone zarządzanie gospodarstwem rolnym Działanie C.5.2. Wdrażanie nowoczesnych metod upraw np.: wprowadzenie na masową skalę uprawy konopi przemysłowych. Działanie C.5.3. Wdrażanie nowoczesnych metod chowu zwierząt

Cel szczegółowy D: Transformacja niskoemisyjna w dystrybucji i mobilności Priorytet D.1 Zwiększenie efektywności wybranych elementów łańcucha logistycznego Priorytet D.2 Transformacja niskoemisyjna w sektorze handlu Działanie D.2.1. Rozwój krótkich łańcuchów dostaw oraz rynków lokalnych Działanie D.2.2. Tworzenie warunków sprzyjających promocji produktów ekologicznych Priorytet D.3 Modernizacja pojazdów oraz infrastruktury w celu upowszechnienia niskoemisyjnych form transportu Działanie D.3.1. Modernizacja i rozwój niskoemisyjnej infrastruktury transportowej Działanie D.3.2. Modernizacja i rozwój niskoemisyjnych środków transportu Priorytet D.4 Poprawa efektywności zarządzania transportem oraz wspieranie rozwoju transportu publicznego Priorytet D.5 Rozwój i zastosowanie niskoemisyjnych paliw w transporcie oraz magazynowania energii w środkach transportu Działanie D.5.1. Wspieranie zastosowania paliw metanowych, biopaliw i biogazu Działanie D.5.2. Efektywne magazynowanie energii elektrycznej w pojazdach

Cel szczegółowy E: Promocja wzorców zrównoważonej konsumpcji

2.1.7. Uwarunkowania wynikające z Krajowego Programu Zwiększania Lesistości Aktualizowany w 2003 roku. Głównym celem, przyjętego w 1995 r., Krajowego Programu Zwiększania Lesistości jest zwiększanie powierzchni zalesionych. Celem rządowego programu zwiększania powierzchni lasów jest zapewnienie warunków do zwiększenia lesistości kraju do 30% w 2020 r., ustalenie priorytetów ekologicznych i gospodarczych oraz wykorzystanie ich do optymalnego rozmieszczenia zalesień, a także opracowanie odpowiednich instrumentów realizacyjnych. Integralną częścią programu jest: • przestrzenny model zwiększania lesistości (obejmujący ustalenie preferencji zalesieniowych gmin) oraz rozmiar zalesień w układzie kraju, województw i powiatów; • założenia programów regionalnych i lokalnych;

• zadania dla administracji rządowej, władz samorządowych na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i gminnym oraz dla gospodarki leśnej; • harmonogram realizacji i aspekty ekonomiczne. Planuje się, że w dalszej perspektywie, do roku 2050, lesistość kraju powinna zwiększyć się do 33%. Zgodnie z harmonogramem zalesień przewidzianym w tym programie, średnioroczny rozmiar zalesień w latach 2011-2020 powinien wynosić 26 tys. ha. W odniesieniu do Powiatu Tureckiego KPZL przewiduje zalesienie w latach 2001-2020 łącznie 2 249 ha gruntów rolnych, w tym 1 679 ha gruntów nienależących do Skarbu Państwa.

2.1.8. Uwarunkowania wynikające z Programu ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej wraz z Planem działań na lata 2015- 2020 Celem głównym Programu jest - Poprawa stanu różnorodności biologicznej i pełniejsze powiązanie jej ochrony z rozwojem społeczno-gospodarczym kraju.

Cele strategiczne i cele operacyjne Cel strategiczny A: Podniesienie poziomu wiedzy oraz kształtowanie postaw społeczeństwa związanych z włączaniem się do działań na rzecz różnorodności biologicznej. A.I. Rozwój badań naukowych ukierunkowanych na poprawę stanu wiedzy w zakresie różnorodności biologicznej A.II. Integracja oraz zwiększenie dostępności wiedzy w zakresie różnorodności biologicznej A.III. Zwiększenie świadomości społeczeństwa na temat różnorodności biologicznej i jej znaczenia dla rozwoju społeczno-gospodarczego Cel strategiczny B: Włączenie wybranych sektorów gospodarki w działania na rzecz różnorodności biologicznej B.I. Ochrona różnorodności biologicznej poprzez zrównoważone gospodarowanie w rolnictwie B.II. Wzmocnienie różnorodności biologicznej poprzez zrównoważone gospodarowanie w leśnictwie B.III. Wsparcie różnorodności biologicznej poprzez zrównoważoną gospodarkę rybacką B. IV. Wsparcie różnorodności biologicznej poprzez zrównoważoną gospodarkę wodną B.V. Wzmocnienie narzędzi planistycznych w działaniach na rzecz ochrony różnorodności biologicznej Cel strategiczny C: Zachowanie i przywracanie populacji zagrożonych gatunków i siedlisk C.I. Poprawa efektywności planowania zarządzania i ochrony różnorodności biologicznej na obszarach chronionych C.II. Ochrona i odtwarzanie cennych siedlisk przyrodniczych C.III. Poprawa skuteczności działań na rzecz ochrony gatunkowej C. IV. Zrównoważone pozyskiwanie gatunków ze stanu dzikiego Cel strategiczny D: Efektywne zarządzanie zasobami przyrodniczymi D.I. Skuteczna egzekucja przepisów zakresie ochrony przyrody D.II. Zapewnienie odpowiednich środków finansowych dla zachowania różnorodności biologicznej D.III. Wzmocnienie systemu zarządzania obszarami chronionymi D.IV. Objęcie ochroną obszarową terenów o wysokich walorach przyrodniczych

D.V. Poznanie stanu i tendencji zmian różnorodności biologicznej, w celu skutecznego zarządzania zasobami Cel strategiczny E: Utrzymanie i odbudowa ekosystemów oraz ich usług E.I. Nadanie ekosystemom wartości społeczno-ekonomicznej E.II. Wdrożenie zielonej infrastruktury jako narzędzia pozwalającego na utrzymanie i wzmocnienie istniejących ekosystemów oraz ich usług E.III. Odbudowa zdegradowanych ekosystemów i ich usług Cel strategiczny F: Ograniczenie presji gatunków inwazyjnych i konfliktowych F.I. Poprawa stanu wiedzy na temat gatunków inwazyjnych i konfliktowych w celu przeciwdziałania ich negatywnemu wpływowi na różnorodność biologiczną F.II. Ograniczenie presji ze strony gatunków inwazyjnych i konfliktowych poprzez wdrożenie prawodawstwa i systemu ich wykrywania, monitoringu oraz zwalczania Cel strategiczny G: Ograniczenie i łagodzenie skutków zmian klimatycznych G.I. Określenie wpływu zmian klimatu na ekosystemy G.II. Zmniejszenie wrażliwości ekosystemów na spodziewane czynniki związane ze zmianami Klimatu Cel strategiczny H: Ochrona różnorodności biologicznej poprzez rozwój współpracy międzynarodowej H.I. Wsparcie ochrony różnorodności biologicznej poprzez zwiększenie udziału Polski w działaniach na forum międzynarodowym.

2.1.9. Uwarunkowania wynikające ze Strategicznego planu adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 Celem głównym SPA jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju oraz efektywnego funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa w warunkach zmian klimatu.

Cel główny zostanie osiągnięty poprzez realizację celów szczegółowych i wskazanych w ramach tych celów kierunków działań, stanowiących zasadniczy element SPA2020. Cele szczegółowe zostały określone tak, aby odpowiadały kluczowym z punktu widzenia adaptacji zintegrowanym strategiom rozwoju (BEiŚ, SZRWRiR, SRT, KSRR, SIEG, SRKS). Sprzyjać realizacji celu głównego i celów szczegółowych będą także działania o charakterze horyzontalnym: działania legislacyjne, działania organizacyjne, działania informacyjne, badania naukowe i tworzenie programów badawczych.

Cel 1. Zapewnienie bezpieczeostwa energetycznego i dobrego stanu środowiska Kierunek działań 1.1- dostosowanie sektora gospodarki wodnej do zmian klimatu Kierunek działań 1.2- adaptacja strefy przybrzeżnej do zmian klimatu Kierunek działań 1.3 – dostosowanie sektora energetycznego do zmian klimatu Kierunek działań 1.4 – ochrona różnorodności biologicznej i gospodarka leśna w kontekście zmian klimatu Kierunek działań 1.5 – adaptacja do zamian klimatu w gospodarce przestrzennej i budownictwie Kierunek działań 1.6 – zapewnienie funkcjonowania skutecznego systemu ochrony zdrowia w warunkach zmian klimatu

Cel 2. Skuteczna adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich kierunek działań 2.1 - stworzenie lokalnych systemów monitorowania i ostrzegania przed zagrożeniami Kierunek działań 2.2 – organizacyjne i techniczne dostosowanie działalności rolniczej i rybackiej do zmian klimatu Cel 3. Rozwój transportu w warunkach zmian klimatu Kierunek działań 3.1 - wypracowywanie standardów konstrukcyjnych uwzględniających zmiany klimatu Kierunek działań 3.1 - wypracowywanie standardów konstrukcyjnych uwzględniających zmiany klimatu Kierunek działań 3.2 - zarządzanie szlakami komunikacyjnymi w warunkach zmian klimatu Cel 4. Zapewnienie zrównoważonego rozwoju regionalnego i lokalnego z uwzględnieniem zmian klimatu Kierunek działań 4.1 - monitoring stanu środowiska i systemy wczesnego ostrzegania w kontekście zmian klimatu (miasta i obszary wiejskie). Kierunek działań 5.1 - promowanie innowacji na poziomie działań organizacyjnych i zarządczych sprzyjających adaptacji do zmian klimatu Cel 5. Stymulowanie innowacji sprzyjających adaptacji do zmian klimatu Cel 6. Kształtowanie postaw społecznych sprzyjających adaptacji do zmian klimatu

Działania prowadzone na poziomie krajowym powinny zostać wzmocnione na poziomie województw, z uwzględnieniem specyficznych uwarunkowań regionalnych i lokalnych.

2.1.10. Uwarunkowania wynikające z Narodowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK). Celem wypełnienia zobowiązań Polski, przyjętych w Traktacie Akcesyjnym, w części dotyczącej dyrektywy 91/271/EWG w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych, został sporządzony przez Ministra Środowiska, a następnie zatwierdzony przez Rząd RP w dniu 16 grudnia 2003 r., Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK), który określa plan inwestycyjny w dziedzinie gospodarki wodnościekowej, jaki musi zostać zrealizowany przez Polskę, aby osiągnąć wymagane efekty ekologiczne. Program określa przedsięwzięcia w aglomeracjach w zakresie systemów kanalizacji zbiorczej w gminach, niezbędnych dla zapewnienia, że co najmniej 75-85% ludności w aglomeracjach do końca 2015 r. będzie obsługiwana przez te systemy. Zgodnie z art. 43 ust. 4c ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r. Nr 145 j.t.) Rada Ministrów dokonuje aktualizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych, nie później niż w terminie 2 lat od dnia jego zatwierdzenia. Kolejne aktualizacje będą dokonywane co najmniej raz na 4 lata. Obecnie istnieje piąta aktualizacja KPOŚK, która została zatwierdzona przez Radę Ministrów w dniu 31 lipca 2017 r. Przyjęta przez rząd aktualizacja zawiera listę zadań zaplanowanych przez samorządy do realizacji w latach 2016-2021. Następstwem zatwierdzenia piątej aktualizacji KPOŚK było stworzenie nowej wersji Master Planu dla dyrektywy ściekowej. Master Plan zawiera zestawienie najważniejszych informacji planistycznych z zakresu gospodarki ściekowej wykazanych w aktualizacji. Dokument został zatwierdzony przez Kierownictwo Resortu Środowiska w dniu 8 września 2017 r. W AKPOŚK 2017 gmina miejska Turek gmina Turek Powiatu Tureckiego zostały zaliczone do aglomeracji (Aglomeracja Turek PLWI010) Uchwała nr XXIII/635/16, z dnia 31.10.2016 r.

Nazwy projektów w ramach których realizowane będą inwestycje w zakresie sieci kanalizacyjnych 1. Budowa sieci wodociągowej i kanalizaci sanitarnej z przepompownią ścieków dla osiedla w rejonie ulicy Leśnej w Turku. 2. Kanalizacja sanitarna i kanalizacja deszczowa - renowacja Turek centrum miasta. 3.Program ogólny kanalizacji sanitarnej. 4. Program ogólny kanalizacji sanitarnej 5. Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Obrzębin i Słodków Kolonia 6. Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Cisew 7. WRPO Nazwa projektów w ramach których realizowana będzie inwestycja w zakresie oczyszczalni ścieków - rozbudowa i przebudowa (modernizacja) oczyszczalni ścieków dla aglomeracji Turek.

2.1.11. Uwarunkowania wynikającej z Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE (RDW) z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, wprowadza system planowania gospodarowania wodami w podziale na obszary dorzeczy. Obliguje państwa członkowskie do opracowywania planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy oraz programów wodno-środowiskowych kraju. Zgodnie z art. 555 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. - Prawo wodne przyjęte, przed dniem jej wejścia w życie, plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy zachowują ważność. Jednocześnie na podstawie art. 555 ust. 2 pkt 6 stają się planami gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w rozumieniu art. 318 ust. 1 nowej ustawy i podlegają przeglądowi, aktualizacji do dnia 22 grudnia 2021 r. Plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy: Odry, Łaby i Dunaju są dokumentami strategicznymi, które m.in. opisują stan wód powierzchniowych i podziemnych, określają cele środowiskowe dla jednolitych części wód i obszarów chronionych oraz wskazują zadania prowadzące do osiągnięcia dobrego stanu wód. Plany zawierają również listę inwestycji mogących pogorszyć stan wód, których realizacja jest niezbędna dla rozwoju gospodarki przy zastosowaniu kompensacji wpływu środowiskowego oraz derogacji dla części wód. W dniu 18 pażdziernika 2016 r. Rada Ministrów przyjęła zaktualizowane plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy (aPGW). Zgdonie z art. 114 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne dokumenty zostały opublikowane w formie rozporządzeń w Dziennikach Ustaw stając się aktami prawnymi regulującymi działania w gospodarce wodnej w latach 2016 - 2021.W drugim cyklu planistycznym na obszarze działania RZGW we Wrocławiu obowiązuje między innymi, Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry.

2.1.12. Uwarunkowania wynikającej z Planu gospodarki odpadami i Krajowego Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu Krajowy plan gospodarki odpadami jest nadrzędnym dokumentem w zakresie gospodarki odpadami. W oparciu o niego powstają plany gospodarki odpadami na poziomie województwa. Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 wyznacza cele dotyczące azbestu, a mianowicie usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest; minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych powodowanych kontaktem

z włóknami azbestu czy likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko i zdrowie ludzi. 2.2. Uwarunkowania wynikające z wojewódzkich programów strategicznych

2.2.1. Uwarunkowania wynikające ze zaktualizowanej Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 r. Dokument przyjęty przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego Uchwała Nr XXIX/559/12 z dnia 17.12.2012 roku. Celem generalnym Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego jest efektywne wykorzystanie potencjałów rozwojowych na rzecz wzrostu konkurencyjności województwa, służące poprawie jakości życia mieszkańców w warunkach zrównoważonego rozwoju. „Strategia…” definiuje 9 celów strategicznych: poprawa dostępności i spójności komunikacyjnej regionu, poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami, lepsze zarządzanie energią, zwiększenie konkurencyjności metropolii poznańskiej i innych ośrodków wzrostu w województwie, zwiększenie spójności województwa, wzmocnienie potencjału gospodarczego regionu, wzrost kompetencji mieszkańców i zatrudnienia, zwiększanie zasobów oraz wyrównywanie potencjałów społecznych województwa, wzrost bezpieczeństwa i sprawności zarządzania regionem. Osiągnięcie celów strategicznych rozwoju Wielkopolski, będzie możliwe poprzez realizację celów operacyjnych, wyznaczających jednocześnie kierunki działań w poszczególnych obszarach. Utrzymanie obecnego stanu środowiska na poziomie gwarantującym następnym pokoleniom korzystanie z niego w stopniu równym, w jakim korzystają obecne pokolenia, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, jest podstawowym warunkiem rozwoju regionu. W zakresie celu operacyjnego „Poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami” Strategia przewiduje realizację następujących celów operacyjnych, jakie przyczynią się do utrzymania stanu środowiska województwa na określonym poziomie: - Wsparcie ochrony przyrody; - Ochrona krajobrazu; - Ochrona zasobów leśnych i ich racjonalne wykorzystanie; - Wykorzystanie, racjonalizacja gospodarki zasobami kopalin oraz ograniczanie skutków ich eksploatacji; - Ograniczanie emisji substancji do atmosfery; - Uporządkowanie gospodarki odpadami; - Poprawa gospodarki wodno-ściekowej; - Ochrona zasobów wodnych i wzrost bezpieczeństwa powodziowego; - Poprawa przyrodniczych warunków dla rolnictwa; - Promocja postaw ekologicznych; - Zintegrowany system zarządzania środowiskiem przyrodniczym; - Poprawa stanu akustycznego województwa.

2.2.2. Uwarunkowania wynikające z Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020 Programem objęto wszystkie sfery życia społeczno-gospodarczego, w tym również związane z poprawą stanu środowiska przyrodniczego, nadając im wysoki, czwarty priorytet pt. „Środowisko”. Cel główny priorytetu IV to „Promowanie dostosowania do zmiany klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem oraz zachowanie i ochrona środowiska jak i promowanie

efektywnego gospodarowania zasobami. Cel ten osiągany będzie poprzez następujące cele szczegółowe: - zmniejszenie zagrożenia zjawiskami przyrodniczymi i ograniczanie skutków katastrof; - poprawa gospodarki odpadami; - poprawa gospodarki wodno-ściekowej; - poprawa stanu dziedzictwa kulturowego; - ograniczenie degradacji środowiska przyrodniczego i wzmocnienie różnorodności biologicznej; - zrównoważony rozwój miast.

2.2.3. Uwarunkowania wynikające z Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego Przyjęty uchwałą nr XLVI/690/10 sejmiku Województwa z dnia 26 kwietnia 2010 roku Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego jest jednym dokumentów, który wpływa na przyszłość całego regionu. Misją Planu jest: Stwarzanie warunków do osiągania spójności terytorialnej oraz trwałego i zrównoważonego rozwoju województwa wielkopolskiego, poprawy warunków życia jego mieszkańców, stałego zwiększania efektywności procesów gospodarczych i konkurencyjności regionu. Jednym z priorytetowych kierunków wojewódzkiej polityki przestrzennej jest poprawa warunków funkcjonowania środowiska przyrodniczego. Odnosi się ona do dwóch sfer: - Ochrony walorów przyrodniczych; - Poprawy standardów środowiska. Ochrona walorów przyrodniczych będzie realizowana poprzez utworzenie spójnego systemu obszarów chronionych obejmującego: - Wzmocnienie ochrony unikatowych dolin rzecznych i ich otoczenia; - Zapewnienie ciągłości powiązań przyrodniczych (korytarze ekologiczne regionalne i ponadregionalne); - Objęcie ochroną obszarów wodno-błotnych, stanowiących siedliska szczególnie ważne dla zachowania różnorodności biologicznej; - Zwiększenie lesistości i ochrona lasów. Poprawa standardów środowiska realizowana będzie poprzez: - Zachowanie korzystnych warunków aerosanitarnych (ograniczenie emisji pyłowych i gazowych); - Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, proekologiczne inwestycje w miejskich systemach transportowych, ograniczenie „niskiej emisji”; - Racjonalizację gospodarki wodnej (poprawa jakości zasobów, porządkowanie gospodarki wodno-ściekowej przez budowę sprawnych systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków); - Budowę systemów kanalizacyjnych dla ochrony zbiorników retencyjnych, budowa systemów odprowadzania wód deszczowych z terenów zurbanizowanych, eliminacja zrzutów substancji niebezpiecznych do wód powierzchniowych i przesączania do wód podziemnych, zwiększenie retencji wodnej; - Ochronę gleb przez poprawę ich jakości; - Uporządkowanie i utworzenie spójnego systemu gospodarki odpadami zgodnie z Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami dla Województwa; - Ochronę przed skutkami powodzi (poprawa stanu technicznego istniejących urządzeń i budowa niezbędnych zabezpieczeń, prowadzenie robót utrzymaniowych, zakaz zabudowy terenów zalewowych).

2.2.4. Uwarunkowania wynikające z wojewódzkiego programu ochrony środowiska W oparciu o diagnozę stanu środowiska województwa wielkopolskiego, zdefiniowane zagrożenia i problemy oraz mając na uwadze oczekiwane pozytywne zmiany w ochronie środowiska, zaproponowano cele i kierunki interwencji Programu dla poszczególnych obszarów interwencji: 1. ochrona klimatu i jakości powietrza – cele: dobra jakość powietrza atmosferycznego bez przekroczeń dopuszczalnych norm - osiągnięcie poziomów dopuszczalnych zanieczyszczeń powietrza: pyłu PM10, pyłu PM2,5; osiągnięcie poziomu docelowego benzo(a)pirenu; osiągnięcie poziomu celu długoterminowego dla ozonu; ograniczenie emisji gazów cieplarnianych; Kierunki interwencji, które należy uwzględniać w programach gminnych: - zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń emitowanych do powietrza m.in. poprzez przejście na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach - osiągnięcie poziomów dopuszczalnych zanieczyszczeń powietrza: pyłu PM10, pyłu PM2,5; osiągnięcie poziomu docelowego benzo(a)pirenu - rozwój rozproszonych odnawialnych źródeł energii - rozwój i modernizacja zbiorowych systemów ciepłowniczych - rozwój i modernizacja transportu zbiorowego w kierunku transportu przyjaznego dla środowiska; wspieranie ekologicznych form transportu - budowa ścieżek rowerowych - termomodernizacja - ograniczenie emisji niskiej/modernizacja/wymiana indywidulanych źródeł ciepła - rozbudowa energooszczędnych systemów oświetlenia budynków i dróg publicznych - rozwój systemów ostrzegania i reagowania w sytuacji zjawisk ekstremalnych

2. zagrożenie hałasem – cele: dobry stan klimatu akustycznego bez przekroczeń dopuszczalnych norm poziomu hałasu; zmniejszenie liczby osób narażonych na ponadnormatywny hałas; Kierunki interwencji, które należy uwzględniać w programach gminnych: - ochrona przed hałasem - zmniejszanie hałasu

3. pola elektromagnetyczne – cel: utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych na poziomach nieprzekraczających wartości; Kierunki interwencji, które należy uwzględniać w programach gminnych: - ochrona przed ponadnormatywnym promieniowaniem elektromagnetycznym

4. gospodarowanie wodami – cele: zwiększenie retencji wodnej województwa; ograniczenie wodochłonności gospodarki; osiągnięcie lub utrzymanie co najmniej dobrego stanu wód; Kierunki interwencji, które należy uwzględniać w programach gminnych: - gospodarowanie wodami dla ochrony przed: powodzią, suszą i deficytem wody; zwiększenie retencji wodnej - zwiększenia bezpieczeństwa powodziowego; minimalizacja ryzyka powodziowego - ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi - optymalizacja zużycia wody - ograniczenie odpływu biogenów z terenów rolniczych - działania rekultywacyjne

5. gospodarka wodno-ściekowa, - cele: poprawa jakości wody; wyrównanie dysproporcji pomiędzy stopniem zwodociągowania i skanalizowania na terenach wiejskich;

Kierunki interwencji, które należy uwzględniać w programach gminnych: - zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki - rozbudowa infrastruktury oczyszczania ścieków, w tym realizacja programów sanitacji w zabudowie rozproszonej

6. zasoby geologiczne – cele: ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas prowadzenia prac geologicznych i eksploatacji kopalin; rekultywacja terenów poeksploatacyjnych; Kierunki interwencji, które należy uwzględniać w programach gminnych: - racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin ze złóż - zabezpieczanie cennych gospodarczo złóż surowców mineralnych, w tym wód leczniczych, wód termalnych i solanek - zmniejszenie uciążliwości wynikających z wydobywania kopalin

7. gleby – cele: dobra jakość gleb; rekultywacja i rewitalizacja terenów zdegradowanych; Kierunki interwencji, które należy uwzględniać w programach gminnych: - ochrona i zapewnienie właściwego sposobu użytkowania powierzchni ziemi - remediacja terenów zanieczyszczonych oraz rekultywacja terenów zdegradowanych - rekultywacja i dekontaminacja terenów poprzemysłowych (w tym terenów powojskowych)

8. gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów – cele: ograniczenie ilości odpadów komunalnych przekazywanych do składowania; ograniczenie negatywnego oddziaływania odpadów na środowisko; Kierunki interwencji, które należy uwzględniać w programach gminnych: - racjonalne gospodarowanie odpadami zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami, w tym wykorzystanie ich na cele energetyczne - budowa infrastruktury do selektywnego zbierania odpadów komunalnych - budowa instalacji służących do odzysku (w tym recyklingu), termicznego przekształcania z odzyskiem energii oraz instalacji unieszkodliwiania odpadów - minimalizacja składowanych odpadów - zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych - gospodarowanie odpadami innymi niż komunalne

9. zasoby przyrodnicze – cel: zwiększenie lesistości województwa; zachowanie różnorodności biologicznej; Kierunki interwencji, które należy uwzględniać w programach gminnych: - przywrócenie/utrzymanie właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków fauny i flory w ramach sieci Natura 2000 - ochrona form ochrony przyrody i innych obszarów cennych przyrodniczo, tworzenie nowych form ochrony przyrody - ochrona gatunkowa - trwale zrównoważona gospodarka leśna - stworzenie warunków ochrony korytarzy ekologicznych i przeciwdziałanie fragmentacji przestrzeni przyrodniczej, utrzymanie i odtwarzanie ekosystemów i ich funkcji - ochrona krajobrazu - tworzenie zielonej infrastruktury

10. zagrożenie poważnymi awariami – cel: utrzymanie stanu bez incydentów o znamionach poważnej awarii. Kierunki interwencji, które należy uwzględniać w programach gminnych: 22

- wspieranie inwestycji ukierunkowanych na konkretne rodzaje zagrożeń - przeciwdziałanie awariom instalacji przemysłowych - minimalizacja potencjalnych negatywnych skutków awarii i zagrożeń środowiska dla ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego, działalności gospodarczej

Poza głównymi obszarami interwencji w strategii ochrony środowiska uwzględniono również zagadnienia horyzontalne takie, jak działania edukacyjne, czy monitoring środowiska: Kierunki interwencji, które należy uwzględniać w programach gminnych:

11. edukacja – cel: świadome ekologicznie społeczeństwo; Kierunki interwencji, które należy uwzględniać w programach gminnych: - zwiększanie świadomości ekologicznej mieszkańców i zmiana ich zachowań na proekologiczne

12. monitoring środowiska – cel: zapewnienie wiarygodnych informacji o stanie środowiska. Kierunki interwencji, które należy uwzględniać w programach gminnych: - monitoring środowiska

2.3. Uwarunkowania wynikające z powiatowych dokumentów strategicznych

2.3.1. Uwarunkowania wynikające z „Programu ochrony środowiska Powiatu Tureckiego 2016-2019 z perspektywą na lata 2020-2023” Zostały określone priorytety ochrony środowiska: W zakresie ochrony przyrody: - Prowadzenie zrównoważonej gospodarki leśnej; - Minimalizacja presji mieszkańców na tereny cenne przyrodniczo; - Zachowanie w możliwie nieprzekształconym stanie naturalnych walorów krajobrazowych Powiatu; - Ochrona dolin rzecznych; - Wprowadzanie zadrzewień i zakrzewień śródpolnych. W zakresie ochrony wód: - Modernizacja i rozbudowa systemu kanalizacji sanitarnej; - Dociążenie istniejących oczyszczalni ścieków; - Kontrola szczelności zbiorników bezodpływowych oraz wywiązywania się z obowiązku ich opróżniania; - Likwidacja nielegalnych form odprowadzania ścieków; - Racjonalne wykorzystanie lokalnych zasobów surowcowych; - Modernizacja i rozbudowa systemu zaopatrzenia ludności w wodę; - Zapewnienie najwyższej jakości wód powierzchniowych i podziemnych; - Ochrona wód podziemnych w obszarach GZWP oraz wód powierzchniowych; - Zmniejszenie poziomu zrzutu azotu i fosforu do środowiska; - Modernizacja wałów przeciwpowodziowych oraz budowa zbiorników małej retencji; - Zapewnienie monitoringu wszelkich miejsc powstawania nieczystości płynnych i sposobów postępowania z nimi.

W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego: - Zmniejszenie emisji niskiej poprzez optymalizacje zużycia energii cieplnej w budynkach mieszkalnych;

- Rozbudowa sieci gazowej; - Stosowanie energooszczędnych oraz niskoemisyjnych technologii i termomodernizacja budynków; - Zmniejszenie zagrożenia ze strony systemu komunikacyjnego; - Zalesianie nieużytków oraz gleb o niskiej bonitacji; - Poprawa warunków zdrowotnych wszystkich mieszkańców Gmin poprzez utrzymanie standardów jakości powietrza.

W zakresie ochrony powierzchni ziemi: - Zapewnienie dotrzymania standardów jakości gleb na terenie powiatu; - Ochrona terenów rolniczych o dużych spadkach terenu przed degradacją; - Zmniejszenie zakwaszenia gleb; - Właściwe składowanie nawozów naturalnych; - Wzbogacanie gleb środkami glebotwórczymi (kompost); - Rekultywacja terenów zdegradowanych; - Likwidacja nielegalnych wysypisk odpadów; - Kontrola podmiotów prowadzących działalność w zakresie transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów; - Likwidacja nielegalnego wydobycia surowców.

W zakresie ochrony przed hałasem i promieniowaniem jonizującym: - Monitorowanie poziomu hałasu komunikacyjnego wzdłuż dróg oraz hałasu emitowanego przez zlokalizowane na terenie powiatu zakłady; - Dbałość o zachowanie odpowiedniej odległości od ciągów komunikacyjnych w stosunku do projektowanej zabudowy; - Tworzenie pasów zwartej zieleni ochronnej.

W zakresie edukacji ekologicznej: - Edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży; - Zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców; - Propagowanie zdrowego stylu życia; - Kształtowanie polityki informacyjnej mającej na celu rezygnację z kotłowni węglowych na rzecz alternatywnych źródeł energii; - Konkursy ekologiczne i działania akcyjne.

Strategia ochrony środowiska do 2023 r. określiła cel nadrzędny jakim jest: „Zrównoważony rozwój powiatu gwarantujący wysoką jakość życia mieszkańców przy jednoczesnym zachowaniu lub przywracaniu równowagi przyrodniczej” Realizacja celu głównego została określona przez cele systemowe: Cel i – Utrzymanie i rozwój walorów przyrodniczych powiatu, Cel II – Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych. Zapewnienie mieszkańcom powiatu odpowiedniej jakości wody pitnej. Cel III – Poprawa i utrzymanie wymaganej jakości powietrza atmosferycznego. Ograniczanie zużycia energii i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Cel IV – Ochrona przed hałasem Cel V – Ochrona przed niejonizującym promieniowaniem elektromagnetycznym Cel VI – Ochrona powierzchni ziemi i surowców mineralnych Cel VII – Kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa Cel VIII – Stworzenie systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju

Osiągnięcie celów systemowych będzie możliwe poprzez realizację wyznaczonych kierunków działań i zadań w obrębie siedmiu celów systemowych: 1 Utrzymanie i rozwój walorów przyrodniczych powiatu,: - Ochrona przyrody i krajobrazu - Ochrona i zrównoważone użytkowanie lasów, zadrzewień i terenów zieleni urządzonej, 2 Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych. Zapewnienie mieszkańcom powiatu odpowiedniej jakości wody pitnej.: - Ochrona wód i racjonalna gospodarka zasobami wodnymi - Ochrona przeciwpowodziowa i ochrona przed podtopieniami: 3 Poprawa i utrzymanie wymaganej jakości powietrza atmosferycznego. Ograniczanie zużycia energii i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. - Ograniczenie niskiej emisji - Ograniczenie emisji przemysłowej - Ograniczenie negatywnego oddziaływania systemu komunikacyjnego. 4 Ochrona przed hałasem - Ograniczenie emisji hałasu komunikacyjnego i przemysłowego 5 Ochrona przed niejonizującym promieniowaniem elektromagnetycznym - Ograniczenie negatywnego oddziaływania pól elektromagnetycznych 6 Ochrona powierzchni ziemi i surowców mineralnych - Zapobieganie degradacji gleb i powierzchni terenu - Ochrona i racjonalne gospodarowanie zasobami surowców mineralnych 7 Kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa - Podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa 8 Stworzenie systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju - Ograniczanie wytwarzania i uciążliwości odpadów

2.4. Uwarunkowania wynikające z dokumentów strategicznych gminy 2.4.1. Uwarunkowania wynikające ze strategii rozwoju gminy Turek Zgodnie ze strategią misją Gminy jest: GMINA TUREK TO „MAŁA OJCZYZNA”, Z ROZWINIĘTYM ROLNICTWEM, PRZEDSIĘBIORCZOŚCIĄ, REKREACJĄ I PRZYJAZNYM ŚRODOWISKIEM. Cel nadrzędny strategii - umożliwiający wypełnianie przyjętej dla gminy misji - sprowadza się do realizacji zdefiniowanych celów strategicznych w trzech dziedzinach życia społeczno-gospodarczego : Gospodarka : - rozwój gospodarczy gminy Infrastruktura techniczna : - ochrona środowiska naturalnego Infrastruktura społeczna : - wyższy poziom wykształcenia społeczeństwa Strategia przewiduje realizację ochrony środowiska przez zastosowanie następujących środków: - Uporządkowana gospodarka odpadami stałymi i - uporządkowana gospodarka ściekowa - poprzez m.in. współpracę z samorządami - modernizacja sieci energetycznej - dbałość o jakość wody pitnej - lepsza jakość dróg - ekologiczne źródła energii - dbałość o ład przestrzenny 25

2.4.2. Uwarunkowania wynikające ze strategii rozwoju gospodarczego gmin Powiatu Tureckiego na lata 2015 - 2025

Opracowana strategia jak podano w tytule odnosi się przede wszystkim do rozwoju gospodarczego, sprawy ochrony środowiska nie są głównym celem tego opracowania. Zgodnie ze strategią misją gmin Powiatu Turek jest: POWIAT TURECKI – INWESTYCYJNE SERCE POLSKI Wizją gmin Powiatu Turek jest: POWIAT TURECKI MIEJSCEM NOWOCZESNYCH INWESTYCJI, OFERUJĄCYM WYSOKI STANDARD ŻYCIA MIESZKAŃCOM Z DOBRĄ DOSTĘPNOŚCIĄ KOMUNIKACYJNĄ ORAZ ROZWINIĘTĄ TURYSTYKĄ W celu strategicznym nr III - utworzenie warunków do rozwoju gospodarczego powiatu przez zapewnienie dostępu do wysokiej jakości infrastruktury, zapisany został cel operacyjny IIIC - zmniejszenie zużycia i rozwój alternatywnych źródeł energii i ciepła

3. Charakterystyka Gminy Turek

3.1. Ogólna Charakterystyka Gminy Turek

3.1.1. Położenie geograficzne Gmina Turek leży w powiecie tureckim, we wschodniej części województwa wielkopolskiego. Zajmuje powierzchnię 10 940 ha. Gmina Turek jest położona w centralnej części Wysoczyzny Tureckiej – jednym z 13 mezoregionów – należących do Niziny Południowowielkopolskiej. Jest to makroregion Niziny Środkowopolskiej wyróżniony na podstawie lokalizacji w dorzeczu środkowej Warty. Wysoczyzna Turecka wyróżnia się zróżnicowanym ukształtowaniem pionowym, ponieważ występują tu wzgórza dochodzące do 100 m wysokości względnej w stosunku do przyległej doliny Warty, tj. Kotliny Kolskiej i Doliny Konińskiej. Od zachodu sąsiaduje ona z Równiną Rychwalską, od południa z Wysoczyzną Złoczewską (Który 1998). Teren gminy leży w obrębie Wzgórz Szadowskich, Równiny Turecko-Liskowskiej i Kotliny Uniejowskiej. Wzgórza Szadowskie znajdują się w północnej części gminy, Równina Turecko – Liskowska obejmuje zachodnią i południową część gminy. Kotlina Uniejowska natomiast to wschodnia i południowo – wschodnia część gminy. Wzgórza Szadowskie stanowią rozległe wyniesienie terenu dominujące nad przyległymi obszarami. Maksymalne wzniesienie wynosi 173 m n.p.m., a deniwelacje terenu wynoszą do 70 m. Południowo – wschodnia część gminy należąca do Kotliny Uniejowskiej leży na wysokości 102 – 112 m n.p.m. Równina Turecko – Lisowska znajdująca się na południowo – zachodniej części gminy jest to obszar o stosunkowo równej powierzchni, położony na wysokości do 150 m n.p.m. We wschodniej części gminy znajdują się hałdy zwałowiska zewnętrznego Kopalni Węgla Brunatnego. Północne tereny gminy pełnią funkcję rekreacyjną i są obszarem dla rozwoju agroturystyki. Gmina Turek posiada stosunkowo wydajne zasoby wód podziemnych. Sieć cieków wodnych należy do zlewni rzeki Warty. Na terenie Kotliny Uniejowskiej znajduje się dolina rzeki Kiełbaski, która stanowi lewobrzeżny dopływ Warty. Dopływy Kiełbaski na terenie gminy to Strumień Folusz oraz fragment Kanału Targówka. Do Kiełbaski wpływa również Kanał Obrzębiński odprowadzający ścieki z miasta Turek.

W okolicach Słodkowa ma swój początek rzeka Pokrzywnica. Na terenie gminy brak jest większych powierzchniowych zbiorników wodnych.

Gmina administracyjnie podzielona jest na 20 sołectw jak: Albertów, Budy Słodkowskie, Cisew, Chlebów, Dzierżązna, Grabieniec, Kaczki Średnie, Kalinowa, Kowale Księże, Korytków, Obrębizna, Obrzębin, Pęcherzew, Słodków, Słodków Kolonia, Szadów Pański, Turkowice, Warenka, Żuki. Sołectwo Szadów Pański obejmuje dwie wsie łącznie z Szadowem Księżym. Do sołectwa Albertów należy także druga wieś Wrząca.

3.1.2. Powiązania komunikacyjne

Na terenie gminy występują drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i drogi gminne:

Na teren gminy Turek znajdują się dwie drogi krajowe: - nr 72 (Konin-Turek-Uniejów), - nr 83 (Turek-Sieradz). droga wojewódzka nr 470 (Kalisz-Turek-Marulew-Kościelec). Drogi powiatowe na terenie gminy to: - nr 3219P Turek – Władysławów–Genowefa Piorunowska - nr 4482P Słodków – Cisew - nr 4483P Szadów Pański – Żuki - nr 4498P Przykona – Kaczki Średnie - nr 4499P Wietchinin - Rogów - nr 4500P Kaczki Mostowe – Mikulice - nr 4583P granica powiatu - Smaszew –Wrząca

Ogólnie gmina posiada dobrą sieć dróg. Łączna długość dróg na terenie gminy Turek wynosi: - gminne i lokalne – 150,00 km - powiatowe – 19,05 km - wojewódzkie – 9,15 km - krajowe – 11,82 km.

3.1.3. Sytuacja demograficzna

Na terenie gminy Turek wg danych Urzędu Gminy na koniec 2016 roku liczba mieszkańców wynosiła 9405 osób. Liczbę mieszkańców w poszczególnych miejscowościach gminy przedstawiono w poniższej tabeli Tabela 1 Liczba mieszkańców w poszczególnych miejscowościach gminy Nazwa Sołectwa Liczba mieszkańców miejscowości Razem Mężczyźni Kobiety Albertów Albertów 153 82 71 Wrząca Wrząca 286 141 145 Budy Budy 294 154 140 Słodkowskie Słodkowskie 27

Cisew Cisew 1184 607 577 Chlebów Chlebów 368 179 189 Dzierżązna Dzierżązna 150 81 69 Grabieniec Grabieniec 499 250 249 Kalinowa Kalinowa 369 192 177 Korytków Korytków 294 141 153 Kaczki Średnie Kaczki Średnie 408 197 211 Kowale Księże Kowale Księże 399 221 178 Obrębizna Obrębizna 261 133 128 Obrzębin Obrzębin 890 425 465 Pęcherzew Pęcherzew 175 77 98 Szadów Księży Szadów Księży 164 83 81 Szadów Pański Szadów Pański 248 126 121 Słodków Słodków 474 238 236 Słodków Kolonia Słodków Kolonia 850 435 415 Turkowice Słodków 933 456 477 Wietchinin Słodków Kolonia 278 140 138 Warenka Warenka 119 57 62 Żuki Żuki 609 304 305 Razem 9405 4720 4685 Źródło: Dane Urząd Gminy

Liczbę ludności Gminy Turek w latach 2000–2016 przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 2 Liczba ludności gminy w latach 2000–2016. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Ludność gminy. 7076 7094 7158 7226 7404 7538 7699 7892 8097 8248 8459 8647 8769 Turek

2013 2014 2015 2016 2017 Ludność gminy. 9080 9248 9353 9568 9650 Turek Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, *Dane Urząd Gminy

Na podstawie danych o liczbie ludności w latach 2000-2016 przeprowadzono analizę wzrostu liczby mieszkańców w tym okresie, co przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 3 Zmiana procentowa liczby ludności średnio w roku w okresie 2000–2016 Zmiana średnio w roku [%] Ludność gminy Turek 1,5 % Opracowanie własne na podstawie danych Bank Danych Lokalnych GUS

3.1.4. Przemysł

Na terenie gminy działają głównie małe firmy prowadzone przez osoby fizyczne, zajmujące się działalnością handlową, różnymi usługami, a także działalnością przemysłową typu rzemieślniczego. Rozwój tych firm odbywa się głównie w miejscowościach przylegających bezpośrednio do miasta Turku . Formy prawne podmiotów działających na terenie gminy, są to w większości osoby fizyczne prowadzące działalność jednoosobowo na własny rachunek. Gmina Turek jest gminą rolniczą. Na terenie gminy na koniec 2016 r. zarejestrowanych było 639 małych podmiotów gospodarczych nie posiadających osobowości prawnej, 14 podmiotów sektora publicznego, 29 spółek handlowych i 7 spółek z udziałem kapitału zagranicznego. Tabela 4 Podmioty gospodarcze gminy Turek w ujęciu wg. sekcji PKD i rodzajów działalności Rolnictwo, Jednostka leśnictwo, Przemysł i Ogółem Usługi terytorialna łowiectwo i budownictwo rybactwo Turek g. 638 16 199 423 wiejska

Do większych zakładów na terenie gminy zaliczyć należy: 1. KWB „Adamów” – baza administracyjna „Warenka” 2. SINTUR Spółka z o.o. Zakład pracy chronionej w Szadowie Pańskim. 3. P.H.U. DREWTUR Ludwik Greber - Zakład stolarski w Słodkowie. 4. Stolarstwo budowlane – Andrzej Kula, Turkowice 123a 5. ETOILA Społka z o.o. Zakład Konfekcji Sera w Szadowie Pańskim 30 6. „Provimi” Gospodarstwo Hodowlano-Zaopatrzeniowe Bogumił Rój, Szadów Księży 19 7. Jafra Andrzej Firma Budowlana „Jafra”, Cisew 143 8. Piekarnia-ciastkarnia Wietrzyk Eugeniusz w Słodkówie Kolonii 41 A 9. Czesław Werner PPH Kołtex, Cisew 100 b (produkcja pościeli, kocy i śpiworów, kołder, jaśków, poduszek) 10. Przedsiębiorstwo Produkcyjno Usługowo Handlowe „VITO” , Żuki 50a, 62-700 Turek (produkcja namiotów handlowych oraz ogrodowych, baldachimów, parasoli i stołów handlowych) 11. NOWBUD sp. z o. o., Dzierżązna 31a (wydobywanie kruszywa naturalnego – piaski) 12. Kramarz Tomasz KRAM-POL PHU, Obrzębin 80c – ( Produkcja pozostałych mebli - Handel energią elektryczną, - Dystrybucja paliw gazowych w systemie sieciowym, - Handel paliwami gazowymi w systemie sieciowym, - Sprzedaż detaliczna artykułów używanych prowadzona w wyspecjalizowanych sklepach) 13. Olas Mirosław BOX-PACK, Dzierżązna 20a (produkcja, sprzedaż i wynajem różnego rodzaju opakowań metalowych i drewnianych w głównej mierze dla przemysłu samochodowego, metalowego, hydrauliczno-sanitarnego, tworzyw sztucznych oraz potężnego przemysłu spożywczego) 14. P.H.U. Bram Tur Dariusz Grzesznik, Cisew 1a (dystrybutor stolarki okiennej, drzwi wewnętrznych oraz wejściowych, rolet zewnętrznych i wewnętrznych, bram garażowych, wjazdowych oraz automatyki. duży wybór paneli podłogowych, mebli tapicerowanych, mebli drewnianych oraz lamp, pomiary oraz montaże bram, rolet, okien oraz paneli. 15. Makówka Piotr PPHU „BASS”, Turkowice, ul. Konwaliowa 18, ( produkcja odzieży) 16. Eugeniusz Michalak Zakład Stolarski „Pył”, Obrzębin 55

17. Ryszard Włodarczyk Zakład Murarski, Albertów 13 18. Zajazd Monaco, Słodków 44 ( hotel, restauracja, sala balowa) 19. Zajazd Europejski, Szadów Księży 1A (hotel, restauracja, sala balowa)

Najważniejszym zakładem przemysłowym na terenie gminy Turek jest Kopalnia Węgla Brunatnego „Adamów” zlokalizowana w Warence. Zlokalizowane są tam obiekty zaplecza techniczno-warsztatowego i administracyjnego. Realizowana jest działalność związana z zabezpieczeniem ruchu i sprawności funkcjonowania całej Kopalni, a także usługi w zakresie: remontów maszyn i urządzeń górniczych, wykonawstwem wszelkiego rodzaju robót ziemnych i robót budowlano-montażowych, a także wykonawstwem konstrukcji stalowych. Na terenie gminy nie prowadzi się aktualnie bezpośredniej eksploatacji węgla brunatnego. Zatrudnionych w tym sektorze z terenu gminy Turek było około 160 osób.

Kolejnym znaczącym podmiotem gospodarczym w gminie jest zakład produkcyjny SINTUR sp. z o.o. Zakład zlokalizowany jest w dwóch miejscach: - pomieszczenia biurowe i zaplecze rehabilitacyjne w Turku przy ul. Kolskiej 19 - zakład produkcyjny w Szadowie Pańskim (gmina Turek). Na terenie zakładu prudukcyjnego w Szadowie Pańskim zlokalizowanych jest pięć hal produkcyjnych parterowych, w tym jedna z częścią biurowo-socjalną, budynek kotłowni, trzy niskie budynki magazynowe, trafostacja. Na terenie zakładu w jego północnej części znajduje się basen przeciwpożarowy. W części zachodniej zakładu projektowana jest nowa hala produkcyjna. Profil produkcji w Szadowie Pańskim to montaż i wyrób podzespołów elektrotechnicznych i podzespołów dla chłodnictwa, z dostarczanych do zakładu elementów. Stosowane przez zakład technologie to: obróbka skrawaniem, obróbka plastyczna metali, przerób tworzyw sztucznych, spawanie gazowe, ręczny montaż podzespołów. Zakład wykorzystuje park maszynowy: wtryskarki do tworzyw sztucznych, mimośrodowe prasy do metali, tokarki rewolwerowe, automaty tokarskie, frezarki, wiertarki, gwinciarki, szlifierki, spawarki. W zakładzie pracuje 22 pracowników z terenu gminy Turek.

3.1.5. Rolnictwo

Gmina Turek jest gminą rolniczą o charakterze podmiejskim. Rolnictwo jest głównym źródłem utrzymania mieszkańców gminy, ponad 40 % ludności gminy utrzymuje się z rolnictwa). Bardzo ważnym źródłem utrzymania mieszkańców jest również praca zarobkowa w mieście Turek, działalność gospodarcza na terenie gminy oraz praca w przemyśle górniczym. Średnia powierzchnia użytków rolnych gospodarstwa rolnego w gminie Turek wynosi 5,21 ha .

Gmina Turek charakteryzuje się znacznie rozdrobnioną strukturą agrarną. Dominują gospodarstwa drobne. Grupa gospodarstw o powierzchni od 1-5 ha użytków rolnych stanowi aż 39,1%, a gospodarstwa powyżej 10 ha użytków rolnych stanowią tylko 14,9 %.

Charakterystyka gospodarstw rolnych zgodnie z Powszechnym Spisem Rolnym 2010 przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 5 Charakterystyka gospodarstw rolnych Liczba Gospodarstwa rolne gospodarstw Ogółem 1399 do 1 ha włącznie 400 powyżej 1 ha razem 999 1 - 5 ha 547 1 - 10 ha 851 1 - 15 ha 939 5 - 10 ha 304 5 - 15 ha 392 10 -15 ha 88 5 ha i więcej 452 10 ha i więcej 148 15 ha i więcej 60 Źródło: Powszechny spis rolny 2010 r.

Na podstawie uzyskanych informacji z Urzędu Gminy powierzchnie i użytkowanie gruntów na terenie gminy przedstawiały się następująco

Tabela 6 Powierzchnia i użytkowanie gruntów w gminie Turek. Użytki rolne Jednostk łąki grunty grunty Lasy pozostałe razem sady i pastwis porolne orne a Powierzchni ka a w % powierzchni ogólnej Gminy w ha 10 940 7 413 5 957 30 668 2 475 101 951 w % 100 67,7 55,4 0,2 6,1 22,6 0,9 8,8

Według danych spisu rolnego w gminie jest bardzo niskie wykorzystanie obszarów na działalność pozarolniczą ( zaledwie 0,1 % ). Działalność górnicza zajmuje około 0,2 % powierzchni gruntów. Dane spisu rolnego z 2010 r. w tabeli wskazują, że z ogólnej liczby 1399 gospodarstw indywidualnych prowadzących działalność rolniczą 702 gospodarstwa rolne utrzymują zwierzęta gospodarskie.

Charakterystykę produkcji roślinnej przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 7 Charakterystyka produkcji roślinnej w gminie Turek. Rodzaj upraw Powierzchnia upraw [ha] [ha] Ogółem 4309,63 Zboża ogółem 3530,1 w tym zboża podstawowe z mieszankami zbożowymi 3467,82 Ziemniaki 136,54 Przemysłowe 0 w tym rzepak i rzepik 0

W produkcji roślinnej w strukturze zasiewów gminy dominują uprawy zbożowe – 82 % wśród których największy udział mają uprawy żyta 50 %. Ma to związek ze dużym udziałem słabych i bardzo słabych gleb w ogólnej powierzchni użytków rolnych. Ziemniaki zajmują 3 % powierzchni zasiewów. Pozostałe uprawy w skali gminy nie mają dużego znaczenia. Zaprezentowana charakterystyka produkcji roślinnej bardzo wyraźnie pokazuje, że w rejonach niskiej jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej są także bardzo niskie plony większości upraw. Stąd też jednym z ważnych wniosków i postulatów jest konieczność wypracowania nowych kierunków zabezpieczenia bytu ludności rolniczej, gospodarującej na glebach najsłabszych. Główne kierunki produkcji zwierzęcej to: hodowla trzody chlewnej, bydła opasowego i mlecznego oraz hodowla drobiu. Zestawienie zwierząt gospodarskich w 2010 r. przedstawiono w tabeli. Tabela 8 Charakterystyka produkcji zwierzęcej w gminie. Wyszczególnienie Ogółem - sztuki Zwierzęta w przeliczeniu na SD 4563 Bydło 3628 w tym krowy 1494 Trzoda chlewna 5308 w tym lochy 657 Konie 60 Drób ogółem 27913 w tym drób kurzy 19317 Źródło: Spis rolny Gmina wiejska Turek, GUS 2010.

4. Charakterystyka i stan środowiska na terenie gminy Turek 4.1. Geomorfologia rzeźba terenu, krajobraz

Gmina Turek jest położona w centralnej części Wysoczyzny Tureckiej – jednym z 13 mezoregionów – należących do Niziny Południowowielkopolskiej Jest to makroregion Niziny Środkowopolskiej wyróżniony na podstawie lokalizacji w dorzeczu środkowej Warty. Wysoczyzna Turecka wyróżnia się zróżnicowanym ukształtowaniem pionowym, ponieważ występują tu wzgórza dochodzące do 100 m wysokości względnej w stosunku do przyległej doliny Warty, tj. Kotliny Kolskiej i Doliny Konińskiej. Od zachodu sąsiaduje ona z Równiną Rychwalską, od południa z Wysoczyzną Złoczewską (Kondracki 1998). Teren gminy leży w obrębie Wzgórz Szadowskich, Równiny Turecko-Liskowskiej i Kotliny Uniejowskiej. Wzgórza Szadowskie znajdują się w północnej części gminy, Równina Turecko – Liskowska obejmuje zachodnią i południową część gminy. Kotlina Uniejowska natomiast to wschodnia i południowo – wschodnia część gminy. Wzgórza Szadowskie stanowią rozległe wyniesienie terenu dominujące nad przyległymi obszarami. Maksymalne wzniesienie wynosi 173 m n.p.m., a deniwelacje terenu wynoszą do 70 m. Południowo – wschodnia część gminy należąca do Kotliny Uniejowskiej leży na wysokości 102 – 112 m n.p.m. Równina Turecko – Lisowska znajdująca się na południowo – zachodniej części gminy jest to obszar o stosunkowo równej powierzchni, położony na wysokości do 150 m n.p.m. 32

Gmina Turek w przeważającej części jest obszarem nizinnym. Jedynie w północnej części gminy znajdują się wzgórza sięgające wysokości około 170 m n.p.m., a na południu kilka wzniesień przekracza 150 m n.p.m. Krajobraz gminy jest typowo rolniczy. Użytki rolne stanowią 6324 ha, w tym grunty orne zajmują 4831 ha. 30 ha w obrębie gminy zajmują sady. Jakkolwiek gleby na terenie gminy są słabe jest kilka niewielkich obszarów, na których grunty orne zalicza się do III klasy bonitacyjnej, zwłaszcza w części południowo-wschodniej. Krajobraz północno-wschodniej części gminy jest silnie kształtowany przez działalność wydobywczą kopalni węgla brunatnego „Adamów”. We wschodniej części gminy znajdują się hałdy zwałowiska zewnętrznego Kopalni Węgla Brunatnego. Na południe od miejscowości Małoszyna oraz w rejonie Cisewa Małego znajdują się sosnowe kompleksy leśne, z niewielką domieszką olchy. Lasy w północnej części gminy stanowią fragment obszaru chronionego krajobrazu. Ochroną objęty jest również niewielki kompleks leśny w części południowo-zachodniej. Na terenie gminy zlokalizowanych jest kilka użytków ekologicznych i znajduje się pięć pomników przyrody.

4.2. Środowisko naturalne. Przyroda

4.2.1. Środowisko naturalne roślinność

Teren gminy Turek obejmuje swym zasięgiem trzy leśnictwa Cisew, Wrząca i Zdrojki, które wchodzą w skład nadleśnictwa Turek. Teren nadleśnictwa wg podziału geobotanicznego kraju zalicza się do Działu Bałtyckiego, część północna nadleśnictwa do obrębu Krainy Wielkopolsko – Kujawskiej a część południowa do Wysoczyzn Brzeźnych. Na obszarze tym zaobserwować można zmiany w szacie roślinnej charakteryzujące się zmniejszaniem ilości gatunków atlantyckich a zwiększaniem ilości gatunków kontynentalnych z zachodu w kierunku wschodnim. W nadleśnictwie ochrona przyrody realizowana jest w ramach Systemu Ochrony Przyrody i Kształtowania Środowiska Naturalnego w Lasach Państwowych, który wynika z wykonywania wybranych zagadnień z zakresu ochrony przyrody, racjonalnego kształtowania środowiska przyrodniczego, oczekiwań społecznych oraz potrzeb i możliwości gospodarczych kraju. System ochrony przyrody i kształtowania środowiska naturalnego w Lasach Państwowych wynika z dominujących funkcji lasów i realizowany jest poprzez: - szczegółowe formy ochrony przyrody - lasy ochronne ogólnego przeznaczenia - lasy ochronne specjalnego przeznaczenia - otuliny rezerwatów i parków narodowych - lasy wielofunkcyjne (gospodarcze) - plantacje - kształtowanie i ochronę środowiska przyrodniczego

Świat roślin – Flora (Opracowanie na podstawie Programu Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Turek)

Teren Gminy Turek należy do regionów o niskiej lesistości. W 2016 r. w gminie 25,2% stanowią lasy i grunty zadrzewione, natomiast w całym powiecie tureckim udział tych terenów wynosi 23,4%. Strukturę udziału powierzchni Lasów Państwowych i lasów należących do osób prywatnych w zasięgu terytorialnym granic gminy obrazuje poniższa tabela.

Tabela 9 Strukturę udziału powierzchni Lasów Państwowych i lasów prywatnych.

Powierzchnie leśne % pow. LP w Pow. Lesistość Gmina ogólnej pow. gminy [%] LP LN Razem lasów [ha] [ha] [ha] [ha] Turek 2012 r. 2120,78 778,1 2898,9 73,9 11200 25,7

Turek 2016 r. 2145,22 656,85 2802,07 76,6 11200 25,2

Na terenie nadleśnictwa Turek zainwentaryzowano 30 gatunków roślin znajdujących się pod ścisłą i 17 częściową ochroną, znaczna część z nich znajduje się również na terenie gminy Turek.

Gatunki grzybów, porostów i mszaków Na terenie Nadleśnictwa stwierdzono występowanie wymienionych poniżej chronionych gatunków grzybów, porostów i mszaków.

GRZYBY Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów na terenie Nadleśnictwa nie zinwentaryzowano gatunków grzybów wielkoowocnikowych, które objęte byłby ochroną ścisłą i częściową.

POROSTY Rola porostów w zbiorowiskach leśnych jest dość istotna. Wspomnieć należy o roli glebotwórczej szczególnie w suchych borach i zbiorowiskach muraw piaskowych. Determinują występowanie wielu gatunków bezkręgowców, które odnajdują wśród porostów schronienie i pożywienie. Jednak najważniejszą rolę odgrywają w kształtowaniu mikrokilmatu leśnego. Są bardzo znaczącym rezerwuarem wody w lesie, szczególnie w borze chrobotkowym.

Lista zinwentaryzowanych gatunków porostów nadrzewnych chronionych: - mąkla tarniowa /Evernia prunastri/ występująca na korze starych dębów na kilku stanowiskach, - brodaczka kępkowa /Usnea hirta/ - mąklik otrębiasty /Pseudevernia furfuracea/ znalezione w 2010 r. w leśnictwie Krwony.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów na terenie Nadleśnictwa zinwentaryzowano występowanie niżej wymienionych gatunków:

Ochrona ścisła Brodaczka kępkowa /Usnea hirta/

Ochrona częściowa Chrobotki Chrobotek reniferowy /Cladonia rangiferina Chrobotek leśny /Cladonia sylvatica Płucnica islandzka /Cetraria islandica/

Zbiór grzybów w celach konsumpcyjnych jest na tym terenie prowadzony z dużym nasileniem. Penetracja lasu w okresie urodzaju grzybów jest bardzo duża. Tereny obfitujące w grzyby jadalne to uroczyska: Orla Góra i Brody, Karpaty, Przyborów, Szadowskie Góry, Sacały, Krwony, Smolina. Grzyby jadalne obficie występują na zalesionych zwałowiskach w leśnictwie Krwony.

Najpospoliciej występującymi grzybami na powyższym terenie są: - maślak zwyczajny, - maślak żółty, - maślak sitarz, - borowik szlachetny - borowik sosnowy, - koźlarz babka i czerwony, - podgrzybek brunatny i zajączek, - gołąbek jadalny, - mleczaj rydz i wełnianka, - goryczak żółciowy, - czubajka kania, - muchomor czerwony, - opieńka miodowa, - maślanka wiązkowa, - pieprznik jadalny, - piestrzenica kasztanowata, - purchawka chropowata.

Rośliny chronione i pod ochroną częściową W Nadleśnictwie Turek inwentaryzacja występowania roślin chronionych przeprowadzana jest corocznie w sposób ciągły. Nowe stanowiska inwentaryzowane są na drukach „Formularz informacyjny" i lokalizowane są na mapie analogowej. Prowadzony jest szczegółowy wykaz stanowisk roślin i zwierząt chronionych. Zinwentaryzowano na podstawie dostępnej literatury i własnych obserwacji 13 gatunków roślin naczyniowych objętych ochroną ścisłą i 31 gatunków pod ochroną częściową. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 roku w sprawie ochrony gatunkowej roślin w Nadleśnictwie Turek stwierdzono występowanie: Miejsca występowania przedstawiono na sytuacyjnych mapach rozmieszczenia udostępnianych przez nadleśniczego osobom upoważnionym.

Lista zinwentaryzowanych gatunków chronionych roślin naczyniowych: (wg.danych RDLP w Poznaniu)

A/ pod ochroną ścisłą - Długosz królewski /Osmunda regalis/ 35

- Goździk pyszny /Dianthus superbus/ - Pełnik europejski /Trollius europaeus/ - Sasanka łąkowa /Pulsatilla pratensis/ - Rosiczka okrągłolistna /Drosera rotundifolia/ - Rojownik (rojnik) pospolity /Jovibarba sobolifera/ - Mącznica lekarska /Arctostaphylos uva-ursi/ - Lilia złotogłów /Lilium martagon/ - Lilia bulwkowata /Lilium bulbiferum/ - Mieczyk dachówkowaty /Gladiolus imbricatus/ - Kosaciec syberyjski /Iris sibirica/ - Storczyk męski /Orchis spinosa/ - Jarząb brekinia /Sorbus torminalis/

b/ pod ochroną częściową: - Widłak spłaszczony /Lycopodium complanatum/ - Widłak jałowcowaty /Lycopodium annotinum/ - Widłak goździsty /Lycopodium clavatum/ - Widłak wroniec /Lycopodium selago/ - Centuria pospolita /Centaurium umbellatum/ - Goździk piaskowy /Dianthus arenarius/ - Wawrzynek wilczełyko /Daphne mezereum/ - Bagno zwyczajne /Ledum palustre/ - Pomocnik baldaszkowaty /Chimaphila umbellata/ - Gnidosz rozesłany /Pedicularis sylvatica/ - Dziewięćsił bezłodygowy /Carlina acaulis/ - Podkolan biały /Platanthera bifolia/ - Kruszczyk szerokolistny /Epipactis helleborine/ (Stoplamek szerokolistny) - Gnieźnik jajowaty (Listera jajowata) /Neottia ovata/ - Gnieźnik leśny /Neottia nidus-avis/ - Śnieżyczka przebiśnieg /Galanthus nivalis/ - Zimoziół północny /Linnaea borealis/ - Cebulica dwulistna /Scilla bifolia/ - Kukułka (storczyk) szerokolistna /Dactylorhiza majalis/ - Grzybienie białe /Nymphaea alba/ - Wilżyna ciernista /Ononis spinosa/ - Kocanki piaskowe /Helichrysum arenarium/ - Turzyca piaskowa /Carex arenaria/ - Bobrek trójlistny /Menyanthes trifoliata/ - Bielistka siwa /Leucobryum glaucum/ - Modrzewnica zwyczajna /Andromeda polifolia/ - Torfowce /Sphagnum sp./ - Rokietnik pospolity /Pleurozium schreberi/ - Płonnik pospolity /Polytrichum commune/ - Gajnik lśniący /Hylocomium splendens/ - Widłoząb miotłowy /Dicranum scoparium/

4.2.2. Korytarze ekologiczne. Obszary szczególnej ochrony ekologicznej

Ciągi ekologiczne i obszary szczególnej ochrony ekologicznej na terenie gminy są rozproszone na obszarze całej gminy. Przez teren gminy przebiegają korytarze ekologiczne związane z lewobrzeżnymi dopływami Warty. Z gminy Malanów, tuż za granicą gminy Turek z okolic między Kolonią Żdżenice a Kolonią Marysin wypływa ciek Targówka, który dalej płynie przy południowozachodniej granicy gminy. Ważnym dla miasta i gminy jest korytarz ekologiczny cieku Folusz, który zasila biegnąca przez Cisew Mała Kiełbaska, oraz tereny źródliskowe w rejonie Turkowic. Korytarz ten okala miasto Turek od strony południowej, następnie przez miasto przebiega oddzielając tereny centrum miasta od terenów przemysłowych. Na północ od Elektrowni Adamów Kanał Folusz łączy się z Kiełbaską. Po północnej stronie miasta Turek wypływa w Zdrojkach ciek wodny, który rozpoczyna ciąg ekologiczny prowadzący przez Obrębiznę, aż do Szadowa Księżego. Przy zachodniej granicy miasta Turek, w rejonie Grabieńca C i Obrzębina płynie w obniżeniu terenu ciek oddzielający planowaną dzielnicę Zdrojki Lewe w mieście Turku, od podmiejskiej miejscowości w gminie Turek – Obrzębin, tworzy on ciąg ekologiczny łączący się z lasami Gór Szadowskich. W zachodniej części gminy na kierunku północ-południe przebiega ciąg ekologiczny zaczynający się w rejonie przysiółków Gozd i Wichrza biegnąc na północ przez tereny podmokłe Bud Słodkowskich, Słodkowa i dalej przez Słodków Kolonię, Grabieniec A łączy się z terenami leśnymi przysiołków Dębiny i Dąbrowy.

Wyznaczono również obszary cenne przyrodniczo, które dla gminy Turek prezentowane są w poniższej tabeli.

Tabela 10 Obszary cenne przyrodniczo na terenie gminy Turek Lp. Gmina/leśnictwo powierzchnia Opis obiektu Turek 0,60 Bagno „Kobyle Błoto” 1. Wrząca Turek 0,1 Źródliska Wrząca do wyłączenia 2. Imiełków Turek 0,28 Bagno 3. Imiełków Turek 3,33 Łąka śródleśna 4. Cisew Turek 0,62 Łąka śródleśna „Koło Kopczyńskiej” 5. Cisew 37

4.2.3. Użytki ekologiczne

Użytki ekologiczne to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. Aktualnie na terenie gminy nie ma z formalnego punktu widzenia użytków ekologicznych. Zgodnie z byłym wykazem starostwa powiatowego w Turku do użytków ekologicznych na terenie gminy Turek należało: - Oczko wodne o powierzchni 0,05 ha położone na gruntach wsi Warenka - Łąka śródleśna o powierzchni 3,33 ha położone na gruntach wsi Turkowice - Łąka śródleśna o powierzchni 1,00 ha położone na gruntach wsi Kowale Księże - Polana o powierzchni 0,15 ha położone na gruntach wsi Kowale Księże - Łąka śródleśna o powierzchni 0,62 ha położone na gruntach wsi Kowale Księże - Wydma o powierzchni 0,40 ha położone na gruntach wsi Budy Słodkówskie - Wydma o powierzchni 0,50 ha położone na gruntach wsi Budy Słodkówskie - Źródlisko o powierzchni 1,90 ha położone na gruntach wsi Wrząca - Oczko wodne o powierzchni 0,31 ha położone na gruntach wsi Wrząca - Oczko wodne o powierzchni 0,05 ha położone na gruntach wsi Albertów - Łąki śródleśne o powierzchni 3,28 ha położone na gruntach wsi Obrębizna - Zbiornik wodny o powierzchni 1,16 ha położone na gruntach wsi Chlebów - Zbiornik wodny o powierzchni 1,38 ha położone na gruntach wsi Warenka - Bagno o powierzchni 0,28 ha położone na gruntach wsi Wrząca - Bagno o powierzchni 0,60 ha położone na gruntach wsi Alberów - Oczko wodne o powierzchni 0,14 ha położone na gruntach wsi Cisew - Źródlisko o powierzchni 0,10 ha położone na gruntach wsi Wrząca

Ustanowienie użytku ekologicznego od sierpnia 2009 r. następuje wyłącznie w formie uchwały rady gminy, określającej nazwę danego obiektu lub obszaru, jego położenie, sprawującego nadzór, szczególne cele ochrony, w razie potrzeby ustalenia dotyczące jego czynnej ochrony oraz zakazy właściwe dla tego obiektu, obszaru lub jego części. Uchwała wymaga uzgodnienia z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska. Wprowadzane zakazy należy wybrać spośród wymienionych w art. 45 ustawy o ochronie przyrody.

4.2.4. Przyroda nieożywiona

Tabela Wykaz obiektów przyrody nieożywionej znajdujące się na terenie gminy Turek i jej najbliższym otoczeniu.

Tabela 11 Obiekty przyrody nieożywionej znajdujące się na terenie gminy Turek Leśnictwo Pow. Opis ogólny, rodzaj obiektu, Lp. Nazwa oddział w ha Wymiary, walory, stan Płaska wydma z charakterystycznymi „pagórkami” –

1. Cisew zawianymi przez piasek kępami „Milewskie Piaski” 15,85 jałowców. Utrwalona porośnięta miejscami karłowatą sosną. 2. Wichrza Cisew 29,94 Jw.

Wał wydmowy o

charakterystycznym kształcie Cisew 3. „rogala”, utrwalona sosną. Żdżenice 30,39 U podnóża wydmy osuszone bagna z widłakiem wrońcem Jw. Z licznymi kępami jałowców. U

4. „Koło Kopczyńskiej” Cisew podnóża wydmy źródlisko Folusza 7,07 /na gruntach prywatnych/ Wysoka wydma porośnięta sosną.

Na skrzyżowaniu linii oddziałowych Cisew 5. luźny piasek. Łysa Góra 19,28 U podnóża wydmy oczko wodne /w

225b/.

6. Cisew Wał wydmowy porośnięty sosną. Borki 1,74

Rozległe źródliska Topca, wysięki z

Zdroje Ruda piasku, miejscami cienka warstwa 7. Wrząca torfu. Nisza źródliskowa zagłębiona 2,62 Źródlisko Topca na 3 –4 m silnie rozgałęziona. Malownicze głębokie parowy, teren Zdrojki 8. Parowy w lesie Zdrojki 20 ha silnie pofałdowany. Poprowadzono

ścieżkę rowerową

Tabela 12 Wykaz pomników przyrody znajdujące się na terenie gminy Turek Położenie Opis obiektu Lp. Gmina Rodzaj Leśnictwo Turek 1. Sasanka łąkowa Cisew Turek 2. Podkolan biały Cisew Turek 3. Głaz narzutowy Wrząca Turek 4. Lipa drobnolistna Korytków Turek 5. Brzoza brodawkowata Słodków (park)

4.2.5. Świat zwierząt - Fauna

Na podstawie danych uzyskanych bezpośrednio od leśniczych i od członków sekcji ornitlogicznej Tureckiego Towarzystwa Leśnego stworzono zestawienie zwierząt chronionych występujących na terenie nadleśnictwa Turek. W wyniku badań zainwentaryzowano występowanie: - 13 gatunków chronionych owadów, - jeden gatunek chronionego mięczaka /ślimak winniczek/, - 9 gatunków płazów, 39

- 5 gatunków gadów - 67 gatunków ptaków - 7 gatunków chronionych ssaków

Tabela 13 Gatunki zwierząt chronionych występujące na terenie gminy Turek Lp. Gatunek miejsca obserwacji (leśnictwa, oddz.), ogólny opis nazwa polska i łacińska występowania OWADY 1 Biegacz wręgaty Wrząca Carabus cancelatus 2 Paź królowej Zdrojki, Cisew Papilio machaon 3 Trzmiele Wrząca, Zdrojki, Bombus sp. MIĘCZAKI 4 Ślimak winniczek Cisew(ur. Młyny Miłaczewskie) Helix pomatia PŁAZY 5 Ropucha zielona Zdrojki Bufo viridis 6 Ropucha szara Cały teren leśny gminy Bufo bufo 7 Żaba trawna Pospolite na siedliskach wilgotnych, w oczkach wodnych, Rana temporaria bagnach, rowach na na terenach leśnych gminy Żaba wodna Rana esculenta Żaba jeziorkowa Rana lessonae GADY 8 Jaszczurka zwinka Pospolita na terenach leśnych gminy Lacerta agilis 9 Jaszczurka żyworodna Pospolita na na terenach leśnych gminy Lacerta vivipara 10 Padalec Cisew, Zdrojki Anguis fragilis 11 Zaskroniec zwyczajny Cisew (ur. Młyny Miłaczewskie) Natrix natrix 12 Żmija zygzakowata Wrząca (100 h, 102 b, 87 d), Vipera berus PTAKI Orzeł bielik Obręb Turek 13 Myszołów zwyczajny Pospolity na terenach leśnych gminy Buteo buteo 14 Jastrząb gołębiarz Pospolity na terenach leśnych gminy Accipiter gentilis 15 Krogulec Pospolity na terenach leśnych gminy Accipiter nisus 16 Pustułka Zdrojki Falco tinnunculus 17 Sierpówka Pospolita na terenach leśnych gminy Streptopelia decoacto 18 Turkawka Nielicznie na terenach leśnych gminy Streptopelia turtur

19 Kukułka Nielicznie na terenach leśnych gminy Cuculus canorus 20 Pójdźka Nielicznie na terenach leśnych gminy Athene noctua 21 Sowa uszata Nielicznie na terenach leśnych gminy Asio otus 22 Puszczyk Nielicznie na terenach leśnych gminy Strix aluco 23 Żuraw Cisew Grus grus 24 Dudek Cisew Upupa epops 25 Dzięcioł czarny Nielicznie na terenach leśnych gminy Dryocopus martius 26 Dzięcioł zielony Zdrojki Picus viridis 27 Dzięcioł duży Pospolity na terenach leśnych gminy Dendrocopos major 27 Dzięciołek Zdrojki Dendrocopos minor 29 Skowronek borowy Pospolity na terenach leśnych gminy Lullula arborea 30 Świergotek drzewny Pospolity na terenach leśnych gminy Anthus trivalis 31 Strzyżyk bawole oczko Pospolity na terenach leśnych gminy Troglodytes troglodytes 32 Pokrzywnica Zdrojki Prunella modularis 33 Raniuszek Dość licznie na terenach leśnych gminy Aegithalos caudatus 34 Pełzacz Dość licznie na terenach leśnych gminy Certhia familiaris 35 Rudzik Dość licznie na terenach leśnych gminy Erithacus rubecula 36 Kowalik Dość licznie na terenach leśnych gminy Sitta europea 37 Mysikrólik Dość licznie na terenach leśnych gminy Regulus regulus 38 Sikorka bogatka Pospolita na terenach leśnych gminy Parus major 39 Sikorka czubatka Pospolita na terenach leśnych gminy Parus cristatus 40 Sikorka modra Pospolita na terenach leśnych gminy Parus caeruleus 41 Sikorka uboga Pospolita na terenach leśnych gminy Parus palustris 42 Sikorka sosnowa Pospolita na terenach leśnych gminy Parus ater 43 Słowik szary Zdrojki Luscinia luscinia 44 Kos Pospolity na terenach leśnych gminy Turdus merula 45 Kwiczoł Pospolity na terenach leśnych gminy Turdus pilaris 41

46 Pokrzewka ogrodowa Nielicznie na terenach leśnych gminy Sylvia borin 47 Piegrza Nielicznie na terenach leśnych gminy Sylvia curruca 48 Cierniówka Nielicznie na terenach leśnych gminy Sylvia comunis 49 Kapturka Nielicznie na terenach leśnych gminy Sylvia atricapilla 50 Piecuszek Nielicznie na terenach leśnych gminy Phylloscopus trochilus 51 Pierwiosnek Nielicznie na terenach leśnych gminy Phylloscopus collybita 52 Świstunka Nielicznie na terenach leśnych gminy Phylloscopus sibilatrix 53 Muchołówka szara Nielicznie na terenach leśnych gminy Muscicapa striata 54 Muchołówka żałobna Nielicznie na terenach leśnych gminy Ficedula hypoleuca 55 Dzierzba gąsiorek Nielicznie na terenach leśnych gminy Lanius collurio 56 Srokosz Nielicznie na terenach leśnych gminy Lanius excubitor 57 Szpak Pospolicie na terenach leśnych gminy Sturnus vulgaris 58 Wilga Pospolicie na terenach leśnych gminy Oriolus oriolus 59 Sójka Pospolicie na terenach leśnych gminy Garrulus glandaris 60 Kruk Nielicznie na terenach leśnych gminy Corvus corax 61 Wróbel Pospolicie na terenach leśnych gminy Passer domesticus 62 Mazurek Pospolicie na terenach leśnych gminy Passer montanus 63 Zięba Pospolicie na terenach leśnych gminy Fringilla coelebs 64 Grubodziób Pospolicie na terenach leśnych gminy Coccothraustes coccothraustes 65 Kulczyk Nielicznie na terenach leśnych gminy Serinus serinus 66 Dzwoniec Nielicznie na terenach leśnych gminy Carduelis chloris 67 Szczygieł Nielicznie na terenach leśnych gminy Carduelis carduelis 68 Gil Nielicznie na terenach leśnych gminy Pyrrhula pyrrhula 69 Makolągwa Nielicznie na terenach leśnych gminy Acanthis cannabina 70 Dziwonia Nielicznie na terenach leśnych gminy Carpodacus erythrinus 71 Trznadel Pospolicie na na terenach leśnych gminy Emberiza citrinella 72 Potrzos Pospolicie na wilgotnych terenach leśnych gminy Emberiza schoeniclus 42

SSAKI 73 Jeż zachodnioeuropejski Pospolicie na terenach leśnych gminy Erinaceus europeus 74 Kret Pospolicie na terenach leśnych gminy Talpa europaea 75 Ryjówka aksmitna Pospolicie na terenach leśnych gminy Sorex araneus 76 Nietoperze Nielicznie w budynkach i osadach leśnych: nadleśnictwo, Wrząca oraz w lasach: Wrząca, Zdrojki, 77 Wiewiórka Nielicznie na terenach leśnych gminy Sciurus vulgaris 78 Łasica Nielicznie na terenach leśnych gminy Mustela nivalis

Ochrona gatunkowa zwierząt Na terenie Nadleśnictwa Turek potwierdzono obecność 3 taksonów bezkręgowców z załącznika II. Dyrektywy siedliskowej (zalotka większa, czerwończyk nieparek, trzepla zielona) oraz 25 objętych ochroną gatunkową. Spośród 18. aktualnie żyjących w Polsce gatunków z gromady płazów na obszarze działania Nadleśnictwa Turek stwierdzono występowanie 13 z nich. Na terenie Nadleśnictwa Turek występuje pięć taksonów gadów objętych ochroną ścisłą. Występujące w zasięgu terytorialnym nadleśnictwa ptaki przedstawiono w tabeli 26 POP (116 gatunków). Listę gatunków stworzono w oparciu o materiały Programu Ochrony Przyrody z poprzedniego okresu gospodarczego, wyniki powszechnej inwentaryzacji siedlisk i gatunków z lat 2006-2007 oraz SDF-y opisujące obszary specjalnej ochrony ptaków położone w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Turek. Gatunki zwierząt objęte ochroną strefową Na terenie administrowanym przez nadleśnictwo, utworzonych jest obecnie 5 stref ochronnych bociana czarnego (leśnictwa: Brudzew, Czarny las 2 strefy, Uniejów, Wyszyna) oraz 4 strefy ochronne orła bielika (leśnictwa: Czarny las 2 strefy, Krwony, Grzymiszew). Stanowiska bobra stwierdzono w leśnictwach: Czarny Las, Krwony, Linne, Uniejów, Grzymiszew, Kotwasice, Wrząca i Wyszyna. Nie stwierdzono obecności wydry na terenie Nadleśnictwa Turek.

W czerwcu 2000 r. na terenie Nadleśnictwa Turek przeprowadzono inwentaryzację mrowisk. Dane zbierali leśniczowie na swoim terenie. Łącznie opisano 639 mrowisk. W ramach aktualizacji danych uzyskano dane za 2012 r. i 2017 r. W leśnictwach obejmujących swoim zasięgiem gminę Turek liczba mrowisk przedstawia się następująco:

Tabela 14 Liczba mrowisk z podziałem na leśnictwa Rok Leśnictwo 2000 2012 2017 Ilość mrowisk Ilość mrowisk Ilość mrowisk (szt.) (szt.) (szt.) Cisew 99 18 20 Wrząca 71 10 27 Zdrojki 72 49 44 Razem 242 77 91

W porównaniu z rokiem 2000 liczba mrowisk dramatycznie zmniejszyła się w 2012 r., aktualnie można zauważyć trend wzrostowy.

W wyniku przeprowadzonych obserwacji na terenie Nadleśnictwa Turek dzierżawcy obwodów łowieckich zinwentaryzowali w latach 1997 do 2017 następujące gatunki zwierząt łownych przedstawione w poniższej tabeli.

Tabela 15 Gatunki i liczba zwierząt łownych na terenie Nadleśnictwa Turek Gatunek Rok inwentaryzacji 1997 1998 1999 2001 2012 2013 2016 2017 Stan 2000 docelow y - łosie 15 7 5 8 8 26 32 46 48 23 - jelenie 33 37 40 44 45 148 171 179 178 135 - daniele 0 0 0 0 0 35 48 38 33 80 - sarny 954 963 995 1010 1090 1795 1929 2004 2050 1814 - dziki 131 136 137 165 188 485 508 337 325 404 - zające 3032 2425 2525 2715 2015 3386 3402 4688 4787 - bażanty 1775 1631 1655 1410 1285 2618 2677 3493 3390 - 2765 2270 1870 1430 1511 1368 1330 1245 1540 kuropatwy - lisy 168 250 356 411 549 893 804 911 805 - borsuki 28 23 22 29 46 93 103 113 105 - króliki 280 288 250 303 245 364 287 221 117 - piżmaki 51 467 575 646 785 369 391 278 193 - kuny 83 99 94 119 136 216 233 231 223 - tchórze 9 35 29 40 55 112 121 105 120 - dzikie 0 0 10 * * * * 10 gęsi - dzikie 0 0 613 * * * * 380 kaczki - słonki 0 0 80 50 * * * * - jarząbki 0 0 5 5 * * * * - 0 0 90 * * * * 40 grzywacze - czaple 0 0 40 6 * * * * - łyski 0 0 130 45 * * * * - wilki 0 0 0 0 0 - bobry 19 * * * * - jenoty 40 131 114 116 130 Źródło - Nadleśnictwo Turek * nie inwentaryzuje się.

Jak widać z powyższego zestawienia teren Nadleśnictwa Turek stał się zasobniejszy w zwierzynę łowną odnosi się to do wszystkich leśnictw wchodzących w skład Nadleśnictwa. W okresie 20 lat nastąpiło zwiększenia populacji: - łosia, jelenia, sarny, dzika, zająca, bażantów, lisów, borsuków, piżmaków, kun, tchórzy i jenotów. W tym samym okresie spadła jedynie o ok. 50% populacja kuropatw i królików. Populacja dzika ( ponad 300 sztuk) występującego na terenie całego nadleśnictwa, przy stosowaniu przez dzierżawców, środków zaradczych przeciw szkodom na polach i łąkach. Zrealizowano to przy dyscyplinie w gospodarowaniu dzika zgodnie z zasadą pozyskiwania 44

tylko sztuk młodych i oszczędzania dużych loch. Dzik jest „przyjacielem lasu”, ograniczając w pewnym stopniu ilość szkodników owadzich i inicjując odnowienia naturalne lasu, dlatego jego wzrost jest pożądany.

Katastrofalnie załamała się populacja zajęcy, zostało zatrzymane i ich populacja jest obecnie około 50 % większa od stanu z 1997 r. Na załamanie się populacji zajęcy wpłynęło szereg czynników, które nakładały się na siebie. Były to: istniejąca choroba zajęcy (prawdopodobnie uniemożliwiająca ich rozmnażanie), drapieżnictwo i kłusownictwo (psy). Ciekawym jest, że w tym samym czasie wzrosła równolegle 4,5 krotnie populacja lisów, ze 168 szt w 1997 r. do 805 szt. w 2017 r.

Przyczyną nadmiernego rozwinięcia się populacji lisa jest zastosowanie szczepionki UE przeciw wściekliźnie oraz brak atrakcyjności w pozyskaniu przez myśliwych. Stan bażantów poprawił się o ok. 50 %, natomiast stan kuropatw nadal jest mniejszy o ok. 50% w porównaniu z latami ubiegłymi. Utrzymuje się nadal niski i zmniejszający się stan kuropatw. Występuje ona tylko w niektórych obwodach łowieckich w znacznie mniejszych ilościach. Wiele kół łowieckich zaprzestało polowań na kuropatwy i uzasadnione byłoby wprowadzenie tego gatunku na listę zwierząt łownych o całorocznym okresie ochronnym.

Ciekawym zjawiskiem jest obserwowanie przybyłego ze wschodu jenota, który staje się gatunkiem częstym, konkurującym z lisem.

Obszary cenne przyrodniczo na terenie nadleśnictwa to śródleśne bagna, oczka wodne, naturalne i półnaturalne łąki, torfowiska, źródliska, polany leśne, wrzosowiska, wydmy, starorzecza, fragmenty marginalnych siedlisk leśnych, oraz fragmenty dobrze wykształconych siedlisk leśnych z bogatą florą i fauną. Są to w większości pozostałości i fragmenty naturalnych ekosystemów szczególnie cenne dla silnie przekształconego tutejszego środowiska. Często są jednocześnie miejscem występowania roślin i zwierząt chronionych i rzadkich. Na szczególną ochronę zasługują ekosystemy wodne i tereny wilgotne, które na tym terenie giną w szybkim tempie. Bardzo ważne jest również zachowanie wydm w ich naturalnym kształcie.

4.2.6. Ogólna charakterystyka lasów

Teren gminy Turek obejmuje swym zasięgiem trzy leśnictwa Cisew, Wrząca i Zdrojki, które wchodzą w skład nadleśnictwa Turek Powierzchnia lasów na terenie gminy w latach 2013-2016 przedstawiała się jak przedstawiono w poniższej tabeli.

LEŚNICTWO LEŚNICTWO WSZYSTKICH FORM WŁASNOŚCI 2013 2014 2015 2016 Powierzchnia gruntów leśnych ogółem ha 2901,74 2921,87 2922,66 2802,07 lesistość w % % 26,1 26,3 26,3 25,2 grunty leśne publiczne ogółem ha 2123,68 2143,29 2144,08 2145,22 grunty leśne publiczne Skarbu Państwa ha 2123,68 2143,29 2144,08 2145,22 grunty leśne publiczne Skarbu Państwa w ha 2120,96 2136,72 2141,28 2142,07 zarządzie Lasów Państwowych 45

grunty leśne prywatne ha 778,06 778,58 778,58 656,85 Powierzchnia lasów lasy ogółem ha 2853,19 2870,04 2869,58 2748,81 lasy publiczne ogółem ha 2075,13 2091,46 2091,00 2091,96 lasy publiczne Skarbu Państwa ha 2075,13 2091,46 2091,00 2091,96 lasy publiczne Skarbu Państwa w ha 2072,41 2084,89 2088,20 2088,81 zarządzie Lasów Państwowych lasy publiczne Skarbu Państwa w zasobie ha 2,72 2,72 2,72 3,15 Własności Rolnej SP lasy prywatne ogółem ha 778,06 778,58 778,58 656,85 Źródło GUS Bank danych lokalnych

Nadleśnictwo Turek sprawuje nadzór nad lasami niestanowiącymi własności Skarbu Państwa we wszystkich gminach powiatu tureckiego oraz w gminie Uniejów na mocy stosownych porozumień, podpisanych przez Nadleśniczego Nadleśnictwa Turek i właściwych Starostów.

Powierzchnia lasów nadzorowanych na koniec 2016 i 2017 r. wynosiła odpowiednio 656,85 ha i 644,49 ha. Pozyskanie drewna w tych lasach wynosiło w 2016 r. – 305,22 m3 grubizny i w 2017 r. 371,28 m3 grubizny. Drobnicy na terenie gminy nie pozyskiwano.

Charakterystykę lasów prywatnych i gminnych na terenie gminy Turek w latach 2013-2016 przedstawiono w poniższej tabeli.

LASY PRYWATNE I GMINNE Powierzchnia gruntów leśnych 2013 2014 2015 2016 ogółem ha 778,06 778,58 778,58 656,85 lasy ogółem ha 778,06 778,58 778,58 656,85 grunty leśne prywatne ogółem ha 778,06 778,58 778,58 656,85 grunty leśne prywatne osób fizycznych ha 777,17 777,69 777,69 647,08 grunty leśne prywatne wspólnot ha 0,00 0,00 0,00 3,11 gruntowych Odnowienia i zalesienia ogółem ogółem ha 1,7 1,6 0,0 0,0 lasy prywatne ha 1,7 1,6 0,0 0,0 zalesienia ogółem ha 1,4 1,6 0,0 0,0 lasy prywatne ha 1,4 1,6 0,0 0,0 Pozyskanie drewna (grubizny) ogółem m3 318 441 363 305 lasy prywatne m3 318 441 363 305 Źródło GUS Bank danych lokalnych

W poniższej tabeli przedstawiono dane dot. nasadzeń drzew i krzewów na terenie gminy w latach 2013-2016.

Sadzenie drzew i krzewów 2013 2014 2015 2016 sadzenie drzew szt. - - - 7 sadzenie krzewów szt. - - - 41 Pozyskanie drewna (grubizny) z zadrzewień grubizna ogółem m3 - - - 1 grubizna liściasta m3 - - - 1 Źródło GUS Bank danych lokalnych

4.2.7. Ochrona lasów

Ochrona lasu w nadleśnictwie to ciągła obserwacja i zapobiegania zjawiskom niekorzystnym i niebezpiecznym dla lasów. Jest to ochrona przed owadami, przed zwierzyną, gryzoniami, grzybami. Zabiegi ochronne to także ochrona naturalnych sprzymierzeńców lasów - mrówek, płazów, gadów, ptaków i drapieżnych ssaków owadożernych. Wiedza o procesach zachodzących w przyrodzie i ciągła kontrola stanu środowiska leśnego pozwalają nam z wyprzedzeniem wykrywać zagrożenia, mogące wpłynąć negatywnie na stan lasów Nadleśnictwa Turek. Każdego roku podejmowane są działania mające na celu zachowanie trwałości lasu i zwiększenie jego naturalnej odporności na czynniki szkodotwórcze. Zagrożenia dzieli się na trzy grupy: - biotyczne (np. szkodliwe owady, grzyby patogeniczne, ssaki roślinożerne); - abiotyczne – ekstremalne zjawiska atmosferyczne (np. silne wiatry, śnieg, ulewne deszcze, wysokie i niskie temperatury); - antropogeniczne – wywołane przez człowieka (np. pożary, zanieczyszczenia przemysłowe, zaśmiecanie lasu).

Zagrożenia biotyczne Obszary leśne Nadleśnictwa Turek ze względu na stosunkowo niewielkie zróżnicowanie siedlisk (szczególnie leśnictwa Krwony, Kotwasice i Cisew) leśnych są zagrożone gradacyjnym występowaniem szkodników owadzich pierwotnych, spośród których największe potencjalne zagrożenie stanowią gradacje brudnicy mniszki, boreczników i strzygoni choinówki. Spośród szkodników wtórnych sosny największe znaczenie mają cetyńce oraz przypłaszczek granatek. Spośród szkodników upraw wspomnieć należy o zagrożeniu ze strony szeliniaka sosnowca. W 2013 r. w leśnictwie Krwony wystąpiła gradacja brudnicy mniszki, w 2014 r w leśnictwie Wyszyna wystąpiła gradacja barczatka

Bardzo ważnymi sprzymierzeńcami leśników w walce z nadmiernym rozmnożeniem się szkodliwych owadów są ptaki. Aby poprawić ich warunki bytowania, wywieszamy w lasach budki lęgowe i czyścimy je corocznie, a zimą gdy panują trudne warunki zapewniamy odpowiednią karmę. Wywieszane są również schrony dla nietoperzy. Duże znaczenie gospodarcze mają szkody powodowane przez zwierzynę przede wszystkim przez jelenie i sarny, przed którymi zabezpiecza się w uprawy poprzez grodzenie, smarowanie repelentami. Zimą podczas wykonywania pielęgnacji młodników i drzewostanów pozostawia się zwierzynie do zgryzania ścięte i pozbawione gałęzi drzewa. Działania takie znacznie ograniczają szkody w młodnikach.

Zagrożenia abiotyczne Spośród czynników abiotycznych wpływ na stan zdrowotny i sanitarny lasów mają susze (obszar najniższych opadów w Polsce) oraz wahania poziomu wód gruntowych, a także przymrozki i huraganowe wiatry.

Zagrożenia antropogeniczne

Zaśmiecanie terenu Teren nadleśnictwa jest gęsto zaludniony (90 osób na 1 km2 ). Zauważalne jest zjawisko wzmożonej penetracji lasów zarówno w celach rekreacji i wypoczynku, zbioru owoców runa leśnego jak i również traktowania terenów leśnych jako miejsca składowania śmieci, kradzieży drewna, kłusownictwa itp. tzw. szkodnictwa leśnego.

Uszkodzenia przemysłowe Według stanu na 31. XII. 1993r. w II strefie uszkodzeń przemysłowych znalazło się 4712 ha lasów tj. 28% powierzchni nadleśnictwa. Uszkodzenia wykazują drzewostany leśnictw: Krwony, Słomków, Czarny Las z obrębu Linne oraz Tuliszków i Kotwasice z obrębu Turek. Pozostałą powierzchnię leśnictwa zaliczono do I strefy uszkodzeń.

Stosowane były następujące klasy uszkodzeń: Kl. 0 – od 0 – do 10% /bez defoliacji i odbarwienia/ Kl. 1 – od 11 – do 25% /lekka defoliacja i lekkie odbarwienie/ Kl. 2 – od 26 do 60% /średnia defoliacja i średnie odbarwienie/ Kl. 3 – powyżej 60% /duża defoliacja i duże odbarwienie/ Utrzymująca się w latach 2001 – 2003, 1 klasa uszkodzeń informuje, że drzewostany nadleśnictwa znajdują się w „klasie ostrzegawczej” o lekkiej defoliacji i odbarwieniu igliwia. Świadczy o dobrej kondycji zdrowotnej tutejszych lasów.

W poniższej tabeli przedstawiono klasę uszkodzeń przemysłowych w poszczególnych lennictwach według danych uzyskanych z Nadleśnictwa Turek za 2012 r.

Tabela 16 Klasa i powierzchnia uszkodzeń przemysłowych w poszczególnych leśnictwach Powierzchnia Powierzchnia Klasa uszkodzeń Leśnictwo leśnictwa uszkodzonych lasów [ha] [ha] II strefa Cisew 1285,51 118,78 - Wrząca 804,58 - - Zdrojki 1082,80 -

Aktualnie nie prowadzi się już oceny klasy uszkodzeń przemysłowych w nadleśnictwie.

Ochrona przeciwpożarowa. Lasy Nadleśnictwa Turek zaliczone są do obszarów leśnych o dużym zagrożeniu pożarowym – i kategoria zagrożenia pożarowego. Zasadniczy wpływ na ów stan rzeczy mają: - znaczna monokulturowość drzewostanów (ponad 50% to sosna),

- warunki klimatyczno - glebowe (przeciętna roczna ilość opadów w granicach 550 - 600 mm; dominują gleby piaszczyste, które jak wiadomo nie utrzymują długo wilgoci, od wilgotności ściółki zależy stopień zagrożenia pożarowego lasu); - destrukcyjny wpływ kopalni odkrywkowej węgla brunatnego – KWB „Adamów” nie tylko na walory krajobrazowe terenu, ale co gorsze, na warunki glebowe, a przez to i na siedliska; - stan zdrowotny drzewostanów (I i II strefa zagrożeń przemysłowych), - duże rozdrobnienie obszarów leśnych na szereg małych kompleksów. Na zagrożenie pożarowe obszarów leśnych nadleśnictwa ma również niebagatelny wpływ duża penetracja lasów przez ludność zbierającą płody runa leśnego.

Nadleśnictwo posiada opracowany „Szczegółowy plan zabezpieczenia obszarów leśnych przed pożarami”, który rokrocznie jest aktualizowany i zatwierdzany przez władze PSP i leśne. Ponadto nadleśnictwo realizuje wszystkie czynności prewencyjne, które dotyczą obszarów leśnych, a są wyszczególnione w „Instrukcji Ochrony Przeciwpożarowej Obszarów Leśnych” obowiązującej w Lasach Państwowych. Są to między innymi: utrzymanie w ciągłej sprawności pasów przeciwpożarowych własnych oraz dbałość o to, by inne podmioty, na których spoczywa obowiązek utrzymywania pasów przeciwpożarowych był realizowany, ciągłe udostępnianie obszarów leśnych dla PSP celem sprawnego przeprowadzania akcji gaśniczych poprzez m.in. utrzymywanie dróg wykorzystywanych do celów gaśniczych, celowe zabiegi hodowlane, szczególnie przy zakładaniu upraw wprowadzanie maksymalnej ilości gatunków domieszkowych i pomocniczych, utrzymywanie sieci alarmowo – dyspozycyjnej (punkt alarmowo – dyspozycyjny nadleśnictwa z radiotelefonem bazowym, dostrzegalnia przeciwpożarowa – radiotelefon przenośny, radiotelefony przewoźne w samochodach służbowych oraz przenośne dla pracowników), utrzymywanie bazy sprzętu gaśniczego, patrole przeciwpożarowe: lotnicze, piesze i inne, utrzymywanie punktów czerpania wody do celów gaśniczych, szkolenia z zakresu ochrony przeciwpożarowej własnych pracowników – szczególnie terenowych, prowadzenie działalności informacyjnej (np: tablice o tematyce przeciwpożarowej na parkingach leśnych, przy głównych szlakach komunikacyjnych), edukacja lokalnej społeczności, a przede wszystkim dzieci i młodzieży, w zakresie odpowiedniego zachowywania się na terenach leśnych, Najczęstszymi przyczynami pożarów lasów są: - celowe podpalenia,- nieostrożność dorosłych i nieletnich przy posługiwaniu się otwartym ogniem.

Zagrożenie pożarowe jest ustalane codziennie przez Instytut Badawczy Leśnictwa i podawane jest dwukrotnie w ciągu dnia, pierwszy raz o godzinie 10 na godziny przedpołudniowe, drugi raz o godz. 14 na godziny popołudniowe. Ocenę zagrożenia przeprowadza się w 42 strefach prognostycznych. Nadleśnictwo Turek położone jest w 25 strefie. Zagrożenie pożarowe składa się z czterostopniowej skali, gdzie 0 oznacza brak zagrożenia a IV – zagrożenie pożarowe duże. W przypadku gdy zagrożenie występuje, czyli jest I stopień lub wyżej, na wieżach pełnią dyżur obserwatorzy, którzy są w stałym kontakcie radiowym z Punktem Alarmowo-Dyspozycyjnym (PAD). Rolą obserwatorów jest szybkie wykrycie dymu i poinformowanie PAD w celu podjęcia dalszych kroków. Szybkie wykrycie pożaru jest kluczowym momentem w zapobiegnięciu tragedii. W walce z ogniem kluczowe jest jak najszybsze wykrycie pożaru i uruchomienie odpowiednich sił, pozwala to zapobiec powstaniu znacznych strat. Pożar w krótkim czasie jest w stanie zniszczyć to, o co leśnicy dbali przez pokolenia. Dlatego tak ważne jest by w okresie wzmożonego ryzyka pożarowego być szczególnie czujnym. W przypadku zauważenia pożaru należy natychmiast powiadomić Straż Pożarną pod nr alarmowym 998.

Należy także pamiętać, że w lesie jest absolutny zakaz posługiwania się otwartym ogniem poza miejscami do tego wyznaczonymi i odpowiednio zabezpieczonymi. W sytuacji gdy zagrożenie pożarowe jest duże i utrzymuje się przez pewien czas Nadleśniczy ma prawo wydać okresowy zakaz wstępu do lasu (art. 26 pkt. 3 ustawy o lasach) w celu zminimalizowanie ryzyka pożaru i z myślą o bezpieczeństwie ludzi.

4.2.8. Zalesienia gruntów porolnych

Zalesienia gruntów porolnych prowadzone są aktualnie na terenie gminy w oparciu o Ustawę z 28 listopada 2003 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z sekcji gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej Dz.U 2003 Nr 229 poz. 2273 z póź zm. a także w oparciu o Ustawę o lasach z 28 września 1991 r. tekst jednolity z 2011 r. Dz.U 1991 Nr 101 poz. 444 z póź zm.

Na zlecenie urzędu wojewódzkiego w Koninie, Wydział Geodezji, Kartografii i Gospodarki Gruntami opracowano w 1995 r. Projekt granicy polno – leśnej dla gminy Turek. W rozmowach z rolnikami zaobserwowano zainteresowanie zalesieniem gruntów słabych szczególnie V, VI i VIz. Projektem objęto 12 spośród 22 obrębów w gminie. Zaprojektowano 21 kompleksów leśnych i naniesiono je na mapę ewidencyjną. Projektem objęto grunty orne klasy V, VI i VIz oraz słabe grunty porolne przyległe do lasów państwowych i prywatnych Celem programu jest możliwie optymalne użytkowanie gruntów z dostosowaniem użytkowania do naturalnych warunków przyrodniczo-glebowych. Granica polno-leśna jest linią zamykającą kontur gruntowy określający aktualny i perspektywiczny sposób rolniczego lub leśnego użytkowania gruntów. Rozwinięcie granicy polno-leśnej ma szczególne znaczenie w zakresie tworzenia stref ekotonowych, ma to również szczególne znaczenie wobec potrzeby uporządkowania przestrzeni polno-leśnej i planowanego zwiększenia lesistości kraju do ok. 30%. Zgodnie z programem w gminie Turek lasy zaledwie stanowią 17,8% powierzchni ogółem. Zgodnie z projektem do zalesienia przeznaczono 1263 ha użytków porolnych. Zgodnie ze studium zagospodarowania przestrzennego główne obszary przeznaczone do zalesień znajdują się w północnej części gminy na obszarach przylegających do lasów w rejonie Dębiny, Dąbrowy, Grabieńca, Szadowskich Gór i Józefowa. Na południu pas terenów w rejonie pomiędzy Cisewem Małym a Kowalami Księżymi. W zachodniej części gminy w rejonie Wichrzy znajdują się również tereny przyległe do lasów przewidziane do zalesienia. Zgodnie z opracowanym i przyjętym uchwałą Rady Gminy w Turku nr XXXIV/217/02 z dnia 20.06.2002 r. Planem Zagospodarowania Przestrzennego terenami przeznaczonymi pod zalesienia w gminie Turek są następujące grunty: 1) we wsi Albertów: - 2.21a,b RL, 2.3 RL, 2.4 RL, 2.5a,b,c RL, 2.6 RL, 2.7a,b RL, 2.8 RL, 2.9 RL, 2.10 RL 2) we wsi Grabieniec: - 3.22 RL, 3.23 RL, 3.24 RL (w części), 3.25 RL, 3.27 RL, 3.28 RL, 3.29 RL, 3.30a, b RL, 3.31 RL, 3.32 RL, 3.33 RL, 3.34 RL, 3.35 RL. 3) we wsi Obrzębin - 13.12a,b,c RL, 13.13a,b,c RL, 13.14 RL, 13.15 RL 4) we wsi Szadów Księży - 12.4a,b RL, 12.5 RL, 12.6 RL 5) we wsi Dzierżązna - 10.6 RL, 10.7 RL, 10.10 RL, 10.11 RL

6) we wsi Kalinowa - 11.7 RL, 11.8 RL, 11.9 RL, 11.10a,b,c RL, 11.11 RL, 11.12 RL 7) we wsi Wrząca - 7.6 RL, 7.7 RL 8) we wsi Obrzębin - 4.10 RL, 4.11 RL, 4.12 RL, 4.13 RL, 4.14 RL, 4.15 RL, 4.16 RL, 4.17 RL, 4.18 RL 9) we wsi Kolonia Słodków - 5.10 RL, 5.11 RL, 5.12 RL, 5.13a,b RL 10) we wsi Budy Słodkówskie - 8.5 RL, 8.6 RL, 8.7 RL, 8.8 RL, 8.9 RL, 8.10a,b,c RL, 8.11 RL, 8.12 RL 11) we wsi Chlebów - 16.9 RL, 12) we wsi Cisew i - 9.23 RL, 9.24 RL, 9.25 RL, 9.26 RL, 9.27 RL, 9.28 RL, 9.29 RL, 9.30 RL, 9,31 RL, 9.32 RL, 9.33a,b,c RL, 9.34a,b RL, 9.35a,b RL, 9.36a,b RL, 9.37a,b RL, 9.38a,b RL, 9.39a,b RL 13) we wsi Cisew II - 9.40 RL, 9.41 RL, 9.42 RL 14) we wsi Turkowice - 20.13 RL, 20.14 RL, 20.15 RL, 20. 16 RL, 20.17 RL, 20.18 RL 15) we wsi Kowale Księże - 21.7 RL, 21.8 RL, 21.9 RL, 21.10 RL, 21.11a,b RL, 21.12 RL, 21.13 RL, 21.14 RL, 21.15a,b RL

Plan Zagospodarowania posiada załączniki w formie mapek dokładnie określające poszczególne działki przeznaczone pod zalesienia. Aktualny wykaz działek, których właściciele wycofali wnioski o zalesienie gruntów i procedura zmiany przeznaczenia jest w trakcie realizacji. Obręb Nr Zmiana Obszar Zgodnie z zapisami: ewid. działki Turkowice 457, Grunty leśne 0,0431 Projekt Uchwały Rady Gminy Turek w sprawie 478, na cele ha uchwalenia miejscowego planu 479, nierolnicze i zagospodarowania przestrzennego Gminy nieleśne Turek dla części obrębu Turkowice – część A, Wywołany Uchwałą Nr VIII/44/11 Rady Gminy Turek z dnia 2 czerwca 2011 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Gminy Turek dla terenów w obrębach: Szadów Pański, Pęcherzew, Turkowice i Kowale Księże. Grabieniec 101 Przeznaczeni Grunt 3.24 Grabieniec zgodnie z wyrokiem e nie jest sadu nie jest objęty planem miejscowym pod ustalone w zalesieni (działka 101 Grabieniec) planie miejscowym Obrzębin 106/2, Tereny pod ok. 9 Sporządzanie zmiany miejscowego planu 106/3, zalesienia ha zagospodarowania przestrzennego dla 51

108/6, wybranych terenów pod zalesienia na obszarze 108/8 Gminy Turek dla terenów w części obrębu: Słodków 131/4 Obrzębin, Słodków Kolonia, Turkowice i Kolonia Cisew, zgodnie z uchwałą Rady Gminy Turek Turkowice 368 Rady Gminy Turek Nr XXVIII/161/12 z dnia Cisew 757 27 grudnia 2012 r. Źródło dane Urząd Gminy 2018 r.

Według danych ze Starostwa Powiatowego w Turku, zalesienia gruntów na terenie gminy Turek w latach 2009-2016 miały bardzo niewielki wymiar, co przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 17 Zalesienia gruntów na terenie gminy Turek w latach 2009-2016 Rok 2009 2010 2011 2012 2016 Gmina Turek 0,52 ha 0 ha 0 ha 0 ha 0 ha Powierzchnie zalesione

4.2.9. Tereny zieleni

W gminie Turek znajdują się dwa zabytkowe parki o dużej wartości kulturalnej i przyrodniczej - park w zespole dworskim w miejscowości Słodków i park podworski zespołu dworsko - parkowego z XIX w. w Korytkowie;

4.3. Obszary chronione 4.3.1. Obszary chronionego krajobrazu

W 1986 r. Uchwałą nr 53 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Koninie zostały utworzone obszary chronionego krajobrazu. Część terenu Nadleśnictwa Turek znalazła się w granicach obszarów: Złotogórskiego i Uniejowskiego. Część gminy Turek znalazła się w Obszarze Złotogórskim. Zachodnie granice Obszaru Złotogórskiego poczynając od Tuliszkowa biegnie wzdłuż szosy do Konina dochodząc do Żychlina. Dalej polnymi drogami osiąga Brzeźno a tym samym dolinę Warty wzdłuż której biegnie na wschód do rzeki Kiełbaski aż do drogi Cichów-Janów i tą drogą do Cichowa, a potem drogami polnymi biegnie na zachód skrajem lasu i drogą przez Nową Wieś do szosy Kościelec-Turek. Tu skręca na południe wzdłuż szosy omijając kompleks pól ograniczonych drogami polnymi biegnącymi przez Chrząblice i Galew. Na wysokości Szadowa Księżego granice obszaru skręca w polną drogę na zachód przez Obrębiznę i skrajem lasu podąża przez Grabieniec, Kolonię Słodków do linii kolejowej Turek-Grzymiszew. Następnie wzdłuż tej linii biegnie na zachód omijając Grzymiszew. Do szosy Turek-Tuliszków granica obszaru dochodzi za wsią Grzymiszew i biegnie szosą do Tuliszkowa. W obszarze znalazły się trzy skupienia pagórków, mające tę samą genezę i jednakowy charakter rzeźby. Są to wzniesienia o nazwach miejscowych: Góry Szadowskie, Karpaty i Złote Góry. Osiągają one najwyższe na tym terenie wysokości bezwzględne i największe deniwelacje. Są to formy szczelinowe powstałe w czasie zlodowacenia środkowopolskiego. Zbudowane są z łatwo przepuszczalnych osadów piaszczysto – żwirowych, co przy głęboko zalegającym zwierciadle wód gruntowych czyni je podatnymi na erozję. Dlatego też lasy porastające te pagórki maja charakter glebochronny. Występują przede wszystkim na siedlisku dąbrowy świetlistej i grądu ubogiego oraz boru mieszanego. Na południowych stokach Pagórków Złotogórskich można spotkać fragmenty starych dąbrów świetlistych z 52

występującymi w runie: bodziszkiem czerwonym, dzwonkiem brzoskwiniolistnym, a na suchych miejscach – goździkiem piaskowym. Na terenach położonych nieco niżej sośnie towarzyszy intensywny podrost dębu a w runie rosną rośliny lasów liściastych: narecznica samcza, kokoryczka wielokwiatowa, przytulia leśna, kuklik zwisły. Najładniejsze lasy z odnawiającym się grądem znajdują się w okolicy Tarnowskiego Młyna w leśnictwach Wyszyna i Ruda oraz w okolicy Turku w leśnictwie Zdrojki.

4.3.2. Obiekty prawnie chronione na terenie gminy

Zgodnie z informacją z Urzędu Gminy Turek , na terenie gminy znajduje się wiele obiektów prawnie chronionych, których wykaz przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 18 Obiekty prawnie chronione na terenie gminy Turek Typ obszaru chronionego Nazwa Lokalizacja Przedmiot ochrony Architektura lub Kapliczka Cisew Kapliczka budownictwo Architektura lub Dom Dróznika Cisew Dom Dróżnika budownictwo Cmentarz Cmentarz Kalinowa Cmentarz ewangelicki ewangelicki Architektura lub Kapliczka Kowale Księże Kapliczka budownictwo Architektura lub Dom nr 7 Kowale Księże Dom nr 7 budownictwo Architektura lub Dom nr 35 Kowale Księże Dom nr 35 budownictwo Architektura lub Dom nr 37 Kowale Księże Dom nr 37 budownictwo Architektura lub Dom nr 47 Kowale Księże Dom nr 47 budownictwo Architektura lub Dom nr 53 Kowale Księże Dom nr 53 budownictwo Architektura lub Kapliczka Słodków Kapliczka budownictwo Architektura lub Dwór w zespole Słodków Dwór w zespole dworskim budownictwo dworskim Zieleń komponowana Park w zespole Słodków Park w zespole dworskim dworskim Architektura lub Wiatrak Paltrak Słodków Wiatrak Paltrak budownictwo Architektura lub Karczma Szadów Pański Karczma budownictwo Architektura lub Wiatrak Koźlak Szadów Pański Wiatrak Koźlak budownictwo Architektura lub Wozownia Szadów Pański Wozownia budownictwo Architektura lub Dom nr 18 Wietchinin Dom nr 18 budownictwo Architektura i budownictwo Stodoła w Wietchinin Stodoła w zagrodzie nr 18 zagrodzie nr 18 Architektura i budownictwo Obora w Wietchinin Obora w zagrodzie nr 36 zagrodzie nr 36 53

Architektura lub Stodoła w Wietchinin Stodoła w zagrodzie nr 36 budownictwo zagrodzie nr 36 Architektura lub Dom w Wietchinin Dom w zagrodzie nr 40 budownictwo zagrodzie nr 40 Architektura lub Obora w Wietchinin Obora w zagrodzie nr 40 budownictwo zagrodzie nr 40 Architektura lub Dwór ob. Dom Wrząca Dwór ob. Dom nr 28 budownictwo nr 28 Architektura lub Rządcówka ob. Żuki Rządcówka ob. Dom 24 budownictwo Dom 24

4.4. Budowa geologiczna rejonu gminy Turek

Tereny konińsko tureckiego zagłębia węglowego a także powiatów tego rejonu Polski w tym powiatów tureckiego konińskiego i miasta Konina znajdują się w obrębie synklinorium szczecińsko–łódzko–miechowskiego, a konkretnie północnej części synklinorium łódzkiego w pobliżu skłonu monokliny przedsudeckiej. Podłoże przedczwartorzędowe. Struktury geologiczne północnej i środkowej Polski zbudowane ze skał permu i mezozoiku powstały na miejscu basenu środkowopolskiego, będącego częścią rozległego obniżenia środkowoeuropejskiego. Basen ten zaczął się formować z początkiem permu, po ruchach orogenezy waryscyjskiej. Rozwijał się w czasie całego mezozoiku aż do końca kredy, kiedy to ruchy tektoniczne fazy laramijskiej spowodowały powstanie mniejszych jednostek tektonicznych zwanych jednostkami mezozoicznymi. Jedną z nich jest niecka mogileńsko- łódzka, w obrębie której znajduje się gmina Turek. Niecka mogileńsko-łódzka składa się z szerszej niecki mogileńskiej i z niecki łódzkiej, węższej, wydłużonej, których oś podłużna ma przebieg NW-SE. Niecka mogileńsko-łódzka jest wypełniona osadami kredy osiągającymi tu miąższości największe w Polsce – do około 3000 m w okolicy Turku. Tak duże miąższości osadów kredy wiążą się ze wzmożoną subsydencją tego obszaru. Pod nimi występują osady jury, triasu i permu. W niecce osady kredy dolnej wykształcone są początkowo (walanżyn-hoteryw) w postaci piasków różnoziarnistych, a miejscami drobnych żwirów z przewarstwieniami czarnych i ciemnoszarych iłołupków z wkładkami syderytów i oolitów żelazistych. Wyżej występują piaskowce jasnoszare z detrytusem roślinnym. Przykrywają je piaskowce z glaukonitem, czasem margliste. Skały kredy górnej stanowią główną serię osadową niecki. Zaczynają się piaskowcami wapnistymi cenomanu, wyżej leżą turońskie wapienie inoceramowe i otwornicowe, z czertami i przewarstwieniami opok. Profil stratygraficzny skał górnokredowych w niecce łódzkiej zamykają opoki i margle kampanu oraz opoki margliste mastrychtu. W mogileńskiej części niecki dużą rolę odgrywają struktury solne. W części łódzkiej wyróżnia się cztery główne antykliny oraz niewielkie i bardzo łagodne struktury antyklinalne m.in. antyklinę Turku (Stupnicka 1997). Utwory mezozoiczne na obrzeżach gminy przykryte są mułkami oligoceńskimi, iłami, mułkami i piaskami wieku mioceńskiego.

Czwartorzęd Budowa i rozmieszczenie osadów powierzchniowych na terenie gminy jest bardzo urozmaicona, tworząca wielobarwną mozaikę. Obszar ten znalazł się w zasięgu wszystkich zlodowaceń, które pozostawiły po sobie cały inwentarz utworów i form lodowcowych, wodnolodowcowych oraz rzeczno-lodowcowych. 54

Najstarszymi osadami na terenie gminy są gliny zwałowe, leżące miejscami na mioceńskich iłach, mułkach i piaskach kwarcowych oraz piaski i żwiry wodnolodowcowe pochodzące z okresu zlodowacenia Warty (plejstocen). Według dawnego nazewnictwa pochodzą one ze stadiału mazowiecko-podlaskiego. Najwięcej utworów powierzchniowych pozostawiło po sobie zlodowacenie północnopolskie –zlodowacenie Wisły. Z fazy leszczyńskiej pochodzą gliny zwałowe, piaski i żwiry lodowcowe, piaski i żwiry moren czołowych i akumulacji szczelinowej. Obecna są również mułki i piaski tarasów kemowych i kemów. Dużą powierzchnię zajmują piaski i żwiry wodnolodowcowe oraz plejstoceńskie piaski rzeczne tarasów nadzalewowych rzek. W południowo-zachodniej i zachodniej części gminy występują pojedyncze pola wydm. Z rzekami związane są osady piaszczyste okresu holoceńskiego, namuły den dolinnych i zagłębień bezodpływowych oraz piaski humusowe.

4.5. Warunki hydrogeologiczne Wody powierzchniowe Cały obszar gminy jest położony w obrębie dorzecza Warty. Przez południową i wschodnią część gminy Turek przepływa rzeka Kiełbaska, w części zachodniej rzeka Pokrzywnica. Są to niewielkie powierzchniowe wody płynące tworzące miejscami gęstą sieć rozgałęzień. Wody powierzchniowe są pozaklasowe. W okolicach Słodkowa występują niewielkie obszary podmokłe. Na terenie gminy Turek w miejscowości Pęcherzew na rzece Kiełbaska Duża w km 27+725, znajduje się jaz piętrzący wodę do wysokości 1,42 m. Piętrzenie odbywało się w terminie od kwietnia do końca września, zgodnie z pozwoleniem wodno prawnym z dnia 30.12.2009 r. ważnym do 20.12.2024 r. Aktualnie elektrownia jest zamknięta w związku z tym nie ma już piętrzenia wody.

Wody podziemne Cały obszar gminy Turek został zaliczony do jednostki hydrogeologicznej regionu łódzkiego. Poziomy wodonośne są tu związane z wodami porowymi w utworach czwartorzędu oraz wodami szczelinowymi i szczelinowo-porowymi kredy górnej. Główny poziom użytkowy znajduje się w utworach kredy górnej (turon-mastrycht) - są to wapienie, margle i opoki. Wody szczelinowe znajdują się pod ciśnieniem do 1000 kPa.

W północnej części gminy poziom użytkowy występuje na głębokości od 40 do 60 m p.p.t. W rejonie Turku oraz w kierunku południowo-wschodnim głębokość ta wynosi 20-60 m p.p.t., natomiast na pozostałym obszarze gminy głębokość do głównego poziomu wodonośnego wynosi 20-40 m p.p.t. Głębokość zwierciadła wód poziomu użytkowego obniża się w kierunku północnym, północno-zachodnim i północno-wschodnim, w tych samych kierunkach następuje więc spływ podziemny. Na większości obszaru jest to poziom posiadający pełną izolację od powierzchni, jedynie w rejonie Turku i na wschód od miasta izolacja jest połowiczna.. Jakość wód jest dobra, nie wymagają one uzdatniania. W rejonie Turku wodonośność, czyli potencjalna wydajność typowego otworu studziennego wynosi 70- 120 m3/h. Na pozostałym obszarze wodonośność wynosi 30-70 m3/h.

Wody podziemne występujące w utworach czwartorzędowych nie stanowią poziomów użytkowych. Są przykryte w większości utworami przepuszczalnymi i półprzepuszczalnymi. Głębokość do pierwszego zwierciadła wód podziemnych w południowej części gminy wynosi mniej niż 5 m, natomiast w części północnej waha się ono w granicach od 0 do 20 m p.p.t. Miąższość czwartorzędowych utworów wodonośnych jest mniejsza niż 5 m. 55

Główny poziom użytkowy na terenie gminy Turek jest częścią Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP), któremu nadano numer 151. Szacunkowe zasoby dyspozycyjne tego zbiornika wynoszą 240 tyś. m3/d.

Na obszarze gminy znajduje się kilka punktów obserwacji wód podziemnych IMiGW.

4.6. Gleby

4.6.1. Jakość i właściwości gleb Zgodnie z opracowanym projektem granicy polno-leśnej WBGiTR w Koninie 1995r. określono że na terenie gminy zasadniczym typem gleb są gleby pseudobielicowe i brunatne wyługowane wytworzone z pisków słabogliniastych głęboko podścielonych piaskiem. Występują też gleby bardzo słabe wytworzone z piasków luźnych. Powyższe gleby zajmują ok. 80% powierzchni gruntów ornych. Użytki zielone zlokalizowane są na glebach murszowo-torfowych, murszowo-mineralnych. - Kompleks pszenny dobry zajmuje ok. 3,4% powierzchni - Kompleks żytni bardzo dobry zajmuje ok. 3,2% powierzchni - Kompleks żytni dobry zajmuje ok. 6,6% powierzchni - Kompleks żytni słaby zajmuje ok. 37,9% powierzchni - Kompleks żytni bardzo słaby zajmuje ok. 42,6% powierzchni - Kompleks zbożowo-pastewny mocny zajmuje ok. 1,6% powierzchni - Kompleks zbożowo-pastewny słaby zajmuje ok. 4,7% powierzchni Największą powierzchnię zajmują kompleksy żytni słaby i żytni bardzo słaby, bo łącznie ok. 80,5 powierzchni gruntów ornych. W użytkach zielonych 54,4% zajmują użytki słabe, a użytki średnie 45,6%.

Pod względem jakości użytki rolne w gminie Turek należą do przeciętnych w powiecie. Według opracowań ODR w Kościelcu ogólny wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej podawany dla gminy wynosi 49,0. Wartość wskaźnika rolniczej przestrzeni produkcyjnej do 49,9 charakteryzuje bardzo niekorzystne warunki do produkcji rolnej. Dla przykładu wśród gruntów ornych kompleksy dla uprawy pszenicy stanowią zaledwie 3,5%, a dominują kompleksy żytnie – łącznie 90,1% (żytni słaby i bardzo słaby aż 80,3%). Dla oceny potencjału rolniczego gminy duże znaczenie ma procentowy udział powierzchni klas marginalnych (V i VI) w ogólnej powierzchni gruntów rolnych. Udział tych najsłabszych gleb w gruntach ornych wynosi w gminie Turek - 78,2% i należy do jednych z najwyższych w powiecie tureckim.

Tabela 19 Jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej w poszczególnych gminach powiatu tureckiego Wskaźnik bonitacji jakości wskaźnik jakości L.p. Nazwa gminy rzeźby stosunków i przydatności agroklimatu rolniczej przestrzeni terenu wodnych rolniczej gleb produkcyjnej 1. Turek Miasto 43,1 11,8 4,8 2,5 62,2 2. Dobra 33,1 12,0 4,4 2,1 51,6 3. Tuliszków 29,0 11,4 4,4 1,9 46,7 4. Brudzew 34,0 11,4 4,5 2,0 51,9 5. Kawęczyn 39,1 11,8 4,5 2,5 57,9 56

6. Malanów 33,7 11,8 4,2 2,2 51,9 7. Przykona 33,4 11,6 4,7 2,0 51,7 8. Turek 31,9 11,8 4,5 1,7 49,9 9. Władysławów - - - - - 1. Powiat 46,7-62,2 Źródło Raport o stanie powiatu tureckiego

Zgodnie z uzyskaną informacją z Urzędu Gminy jakość gleb na terenie gminy Turek przedstawia się jak pokazano w poniższej tabeli.

Tabela 20 Jakość gleb na terenie gminy Turek. Klasy bonitacyjne Pow. Nazwa gruntów gminy II III a III b IV a IV b V VI VI z ornych, ha udział w ogólnej powierzchni gruntów % - 0,3 5,8 10,2 6,0 33,0 42,9 1,8 Turek 5 957 ha 18 345 607 357 1965 2555 107

4.6.2. Zanieczyszczenie i degradacja gleb

Monitoring chemizmu gleb ornych w ramach państwowego monitoringu środowiska prowadzony jest w sieci krajowej przez Instytut Uprawy Nawożeni a i Gleboznawstwa w Puławach. Badania prowadzone są cyklicznie w okresach pięcioletnich. Ostatnie badania gleb na terenie Powiatu Tureckiego prowadzone były w 2015 r, w miejscowości Smulsko w gminie Przykona. Wg monitoringu chemizmu gleb ornych w Polsce w latach 1995-2015 odczyn gleb przedstawiał się następująco.

Tabela 21 Chemizm gleb ornych (Smulski) na terenie gminy Przykona. Smulsko punkt nr 231 Rok Odczyn ph Odczyn ph Kwasowość Kwasowość Glin badania w zawiesinie w zawiesinie hydrolityczna wymienna wymienny H2O KCl „Hh” „Wh” „Al.” ph ph cmol kg-1 cmol kg-1 cmol kg-1 1995 6,20 2,10 3,30 2000 5,80 2,00 3,68 2005 3,20 5,10 3,60 2010 5,92 4,62 3,00 0,37 0,21 2015 4,80 3,80 3,23 0,58 0,28

Smulsko punkt nr 231 Kationy wymienne o charakterze zasadowym Rok Suma zawartości badania Ca2+ Mg2+ K+ Na+ kationów o charakterze zasadowym - cmol kg -1 -1 -1 -1 1 cmol kg cmol kg cmol kg cmol kg 1995 2,00 0,37 0,32 0,03 2,72 2000 1,75 0,35 0,18 0,03 2,31 2005 1,91 0,31 0,13 0,03 2,38 57

2010 1,25 0,26 0,31 0,08 1,89 2015 1,10 0,23 0,29 0,02 1,64

Smulsko punkt nr 231 Węgiel Węglany Próchnica Azot ogólny Proporcja C/N organiczny Rok CaCO % % %N Stosunek C/N badania 3 1995 1,65 0,96 0,087 11,0 2000 1,67 0,97 0,090 10,8 2005 1,33 0,77 0,089 8,6 2010 1,48 0,86 0,075 11,5 2015 1,59 0,92 0,10 9,21

Smulsko punkt nr 231 Zawartość Fosfor Potas Magnez Siarka siarki przyswajalny przyswajalny przyswajalny przyswajalna ogólnej Rok mg P O mg K O mg Mg Mg P O 2 5 2 % 2 5 badania 100g-1 100g-1 100g-1 100g-1 1995 22,00 10,70 4,40 0,024 0,50 2000 17,50 6,90 3,90 0,020 0,63 2005 16,40 8,70 3,40 0,020 0,63 2010 19,40 12,20 2,90 0,012 0,98 2015 20,30 9,20 3,00 0,014 0,80 Źródło: Monitoring chemizmu gleb ornych w Polsce w latach 1995-2015 raport końcowy

Wg agrochemicznych badań gleb Wielkopolski. WIOŚ, Poznań 2005 i 2013 r. odczyn i potrzebę wapnowania gleb gminy Turek przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 22 Odczyn i potrzeba wapnowania gleb gminy Turek. Gmina Turek Gmina Turek 2005 r. 2013. Powierzchnia przebadanych 102 Użytków rolnych /ha/ Liczba prób 70 bardzo kwaśne 44,3 34 kwaśne 45,7 28 Odczyn gleb [pH] lekko kwaśne 8,6 18 obojętne 1,4 8 zasadowe 0,0 12 konieczne 47,1 35 potrzebne 31,4 15 Potrzeby wskazane 14,3 12 wapnowania [%] ograniczone 2,9 11 zbędne 4,3 27 Źródło: Agrochemiczne badania gleb Wielkopolski. WIOŚ, Poznań 2005 i 2013 r.

Niski odczyn powoduje dużą mobilność metali ciężkich, które zmniejszają wykorzystywanie przez rośliny składniki pokarmowe. Jak widać kwasowość gleb ma tendencję zmniejszania się, co jest zjawiskiem bardzo korzystnym.

Otrzymane wyniki analiz Stacja Chemiczno-Rolnicza ocenia korzystając z ramowych wytycznych IUNG w Puławach, dotyczących oceny skażenia metalami ciężkimi warstwy ornej gleb oraz przyjętej skali zanieczyszczeń określającej przydatność obserwowanych gleb do uprawy. Do oceny stopnia skażenia gleb metalami wykorzystane są również normy podane w Zarządzeniu Ministra Ochrony środowiska i Zasobów Naturalnych z dnia 7 lipca 1986 roku (Monitor Polski Nr 23 z dnia 31 lipca 1986 roku). Stan zanieczyszczeń przedstawiony jest na mapkach badań i zanieczyszczeń gleb (patrz załączniki)

Tabela 23 Graniczne zawartości metali śladowych (mg/kg) w powierzchniowej warstwie gleb (0-20 cm), odpowiadające różnym stopniom jej zanieczyszczenia (wartości zweryfikowane) Grupa Stopień zanieczyszczenia gleb Metal gleb 0 I II III IV V a 20 70 100 500 2500 >2500 Ołów b 40 100 250 1000 5000 >5000 (Pb) c 60 150 500 2000 7000 >7000 a 50 100 200 700 1500 >1500 Cynk b 70 150 300 1000 3000 >3000 (Zn) c 100 250 500 2000 5000 >5000 a 10 30 50 80 300 >300 Miedź b 20 50 80 100 500 >500 (Cu) c 25 70 100 150 750 >750 a 10 30 50 100 400 >400 Nikiel b 25 50 75 150 600 >600 (Ni) c 50 75 100 300 1000 >1000 a 0,3 1,0 2 3 5 >5 Kadm b 0,5 1,5 3 5 10 >10 (Cd) c 1,0 3,0 5 10 20 >20

Przy zaliczeniu gleby do odpowiedniego stopnia zanieczyszczenia uwzględniono odczyn gleby (pH w 1 n KCl), skład granulometryczny (% frakcji < 0,02 mm) i zawartość substancji organicznej. Właściwości te decydują o dostępności dla roślin i zawartości metali ciężkich w glebach. Uwzględniając wymienione cechy wydzielono w obrębie każdego stopnia zanieczyszczenia trzy grupy gleb: - gleby bardzo lekkie o małej zawartości frakcji spławialnej (< 10 %), niezależnie od pH; - gleby lekkie (10-20 % frakcji spławialnej), bardzo kwaśne (pH < 4,5); kwaśne* (pH 4,5-5,5) i słabo kwaśne (pH 5,6-6,5). * Dla tej podgrupy gleb (lekkie 10 -20 % frakcji spławialnej, pH 4,5 -5,5) poziom kadmu jako kryterium zaliczenia do stopnia 0 (tzn. gleb nie zanieczyszczonych) wynosi 0,5 ppm. - gleby lekkie (10-20 % frakcji spławialnej) odczyn obojętny (pH > 6,5); - gleby średnie (20-35 % frakcji spławialnej) bardzo kwaśne (pH < 4,5) i kwaśne (pH 4,5- 5,5); - gleby ciężkie (> 35 % frakcji spławialnej) bardzo kwaśne (pH < 4,5) i kwaśne (pH 4,6-5,5); - gleby mineralno-organiczne (substancje organiczne 6-10%) bez względu na pH. - gleby średnio ciężkie (20-35 % frakcji spławialnej) i ciężkie (> 35 % frakcji spławialnej) słabo kwaśne (pH 5,5-6,5) lub obojętne (pH > 6,5); - gleby organiczno-mineralne i organiczne (substancji organicznych > 10 %) bez względu na odczyn pH.

Tabela 24 Granice tolerancji zawartości pierwiastków toksycznych w glebach wg IUNG Puławy [mg/kg] Dopuszczalna wartość Lp. Pierwiastek Zawartość normalna progowa 1. Arsen 1-20 20 2. Kadm 0,1-1 3 3. Nikiel 2-50 50 4. Fluor 2-100 100 5. Cynk 3-50 300 6. Miedź 2-60 100 7. Ołów 10-70 100 8. Chrom 15-70 100 9. Rtęć 0,02-0,15 2 10. Mangan 300-600 11. Żelazo 10000-30000

Zgodnie z raportem o stanie środowiska w Wielkopolsce 2002 WIOŚ w Poznaniu przeprowadzono w Obrzębinie badania gleb, które prezentuje poniższa tabela. Tabela 25 badania gleb w Obrzębinie

S-SO Zawartość całkowita [mg/kg] Nazwisko miejsco Klasa Nr Próchni 4 Odczyn mg/100g i imię wość gleby punktu ca % pH Cu Zn Cd Pb Ni Cr Mn Fe As gleby Filipiak Obrzę 50 1,45 1,17 5,1 2,3 19,7 0,107 12,3 2,27 5,00 150 3000 1,267 V Karol bin 50a 0,75 0,85 4,4 1,7 14,3 0,080 5,6 2,13 5,00 161 3167 0,967

Zawartość metali ciężkich w glebach na terenie Powiatu Tureckiego na podstawie badań WIOŚ w roku 2005 oraz Monitoringu chemizmu gleb ornych w Polsce w 2015 r. przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 26 Zawartość metali ciężkich w glebach na terenie Powiatu Tureckiego S-SO Zawartość całkowita [mg/kg] Nr 4 Próchni mg/10 Odczyn punk ca % 0g pH Cu Zn Cd Pb Ni Cr Mn Fe As tu gleby 50/03 1,4 0,78 4,2 2,7 12,7 0,16 9,7 1,73 6,67 78 3767 1,4 A 1,19 0,92 4,6 15,3 33,7 0,12 8,8 9,67 20,0 200 18667 1,567 40/00 2,07 1,04 5,0 4,0 24,0 0,293 10,5 6,43 10,0 355 4967 2,0 A 1,24 0,53 4,8 6,7 27,0 0,147 5,2 9,47 13,33 170 10667 2,3 231* 0,96 0,98 5,92 2,7 22,0 0,08 10,7 2,4 3,6 154 0,30 1,4 231* 0,97 0,80 4,80 3,34 13,03 0,07 8,59 2,02 3,37 143,2 0,28 1,46 * Źródło: WIOŚ, 2005 r. *Źródło: „Monitoring chemizmu gleb ornych w Polsce w 2010 r.” **Źródło: „Monitoring chemizmu gleb ornych w Polsce w 2015 r.” Największe znaczenie przy ocenie zanieczyszczenia gleb siarką ma zawartość siarki siarczanowej w glebach. Siarka siarczanowa jest pobierana przez rośliny w celu zaspokojenia potrzeb pokarmowych oraz jest wskaźnikiem zanieczyszczenia antropogenicznego gleb. Oddziałuje niekorzystnie na mobilność metali ciężkich w glebach oraz pogarsza ich właściwości chemiczne. Określenie skutków zanieczyszczenia gleb siarką nastręcza duże trudności wynikające z faktu, że zanieczyszczenia te nakładają się na nie zawsze korzystne 60

właściwości środowiska glebowego oraz na aktualny proces naturalnego zakwaszania się gleb, który w naszym kraju jest zjawiskiem powszechnym. Zawartość siarki w glebie, występującej w postaci siarczanów, średnio wynosi od 5 do 10%. Zawartość metali ciężkich w glebach gminy Turek, podobnie jak w powiecie i w pozostałej części województwa Wielkopolskiego jest stosunkowo niewielka i kształtuje się na poziomie zawartości naturalnej.

4.7. Bogactwa kopalne

Zgodnie z RMŚ w sprawie kryteriów bilansowości złóż kopalin, zasoby złóż węgla brunatnego dokumentowane są przy przyjęciu następujących parametrów granicznych: maksymalna głębokość spągu złoża 350 m, minimalna miąższość węgla brunatnego w pokładzie – 3 m oraz maksymalny stosunek grubości nadkładu do miąższość złoża 12:1. Węgiel brunatny powinien charakteryzować się minimalną średnią ważoną wartością opałową w pokładzie (wraz z przerostami) równą 6.5 MJ/kg (przy wilgotności węgla 50%). Są to graniczne wartości parametrów geologiczno - górniczych złoża i jakościowych dla węgli energetycznych, najczęściej występujących w polskich złożach węgli brunatnych. Zasoby eksploatowanych złóż PAK KWB „Adamów” wynosił na koniec 2016 r. 17 mln ton, przy czym roczne wydobycie wynosiło około 3,453 mln ton węgla (tab. 26).

Tabela 27 Wykaz złóż węgla brunatnego na terenie Powiatu Tureckiego Nazwa złoża Węgle brunatne Stan Zasoby geologiczne[tys. Mg] Przemys Wydobycie zagosp bilansowe łowe [tys. Mg] odaro A+B C1 C2 D [tys. Mg] wania Razem pozabil ansowe Adamów E 15 223 39 5 184 - - 8 068 9 875 2 940 Adamów -socz. R 5 796 - 5 440 356 - 2 489 - - Małgorzata Adamów -socz. P 880 - - 880 - 779 - - Rogi Koźmin* E 11 217 4 774 2 577 3866 - 3 185 7 552 513 Władysławów Z 1 358 1 358 - - - 496 - - Władysławów II R 11 814 - 11 366 448 - 909 - - E- złoże eksploatowane, M – złoże skreślone z bilansu zasobów w roku sprawozdawczym, R- złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo (w kat. A+B+C1), P- złoże o zasobach rozpoznanych wstępnie (w kat. C2+D), Z- złoże, z którego wydobycie zostało zaniechane, T- złoże zagospodarowane, eksploatowane okresowo Źródło: Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31.XII.2016r., PIG, Warszawa 2017 r. * wydobycie dotyczy 2016 r., aktualnie brak wydobycia. Na terenie gminy Turek, w rejonie miejscowości Turkowice znajduje się udokumentowane złoże węgla brunatnego wieku trzeciorzędowego – „Adamów, soczewka Małgorzata”.

W najdalej na wschód wysuniętej części gminy zlokalizowana jest hałda zawierająca eksploatacyjne odpady mineralne. W pobliżu elektrowni „Adamów” znajduje się zwał odpadów mineralnych, przeróbczych.

W północno-wschodniej części gminy Turek znajduje się niekonfliktowe i perspektywiczne złoże piasków i żwirów. W jego obrębie znajduje się kilka eksploatowanych wyrobisk: Wykaz złóż kruszywa naturalnego (piaski i żwiry) na terenie gminy Turek przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 28 Wykaz złóż kruszywa naturalnego (piaski i żwiry) na terenie gminy Turek Nazwa złoża Stan Zasoby [tys. Mg] zagospodarowania geologiczne przemysłowe wydobycie bilansowe Dzierżązna T 1 124 - - Dzierżązna I T 633 633 - Dzierżązna IX R 1 652 - - Dzierżązna PS R 917 - - Dzierżązna V E 1 681 1681 63 Dzierżązna VI E 68 597 - Dzierżązna VII E 1597 1230 58 Dzierżązna VIII E 539 - 32 Szadów Księży E 246 - 2 Galew II T 147 147 - Galew III E 29 - - Galew Izabelin P 1330 - - Wincentów Z 323 - - Wincentów I* E 247 - 5 Wincentów II* E 114 - 15 Wincentów III* T 465 - - Wincentów IV* R 236 - - Wincentów V E 587 - 52 * złoże zawierające piasek ze żwirem, E- złoże eksploatowane, M – złoże skreślone z bilansu zasobów w roku sprawozdawczym, R- złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo (w kat. A+B+C1), P- złoże o zasobach rozpoznanych wstępnie (w kat. C2+D), Z- złoże, z którego wydobycie zostało zaniechane, T- złoże zagospodarowane, eksploatowane okresowo Źródło: Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31.XII.2016r., PIG, Warszawa 2017 r.

4.8. Powietrze atmosferyczne

4.8.1. Klimat Gmina Turek jest zaliczana do południowowielkopolskiego regionu klimatycznego, który obejmuje południową część Niziny Wielkopolskiej. Jest to obszar charakteryzujący się stosunkowo najmniejszym zachmurzeniem na terenie Polski, które w okresie roku nie przekracza 65%. Najmniejsze zachmurzenie wyróżnia się we wrześniu. Średnia roczna liczba dni z burzą wynosi 20-25. Obszar Nizin Środkowopolskich charakteryzuje się najmniejszą liczbą opadów w skali kraju. Roczne sumy opadów z okresu wieloletniego nie przekraczają 550 mm, a lokalnie nawet 500 mm. Tak małe sumy opadów występujące na Nizinie Wielkopolskiej tłumaczy się jej specyficznym położeniem na zapleczu Pojezierza

Pomorskiego w stosunku do północno-zachodniego kierunku napływu mas powietrza oraz z małą lesistością tego obszaru. (Woś 1999).

W podziale klimatycznym Wosia (1999) gmina Turek należy do Południowo- wielkopolskiego regionu klimatycznego. Region ten charakteryzuje się wyraźną granicą klimatyczną wschodnią i zachodnią, natomiast mało wyraźną północną i południową. W stosunku do regionów sąsiednich obszar ten charakteryzuje się chłodniejszymi zimami i cieplejszą pogodą latem. Średnie temperatury roczne osiągają lub nawet przekraczają 8°C. Jak już wspomniano, sumy rocznych opadów kształtują się w przedziale 500-550 mm i należą do najmniejszych w Polsce. Rejon ten znajduje się w strefie deficytów wody. Z jednej strony jest to następstwem niedostatku opadów, z drugiej jednak wiąże się z wielowiekową gospodarką człowieka. Z kolei procesy retencyjno-melioracyjne wiążą się niewątpliwie z obniżaniem się zwierciadła wód gruntowych, które prowadzi do stopniowego „stepowienia” Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej (Dylikowa 1973). W omawianym regionie występuje stosunkowo duża liczba dni w roku z pogodą umiarkowanie ciepłą, pochmurną bez opadu. Do równie licznych należą dni bardzo ciepłe z pogodą pochmurną też bez opadu. Region ten wyróżnia się dość znaczną frekwencją dni z pogodą przymrozkową pochmurną, z których większość jest bez opadu. Mniej tutaj natomiast dni z pogodą umiarkowanie mroźną (Woś 1999). Gmina Turek położona jest w Dzielnicy Środkowej, która według Gumińskiego, charakteryzuje się najmniejszymi w Polsce opadami rocznymi – poniżej 500 mm. Dni z przymrozkami w tym regionie jest od 100 do 110. Pokrywa śnieżna zalega od 50 do 80 dni. Okres wegetacyjny trwa od 210 do 220 dni. Największy udział stanowią wiatry z kierunku zachodniego (około 27 %), najmniejszy udział stanowią natomiast wiatry północne (około 4 %). Zróżnicowana rzeźba na omawianym terenie przyczynia się do lokalnych rozbieżności poszczególnych wartości elementów klimatycznych. Dla scharakteryzowania rejonu gminy Turek posłużono się danymi meteorologicznymi IMiGW w Warszawie dla Stacji Meteorologicznej w Kole, która jest w stosunku do rozpatrywanego terenu najbardziej reprezentatywną ze stacji znajdujących się w aktualnie obowiązującym „Katalogu danych meteorologicznych”.

Rozkład wiatrów Numer sektora 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Częstość % 5,97 5,96 10,36 7,71 7,27 7,98 7,23 10,32 16,59 8,54 6,95 5,03 Śr. prędkość m/s 2,89 3,55 3,80 3,75 2,84 2,80 2,89 3,55 3,80 3,75 2,84 2,80 Źródło: IMGW Warszawa, Stacja Meteorologiczna w Kole 2015.

Źródło: IMGW Warszawa, Stacja Meteorologiczna w Kole

Opad atmosferyczny na terenie gminy Turek w 2016 r.

Rok 2016 Opad [mm] 466 - 629

Maksimum roczne – 741 mm Minimum roczne – 258 mm Źródło: Opady atmosferyczne, GIOŚ, 2016; http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/maps/chemistry/precipation

Dni Dni Dni b. Ostatnie Opad Pokrywa Okres przymrozkowe mroźne mroźne przymrozki śnieżna wegetacyjny

100-110 30-35 Średnio 3 20.04 do 1.05 500 do 600 poniżej 40 210-220 dni mm dni Źródło: IMGW Warszawa, Stacja Meteorologiczna w Kole, 2015

Temperatury powietrza

Średnia temperatura Najniższa temperatura Roku okresu letniego sezonu Sezonu grzewczego grzewczego

+ 7,9 oC (281,0 K) +14,0 oC (287,1 K) + 1,8 oC(274,9 K) -18,0 oC (255,1 K) Źródło: IMGW Warszawa, Stacja Meteorologiczna w Kole, 2015

Średnie temperatury miesięczne.

T [oC] I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rok 49-97 -2,5 -1,9 +1,4 +7,8 +12,3 +16,7 +18,0 +17,3 +13, +8,6 +3,6 -0,5 +7,0 5 94 Koło +2,5 -2,3 +4,3 +9,1 +12,6 +16,1 +22,1 +18,7 +14, +6,9 -1,3 -2,2 +8,8 4 Źródło: IMGW Warszawa, Stacja Meteorologiczna w Kole, 2015

4.8.2. Chemizm opadów atmosferycznych

Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych i ocena depozycji zanieczyszczeń do podłoża jest elementem Państwowego Monitoringu Środowiska. Zadanie jest realizowane na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - PIB, Oddział we Wrocławiu i finansowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Analizy składu fizyczno – chemicznego opadów są wykonywane przez laboratoria wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska. 64

Dzięki powyższym badaniom istnieje możliwość weryfikacji na poziomie kraju wyników depozycji w skali Europy, wykonywanych w ramach EMEP przez Europejskie Centrum Modelowania z uwzględnieniem wymagań, dot. redukcji emisji zanieczyszczeń zakwaszających, zawartych w dyrektywie w sprawie krajowych pułapów emisji dla niektórych zanieczyszczeń powietrza (2001/81/EC).

Wyniki monitoringu chemizmu opadów atmosferycznych na terenie gminy Turek zostały sczytane z map stężeń zanieczyszczeń opracowanych przez GIOŚ za 2016 r, przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 29 Stężenie rocznych ważonych zanieczyszczeń w opadach atmosferycznych na terenie gminy Turek Stężenie Wskaźnik [mg/m3] 2016 r. SO4 2,37-2,87 NO3 0,44-0,48 PO4 0,039-0,052 Cu 0,0042-0,0055 Pb 0,0000-0,0007 Zn 0,0036-0,0047 Cd 0,00008-0,00011 Cr 0,00010-0,00013 pH 5,82-6,03 Źródło: Chemizm opadów atmosferycznych, GIOŚ, 2016

Należy zauważyć, że ogólnie nie zostały przekroczone żadne poziomy dopuszczalne danych substancji. Gmina Turek, charakteryzowała się stosunkowo niskimi stężeniami, poszczególnych substancji w całkowitym opadzie rocznym.

4.8.3. Zanieczyszczenie powietrza

Emisja przemysłowa Jakość powietrza atmosferycznego na terenie gminy Turek kształtuje emisja zanieczyszczeń z procesów technologicznych w zakładach przemysłowych zlokalizowanych głównie na terenie miasta Turek i Konina. O stanie zanieczyszczenia powietrza w decyduje kompleks paliwowoenergetyczny. Ponad 99 % zanieczyszczeń z terenu powiatu emitują zakłady związanie z tym sektorem gospodarki co ma bezpośredni wpływ na jakość powietrza na terenie gminy. Dzięki realizacji decyzji wydanych przez były Urząd Wojewódzki w Koninie w latach 1982-1997, emisja zanieczyszczeń pyłowych systematycznie spada. Spadek emisji pyłu spowodowany był głównie modernizacją Elektrowni Adamów. Ograniczenie emisji pyłów oraz zmniejszenie negatywnego oddziaływania w pozostałych zakładach osiągnięto poprzez; - likwidację źródeł ciepła opalanych paliwem stałym (węgiel kamienny i brunatny), - modernizację układów odprowadzania spalin, - instalowanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń oraz przez zmniejszenie ilości spalanego węgla.

Na jakość powietrza na terenie gminy ma wpływ wiele czynników, do których zaliczyć należy: - strumień zanieczyszczeń powietrza dopływający spoza obszaru gminy głównie z rejonu Konina; - ładunek zanieczyszczeń wprowadzany do powietrza ze zorganizowanych, punktowych źródeł emisji znajdujących się w obszarze miasta łącznie z Elektrownią „Adamów”; - punktowe źródła emisji tworzące tzw. „niską emisję” - paleniska domowe; - niezorganizowana emisja z powierzchniowych i technologicznych źródeł emisji, emisja wtórna zanieczyszczeń pyłowych spowodowana warunkami atmosferycznymi i ruchem pojazdów głównie z odkrywek KWB „Adamów” S.A.; - ruch pojazdów na drogach krajowych, wojewódzkich i gminnych powodujący emisję zanieczyszczeń komunikacyjnych. Na terenie gminy znajduje się kilka istotnych obiektów będących źródłami emisji zanieczyszczeń do powietrza.  KWB Adamów posiadająca na terenie gminy bazę administracyjną Warenka,  Sintur Sp. z o.o. posiadająca zakład pracy chronionej w Szadowie Pańskim,  „DREWTUR” L.T.M. GREBER Spółka jawna,  Stolarstwo Budowlane Kula Andrzej.

Wszystkie istotne źródła emisji posiadają wymagane pozwolenia ustalające maksymalne wielkości emisji i zobowiązujących do podejmowania działań zmierzających do poprawy stanu czystości powietrza.

Kopalnia Węgla Brunatnego Adamów - głównym źródłem emisji zorganizowanej jest kotłownia zlokalizowana na placu zagospodarowania odkrywki w miejscowości Warenka. W kotłowni zainstalowane są 4 kotły wodne opalane miałem z węgla brunatnego: 3 PWRb 1,25 Gcal/h i 1 PWRb 2,5 Gcal/h oraz instalacja sztucznego ciągu z cyklonowymi urządzeniami odpylającymi typu CE o nominalnej skuteczności działania 80% (rzeczywista skuteczność działania wynosi 70-80% - uwzględnia warunki pracy i dyspozycyjność urządzenia). Spaliny z kotłów po odpyleniu odprowadzane są do stalowego emitora o wysokości 30 m i średnicy wylotu spalin 1,0 m. Zgodnie z informacją w 2017 r. spalono 4048,8 Mg węgla.

Od 1 stycznia 2018 r. Elektrownia Adamów została wyłączona i nie emituje zanieczyszczeń.

Wszystkie emitory, przy aktualnym poziomie produkcji i zużyciu surowców spełniają wymagania określone w decyzjach ustalających dopuszczalną emisję zanieczyszczeń do powietrza. Roczne poziomy zanieczyszczeń emitowane przez kotłownię Warenka przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 30 Roczne poziomy zanieczyszczeń emitowane przez kotłownię Warenka

Ilość benzo Nazw Rodzaj CO SO2 CO NO Pył* Rok paliwa 2 2 (α)pir sadza a paliwa [Mg] [kg] [Mg] [kg] [kg] [kg] en Węgiel 2003 4000 3769736 16800 176800 10400 252 12 372 brunatny Węgiel 2012 4313 4064000 18114 190634 11213 271 13 401 Waren brunatny ka Węgiel 2017 4048,8 3815727 17004 178956 10526 255 12,1 376,5 brunatny Wskaźniki emisji w kg/Mg węgla brunatnego 4,2 44,2 2,6 0,063 0,003 0,093 *Wskaźnik emisji pyłu przyjęto zakładając sprawność odpylania na poziomie 75%.

W zakresie ochrony klimatu kotłownia w „Warence” jest największym na terenie gminy źródłem emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. Przyjmując wskaźnik emisji do raportowania we Wspólnotowym Handlu Uprawnieniami do emisji za 2012 r. wynoszący 107,5 kg/GJ i wartość opałową węgla 8,8 GJ/tonę, emisja CO2 oszacowana na podstawie wielkości zużycia węgla wynosi 4048,8 ton CO2 w skali 2017 roku.

W najbliższych 5 latach zakład nie planuje przeprowadzenia modernizacji lub rozbudowy kotłowni.

Istotnym źródłem emisji zanieczyszczeń gazowych w zakładzie SINTUR sp. z o.o. jest proces spalania węgla w kotłowni. Zakład posiada dwa kotły węglowe o mocy Q max – 514 KW każdy. Maksymalna ilość spalanego węgla przez 1 kocioł wynosi 50 kg/h. W 2017 r. łącznie roczne spalanie węgla wyniosło 167,5 ton. Spaliny kierowane były przez cyklony o sprawności 80% do emitora E1, komin o wysokości 25,5 m npt i średnicy przewodu 0,8 m.

Tabela 31 Wielkość i rodzaj emisji zanieczyszczeń z dwóch kotłów kotłowni Warenka Lp. Rodzaj zanieczyszczeń Emisja max kg/h 1. SO2 1,60 2. NO2 0,20 3. CO 4,50 4. Pył 0,90 5. Pył<10 0,45

Zgodnie z uzyskanymi danymi w 2012 r. w zakładzie spalono 148,5 Mg węgla do ogrzewania i 19,0 Mg do podgrzewania wody użytkowej. Skuteczność urządzeń odpylających kotłowni nieco spadła i wynosi obecnie 75 %.

Tabela 32 Roczne poziomy zanieczyszczeń emitowane przez Sintur w 2003 - 2017 r.

Rodzaj Ilość Jednostka Nazwa Rok SO2 CO NO2 pył paliwa paliwa miary węgiel 2003 120 t 1920 5400 120 600 kg kam. węgiel 2012 173 t 2772 7796 173 866 kg kam. Sintur węgiel 2017 167,5 t 2680 7537,5 167,5 837,5 kg kam. Wskaźniki emisji w kg/Mg węgla 16 45 1 20x(1-ŋ) Kg/Mg Wskaźniki emisji w kg/mln m3 gazu 1,4 225 900 10,5 kg/mln m3 Wskaźniki emisji w kg/Mg oleju 19 0,6 5 1,8 kg/Mg ŋ - sprawność urządzeń odpylających

Przyjmując wskaźnik emisji do raportowania we Wspólnotowym Handlu Uprawnieniami do emisji za 2012 r. wynoszący 95 kg/GJ i wartość opałową węgla 21 GJ/tonę, emisja CO2 w 2012 r. oszacowana na podstawie wielkości zużycia węgla wynosi 347,5 ton CO2 w skali roku.

W najbliższych 5 latach zakład nie planuje przeprowadzenia modernizacji lub rozbudowy kotłowni. Dla zminimalizowania oddziaływania zakładu na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego oraz emisji gazów cieplarnianych (CO2) sugeruje się, aby zakład zmodernizował kotłownię węglową na kotłownię ekologiczną na paliwa odnawialne.

Istotne źródła emisji posiadają wymagane pozwolenia ustalające maksymalne wielkości emisji i zobowiązujących do podejmowania działań zmierzających do poprawy stanu czystości powietrza.

Istotnych elementem polityki w ochronie powietrza są opłaty za wprowadzanie zanieczyszczeń do atmosfery. Opłaty są jednym z najważniejszych ekonomicznych środków ochrony środowiska, którego celem jest stymulowanie podmiotów gospodarczych do oszczędnego korzystania z jego zasobów i minimalizowania szkodliwych zmian. Opłatami za wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza objęte są wszystkie istotne jednostki organizacyjne. W bliskim sąsiedztwie gminy znajduje się szereg znaczących, punktowych źródeł emisji zanieczyszczeń energetycznych pochodzących ze spalania paliw stałych, głównie węgla kamiennego i brunatnego. Zdecydowana większość położona jest w granicach Turku.

Do największych z nich należy zaliczyć obiekt ZE PAK Elektrownia Adamów S.A. w Turku. Od 1 stycznia 2018 r. Elektrownia Adamów została wyłączona z ruchu.

Tabela 33 Emisja zanieczyszczeń gazowych z „zakładów szczególnie uciążliwych” Wyszczególnienie J.m. 2017 ogółem t/r 4190455,2 dwutlenek siarki t/r 19684 tlenki azotu t/r 10693 tlenek węgla t/r 186493,5 68

dwutlenek węgla t/r 3973584,7 Źródło: obliczenia własne, 2017. W poniższej tabeli przedstawiono emisję zanieczyszczeń do atmosfery powodowane przez obiekty użyteczności publicznej i niektóre zakłady na terenie gminy.

Tabela 34 Roczna emisja zanieczyszczeń do atmosfery z obiektów użyteczności publicznej i największych przedsiębiorstw działających na terenie gminy. (2017) Ilość Rodzaj Jednostka Lp. Nazwa paliwa SO2 CO NO2 pył paliwa miary [Mg] 6500 l 1. SP w Cisewie olej kg 5,33 Mg 108,5 3,6 12,7 2,1 SP w Słodkowie kg węgiel 2. budynek Gimnazjum 66 kam. i hala sportowa 1056 2970 132 1287 9 094 l kg 3. SP w Żukach olej 7,46 Mg 151,8 5,1 17,8 3,0 SP w Kaczkach węgiel kg 4. kam. 15,0 Średnich 240 675 30 292,5 węgiel kg 5. SP w Chlebowie 15,0 kam. 240 675 30 292,5 węgiel kg 6. SP w Turkowicach 11,5 kam. 184 517,5 23 224 olej 26 881 l opałowy 7. Etoila Sp z o.o. 21,98 447,6 15,0 52,6 8,9 kg Mg eko 12 192 540 24 234 kg groszek

8. PPUH VITO Żuki 5a miał 13 208 585 26 136,5 kg olej 1999 L 32,3 1,11 3,9 0,66 kg opałowy 1,64Mg RAZEM 2017 r. 2860,2 5987,3 352 2481 kg Wskaźniki emisji w kg/Mg węgla 16 45 2 19,5 kg/Mg Wskaźniki emisji w kg/Mg miał 16 45 2 10,5 kg/Mg Wskaźniki emisji w kg/Mg węgiel brunatny 16 26 1 28,5 kg/Mg Wskaźniki emisji w kg/Mg oleju 20,3 0,68 2,39 0,4 kg/Mg Źródło dane z Urzędu Gminy

Z przeprowadzonych badań i analiz można wywnioskować, iż poziom zanieczyszczenia powietrza jest niewielki. Nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych poziomów mierzonych substancji.

Zgodnie z uzyskanymi danymi z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu Delegatura w Koninie wartości średniorocznego stężenia dwutlenku siarki i dwutlenku azotu za lata 2007, 2008, 2010, 2011 i 2014 na terenie powiatu tureckiego 69

(stanowisko pomiarowe w Kowalach Pańskich) wynoszą jak przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 35 Wartości średniorocznego stężenia dwutlenku siarki i dwutlenku azotu w latach 2007, 2008, 2010, 2011 i 2014 na terenie powiatu tureckiego (stanowisko pomiarowe w Kowalach Pańskich) 3 3 SO2 [μg/m ] NO2 [μg/m ] 2007 4,0 9,40 2008 6,2 14,36 2010 7,0 14,00 2011 4,0 14,00 2014 5,2 14,00

Emisja niska Źródłem niskiej emisji są lokalne kotłownie i piece węglowe używane w indywidualnych gospodarstwach domowych. Takie lokalne systemy grzewcze i piece domowe nie posiadają urządzeń ochrony powietrza atmosferycznego. Wielkość emisji z tych źródeł jest trudna do oszacowania i wykazuje zmienność sezonową wynikającą z sezonu grzewczego. Spala się w nich różnego rodzaju materiały odpadowe, w tym odpady komunalne, które są źródłem emisji dioksyn, gdyż proces spalania jest niepełny i zachodzi w stosunkowo niskich temperaturach. Zanieczyszczenia z tego rodzaju źródła zawierają znaczne ilości popiołu (około 20 %), siarki (1 – 2%) oraz azotu (1%). W znacznej większości domów węgiel spalany jest w przestarzałych konstrukcyjnie piecach bez właściwego nadzoru procesu spalania i bez urządzeń odpylających. W 2015 r. na terenie gminy Turek podczas pracy nad Planem gospodarki niskoemisyjnej przeprowadzono ankietę wśród mieszkańców. Zgodnie z przeprowadzonym badaniem ankietowym ustalone zostały między innymi ilości i rodzaje spalanego opału w gospodarstwach domowych i rolnych Ogólna liczba budynków mieszkalnych na koniec 2016 r. zgodnie z danymi GUS wynosiła 2644, a ich powierzchnia użytkowa mieszkalna 275 371 m2. Zgodnie z przeprowadzonym badaniem ankietowym zużycie opału przez mieszkańców gminy w sezonie grzewczym 2013/2014 przedstawiało się jak pokazano w poniższej tabeli. Tabela 36 Struktura zużycia opału przez mieszkańców gminy w sezonie grzewczym

Średnie zużycie nośnika dla

Jednostka jednego gospodarstwa Rodzaj opału domowego w ciągu roku miał t 4,67 węgiel kamienny t 4,0 olej opałowy l 1 833 drewno t 1, 928 Źródło dane z Planu gospodarki niskoemisyjnej

W poniższej tabeli przedstawiono zużycie poszczególnych nośników energii i emisję CO2 do

atmosfery powodowaną przez mieszkańców gminy.

Tabela 37 Zużycie poszczególnych nośników energii i emisja CO2 przez budynki mieszkalne Energia Ciepło Olej Węgiel Drewno/inna elektryc LPG Suma z sieci opałowy kamienny biomasa zna Zużycie energii 5 885,40 0,00 442,42 24 892,71 6 588,67 109,54 37 918,74 [MWh] Emisja CO 2 4 778,95 0,00 122,11 8 488,41 0,00 24,87 13 414,33 [tCO2] Źródło dane z Planu gospodarki niskoemisyjnej

Łącznie sektor mieszkalnictwa zużył 37 918,74 MWh, co równa się produkcji, CO2 w wysokości 13 414,33 t CO2.

Tabela 38 Emisje z sektora gospodarstw domowych Zużycie Liczba Jednostka gospodarstw Rodzaj paliwa paliwa SO2 CO NO2 pył miary domowych [Mg] 5229 węgiel kam. 3584 57344 161280 7168 69888 kg olej 36 732 24,5 86,22 14,65 kg drewno. 1694 186 44044 1694 2541 kg RAZEM 58263 205348 8948 2541 kg Wskaźniki emisji w kg/Mg węgla 16 45 2 19,5 kg/Mg Wskaźniki emisji w kg/Mg drewna 0,11 26 1 1,5 kg/Mg Wskaźniki emisji w kg/Mg oleju 20,359 0,682 2,395 0,407 kg/Mg Źródło obliczenia własne na podst. danych z Planu gospodarki niskoemisyjnej W budynkach mieszkalnych, w których zainstalowane są kotły opalane węglem i miałem, jeszcze częstym zjawiskiem jest spalanie odpadów domowych. Taka praktyka powoduje emisje substancji toksycznych stwarzających znaczne zagrożenie dla zdrowia ludzi. Najpoważniejsze zagrożenie powodują powstające podczas procesu spalania w nieodpowiednich warunkach: dioksyny, furany, benzo-α-piren Są to substancje silnie rakotwórcze. Problem ten jest już częściowo rozwiązany gdyż w wyniku realizacji nowych regulacji prawnych w zakresie gospodarki odpadami, wprowadzonych w 2013 r. gdy gmina przejęła obowiązki właścicieli nieruchomości w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi. Tak jak wspomniani wyżej w wyniku przeprowadzonego badania ankietowego oszacowano, że dominującym opałem jest miał i węgiel, który stanowi ok. 65,6% nośników energii natomiast drewno stanowi również znaczną ilość ok. 17,4%. Drewno spalane jest często w nieprzystosowanych do spalania drewna piecach węglowych i miałowych. Biorąc pod uwagę powyższe w zakresie modernizacji systemów grzewczych w domach mieszkańców, wspierana powinna być nadal wymiana kotłów węglowych na wysokosprawne energetycznie kotły opalane biomasą, ogrzewanie pompami ciepła, gazem, oraz wykorzystanie energii słonecznej do ogrzewania ciepłej wody użytkowej.

Aktualną emisję podstawowych zanieczyszczeń pochodzącą z ogrzewania mieszkań, szkół i przedszkoli oraz największych przedsiębiorstw działających na terenu gminy Turek oszacowaną na podstawie zużycia opału, przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 39 Szacunkowa emisja podstawowych zanieczyszczeń z terenu gminy Turek w 2017 r. Jednostka Nazwa SO2 CO NO2 pył miary Przedsiębiorstwa i instytucje 22544,2 19240,8 11045,5 3573,5 kg Mieszkańcy 58263 205348 8948 2541 kg RAZEM 80804,2 397828,8 19993,5 6114,5 kg Źródło obliczenia własne na podst. danych z Planu gospodarki niskoemisyjnej i danych z Urzędu Gminy

Emisja komunikacyjna Na terenie gminy istnieją cztery kategorie dróg:  krajowe  wojewódzkie  powiatowe  gminne

Na teren gminy Turek znajdują się dwie drogi krajowe: - nr 72 (Konin-Turek-Uniejów), - nr 83 (Turek-Sieradz). droga wojewódzka nr 470 (Kalisz-Turek-Kościelec). Drogi powiatowe na terenie gminy to: - nr 3219P Genowefa - Władysławów – Turek - nr 4482P Słodków – Cisew - nr 4483P Szadów Pański – Żuki - nr 4498P Przykona – Kaczki Średnie - nr 4499P Wietchinin - Rogów - nr 4500P Kaczki Mostowe – Mikulice - nr 4583P granica powiatu - Smaszew –Wrząca

Drogi krajowe: nr 72 Konin-Turek-Uniejów oraz nr 83 Turek-Sieradz, droga wojewódzka nr 470 relacji Kalisz–Turek–Kościelec. Są to drogi o najwyższym natężeniu ruchu, zwłaszcza w dni powszednie. Samochody w ruchu emitują gazy spalinowe, wytwarzają pyły powstające na skutek ścierania opon, okładzin hamulców oraz nawierzchni drogowej. Spalając paliwo silniki emitują do atmosfery zanieczyszczenia gazowe, głównie: dwutlenek węgla, tlenek węgla, tlenki azotu, węglowodory, aldehydy, tlenki siarki. Powstające pyły zawierają związki ołowiu, kadmu, niklu, miedzi, a także wyższe węglowodory aromatyczne. Ilość emitowanych

zanieczyszczeń zależy od wielu czynników głównie od: - natężenia i płynności ruchu, - konstrukcji i stanu technicznego silnika, - zastosowania katalizatorów, - rodzaju paliwa, - parametrów technicznych i stanu drogi.

Zgodnie z opracowanym Planem gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Turek na transport prywatny składają się pojazdy osobowe, ciężarowe, autobusy, a także ciągniki rolnicze i motocykle, które przejeżdżają przez gminę Turek. Aby uzyskać informacje dotyczące zużycia energii przez transport prywatny wykorzystano dane na temat natężenia ruchu na drogach na terenie gminy, na podstawie Generalnych pomiarów Ruchu (dane GDDKiA). Dane te zostały przedstawione poniżej w tabeli.

Tabela 40 Zużycie energii przez poszczególne pojazdy Liczba Benzyna Olej napędowy LPG Pojazd Szt. [MWh/rok] Motocykle 130 244,00 Samochody 14 575 16 478,09 7 683,60 3 012,51 osobowe Lekkie samochody 1 903 464,61 3 466,31 509,64 ciężarowe (dostawcze) Samochody ciężarowe z 1 520 15 498,80 przyczepą Samochody ciężarowe bez 882 4 493,13 przyczepy Autobusy 184 938,99 Ciągniki 38 194,39 rolnicze RAZEM 19 232 17 186,70 32 275,23 35 22,15 Źródło dane z Planu gospodarki niskoemisyjnej Przez gminę Turek przebiegają: droga krajowa nr 83 o łącznej długości 8,4 km, i droga wojewódzka nr 470 o długości 16,5 km. Łącznie w 2013 roku sektor transportu prywatnego zużył 52 984,09 MWh energii, co przekłada się na 13 696,50 tCO2. Poniższa tabela przedstawia łączne zużycie energii i produkcji CO2 dla poszczególnych paliw.

Tabela 41 Łączne zużycie energii z poszczególnych nośników wraz z produkcją CO2. Olej Jednostka Benzyna LPG RAZEM napędowy

Zużycie [MWh/rok] 17 186,70 32 275,23 3 522,15 54 596,31 energii Całkowita [tCO2/rok] 4 279,49 8 617,49 799,53 14 083,33

emisja

Zasadniczą różnicą między emisją przemysłową a komunikacyjną jest położenie punktu emisji. Źródła emisji komunikacyjnej (pojazdy) posiadają punkt emisji przy powierzchni ziemi przez co rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń jest bardzo utrudnione. Zanieczyszczenia te działają na środowisko w najbliższym otoczeniu drogi.

Według „Analizy ekologicznej Turku” [Biuro Inżynierii Środowiska - Konin 1999] średnia ilość emitowanego tlenku węgla wynosi od 3g/km dla samochodów osobowych do 30g/km dla autobusów i samochodów ciężarowych., tlenków azotu od 0,5 g/km dla samochodów osobowych do 2,5g/km dla ciężarowych i autobusów, węglowodorów odpowiednio od 0,4g/km do 3g/km. Największa emisja gazów odbywa się podczas zmian prędkości. Poniższa tabela ilustruje zawartość poszczególnych składników w zależności od typu jazdy dla typowego silnika benzynowego: Składnik spalin Rozruch Przyspieszanie Jazda Hamowanie CO [%] 4 - 9 500 - 1000 10 - 50 1 - 4 CnHm [ppm] 50 - 800 1000 - 4000 1 - 3 50 - 300 NOx [ppm] 500 - 3000 2 - 9 3000 - 10000 5 - 50

Oprócz składników takich jak tlenek węgla, tlenki wodoru oraz węglowodory, spaliny samochodowe zawierają także pewne ilości wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Związki te są bardzo toksyczne i mają silne działanie mutagenne i rakotwórcze. Podczas spalania 1 kg oleju napędowego, wydalane jest ze spalinami około 10 mg WWA. Węglowodory aromatyczne są także w smole, którą stosuje się do produkcji opon samochodowych. W wyniku ścierania takich opon zostaje na każdy kilometr uwolnione 5 mg niezwykle toksycznego związku, benzo(α)pirenu. Stosowanie okładzin hamulcowych, pokrytych azbestem chryzotylowym, powoduje, iż ta groźna substancja, powodująca raka płuc, zostaje uwalniana. Na wdychanie azbestu narażeni są szczególnie mieszkańcy miast. Istotne znaczenie dla jakości powietrza ma emisja zanieczyszczeń komunikacyjnych związana z ruchem drogowym. Zgodnie z uzyskanymi danymi z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu Delegatura w Koninie wartości średniorocznego stężenia dwutlenku siarki i dwutlenku azotu za lata 2007, 2008, 2011 i 2014 na terenie powiatu tureckiego (stanowisko pomiarowe w Kowalach Pańskich) wynoszą odpowiednio:

Rozprzestrzenianie się spalin zależy nie tylko od warunków meteorologicznych jak prędkość, 74

kierunek wiatru, opad atmosferyczny, zachmurzenie, ale głównie od otoczenia drogi to jest umiejscowienia budynków i zieleni miejskiej w stosunku do kierunku przebiegu dróg. Na terenie powiatu nie były prowadzone badania wpływu zanieczyszczeń komunikacyjnych na stan środowiska oraz brak jest analiz teoretycznych. Określenie stopnia zanieczyszczenia powietrza przez zanieczyszczenia komunikacyjne jest trudne i wymagałoby przeprowadzenia odpowiednich badań w rocznym cyklu pomiarowym.

W przypadku gdy natężenie ruchu na drogach krajowych i wojewódzkich będzie rosło na odcinkach intensywnej zabudowy jak Słodków, Żuki, Turkowice i Szadów Pański należy rozważyć budowę ekranów dźwiękochłonnych i w pierwszej kolejności założenie zieleni izolacyjnej. Na wymienionych odcinkach dróg należy dążyć do zmiany nawierzchni drogi na nawierzchnię tzw. „cichą” czyli nie powodującą nadmiernej ilości hałasu drogowego.

Emisja zanieczyszczeń do powietrza ze składowiska odpadów w Dzierżąznej i w Cisewie Nagromadzone, głównie odpady mineralne na składowisku odpadów w Cisewie zostały wywiezione i składowisko zostało zlikwidowane. Składowisko odpadów komunalnych w Dzierżąznej zostało zamknięte i zrekultywowane. Dla zabezpieczenia składowiska w Dzierżąznej przed szkodliwym oddziaływaniem gazu wykonano pionowe studnie wyprowadzającą gazy do atmosfery. Wysypisko to leży na terenie gminy Turek, lecz właścicielem wysypiska jest PGKiM z o.o. w Turku. Na terenie gminy aktualnie nie funkcjonuje składowisko odpadów komunalnych. Odpady komunalne tj. zmieszane (niesegregowane) odpady komunalne oraz odpady zielone są z terenu gminy deponowane na składowisku odpadów w Koninie.

Jakość powietrza wg badań WIOŚ Zgodnie z obowiązującymi przepisami oceny jakości powietrza dokonuje się zgodnie z danymi zebranymi przez państwowy monitoring środowiska (PMŚ). Oceny poziomów substancji w powietrzu w poszczególnych strefach dokonuje się, w oparciu o kryteria określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U.2012. poz.1031). Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2013.1232 ze zm.) strefę stanowi: aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tysięcy, miasto o liczbie mieszkańców powyżej 100 tysięcy, pozostały obszar województwa. Zakres oceny rocznej wykonanej na potrzeby ustalenia dotrzymywania standardów imisyjnych dla poszczególnych zanieczyszczeń jest analizą wielkości stężeń za 2014 r.

W roku 2014 jakość powietrza na terenie powiatu tureckiego monitorowano w zakresie: - dwutlenku siarki i tlenków azotu w przeliczeniu na dwutlenek azotu – metodą pasywną – w jednym punkcie w miejscowości Kowale Pańskie. Metoda pasywna jest metodą wskaźnikową, polegającą na miesięcznej ekspozycji specjalnie przygotowanych próbników, zawieszonych na wysokości około 1,5 m i oznaczaniu substancji raz w miesiącu, - benzenu – metodą pasywną – w Turku przy ul. Łąkowej.

W wyniku badań przeprowadzonych w roku 2014 stwierdzono, że: - średnia dla roku wartość benzenu wyniosła 2,2 μg/m3, 75

- średnia dla roku wartość dwutlenku siarki wyniosła 5,2 μg/m³, a dwutlenku azotu - 14,0 μg/m³.

Ocenę jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2014 wykonano zgodnie z podziałem województwa na strefy, gdzie strefę stanowi: - aglomeracja poznańska, - miasto Kalisz, - strefa wielkopolska.

Powiat turecki jest elementem składowym strefy wielkopolskiej. Celem rocznych ocen jakości powietrza jest: - określenie jakości powietrza w strefach; - wskazanie ewentualnych przekroczeń standardów jakości powietrza, poziomów docelowych i poziomów celów długoterminowych; - wskazanie prawdopodobnych przyczyn ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń.

Oceny jakości powietrza w strefach dokonano z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów: ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ze względu na ochronę roślin. Wynikiem oceny, zarówno pod kątem kryteriów dla ochrony zdrowia jak i kryteriów dla ochrony roślin, dla wszystkich substancji podlegających ocenie, jest zaliczenie strefy do jednej z poniższych klas: - do klasy A – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio po-ziomów dopuszczalnych i poziomów docelowych; - do klasy B – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji; - do klasy C – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony – poziomy dopuszczalne i poziomy docelowe.

Ocena pod kątem ochrony zdrowia Do oceny jakości powietrza w strefie wielkopolskiej pod kątem ochrony zdrowia wykorzystano pomiary wykonywane na terenie strefy oraz wyniki modelowania matematycznego. Wartości otrzymane w roku 2014 w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych i poziomów docelowych pozwoliły na zakwalifikowanie strefy, a więc i powiatu tureckiego, do poniższych klas: - do klasy A – dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, benzenu, ozonu, pyłu PM2,5 oraz metali oznaczanych w pyle PM10. - do klasy C – dla pyłu PM10 i benzo(a)pirenu oznaczanego w pyle PM10. W przypadku pyłu PM10 podkreślić należy, że generalnie odnotowywane są przekroczenia dopuszczalnego poziomu dla 24-godzin, jednak w roku 2014 stwierdzono również przekroczenie stężenia średniego dla roku na stanowiskach w Nowym Tomyślu oraz w Wągrowcu.

Tabela 43 Klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia Symbol klasy strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń dla Rok strefy wielkopolskiej pył pył NO2 SO2 CO C6H6 BaP As Cd Ni Pb O3 PM2,5 PM10

2011 A A A A B C C A A A A C 2012 A A A A A C C A A A A C 2014 A A A A A C C A A A A A Źródło: WIOŚ Poznań, 2011 WIOŚ Poznań, 2012 WIOŚ Poznań, 2015 Dla badanego ostatniego okresu ponadto stwierdzono przekroczenie wartości normatywnej ozonu (120 μg/m3) wyznaczonej jako poziom celu długoterminowego. Termin osiągnięcia poziomu celu długoterminowego określono na rok 2020.

Ocena pod kątem ochrony roślin Do oceny jakości powietrza w strefie wielkopolskiej pod kątem ochrony roślin wykorzystano pomiary wykonywane na terenie strefy oraz wyniki modelowania matematycznego. Wartości SO2, NOx i O3, otrzymane w roku 2014 w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych i poziomu docelowego pozwoliły na zaklasyfikowanie powiatu, będącego składową strefy wielkopolskiej do klasy A.

W ocenie uwzględniono: - dwutlenek siarki - SO2, -tlenki azotu NOX, - ozon O3 określony współczynnikiem AOT40.

Ocenia przekroczenia poziomów dokonana była na podstawie wielkości stężeń zanieczyszczeń z okresu roku 2014. Poziom dopuszczalny, docelowy, celu długoterminowego uznawany był za przekroczony, gdy chociaż w jednym punkcie strefy wystąpiło niedotrzymanie norm.

Tabela 44 Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej Nazwa strefy / Rok strefy powiatu SO2 NOx O3 wielkopolska / 2012 A A C powiat turecki wielkopolska / 2014 A A A powiat turecki Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim 2012 r., WIOŚ, Poznań Źródło: WIOŚ Poznań, 2015

Ponadto stwierdzono przekroczenie wartości normatywnej ozonu (6000 μg/m3×h) wyznaczonej jako poziom celu długoterminowego. Termin osiągnięcia poziomu celu długoterminowego określono na rok 2020. Strefę wielkopolską zaliczono do klasy A. Zaliczenie strefy do klasy C skutkuje koniecznością wyznaczenia obszarów przekroczeń i zakwalifikowanie strefy do opracowania programów ochrony powietrza.

Zaopatrzenie w ciepło i gaz Na terenie gminy Turek brak jest lokalnych systemów dystrybucji ciepła i sieci ciepłowniczych.

Przez teren gminy przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia. Dystrybucyjna sieć gazowa średniego i niskiego ciśnienia nie jest rozwinięta. Odbiorcy gazu z terenu miasta zasilani są z sieci gazowej miasta Turek. Miasto Turek zasilane jest w gaz za pośrednictwem jednej stacji redukcyjno-pomiarowej Iº, będącej w eksploatacji PGNiG S.A.- ROP w Poznaniu. Przepustowość stacji wynosi 6 000 m3/h. Stopień wykorzystania stacji został określony przez eksploratora na 40%. W mieście istnieją znaczne rezerwy dostępności gazu wynikające ze stosunkowo niewielkiego obciążenia stacji redukcyjno-pomiarowej Iº i rezerw w przepustowości sieci średniego ciśnienia. Rezerwy te pozwalają na przyjęcie nowych odbiorców. Na terenie gminy wiejskiej Turek Wielkopolska Spółka Gazownictwa, zgodnie z otrzymaną informacją, nie posiada sieci gazowej średniego i niskiego ciśnienia. Na lata 2018 – 2024 nie zaplanowano rozbudowy sieci gazowej na terenie Gminy Turek. Odnośnie warunków jakie powinna spełnić gmina celem umożliwienia budowy sieci gazowej, Polska Spółka Gazownictwa Oddział Zakład Gazowniczy w Poznaniu wnioskuje o uwzględnienie w sporządzanym dokumencie nw. zapisów: 1. Zaopatrzenie w gaz ustala się z istniejących lub nowych sieci gazowych zlokalizowanych w obszarze lub poza obszarem planu. 2. Dopuszcza się przebudowę, rozbudowę, remont i likwidację istniejących oraz budowę nowych sieci gazowych. 3. Ustala się minimalne średnice sieci gazowej: 25 [mm]. 4. Ustala się strefy kontrolowane dla istniejących lub nowych sieci gazowych zgodne z przepisami wynikającymi z Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie (Dz.U. 2013 poz. 640). Jednocześnie należy zaznaczyć, że zaopatrzenie w gaz ziemny może być realizowane poprzez budowę dystrybucyjnej sieci gazowej pod warunkiem spełnienia warunków technicznych i ekonomicznych przyłączenia, na zasadach określonych przez operatora systemu dystrybucyjnego oraz zgodnie z przepisami wynikającymi z: • Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie (Dz.U. 2013 poz. 640) • Ustawy Prawo Budowlane z dnia 7 lipca 1994 r. (Dz.U. 1994 nr 89 poz. 414 wraz z późniejszymi zmianami) • Ustawy Prawo Energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 54 poz. 348 wraz z późniejszymi zmianami). Proces przyłączeniowy, uwzględniający rozbudowę sieci celem przyłączenia poszczególnych obiektów, należy realizować zgodnie z warunkami przyłączenia do sieci gazowej wydanymi przez operatora sieci i dalej umów o przyłączenie do sieci gazowej. Wszelkie prace budowlane związane z realizacją infrastruktury technicznej prowadzone być powinny z zachowaniem obowiązujących przepisów technicznych i regulacji prawnych.

Perspektywy zmniejszania emisji zanieczyszczeń do atmosfery w gminie Turek. Działania naprawcze i zapobiegawcze W Programach Ochrony Powietrza 2012 r. przygotowanych w związku z przekroczeniami stężeń 24 godzinnych pyłu PM10 na terenie województwa wielkopolskiego, zapisy zawierały

szereg wskazówek, dzięki realizacji których można osiągnąć i nie przekraczać wymaganego prawem poziomu dopuszczalnego, są to np.: • termomodernizacja budynków, • korzystanie z ekologicznych nośników energii, w tym odnawialnych źródeł energii, • podłączanie obiektów do scentralizowanych źródeł ciepła, • modernizacja układów technologicznych ciepłowni i elektrociepłowni oraz instalowanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń powstałych w procesie spalania, • rozwój infrastruktury, poprawa stanu technicznego dróg, utrzymanie czystości nawierzchni ulic, zmniejszanie wielkości emisji, m.in. poprzez zmiany organizacji ruchu na terenach miejskich, zwiększanie płynności ruchu samochodowego, transport zbiorowy, kolej.

W gminie Turek istnieją możliwe dwa kierunki zmniejszania zanieczyszczeń atmosferycznych powodowane przez kotłownie lokalne i kotłownie domowe. Pierwszy to modernizacja źródeł ogrzewania na paliwa ekologiczne typu gaz i olej. Drugi bardziej wskazany kierunek to modernizacja źródeł ogrzewania na paliwa odnawialne typu biomasa, zastosowanie pomp ciepła, wykorzystanie energii słonecznej, energii z, biogazu,

Należy podkreślić, że zgodnie z zapisami w Strategii Rozwoju Gminy Turek - Cel główny 2 „Ochrona środowiska naturalnego” zidentyfikowano cel operacyjny „Ekologiczne źródła energii” Gmina w 2003 r opracowała również program operacyjny w zakresie możliwości wykorzystania lokalnych zasobów energii odnawialnej, w aspekcie zrównoważonego rozwoju gospodarczego gminy, który jest programem realizacji wspomnianych celów strategicznych.

W 2015 r. przyjęta została Strategia rozwoju gospodarczego gmin Powiatu Tureckiego na lata 2015 - 2025 Opracowana strategia jak podano w tytule odnosi się przede wszystkim do rozwoju gospodarczego, sprawy ochrony środowiska nie są głównym celem tego opracowania. Zgodnie ze strategią misją gmin Powiatu Turek jest: POWIAT TURECKI – INWESTYCYJNE SERCE POLSKI Wizją gmin Powiatu Turek jest: POWIAT TURECKI MIEJSCEM NOWOCZESNYCH INWESTYCJI, OFERUJĄCYM WYSOKI STANDARD ŻYCIA MIESZKAŃCOM Z DOBRĄ DOSTĘPNOŚCIĄ KOMUNIKACYJNĄ ORAZ ROZWINIĘTĄ TURYSTYKĄ W celu strategicznym nr III - utworzenie warunków do rozwoju gospodarczego powiatu przez zapewnienie dostępu do wysokiej jakości infrastruktury, zapisany został cel operacyjny IIIC - zmniejszenie zużycia i rozwój alternatywnych źródeł energii i ciepła.

Gmina wdrożyła instrument wsparcia finansowego dla mieszkańców, którzy zdecydowali się zainstalować kolektory słoneczne do ogrzewania ciepłej wody lub zainstalowali pompę ciepła do co i cwu. Wysokość dotacji wynosi 2500 zł do instalacji. Liczbę udzielonych dotacji w latach 2012 – 2017 przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 45 Liczba udzielonych dotacji 2012-2017 Rok Liczba udzielonych dotacji Liczba udzielonych dotacji kolektory słoneczne pompy ciepła 2012 40 - 2013 48 - 2014 16 4 2015 1 4 2016 11 8 2017 18 2

Realizacja dotacji na kolektory słoneczne na lata przyszłe jest zależna od zabezpieczenia środków w uchwale budżetowej na dany rok. 79

4.9. Klimat akustyczny i promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące

4.9.1. Klimat akustyczny

Hałas jest zanieczyszczeniem środowiska, charakteryzującym się dużą ilością i różnorodnością źródeł oraz powszechnością występowania. Klimat akustyczny kształtują podstawowe typu źródeł hałasu: - komunikacja (drogowa, kolejowa, lotnicza) - zakłady przemysłowe, - warsztaty rzemieślnicze i usługowe, - obiekty użyteczności publicznej np. dyskoteki, - maszyny budowlane, - linie wysokiego napięcia >110 kV. Nadmierny hałas wywołuje negatywne skutki w organizmie człowieka. Może on powodować m.in. zaburzenia snu i wypoczynku, wpływa niekorzystnie na układ nerwowy, utrudnia pracę i naukę, zwiększa podatność na choroby psychiczne. Najtrudniejszym do wyeliminowania jest hałas drogowy, jednocześnie jest on najbardziej uciążliwy. Najczęściej klimat akustyczny ocenia się ilościowo przy pomocy równoważnego poziomu dźwięku A ( LAeq ), wyrażonego w decybelach [ dB ], będącego poziomem uśrednionym w funkcji czasu. Dopuszczalne wartości poziomów dźwięku w środowisku określa poniższa tabela. Tabela 46 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych. Dopuszczalny poziom hałasu – poziom dźwięku A w dB Pozostałe obiekty i grupy Drogi lub linie kolejowe1 Lp. Przeznaczenie terenu źródeł hałasu pora dnia pora dnia pora nocy A3 pora nocy B5 A2 B4 1. - obszary A ochrony uzdrowiskowej 50 45 45 40 - tereny szpitali poza miastem 2. - tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej - tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci 61 56 50 40 i młodzieży2 - tereny domów opieki - tereny szpitali w miastach 3. - tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego 65 56 55 45 - tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi

- tereny wypoczynkowo–rekreacyjne poza miastem2 - tereny zabudowy zagrodowej 4. Tereny w strefie śródmiejskiej miast 55 45 powyżej 100 tys. mieszk. 3 68 60 Objaśnienia: 1) Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych. 2) W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy. 3) Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców pow. 100 tys., można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych.

Źródło: Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 15 października 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. 2014 poz. 112)

4.9.2. Hałas drogowy Na terenie gminy istnieją cztery kategorie dróg:  krajowe  wojewódzkie  powiatowe  gminne

Na teren gminy Turek znajdują się dwie drogi krajowe: - nr 72 (Konin-Turek-Uniejów), - nr 83 (Turek-Sieradz). droga wojewódzka nr 470 (Kalisz-Turek-Kościelec). Drogi powiatowe na terenie gminy to: - nr 3219P Turek – Władysławów – Genowefa - nr 4482P Słodków – Cisew - nr 4483P Szadów Pański – Żuki - nr 4498P Przykona – Kaczki Średnie - nr 4499P Wietchinin - Rogów - nr 4500P Kaczki Mostowe – Mikulice - nr 4583P granica powiatu - Smaszew –Wrząca

Hałas komunikacyjny ma główny wpływ na klimat akustyczny. Poziom hałasu komunikacyjnego zależny jest od szeregu aspektów, jak: natężenie ruchu, jego płynność, udział pojazdów ciężarowych, prędkość strumienia pojazdów, rodzaj nawierzchni, ukształtowanie terenu, charakter obudowy trasy i rodzaj sąsiadującej z drogą zabudowy.

Poziom dźwięku poszczególnych rodzajów pojazdów przedstawia się jak przedstawiono poniżej: - Autobusy i ciągniki 85–92 dB; - Samochody ciężarowe 83–93 dB; - Wozy oczyszczania miasta 77–95 dB. - Pojazdy jednośladowe 79–87 dB; - Samochody osobowe 75–84 dB; - Maszyny drogowe i budowlane 75–85 dB;

W gminie Turek hałas komunikacyjny związany jest głównie z drogami krajowymi nr 72 i 83 oraz drogami wojewódzkimi. W pasach drogowych dróg wojewódzkich przebiegających przez teren gminy nie ma ekranów akustycznych. Jednocześnie brak jest również tego typu infrastruktury ochrony przed hałasem wzdłuż pozostałych rodzajów dróg występujących w gminie Turek. W roku 2007 prowadzone były przez WIOŚ pomiary w otoczeniu drogi krajowej nr 72 w Turku i Tuliszkowie, w porze dnia i nocy. Daje to pogląd o natężeniu hałasu na tej drodze na terenie gminy Turek.

Tabela 47 Wyniki pomiarów poziomu hałasu drogowego w otoczeniu drogi krajowej nr 72 w Turku i Tuliszkowie (pora dnia i pora nocy) Równoważny poziom hałasu LAeqD [dB] Odległość zabudowy Lokalizacja punktu na linii [m] przy jezdni zabudowy Turek, ul. Jana Pawła II, 71,5* - 40 budynki mieszkalne i szkoła jw., pora nocy 64,9* - 40 Tuliszków, Plac Powstańców - 62,4 10 Styczniowych jw., pora nocy - 56,2 10 * pomiar w odległości 7 m od krawężnika jezdni Źródło: WIOŚ Poznań

W roku 2010 prowadzone były przez WIOŚ pomiary w otoczeniu drogi krajowej nr 72 i 470 w Turku, w porze dnia i nocy. Daje to jedynie pogląd o natężeniu hałasu na tej drodze na odcinkach biegnących przez teren gminy Turek.

Tabela 48 Wyniki pomiarów hałasu komunikacyjnego dla drogi krajowej nr 72 oraz dla drogi wojewódzkiej nr 470 wykonanych w 2010 roku Odległość Dopuszczalny Poziom Dopuszczalny Poziom punktu poziom dźwięku poziom Nr dźwięku Miejscowość pomiarowego hałasu zmierzony hałasu drogi zmierzony od drogi dla pory dnia w dzień dla pory nocy w nocy [dB] [m] (600-2200) [dB] (2200-600) 72 Turek 10 60 71,4 50 61,3 72 Turek 20 60 65,3 50 59,2 Turek, przy 470 ul. Zdrojki 10 60 68,2 50 63,5 Prawe 12 Turek, przy 470 ul. Zdrojki 20 60 63 50 59,6 Prawe 12

Przeprowadzone przez WIOŚ pomiary na drodze krajowej nr 72 i drodze wojewódzkiej 470 (Kalisz-Turek-Kościelec) wykazały przekroczenie dopuszczalnego natężenia hałasu. Ruch pojazdów samochodowych nieustannie wzrasta, szczególnie ilość dużych samochodów ciężarowych, które są najbardziej hałaśliwe. Wzdłuż drogi na terenie gminy Turek klimat akustyczny ulega pogorszeniu. W roku 2011 prowadzone były przez WIOŚ pomiary hałasu komunikacyjnego na drogach krajowych i wojewódzkich w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. W 2011 na drogach w obrębie gminy Turek nie prowadzono pomiarów natężenia hałasu.

W roku 2014 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu prowadził pomiary poziomów hałasu komunikacyjnego na terenie powiatu tureckiego w miejscowości Tuliszków, gdzie zlokalizowano dwa punkty pomiarowe. Źródłem hałasu były pojazdy poruszające się wzdłuż drogi krajowej nr 72. Dopuszczalna wartość równoważnego poziomu hałasu (65 dB) w porze dziennej została dotrzymana w jednym punkcie przy ul. Powstańców Styczniowych. W obu punktach po-miarowych równoważny poziom dźwięku dla pory nocy (56 dB) został przekroczony. Poniżej zestawiono otrzymane wyniki równoważnych poziomów dźwięku.

Tabela 49 Wyniki pomiarów poziomu hałasu drogowego w otoczeniu drogi krajowej nr 72 w Tuliszkowie Wartość równoważnego poziomu dźwięku Nr A, dla czasu T wyrażona przy pomocy Nr drogi Lokalizacja punktu punktu wskaźnika LAeqD [dB] LAeqN [dB] 1 72 ul. Patrzykąta 2 68,6 64,0 2 72 ul. Powstańców Styczniowych 1a 61,9 56,8

przekroczenie wartości dopuszczalnej równoważnego poziomu hałasu

Obowiązek realizacji badań akustycznych przez zarządzających drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem wynika z zapisów art. 175 ustawy Prawo ochrony środowiska.

W roku 2016, Wielkopolski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu po raz trzeci wykonał okresowe pomiary poziomu hałasu w otoczeniu dróg wojewódzkich na terenie Wielkopolski. Badaniami objęto 59 punktów pomiarowych usytuowanych w odległości 5–13 m od krawężnika drogi. W 2016 na drogach w obrębie gminy Turek nie prowadzono pomiarów natężenia hałasu. Wyniki pomiarów poziomu hałasu drogowego w otoczeniu drogi wojewódzkiej nr 470 w Turku w 2016 r. przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 50 Wyniki pomiarów poziomu hałasu drogowego w otoczeniu drogi wojewódzkiej nr 470 w Turku (pora dnia i pora nocy) w roku 2016 /wg WZDW, 2016 r./ Natężenie ruchu Równoważny odległość Numer (pojazdy/h) Lokalizacja punktu poziom hałasu zabudowy* drogi Pojazdy LAeqD [dB] [m] Ogółem ciężkie Turek, ul. Jana Pawła II, 470 budynki mieszkalne 67,8 20 514 93 i szkoła 470 jw., pora nocy 64,0 20 136 32 Źródło: WZDW Poznań 2016 83

Tabela 51 Średni dobowy ruch (SDR) w 2015 r. w punktach pomiarowych na terenie powiatu tureckiego. Drogi krajowe Nr Pikietaż Długość Nazwa SDR drogi Pocz. Koń. M SO SD SCb SCp A CR ogółem 72 13,7 29,5 1,5 Tuliszków 35 4647 718 274 711 51 7 6443 Turek 72 29,5 31,0 1,5 Turek 68 10767 702 172 432 34 11 12186 Przejście 72 31,0 39,3 8,3 Turek 48 5101 714 293 508 30 16 6710 Przykona 83 0,0 8,4 8,4 Turek 51 4528 383 162 401 41 5 5571 Kowale Pańskie Drogi wojewódzkie 470 9,1 17,1 8,0 Marulew- 47 6171 536 355 733 32 8 7882 Gr m. Turek 470 21,5 30,1 8,5 Turek 57 5325 616 293 816 36 14 7157 Malanów Drogi powiatowe Nazwa m. KUNY, 3219P Genowefa – Władysławów 5 230 12 8 3 4 15 276 – Turek m. GĄSIN, 4499P Rogów – Gąsin - 11 225 38 19 1 8 49 351 Wietchinin m. KACZKI ŚREDNIE, 4498P Kaczki 29 1032 66 33 7 38 39 1244 Średnie - Przykona m. SŁODKÓW, 4482P Słodków – Cisew 13 435 82 19 0 6 30 585 m. SZADÓW PAŃSKI, 4483P Szadów 12 97 7 0 0 0 5 121 Pański - Żuki m. KRWONY, 4484P Brudzew – Krwony – 21 467 1 9 1 13 16 530 Warenka – Czepów m. WIETCHININ, 4500P Kaczki Mostowe – 18 246 12 4 0 4 8 291 Wietchinin – Mikulice

Źródło: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, 2015 Źródło: Wielkopolski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu,2015 Źródło: Zarząd Dróg Powiatowych w Turku, 2011 (od 2012 do 2017 r. nie prowadzono badań natężenia ruchu)

Z danych przedstawionych w tabeli wynika, że na terenie gminy Turek największy ruch odnotowuje się na drogach krajowych i wojewódzkich. Ruch na drogach powiatowych jest niewielki.

W roku 2011, w ramach realizacji obowiązków zarządzających drogami wykonana została mapa akustyczna obszarów położonych w otoczeniu drogi wojewódzkiej nr 470 na odcinku drogi od km 17+100 do 21+500 na terenie Powiatu Tureckiego. Mapy akustyczne sporządzono również dla odcinka drogi krajowej nr 72 na terenie Turku – od km 29,469 do km 31,018.

Tabela 52 Zestawienie odcinków dróg wojewódzkich, dla których opracowane zostały mapy akustyczne w 2011 r. Kilometraż Numer Kilometraż Długość odcinka Odcinek początku drogi końca odcinka [km] odcinka

m. Turek – obwodnica 470 17+100 21+500 4,4 północna, ul. Kaliska 470 odcinek pozamiejski 45+400 58+400 13,0

W roku 2016 zrealizowane zostały mapy akustyczne dla odcinków dróg wojewódzkich objętych okresowymi pomiarami hałasu, tj. dla odcinków dróg, dla których natężenie ruchu pojazdów przekracza 3 mln rocznie

Zestawienie odcinków dróg na terenie powiatu tureckiego przedstawia poniższa tabela.

Tabela 53 Wykaz odcinków dróg wojewódzkich, dla których w 2011 i 2016 r. sporządzono mapy akustyczne Nr Kilometraż Powiat drogi od km do km 72 39+469 31+018 turecki 470 17+100 21+500 turecki Źródło: WIOŚ Poznań 2011. Źródło: WIOŚ Poznań 2016.

Tabela 54 Średniodobowe wartości natężeń ruchu na poszczególnych odcinkach dróg wojewódzkich przyjęte do obliczeń do mapy akustycznej. Nr Odcine Pora Pora nocy Doba SDR dro Kilometraż Pora dnia k wieczoru gi Począt Lekk Ciężk Lekk Ciężk Lekk Ciężk Lekk Cięż Koniec ek ie ie ie ie ie ie ie kie 470 Turek 17+100 21+500 7063 996 1218 149 819 448 9100 1593 10693 (przejści e)

Jak widać z przedstawionych danych, mapy akustyczne nie były opracowywane dla dróg biegnących przez tereny gminy Turek.

Wykonane mapy akustyczne pozwoliły na wskazanie terenów, na których w wyniku oddziaływania hałasów drogowych nie są zachowane Obowiązujące standardy klimatu akustycznego w środowisku. Stwierdzone przekroczenia wymagają podjęcia działań naprawczych. Dla odcinka drogi nr. 470 Aleja Jana Pawła II, w m. Turek, na 2016 rok zaplanowano budowę ekranu akustycznego za cenę ok. 1,5 mln zł.

Źródło: WIOŚ Poznań 2016

W przypadku gdy natężenie ruchu w Turku będzie rosło należy rozważyć budowę ekranów dźwiękochłonnych wzdłuż drogi na odcinkach zabudowy mieszkaniowej w przydrożnych miejscowościach (Słodków, Żuki, Turkowice i Szadów Pański) należałoby również systematycznie zwiększać obszary zieleni niskiej i wysokiej, pełniącej rolę naturalnego ekranu akustycznego. Na wymienionych odcinkach dróg należy dążyć do zmiany nawierzchni drogi na nawierzchnię tzw. „cichą” czyli nie powodującą nadmiernej ilości hałasu drogowego.

4.9.3. Hałas przemysłowy i instalacyjny

Hałas instalacyjny to dźwięki emitowane przez różnego rodzaju maszyny, urządzenia czy instalacje. Źródłem hałasu mogą być procesy technologiczne i wytwórcze prowadzone przez duże przedsiębiorstwa oraz małe zakłady rzemieślnicze i usługowe. Do hałasów instalacyjnych zalicza się także dźwięki emitowane przez wentylatory, urządzenia klimatyzacyjne itp., a także - urządzenia nagłaśniające w lokalach gastronomicznych i rozrywkowych. Największym źródłem hałasu przemysłowego, położonym poza granicami gminy a na terenie miasta, jest ZE PAK Elektrownia „Adamów” S.A. Zgodnie z mapą akustyczną miasta Turek opracowaną przez Biuro Inżynierii Środowiska z Konina, zasięgiem oddziaływania hałasu Elektrownia Adamów obejmuje głównie wschodnią część miasta. Obszar przekroczeń dopuszczalnego poziomu hałasu w ciągu dnia, wyznaczony izofoną 50dB , mieści się w niewielkiej odległości od terenu elektrowni i nie obejmuje zabudowy mieszkalnej. W jej zasięgu znajdują się ogródki działkowe, natomiast izofona 40dB dla pory nocnej obejmuje swym zasięgiem znaczny obszar dochodzący do Osiedla Uniejowskiego, a na obszarze gminy Turek miejscowość Żuki W obszarze tym znajdują się pojedyncze budynki mieszkalne. Oznaczałoby to, że nie należy lokalizować tam nowych terenów zabudowy mieszkalnej, ale może on być przeznaczony pod działalność gospodarczą. Ponieważ rozkład wartości hałasu obliczony został teoretycznie w 1994 roku, konieczne było wykonanie terenowych pomiarów hałasu w otoczeniu elektrowni, które będą podstawą do ustalenia rzeczywistego zasięgu ponadnormatywnego oddziaływania elektrowni. Obecnie od 1 stycznia 2018 r. elektrownia została wyłączona z ruchu. Zapewnienie odpowiednich standardów jakości klimatu akustycznego jest w decydującym stopniu zależne od prawidłowej koordynacji podejmowanych decyzji lokalizacyjnych, dotyczących zarówno obiektów będących źródłami hałasu, jak i wymagających komfortu akustycznego, oraz nie objętych żadnymi wymaganiami w tym zakresie – ze względu na możliwość ich wykorzystania jako stref izolujących tereny, których wzajemne sąsiedztwo generuje konflikty akustyczne. Problem ten nabiera szczególnego znaczenia wobec dokonanej w roku 2015 modyfikacji zapisów ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2016, poz. 672 ze zm.), zgodnie z którą, na mocy art. 113, ust. 1. pkt. 2, ochrona przed hałasem dotyczy terenów faktycznie zagospodarowanych. Wprowadzona zmiana pozwala na uniknięcie konieczności przedwczesnej lub zbędnej realizacji zabezpieczeń akustycznych. Równocześnie jednak wymaga ona dalekowzrocznego spojrzenia na tworzone akty prawa miejscowego i podejmowane decyzje lokalizacyjne, aby możliwe było uniknięcie konfliktów akustycznych w przyszłości, a także aby realizacja ewentualnych środków technicznych ochrony przed hałasem nie pociągała za sobą niepotrzebnie zwiększonych kosztów. Na ukształtowanie klimatu akustycznego w rejonie Bazy Warenka największy wpływ ma ruch samochodowy i prace wyładowczo-załadowcze. Hałas powodują też urządzenia wentylacyjne kotłowni. Ograniczenie poziomu hałasu może być uzyskane poprzez ekranowanie hałaśliwych urządzeń

i zagospodarowanie działki zielenią, uzupełnienie pasa zieleni izolacyjnej wokół zakładu. Uciążliwy hałas powodowany przez bazę mieści się w granicach działki tego zakładu. Na ukształtowanie klimatu akustycznego w rejonie zakładu Sintur największy wpływ ma ruch samochodowy i prace wyładowczo-załadowcze. Hałas powodują też urządzenia wentylacyjne zakładu. Ograniczenie poziomu hałasu może być uzyskane poprzez ekranowanie hałaśliwych urządzeń i zagospodarowanie działki zielenią, uzupełnienie pasa zieleni izolacyjnej wokół zakładu, a szczególnie od strony zabudowy mieszkaniowej. Pas zieleni przyniesie najlepsze efekty gdy będzie składał się z zieleni niskiej i wysokiej. Powstanie w ten sposób naturalna bariera, która będzie zasłaniać teren zakładu oraz ograniczać rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń i hałasu. Poza wymienionymi teren gminy Turek wolny jest od przemysłowych źródeł emisji hałasu mogących decydująco wpływać na warunki akustyczne. Pewną uciążliwość mogą stanowić małe zakłady przemysłowe, rzemieślnicze i usługowe, zlokalizowane w samej zabudowie mieszkaniowej lub w jej bezpośrednim sąsiedztwie. Takie usytuowanie tego typu zakładów jest często wynikiem błędnych decyzji lokalizacyjnych. Są to głównie obiekty, których działalność związana jest z korzystaniem z urządzeń chłodniczych (agregaty chłodnicze, wentylatory). Urządzenia te są szczególnie uciążliwym źródłem hałasu w okresie letnim w porze nocnej, gdyż pracują praktycznie przez całą dobę zakłócając spokój mieszkańców sąsiadujących z nimi budynków (przy otwartych oknach w sezonie letnim). W skali gminy nie stanowią one jednak znaczącego problemu, a ograniczenie ich uciążliwości jest możliwe poprzez zastosowanie stosunkowo prostych rozwiązań technicznych. Zgodnie z opracowaną w 2016 r. mapą akustyczną dla miasta Turek opracowano zadanie nr 25 dla 4,4 km odcinka drogi wojewódzkiej nr 470 od km 17+100 do km 21+500.

4.9.4. Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące

Źródłem sztucznych pól elektromagnetycznych w środowisku są: - napowietrzne linie energetyczne, - urządzenia i stacje elektroenergetyczne, - urządzenia radiokomunikacyjne, radiolokacyjne i radionawigacyjne, - urządzenia elektryczne pracujące w zakładach pracy i gospodarstwach domowych. Przez gminę przebiegają linie energetyczne wysokiego napięcia wychodzące z El. Adamów zlokalizowanej we wschodniej części miasta Turek. Z elektrowni w pięciu kierunkach odchodzą korytarze linii wysokiego napięcia. Głównym korytarzem jest korytarz przebiegający w kierunku Kłodawy, El. Konin i Łęczycy - biegną tu 4 linie wysokiego napięcia 3 linie po110 KV i jedna 220 KV. Trasa tego korytarza leży w północno-wschodniej części gminy i biegnie równolegle na wschód od drogi wojewódzkiej nr 470 (Kalisz-Turek-Koło). Drugi korytarz wychodzi z elektrowni w kierunku północno-zachodnim do Konina przez Szadów Pański i Obrębiznę. Są to dwie linie wysokiego napięcia 110 i 220 KV. W kierunku południowo-zachodnim do Kalisza biegnie linia wysokiego napięcia 110 KV przebiegając przez obszar Turkowic i Kowali Księżych.

W kierunku południowo-wschodnim biegnie korytarz linii energetycznych do Łodzi. Zlokalizowane są tam dwie linie wysokiego napięcia, każda po 220 KV. Linie te przebiegają przez teren gminy w miejscowości Żuki. W kierunku wschodnim przez miejscowość Warenka biegnie korytarz energetyczny, w którym znajdują się dwie linie po 110 KV Wszystkie korytarze biegnące przez teren gminy omija w dużej odległości skupiska zabudowy mieszkaniowej. Strefa szkodliwego oddziaływania ze względu na wytworzone pole elektro-magnetyczne wynosi 37,5 m. Dopuszczalne poziomy natężenia pól elektromagnetycznych określone zostały Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003 r. Nr 192, poz. 1883). Dla terenów mieszkaniowych wartość dopuszczalna składowej elektrycznej wynosi 1kV/m, składowa magnetyczna dla częstotliwości 50 Hz wynosi 60 A/m. Dla miejsc dostępnych dla ludności wartość dopuszczalna składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego wynosi 10 kV/m, a składowej magnetycznej, dla częstotliwości 50 Hz, wynosi 60 A/m.

Na terenie gminy Turek zlokalizowane są stacje telefonii komórkowej. Są one najbardziej rozpowszechnionym rodzajem obiektów radiokomunikacyjnych. Wartości promieniowania wyższe od dopuszczalnych występują nie dalej niż kilkadziesiąt metrów od anten i co jest bardzo istotna na wysokości ich zainstalowania. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003 r. Nr 192, poz. 1883) pomiary poziomów pól elektromagnetycznych w otoczeniu stacji i linii elektroenergetycznych wykonuje się, jeżeli ich napięcie znamionowe jest równe bądź wyższe niż 110 kV.

Przeprowadzone w 2015 roku przez WIOŚ w Poznaniu na terenie powiatu tureckiego badania wartości pól elektromagnetycznych są znacznie mniejsze od dopuszczalnych, co pozwala wnioskować, że na terenie gminy Turek sytuacja jest analogiczna. Wyniki pomiarów składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego na terenie powiatu tureckiego w 2015 i 2016 r. przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 55 Wyniki pomiarów składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego na terenie Powiatu Tureckiego w 2015 i 2016 r. Lokalizacja punktu Wynik pomiaru Rok pomiaru Turek, ul. Browarna 12 0,34 V/m 2014 Dobra, ul. Dekerta 65 0,37 V/m 2016 Dobra, ul. Dekerta 65 0,20 V/m 2013 Grąbków – przystanek 0,23 V/m 2012 autobusowy Turek, ul. Browarna 12 0,37 V/m 2011 Źródło: WIOŚ Poznań, 2015 Źródło: WIOŚ Poznań, 2016

W poniższej tabeli przedstawiono stacje bazowe telefonii komórkowej na terenie gminy Turek. Dla stacji tych nie były prowadzone pomiary składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego

Tabela 56 Stacje bazowe telefonii komórkowej na terenie gminy Turek Operator Lokalizacja Plus (26001) ID: 33583 Warenka, maszt GSM Pasmo LAC CID Uwagi 900 31001 17541 -- 900 31001 17542 -- Warenka, Wielkopolskie 900 31001 17543 -- Powiązane pozwolenia UKE maszt Warenka Data Nr Plus ID: dz. nr 160, Standard Pasmo Nr pozwolenia Typ ważnoś stacji 33583 g. Turek ci GSM900 MNET/1/20423/1/1 2025- UMTS 2100 33583 P Szczegóły... 5 06-30 MNET/1/20423/1/1 2025- GSM 1800 33583 P 5 06-30 MNET/1/20423/1/1 2025- GSM 900 33583 P 5 06-30 Data aktualizacji: 08.02.2017

Aero 2 (26017) ID: 33583 Warenka, maszt Warenka, UMTS Wielkopolskie Pasmo LAC RNC CID LongCID Nośna Uwagi maszt 900 31001 3100 44261 203205861 2963 -- 900 31001 3100 44262 203205862 2963 -- Warenka Aero 2 ID: 900 31001 3100 44263 203205863 2963 -- 33583 dz. nr 160, Powiązane pozwolenia UKE UMTS900 Data Szczegóły... g. Turek Nr Standard Pasmo Nr pozwolenia Typ ważnoś GPS: stacji 52,029722,18,604 ci UMTS900/5/5108/1 2025- 722) UMTS 900 33583 P /15 04-16 Data aktualizacji: 31.01.2016

Warenka, NetWorkS! (26034) ID: 43117 (N!) Wielkopolskie Warenka, Warenka UMTS RN Nośn dz. nr 160, Pasmo LAC CID LongCID Uwagi NetWorkS! C a ID: 43117 (N!) g. Turek 900 56310 705 63934 46266814 3064 NetWorkS! UMTS900 900 56310 705 63935 46266815 3064 NetWorkS! Szczegóły... 900 56310 705 63936 46266816 3064 NetWorkS!

Warenka, T-Mobile (26002) ID: 43117 (N!) Wielkopolskie Warenka Warenka, Warenka DZ 160 dz. nr 160, GSM T-Mobile ID: Pasmo LAC CID Uwagi 43117 (N!) g. Turek 900 56310 63914 NetWorkS! Warenka DZ 160

GSM900 LTE800 900 56310 63915 NetWorkS! Szczegóły... 900 56310 63916 NetWorkS! GPS: LTE 52,030000,18,605 Pasmo LAC eNBID CLID E-CID Uwagi 000) 800 56312 163117 10 41757962 NetWorkS! 800 56312 163117 11 41757963 NetWorkS! 800 56312 163117 12 41757964 NetWorkS! Powiązane pozwolenia UKE Data Nr Standard Pasmo Nr pozwolenia Typ ważnoś stacji ci 2019- GSM 900 43117 GSM900/2/7270/1/08 P 01-31 MNET/11/63117/5/1 2024- GSM 1800 43117 zmP 7 02-29 MNET/11/63117/5/1 2024- GSM 900 43117 zmP 7 02-29 MNET/11/63117/5/1 2024- LTE 1800 43117 zmP 7 02-29 MNET/11/63117/5/1 2024- LTE 2600 43117 zmP 7 02-29 MNET/11/63117/5/1 2024- LTE 800 43117 zmP 7 02-29 MNET/11/63117/5/1 2024- UMTS 2100 43117 zmP 7 02-29 MNET/11/63117/5/1 2024- UMTS 900 43117 zmP 7 02-29

http://beta.btsearch.pl/?dataSource=locations&network=&standards=&bands=¢er=52.03 0661%2C18.604115&zoom=15

4.10. Zasoby wodne

4.10.1. Wody powierzchniowe

Cały obszar gminy jest położony w obrębie dorzecza Warty. Obszar gminy charakteryzuje się słabo rozwiniętą siecią rzeczną. Brak jest większych rzek, a nieliczne powierzchniowe wody płynące rozpoczynają swój górny bieg. Przez południową i wschodnią część gminy Turek przepływa rzeka Kiełbaska, która stanowi lewobrzeżny dopływ Warty. Źródła Kiełbaski znajdują się na obszarze gminy Turek, w pobliżu miejscowości Paździerowice na wysokości ok. 138 m n.p.m. u podnóża Wału Malanowskiego. Od dopływu spod Posoki płynie w dolinie Warty, wzdłuż krawędzi wysoczyznowej, wpada do Warty na terenie powiatu kolskiego, poniżej Kościelca. Całkowita długość rzeki wynosi 45 km a powierzchnia zlewni 490,9 km2 . Dopływy Kiełbaski na terenie gminy to Kanał Folusz oraz fragment Kanału Targówka. Do Kiełbaski wpływa również Kanał Obrzębiński odprowadzający przede wszystkim swoje wody zalewowe a dodatkowo jest odbiornikiem wód deszczowych z miejskiej kanalizacji deszczowej Turku.

Na terenie gminy Turek w miejscowości Pęcherzew na rzece Kiełbaska Duża w km 27+725, znajduje się jaz piętrzący wodę do wysokości 1,42 m. Piętrzenie odbywa się w terminie od kwietnia do końca września, zgodnie z pozwoleniem wodno prawnym z dnia 30.12.2009 r. ważnym do 20.12.2024 r. W okolicach Słodkowa ma swój początek rzeka Pokrzywnica. Są to niewielkie powierzchniowe wody płynące tworzące miejscami gęstą sieć rozgałęzień.

Zasadniczą sieć rzeczną powiatu stanowią tzw. powierzchniowe wody płynące, administrowane przez WZMiUW w Poznaniu, Rejonowy Oddział w Koninie, Inspektorat w Kole. Wykaz tych wód zawiera poniższa tabela.

Tabela 57 Powierzchniowe wody płynące na terenie gminy Turek Lp. Nazwa cieku Długość cieku Długość odcinka ( km ) uregulowanego (km ) 1 Kiełbaska Duża 12,411 7,468 2 Kanał Obrzębiński 4,250 4,250 3 Kanał Folusz 5,900 1,465 4 Targówka 1,800 1,800 5 Pokrzywnica 3,715 3,715 6 Rów K-2 1,330 1,330

Kiełbaska prowadzi, podobnie jak i większość w/w rzek, wody pozaklasowe.

Na stan wód wpływają przede wszystkim: - sposób zagospodarowania zlewni, a także rozwój turystyki i rekreacji, - punktowe źródła zanieczyszczeń, - zanieczyszczenia obszarowe pochodzenia rolniczego, będące wynikiem nieprawidłowo prowadzonej gospodarki na obszarach użytkowanych rolniczo, - występowanie obszarów nieskanalizowanych, z których do wód w sposób niekontrolowany mogą przedostawać się ścieki komunalne, a także występowanie miejscowości o nieuporządkowanej gospodarce wodno-ściekowej, gdzie stosunek długości sieci wodociągowej do kanalizacyjnej jest niekorzystny, - pobór wód powierzchniowych i podziemnych, często powyżej ilości określonej pozwoleniem wodnoprawnym, - warunki klimatyczne.

Przedmiotem badań monitoringowych jakości wód powierzchniowych są jednolite części wód powierzchniowych (JCW). Pojęcie to, wprowadzone przez Ramową Dyrektywę Wodną, oznacza oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych taki jak: jezioro, zbiornik, strumień, rzeka lub kanał, część strumienia, rzeki lub kanału, wody przejściowe lub pas wód przybrzeżnych.

Na terenie powiatu tureckiego wyznaczono jednolite części wód płynących:

Dopływ z Małoszyny, Dopływ z Witoldzina, Kiełbaska 2, Kiełbaska do Strugi Janiszewskiej, Kiełbaska od Strugi Janiszewskiej do ujścia, Powa, 93

Siekiernik, Struga Janiszewska, Struga Mikulicka, Swędrnia do Żabianki, Swędrnia od Żabianki do ujścia, Teleszyna, Topiec, Warta od Siekiernika do Neru, Warta od Zbiornika Jeziorsko do Siekiernika.

Wyznaczone JCW płynące reprezentują różne typy abiotyczne: 16 – potok nizinny lessowy lub gliniasty, 17 – potok nizinny piaszczysty, 19 – Rzeka nizinna piaszczysto-gliniasta, 23 – potoki i strumienie na obszarach będących pod wpływem procesów torfotwórczych, 24 – małe i średnie rzeki na obszarach będących pod wpływem procesów torfotwórczych.

Danymi dotyczącymi stanu czystości wód powierzchniowych dysponuje Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu. W 2011 i 2009 roku monitoringiem nie były objęte powierzchniowe wody przepływające przez obszar gminy Turek, ale następujące powierzchniowe wody przepływające przez gminy sąsiednie gminę Dobra i gminę Brudzew jak: - Struga Mikulicka - Mikulice (1,5 km jej biegu); - Teleszyna - Dobrów (2,0 km jej biegu); - Struga Janiszewska – Janiszew (1,5 km jej biegu).

Badania Strugi Janiszewskiej z 2009 r. wykazały dobry potencjał ekologiczny– element biologiczny – makrolity oraz elementy fizykochemiczne wskazywały klasę II. Według wstępnej oceny wód za rok 2011 stwierdzono: - umiarkowany stan ekologiczny Strugi Mikulickiej – badany element biologiczny – makrolity – wskazywał stan dobry, o ocenie zdecydowały i obniżyły ją do stanu umiarkowanego przekroczone wartości fosforu ogólnego i fosforanów, pozostałe elementy fizykochemiczne nie przekraczały wartości granicznych rozporządzenia dla stanu dobrego; - umiarkowany potencjał ekologiczny Teleszyny – o ocenie zdecydował element biologiczny – fitobentos w III klasie, elementy fizykochemiczne poza ogólnym węglem organiczny mnie przekraczały wartości granicznej z rozporządzenia.

Tabela 58 Powierzchniowe wody płynące objęte monitoringiem w latach 2009-2012 Kiełbaska od Struga Strugi Struga Mikulicka – Teleszyna – Janiszewska Parametr Janiszewskiej Mikulice Dobrów – Janiszew do ujścia (2011) (2011) (2009) (2012) g. Brudzew g. Dobra g. Brudzew Klasa wskaźnika jakości wód Makrofity (MIR) II III II III Temperatura wody I I I I Tlen rozpuszczony II I I I BZT5 II II I II Ogólny węgiel potencjał poniżej I II II organiczny dobrego

Przewodność w 200C I I I I Substancje I I I - rozpuszczone Twardość ogólna - I I I Odczyn I I I I Azot amonowy I I II I Azot Kjeldahla II II II II Azot azotanowy I I II I Azot ogólny I I I I Fosforany - I poniżej stanu dobrego I Fosfor ogólny II II poniżej stanu dobrego I Źródło: POŚ Powiat Turecki, Ocena stanu wód płynących w punktach pomiarowo kontrolnych za rok 2012.

Program monitoringu wód powierzchniowych na terenie powiatu w 2014 r. obejmował JCW: - Struga Mikulicka – punkt zlokalizowany na obszarze powiatu tureckiego, w miejscowości Mikulice (1,5 km biegu rzeki), badania wykonywane w ramach monitoringu operacyjnego; - Warta od Siekiernika do Neru – punkt zlokalizowany na granicy powiatów tureckiego i kolskiego w miejscowości Dobrów (446,8 km), badania wykonywano w ramach: - monitoringu operacyjnego w zakresie substancji szkodliwych dla środowiska wodnego, dla których odnotowano przekroczenia norm w latach wcześniejszych, - monitoringu obszarów chronionych siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie; - Teleszyna – punkt zlokalizowany na obszarze powiatu tureckiego, w miejscowości Dobrów (2,0 km), badania wykonywane w ramach: - monitoringu operacyjnego, - monitoringu obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych.

Ocena stanu jednolitych części wód płynących w roku 2016 r. przeprowadzoną na ciekach płynących przez gminę Turek przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 59 Ocena stanu jednolitych części wód płynących w roku 2016 z uwzględnieniem zasady dziedziczenia ocen /wg WIOŚ/ Zakres Ocena spełniania Stan lub lat Stan wymagań potencjał Stan Nazwa JCWP objętych chemicz dla obszarów ekologicz wód oceną ny chronionych ny 1 2 3 4 Kiełbaska do Strugi 2016 dobry Janiszewskiej Kiełbaska od Strugi 2011– słaby dobry zły Janiszewskiej do ujścia 2016 Pokrzywnica 2012– słaby dobry zły 2016 Źródło: WIOŚ Poznań 2016

Źródłem zanieczyszczenia rzeki Kiełbaski w górnym jej biegu, do ujścia rzeki Folusz i Kanału Obrzębińskiego, jest działalność rolnicza i brak uporządkowania gospodarki ściekowej na terenie gminy w obszarze górnej zlewni rzeki. Źródłem zanieczyszczenia rzeki Kiełbaski w dolnym jej biegu jest przemysł zlokalizowany w mieście Turek, jak również ścieki komunalne i deszczowe z miasta Turek. Bezpośrednio do 95

rzeki Kiełbaski były odprowadzane ścieki z oczyszczalni Elektrowni „Adamów”, aktualnie elektrownia jest zamknięta w związku z tym nie ma już ścieków z elektrowni. Wszystkie inne rzeki na terenie gminy są również zanieczyszczane – również z w/w przyczyn. Kanał Obrzębiński, zanieczyszczany jest ściekami z miasta Turek.

W okolicach Słodkowa występują niewielkie obszary podmokłe. Na terenie gminy brak jest większych powierzchniowych zbiorników wodnych.

Głównymi zanieczyszczeniami wód powierzchniowych w gminie są: - zanieczyszczenia punktowe pochodzące z zakładów przemysłowych. - zanieczyszczenia powierzchniowe pochodzące ze spłukiwania przez wody deszczowe zanieczyszczeń z terenów zabudowanych nie posiadających kanalizacji, terenów rolniczych leśnych a także wód migrujących do gruntu wraz z pozostałościami środków ochrony roślin, nawozów naturalnych i sztucznych. - zanieczyszczenia inne jak: komunalne pochodzące z nieskanalizowanych terenów wiejskich, czy zanieczyszczenia z miejsc nadmiernego nagromadzenia gnojowicy itp. Gmina Turek leży w ok. 74 % obrębie obszaru najwyższej ochrony ONO Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 151. Gmina jest już w 100 % zwodociągowana a jest jeszcze w trakcie procesu asenizacji i rozwiązania problemu gospodarki ściekowej. Dlatego tak istotnym zagadnieniem jest kontynuacja budowy zbiorczych urządzeń kanalizacyjnych w ramach wyznaczonych aglomeracji przyłączonych do oczyszczalni ścieków w Turku oraz kontynuacja budowy przydomowych (przyzagrodowych) oczyszczalni ścieków poza obszarami aglomeracji.

Sugeruje się aby w ramach edukacji ekologicznej młodzieży gimnazjalnej, dodatkowo przeprowadzano badania jakości wód powierzchniowych w wybranych stałych punktach na powierzchniowych wodach gminy. Badania prowadzone powinny być w tych samych miejscach cyklicznie co miałoby bardzo cenny charakter poznawczy i dydaktyczny, a także dałoby obraz zachodzących zmian w środowisku w zakresie stopnia i co ważniejsze trendów zachodzących zmian zanieczyszczenia wód powierzchniowych. Sugeruje się, aby wyposażyć gimnazjum w przenośny zestaw do badania fizyko-chemicznego wody, co umożliwi uzyskiwanie odpowiedniej jakości i dokładności prowadzonych badań.

Tereny zalewowe Zagrożenie powodziowe omija gminę Turek, ale występuje na terenie gmin sąsiednich Brudzew, Dobra, Przykona tj. gmin zlokalizowanych w sąsiedztwie rzeki Warty. Najbardziej prawdopodobne jest wystąpienie powodzi wskutek wezbrań zimowo-wiosennych. Są to tzw. powodzie roztopowe i roztopowo-zatorowe. Na odcinkach biegnących przez ww. gminy rzeka Warta, jest obwałowana, co oznacza, że obszar szczególnego zagrożenia powodzią stanowi obszar między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym. Jednakże, w przypadku uszkodzenia wału zalaniu może ulec większy obszar. Oprócz terenów położonych wzdłuż rzeki Warty, z których wyłączona jest gmina Turek, podtopieniami zagrożone są również obszary leżące wzdłuż mniejszych powierzchniowych wód płynących, które obejmują również gminę Turek.

Tabela 60 Tereny zalewowe na terenie gminy Turek Jednostka Położenie terenów zalewowych administracyjna - Szadów Księży, - Szadów Pański, Gmina Turek - Dzierżązna, - Kalinowa wzdłuż rzeki Kiełbaski, - Słodków wzdłuż rzeki Pokrzywnica - Cisew przy kanale

Zbiorniki retencyjne. Na terenie gminy Turek w miejscowości Pęcherzew na rzece Kiełbaska Duża w km 27+725, znajduje się jaz piętrzący wodę do wysokości 1,42 m. Piętrzenie odbywa się w terminie od kwietnia do końca września, zgodnie z pozwoleniem wodno prawnym z dnia 30.12.2009 r. ważnym do 20.12.2024 r. Zgodnie z pismem Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie z dnia 26.03.2018 r. PGWWWP w latach 2018 – 2024 nie planuje wykonania nowych budowli hydrotechnicznych na terenie gminy Turek. Należy zauważyć, że na terenie gminy Turek planowany był zbiornik małej retencji Kowale Księże. Zgodnie z opracowaną kartą informacyjną Wielkopolskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu zbiornik zlokalizowany miał być w miejscowości Kowale Księże w zlewni rzeki Kiełbaski z głównym dopływem Targówki. Decydujący wpływ na możliwości retencjonowania wody ma jakość wód powierzchniowych. Aktualnie obowiązuje trzystopniowa klasyfikacja czystości wody wg której określa się przydatność wody dla różnych celów. Możliwe jest retencjonowanie wody w zbiornikach wody o III klasie czystości, jednakże w takim przypadku retencjonowaną wodę można będzie wykorzystywać jedynie dla celów rolniczych. Sugeruje się, aby woda w zbiorniku była utrzymywana minimum w II klasie czystości, pozwoli to na pewniejsze wykorzystanie wielofunkcyjności zbiornika łącznie z rekreacją.

Wyniki wykonanych badań warunków gruntowo-wodnych wskazują na złożoność warunków hydrogeologicznych badanego terenu, wyrażającą się głównie występowaniem licznych ciągłych i nieciągłych przewarstwień śródglinowych. Dlatego istnieje niebezpieczeństwo przesiąkania wody ze zbiornika do ujęcia wody pitnej w Kaczkach Średnich. Z tego względu niezbędne jest wykonanie dokładnej dokumentacji hydrogeologicznej i na jej podstawie określenie docelowej wymaganej klasy wody w zbiorniku oraz określenie skali ubytków wody w zbiorniku ze względu na wsiąkanie. Co również powinno decydować o możliwości budowy zbiornika w tym miejscu.

Projektowana zapora zbiornika zlokalizowana byłaby na 6,3 km od ujścia do Warty, 75 metrów na zachód od mostu na drodze krajowej nr 472 Turek-Sieradz. w Kowalach Księżych. Parametry techniczne planowanego zbiornika są następujące: Powierzchnia 75 ha Pojemność użytkowa 1,37 mln m3 Pojemność całkowita 1,8 mln m3 97

Średnia głębokość 2,4 m Zakładane piętrzenie wody 125 m npm. Projektowane obiekty i urządzenia to: Zapora czołowa o długości 500m wraz z budowlą piętrząco-upustową

Celem głównym budowy zbiornika jest umożliwienie nawadniania ok. 500 ha użytków rolnych oraz stworzenie miejsca rekreacji dla mieszkańców miasta i gminy Turek oraz okolicznych gmin. Przewiduje się również efekt ekologiczny oddziaływania zbiornika, polegający na poprawie mikroklimatu. Przepływy charakterystyczne projektowane dla zbiornika: Przepływ średni 0,07 m3/s Przepływ nienaruszalny 0,009 m3/s Jakość wody stanowiące zasoby wodne zbiornika określono na III klasę czystości wody, jednakże docelowa klasa czystości zbiornika powinna być określona po wykonaniu badań hydrogeologicznych projektowanego dna zbiornika i nie powinna być poniżej II klasy czystości. Szacunkowy koszt inwestycji ok. 21,2 mln. zł w cenach z 2000 r.

Jak wspomniano, PGWWWP w latach 2018 – 2024 nie planuje wykonania nowych budowli hydrotechnicznych na terenie gminy Turek, inwestycja budowy zbiornika małej retencji Kowale Księże nie jest też ujęta w strategii powiatu. Dla realizacji tego przedsięwzięcia gmina powinna podjąć działania zmierzające do ujęcia w planach inwestycyjnych PGWWWP i w strategii powiatu tej inwestycji.

4.10.2. Wody podziemne

Cały obszar gminy Turek został zaliczony do jednostki hydrogeologicznej regionu łódzkiego. Poziomy wodonośne są tu związane z wodami porowymi w utworach czwartorzędu oraz wodami szczelinowymi i szczelinowo-porowymi kredy górnej. Główny poziom użytkowy znajduje się w utworach kredy górnej (turon-mastrycht) - są to wapienie, margle i opoki. Wody szczelinowe znajdują się pod ciśnieniem do 1000 kPa. W północnej części gminy poziom użytkowy występuje na głębokości od 40 do 60 m p.p.t. W rejonie Turku oraz w kierunku południowo-wschodnim głębokość ta wynosi 20-60 m p.p.t., natomiast na pozostałym obszarze gminy głębokość do głównego poziomu wodonośnego wynosi 20-40 m p.p.t. Głębokość zwierciadła wód poziomu użytkowego obniża się w kierunku północnym, północno-zachodnim i północno-wschodnim, w tych samych kierunkach następuje więc spływ podziemny. Na większości obszaru jest to poziom posiadający pełną izolację od powierzchni, jedynie w rejonie Turku i na wschód od miasta izolacja jest połowiczna.. Jakość wód jest dobra. W rejonie Turku wodonośność, czyli potencjalna wydajność typowego otworu studziennego wynosi 70-120 m3/h. Na pozostałym obszarze wodonośność wynosi 30-70 m3/h. Wody podziemne występujące w utworach czwartorzędowych nie stanowią poziomów użytkowych. Są przykryte w większości utworami przepuszczalnymi i półprzepuszczalnymi. Głębokość do pierwszego zwierciadła wód podziemnych w południowej części gminy wynosi mniej niż 5 m, natomiast w części północnej waha się ono w granicach od 0 do 20 m p.p.t. Miąższość czwartorzędowych utworów wodonośnych jest mniejsza niż 5 m. Główny poziom użytkowy na terenie gminy Turek jest częścią Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP), któremu nadano numer 151.

Gmina leży w obrębie obszaru najwyższej ochrony ONO. Wody podziemne – obszary ochronne wg opracowania „Mapy obszarów głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce wymagających ochrony” Kleczkowski, 1990. Warstwę wodonośną zbiornika stanowią kredowe margle i wapienie szczelinowo – porowe. Szacunkowe zasoby dyspozycyjne dla tego zbiornika wynoszą 240, 0 tys. m3/d, moduł zasilania kształtuje się w granicach 1,58 l/s km2. Średnia głębokość ujęć wynosi około 90 metrów ppt.

Główny zbiornik wód podziemnych na terenie Powiatu Tureckiego Źródło: www.psh.gov.pl

Zasoby eksploatacyjne dla gminy Turek zostały określone zgodnie z wydanymi pozwoleniami wodno-prawnymi na poszczególne ujęcia wody do picia, które określono aktualnie na 831 543 m3/rok. Na obszarze gminy znajduje się kilka punktów obserwacji wód podziemnych IMiGW. Na podstawie charakterystyki środowiska przyrodniczego, rządzącego obiegiem wody, wyróżniono w Polsce cztery główne typy krążenia wód. Typ zróżnicowanego krążenia wody jest właściwy Nizinom Środkowopolskim, w obrębie których znajduje się omawiany region. Jest on spowodowany włączaniem się do obiegu w jednej porze roku znacznych ilości wód roztopowych, dość dużym udziałem osadów słabo przepuszczalnych, nieznacznymi deniwelacjami terenu i tym samym dużymi stratami na parowanie, płytko występującym zwierciadłem wód podziemnych. Krążenie wody odznacza się: - małym zasilaniem, głównie z tajania pokrywy śnieżnej na wiosnę, - zróżnicowaną infiltracją wody w luźne osady czwartorzędowe, - średnimi zasobami wód podziemnych, - powolnym i nieznacznym spływem powierzchniowym latem, jesienią i zimą, a silnie wzmożonym wiosną, - małym odpływem i bardzo niskim współczynnikiem odpływu (0,16), - równowagą między odpływem powierzchniowym i podziemnym, - małymi amplitudami przepływów,

- dość rzadko występującymi wezbraniami, prawie wyłącznie roztopowymi oraz bardzo głębokimi niżówkami (Pociask-Karteczka, Dynowska 1999)

Najwyższym poziomem wodonośnym jest poziom czwartorzędowy. Charakteryzuje się on dużymi wahaniami, które uzależnione są od ilości opadów atmosferycznych. Jest on najbardziej narażony na zanieczyszczenia ściekami komunalnymi z gospodarstw domowych, rolnych ale także odciekami z kiszonek czy składowisk odpadów. Duży wpływ na zanieczyszczenie wód tego poziomu ma intensywność i sposób nawożenia pól szczególnie nawożenie gnojowicą i nawozami sztucznymi.

Od roku 2007 w Wielkopolsce badania chemizmu wód podziemnych prowadzone są w sieci krajowej, w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego, przez Przedsiębiorstwo Geologiczne z Warszawy, Wojewódzki Inspektorat Ochrony środowiska w Poznaniu prowadzi monitoring wyłącznie na obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych.

Wyniki monitoringu operacyjnego wód podziemnych

Badania i oceny stanu wód podziemnych dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska w sieci krajowej przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie – Państwowy Instytut Badawczy, na zlecenie Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Zgodnie z art. 155a ust. 5 i 6 Ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 (Dz.U.2015.469) Państwowa Służba Hydrogeologiczna wykonuje badania i ocenia stan wód podziemnych w zakresie elementów fizykochemicznych i ilościowych. W uzasadnionych przypadkach Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska wykonuje, w uzgodnieniu z państwową służbą hydrogeologiczną, uzupełniające badania wód podziemnych w zakresie elementów fizykochemicznych, a wyniki tych badań przekazuje za pośrednictwem Głównego Inspektora Ochrony Środowiska Państwowej Służbie Hydrogeologicznej. Na terenie Powiatu Tureckiego w 2010 roku badania jakości wód podziemnych prowadzone były w ramach monitoringu diagnostycznego na dwóch stanowiskach (gmina Turek, gmina Tuliszków). Zakres badań obejmował wskaźniki ogólne takie jak: odczyn, temperatura, przewodność elektrolityczna, tlen rozpuszczony, ogólny węgiel organiczny oraz wskaźniki nieorganiczne: amoniak, antymon, arsen, azotany, azotyny, bor, bar, beryl, chlorki, chrom, cyjanki, cynk, fluorki, fosforany, glin, kadm, kobalt, magnez, molibden, mangan, miedź, nikiel, ołów, potas, rtęć, selen, siarczany, sód, srebro, tytan, wapń, wodorowęglany, fenole, żelazo. Ocena jakości wód została wykonana w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych. Na stanowisku w gminie Turek oznaczono wody dobrej jakości, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz.896).

Na jakość wód podziemnych wpływ mają m.in.: - ścieki surowe lub niedostatecznie oczyszczone wprowadzane do gleby i wody, - „dzikie wysypiska” odpadów komunalnych, - przecieki z nieszczelnych zbiorników bezodpływowych -„szamb” oraz ich niezgodne z prawem opróżnianie, - przecieki z nieszczelności lub awarii urządzeń i zbiorników stacji paliw, - intensywne nawożenie i stosowanie środków ochrony roślin, rolnicze wykorzystywanie ścieków.

100

W 2011 roku badania jakości wód podziemnych prowadzone były w ramach monitoringu operacyjnego. Sieć obejmowała 73 punkty pomiarowe, Ujęcia te w większości występują w obrębie czwartorzędowego piętra wodonośnego, natomiast kilka w obrębie trzeciorzędu i kredy.

Jakość wód podziemnych na terenie gminy Turek punkt nr 78 Kaczki Średnie, wody te sklasyfikowano na poziomie II klasy – wody dobrej jakości określone jako dobre.

Zakres badania obejmował wskaźniki ogólne takie jak: - odczyn, temperatura, przewodnictwo elektrolityczne, tlen rozpuszczony, ogólny węgiel organiczny oraz wskaźniki nieorganiczne: amoniak, antymon, arsen, azotany, azotyny, bor, bar, beryl, chlorki, chrom, cyjanki, cynk, fluorki, fosforany, glin, kadm, kobalt, magnez, molibden, mangan, miedź , nikiel, ołów, potas, rtęć, selen, siarczany, sód, srebro, tytan, wapń, wodorowęglany, fenole, żelazo. W 2013 roku w ramach monitoringu operacyjnego badane były wody podziemne w dwóch stanowiskach: Kaczki Średnie oraz Turek. Wody w miejscowości Kaczki Średnie oznaczono na poziomie III klasy czystości, według klasyfikacji są to wody zadawalającej jakości. O obniżeniu klasy jakości wód zadecydowała niska zawartość tlenu w badanej lokalizacji. Natomiast w miejscowości Turek wody oznaczono na poziomie II klasy czystości, według klasyfikacji są to wody dobrej jakości (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz.896)).

W roku 2014 na terenie powiatu tureckiego nie prowadzono badań jakości wód podziemnych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska.

Na terenie gminy Turek i całego powiatu, nie są zlokalizowane punkty monitoringu wód podziemnych obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. Jak wspomniano gmina Turek leży w ok. 74 % obrębie obszaru najwyższej ochrony ONO

101

Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 151. Gmina jest już w 100 % zwodociągowana a zupełnie nie posiada rozwiązanego problemu gospodarki ściekowej. Dlatego tak istotnym zagadnieniem jest kontynuacja budowa zbiorczych urządzeń kanalizacyjnych przyłączonych do oczyszczalni ścieków oraz przydomowych (przyzagrodowych) oczyszczalni ścieków.

Na podstawie uzyskanych wyników badań wody surowej z ujęć na terenie gminy Turek w Cisewie, Chlebowie, Dzierżąznej, Kaczkach Średnich, Słodkowie, Grabieńcu oraz Szadowskich Górach podjęto próbę oceny trendów zmian jakości wód podziemnych wynikających z działalności człowieka i zanieczyszczenia środowiska.

Tabela 61 Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Cisewie studnia nr 1 LATA Rodzaj badania jednostka 1997 1998 1998 1998 1999 2000 2017 norma Mętność mg/dm3 13 14 48 41 38 32 20 1 Odczyn pH 7,42 7,50 7,81 7,54 7,84 7,48 7,3 6,5-9,5 twardość ogólna mg/dm3 308 304 264 300 252 304 60-500 zasadowość mval/dm3 6,4 6,0 5,6 6,0 5,9 6,0 Żelazo ogólne mg/dm3 1,04 0,93 8,18 5,46 11,71 5,44 1,3 0,2 chlorki mg/dm3 7 7 7 8 5 6 250 amoniak mg/dm3 0,70 0,53 0,48 0,78 0,29 0,28 0,59 0,5 azotyny mg/dm3 0,007 0,006 0,004 0,002 0,00 0,001 <0,066 0,1 azotany mg/dm3 0,12 0,06 0,09 0,09 0,19 0,15 <0,86 50 utlenialność mg/dm3 1,9 2,5 2,2 2,3 8 3,5 mangan mg/dm3 0,17 0,17 0,28 0,21 0,16 0,27 0,137 0,05 fluorki mg/dm3 0,2 0,0 0,2 0,1 0,2 0,4 1,5 Liczba kolonii 200C szt 0 0 64 12 0 0 100 Liczba kolonii 37oC szt 0 0 9 0 0 0 20 wskaźnik coli 0 0 48 17 0 0 0 0 wskaźnik coli typu fekalnego 0 0 0 0 0 0 0

Tabela 62 Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Cisewie studnia nr 2 LATA Rodzaj badania jednostka 1998 1999 2000 2017 norma mętność mg/dm3 7 11 14 21 1 odczyn pH 7,49 7,58 7,40 7,2 6,5-9,5 twardość ogólna mg/dm3 296 140 304 60-500 zasadowość mval/dm3 6,1 6,0 6,0 Żelazo ogólne mg/dm3 1,75 1,54 1,56 1,72 0,2 chlorki mg/dm3 8 6 7 250 amoniak mg/dm3 0,70 0,56 0,22 0,64 0,5 azotyny mg/dm3 0,00 0,004 0,001 <0,066 0,1 azotany mg/dm3 0,11 0,09 0,22 <0,89 50 102

utlenialność mg/dm3 2,2 4,3 3,3 mangan mg/dm3 0,17 0,18 0,21 0,15 0,05 fluorki mg/dm3 0,3 0,1 0,5 1,5 Liczba kolonii 200C szt 15 0 0 100 Liczba kolonii 37oC szt 0 0 0 20 wskaźnik coli 13 0 0 0 0 wskaźnik coli typu fekalnego 0 0 0 0

Zaobserwować można w obu studniach utrzymujący się podwyższony poziom żelaza i manganu oraz dużą mętność wody surowej. Amoniak do roku 1998 utrzymywał się powyżej dopuszczalnej normy. Śledząc zmiany stężenia zawartości amoniaku należy uznać, że wyżej wymienione ujęcie wykazuje ponownie rosnący trend zanieczyszczeń chemicznych.

Za niepokojące należało uznać okresowe pogarszanie się zanieczyszczenia bakteriologicznego wód podziemnych w Cisewie w obu studniach zarejestrowane w roku 1998r. Świadczyło to o przedostawaniu się zanieczyszczonych wód powierzchniowych w głąb ziemi i o pilnej konieczności rozwiązania gospodarki ściekowej w rejonie ujęcia wody w Cisewie. Obecnie zanieczyszczenie bakteriologiczne już nie występuje

Kolejnym rejonem badania jakości wód wgłębnych jest rejon ujęcia w Dzierżąznej.

Tabela 63 Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Dzierżąznej LATA Rodzaj badania jednostka 1996** 1997* 1999* 1999** 2017** norma Mętność mg/dm3 2 0 3 2 1,7 1 Odczyn PH 7,58 7,73 7,70 7,74 7,2 6,5-9,5 Twardość ogólna mg/dm3 192 172 192 180 60-500 Zasadowość mval/dm3 4,0 4 3,9 4,0 Żelazo ogólne mg/dm3 0,42 0,15 0,39 0,37 0,4 0,2 Chlorki mg/dm3 15 8 14 9 250 amoniak mg/dm3 0,18 0,14 0,32 0,31 0,47 0,5 azotyny mg/dm3 0,001 0,003 0,001 0,002 <0,066 0,1 azotany mg/dm3 0,10 0,09 0,73 0,24 <0,89 50 utlenialność mg/dm3 2,2 2,4 0,9 1,4 mangan mg/dm3 0,06 0,03 0,02 0,02 0,011 0,05 Fluorki mg/dm3 0,4 0,5 0,1 0,1 1,5 liczba kolonii 200C szt 6 0 42 15 100 liczba kolonii 37oC szt 0 0 0 0 20 wskaźnik coli 0 0 0 0 0 0 wskaźnik coli typu fekalnego 0 0 0 0 0 *badanie studnia 1 **badanie studnia 2

103

Stan wody w Dzierżąznej można uznać za zadowalający, jedynie wskaźniki poziomu żelaza i mętności nieznacznie przekroczyły wyznaczone normy. Na uwagę zasługuje rosnące stężenie jonów amonowych, które nie przekraczają jeszcze dopuszczalnej normy.

Tabela 64 Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Kaczkach Średnich LATA rodzaj badania jednostka 1996** 1998* 1998** 2017* 2017** norma mętność mg/dm3 5 30 5 1,5 1 odczyn pH 7,52 7,62 7,64 7,6 7,6 6,5-9,5 twardość ogólna mg/dm3 224 236 240 60-500 zasadowość mval/dm3 5,7 5,6 5,6 żelazo ogólne mg/dm3 0,36 3,19 0,46 0,279 0,2 chlorki mg/dm3 60 53 53 250 amoniak mg/dm3 0,77 0,84 0,84 0,87 0,45 0,5 azotyny mg/dm3 0,002 0,001 0,002 <0,066 <0,066 0,1 azotany mg/dm3 0,15 0,08 0,10 <0,89 <0,89 50 utlenialność mg/dm3 3,1 2,2 1,9 mangan mg/dm3 0,01 0,03 0,04 0,015 0,052 0,05 fluorki mg/dm3 0,4 0,3 0,3 1,5 liczba kolonii 200C szt 1 0 4 100 liczba kolonii 37oC szt 0 0 0 20 wskaźnik coli 0 0 0 0 0 0 wskaźnik coli typu fekalnego 0 0 0 0 *badanie studnia 1 **badanie studnia 2

Badania wody w Kaczkach Średnich wykazały wyższy od normowanego poziom żelaza, amoniaku oraz mętności. Wysoki ponadnormatywny poziom amoniaku wykazujący lekki trend wzrostowy świadczy o przedostawaniu się zanieczyszczeń organicznych pochodzenia rolniczego oraz zanieczyszczeń pochodzących ze ścieków sanitarnych do wód wgłębnych. Niniejsze ujęcie należy uznać za zagrożone dalszą degradacją w związku z tym należy jak najszybciej uporządkować gospodarkę wodno-ściekową w rejonie Kowali Księżych i południowej części Turkowic.

Tabela 65 Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Słodkowie studnia nr 1 LATA rodzaj badania jednostka 1997 1998 1999 2000 2017 norma Mętność mg/dm3 2 2 2 3 1,5 1 odczyn PH 7,67 7,58 7,73 7,97 7,6 6,5-9,5 twardość ogólna mg/dm3 180 184 188 208 60-500 zasadowość mval/dm3 4,2 4,3 4,0 4,0 żelazo ogólne mg/dm3 0,33 0,33 0,22 0,34 0,279 0,2 chlorki mg/dm3 10 9 11 12 250

104

amoniak mg/dm3 0,39 0,41 0,40 0,24 0,45 0,5 azotyny mg/dm3 0,000 0,000 0,002 0,002 <0,066 0,1 azotany mg/dm3 0,03 0,17 0,10 0,11 <0,89 50 utlenialność mg/dm3 3,7 3,1 3,1 3,1 mangan mg/dm3 0,08 0,07 0,01 0,06 0,052 0,05 fluorki mg/dm3 0,0 0,5 0,2 0,3 1,5 liczba kolonii 200C Szt 12 0 3 0 100 liczba kolonii 37oC Szt 0 0 0 0 20 wskaźnik coli 0 0 0 0 0 0 wskaźnik coli typu fekalnego 0 0 0 0 0

Tabela 66 Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Słodkowie studnia nr 2 LATA rodzaj badania jednostka 1997 1998 1999 2000 2017 norma mętność mg/dm3 24 29 9 21 1 odczyn PH 7,68 7,60 7,91 7,90 7,5 6,5-9,5 twardość ogólna mg/dm3 180 184 164 200 60-500 zasadowość mval/dm3 6,0 5,9 5,1 5,7 żelazo ogólne mg/dm3 1,08 1,09 1,75 2,38 0,279 0,2 chlorki mg/dm3 11 10 13 13 250 amoniak mg/dm3 0,73 0,85 0,73 0,66 0,45 0,5 azotyny mg/dm3 0,001 0,001 0,006 0,003 <0,066 0,1 azotany mg/dm3 0,10 0,11 0,09 0,15 <0,89 50 utlenialność mg/dm3 2,9 2,9 2,5 3,0 mangan mg/dm3 0,08 0,06 0,0 0,03 0,052 0,05 fluorki mg/dm3 0,2 0,5 0,5 0,3 1,5 liczba kolonii 200C Szt 2 0 0 44 100 liczba kolonii 37oC Szt 0 0 0 0 20 Wskaźnik coli 0 0 0 0 0 0 Wskaźnik coli typu fekalnego 0 0 0 0 0

Analizy wody surowej wykonane w 2017 r. pokazują pozytywny trend zmniejszania się poziomu jonu amonowego na ujęciu. Niniejsze ujęcie było zagrożone degradacją. Jak widać w wyniku uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej w rejonie Słodkowa i Słodkowa Kolonii, poprawiła się jakość wód podziemnych na tym ujęciu wody.

Tabela 67 Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Grabieńcu (Sanepid Turek) LATA rodzaj badania jednostka 1997 norma mętność mg/dm3 0 1 odczyn PH 7,83 6,5-9,5 twardość ogólna mg/dm3 160 60-500 zasadowość mval/dm3 3,5 105

żelazo ogólne mg/dm3 0,17 0,2 chlorki mg/dm3 5 250 amoniak mg/dm3 0,26 0,5 azotyny mg/dm3 0,000 0,1 azotany mg/dm3 0,05 50 utlenilaność mg/dm3 1,7 mangan mg/dm3 0,04 0,05 fluorki mg/dm3 0,2 1,5 liczba kolonii 200C Szt 0 100 liczba kolonii 37oC Szt 0 20 wskaźnik coli 0 0 wskaźnik coli typu fekalnego 0 0

Jakość wody w ujęciu wody w Grabieńcu jest najlepsza ze wszystkich ujęć zlokalizowanych na terenie gminy Turek. woda wgłębna spełnia normy zarówno pod względem bakteriologicznym jak i fizyko-chemicznym. Jednakże w związku z tym że przeprowadzono tylko jedno badanie w 1997r. nie jest ono miarodajne aby ocenić trendy zanieczyszczeń czy tworzące się zagrożenia. Badania wody surowej powinny być przeprowadzane minimum raz w roku.

Tabela 68 Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Szadowskich Górach (Sanepid Turek) LATA Rodzaj badania jednostka 1989 1993 1994 1996 2000 2001 2002 norma mętność mg/dm3 0 5 5 0 7 1 8 1 odczyn pH 7,6 7,11 7,11 7,6 7,81 7,92 7,57 6,5-9,5 twardość ogólna mg/dm3 4,2* 4,4* 180 188 200 330 192 60-500 zasadowość mval/dm3 5,0 3,5 3,5 3,6 3,5 3,6 3,6 Żelazo ogólne mg/dm3 0,44 0,75 0,62 0,45 0,63 0,75 0,2 chlorki mg/dm3 15 5 5 9 6 4,8 4,97 250 amoniak mg/dm3 0,02 0,29 0,19 0,14 0,14 0,09 0,22 0,5 azotyny mg/dm3 0,001 0,0002 n.w. 0,002 0,003 0,006 0,006 0,1 azotany mg/dm3 n.w. n.w. 0,25 0,04 0,20 0,31 0,40 50 utlenialność mg/dm3 3,2 1,6 1,2 1,6 2,9 2,7 3,5 mangan mg/dm3 n.w. 0,07 n.w. 0,13 0,07 0,04 0,10 0,05 fluorki mg/dm3 0,72 n.w. 0,2 0,00 0,3 X X 1,5 Liczba kolonii 200C szt 0 - 22 - - X X 100 Liczba kolonii 37oC szt 0 0 1 0 0 0 0 20 wskaźnik coli 0 0 0 2 0 7 30 0 wskaźnik coli typu fekalnego 0 0 0 0 0 0 0 0 * wartość podana w mval/dm3

Jakość wody w ujęciu wody w Szadowskich Górach pod względem fizyko-chemicznym jest bardzo dobra i stabilna. Zaobserwować można jedynie utrzymujący się podwyższony poziom żelaza i manganu.

106

Za niepokojące można było uznać pogarszanie się zanieczyszczenia bakteriologicznego wód podziemnych w 1996 r. oraz w 2001 i 2002 r. Mogło to świadczyć o pojawiających się okresowo zanieczyszczeniach wody powierzchniowej lub gleby w rejonie ujęcia wody. W związku z powyższym należało dokonać przeglądu gospodarki wodno-ściekowej w północnego rejonu miasta Turek oraz objąć szczególnym nadzorem rejon strefy bezpośredniej i pośredniej tego ujęcia.

Za niepokojące uznano też w przeszłości, pogarszanie się zanieczyszczenia bakteriologicznego wód podziemnych w Cisewie w obu studniach w roku 1998r. Świadczyło to o przedostawaniu się zanieczyszczonych wód powierzchniowych w głąb ziemi. W rejonie tym w 2017 r. rozpoczęto realizację budowy kanalizacji sanitarnej.

Jak wspomniano gmina Turek leży w ok. 74 % w obrębie obszaru najwyższej ochrony ONO Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 151. Gmina jest już w 100 % zwodociągowana a nie posiada w pełni rozwiązanego problemu gospodarki ściekowej. Dlatego tak istotnym zagadnieniem jest budowa zbiorczych urządzeń kanalizacyjnych przyłączonych do oczyszczalni ścieków oraz przydomowych (przyzagrodowych) oczyszczalni ścieków.

4.10.3. Wody geotermalne

Na terenie gminy Turek nie wykonano otworów badawczych w celu określenia zasobów wód geotermalnych. W powiecie tureckim, kolskim i konińskim w utworach dolnej kredy znajdujących się na głębokości ok. 2000 m ppt. znajdują się wody termalne. Wykonane otwory wiertnicze znajdują się w: Uniejowie 3 otwory, Dąbrowa koło Koła 1 otwór, Głębocko koło Ślesina 1 otwór, Mrówki 1 otwór, Grundy Górne gm. Pyzdry 1 otwór, Łabędź gm. Dąbie 1 otwór. Generalnie są to wody średnio zmineralizowane o temperaturze na wypływie 49 – 70 oC Wykorzystane ciepła tych wód jest teoretycznie możliwe jako alternatywne źródło energii do ogrzewania obiektów budowlanych. Wody geotermalne jednak znajdują się na bardzo dużej głębokości – ok. 2000 m. oraz są znacznie zmineralizowane, co w przypadku braku możliwości odbioru dużych ilości ciepła przez wielkie aglomeracje czyni, że wykorzystanie tych źródeł jest nieracjonalne ze względu na niewspółmiernie wysokie nakłady inwestycyjne, do możliwości osiągnięcia korzyści. Zrealizowana inwestycja ogrzewania ciepłem geotermalnym Uniejowa potwierdza fakty o wysokich nakładach inwestycyjnych i wysokich kosztach końcowych ciepła dla odbiorców. Dla racjonalnego wykorzystania tego ciepła niezbędny jest duży rynek odbiorców ciepła. Wykorzystanie ciepła wód termalnych jest możliwe jako alternatywne źródło energii do ogrzewania obiektów budowlanych. Jednak wody geotermalne wielkopolski znajdują się na bardzo dużej głębokości, dochodzącej do 2000 metrów oraz są znacznie zmineralizowane. Brak możliwości odbioru dużych ilości ciepła przez aglomeracje miejskie powoduje, iż wykorzystanie tych źródeł energii staje się często niewspółmierne z nakładami poniesionymi na wykonanie wierceń. Dla oceny możliwości wykorzystania energii geotermalnej, dla celów wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej do ogrzewania budynków z sieci ciepłowniczej, należy wykonać odwiert badawczy na głębokość minimum 2 tys. metrów.

107

4.11. Zaopatrzenie mieszkańców w wodę do picia

Wszystkie miejscowości są zwodociągowane. Gmina Turek jest zaopatrywana w wodę z 6 ujęć komunalnych w: Cisewie, Grabieńcu, Słodkówie, Obrębiźnie, Dzierżąznej i Kaczkach Średnich oraz kilka miejscowości przygranicznych z ujęć gmin sąsiednich: Wietchinin z ujęcia w Kowalach Pańskich, gm. Kawęczyn, Żuki z ujęcia w Laskach, gm. Przykona, Warenka z ujęcia w Bogdałowie, gm. Brudzew, część Cisewa z ujęcia gminy Malanów, część Dzierżąznej z ujęcia gminy Władysławów, część Szadowa z ujęcia miasta Turek. Długość sieci wodociągowej w 2013 r wynosiła 164 km, a w 2017 r. wynosiła 177,2 km. Tabela 69 Liczba przyłączy wodociągowych na terenie gminy Turek Obiekt Miejscowości zaopatrywane w wodę Liczba przyłączy wodociągowych SUW Cisew Duży Cisew Mały 372 Cisew SUW Grabieniec Dąbrowa, Grabieniec ( Przysiółek Dębina) 26

SUW Albertów, Budy Słodkowskie, Obrzębin, Słodków, 1170 Słodków Kolonia, Wrząca, Grabieniec Słodków SUW Obrębizna (Góry Szadowskie) 16 Obrębizna SUW Dzierżązna Chlebów, Dzierżązna, Kalinowa, Korytków, Szadów 718 Księży, Szadów Pański, Warenka, Pęcherzew, Dzierżązna Niwy SUW Kaczki Mostowe, 761 Kaczki Średnie, Kowale Księże, Kaczki Średnie Turkowice, Żuki

Charakterystyka ujęć wody i wodociągów z poszczególnych ujęć jest następująca:  Cisew – zaopatruje mieszkańców tej miejscowości. Z wodociągu publicznego Cisew o długości 16,5 km korzysta ok. 1000 osób, liczba przyłączy wodociągowych wynosi 372. Pozwolenie wodno-prawne w zakresie wydobycia wody jest ważne do 2027 r. i określa dopuszczalne ilości pobieranej wody: średnie dobowe – 350,0 m3/d, średnie godzinowe – 60,0 m3/h, średnie roczne – 126 750 m3/rok. Produkcja wody w 2017 r. wyniosła 50 700 m3, tj. średnio 200 m3/d. Źródłem wody dla stacji Cisew są dwie studnie głębinowe: - nr 1 z 1973 r.o głębokości 60,0 m i wydajności 90,0 m3/ h, przy depresji S = 4,3 m - nr 2 z 1993 r.o głębokości 70,0 m i wydajności 67,76 m3/ h, przy depresji S = 7,3 m

Układ technologiczny składa się z: aeratory 4 szt, odżelaziacze 4 szt, hydrofory 2 szt, chloratora 1 szt. Stacja pracuje w układzie jednostopniowego pompowania. Nie posada retencji wody czystej. Ze względu na dużą różnicę terenu pomiędzy SUW a odbiorcami w miejscowości Cisew Mały, ciąg technologiczny pracuje na wysokim ciśnieniu 4-5 atm, co niekorzystnie wpływa na pracę pomp głębinowych i odżelaziaczy (pękają), powodując ich nadmierne zużycie. Urządzenia są wyeksploatowane. W ramach prowadzonej eksploatacji dokonywana jest wymiana pomp głębinowych, osprzętu i armatury w układzie technologicznym. Istnieje możliwość wykorzystania ujęcia do

108

uzupełniania sieci Słodków za pomocą połączenia obydwu SUW rurociągiem o długości ok. 900 m.

 Grabieniec - Dąbrowa – zaopatruje część Grabieńca. Z wodociągu publicznego Grabieniec o długości 1,3 km korzysta 60 osób, liczba przyłączy wodociągowych wynosi 8. Źródłem wody dla stacji Grabieniec jest studnia głębinowa z 1988 r.: - nr 1 o głębokości 100 m i wydajności 16,0 m3/ h, przy depresji S = 17,5 m Stacja pracuje w układzie jednostopniowego pompowania wody. Woda surowa za pośrednictwem zbiornika hydroforowego tłoczona jest do sieci wodociągowej. Woda poddawane jest jedynie chlorowaniu przy pomocy podchlorynu sodu. Woda charakteryzuje się dużą zawartością żelaza. Ok. 0,8 mg/l i nie spełnia wymogów jakości wody do spożycia. Pozwolenie wodno-prawne ważne do 2027 r. określa dopuszczalne ilości pobieranej wody: średnie dobowe – 118,2,0 m3/d, maksymalne godzinowe – 16,0 m3/h, roczne 43 143 m3/h, Produkcja wody w 2012 r. wyniosła 1 429 m3/rok tj. średnio 3,9 m3/d. Wydobycie wody w 2017 r. wyniosło 3 274 m3. Jakość ujmowanej wody odpowiada wymaganiom rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 listopada 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U.Nr. 61, poz. 417 z późn. zm.).

 Słodków – zaopatruje miejscowości: Wrząca, Słodków, Albertów, Obrzębin, Budy Słodkowskie, Grabieniec. Z wodociągu publicznego Słodków o długości 52,1 km korzysta ok. 2832 osób, liczba przyłączy wodociągowych wynosi 1170.

Stacja została wybudowana w 1987r. Pozwolenie wodno-prawne, ważne do 2027 r., określa dopuszczalne ilości pobieranej wody: średnie dobowe – 750,0 m3/d, max. godzinowe – 40,0 m3/h, średnie roczne – 273.000 m3/rok. Produkcja wody w 2012 r. wyniosła 219 200 m3, tj. średnio 599 m3/d. Wydobycie wody w 2017 r. wyniosło 188 102 m3. Źródłem wody dla stacji Słodków są trzy studnie głębinowe: - nr 1 o głębokości 70 m i wydajności 43 m3/h (podstawowa) - nr 2 o głębokości 150 m i wydajności 22,0 m3/h (awaryjna) - nr 3 o głębokości 80,0 m i wydajności 22,3 m3 (awaryjna) Układ technologiczny składa się z: 4 szt aeratorów, odżelaziacze 4 szt, hydrofory 2 szt, chloratora 1 szt. Stacja pracuje w układzie dwustopniowego pompowania wody. Stacja posada retencję wody czystej składającą się z 5 szt. zbiorników wody czystej, każdy po 50 m3, co daje 250 m3.

Uzdatniona woda spełnia wymagania Ministra Zdrowia z dnia 29 listopada 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U.Nr. 61, poz. 417 z późn. zm.).

 Obrębizna - zaopatruje miejscowości: Obrębizna (Szadowskie Góry). Z wodociągu publicznego Obrębizna o długości 3,2 km korzysta 50 osób, liczba przyłączy wodociągowych wynosi 16.

109

- zgodnie z pozwoleniem wodno-prawnym, ważnym do 2027 r., ilość pobieranej wody nie może przekroczyć: średnie dobowe - 10 m3/d, średnie godzinowe – 0,8 m3/h, średnie roczne - 3650 m3/rok. Produkcja wody w 2017 r. wyniosła 1664 m3, czyli średnio 4,1 m3/d. Ujęcie składa się z jednej studni głębinowej z 1989 r. o nast. Cechach: - o głębokości 93,5 m i wydajności 15 m3/h przy depresji S=4,5 m. - Stacja wodociągowa pracuje w układzie jednostopniowego pompowania wody. - układ technologiczny składa się z następujących urządzeń: aeratory 1 szt., odżelaziacze 2 szt., hydrofory 1 szt., chloratory 2 szt. Stacja wraz z urządzeniami wybudowana została w 2002 r. Na stacji wybudowano zbiornik retencyjny dla wody ppoż o pojemności 100 m3. Technologia uzdatniania wody przedstawia się następująco: woda ze studni głębinowej przy pomocy pompy głębinowej dostarczana jest rurociągiem tłocznym do stacji wodociągowej na mieszacz wodno-powietrzny, w którym następuje jej napowietrzanie. Dalej woda podawana jest na układ uzdatniania składający się z dwóch filtrów odżelaziających i odmanganiających. W razie potrzeby może też być poddawana dezynfekcji za pomocą podchlorynu sodu.

W razie dalszej urbanizacji obszaru zasilanego z tej stacji istnieje możliwość dostosowania zestawu hydroforowego i wykorzystania istniejącego zbiornika ppoż. jako retencyjnego dla pompowni II0. Wykonano w 2014 r., połączenie z miejscowością Obrębizna, zasilaną z SUW Dzierżązna dla zapotrzebowania w okresach wzmożonego rozbioru wody.

 Chlebów – dokonano zmiany funkcji stacji wodociągowej w Chlebowie na pompownie wody. Stacja została wyłączona w 2005 roku i od tego czasu mieszkańcy zaopatrywani są z ujęcia w Dzierżąznej.

 Dzierżązna – zaopatruje miejscowości: Dzierżązna, Kalinowa, Pęcherzew, Obrębizna, Korytków i Szadów Księży. Z wodociągu publicznego Dzierżązna o długości 56,4 km korzysta 1850 osób, liczba przyłączy wodociągowych wynosi 718. Zgodnie z pozwoleniem wodno-prawnym, ważnym do 2027 r., ilości pobieranej wody nie może przekroczyć: średnio dobowo –650,0 m3/d, średnio godzinowo - 34,0 m3/h, średnio rocznie – 237 250 m3/rok. Produkcja wody w 2017 r. wyniosła 92 375 m3, czyli średnio 253 m3/d,. Ujęcie składa się z dwóch studni głębinowych. Źródłem wody dla stacji Dzierżązna są dwie studnie głębinowe: - nr 1 o głębokości 90,0 m i wydajności 75,0 m3/h przy depresji S = 9,4 m. - nr 2 o głębokości 90,0 m i wydajności 75,0 m3/h przy depresji S = 10,8 m. Układ technologiczny składa się z: 2 szt. aeratorów, odżelaziacze 2 szt., hydrofory 2 szt., chloratora 1 szt. Stacja pracuje w układzie dwustopniowego pompowania wody. Urządzenia stacji pochodzą z 1980 r. Stacja posada retencję wody czystej składającą się z 4 szt. zbiorników wody czystej, każdy po 50 m3, co daje 200 m3. 110

Woda uzdatniona nie spełnia wymagań Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r. w zakresie zawartości żelaza. Stacja wodociągowa została wybudowana w 1980r. Stacja pracuje na ciśnieniu 3,5-4,5 atm.

Jakość ujmowanej wody odpowiada wymaganiom rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 listopada 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U.Nr. 61, poz. 417 z późn. zm.). Kaczki Średnie – zaopatrzenie miejscowości: Kaczki Średnie, Kowale Księże, Turkowice. Z wodociągu publicznego Kaczki Średnie o długości 39,2 km korzysta 1770 osób, liczba przyłączy wodociągowych wynosi 761. Pozwolenie wodno-prawne ważne do 2027 r., określa limity ilości pobieranej wody: średnie dobowe – 400 m3/d, średnie godzinowe – 70,0 m3/h i średnie roczne – 146 000 m3/rok. Produkcja wody w 2017 r. wyniosła 138 463 m3/rok, czyli średnio 379 m3/d. Źródłem wody dla stacji Kaczki Średnie są dwie studnie głębinowe: - nr 1 z 1982 r. o głębokości 80 m i wydajności 93,0 m3/h przy depresji S = 26,3 m. - nr 2 z 1994 r o głębokości 100 m i wydajności 90,8 m3/h przy depresji S = 8,0 m.

Stacja pracuje w układzie dwustopniowego pompowania wody, pompami II-go stopnia typu PJM poprzez hydrofory woda podawana jest do sieci wodociągowej. Urządzenia stacji pochodzą z 1988-1989 r. Układ technologiczny składa się z: 4 szt. aeratorów, odżelaziacze 4 szt, hydrofory 2 szt, chloratora 1 szt. Stacja posiada retencję wody czystej składającą się z 4 szt. zbiorników wody czystej, każdy po 100 m3, co daje 400 m3.

Uzdatniona woda spełnia wymagania Ministra Zdrowia z dnia 29 listopada 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U.Nr. 61, poz. 417 z późn. zm.).

Ogólne dane odnośnie zużycia wody do picia przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 70 Ogólne dane odnośnie zużycia wody do picia Produkcja Produkcja Stacja uzdatniania rzeczywista w Produkcja w m3 rzeczywista w Produkcja w m3 wody m3/dobę w w 2012 rok m3/dobę w w 2017 rok 2012r. 2017r. Kaczki Średnie 255 93451 379 138 463 Słodków 599 219200 515 188 102 Cisew 213 78000 139 50 700 Dzierżązna 251 91964 253 92 375 Grabieniec 3,9 1429 8,9 3 274 Obrębizna – Szadowskie Góry 6,1 2247 4,5 1 664 Chlebów wyłączona wyłączona wyłączona wyłączona Razem 486 291 474 578 Źródło: Zakład Usług Wodnych w Koninie Spółka z o.o.

Można zauważyć, że mimo wzrostu liczby ludności, zużycie wody w latach 2012-2017 spadło ok. 2,4 %. 111

Stopień zwodociągowania w gminie, czyli ilość mieszkańców korzystających z wodociągu do ilości mieszkańców ogółem wynosi ok. 99%

Stan sieci wodociągowej na terenie gminy na koniec 2017 r., zgodnie z uzyskaną informacją przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 71 Stan sieci wodociągowej na terenie gminy na koniec 2017 r. Miejscowości Liczba Długość Liczba przyłączy Obiekt zaopatrywane zaopatrywanych wodociągu wodociągowych w wodę mieszkańców SUW Cisew Duży 16,5 km 372 ok. 980 osób Cisew Mały Cisew

SUW Grabieniec Dąbrowa, Grabieniec 1,3 km 26 ok. 60 osób ( Przysiółek Dębina) SUW Albertów, Budy 52,1 km 1170 ok. 2832 osób Słodkowskie, Słodków Obrzębin, Słodków, Słodków Kolonia, Wrząca, Grabieniec SUW Obrębizna (Góry 3,2 km 16 ok. 50 osób Szadowskie) Obrębizna

SUW Dzierżązna Chlebów, 56,4 km 718 ok. 1850 osób Dzierżązna, Kalinowa, Korytków, Szadów Księży, Szadów Pański, Warenka, Pęcherzew, Dzierżązna Niwy SUW Kaczki Mostowe, 39,2 km 761 ok. 1770 osób Kaczki Średnie, Kaczki Średnie Kowale Księże, Turkowice, Żuki Wodociąg Wietchinin 8,5 km 73 przyłącza 182 osoby Kowale Pańskie

Państwowy Powiatowy Inspektorat Sanitarny w Turku dokonuje stałej oceny stanu sanitarno- technicznego oraz jakości wody pod względem fizykochemicznym i bakteriologicznym w wodociągach publicznych na terenie gminy.

Jakość wody do picia i na potrzeby gospodarcze wymagana jest na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 listopada 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U.Nr. 61, poz. 417 z późn. zm.).

112

Jakość wody pod względem fizykochemicznym i bakteriologicznym w wodociągach publicznych na terenie gminy Turek za rok 2017 spełniała wymagane normy co przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 72 Jakości wody pod względem fizykochemicznym i bakteriologicznym w wodociągach publicznych na terenie gminy Turek za rok 2016 i 2017 rok 2016 rok 2017 Obiekt Czy woda uzdatniona spełnia wymagania Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r na poszczególnych ujęciach SUW Cisew spełnia spełnia SUW Grabieniec spełnia spełnia SUW Słodków spełnia spełnia SUW Obrębizna spełnia spełnia SUW Dzierżązna spełnia spełnia SUW Kaczki Średnie spełnia spełnia

Gmina planuje szereg zadań do wykonania w zakresie zaopatrzenia mieszkańców w wodę do picia. Celem uzyskanie polepszania jakości wody pitnej zgodnej z wymogami przepisów sanitarno-epidemiologicznych należy dokonać niezbędnych inwestycji zgodnie z przedstawionym poniżej zakresem opracowanego przez gminę programu rozwoju infrastruktury wodociągowej na terenie gminy. Program inwestycyjny zgodnie z koncepcją remontów i modernizacji stacji uzdatniania wody i sieci wodociągowych na terenie gminy w planach modernizacji na lata 2017-2020 oraz lata następne przedstawia się następująco:

SUW Cisew Zakres modernizacji Stacji Uzdatniania Wody w m. Cisew obejmuje: - część technologoiczną (- filtr ciśnieniowy (filtracja jednostopniowa) - aerator - pompownia II ˚ - pompy głębinowe wraz z rurami wznośnymi ze stali kwasoodpornej); - część elektryczną i AKPiA - część budowlaną - szacowany koszt 1 029 584,69zł.

SUW Kaczki Średnie Zakres modernizacji Stacji Uzdatniania Wody w m. Kaczki Średnie obejmuje: - część technologoiczną (- filtr ciśnieniowy (filtracja jednostopniowa) - aerator - pompownia II ˚ - pompy głębinowe wraz z rurami wznośnymi ze stali kwasoodpornej) - głowice studzienne, zasuwy, zawory zwrotne, manometry, kurki do poboru wody; - część elektryczną i AKPiA - część budowlaną - szacowany koszt 1 098 962,48 zł.

113

SUW Słodków Zakres modernizacji Stacji Uzdatniania Wody w m. Słodków obejmuje: - część technologiczną (- filtr ciśnieniowy (filtracja jednostopniowa) - aerator - pompownia II - głowice studzienne, zasuwy, zawory zwrotne, manometry, kurki do poboru wody); - część elektryczną i AKPiA - część budowlaną - szacowany koszt 1 301 213,52zł.

SUW Dzierżązna Nie planuje się

SUW Grabieniec Wyposażenie budynku Stacji Uzdatniania Wody w miejscowości Grabieniec obejmuje: - wykonanie instalacji wewnętrznej dotyczącej podłączenia zestawu hydroforowego (pompowni drugiego stopnia), - dostawa i montaż zestawu hydroforowego, - wykonanie rurociągów ssących i tłocznych, - wykonanie zbiornika wody czystej o pojemności 30 m3, - wykonanie nowej rozdzielni głównej, - szacowany koszt 185 000,00 zł.

SUW Obrębizna Nie planuje się

Chlebów Przebudowa sieci wodociągowej w miejscowości Chlebów 4295 m - Przepięcie istniejących przyłączy 5 szt. - Budowa nowych przyłączy 76 szt. - Budowa hydrantów 30 szt. - szacowany koszt 782 280,00 zł.

Korytków Przebudowa sieci wodociągowej w miejscowości Korytków 840 m - Przepięcie istniejących przyłączy 4 szt. - Budowa nowych przyłączy 11 szt. - Budowa hydrantów 7 szt. - szacowany koszt 151 905,00 zł.

4.12. Gospodarka ściekowa

Gmina Turek rozbudowuje w ramach wyznaczonej na jej terenie aglomeracji kanalizację sanitarną, której ścieki kierowane są do oczyszczalnia ścieków w Turku. W mieście Turek pracuje miejska mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków z usuwaniem biogenów i ze stacją odwadniania i higienizacji osadów. Przepustowość na 3 oczyszczalni w m. Turek wynosi Qśrd =15.750 m /d. Wobec obecnej rzeczywistej 114

3 3 przepustowości Qśrd = 8 121 m /d, pozostaje duża rezerwa w ilości ok. 7 629 m /d na ewentualne przyjęcie ścieków np. z gminy Turek.

Zgodnie z uzyskaną informacją z Urzędu Gminy Turek stan gospodarki ściekowej i rozbudowy kanalizacji przedstawiono poniżej.

W miejscowości Słodków wybudowano krótki odcinek kanalizacji pod drogą krajową nr 72, jako fragment projektowanej kanalizacji, który nie został podłączony do oczyszczalni ścieków komunalnych.

Na terenie gminy funkcjonują cztery małe oczyszczalnie ścieków obsługujące szkoły podstawowe w Cisewie, Kaczkach Średnich , Słodkowie i Żukach. Planowana jest budowa oczyszczalni ścieków przy Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Słodkowie

Większość mieszkańców gminy obecnie rozwiązuje problematykę ściekową w sposób indywidualny w oparciu o bezodpływowe zbiorniki ścieków (szamba). Ścieki z tych zbiorników powinny być wywożone do oczyszczalni ścieków w Turku. Powszechną praktyką jest jednak wylewanie ścieków na pola a czasami do przydrożnych rowów. Mając na uwadze również małą szczelność szamb utrzymanie takiego stanu w dłuższym okresie stanowi duże zagrożenie dla środowiska naturalnego, a zwłaszcza dla zanieczyszczenia wód powierzchniowych i wód gruntowych.

Bilans ilości ścieków z poszczególnych miejscowości z gminy Turek zgodnie z Koncepcją programową Gospodarki Wodno-Ściekowej na terenie gminy Turek z grudnia 2000r. jest następujący: Tabela 73 Bilans ilości ścieków z poszczególnych miejscowości z gminy Turek Jednost. Ilość zużycie Q śr. Współ. Q d. max Współ. Qh max. Lp. Nazwa wsi mieszk. wody m3/d Nd m3/d Nh m3/h dm3/d/Mk 1. Albertów 125 130 16,25 1,3 21,13 2 1,76 Budy 2. 252 130 32,76 1,3 42,59 2 3,55 Słodkowskie 3. Cisew 806 130 104,78 1,3 136,21 2 11,35 4. Dzierżązna 185 130 24,05 1,3 31,27 2 2,61 5. Grabieniec 272 130 35,36 1,3 45,97 2 3,83 6. Chlebów 291 130 37,83 1,3 49,18 2 4,10 7. Kaczki Średnie 410 130 53,3 1,3 69,29 2 5,77 8. Kalinowa 346 130 44,98 1,3 58,47 2 4,87 9. Korytków 187 130 24,31 1,3 31,60 2 2,63 10. Kowale Księże 388 130 50,44 1,3 65,57 2 5,46

115

11. Obrębizna 167 130 21,71 1,3 28,22 2 2,35 12. Obrzębin 411 130 53,43 1,3 69,46 2 5,79 13. Pęcherzew 174 130 22,62 1,3 29,41 2 2,45 Słodków 14. 511 130 66,43 1,3 86,36 2 7,20 Kolonia 15. Słodków 441 130 57,33 1,3 74,53 2 6,21 16. Szadów Księży 153 130 19,89 1,3 25,86 2 2,15 17. Szadów Pański 132 130 17,16 1,3 22,31 2 1,86 18. Turkowice 662 130 86,06 1,3 111,88 2 9,32 19. Warenka 123 130 15,99 1,3 20,79 2 1,73 20. Wrząca 272 130 35,36 1,3 45,97 2 3,83 21. Wietchinin 297 130 38,61 1,3 50,19 2 4,18 22. Żuki 388 130 50,44 1,3 65,57 2 5,46 RAZEM 6993 909,09 1181,82 98,48

Stężenie zanieczyszczeń w ściekach z terenu gminy Turek zostało oznaczone na podstawie badania surowych ścieków dowożonych z szamb i przyjęto zgodnie z badaniami i wytycznymi Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach. - Ścieki surowe z terenów wiejskich: 3 BZT5 350 mgO2/dm Zawiesina ogólna 400 mg/dm3 Azot ogólny 60 mg/dm3 Azot amonowy 36 mg/dm3 Fosfor ogólny 16 mg/dm3 - Ścieki dowożone: 3 BZT5 1600 mgO2/dm Zawiesina ogólna 1700 mg/dm3 Azot ogólny 140 mg/dm3 Azot amonowy 6 mg/dm3 Fosfor ogólny 27 mg/dm3

Gmina rozpoczęła proces uporządkowywania gospodarki ściekowej od budowy przydomowych oczyszczalni ścieków. Do końca 2012 r. z inicjatywy samych mieszkańców zainstalowano 74 przydomowych oczyszczalni ścieków. Typy przydomowych oczyszczalni ścieków zainstalowanych aktualnie na terenie gminy przedstawiono w poniższej tabeli.

Oczyszczalnia typu "NAYDIC" o przepustowości 4,0 m3/doba

116

Oczyszczalnia typu "BIOPAN PLUS" - 3,0m3/doba Oczyszczalnia typu "NEBRASKA M-7" 7,0 m3/doba Przydomowa Osadnik Gliniany 1 komorowy "Wobet- Hydret" 2 m3 Przydomowa oczyszczalnia POZ-PLAST do 5 m3 Oczyszczalnia ścieków z drenażem typu "Łęg" Przydomowa z drenażem oczyszczajacym EURO-PLAST Przydomowa PLASTERPUR SOTRALENTZ Przydomowa oczyszczalnia ścieków Epurbloc 3000 Oczyszczalnia typu "SANOCLOM", 4,5 m3/doba Przydomowa HYDRO-GEO-PLAST - przepustowość 0,6m3/doba Oczyszczalnia "Family 2000" JPR SYSTEM Przydomowa oczyszczalnia ścieków typu EKO-ODR 2500 Przydomowa oczyszczalnia ścieków typu Osadnik gnilny SA 2000ce Przydomowa Osadnik gliniany - 2m3. Piplife Polska S.A. Przydomowa oczyszczalnia Delfin SBR-6

Projekt uporządkowania gospodarki wodno ściekowej na terenie gmin członkowskich Związku Międzygminnego Wodociągów i Kanalizacji w subregionie konińskim przewiduje także budowę kanalizacji ścieków z podłączeniem do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku w ramach utworzonej aglomeracji Turek Uchwałą sejmiku województwa wielkopolskiego z dnia 22 lutego 2010 r. gmina Turek została włączona do aglomeracji Turek. Aglomeracja Turek obejmuje swym zasięgiem tereny objęte systemem kanalizacji zbiorczej zakończonym oczyszczalnia ścieków zlokalizowana w Turku, poło-one w powiecie tureckim, w gminach: miejskiej Turek i wiejskiej Turek. Obszar aglomeracji Turek wyznaczony został na terenie poniżej wymienionych miejscowości, w oznaczonych na planie granicach: - w mieście Turek - w gminie Turek: Cisew, Słodków Kolonia, Obrzębin, Żuki. Obszar i granice aglomeracji Turek zostały oznaczone na mapie Aglomeracja Turek została wyznaczona Rozporządzeniem Nr 158/06 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 17 lipca 2006 r. Burmistrz Miasta Turku oraz Wójt Gminy Turek pismem nr RLPR.7023-1/09 z dnia 15 lipca 2009 roku zwrócił się do Marszałka Województwa Wielkopolskiego o wprowadzenie zmian do aglomeracji Turek. W wyniku prac prowadzonych nad projektem pn. „Uporządkowanie gospodarki wodno ściekowej na terenie gmin członkowskich Związku Międzygminnego Wodociągów i Kanalizacji w subregionie konińskim” stwierdzono, że nie ma możliwości skanalizowania wszystkich miejscowości ujętych w ww. rozporządzeniu Wojewody Wielkopolskiego ze

117

względu na bardzo niski wskaźnik koncentracji nie osiągający 120 mieszkańców na kilometr nowobudowanej sieci. Nowe ustalenia odnoszące się do aglomeracji Turek obejmują zmianę, polegającą na wyłączeniu z aglomeracji miejscowości położonych w gminie Turek: Słodków, Obrębizna, Pęcherzew, Szadów Pański, Szadów Ksieży, Dzierżązna, Kalinowa, Albertów, Grabieniec, Korytków, Chlebów, Kaczki Średnie, Kowale Księże, Turkowice, Wietchinin. Natomiast w nowej propozycji planu aglomeracji Turek w całości ujęto miejscowości Cisew, Słodków Kolonia, Obrzębin i Żuki. W związku z powyższym zmianie ulegają długości sieci w aglomeracji. Równoważna Liczba Mieszkańców (RLM) oraz obszar i granice aglomeracji. Na podstawie przedstawionej nowej propozycji planu aglomeracji Turek w ramach przeprowadzonej weryfikacji ustalono m.in., że na terenie aglomeracji długość istniejącej sieci kanalizacyjnej wynosi 75,03 km. Natomiast długość planowanych sieci określono na 26,70 km. Wskaźnik długości sieci obliczony wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004r. w sprawie wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (§ 3 ust. 4 - Dz. U. z 2004r. Nr 283, poz. 2841 ze zm.), dla planowanych sieci (26,70 km) i liczby mieszkańców 3268 mk docelowo obsługiwanych przez planowaną sieć, wynosi średnio 122 mk/km i jest większy od wskaźnika długości sieci tj. nie mniej ni- 120 mieszkańców na 1 km sieci. Należy również dodać, że część miejscowości Słodków Kolonia położona jest na terenie Obszaru Złotogórskiego chronionego krajobrazu.

Aglomeracja posiada miejską oczyszczalnię ścieków w Turku. Oczyszczalnia aktualnie jest jeszcze hydraulicznie niedociążona, ale wymaga już modernizacji na co pozyskano już środki zewnętrzne z programu POIŚ. W ramach modernizacji wymienione zostaną urządzenia części ściekowej i osadowej (pompy, mieszadła, kraty, dmuchawy) na urządzenia o mniejszej mocy, sprawniejsze i wydajniejsze, przebudowany będzie reaktor biologiczny i stacja zlewu ścieków oraz rozbudowana sterowania procesami technologicznymi w części mechanicznej, wybudowana komora tlenowej stabilizacji (przebudowa dwóch pozostałych komór fermentacyjnych) oraz stacja dmuchaw i wiaty kompostowania osadów oraz zamontowane zostaną ogniwa fotowoltaiczne o mocy 99,9 kW. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest Kanał Obrzębiński, który jest bezpośrednim dopływem rzeki Kiełbaski.

Wielkość aglomeracji przekracza 2000 RLM. Równoważna liczba mieszkańców dla aglomeracji Turek wynosi 49 079 (RLM) i obejmuje: miasto Turek - 45635 RLM, gmina Turek: 3268 mieszkańców, 157 RLM gospodarka, 14 RLM obiekty użyteczności publicznej oraz 5 RLM miejsca noclegowe. Wszystkie wymienione w uchwale nazwy miejscowości są zgodne z Wykazem urzędowych nazw miejscowości. Zgodnie z art. 208 ust.1 ustawy z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 ze zm.) gmina tworząca aglomeracje ma obowiązek zrealizować system kanalizacji zbiorczej dla ścieków komunalnych zakończony oczyszczalnią ścieków w terminie określonym w Krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych. Uchwała nie narusza obowiązków gmin w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych wynikających z przepisów o samorządzie gminnym. Zgodnie z art. 146 pkt 3 lit. a w związku z art. 174 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008r. Nr 199, poz. 1227 ze zm.) od dnia 15 listopada 2008 roku organem właściwym w sprawach wyznaczenia aglomeracji jest sejmik województwa.

118

Od 2012 r. gmina rozpoczęła inwestowanie w proces uporządkowywania gospodarki ściekowej poprzez budowę przydomowych oczyszczalni ścieków przy dofinansowaniu ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska. Zadanie jest realizowane w kilku etapach. Etap I. - Budowa 175 przydomowych oczyszczalni ścieków składających się z osadnika gnilnego, przepompowni ścieków, oraz drenażu rozsączającego w postaci tuneli filtracyjnych. Budowa realizowana była w miejscowościach: Albertów, Budy Słodkowskie, Chlebów, Dzierżązna, Grabieniec, Kaczki Średnie, Kalinowa, Korytków, Kowale Księże, Obrębizna, Pęcherzew, Słodków, Szadów Księży, Szadów Pański, Turkowice, Warenka, Wietchinin, Wrząca, Żuki. Zaplanowaną inwestycją objętych zostało 833 mieszkańców. Realizacja tego etapu rozpoczęła się już w październiku 2012 r. Etap II - Budowa 78 przydomowych hybrydowych oczyszczalni ścieków z zastosowaniem niskoobciążonego osadu czynnego wspomaganego złożem biologicznym. Oczyszczalnia składa się z osadnika gnilnego, komory nitryfikacji, osadnika wtórnego. Budowa realizowana była w miejscowościach: Budy Słodkowskie, Chlebów, Dzierżązna, Grabieniec, Kaczki Średnie, Kalinowa, Korytków, Kowale Księże, Obrębizna, Pęcherzew, Słodków, Szadów Księży, Szadów Pański, Turkowice, Warenka, Wietchinin, Wrząca. Inwestycją objętych zostało 356 mieszkańców. Realizacja tego etapu rozpoczęła się już w październiku 2012 r. a zakończyła w październiku 2013 r. Etap III - Budowa w 69 przydomowych hybrydowych oczyszczalni ścieków z zastosowaniem niskoobciążonego osadu czynnego wspomaganego złożem biologicznym. Oczyszczalnia składa się z osadnika gnilnego, komory nitryfikacji, osadnika wtórnego. Budowa realizowana była w miejscowościach: Albertów, Budy Słodkowskie, Chlebów, Dzierżązna, Grabieniec, Kaczki Średnie, Kalinowa, Korytków, Kowale Księże, Obrębizna, Pęcherzew, Słodków, Szadów Księży, Szadów Pański, Turkowice, Warenka, Wietchinin, Wrząca. Inwestycją objętych zostało 326 mieszkańców. Zadanie w całości zrealizowane w 2013 r. Etap IV - Budowa 160 przydomowych hybrydowych oczyszczalni ścieków z zastosowaniem niskoobciążonego osadu czynnego wspomaganego złożem biologicznym. Oczyszczanie ścieków powinno zachodzić w procesie biologicznym podzielonym na trzy fazy: - oczyszczanie wstępne (mechaniczne) w komorze areacyjnej, -oczyszczanie biologiczne w reaktorze biologicznym w komorze napowietrzania, – oczyszczanie wtórne i klarowanie w osadniku wtórnym z zawracaniem osadu czynnego do komory reakcji fazy II, a sklarowane ścieki oczyszczone odprowadzane są do odbiornika. Budowa 60 oczyszczalni zrealizowana została w 2017 r. pozostałe 100 oczyszczalni zrealizowane zostanie do końca 2018 r. jak przedstawiono w poniższej tabeli.

119

Miejscowość Liczba przydomowych Liczba przydomowych oczyszczalni zrealizowanych w oczyszczalni realizowanych w 2017 r. 2018 r Albertów - 3 Budy Słodkowskie 2 6 Chlebów - 11 Cisew 2 2 Dzierżązna - 2 Grabieniec 9 4 Kaczki Średnie 3 3 Kalinowa 4 1 Korytków 1 6 Kowale Księże 6 3 Obrębizna 3 4 Obrzębin - 2 Pęcherzew - 2 Słodków 10 14 Słodków Kolonia 5 6 Szadów Księży - 3 Szadów Pański 3 4 Turkowice 6 14 Warenka - 2 Wietchinin - 6 Wrząca 1 1 Żuki 5 1 Razem liczba 60 100 oczyszczalni Liczba mieszkańców 244 439 objętych inwestycją Zaplanowaną inwestycją objętych zostanie w sumie 683 mieszkańców.

Uporządkowanie gospodarki ściekowej na terenie gminy Turek planowane jest również w ramach wyznaczonej aglomeracji Turek. Zadanie to polegać będzie na budowie kanalizacji sanitarnej w miejscowościach: Cisew, Słodków Kolonia, Obrzębin, Żuki z odprowadzeniem ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku. Zrealizowano już etap budowy sieci kanalizacji sanitarnej w m. Cisew, gdzie w II etapie budowy zakończonym w 2017 r. wybudowano sieć grawitacyjną fi200 mm - 2 685 mb; sieć ciśnieniową: fi63 mm - 35 mb, fi75 mm - 131 mb, fi110 - 130 mb; wykonano też kanały boczne fi 160 mm - 358 mb (94 szt.) i 3 szt. przepompowni ścieków.

Zaplanowane dalsze zadania w ramach budowy kanalizacji sanitarnej.

Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w m. Cisew - etap III w ramach tej inwestycji wykonane zostanie :

120

Sieć grawitacyjna Ø200 mm - 4 534 mb Kanały boczne Ø160 mm - 434 mb (110 szt.) Rurociąg tłoczny Ø 110 mm - 504 mb Rurociąg tłoczny Ø 90 mm - 381,50 mb Przepompownie ścieków - 2 szt. Komora pomiarowa - 1 szt.

Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w m. Obrzębin i Słodków Kolonia w ramach tej inwestycji wykonane zostanie : Obrzębin: - sieć grawitacyjna Ø 200 mm 8 525 mb; - kanały boczne Ø 160 mm - 836 mb (211 szt.) -rurociąg tłoczny: Ø 110 mm - 269 mb, Ø 90 mm - 588 mb, Ø 63 mm – 518 mb; -przepompownie ścieków – 6 szt. -komora pomiarowa - 1 szt. Słodków Kolonia: - sieć grawitacyjna Ø 200 mm - 365 mb, - kanały boczne Ø 160 mm - 33 mb - 13 szt.

W ramach porządkowania gospodarki ściekowej zaplanowano inwestycję - Budowa oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Turek przy ZSP w m. Słodków. Wykonanie powyższych inwestycji zaplanowano na 2018 r.

W ramach budowy zbiornika retencyjnego Kowale Księże, należy przewidzieć budowę kanalizacji zbierającej odpływy z przydomowych oczyszczalni z reaktorem biologicznym w Kowalach Księżych, celem ich odprowadzenia do „naturalnej oczyszczalni ścieków oczyszczonych III0” poniżej zapory i dalej do rzeki Kiełbaski.

Charakterystykę gospodarki ściekowej na terenie gminy Turek przedstawiono w poniższych zestawieniach tabelarycznych

Tabela 74 Długość czynnej sieci kanalizacyjnej i charakterystyka gospodarki ściekowej na terenie gminy Turek rok Kanalizacja 2013 2014 2015 2016 długość czynnej sieci kanalizacyjnej km 0,0 0,0 9,6 18,7 przyłącza prowadzące do budynków szt. 0 0 64 120 mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania awarie sieci kanalizacyjnej szt. - - 1 7 ścieki bytowe odprowadzone siecią dam3 - - 3,8 8,1 kanalizacyjną ścieki odprowadzone dam3 0,0 0,0 5,0 8,0 ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej osoba 0 30 266 448

Tabela 75 Ilości zbiorników bezodpływowych i oczyszczalni przydomowych na terenie gminy Turek NIECZYSTOŚCI CIEKŁE rok

121

Gromadzenie i wywóz nieczystości ciekłych 2013 2014 2015 2016 zbiorniki bezodpływowe - stan w dniu 31 XII szt. 2013 1914 1924 1904 oczyszczalnie przydomowe - stan w dniu 31 XII szt. 406 414 417 420

Oddziaływanie dużych podmiotów gospodarczych na gospodarkę wodno-ściekową w gminie Turek. Kopalnia Węgla Brunatnego Adamów: Zgodnie z uzyskanymi danymi, ilość zużytej wody w 2017 r. wyniosła 24185 m3, ilość wytworzonych ścieków bytowych w 2017 r. wyniosła 24185 m3. Ilość wytworzonych ścieków przemysłowych (wody popłuczne) w 2017 r. wyniosła 1056 m3. Ścieki przemysłowe (m.in. z osadników-odolejaczy przy myjniach pojazdów) i socjalno- bytowe z obiektów zaplecza O/Adamów, oczyszczane są w osadniku gnilnym o pojemności V=112 m3, i oczyszczone łączą się ze ściekami deszczowymi w studni zbiorczej o pojemności V=57 m3, skąd przepompowywane są do Cieku Zachodniego. Tu łączą się z wodami z odwodnienia powierzchniowego odkrywki, oczyszczonymi w terenowym osadniku ziemnym, i dalej z wodami z odwodnienia wgłębnego O/Adamów odprowadzanymi Ciekiem Wschodnim, razem płyną rowem północno-wschodnim do Strugi Janiszewskiej. Na całej trasie przepływu do odbiornika występują procesy samooczyszczania w wyniku naturalnego napowietrzania i sedymentacji zawiesin. W zakresie ochrony wód zakładowe laboratorium chemiczne prowadzi analizy fizyko- chemiczne odprowadzanych wód kopalnianych i ścieków. Ponadto zlecane jest wykonanie analiz pełnych specjalistycznym jednostkom. Jakość wód utrzymywana jest na poziomie wymaganym przepisami i Pozwoleniem wodnoprawnym znak DSR-II-1.7322.90.2015 z dnia 15.09.2015 r. Teren działalności KWB Adamów leży w strefie OWO Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 151. Ścieki z terenu Bazy Warenka KWB Adamów podczyszczane są jedynie w zbiorniku gnilnym i dalej po rozcieńczeniu wodami kopalnianymi kierowane są Strugą Janiszewską leżącą już na terenie gminy Brudzew do rzeki Kiełbaski. Rzeka Kiełbaska na ujściu do rzeki Warty pozaklasową jakość wód. W związku z tym że Baza Warenka leży na terenie gminy Turek, oraz fakt zamknięcia elektrociepłowni od 1 stycznia 2018 r. W procesie restrukturyzacji lub likwidacji Bazy Warenka należy wziąć pod uwagę podjęcie stosownych działań w zakresie ochrony zlewni rzeki Kiełbaski.

Zakład produkcyjny SINTUR sp. z o.o. Zakład zaopatrywany jest w wodę z własnego ujęcia, studni głębinowej zlokalizowanej na terenie zakładu. Aktualne pozwolenie wodno-prawne: - data uzyskania 21.01.2011 r. - data ważności20.01.2031 r. Zgodnie z uzyskanym pozwoleniem - dopuszczalny poziom wydobycia wody został określony na: - 10 220 m3/rok - 28 m3/dobę

122

Woda zużywana jest dla celów produkcyjnych, socjalnych, porządkowych. Powstające na terenie zakładu ścieki to, ścieki o charakterze bytowo-gospodarczym z pomieszczeń sanitarnych i prac porządkowych.

Ilość wydobytej wody w 2017 r. wyniosła 827 m3. Ilość wytworzonych ścieków bytowych w 2017 r. wyniosła 679 m3. Ilość wytworzonych ścieków przemysłowych w 2017 r. wyniosła 0 m3.

Ścieki bytowe kierowane są do dwóch zbiorników bezodpływowych zlokalizowanych na terenie zakładu o łącznej pojemności 160 m3, ścieki okresowo wywożone są do punktu zlewnego oczyszczalni ścieków w Turku. - Ścieki przemysłowe zakładu z zamkniętego układu chłodzenia Pobierana woda używana jest w dwóch zamkniętych systemach chłodniczych. W układzie chłodzenia wtryskarek i układzie chłodzenia nagrzewnic indukcyjnych. Około 25% wody będącej w obiegu jest wymieniana a zużyta kierowana jest obecnie do zbiornika przeciwpożarowego zlokalizowanego na terenie zakładu. Zalecane jest odprowadzenie w/w ilości wód poprzez osadnik do szczelnego zbiornika przeciwpożarowego zlokalizowanego na terenie zakładu. - Wody opadowe z dachów i powierzchni utwardzonych Wg Raportu z Wykonanej Usługi Doradczej w zakresie oddziaływania na środowisko dla Sintur sp. z o.o. planowane jest wprowadzenie kanalizacji opadowej z zachowaniem wymaganych spadków w kierunku wpustów deszczowych. Wpusty deszczowe z osadnikami gromadzić będą w pierwszej fali spływu deszczu najgrubsze i najcięższe zanieczyszczenia (żwir, błoto, kamienie) a dalej wody spływać będą grawitacyjnie kolektorami na urządzenia oczyszczające składające się z osadnika i separatora substancji olejowych. Odbiornikiem oczyszczonych wód będzie okresowy ciek wodny biegnący przy południowej granicy działki zakładu, po uzyskaniu wymaganych prawem decyzji i uzgodnień. Aktualnie brak jest trwale utwardzonych powierzchni na terenie zakładu.

ETOILA SP. z O.O.

Zakład zatrudniał w 2017 r. 44 pracowników Ilość wytworzonych ścieków bytowych w 2017r. – 442 m3 Ilość wytworzonych ścieków przemysłowych w 2017r. – 1793 m3 Ścieki bytowe z instalacji zakładowej trafiają do kolektora sanitarnego Ścieki przemysłowe po przejściu przez odtłuszczacz trafiają również do kolektora sanitarnego.

4.13. Gospodarka odpadami

Działania w zakresie gospodarki odpadami dla gminy Turek aktualnie są spójne z zadaniami i celami zaproponowanymi w „Planie gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego”.

Na terenie gminy zlokalizowane jest aktualnie jedno składowisko odpadów w Dzierżąznej. 123

Składowisko w Dzierżąznej leży na terenie gminy Turek, lecz właścicielem jest PGKiM Sp. z o.o. w Turku. Nagromadzone, głównie odpady mineral ne na składowisku odpadów w Cisewie zostały wywiezione i składowisko zostało zlikwidowane. Na terenie gminy zarejestrowano 1 nielegalne (dzikie) wysypisko odpadów w 2016 r., co przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 76 Wykaz dzikich wysypisk na terenie gminy Turek Dzikie wysypiska 2013 2014 2015 2016 powierzchnia istniejących - stan w dniu 31 XII m2 0 0 0 5 istniejące - stan w dniu 31 XII szt. 0 0 0 1 zlikwidowane - w ciągu roku szt. 0 0 0 4 odpady komunalne zebrane podczas likwidacji t 0,0 0,0 0,0 2,0 dzikich wysypisk - w ciągu roku dzikie wysypiska na 100 km2 powierzchni szt. 0,0 0,0 0,0 0,9 ogółem powierzchnia dzikich wysypisk na 100 km2 m2 0 0 0 5 powierzchni ogółem

W 2016 r. system gospodarki odpadami komunalnymi swoim zakresem zbliżony był do roku 2015 z niewielkimi modyfikacjami. W marcu 2016 r. podjęto uchwałę o wyłączeniu z systemu gospodarki odpadami komunalnymi nieruchomości niezamieszkałych, tj. nieruchomości na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne (placówki oświatowe, podmioty działalności gospodarczej itp.). Podmioty te zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach mają obowiązek zawrzeć indywidulane umowy na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych. Zatem od 1 sierpnia 2016 r. system gospodarki odpadami komunalnymi na terenie gminy obejmuje odbiór odpadów komunalnych wyłączenie z nieruchomości zamieszkałych. W przypadku nieruchomości zamieszkałych opłata w dalszym ciągu stanowiła iloczyn liczby mieszkańców zamieszkujących na nieruchomości i stawki opłat określonych w stosownej uchwale Rady Gminy. Funkcjonowanie gospodarki odpadami komunalnymi na terenie gminy Turek w roku 2016 oprócz ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, oparte jest na poniższych aktach prawa miejscowego: - Uchwała Nr XX/122/16 Rady Gminy Turek z dnia 25 kwietnia 2016 r. w sprawie regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy Turek - Uchwała Nr XIX/111/16 Rady Gminy Turek z dnia 21 marca 2016 r. w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości z terenu gminy Turek i zagospodarowania tych odpadów, w zamian za uiszczoną przez właściciela nieruchomości opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w szczególności częstotliwość odbierania odpadów komunalnych od właściciela nieruchomości i sposób świadczenia usług przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych. - Uchwała Nr XXXI/179/13 Rady Gminy Turek z dnia 31 stycznia 2013 r. w sprawie postanowienia o odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne.

124

- Uchwała Nr XIX/107/16 Rady Gminy Turek z dnia 21 marca 2016 r. w sprawie uchylenia Uchwały Nr XXXI/179/13 Rady Gminy Turek z dnia 31 stycznia 2013 r. w sprawie postanowienia o odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne. - Uchwała Nr XX/128/16 Rady Gminy Turek z dnia 25 kwietnia 2016 r. w sprawie wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez właścicieli nieruchomości. - Uchwała Nr XIX/109/16 Rady Gminy Turek z dnia 21 marca 2016 r. w sprawie metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz stawki tej opłaty. - Uchwała Nr XIX/110/16 Rady Gminy Turek z dnia 21 marca 2016 r. w sprawie terminu, częstotliwości i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi Częstotliwość odbioru odpadów komunalnych w roku 2016 w porównaniu z rokiem 2015 nie zmieniała się. Bezpośrednio od właścicieli nieruchomości odbierane były następujące frakcje odpadów komunalnych: - szkło, tworzywa sztuczne, metal, opakowania wielomateriałowe - raz w miesiącu - papier i tektura - raz na 2 miesiące - odpady ulegające biodegradacji: - w okresie od X do III - raz w miesiącu - w okresie od IV do IX - 2 razy w miesiącu - żużle, popioły paleniskowe i pyły z kotłów domowych - w okresie od X do IV - 2 razy w miesiącu - w okresie od V do IX - raz na 2 miesiące - odpady zmieszane - 2 razy w miesiącu

Do 31 lipca 2016 r. firma, wyłoniona przez Gminę w drodze przetargu na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych, tj.: Zakład Usług Komunalnych „EKO-GAB” s.c. G.Kropidłowski, D.Piąstka, Kowale Pańskie Kolonia 11a, 62-704 Kawęczyn, wyposażyła każdego właściciela nieruchomości zamieszkałej i niezamieszkałe w pojemniki oraz worki przeznaczone do gromadzenia odpadów. W lipcu 2016 r. w drodze przetargu Gmina zakupiła pojemniki na odpady zmieszane i popiół, które zostały bezpłatnie wydzierżawione mieszkańcom gminy (nieruchomościom zamieszkałym). Zatem z początkiem nowej umowy od 1 sierpnia 2016 r. na Wykonawcy nie ciąży już obowiązek wyposażania nowo zgłoszonych nieruchomości w pojemniki. Edukacja mieszkańców nt. nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi rozpoczęła się przed 1 lipca 2013 r. i trwa do dziś, a polega na dostarczaniu ulotek, kurend, nowych harmonogramów przez pracowników ww. firmy, a także przez sołtysów. Ponadto wszelkie informacje związane z systemem można znaleźć na stronie internetowej gminy: www.gmina.turek.pl lub uzyskać osobiście bądź telefonicznie w godzinach pracy Urzędu, pokój nr 4, tel. 63 279-40-83. Wykonawca wybrany w drodze przetargu, zobowiązany również został do utworzenia stacjonarnego punktu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, tzw. PSZOK-a. Punkt taki dla mieszkańców gminy Turek został uruchomiony w miejscowości Psary, ul. Komunalna 8, 62-731 Przykona. Jest on czynny w środy i w soboty w godzinach od 9.00 do 16.00. Mieszkańcy mogą dostarczyć i bezpłatnie oddać następujące odpady komunalne: - chemikalia - zużyte opony, pochodzące z gospodarstw domowych, - przeterminowane leki, - odpady wielkogabarytowe, - odzież, tekstylia, - zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, - odpady budowlane i rozbiórkowe, pochodzące z drobnych robót.

125

Ponadto raz w roku na terenie gminy ma miejsce mobilna zbiórka odpadów problemowych: odpadów wielkogabarytowych, zużytych sprzętów elektrycznych i elektronicznych oraz zużytych opon, pochodzących z gospodarstwa domowego, ciesząca się dużym zainteresowaniem mieszkańców.

Poniżej ukazano ilość zebranych odpadów komunalnych z terenu gminy Turek w latach 2012- 2016. Strumień odpadów komunalnych pochodził od nieruchomości zamieszkałych i niezamieszkałych.

Tabela 77 Zestawienie ilości odpadów komunalnych zebranych na terenie Gminy Turek za rok 2016

Źródło Analiza stanu gospodarki odpadami komunalnymi na terenie Gminy Turek za rok 2016

Tabela 78 Zestawienie ilości odpadów komunalnych zebranych na terenie Gminy Turek w latach 2012 – 2016. ODPADY KOMUNALNE Zmieszane odpady zebrane w ciągu roku 2013 2014 2015 2016

126

ogółem t 896,46 956,74 1179,00 1204,40 ogółem na 1 mieszkańca kg 100,9 104,8 126,5 127,9 z gospodarstw domowych t 730,99 798,47 1074,20 1107,70 odpady z gospodarstw domowych kg 82,3 87,5 115,3 117,6 przypadające na 1 mieszkańca jednostki odbierające odpady w badanym szt. 3 2 1 2 roku wg obszaru działalności Źródło GUS Bank danych lokalnych

Gmina Turek od początku funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi dokonuje wyboru Wykonawcy w drodze przetargu nieograniczonego na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych z terenu gminy oraz zorganizowanie i prowadzenie punktu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. Koszty odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych z terenu gminy oraz koszty związane z obsługą PSZOK-a w roku 2016 wynosiły 984 960,00 zł, co daje miesięcznie koszt w wysokości 82 080,00 zł. W wyniku przeprowadzonych postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, nieprzerwanie od 2013 r. usługę tę na rzecz gminy świadczy: Zakład Usług Komunalnych „EKO-GAB” s.c. Daniel Piąstka, G. Kropidłowski, Kowale Pańskie Kolonia 11a, 62-704 Kawęczyn.

Tabela 79 Wykaz podmiotów odbierających odpady komunalne od mieszkańców z terenu Gminy Turek L.p. Nazwa firmy Adres Zakład Usług Komunalnych Kowale Pańskie Kolonia 11a 1. EKO-GAB s.c. 62-704 Kawęczyn G.Kropidłowski & D. Piąstka

W przypadku właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne (podmioty działalności gospodarczej, placówki oświatowe itp.) Uchwałą Nr XIX/107/16 Rady Gminy Turek z dnia 21 marca 2016 r. w sprawie uchylenia Uchwały Nr XXXI/179/13 Rady Gminy Turek z dnia 31 stycznia 2013 r. w sprawie postanowienia o odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne ‘wyłączono’ nieruchomości niezamieszkałe z odbioru odpadów komunalnych. W związku z powyższym każdy właściciel nieruchomości niezamieszkałej zobowiązany został, zgodnie z zapisami ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach do zawarcia indywidulanych umów na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych ze swoich posesji. Ze sprawozdań składanych Wójtowi Gminy Turek wynika, że w 2016 i 2017 roku 2 firmy odbierały odpady komunalne na podstawie indywidualnych umów: Zakład Usług Komunalnych EKO-GAB s.c. G. Kropidłowski & D. Piąstka Kowale Pańskie Kolonia 11a, 62-704 Kawęczyn i Zakład Oczyszczania „GMI-TUR” Wiesław Baranowski, ul. Paderewskiego 17, 62-700 Turek.

Tabela 80 Wykaz podmiotów opróżniające zbiorniki bezodpływowe z terenu Gminy Turek L.p. Nazwa firmy Adres Zakład Usług Komunalnych Kowale Pańskie Kolonia 11a 1. EKO-GAB s.c. 62-704 Kawęczyn G.Kropidłowski & D. Piąstka

127

Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej ul. Polna 4 2. i Mieszkaniowej 62-700 Turek Sp. z o.o. Kowale Pańskie 39 3. Andrzej Miłowski 62-704 Kawęczyn Ul. Królowej Jadwigi 1 4. P.H.U. WOD – KAN Ilona Bałdyga 62-710 Władysławów Ul. Płochocińska 29 5. TOI TOI POLSKA Sp. z o.o. 03-044 Warszawa 6. HSB Stanisław Bukowiecki, Dziadowice 25, 62-709 Malanów

7. WC SERWIS Sp. z o.o. Spółka Komandytowa ul. Szybowa 2, 41-808 Zabrze

Podmioty odbierające odpady komunalne od właścicieli nieruchomości z terenu Gminy Turek w 2016 r. dostarczały odpady do następujących miejsc zagospodarowania odpadów.

1. Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych „ORLI STAW” Orli Staw 2, 62-834 Ceków - Odpady wielkogabarytowe 2. Rekopack Zawal Sp. J., ul. Gajowa 1, 62-510 Konin - Opakowania z tworzyw sztucznych 3. PHU „BIOMIX” Mikołajczak Norbert Rokutów 47 63-300 Pleszew - Opakowania ze szkła 4. Dźwig – Met Tomasz Piaseczny Żuki 59a, 62-700 Turek - Opakowania z metali 5. BM-EKO SP. z o.o., sp.k. ul. Mały Rynek 13/7 63-700 Krotoszyn - Zmieszane odpady opakowaniowe 6. Hydrostal Konin, ul. M.Dąbrowskiej 8, 62-500 Konin - Zużyte opony 7. MZGOK Sp. z o.o., ul. Sulańska 13, 62-510 Konin - Tworzywa sztuczne, Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne, Odpady komunalne niewymienione w innych podgrupach. 8. Zakład Utylizacji Odpadów Sp. z o.o. ul. Sulańska 11, 62-510 Konin - Leki inne niż wymienione w 20 01 31 9. Remondis Electrorecycling, Sp. z o.o. ul. Pryncypalna 132/134, 91-071 Łódź - Urządzenia zawierające freony, Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niż wymienione w 20 01 21 i 20 01 23 zawierające niebezpieczne składniki, Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niż wymienione w 20 01 21, 20 01 23 i 20 01 35.

Wytwórcy odpadów medycznych na terenie gminy to: – NIEPUBLICZNY ZAKŁAD OPIEKI STOMATOLOGICZNEJ „DENIS” Jolanta Pacholska, Słodków Kolonia, ul. Topolowa 7, adres głównegomiejsca wykonywania działalności gospodarczej: Tuliszków, ul. Zaremby 2, 62-740 Tuliszków, - Gabinet Weterynaryjny „MIVET” w Kaczkach Średnich 14, 62-700 Turek, Małgorzata Rosiak, Kaczki Średnie 14, 62-700 Turek. - „Centrum Medycyny Szkolnej i Promocji Zdrowia” Szadów Pański 1 c, 62-700 Turek. Aleksandra Chojnacka – Grzelak, – „SINTUR” Sp. z o.o. Zakład Pracy Chronionej, Szadów Pański 34, 62-700 Turek, Zakładowa Przychodnia Rehabilitacyjna Szadów Pański 34, 62-700 Turek. Odbiór odpadów odbywa się na podstawie odrębnych umów cywilmo-prawnych z podmiotami specjalizującymi się w tego typu odbiorze odpadów. Gmina współpracuje z Powiatem Tureckim w zakresie współfinansowania kosztów demontażu i utylizacji wyrobów zawierających azbest.

128

Zgodnie z art. 9e ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach podmiot odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości jest obowiązany do przekazywania zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania do regionalnej instalacji przetwarzania odpadów komunalnych, tzw. RIPOK. Zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2012 - 2017, Gmina Turek należy do regionu VIII, dla którego regionalną instalacją przetwarzania odpadów komunalnych jest Miejski Zakład Gospodarki Odpadami Komunalnymi w Koninie z siedzibą ul. Sulańska 13, 62-510 Konin (MZGOK Sp. z o.o. Konin). Wobec powyższego, zagospodarowaniem ww. odpadów komunalnych odebranych od właścicieli nieruchomości z terenu Gminy Turek zajmuje się MZGOK Sp. z o.o. w Koninie. Odpady zielone powstające na terenie nieruchomości zagospodarowywane są w większości przez mieszkańców (we własnym zakresie) w przydomowych kompostownikach. Właściciele nieruchomości nie mający możliwości zagospodarowania odpadów zielonych na terenie własnej posesji, mogą je oddać w worku brązowym bezpośrednio z terenu nieruchomości w terminach wyznaczonych harmonogramem odbioru odpadów lub mogą je dostarczyć i bezpłatnie oddać do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych. Odpady zmieszane odbierane są bezpośrednio z posesji , dwa razy w miesiącu. Cały strumień odebranych odpadów zmieszanych zostaje przekazany bezpośrednio do regionalnej instalacji przetwarzania odpadów komunalnych , tj. do MZGOK Sp. z o.o. w Koninie, gdzie następuje ich zagospodarowanie poprzez termiczne unieszkodliwianie.

W celu wywiązania się z ustawowego obowiązku oraz zapewnienia mieszkańcom możliwości bezpłatnego oddania odpadów problemowych, rzadziej powstających na terenie nieruchomości został utworzony Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych. Gmina nie posiada własnego PSZOK-a. Obowiązek jego zorganizowania i obsługi spoczywa na Wykonawcy, wybranym w drodze przetargu, który zajmuje się odbiorem odpadów komunalnych z terenu Gminy Turek. Odpady komunalne z terenu Gminy przyjmowane są nieodpłatnie od właścicieli nieruchomości w PSZOK. Mieszkańcy samodzielnie dostarczają odpady do punktu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych.

5. Główne cele kierunki ochrony środowiska w gminie Turek, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych

5.1. Cel nadrzędny

Społeczeństwo, gospodarka i środowisko tworzą makrosystem z bardzo silnymi powiązaniami. Zaniedbania jednego elementu powoduje zawsze sytuację kryzysową w pozostałych elementach. Nadrzędnym celem staje się rozwój zrównoważony, jest to strategia rozwoju obejmująca wymiar: - ekonomiczny - ekologiczny (środowiskowy) - społeczny (kulturowy, demograficzny, etyczno-aksjologiczny, świadomościowy)

W definicji D. Pearce`a rozwój zrównoważony to realizacja społecznie pożądanych celów takich jak: - wzrost realnego dochodu na osobę - poprawa stanu zdrowotnego i poziomu wyżywienia 129

- równy dostęp do zasobów środowiska - poprawa poziomu wykształcenia

Fundamentem rozwoju zrównoważonego jest jego kategoria trwałości i samo podtrzymywania się rozwoju. Oznacza to że gospodarka, społeczeństwo i środowisko powinny rozwijać się możliwie w jednakowym tempie, w praktycznie nieskończonym czasie. Zrównoważenie tempa rozwoju na obszarze o dobrym stanie środowiska może umożliwiać rozwój gospodarki i społeczeństwa bez pogarszania stanu środowiska naturalnego. Nadmierne przeciążenie ekosystemów i degradacja środowiska spowodują nieuchronnie załamanie gospodarki i upadek społeczności na danym obszarze.

Zagrożenia środowiska mogą mieć charakter naturalny lub antropogeniczny. Rodzaj i intensywność zagrożeń jest ściśle związana ze specyfiką danego obszaru, tj. rozwojem gospodarczym w powiązaniu z warunkami fizyczno - geograficznymi.

W przypadku Gminy Turek cel nadrzędny został zdefiniowany jako:

„Zrównoważony rozwój gminy zapewniający wysoką jakość życia mieszkańców przy jednoczesnym zachowaniu równowagi przyrodniczej”

5.2. Priorytety ochrony przyrody

5.2.1. Ochrona przyrody

Główne cele priorytetowe gminy w zakresie ochrony przyrody: - Ochrona lasów - prowadzenie zrównoważonej gospodarki leśnej, - Ochrona fauny i flory, - Ochrona ciągów ekologicznych i przyrodniczych, ochrona dolin rzecznych, - Minimalizacja presji mieszkańców na tereny cenne przyrodniczo i ochrona gleb - Zalesienia gruntów porolnych i wprowadzanie zadrzewień i zakrzewień śródpolnych, - Rozwój zieleni wiejskiej, - Kształtowanie świadomości ekologicznej i poszanowania dla środowiska przyrodniczego mieszkańców gminy.

Ochrona lasów - prowadzenie zrównoważonej gospodarki leśnej

- zachowywanie zasady trwałości lasów, która powinna polegać na obowiązku zachowania roślinności leśnej, naturalnych bagien, wprowadzeniu w ciągu 2 lat ponownie uprawy leśnej po wycięciu drzewostanu osiągającego wiek rębności, pielęgnowaniu i ochronie lasu, przebudowie drzewostanów dla osiągnięcia celów zawartych w planie urządzania lasu, racjonalnego użytkowania lasu w sposób zapewniający realizację wszystkich jego funkcji - zasada zrównoważonego rozwoju określa wymóg dokonywania inwentaryzacji lasów, prognozowania zmian w nich zachodzących i aktualizacji stanu zasobów leśnych czyli określenia wielkości powierzchni oraz masy tych zasobów. - zasada powiększania zasobów leśnych powinna być realizowana poprzez zalesianie nowych gruntów czyli zwiększanie powierzchni lasów oraz poprzez zachowanie

130

blisko połowy masy przyrostu drzew (na grubość), która powoduje stały wzrost zasobów leśnych liczonych w metrach sześciennych stojących na pniu.

Działania w gospodarce leśnej wynikające z przeprowadzonej analizy stanu siedlisk leśnych i stanu lasu - prowadzenie działań zmierzających do poprawy zgodności składów gatunkowych z siedliskiem poprzez inicjowanie odnowień naturalnych właściwych gatunków, odsłanianie i pielęgnowanie istniejących nalotów i podrostów bądź sztuczne podsadzanie - stopniowa przebudowa drzewostanów o składzie gatunkowym wpływającym degradująco na siedlisko; - Stałe ograniczanie lub eliminacja gatunków obcych w środowisku lasów nadleśnictwa a uznanych za „gatunki eliminowane”: czeremcha amerykańska, robinia akacjowa, klon jesionolistny i jesion pensylwański,; - Ochrona i zachowanie stabilizujących grunty zarośli rokitnika i innych krzewów o dobrze rozwiniętych systemach korzeniowych, szczególnie na zboczach pokopalnianych zwałowisk zewnętrznych; - Stopniowa przebudowa drzewostanów topolowych /szczególnie starszych/ rosnących na zwałowiskach, dostosowywanie składów gatunkowych do potencjalnych siedlisk określonych dla tych powierzchni w operacie glebowo – siedliskowym.

Ochrona różnorodności biologicznej - Ochrona wybranych drzewostanów starszych niż 100 letnie - Pozostawianie na planowanych zrębach zupełnych i cięciach uprzątających w rębniach złożonych kęp drzew domieszkowych wraz z podrostem i podszytem, nienaruszoną glebą. Pozostawianie ok. 5 % drzew gatunków głównych o najlepszej żywotności i jakości technicznej - Pozostawianie we wszystkich drzewostanach, niektórych starych drzew do ich fizjologicznej starości, a nawet biologicznej śmierci oraz wybranych drzewa martwych i dziuplastych – jako siedziby licznych organizmów fauny i flory decydujących o bogactwie i procesach samoregulacji w przyrodzie - Ochrona pozostałości zadrzewień przy dawnych siedzibach ludzkich jako naturalnych remiz dla ptaków i podnoszenie różnorodności; - Pozostawianie na zrębach niewielkich stosów chrustu jako miejsce schronienia drobnych zwierząt; - zachowanie w stanie niezmienionym /nie zalesionym/ śródleśnych łąk i polan leśnych; - ochrona runa i gleby leśnej poprzez właściwe zaprojektowanie, wykonanie i wykorzystywanie szlaków technologicznych - /zrywkowych w cięciach pielęgnacyjnych i w rębniach złożonych/; - zaniechanie palenia pozostałości zrębowych i resztek poeksploatacyjnych;

Kształtowanie strefy ekotonowej. Na uprawach leśnych zakładanych na granicy z innymi ekosystemami /np. pole – las, woda – las należy tworzyć strefy ekotonowe poprzez tworzenie pasa ochronnego o szerokości 20 – 30 m, złożonego z: - krzewów, - niskich drzew i krzewów, - luźnego piętra górnego

131

Tworzenie stref ekotonowych dotyczy również obrzeży szerokich dróg przebiegających przez lasy. Przy zalesianiu gruntów porolnych strefy ekotonowe powinny być kształtowane w ramach prac zalesieniowych.

Ochrona przeciwpożarowa lasów Do zakresu zadań ochrony lasów Nadleśnictwa Turek, które zaliczone są do obszarów leśnych o dużym zagrożeniu pożarowym powinna należeć również ochrona przeciwpożarowa Lasy Nadleśnictwa Turek należą do i kategoria zagrożenia pożarowego. Zasadniczy wpływ na ów stan rzeczy mają: - znaczna monokulturowość drzewostanów (ponad 50% to sosna), - warunki klimatyczno - glebowe (przeciętna roczna ilość opadów w granicach 550 - 600 mm; dominują gleby piaszczyste, które jak wiadomo nie utrzymują długo wilgoci, od wilgotności ściółki zależy stopień zagrożenia pożarowego lasu); Na zagrożenie pożarowe obszarów leśnych nadleśnictwa ma również niebagatelny wpływ duża penetracja lasów przez ludność zbierającą płody runa leśnego. Nadleśnictwo posiada opracowany „Szczegółowy plan zabezpieczenia obszarów leśnych przed pożarami”, który rokrocznie jest aktualizowany i zatwierdzany przez władze PSP i leśne. Działania gminy w tym zakresie ukierunkowane powinny być na wyposażenie lokalnych jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej w odpowiedni sprzęt gaśniczy i łącznościowy. Ważna jest również dobra i skoordynowana współpraca pomiędzy jednostkami OSP w gminie, nadleśnictwem i Państwową Strażą Pożarną.

Ciągi ekologiczne, doliny rzeczne, obszary szczególnej ochrony ekologicznej

Do obszarów szczególnej ochrony ekologicznej należy zaliczyć doliny rzeczne, tereny łąk, pastwisk położonych w dnach dolin rzecznych wskazanych do ochrony przed zmianą użytkowania. Jest to niezbędne z uwagi na zapewnianie odpowiednich warunków do: - zachowania i poprawy stanu równowagi biologicznej, - zachowania i wzbogacenia składu gatunków flory i fauny, - swobodnego napływu czystego powietrza - utrzymania istniejącej ekspozycji otwartego krajobrazu gdzie należy tu dodatkowo preferować tworzenie zalesień i zakrzewień z co najmniej 50% udziałem zieleni niskiej, oraz z uwagi na funkcję: - ekologiczną, - klimatyczną, - retencyjną. Ciągi ekologiczne i obszary szczególnej ochrony ekologicznej na terenie gminy są rozproszone na obszarze całej gminy. Główne obszary ciągów ekologicznych to: na południu gminy biegnący w kierunku wschód-zachód w dolinie rzeki Kiełbaski od Grąblina przez Kowale Księże do Rogowa w gminie Przykona. Korytarz te biegnie dalej na północ przez teren gminy Turek od miejscowości Korytków przez Pęcherzew, Szadów Pański do Kalinowej. Duży obszar ekologiczny znajduje się w rejonie Turkowic, są to tereny źródliskowe, które łączą się z ciągiem ekologicznym w dolinie rzeki Kiełbaski w północno-wschodniej części gminy. Od zachodu łączy się z ciągiem ekologicznym leżącym w dolinie Małej Kiełbaski położonym pomiędzy zabudową Cisew a drogą wojewódzką Turek-Malanów.

132

Na północy w rejonie Grabieńca C i Obrzębina w dolinie cieku wodnego i na terenach podmokłych Grabieńca znajduje się kolejny ciąg ekologiczny łączący się z lasami w Szadowskich Górach. W zachodniej części gminy na kierunku północ-południe przebiega ciąg ekologiczny zaczynający się w rejonie Gózd i Wichrzy biegnąc na północ przez tereny podmokłe Bud Słodkowskich, Słodkowa i dalej przez Słodków Kolonie, Grabieniec A łączy się z terenami leśnymi Dębiny i Dąbrowy

Ochrona ciągów ekologicznych na terenie gminy jest obowiązkiem wynikającym ze Studium Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Turek. Obszary ciągów ekologicznych na mapie Studium zostały oznaczone symbolem ZN. Obowiązek ten powinien być wykonywany na bieżąco w zakresie wydawanych decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania przestrzennego. Na obszarach wyznaczonych ciągów ekologicznych oraz na ich obrzeżach należy szczególnie wspierać rozwój rolnictwa ekologicznego oraz uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej.

Minimalizacja presji mieszkańców na tereny cenne przyrodniczo i ochrona gleb

Źródłem presji na środowisko są poszczególne dziedziny gospodarki oraz codzienne bytowanie mieszkańców. Ady zmniejszyć oddziaływanie człowieka na środowisko na terenie gminy Turek należy prowadzić racjonalną gospodarkę przestrzenią zgodnie z opracowanym studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy, w zakresie rozwoju mieszkalnictwa, rolnictwa, przemysłu, systemu komunikacji i prewencji w zakresie wystąpienia ryzyka poważnej awarii. Gleba jest podstawą egzystencji człowieka na ziemi. Gleba jest głównym czynnikiem determinującym obieg węgla w przyrodzie, jest również magazynem substancji odżywczych i wody. Kondycja gleby wpływa więc również na ochronę klimatu, wód powierzchniowych i wód gruntowych. Dobra kondycja i żyzność gleby jest też jej najbardziej przydatną właściwością gospodarczą, ma to szczególne znaczenie dla gminy Turek ponieważ jest to gmina o charakterze rolniczym. Działania powinny koncentrować się na wzroście stałej żyzności gleb. W zakresie ochrony gleb gmina powinna podjąć działania w zakresie wspierania rozwoju gospodarstw ekologicznych. Wspieranie działań w zakresie tworzenie zadrzewień i zakrzewień śródpolnych zwłaszcza na terenach odkrytych celem przeciwdziałania erozji eolitycznej (wiatrowej).

Zalesianie gruntów porolnych wprowadzanie zadrzewień i zakrzewień śródpolnych, zieleń wiejska.

Zalesienia Lesistość na terenie gminy Turek jest niska i wynosi 23,6 %. Zalesienia gruntów porolnych prowadzone były na terenie gminy w oparciu o Ustawę z 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków EFR na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich a także w oparciu o RRM z dnia 19 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz.U. Nr48, poz.390 ze zm). Aktualnie prace te należy kontynuować w oparciu o Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.

Zgodnie ze studium zagospodarowania przestrzennego główne obszary przeznaczone do

133

zalesień znajdują się w północnej części gminy na obszarach przylegających do lasów w rejonie Dębiny, Dąbrowy, Grabieńca, Szadowskich Gór i Józefowa. Na południu pas terenów w rejonie pomiędzy Cisewem Małym a Kowalami Księżymi. W zachodniej części gminy w rejonie Wichrzy znajdują się również tereny przyległe do lasów przewidziane do zalesienia.

Zgodnie z opracowanym i przyjętym uchwałą Rady Gminy w Turku nr XXXIV/217/02 z dnia 20.06.2002 r. Planem Zagospodarowania Przestrzennego terenami przeznaczonymi pod zalesienia w gminie Turek są następujące grunty: 1) we wsi Albertów - 2.21a,b RL, 2.3 RL, 2.4 RL, 2.5a,b,c RL, 2.6 RL, 2.7a,b RL, 2.8 RL, 2.9 RL, 2.10 RL 2) we wsi Grabieniec - 3.22 RL, 3.23 RL, 3.24 RL (w części), 3.25 RL, 3.27 RL, 3.28 RL, 3.29 RL, 3.30a, b RL, 3.31 RL, 3.32 RL, 3.33 RL, 3.34 RL, 3.35 RL. 3) we wsi Obrzębin - 13.12a,b,c RL, 13.13a,b,c RL, 13.14 RL, 13.15 RL 4) we wsi Szadów Księży - 12.4a,b RL, 12.5 RL, 12.6 RL 5) we wsi Dzierżązna - 10.6 RL, 10.7 RL, 10.10 RL, 10.11 RL 6) we wsi Kalinowa - 11.7 RL, 11.8 RL, 11.9 RL, 11.10a,b,c RL, 11.11 RL, 11.12 RL 7) we wsi Wrząca - 7.6 RL, 7.7 RL 8) we wsi Obrzębin - 4.10 RL, 4.11 RL, 4.12 RL, 4.13 RL, 4.14 RL, 4.15 RL, 4.16 RL, 4.17 RL, 4.18 RL 9) we wsi Kolonia Słodków - 5.10 RL, 5.11 RL, 5.12 RL, 5.13a,b RL 10) we wsi Budy Słodkówskie - 8.5 RL, 8.6 RL, 8.7 RL, 8.8 RL, 8.9 RL, 8.10a,b,c RL, 8.11 RL, 8.12 RL 11) we wsi Chlebów - 16.9 RL, 12) we wsi Cisew i - 9.23 RL, 9.24 RL, 9.25 RL, 9.26 RL, 9.27 RL, 9.28 RL, 9.29 RL, 9.30 RL, 9,31 RL, 9.32 RL, 9.33a,b,c RL, 9.34a,b RL, 9.35a,b RL, 9.36a,b RL, 9.37a,b RL, 9.38a,b RL, 9.39a,b RL 13) we wsi Cisew II - 9.40 RL, 9.41 RL, 9.42 RL 14) we wsi Turkowice - 20.13 RL, 20.14 RL, 20.15 RL, 20. 16 RL, 20.17 RL, 20.18 RL 15) we wsi Kowale Księże - 21.7 RL, 21.8 RL, 21.9 RL, 21.10 RL, 21.11a,b RL, 21.12 RL, 21.13 RL, 21.14 RL, 21.15a,b RL Plan Zagospodarowania posiada załączniki w formie mapek dokładnie określające poszczególne działki przeznaczone pod zalesienia.

Z jednej strony gmina powinna wspierać program zalesień gruntów porolnych z drugiej strony jednak dla części obszarów przeznaczonych do zalesień gmina może opracować alternatywny program wspierający tworzenie plantacji energetycznych np. wierzby krzewiastej.

Zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne Należy opracować instrumenty wsparcia dla rolników dla rozwoju zadrzewień i zakrzewień śródpolnych na terenie gminy.

Zieleń wiejska W tym zakresie należy podjąć działania: - ochrona i restauracja parku podworskiego zespołu dworsko-parkowego z XIX w. w Słodkowie,

134

- ochrona i restauracja parku podworskiego zespołu dworsko-parkowego z XIX w. w Korytkowie, - ochrona i restauracja cmentarza cholerycznego i mojżeszowego, - zagospodarowanie istniejących enklaw leśnych zlokalizowanych w pobliżu istniejącej zabudowy mieszkaniowej w celu przeznaczenia ich na parki wiejskie oraz tereny wypoczynku i rekreacji, - zadrzewianie i zakrzewianie stref wokół obiektów uciążliwych np. parkingi, drogi.

Zagospodarowanie terenów zalesień przy drogach powinno być zgodne z rozdziałem 7 Rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dn. 2 marca 1999r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 43 poz. 430).

Kształtowanie świadomości ekologicznej i poszanowania dla środowiska przyrodniczego mieszkańców gminy

W Nadleśnictwie wytyczono ścieżki edukacyjne na terenie leśnictwa Zdrojki. Społeczne zapotrzebowanie na tego typu obiekty nie zostało jeszcze zaspokojone i jest potrzeba wytyczania i budowy następnych obiektów. W przygotowaniu są następne przedsięwzięcia polegające na wyznaczeniu pieszych i rowerowych ścieżek turystycznych. Na terenie gminy Turek planowana jest trasa nr 1 przebiegać będzie przez tereny zrekultywowane po działalności KWB Adamów w Turku – poprzez hałdy, zwałowiska. Rosną tutaj młodniki dębowe, olszowe, sosnowe i modrzewiowe. Na trasie można zobaczyć zbiornik wodny powstały w wyniku erozji hałd, jak również z punktu widokowego niebieskie jezioro będące zbiornikiem wody technologicznej Elektrowni Adamów oraz dolinę rzeki Warty. Pracownicy nadleśnictwa prowadzą w miarę zgłaszanych potrzeb działania edukacyjne poprzez: - prowadzenie lekcji w lesie dla klas szkolnych, - prowadzenie zabaw edukacyjnych w lesie dla klas szkolnych i przedszkolnych, - odwiedziny na lekcjach w szkołach i przedszkolach, - prelekcje i pogadanki w szkołach, gminnych ośrodkach kultury, - organizowanie konkursów ekologicznych /plastycznych, wiedzy o lesie/ - uczestniczenie w wycieczkach i spacerach szkół lub klas w charakterze przewodnika, - organizowanie i uczestniczenie w ogniskach, biegach na orientację i innych imprezach prowadzonych dla dzieci i młodzieży z terenu działania nadleśnictwa, - uczestniczenie i wspomaganie innych instytucji w akcjach sprzątania świata, - działalność propagandowa prowadzona w prasie lokalnej a dot. ochrony przeciwpożarowej, ochrony przyrody i gospodarki leśnej,

Prowadzona działalność edukacyjna jest dość szeroka i różnorodna. Należy ją kontynuować w miarę istniejącego zapotrzebowania ze strony lokalnej społeczności. Do zadań gminy powinno należeć wspieranie działań leśnictw Zdrojka, Cisew, Wrząca w zakresie: - zwiększenia populacji dzika, zająca, kuropatw i bażantów, - ochrony cennych przyrodniczo obszarów leśnych zwłaszcza bagien.

135

5.3. Ochrona wód i gospodarka ściekowa. Zaopatrzenie gminy w wodę do picia

Główne cele priorytetowe gminy w zakresie ochrony wód powierzchniowych i podziemnych: - Budowa systemu kanalizacji sanitarnej z włączeniem do istniejącej oczyszczalni ścieków w Turku, na terenie gminy należącym do aglomeracji. - Kontynuacja budowy przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach poza wyznaczoną aglomeracją - Kontrola szczelności zbiorników bezodpływowych oraz wywiązywania się z obowiązku ich opróżniania; - Likwidacja nielegalnych form odprowadzania ścieków; - Modernizacja i rozbudowa systemu zaopatrzenia ludności w wodę; - Ochrona wód podziemnych w obszarach GZWP oraz wód powierzchniowych; - Ochrona wód przed zanieczyszczeniami spowodowanymi przez azotany ze źródeł rolniczych, - Budowa zbiorników małej retencji, - Ochrona wód zbiorników małej retencji, - Monitorowanie jakości wód, - Edukacja w zakresie ochrony wód i prawidłowej eksploatacji przydomowych oczyszczalni ścieków.

5.3.1. Budowa systemu kanalizacji sanitarnej z włączeniem do istniejącej oczyszczalni ścieków w Turku, na terenie gminy należącym do aglomeracji

Dla gminy Turek opracowana została koncepcja programowa gospodarki wodno-ściekowej. Przewiduje się tu odprowadzanie ścieków bytowych i socjalnych z miejscowości leżących w pobliżu miasta Turek do oczyszczalni miejskiej w Turku. Zgodnie z koncepcją opracowana została dokumentacja sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami dla miejscowości należących do aglomeracji Turek. Dla pozostałych miejscowości miejscowości przewiduje się asenizację indywidualną polegającą na budowie przydomowych oczyszczalni ścieków. Przyjęto optymalny wariant asenizacji polegający na budowie kanalizacji grawitacyjnej i ciśnieniowej. Dla miejscowości o bardziej zwartej zabudowie. W nowej propozycji planu aglomeracji Turek w całości ujęto miejscowości Cisew, Słodków Kolonia, Obrzębin i Żuki. Zadanie to polegać będzie na budowie kanalizacji sanitarnej w miejscowościach: Cisew, Słodków Kolonia, Obrzębin, Żuki z odprowadzeniem ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku. Zrealizowano już etap budowy sieci kanalizacji sanitarnej w m. Cisew, gdzie w II etapie budowy zakończonym w 2017 r. wybudowano sieć grawitacyjną fi200 mm - 2 685 mb; sieć ciśnieniową: fi63 mm - 35 mb, fi75 mm - 131 mb, fi110 - 130 mb; wykonano też kanały boczne fi 160 mm - 358 mb (94 szt.) i 3 szt. przepompowni ścieków.

Zaplanowane dalsze zadania w ramach budowy kanalizacji sanitarnej.

Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w m. Cisew - etap III w ramach tej inwestycji wykonane zostanie : Sieć grawitacyjna Ø200 mm - 4 534 mb Kanały boczne Ø160 mm - 434 mb (110 szt.) Rurociąg tłoczny Ø 110 mm - 504 mb 136

Rurociąg tłoczny Ø 90 mm - 381,50 mb Przepompownie ścieków - 2 szt. Komora pomiarowa - 1 szt.

W ramach porządkowania gospodarki ściekowej zaplanowano inwestycję - Budowa oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Turek przy ZSP w m. Słodków.

Wykonanie powyższych inwestycji zaplanowano na 2018 r.

5.3.2. Kontynuacja realizacji programu budowy przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach poza wyznaczoną aglomeracją

137

Zaplanowaną inwestycją objętych zostało 356 mieszkańców. Etap III Budowa w 69 przydomowych hybrydowych oczyszczalni ścieków z zastosowaniem niskoobciążonego osadu czynnego wspomaganego złożem biologicznym. Oczyszczalnia składa się z osadnika gnilnego, komory nitryfikacji, osadnika wtórnego. Budowa realizowana była w miejscowościach: Albertów, Budy Słodkowskie, Chlebów, Dzierżązna, Grabieniec, Kaczki Średnie, Kalinowa, Korytków, Kowale Księże, Obrębizna, Pęcherzew, Słodków, Szadów Księży, Szadów Pański, Turkowice, Warenka, Wietchinin, Wrząca. Zaplanowaną inwestycją objętych zostało 326 mieszkańców. Do zrealizowania pozostał rozpoczęty w 2017 i planowany do zakończenia w 2018 r. etap IV. Etap IV Budowa 160 przydomowych hybrydowych oczyszczalni ścieków z zastosowaniem niskoobciążonego osadu czynnego wspomaganego złożem biologicznym. Oczyszczanie ścieków powinno zachodzić w procesie biologicznym podzielonym na trzy fazy: Faza I – oczyszczanie wstępne (mechaniczne) w komorze areacyjnej, Faza II– oczyszczanie biologiczne w reaktorze biologicznym w komorze napowietrzania, Faza III– oczyszczanie wtórne i klarowanie w osadniku wtórnym z zawracaniem osadu czynnego do komory reakcji fazy II, a sklarowane ścieki oczyszczone odprowadzane są do odbiornika. Budowa 60 oczyszczalni zrealizowana została w 2017 r. pozostałe 100 oczyszczalni zrealizowane zostanie do końca 2018 r. jak przedstawiono w poniższej tabeli.

138

Szadów Pański 3 4 Turkowice 6 14 Warenka - 2 Wietchinin - 6 Wrząca 1 1 Żuki 5 1 Razem liczba 60 100 oczyszczalni Liczba mieszkańców 244 439 objętych inwestycją Zaplanowaną inwestycją objętych zostanie w sumie 683 mieszkańców.

5.3.3. Kontrola szczelności zbiorników bezodpływowych oraz wywiązywania się z obowiązku ich opróżniania

Gmina dokona rejestru wszystkich zbiorników bezodpływowych na nieczystości płynne. Raz w roku gmina dokonywać będzie kontroli obowiązku opróżniania tych zbiorników zgodnie z zapisami regulaminu utrzymania porządku i czystości w gminie.

5.3.4. Likwidacja nielegalnych form odprowadzania ścieków

W przypadkach stwierdzenia nielegalnego odprowadzania ścieków gmina będzie interweniować na bieżąco zgodnie z zapisami regulaminu utrzymania porządku i czystości w gminie. Generalna likwidacja tego problemu nastąpi po zaplanowanym uporządkowaniu gospodarki ściekowej na terenie całej gminy.

5.3.5. Modernizacja i rozbudowa systemu zaopatrzenia ludności w wodę

Jakość wody pod względem fizykochemicznym i bakteriologicznym w wodociągach publicznych na terenie gminy Turek za rok 2017 spełniała wymagane normy Gmina planuje szereg zadań do wykonania w zakresie zaopatrzenia mieszkańców w wodę do picia. Celem uzyskanie polepszania jakości wody pitnej zgodnej z wymogami przepisów sanitarno-epidemiologicznych należy dokonać niezbędnych inwestycji zgodnie z przedstawionym poniżej zakresem opracowanego przez gminę programu rozwoju infrastruktury wodociągowej na terenie gminy. Program inwestycyjny zgodnie z koncepcją remontów i modernizacji stacji uzdatniania wody i sieci wodociągowych na terenie gminy w planach modernizacji na lata 2017-2020 oraz lata 139

następne przedstawia się następująco:

SUW Dzierżązna Nie planuje się

SUW Obrębizna Nie planuje się

Chlebów Przebudowa sieci wodociągowej w miejscowości Chlebów 4295 m - Przepięcie istniejących przyłączy 5 szt. - Budowa nowych przyłączy 76 szt. - Budowa hydrantów 30 szt. 140

- szacowany koszt 782 280,00 zł.

Łączny koszt wszystkich zadań inwestycyjnych w zakresie modernizacji i rozbudowy infrastruktury wodociągowej szacowany jest na 4548945,69 zł.

5.3.6. Ochrona ujęć wody i ochrona wód podziemnych w obszarach GZWP oraz wód powierzchniowych

Generalnym zadaniem jest uporządkowanie gospodarki ściekowej na terenie całej gminy. Ważnym zadaniem powinno być również promowanie przez gminę inicjatyw w zakresie tworzenia gospodarstw ekologicznych i upowszechnianie dobrych praktyk rolniczych wśród rolników gospodarujących na terenie całej gminy.

5.3.7. Ochrona wód przed zanieczyszczeniami spowodowanymi przez azotany ze źródeł rolniczych.

Ważnym zadaniem powinno być wspieranie przez gminę inicjatyw w zakresie tworzenia gospodarstw ekologicznych i upowszechnianie dobrych praktyk rolniczych wśród rolników gospodarujących na terenie całej gminy.

5.3.8. Budowa zbiorników małej retencji

Na terenie gminy Turek planowana była budowa zbiornika małej retencji Kowale Księże. Realizacja tego zadania wymaga wpisania do planów inwestycyjnych Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie i aktualizowanych opracowań powiatowych odpowiednio. Zgodnie z opracowaną kartą informacyjną Wielkopolskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu zbiornik zlokalizowany ma być w miejscowości Kowale Księże w zlewni Kiełbaski z głównym dopływem Targówki. Projektowana zapora zbiornika zlokalizowana byłaby na 6,3 km od ujścia do Warty, 75 metrów na zachód od mostu na drodze krajowej nr 472 Turek-Sieradz. w Kowalach Księżych o wysokości piętrzenia mniejszej niż 5 m.

W ramach budowy zbiornika retencyjnego Kowale Księże, w strefie ochrony zbiornika, należy przewidzieć budowę kanalizacji zbierającej odpływy ścieków oczyszczonych z przydomowych oczyszczalni, celem ich odprowadzenia do oczyszczalni ścieków oczyszczonych III0 poniżej zapory i dalej do rzeki Kiełbaski. Realizowane aktualnie przydomowe oczyszczalnie ścieków w tym rejonie powinny być oczyszczalniami z reaktorem biologicznym oraz spełniać wymów możliwości odprowadzenia ścieków oczyszczonych do kanalizacji opaskowej planowanego zbiornika.

141

5.3.9. Monitorowanie jakości wód

Wody powierzchniowe. Danymi dotyczącymi stanu czystości wód powierzchniowych dysponuje Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu. Monitorowanie stanu zanieczyszczenia wód powierzchniowych należy prowadzić co cztery lata na podstawie badań WIOŚ w ramach kolejnych aktualizacji programu ochrony środowiska.

Wody wgłębne Badania i oceny stanu wód podziemnych dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska w sieci krajowej przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie – Państwowy Instytut Badawczy, na zlecenie Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Zgodnie z art. 155a ust. 5 i 6 Ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 (Dz.U.2015.469) Państwowa Służba Hydrogeologiczna wykonuje badania i ocenia stan wód podziemnych w zakresie elementów fizykochemicznych i ilościowych. W uzasadnionych przypadkach Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska wykonuje, w uzgodnieniu z państwową służbą hydrogeologiczną, uzupełniające badania wód podziemnych w zakresie elementów fizykochemicznych, a wyniki tych badań przekazuje za pośrednictwem Głównego Inspektora Ochrony Środowiska Państwowej Służbie Hydrogeologicznej.

Ze względu na brak środków finansowych na niektórych ujęciach wody pitnej badania wody surowej nie są kontynuowane. Istnieje konieczność prowadzenia badań wody surowej i analizowania zmian we wszystkich ujęciach wody pitnej na terenie gminy Turek.

Monitorowanie stanu zanieczyszczenia wód wgłębnych należy prowadzić co cztery lata na podstawie wykonanych badań.

5.3.10. Edukacja w zakresie ochrony wód i prawidłowej eksploatacji przydomowych oczyszczalni ścieków

Edukacja rolników w zakresie stosowania dobrych praktyk rolniczych. Bieżąca edukacja dzieci i młodzieży w szkołach podstawowych i gimnazjach. Edukacja mieszkańców korzystających z przydomowych oczyszczalni ścieków w zakresie prawidłowej ich eksploatacji. W ramach budowy przydomowych oczyszczalni ścieków edukacja mieszkańców powinna być przeprowadzona w zakresie obsługi i eksplowtacji tych oczyszczalni przez ich użytkowników. Edukacja pozostałych mieszkańców może być także przeprowadzona w formie specjalnie w tym celu opracowanych, ulotek edukacyjnych.

5.4. Ochrona powietrza atmosferycznego

Główne cele priorytetowe gminy w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego i ochrony klimatu: - Systematyczny monitoring jakości powietrza 142

- Zmniejszenie emisji niskiej poprzez termomodernizację budynków i zmianę systemów grzewczych na ekologiczne; - Stosowanie energooszczędnych oraz niskoemisyjnych technologii BAT z wykorzystaniem energii odnawialnej do modernizacji kotłowni i termomodernizacja budynków; - Zmniejszanie emisji pośredniej przez wykorzystanie ogniw pV do produkcji energii elektrycznej. - Zalesianie nieużytków oraz gleb o niskiej bonitacji. - Rozbudowa sieci gazowej; Cele te zrealizowane mogą być najszybciej poprzez działania prowadzące do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń i gazów cieplarnianych poprzez: - Wykonywanie okresowych sprawozdań zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, - restrukturyzację i modernizację źródeł ciepła, - wprowadzanie paliw ekologicznych, - wprowadzanie odnawialnych źródeł energii, - rozbudowę sieci gazowych średniego ciśnienia, - edukację ekologiczną.

5.4.1. Główne kierunki działań w zakresie ograniczenia emisji niskich - Zmniejszenie emisji niskiej poprzez zmianę systemów grzewczych na ekologiczne. - Stosowanie energooszczędnych oraz niskoemisyjnych technologii z wykorzystaniem energii odnawialnej i termomodernizacja budynków. - wprowadzenie ograniczeń lub zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw, zgodnie z Uchwałą Nr XXXIX/941/17 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z 18 12 2017 r. W gminie Turek istnieją możliwe dwa kierunki zmniejszania zanieczyszczeń atmosferycznych powodowane przez kotłownie lokalne i domowe. Pierwszy droższy inwestycyjnie i eksploatacyjnie to modernizacja źródeł ogrzewania na paliwa ekologiczne typu gaz i olej. Drugi bardziej wskazany tańszy i powodujący rozwój gospodarczy gminy to kierunek modernizacji źródeł ogrzewania na paliwa odnawialne typu biomasa, zastosowanie pomp ciepła, wykorzystanie energii słonecznej, energii z biogazu, energii z wiatru.

Należy podkreślić, że zgodnie z zapisami w Strategii Rozwoju Gminy Turek Cel główny 2 „Ochrona środowiska naturalnego” zidentyfikowano cel operacyjny „Ekologiczne źródła energii” Gmina w 2003 r opracowała również program operacyjny w zakresie możliwości wykorzystania lokalnych zasobów energii odnawialnej, w aspekcie zrównoważonego rozwoju gospodarczego gminy, który jest programem realizacji wspomnianych celów strategicznych. W 2010 r. gmina wprowadziła instrument wsparcia finansowego dla mieszkańców realizujących instalacje słoneczne do ogrzewania wody. W 2015 r. gmina opracowała Plan gospodarki niskoemisyjnej, którego zadania zostały wprowadzone w całości do niniejszego programu. Kierunki działań: Ograniczenie niskiej emisji 1. Termomodernizacja Zespołu Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego w Kaczkach Średnich, w zakresie: - docieplenia przegród zewnętrznych 143

- wymiany kotłów. 2. Termomodernizacja Szkoły Podstawowej im. Jana Pawła II w Kaczkach Średnich, w zakresie: - wymiany kotłów, - modernizacji c.o. 3. Termomodernizacja budynków mieszkalnych i modernizacja kotłowni węglowych przez mieszkańców gminy - utrzymanie do wyczerpania zapotrzebowania społecznego, instrumentu wsparcia finansowego dla mieszkańców w celu wykorzystania pomp ciepła i budowy instalacji z kolektorami słonecznymi do przygotowania ciepłej wody użytkowej w gospodarstwach indywidualnych, rolnych i agroturystycznych na terenie gminy - utrzymanie do wyczerpania zapotrzebowania społecznego instrumentu wsparcia finansowego dla mieszkańców w celu ułatwienia modernizacji kotłowni węglowych w indywidualnych gospodarstwach domowych i rolnych w zakresie zmiany starych pieców węglowych na nowoczesne ekologiczne systemy grzewcze przystosowane do ogrzewania pompami ciepła. - wypracowanie instrumentu wsparcia finansowego dla mieszkańców w celu ułatwienia termomodernizacji budynków i modernizacji kotłowni węglowych w indywidualnych gospodarstwach domowych i rolnych w zakresie zmiany starych pieców węglowych na nowoczesne ekologiczne systemy grzewcze przystosowane do ogrzewania biomasą.

4. Produkcja energii elektrycznej i cieplnej na połaciach dachów budynków użyteczności publicznej Ogniwa pV - Urząd Gminy w Turku, ul. Ogrodowa 4. Zainstalowanie instalacji pV o mocy - 10,00 kWp z połączeniem UPS do sieci i Centrum Zarządzania Kryzysowego oraz kotłowni w Urzędzie Gminy. - Wiejskie Centrum Lokalnej Aktywności, Kowale Księże 38A Zainstalowanie instalacji pV o mocy - 4,00 kWp - Szkoła Podstawowa, Chlebów 15 Zainstalowanie instalacji pV o mocy - 4 kWp - Szkoła Podstawowa, Cisew 55 Zainstalowanie instalacji pV o mocy - 8 kWp - Szkoła Podstawowa, Żuki 92 Zainstalowanie instalacji pV o mocy - 6 kWp - Zespół Szkolno-Przedszkolny, Słodków 21 Zainstalowanie instalacji pV o mocy - 15 kWp - ZSR CKP w Kaczkach Średnich Zainstalowanie instalacji pV o mocy - 20 kWp Kolektory słoneczne - ZSR CKP w Kaczkach Średnich, instalacja 11 kolektorów słonecznych do cwu - Urząd Gminy w Turku. 5 kolektorów – instalacja 5 kolektorów słonecznych do cwu

5. Produkcja energii elektrycznej przy energochłonnej infrastrukturze wodno-kanalizacyjnej Ogniwa pV - SUW Słodków - dz. nr 82/10; Zainstalowanie instalacji pV o mocy 30 kWp, - SUW Dzierżązna - dz. nr 341/4;

144

Zainstalowanie instalacji pV o mocy 25 kWp, - SUW Cisew - dz.nr 440/3, 440/4, 440/5; Zainstalowanie instalacji pV o mocy 20 kWp, - SUW Kaczki Średnie - dz. nr 79/1. Zainstalowanie instalacji pV o mocy 15 kWp,

6. Produkcja energii elektrycznej przy infrastrukturze drogowe - Budowa 80 szt. oświetlenia hybrydowego, wzdłuż drogi krajowej nr 72 na długości około 12 km.

7. Modernizacja źródeł ciepła oraz wzrost zastosowania OZE w produkcji energii użytkowej w sektorze mieszkalnym i rolnym - Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powstających ze spalania paliw na potrzeby c.o. - dofinansowanie 200 instalacji, - Przygotowanie ciepłej wody użytkowej za pomocą alternatywnych sposobów pozyskania energii pierwotnej - dofinansowanie 100 instalacji, - Produkcja energii elektrycznej w instalacjach prosumenckich – dofinansowanie 80 instalacji prosumenckich 2-4 kWp na prosumenta

8. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych - Budowa ścieżki pieszo-rowerowych wzdłuż drogi krajowej nr 72, od m. Albertów) w kierunku zachodnim od siedziby Urzędu Gminy w Turku, - Budowa ścieżki pieszo-rowerowych wzdłuż drogi krajowej nr 83, od m. Turkowice w kierunku południowym od siedziby Urzędu Gminy w Turku. - Budowa ścieżki pieszo-rowerowej w ciągu drogi wojewódzkiej W 470 - Szadów Pański - Dzierżązna - granica. 9 Zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i możliwości ochrony powietrza wynikających między innymi z „uchwały antysmogowej” Sejmiku Województwa Wielkopolskiego, w tym oszczędności energii, modernizacji ogrzewania i stosowania paliw ekologicznych odnawialnych źródeł energii również, w aspekcie zanieczyszczenia powietrza benzo(a)pirenem i ozonem. 10. Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony powietrza i ochrony klimatu Edukację ekologiczną w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego i ochrony klimatu należy prowadzić oddzielnie dla dzieci i młodzieży szkolnej i odrębnie dla dorosłych mieszkańców gminy. - Edukacja dorosłych - można ją prowadzić w formie ulotek edukacyjnych, na specjalnie zorganizowanych szkoleniach, a w szczególnych przypadkach na wyjazdach szkoleniowych. - Edukacja dzieci i młodzieży - powinna być prowadzona systematycznie w ramach zajęć szkolnych. Do zajęć szkolnych można w miarę możliwości wprowadzić wykonywanie przez uczniów praktycznych badań i obserwacji zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. 11. Monitorowanie stanu zanieczyszczenia atmosfery należy prowadzić co cztery lata na podstawie badań WIOŚ w ramach kolejnych aktualizacji programu ochrony środowiska

5.4.2. Zalesianie nieużytków oraz gleb o niskiej bonitacji Zalesienia na terenie gminy są realizowane sukcesywnie zgodnie z Planem Zagospodarowania Przestrzennego przyjętego uchwałą Rady Gminy w Turku nr XXXIV/217/02 z dnia 20.06.2002 r.

5.4.3. Rozbudowa sieci gazowych średniego ciśnienia Gmina aktualnie nie posiada koncepcji i nie planuje rozbudowy sieci rozdzielczej gazu ziemnego na swoim terenie 145

W celu usprawnienia procesu rozbudowy sieci gazowej, gmina powinna opracować miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, a także przewidzieć przy budowie nawierzchni drogowych, pasy pod ewentualne położenie gazociągów.

5.4.4. Edukacja ekologiczna Edukację ekologiczną w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego i ochrony klimatu należy prowadzić oddzielnie dla dzieci i młodzieży szkolnej i odrębnie dla dorosłych mieszkańców gminy. Edukację dorosłych można prowadzić w formie ulotek edukacyjnych, na specjalnie zorganizowanych szkoleniach, a w szczególnych przypadkach na wyjazdach szkoleniowych. - Edukację dzieci i młodzieży należy prowadzić systematycznie w ramach zajęć szkolnych. Do zajęć szkolnych można w miarę możliwości wprowadzić wykonywanie przez uczniów praktycznych badań i obserwacji zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego.

5.5. Ochrona powierzchni ziemi Główne cele priorytetowe gminy w zakresie ochrony powierzchni ziemi: - Zapewnienie dotrzymania standardów jakości gleb na terenie gminy - Zmniejszenie zakwaszenia gleb - Właściwe składowanie nawozów naturalnych - Wzbogacanie gleb środkami glebotwórczymi (kompost) - Rekultywacja terenów zdegradowanych - Kontrola podmiotów prowadzących działalność w zakresie transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów - Wdrożenie powszechnej segregacji odpadów przez mieszkańców - Likwidacja nielegalnego wydobycia surowców.

5.5.1. Gospodarka odpadami

Działania w zakresie gospodarki odpadami dla gminy Turek aktualnie są spójne z zadaniami i celami zaproponowanymi w „Planie gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego”.

5.5.2. Edukacja w zakresie gospodarki odpadami

Edukacja mieszkańców w zakresie wdrażania systemu zbierania odpadów komunalnych. Osiągnięcie wymaganych celów w zakresie gospodarki odpadami będzie możliwe poprzez powszechne wdrożenie segregacji odpadów „u źródła” przez mieszkańców gminy.

5.6. Ochrona krajobrazu

Część gminy Turek znalazła się w Obszarze Złotogórskim. Zachodnie granice Obszaru Złotogórskiego. Napowietrzne linie energetycznych, mają negatywny wpływ na krajobraz gminy. Jednak infrastruktura ta jest niezbędne dla jej funkcjonowania. Największym negatywnym oddziaływaniem infrastruktury energetycznej może być defragmentacja obszarów, a co za tym idzie zaburzenie ich spójności. Negatywny wpływ na krajobraz gminy mogą mieć ewentualne budynki i budowle które mogą stanowić dominantę krajobrazu, niekoniecznie korzystnie wpływając na krajobraz

146

Główne cele priorytetowe gminy: - przestrzeganie zasad lokalizacji budowli i budynków zgodnie z kierunkami wyznaczonymi w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania i rozwoju gminy, - przestrzeganie zasad ochrony krajobrazu biorąc pod uwagę zarówno wartości przyrodnicze jak i dziedzictwa narodowego, - propagowanie architektury budynków i instalacji wkomponowanych w krajobraz, tak aby były jak najmniej widoczne, oraz nie zmniejszały powierzchni korytarzy ekologicznych.

5.7. Ochrona przed hałasem i promieniowaniem niejonizującym

5.7.1. Główne cele priorytetowe gminy w zakresie ochrony przed hałasem i promieniowaniem niejonizującym

Główne cele priorytetowe gminy: - Monitorowanie poziomu hałasu komunikacyjnego wzdłuż dróg oraz hałasu emitowanego przez zakłady zlokalizowane na terenie gminy - Poprawa warunków komunikacyjnych na drogach na terenie gminy z uwzględnieniem potrzeb w zakresie ograniczenia emisji hałasu, w tym utrzymanie i odnowa nawierzchni dróg - Dbałość o zachowanie odpowiedniej odległości od ciągów komunikacyjnych w stosunku do projektowanej zabudowy; - Tworzenie pasów zwartej zieleni ochronnej jako biologicznych ekranów akustycznych wzdłuż liniowych i punktowych źródeł hałasu.

5.7.2. Główne kierunki działań

Walka z hałasem komunikacyjnym jest trudna i kosztowna.

Aktualnie nie ma takiej potrzeby, ale w przypadku gdy natężenie ruchu na drogach krajowych i wojewódzkich będzie rosło na odcinkach intensywnej zabudowy jak Słodków, Żuki, Turkowice i Szadów Pański należy rozważyć poniższe działania: 1. Proponuje się budowę ekranów dźwiękochłonnych wzdłuż drogi na odcinku zabudowy mieszkaniowej w Słodków, Żuki, Turkowice i Szadów Pański. Ekrany dźwiękochłonne mogą być wykonane, na pewnych odcinkach, z żywej „płyty wierzbowej” co znakomicie poprawi klimat akustyczny drogi i zapewni estetykę na pozostałych odcinakach ekrany powinny być przeźroczyste.

2. W pierwszej kolejności dla poprawienia klimatu akustycznego tych dróg można zaprojektować założenie zieleni izolacyjnej niskiej i wysokiej, pełniącej rolę naturalnego ekranu akustycznego. Założenie zieleni izolacyjnej wpłynie również na obniżenie poziomu zapylenia powodowanego przez pojazdy.

3. Na odcinku dróg biegnących przez obszary zabudowane w Słodkówie, Żukach, Turkowicach i Szadowie Pańskim należy dążyć do położenia nowej nawierzchni asfaltowej charakteryzującej się generowaniem niskiego poziomu hałasu podczas ruchu pojazdów.

147

5.8. Pole elektromagnetyczne

Badania nad problemem ustalenia wpływu długotrwałej ekspozycji pola o natężeniach niewywołujących istotnych zmian krótkoterminowych na stan zdrowia ludzi, nie przyniosły jednoznacznych rozstrzygnięć.. Przeprowadzone w 2015 roku przez WIOŚ w Poznaniu badania kontrolne w punkcie zlokalizowanym w miejscowości Dobra wykazały, że występujące na terenie Powiatu Tureckiego wartości pól elektromagnetycznych są znacznie mniejsze od dopuszczalnych, co pozwala wnioskować, że na terenie gminy Turek nie ma przekroczeń dopuszczalnych poziomów emisji tego rodzaju energii. Stacje bazowe telefonii komórkowej zlokalizowane na terenie gminy Turek, posiadają aktualne pozwolenia. Dla stacji tych nie były prowadzone pomiary składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego.

Główne cele priorytetowe gminy w zakresie ochrony przed polami elektromagnetycznymi: Zapobiegawczo konieczne jest przeprowadzanie okresowej kontroli natężenia pól w miejscach możliwego przebywania ludzi i ograniczenie możliwości ekspozycji ludzi na działanie tych pól.

5.9. Ochrona przed poważnymi awariami

Inwestycje związane z minimalizacją ewentualnych zagrożeń środowiska pozostają w gestii zakładów, w których takie zagrożenia mogą wystąpić. Zadaniem władz wojewódzkich i powiatowych jest przymuszanie zakładów do realizacji inwestycji proekologicznych, w tym zapobiegających wystąpieniom nadzwyczajnych zagrożeń środowiska. Na terenie gminy Turek znajdują się dwa większe zakłady: KWB Adamów - Baza Warenka oraz Sintur. Obydwa zlokalizowane w północno-wschodniej części gminy. W fazie eksploatacji zakładów sytuacje awaryjne mogą wystąpić przede wszystkim z powodu nie stosowania wymogów BHP przy eksploatacji urządzeń, braku właściwego nadzoru nad urządzeniami, nieprzestrzegania wymogów przeciwpożarowych. W/w zakłady powinny opracować instrukcje techniczno-ruchową , w której należy określić sposób postępowania w wypadku awarii urządzeń dla zminimalizowania ujemnego wpływu wystąpienia awarii na środowisko.

Główne cele priorytetowe gminy w zakresie ochrony przed poważnymi awariami:

- Edukacja mieszkańców w zakresie wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia awarii.

5.10. Edukacja ekologiczna mieszkańców

Główne cele priorytetowe gminy w zakresie edukacji ekologicznej - Kształtowanie świadomości ekologicznej i poszanowania dla środowiska przyrodniczego mieszkańców gminy

148

- Edukacja w zakresie ochrony wód i prawidłowej eksploatacji przydomowych oczyszczalni ścieków - Edukację ekologiczną w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego i ochrony klimatu należy prowadzić oddzielnie dla dzieci i młodzieży szkolnej i odrębnie dla dorosłych mieszkańców gminy. Edukację dorosłych można prowadzić w formie ulotek edukacyjnych, na specjalnie zorganizowanych szkoleniach, a w szczególnych przypadkach na wyjazdach szkoleniowych. - Edukację dzieci i młodzieży należy prowadzić systematycznie w ramach zajęć szkolnych. Do zajęć szkolnych można w miarę możliwości wprowadzić wykonywanie przez uczniów praktycznych badań i obserwacji zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. - Kształtowanie polityki informacyjnej mającej na celu rezygnację z kotłowni węglowych na rzecz alternatywnych źródeł energii - Prowadzenie kampanii edukacyjno-informacyjnych w zakresie szkodliwości ozonu w przyziemnej warstwie atmosfery - Wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia awarii.

5.11. Harmonogram działań Programu ochrony środowiska dla gminy Turek

Patrz Załącznik nr 1.

6. Źródła finansowania inwestycji z zakresu ochrony środowiska

Podstawy prawne realizacji Programu ochrony środowiska stanowią przepisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska. Zgodnie z art. 14 tej ustawy Program powinien określać cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych, o których mowa w . ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712, z późn. zm.).

Realizacja założonych celów w Programie ochrony środowiska gminy Turek jest możliwa poprzez: - pozyskiwanie środków finansowych na realizację inwestycji służących ochronie środowiska, - optymalne wykorzystanie rozwiązań o charakterze organizacyjnym z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju, - przestrzeganiu założonych zasad zarządzania środowiskiem, - otrzymanie przyzwolenia społecznego na wdrażanie programu ochrony środowiska.

Posiadanie odpowiednich środków finansowych jest niezbędnym warunkiem wdrożenia programu polityki środowiskowej. Środki na finansowanie zadań związanych z ochroną środowiska pochodzić mogą z następujących źródeł: - budżet gminy - budżet państwa, - środki Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, - środki Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, - środki z budżetu Unii Europejskiej, - środki z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, - środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie EFTA, 149

- środki pochodzące z innych źródeł zagranicznych, w tym środki prywatne, - współfinansowanie z Funduszu Termomodernizacji i Remontów inwestycji związanych ze zmniejszeniem zapotrzebowania na energię budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej, modernizacją kotłowni i węzłów cieplnych, itp. - prywatne,

6.1. Środki budżetu państwa i własne samorządu terytorialnego

Budżet Państwa W trybie dotacji z tego źródła mogą być finansowane inwestycje ponadregionalne, realizowane przede wszystkim przez jednostki samorządu terytorialnego. W ten sposób finansowane mogą być m.in. inwestycje w zakresie gospodarki wodnej, zalesienia.

Środki własne samorządu terytorialnego Na realizację części zadań samorząd terytorialny będzie musiał przeznaczyć własne środki. Jest to niezbędne również z tego względu, że do uzyskania niektórych dotacji konieczne jest zainwestowanie w przedsięwzięcie własnych środków na wymaganym poziomie. Fundusze te pochodzą z bieżących środków, takich jak np. podatki i opłaty lokalne, udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa.

6.2. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Znanym i wykorzystywanym przez gminy źródłem dotacji i preferencyjnych kredytów dla podmiotów podejmujących inwestycje ekologiczne są fundusze Ochrony środowiska. Fundusze Ochrony Środowiska mają za zadanie wspieranie realizacji inwestycji ekologicznych, a także działań nieinwestycyjnych (edukacja ekologiczna, opracowania naukowo-badawcze i ekspertyzy dotyczące zagadnień związanych z ochroną środowiska). Przedsięwzięcia finansowane przez FOŚiGW muszą spełniać następujące kryteria: - zgodności z polityką ekologiczną państwa, - efektywności ekologicznej, - efektywności ekonomicznej, - uwarunkowań technicznych i jakościowych, - zasięgu oddziaływania, - wymogów formalnych.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wspiera finansowo przedsięwzięcia podejmowane dla poprawy jakości środowiska w Polsce, traktując jako priorytetowe te zadania, których realizacja wynika z konieczności wypełnienia zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej. Celem działalności Narodowego Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadań lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. W Narodowym Funduszu stosowane są trzy formy dofinansowywania: - finansowanie pożyczkowe (pożyczki udzielane przez NF, kredyty udzielane przez banki ze środków NF, konsorcja czyli wspólne finansowanie NF z bankami, linie kredytowe ze środków NF obsługiwane przez banki), 150

- finansowanie dotacyjne (dotacje inwestycyjne, dotacje nieinwestycyjne, dopłaty do kredytów bankowych, umorzenia), - finansowanie kapitałowe (obejmowanie akcji i udziałów w zakładanych, bądź już istniejących spółkach w celu osiągnięcia efektu ekologicznego).

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu Podstawą oferty WFOŚiGW w Poznaniu są preferencyjne pożyczki. Wysokość pożyczki może wynieść do 80% kosztu całkowitego przedsięwzięcia. Jej spłata może zostać rozłożona na okres do 15 lat z możliwością 18 miesięcy karencji w spłacie. Oprocentowanie pożyczki jest uzależnione od typu podmiotu oraz charakteru realizowanego przedsięwzięcia i wynosi od 0.2 do 0.8 stopy redyskonta weksli (SRW). Fundusz udziela również dotacji w formie pomocy bezzwrotnej - przeznaczonych głównie na realizację zadań o charakterze nieinwestycyjnym (edukacja ekologiczna, ochrona przyrody, itp.). Standardowo wynoszą one do 50% kosztu całkowitego przedsięwzięcia, ale w uzasadnionych przypadkach poziom ten może być wyższy. Kolejną propozycją są dopłaty do kredytów komercyjnych zaciąganych w bankach. Zasady przyznawania pomocy regulują dokumenty WFOŚiGW w Poznaniu: „Lista przedsięwzięć priorytetowych WFOŚiGW w Poznaniu”, „Zasady udzielania i umarzania pożyczek oraz udzielania dotacji ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu” oraz „Szczegółowe warunki dofinansowania zadań ze środków WFOŚiGW w Poznaniu. Klasyfikacja kosztów - Oprocentowanie pożyczek - Częściowe umorzenia.”

Terenowy Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych powstał na mocy ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U.2004.121.1266 j.t.), która jest podstawą prawną i źródłem jego funkcjonowania. Funkcjonowanie FOGR szczegółowo określa regulamin ustalony przez Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Z funduszu mogą być dofinansowane następujące działania: - Rekultywacje na cele rolnicze gruntów, które utraciły lub zmniejszyły wartość użytkową wskutek działalności nieustalonych osób; - Rolnicze zagospodarowanie gruntów zrekultywowanych; - Użyźnianie gleb o niskiej wartości produkcyjnej, ulepszanie rzeźby terenu i struktury przestrzennej gleb, usuwanie kamieni i odkrzaczanie; - Przeciwdziałanie erozji gleb na gruntach rolnych, w tym zwrot kosztów zakupu nasion i sadzonek, utrzymania w stanie sprawności technicznej urządzeń przeciwerozyjnych, oraz odszkodowania, o których mowa w art. 15 ust. 3; - Budowę i renowację zbiorników wodnych służących małej retencji; - Budowę i modernizację dróg dojazdowych do gruntów rolnych; - Wdrażanie i upowszechnianie wyników prac naukowo-badawczych związanych z ochroną gruntów rolnych; - Wykonywanie badań płodów rolnych uzyskiwanych na obszarach ograniczonego użytkowania, o których mowa w art. 16, oraz niezbędnych dokumentacji i ekspertyz z zakresu ochrony gruntów rolnych; - Wykonywanie zastępcze obowiązków określonych w ustawie; - Rekultywację nieużytków i użyźnianie gleb na potrzeby nowo zakładanych pracowniczych ogrodów działkowych; - Zakup sprzętu pomiarowego i informatycznego oraz oprogramowania, niezbędnego do zakładania i aktualizowania operatów ewidencji gruntów oraz prowadzenia spraw ochrony gruntów rolnych, do wysokości 5% rocznych dochodów Funduszu.

151

O dofinansowanie ze środków Funduszu mogą ubiegać się zarówno jednostki samorządu terytorialnego, jak i osoby fizyczne oraz osoby prawne, podejmujące zamierzenia inwestycyjne w rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Nadzór nad Funduszem prowadzi Departament Geodezji i Gospodarki Mieniem Urzędu Marszałkowskiego w Warszawie.

Fundusz Leśny Podstawą prawną do utworzenia Funduszu Leśnego była Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów z 1971 r. Fundusz Leśny stanowi formę gospodarowania środkami na cele wskazane w ustawie o lasach. Fundusz Leśny przeznacza się dla nadleśnictw na wyrównywanie niedoborów powstających przy realizacji zadań gospodarki leśnej. Środki Funduszu Leśnego mogą także być przeznaczone na: wspólne przedsięwzięcia jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych, w szczególności w zakresie gospodarki leśnej, badania naukowe, tworzenie infrastruktury niezbędnej do prowadzenia gospodarki leśnej, sporządzanie planów urządzenia lasu, prace związane z oceną i prognozowaniem stanu lasów i zasobów leśnych, inne zadania z zakresu gospodarki leśnej w lasach. Część środków funduszu leśnego przeznacza się na zalesianie gruntów, które nie są własnością Skarbu Państwa.

Fundusz Termomodernizacji i Remontów Fundusz Termomodernizacji utworzono w Banku Gospodarstwa Krajowego ustawą z dnia 18 grudnia 1998 r. o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych (Dz. U. Nr 162 ze zmianami). W 2009 roku na mocy ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów (Dz.U.10.76.493), rozpoczął działalność Fundusz Termomodernizacji i Remontów, który przejął aktywa i zobowiązania Funduszu Termomodernizacji. Podstawowym celem Funduszu jest pomoc finansowa dla inwestorów realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjne przy pomocy kredytów zaciąganych w bankach komercyjnych. Pomoc ta zwana "premią termomodernizacyjną" stanowi źródło spłaty 25% zaciągniętego kredytu na wskazane przedsięwzięcia. Oznacza to, że realizując przedsięwzięcie termomodernizacyjne inwestor spłaca 75% kwoty wykorzystanego kredytu. Premia termomodernizacyjna przysługuje tylko inwestorom korzystającym z kredytu. Nie mogą z niej korzystać inwestorzy realizujący przedsięwzięcie termomodernizacyjne z własnych środków. Przedsięwzięciem termomodernizacyjnym jest ulepszenie, w wyniku którego następuje zmniejszenie: - Rocznego zapotrzebowania na energię dostarczaną do budynków mieszkalnych, budynków zbiorowego zamieszkania i budynków służących do wykonywania przez jednostki samorządu terytorialnego zadań publicznych na potrzeby ogrzewania oraz podgrzewania wody użytkowej: · W budynkach, w których modernizuje się jedynie system grzewczy - co najmniej o 10%; · W budynkach, w których w latach 1985-2001 przeprowadzono modernizację systemu grzewczego - co najmniej o 15%; · W pozostałych budynkach - co najmniej o 25%; - Co najmniej 25% rocznych strat energii pierwotnej w lokalnym źródle ciepła, tj.: · Kotłowni lub węźle cieplnym, z których nośnik ciepła jest dostarczany bezpośrednio do instalacji ogrzewania i ciepłej wody w budynku; · Ciepłowni osiedlowej lub grupowym wymienniku ciepła wraz z siecią ciepłowniczą o mocy nominalnej do 11, 6 MW, dostarczającej ciepło do budynków;

152

· Wykonanie przyłączy technicznych do scentralizowanego źródła ciepła, w związku z likwidacją lokalnego źródła ciepła w celu zmniejszenia kosztów zakupu ciepła dostarczanego do budynków - co najmniej o 20% w stosunku rocznym; · Zamianę konwencjonalnych źródeł energii na źródła niekonwencjonalne.

O premię termomodernizacyjną mogą się ubiegać właściciele lub zarządcy, z wyjątkiem jednostek budżetowych i zakładów budżetowych: - Budynków mieszkalnych; - Budynków użyteczności publicznej wykorzystywanych przez jednostki samorządu terytorialnego; - Lokalnej sieci ciepłowniczej; - Lokalnego źródła ciepła; - Budynków zbiorowego zamieszkania, przez które rozumie się: dom opieki społecznej, hotel robotniczy, internat i bursę szkolną, dom studencki, dom dziecka, dom emeryta i rencisty, dom dla bezdomnych oraz budynki o podobnym przeznaczeniu. Z premii będą mogli korzystać wszyscy inwestorzy bez względu na status prawny, np.: - Osoby prawne (np. spółdzielnie mieszkaniowe i spółki prawa handlowego); - Gminy; - Osoby fizyczne, w tym właściciele domów jednorodzinnych; - Wspólnoty mieszkaniowe. Premię termomodernizacyjną przyznaje Bank Gospodarstwa Krajowego. Wniosek o przyznanie premii należy składać, wraz z wnioskiem kredytowym, w Banku Gospodarstwa Krajowego bez udziału innych banków. Formularz wniosku o przyznanie premii termomodernizacyjnej można otrzymać w banku Gospodarstwa Krajowego. Podstawowym warunkiem formalnym ubiegania się o premię jest przedstawienie audytu energetycznego. Audyt taki powinien być dołączony do wniosku o przyznanie premii składanego wraz z wnioskiem kredytowym w banku kredytującym. Kredyty na realizację przedsięwzięć termomodernizacyjnych z premią termomodernizacyjną są udzielane przez banki, które podpisały umowę o współpracy z Bankiem Gospodarstwa Krajowego. Są to: Bank BPH S.A., Bank DnB NORD Polska S.A., Bank Millennium S.A., Bank Ochrony Środowiska S.A.,Bank Pocztowy S.A., Bank Polskiej Spółdzielczości S.A., Bank Zachodni WBK S.A., Gospodarczy Bank Wielkopolski S.A., ING Bank Śląski S.A., Krakowski Bank Spółdzielczy, Kredyt Bank S.A., Mazowiecki Bank Regionalny S.A., Nordea Bank Polska S.A., PKO BP S.A, Bank Pekao S.A.

Fundusze Unii Europejskiej na lata 2014-2020 Fundusze Unii Europejskiej na lata 2007-2013 zostały już praktycznie wyczerpane. Obecnie wchodzimy w nowy okres budżetowania 2014-2020. Fundusze Unii Europejskiej są aktualnie zasadniczym bardzo znaczącym źródłem finansowania dla bardzo wielu projektów infrastrukturalnych i z zakresu ochrony środowiska.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020 Rada Ministrów przyjęła 16 grudnia 2014 roku projekt Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020, który stanowi jeden z programów operacyjnych będących podstawowym narzędziem do osiągnięcia założonych celów przy wykorzystaniu środków Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Głównym celem Programu jest wsparcie gospodarki efektywnie korzystającej z zasobów i przyjaznej środowisku

153

oraz sprzyjającej spójności terytorialnej i społecznej. W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko realizowanych będzie 10 osi priorytetowych: - zmniejszenie emisyjności gospodarki, - ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu, - rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego, - infrastruktura drogowa dla miast, - rozwój transportu kolejowego w Polsce, - rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach, - poprawa bezpieczeństwa energetycznego, - ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury, - wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia, - pomoc techniczna W ramach priorytetu II wyznaczono następujące cele: - wspieranie inwestycji ukierunkowanych na konkretne rodzaje zagrożeń przy jednoczesnym zwiększaniu odporności na klęski i katastrofy i rozwijaniu systemów zarzadzania klęskami i katastrofami; - inwestowanie w sektor gospodarki odpadami celem wypełnienia zobowiązań określonych w dorobku prywatnym Unii w zakresie ochrony środowiska oraz zaspokojenia wystarczających potrzeb poza te zobowiązania potrzeb inwestycyjnych określonych przez państwa członkowskie; - inwestowanie w sektor gospodarki wodnej celem wypełnienia zobowiązań określonych w dorobku prawnym Unii w zakresie ochrony środowiska oraz zaspokojenia wystarczających potrzeb poza te zobowiązania potrzeb inwestycyjnych określonych przez państwa członkowskie; - ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej, ochrona i rekultywacja gleby oraz wspieranie usług ekosystemowych, także poprzez program „Natura 2000” i zieloną infrastrukturę; - podejmowanie przedsięwzięć mających na celu poprawę stanu jakości środowiska miejskiego, rewitalizacje miast, rekultywacje oraz dekontaminację terenów przemysłowych, zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza i propagowanie działań służących zmniejszeniu hałasu.

Fundusz LIFE+ LIFE+ jest jedynym instrumentem finansowym Unii Europejskiej koncentrującym się wyłącznie na współfinansowaniu projektów w dziedzinie ochrony środowiska. Jego głównym celem jest wspieranie procesu wdrażania wspólnotowego prawa ochrony środowiska, realizacja polityki ochrony środowiska oraz identyfikacja i promocja nowych rozwiązań dla problemów dotyczących ochrony przyrody. LIFE+ składa się z trzech komponentów, w ramach których współfinansowane są projekty w zakresie: - ochrona środowiska i efektywne gospodarowanie zasobami, - przyroda i różnorodność biologiczna, - zarządzanie i informacja w zakresie środowiska. Oraz trzy komponenty tematyczne na rzecz klimatu: - ograniczenie wpływu człowieka na klimat, - dostosowanie się do skutków zmian klimatu, - zarządzanie i informacja w zakresie klimatu. Obecny Program LIFE-program działań na rzecz środowiska i klimatu, obejmujący perspektywę finansową 2014-2020, jest kontynuacją instrumentu finansowego LIFE+

154

funkcjonującego w latach 2007-2013. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej od 2008 roku pełni rolę Krajowego Punktu Kontaktowego LIFE oraz wspiera polskich wnioskodawców proponując nowatorski i jedyny w Europie program dodatkowego współfinansowania projektów. Standardowe dofinansowanie projektu LIFE przez Komisję Europejską wynosi do 60% wartości kosztów kwalifikowanych, a w przypadku projektów przyrodniczych służących gatunkom i siedliskom priorytetowym do 75 %.

Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2014-2020 Głównym celem programu operacyjnego jest zwiększenie konkurencyjności gospodarczej oraz wzmocnienie spójności społecznej w województwie wielkopolskim. Ponadto realizacja programu ma przyczynić się do zredukowania dysproporcji społecznych w regionie. Równocześnie jest odzwierciedleniem polityki rozwoju prowadzonej przez Samorząd Województwa Wielkopolskiego, której podstawę stanowi Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020. W ramach programu wyznaczono X osi priorytetowych: - innowacyjna i konkurencyjna gospodarka, - społeczeństwo informacyjne, - energia, - środowisko, - transport, - rynek pracy, - włączenie społeczne, - edukacja, - infrastruktura dla kapitału ludzkiego, - pomoc techniczna. Programem objęto wszystkie sfery życia społeczno-gospodarczego, w tym również związane z poprawą stanu środowiska przyrodniczego, nadając im wysoki, czwarty priorytet. Cel główny priorytetu IV to „Promowanie dostosowania do zmiany klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem oraz zachowanie i ochrona środowiska jak i promowanie efektywnego gospodarowania zasobami. Cel ten osiągany będzie poprzez następujące cele szczegółowe: - zmniejszenie zagrożenia zjawiskami przyrodniczymi i ograniczanie skutków katastrof; - poprawa gospodarki odpadami; - poprawa gospodarki wodno-ściekowej; - poprawa stanu dziedzictwa kulturowego; - ograniczenie degradacji środowiska przyrodniczego i wzmocnienie różnorodności biologicznej; - zrównoważony rozwój miast.

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2014-2020 Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 został opracowywany na podstawie przepisów Unii Europejskiej, w szczególności rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej, Program jest integralny z system polityki rozwoju kraju. Celem głównym PROW jest poprawa konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich. Program będzie realizował wszystkie sześć priorytetów wyznaczonych dla unijnej polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014-2020, a mianowicie:

155

- ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich, - poprawę konkurencyjności wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwiększenie rentowności gospodarstw rolnych, - poprawę organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie, - odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależnych od rolnictwa i leśnictwa, - wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach: rolnym, spożywczym i leśnym, - zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich. Planuje się, że łączne środki publiczne przeznaczone na realizację PROW wyniosą około13, 5 mld euro. W ramach PROW 2014-2020 będzie realizowanych łącznie 15 działań. Pomoc finansowa ze środków Programu będzie skierowana głównie do sektora rolnego. Sektor ten jest szczególnie istotny z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich i wymaga znacznego i odpowiednio ukierunkowanego wsparcia. Nowym działaniem będzie Rolnictwo ekologiczne, którego celem jest wzrost rynkowej produkcji ekologicznej. Przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska (w tym wody, gleb, krajobrazu) i zachowania bioróżnorodności będą finansowane w ramach działań rolnośrodowiskowo-klimatycznych i zalesień. Kontynuowane będą płatności na rzecz obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania. Wsparcie inwestycyjne w związku z realizacją celów środowiskowych otrzymają gospodarstwa położone na obszarach Natura 2000 i na obszarach narażonych na zanieczyszczenie wód azotanami pochodzenia rolniczego. W celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich kontynuowane będą działania przyczyniające się do rozwoju przedsiębiorczości, odnowy i rozwoju wsi, w tym w zakresie infrastruktury technicznej, które będą realizowane zarówno w ramach odrębnych działań, jak również poprzez działanie Leader. Kontynuacja wdrażania Lokalnych Strategii Rozwoju (Leader) wzmocni realizację oddolnych inicjatyw społeczności lokalnych.

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Dopłaty do upraw roślin energetycznych O płatność do upraw roślin energetycznych może ubiegać się rolnik, który: - uprawia rośliny energetyczne przeznaczone do przetworzenia na produkty energetyczne i zawrze umowę na dostawę surowców energetycznych z zatwierdzonymi podmiotami skupującymi lub pierwszymi jednostkami przetwórczymi i ilości roślin dostarczonych do zatwierdzonej pierwszej jednostki przetwórczej lub zatwierdzonego podmiotu skupującego na podstawie umowy odpowiadają, co najmniej plonowi reprezentatywnemu albo; - uprawiane rośliny energetyczne wykorzystuje lub przetwarza w gospodarstwie na cele energetyczne w ilości odpowiadającej, co najmniej plonowi reprezentatywnemu. Płatności do upraw roślin przeznaczonych na cele energetyczne przyznawane są, jeżeli zadeklarowana powierzchnia upraw wszystkich roślin energetycznych wynosi, co najmniej 0,3 ha. Rośliny uprawnione do uzyskania płatności do upraw roślin energetycznych: - rośliny uprawiane na gruntach rolnych, będące przedmiotem umowy dostarczenia roślin energetycznych przeznaczonych do przetworzenia na produkty energetyczne: - jednoroczne rośliny (np. rzepak, rzepik, żyto, kukurydza, len włóknisty); - buraki cukrowe; - soja; - rośliny wieloletnie (np. róża bezkolcowa, ślazowiec pensylwański, miskant olbrzymi, topinambur, rdest sachaliński, mozga trzcinowata); - zagajniki drzew leśnych o krótkim okresie rotacji (np. wierzba energetyczna);

156

- rośliny uprawiane na gruntach rolnych, wykorzystywane jako paliwo do ogrzewania gospodarstw lub w celu wytworzenia energii bądź biopaliwa w gospodarstwie: - zagajniki drzew leśnych o krótkim okresie rotacji (np. wierzba energetyczna); - zboża; - nasiona roślin oleistych – nasiona soi łamane nieprzeznaczone do siewu, rzepak, rzepik o wysokiej zawartości kwasu erukowego, nasiona słonecznika (łamane, wyłuskane, w łusce), nasiona słonecznika nieprzeznaczone do siewu; - jednoroczne i wieloletnie rośliny przetwarzane w gospodarstwie na biogaz. Grunty rolne, na które rolnik ubiega się o przyznanie płatności do upraw roślin energetycznych, muszą być utrzymywane w dobrej kulturze rolnej przy zachowaniu wymogów ochrony środowiska (zgodnie z normami).

Fundusz na Rzecz Globalnego Środowiska Jest to fundusz na rzecz małych dotacji, funduszem zarządza Bank Światowy, UNDP i UNEP. Fundusz finansuje przedsięwzięcia w dziedzinach: - ochrona różnorodności biologicznej (ekosystemów o znaczeniu globalnym), - przeciwdziałanie zmianom klimatu: technologie wytwarzania i wykorzystania - odnawialnych źródeł energii, - ochrona wód (przeciwdziałanie zanieczyszczeniom transgranicznym), - ochronę warstwy ozonowej, - przeciwdziałanie degradacji powierzchni ziemi, pustynnieniu ziemi i niszczeniu lasów.

Kredyty udzielane na preferencyjnych warunkach Preferencyjne kredyty na inwestycje proekologiczne, bez możliwości umorzeń udzielane są przez Bank Ochrony Środowiska S.A.(BOŚ). Kredytobiorca musi posiadać przynajmniej 50% własnych środków na sfinansowanie zadania. BOŚ przy udzielaniu pożyczek kieruje się podobnymi kryteriami jak FOŚiGW. Są to efektywność ekologiczna zadania i jego zgodność z priorytetami dla polityki ekologicznej województwa.

Komercyjne kredyty bankowe Komercyjne kredyty bankowe ze względu na duże koszty finansowe związane z oprocentowaniem, nie powinny być brane pod uwagę jako podstawowe źródła finansowania inwestycji, lecz jako uzupełnienie środków z pożyczek preferencyjnych. Samorządy są obecnie postrzegane przez banki jako interesujący i wiarygodni klienci, stąd dostęp do kredytów jest coraz łatwiejszy. Warunki komercyjnych kredytów inwestycyjnych udzielanych jednostkom samorządu terytorialnego są zazwyczaj każdorazowo negocjowane indywidualnie.

Własne środki inwestorów Niektóre inwestycje będą pokrywane ze środków własnych różnych podmiotów gospodarczych i inwestorów prywatnych. Inwestycje przewidywane do realizacji przez podmioty gospodarcze mogą być dofinansowywane z kredytów komercyjnych oraz uzupełniająco z funduszy ochrony środowiska, pod warunkiem uznania danego zadania za priorytetowe.

7. Zarządzanie ochroną środowiska

157

7.1. Zarządzanie programem ochrony środowiska

Gminny program ochrony środowiska, zgodnie z przepisami ustawy – Prawo ochrony środowiska zatwierdza Rada Gminy. Podstawowym organem, który jest odpowiedzialny za realizację programu ochrony środowiska gminy jest organ wykonawczy gminy - wójt. Z realizacji programu co 2 lata wójt składa radzie gminy stosowne sprawozdania.

Kompetencje samorządu gminnego reguluje ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz. U. Nr 13 z 1996 r., poz. 74 z późniejszymi zmianami). Mieszkańcy zamieszkujący określone terytorium tworzą gminną wspólnotę samorządową. Gmina posiada osobowość prawną, wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. Ustawy określają, które zadania własne gminy mają charakter obowiązkowy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy:  ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,  wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,  ochrony zdrowia,  zieleni gminnej i zadrzewień,  cmentarzy gminnych,  porządku publicznego, bezpieczeństwa obywateli i ochrony przeciwpożarowej.

W zakresie ochrony środowiska samorząd gminny posiada znaczące kompetencje w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, powietrza atmosferycznego, gospodarki odpadami i ochrony przyrody. Są to przede wszystkim kompetencje o charakterze porządkowo-komunalnym częściowo z uprawnieniami kontrolnymi.

W zakresie gospodarki wodno-ściekowej i ochrony wód jest to m.in. zapewnienie mieszkańcom wystarczającej ilości wody pitnej odpowiedniej jakości, zapewnienie systemów odbioru i oczyszczania ścieków komunalnych, zapobieganie degradacji i poprawa stanu wód powierzchniowych decydowanie o zawarciu ugody w sprawie zmian stosunków wodnych.

W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego i hałasu są to zadania polegające m.in. na określaniu obszarów o podwyższonych stężeniach zanieczyszczeń, ustanawianiu ograniczeń co do czasu pracy lub korzystania z urządzeń technicznych lub środków transportu stwarzających uciążliwości w zakresie hałasu i wibracji.

W zakresie gospodarki odpadami gmina przejęła obowiązki właścicieli nieruchomości w zakresie gospodarowania odpadami komunalnym i zadania te obejmują m.in. zapobieganie powstawaniu odpadów, zapewnienie czystości i porządku na terenie gminy, zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych, wyposażenie nieruchomości w urządzenia służące do gromadzenia odpadów.

158

W zakresie ochrony przyrody władze gminy mają możliwość uzgadniania bądź tworzenia form ochrony przyrody. Rada Gminy może w drodze uchwały uznawać obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe i stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej. Organy gminy wydają zezwolenia na usuwanie drzew i krzewów, mogą ustanowić park wiejski,

Władze gminy zobowiązane są do sprawowania kontroli przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska.

W zakresie instrumentów finansowych do wykorzystania w zakresie zarządzania realizacją programu należą: - opłaty za korzystanie ze środowiska, - administracyjne kary pieniężne, - odpowiedzialność cywilna, karna i administracyjna, - pożyczki i dotacje z funduszy ochrony środowiska, - opłaty eksploatacyjne za pozyskiwanie kopalin.

Celem polityki gminy jest osiągnięcie takiej sytuacji aby wszystkie podmioty gospodarcze działające na terenie gminy posiadały wymagane prawem decyzje administracyjne w zakresie ochrony środowiska i wnosiły ustalone prawem opłaty.

Za wdrażanie Programu w zakresie instrumentów organizacyjnych, edukacyjno- informacyjnych w gminie odpowiedzialni będą wyznaczeni pracownicy.

8. Monitoring realizacji programu

Informacja o stanie środowiska jest niezbędna do ustanawiania priorytetów ochrony środowiska, do monitorowania, egzekwowania i przestrzegania przepisów ochrony środowiska. Powinna służyć zarówno podejmującym decyzje, jak i społeczeństwu, sektorowi prywatnemu, pozarządowym organizacjom ekologicznym i wszystkim zainteresowanym grupom. Dostarcza on informacji o efektach wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska. Monitoring obejmuje określenie stopnia wykonania działań, określenie stopnia realizacji przyjętych celów, ocenę rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a ich wykonaniem oraz analizę przyczyn tych rozbieżności. Organ wykonawczy gminy co dwa lata będzie oceniał stopień wdrożenia Programu, w tym przygotowywał będzie Raport z jego wykonania. Wyniki dwuletniej oceny będą stanowiły podstawę do aktualizacji listy przedsięwzięć przyjętych w opracowaniu. Dodatkowo w cyklach czteroletnich zostanie poddany ocenie stopień realizacji celów ekologicznych i kierunków działań. Dla prawidłowej oceny realizacji Programu przyjęto następujący system mierników jego efektywności: - mierniki ekonomiczne (związane z procesem finansowania inwestycji i ochrony środowiska), - mierniki ekologiczne (określają stan środowiska, stopień zmian w nim zachodzących, skutki zdrowotne dla mieszkańców danego obszaru), - mierniki społeczne (określają stopień świadomości społecznej).

Lp. Nazwa wskaźnika Jednostka 1. Powierzchnia gruntów leśnych ha 159

2. Powierzchnia obszarów prawnie chronionych ha 3. Odsetek obszarów prawnie chronionych % 4. Wskaźnik lesistości gminy % 5. Stan czystości rzek płynących klasa 6. Stan zanieczyszczenia powietrza strefa 7. Długość sieci wodociągowej km 8. Liczba podłączeń sieci wodociągowej do budynków szt. mieszkalnych 9. Zużycie wody na 1 mieszkańca m3. 10. Długość czynnej sieci kanalizacji sanitarnej km 11. Liczba podłączeń sieci kanalizacji sanitarnej do budynków szt. 12. Liczba przydomowych oczyszczalni ścieków szt. 13. Liczba eksploatowanych instalacji solarnych szt. 15. Nakłady inwestycyjne służące ochronie środowiska tys. zł 16. Nakłady inwestycyjne służące ochronie wód tys. zł

9. Podsumowanie i wnioski

Program Ochrony Środowiska powstawał przy ścisłej współpracy z Urzędem Gminy w Turku. Opracowany program obejmuje całokształt zagadnień związanych z ochrona środowiska począwszy od ochrony przyrody, wód i gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, ochrony powietrza, klimatu i skończywszy na ochronie przed promieniowaniem elektromagnetycznym i hałasem. Program składa się zasadniczo z dwóch elementów. Pierwszy obejmuje opis aktualnego stanu środowiska. Druga część jest strategią działań w zakresie ochrony środowiska na najbliższe lata. Opracowując program kierowano się nadrzędną zasadą zrównoważonego rozwoju biorąc pod uwagę wzajemne sprzężenia systemów takich jak społeczeństwo, gospodarka, środowisko. Gmina Turek charakteryzuje się stosunkowo niskim poziomem zanieczyszczeń środowiska. Wynika to głównie z rolniczego charakteru gminy. W toku prowadzonych prac nad programem znaleziono jednak szereg zagadnień z zakresu ochrony środowiska, które powinny być rozwiązane w najbliższym czasie aby nie stały się barierą dalszego rozwoju gminy. Realizacja wielu przedsięwzięć, zwłaszcza w zakresie porządkowania gospodarki wodno- ściekowej, przekraczać będzie możliwości finansowe gminy Turek i konieczne będzie ubieganie się o zewnętrzne środki pomocowe.

Władze gminy i miasta Turek, powiatu tureckiego i województwa wielkopolskiego powinny już obecnie zaplanować strategię działań w obliczu zamykania eksploatacji kopalni KWB „Adamów” i zakończenia pracy elektrowni „Adamów” od 1 stycznia 2018 r.

Spis tabel: Tabela 1 Liczba mieszkańców w poszczególnych miejscowościach gminy ...... 27 Tabela 2 Liczba ludności gminy w latach 2000–2016...... 28 Tabela 3 Zmiana procentowa liczby ludności średnio w roku w okresie 2000–2016 ...... 28

160

Tabela 4 Podmioty gospodarcze gminy Turek w ujęciu wg. sekcji PKD i rodzajów działalności ...... 29 Tabela 5 Charakterystyka gospodarstw rolnych ...... 31 Tabela 6 Powierzchnia i użytkowanie gruntów w gminie Turek...... 31 Tabela 7 Charakterystyka produkcji roślinnej w gminie Turek...... 31 Tabela 8 Charakterystyka produkcji zwierzęcej w gminie...... 32 Tabela 9 Strukturę udziału powierzchni Lasów Państwowych i lasów prywatnych...... 34 Tabela 10 Obszary cenne przyrodniczo na terenie gminy Turek ...... 37 Tabela 11 Obiekty przyrody nieożywionej znajdujące się na terenie gminy Turek ...... 38 Tabela 12 Wykaz pomników przyrody znajdujące się na terenie gminy Turek ...... 39 Tabela 13 Gatunki zwierząt chronionych występujące na terenie gminy Turek ...... 40 Tabela 14 Liczba mrowisk z podziałem na leśnictwa...... 43 Tabela 15 Gatunki i liczba zwierząt łownych na terenie Nadleśnictwa Turek ...... 44 Tabela 16 Klasa i powierzchnia uszkodzeń przemysłowych w poszczególnych leśnictwach 48 Tabela 17 Zalesienia gruntów na terenie gminy Turek w latach 2009-2016 ...... 52 Tabela 18 Obiekty prawnie chronione na terenie gminy Turek ...... 53 Tabela 19 Jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej w poszczególnych gminach powiatu tureckiego ...... 56 Tabela 20 Jakość gleb na terenie gminy Turek...... 57 Tabela 21 Chemizm gleb ornych (Smulski) na terenie gminy Przykona...... 57 Tabela 22 Odczyn i potrzeba wapnowania gleb gminy Turek...... 58 Tabela 23 Graniczne zawartości metali śladowych (mg/kg) w powierzchniowej warstwie gleb (0-20 cm), odpowiadające różnym stopniom jej zanieczyszczenia (wartości zweryfikowane) ...... 59 Tabela 24 Granice tolerancji zawartości pierwiastków toksycznych w glebach wg IUNG Puławy [mg/kg] ...... 60 Tabela 25 badania gleb w Obrzębinie ...... 60 Tabela 26 Zawartość metali ciężkich w glebach na terenie Powiatu Tureckiego ...... 60 Tabela 27 Wykaz złóż węgla brunatnego na terenie Powiatu Tureckiego ...... 61 Tabela 28 Wykaz złóż kruszywa naturalnego (piaski i żwiry) na terenie gminy Turek ...... 62 Tabela 29 Stężenie rocznych ważonych zanieczyszczeń w opadach atmosferycznych na terenie gminy Turek ...... 65 Tabela 30 Roczne poziomy zanieczyszczeń emitowane przez kotłownię Warenka ...... 67 Tabela 31 Wielkość i rodzaj emisji zanieczyszczeń z dwóch kotłów kotłowni Warenka ...... 67 Tabela 32 Roczne poziomy zanieczyszczeń emitowane przez Sintur w 2003 - 2017 r...... 68 Tabela 33 Emisja zanieczyszczeń gazowych z „zakładów szczególnie uciążliwych” ...... 68 Tabela 34 Roczna emisja zanieczyszczeń do atmosfery z obiektów użyteczności publicznej i największych przedsiębiorstw działających na terenie gminy. (2017) ...... 69 Tabela 35 Wartości średniorocznego stężenia dwutlenku siarki i dwutlenku azotu w latach 2007, 2008, 2010, 2011 i 2014 na terenie powiatu tureckiego (stanowisko pomiarowe w Kowalach Pańskich) ...... 70 Tabela 36 Struktura zużycia opału przez mieszkańców gminy w sezonie grzewczym ...... 70 Tabela 37 Zużycie poszczególnych nośników energii i emisja CO2 przez budynki mieszkalne ...... 71 Tabela 38 Emisje z sektora gospodarstw domowych ...... 71 Tabela 39 Szacunkowa emisja podstawowych zanieczyszczeń z terenu gminy Turek w 2017 r...... 72 Tabela 40 Zużycie energii przez poszczególne pojazdy ...... 73 Tabela 41 Łączne zużycie energii z poszczególnych nośników wraz z produkcją CO2...... 73

161

Tabela 42 Wartości średniorocznego stężenia dwutlenku siarki i dwutlenku azotu w latach 2007, 2008, 2010, 2011 i 2014 na terenie powiatu tureckiego (stanowisko pomiarowe w Kowalach Pańskich) ...... 74 Tabela 43 Klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia ...... 76 Tabela 44 Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin ...... 77 Tabela 45 Liczba udzielonych dotacji 2012-2017 ...... 79 Tabela 46 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych...... 80 Tabela 47 Wyniki pomiarów poziomu hałasu drogowego w otoczeniu drogi krajowej nr 72 w Turku i Tuliszkowie (pora dnia i pora nocy) ...... 82 Tabela 48 Wyniki pomiarów hałasu komunikacyjnego dla drogi krajowej nr 72 oraz dla drogi wojewódzkiej nr 470 wykonanych w 2010 roku ...... 82 Tabela 49 Wyniki pomiarów poziomu hałasu drogowego w otoczeniu drogi krajowej nr 72 w Tuliszkowie ...... 83 Tabela 50 Wyniki pomiarów poziomu hałasu drogowego w otoczeniu drogi wojewódzkiej nr 470 w Turku (pora dnia i pora nocy) w roku 2016 /wg WZDW, 2016 r./ ...... 83 Tabela 51 Średni dobowy ruch (SDR) w 2015 r. w punktach pomiarowych na terenie powiatu tureckiego...... 84 Tabela 52 Zestawienie odcinków dróg wojewódzkich, dla których opracowane zostały mapy akustyczne w 2011 r...... 85 Tabela 53 Wykaz odcinków dróg wojewódzkich, dla których w 2011 i 2016 r. sporządzono mapy akustyczne ...... 85 Tabela 54 Średniodobowe wartości natężeń ruchu na poszczególnych odcinkach dróg wojewódzkich przyjęte do obliczeń do mapy akustycznej...... 85 Tabela 55 Wyniki pomiarów składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego na terenie Powiatu Tureckiego w 2015 i 2016 r...... 90 Tabela 56 Stacje bazowe telefonii komórkowej na terenie gminy Turek ...... 91 Tabela 57 Powierzchniowe wody płynące na terenie gminy Turek ...... 93 Tabela 58 Powierzchniowe wody płynące objęte monitoringiem w latach 2009-2012 ...... 94 Tabela 59 Ocena stanu jednolitych części wód płynących w roku 2016 z uwzględnieniem zasady dziedziczenia ocen /wg WIOŚ/ ...... 95 Tabela 60 Tereny zalewowe na terenie gminy Turek ...... 97 Tabela 61 Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Cisewie studnia nr 1 ...... 102 Tabela 62 Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Cisewie studnia nr 2 ...... 102 Tabela 63 Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Dzierżąznej ...... 103 Tabela 64 Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Kaczkach Średnich ...... 104 Tabela 65 Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Słodkowie studnia nr 1 ...... 104 Tabela 66 Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Słodkowie studnia nr 2 ...... 105 Tabela 67 Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Grabieńcu (Sanepid Turek) ...... 105

162

Tabela 68 Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Szadowskich Górach (Sanepid Turek) ...... 106 Tabela 69 Liczba przyłączy wodociągowych na terenie gminy Turek ...... 108 Tabela 70 Ogólne dane odnośnie zużycia wody do picia ...... 111 Tabela 71 Stan sieci wodociągowej na terenie gminy na koniec 2017 r...... 112 Tabela 72 Jakości wody pod względem fizykochemicznym i bakteriologicznym w wodociągach publicznych na terenie gminy Turek za rok 2016 i 2017...... 113 Tabela 73 Bilans ilości ścieków z poszczególnych miejscowości z gminy Turek ...... 115 Tabela 74 Długość czynnej sieci kanalizacyjnej i charakterystyka gospodarki ściekowej na terenie gminy Turek ...... 121 Tabela 75 Ilości zbiorników bezodpływowych i oczyszczalni przydomowych na terenie gminy Turek ...... 121 Tabela 76 Wykaz dzikich wysypisk na terenie gminy Turek ...... 124 Tabela 77 Zestawienie ilości odpadów komunalnych zebranych na terenie Gminy Turek za rok 2016...... 126 Tabela 78 Zestawienie ilości odpadów komunalnych zebranych na terenie Gminy Turek w latach 2012 – 2016...... 126 Tabela 79 Wykaz podmiotów odbierających odpady komunalne od mieszkańców z terenu Gminy Turek ...... 127 Tabela 80 Wykaz podmiotów opróżniające zbiorniki bezodpływowe z terenu Gminy Turek ...... 127

163

10. Literatura  Program ochrony środowiska gminy Turek 2013  Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2009 – 2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016.  Program ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego 2016.  Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych.  Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Tureckiego, na lata 2016 – 2019 z perspektywą na lata 2020 – 2023.  Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej  Strategia rozwoju powiatu tureckiego 2001-2015 – Starostwo Powiatowe w Turku.  Strategia rozwoju gminy Turek.  Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014,  Krajowy Program Zwiększania Lesistości,  Ochrona środowiska 2011, GUS, Departament Badań Regionalnych i Środowiska, Warszawa 2011,  Studium zagospodarowania przestrzennego gminy Turek.  Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w 2011 r.  Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2012.  Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 sierpnia 2012r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z 2012 r. poz. 914),  Wielkopolski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu – wyniku generalnego pomiaru ruchu.  Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 kwietnia 2008r. w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania (Dz. U. z 2008 r. Nr 80, poz. 479),  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2007 nr 120, poz. 826),  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 143, poz. 896),  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2008r. w sprawie kryteriów oceny wystąpienia szkody w środowisku (Dz. U. z 2008 r. Nr 82, poz. 501),  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 czerwca 2008 r. w sprawie rodzajów działań naprawczych oraz warunków i sposobu ich prowadzenia (Dz. U. z 2008 r. Nr 103, poz. 664),  Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2010 r. Nr 213, poz. 1397),  Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U z 2013 r., poz. 627)  Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 145 ze zm.)  Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1232)  Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (t.j. Dz. U. z 2011 r., Nr 12, poz. 59 ze zm.)  Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko(t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1235)  Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2006 r., Nr 123, poz. 858 ze zm.)

164

 Ustawa z dnia13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. z 2007 r. Nr 75, poz. 493 ze zm.),  Woś A., 1993: Regiony klimatyczne Polski w świetle częstości występowania różnych typów pogody. Zeszyty IGiPZ PAN Nr 20, Warszawa,

165