Gficjjid UJAARGANG: 1995 MAAND: December NO:36 11
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
{~( ~ : , (. ( tc-3: I 111'='-","'1 JIMllllf~N@rBLIbBR~ 1I~~1 BN ~IcJN GfIcJJID UJAARGANG: 1995 MAAND: december NO:36 11 Dit blad is een uitgave van de WILLEM MENGELBERG VERENIGING Opgericht 1 3 februari 1 987 SECRETARIAAT: Irislaan 287 2343 CN Oegstgeest 071-5175395 giro 155802 REDACTIE: Dr. A. Coster A. van Kapel J. Krediet Irislaan 287 Hofbrouckerlaan 66 Rijksstraatweg 71 2343 CN Oegstgeest 2343 HZ Oegstgeest 111 5 AJ Duivendrecht 071-5175395 071-5172562 020-6991607 BESTUUR: Voorzitter: O. Hamburg Vice-voorzitter Prof. Dr. W.A.M. van der kwast Secr./penningm. Or. A. Coster Leden: A. van Kapel J. Krediet Juridisch adviseur Mr. E.E.N. Krans *********************.*.******** •• ********************------_.-._-*_._--------------------_.- INHOUD VAN DIT NUMMER: 01 = Van de redactie 02 = Jaarverslag 03-12 = Op de drempel van de roem Aarnout Coster 13-20 =Herinneringen aan Eduard van Beinum Ab van Kapel 21-23 = Mengelberg 60 jaar geleden Johann Nieuwenhuis 24-33 =Willem Mengelberg 1895-1920 -Zingende stemmen- 34-35 = Mengelberg op de repetie C. Huigens 36 =Mengelberg terug van een ziekte J.P.J. Wierts 37 = Professor Dr. Willem Mengelberg 70 jaar -De wereld der muziek- 38 =Programma's 1922-23, Soc. Harmonie, Rotterdam 39 =Advertentie Mengelberg vleugel 40-41 =De tijd vliegt Ton Lelyveld , I I -1- VAN DE REDACTIE 11 I1 Jaarvergadering Op onze algemene jaarvergadering werd met genoegen geconstateerd dat het afgelopen jaar een goed Mengelbergjaar was. In het jaarverslag van de secretaris staat het allemaal nog eens op een rijtje. De opkomst van de leden viel tegen, maar er werden toch weer enthousiast plannen voor volgend jaar op tafel gelegd. Zo ligt het in het voornemen een platenmiddag met toelichting te houden, een bezoek aan het Pianolamuseum te brengen (het was er tot nu toe nog niet van gekomen) en een muziekmiddag te wijden aan Brahms en het Utrechts muziekleven (Mengel berg was geboren Utrechtenaar). In een volgend nummer hopen wij u nader over e.e.a. te informeren. In dit nummer Uit een archief diepte Pieter Vis voor ons enkele oude artikelen uit het tijdschrift 'Zingende Stemmen' op, waarin we o.m. de toespraken t.g.v. Mengelbergs 25-jarig jubileum in 1920 kunnen lezen. Ook vond hij een artikel uit 'De wereld der muziek' van maart 1941, waarin Dr. Bernet Kempers schreef n.a.v. Mengelbergs zeventigste verjaardag. Aandacht voor Mengelbergs opvolger bij het Concertgebouworkest: Eduard van Beinum. Ab van Kapel sprak met zijn zoon Bart van Beinum, haalde eigen herinneringen op en schreef een uitgebreid artikel. In 'Mens en Melodie' nov/dec 1995 verscheen een artikel over Mengelbergs eerste jaar bij het Concertgebouworkest, 100 jaar geleden, van de hand van Aarnout Coster. Een voorproefje van zijn boek over Mengelberg. Van het Wagner Genootschap ontvingen wij een artikel over Mengelberg 60 jaar geleden, geschreven door een lid van het toenmalige Toonkunstkoor , Johann Nieuwenhuis. Voorts een berichtje over het vliegtuig waarin de maestro zich indertijd voortbewoog en enkele oude programma's uit Rotterdam. Wij hopen dat u veel plezier beleeft aan het lezen van dit blad onder de kerstboom en wensen u een goede kerst en een voorspoedig 1996! , I -2- JAARVERSLAG I1 11 Jaarverslag secretaris oktober 1995 Dit jaar was een bijzonder jaar voor Mengelbergianen want diverse evenementen vestigden de aandacht op Willem Mengelberg: 1 e Het Mahlerfeest in mei 1995 te Amsterdam, een herhaling van Mengelbergs Mahlerfeest in 1920. In Concertgebouw, tent op Museumplein of bij radio/TV kon men hiervan genieten. Het daarbij verschenen boek 'Gustav Mahler, the world listens' bevat interessante Mengelbergia na. 2e De tentoonstelling 'Mahier in Amsterdam' 22.3 t/m 11.6.95 in het Gemeentearchief te Amsterdam, waar naast Mengelberg ook zijn opvolgers bij het Concertgbouworkest aan bod kwamen. Naast het bekijken van documenten, portretten enz. kon men audio-opnamen belui steren. Het bij deze tentoonstelling verschenen boek+CD 'Mahier in Amsterdam; van Mengel berg tot Chailly' was een 'must' voor Mengelberg liefhebbers! 3e De tentoonstelling 'Willem Mengelberg dirigent' 3.5. t/m 25.6.95 in het Haags Gemeente museum, waar aan de hand van partituren, foto's, brieven, affiches e.d. een aantal thema's uit Mengelbergs leven werden belicht; voorts kon men er Mengelbergs 'Improvisationen nach eine Originalmelodie nach Radierungen von Rembrandt' uit 1906 in een videopresentatie beluis teren. Bij deze tentoonstelling verscheen een rijk geïllustreerde catalogus. == Zowel bij de opening van de tentoonstelling in Amsterdam (door Prins Claus) als die in Den Haag (door Bernard Haitink) was de Mengelberg Vereniging vertegenwoordigd. 4e De TV-documentaire 'Afscheid'over Willem Mengelberg, door de AVRO uitgezonden op 17.5.95, waarin interviews met o.a. Haitink, Chailly, Solti, Koetsier en zelfs Conrad Hansen. \ Op 18 januari hield onze voorzitter, O.Hamburg, te zijnen huize een met beeld en geluid geïllustreerde lezing over dirigenten rondom Mengelberg, als complement op zijn interessante artikelenreeks in ons blad. Op 25 maart werd de muziekmiddag 'Leden spelen voor leden' gehouden ten huize van de heer H.van Vliet. Een concert met een zeer afwisselend programma van Bach tot Bernstein! Het Mededelingenblad 'Mengelberg en zijn tijd' verscheen elk kwartaal. Uiteraard werd veel aandacht geschonken aan bovengenoemde evenementen en was het verheugend melding te kunnen doen van nieuw verschenen COs van Mengelberg. Een ledenwerfactie op beide bovengenoemde tentoonstellingen: in de museumwinkels waren opvallende informatiebladen over onze vereniging waren geplaatst, leverde een aantal nieuwe leden op. Ook zijn enkele nieuwe leden door leden aangemeld. -3- Mengelbergs debuut bij het Concertgebouworkest r 1 Op de drempel van de roem Î Mens & Melodie In oktober 1995 was het 100 jaar geleden dat Willem Mengelberg zijn debuut maakte als dirigent van het Concertgebouworkest. Hij zou deze functie bijna 50 jaar lang veroullen. Hoe werd Mengelberg bij het orkest ontvangen? Wat waren zijn activiteiten in het eerste seizoen? Een overzicht. door Aarnout (oster , , Op 1 oktober 1895 trad Willem Mengel dag 27 oktober 1895. Voordat het concert berg aan als 'Muziekdirecteur' van de begon, hield Mengelberg een korte toe N. V. Het Concertgebouw te Amsterdam. spraak tot de orkestleden. Hierover be Hij was daar de opvolger van Willem richtte het Dagblad van Zuid Holland: 'Het Kes, die tijdens zijn zevenjarig directo waren woorden, niet voor het publiek be raat het orkest had gevormd tot een goed stemd. Wij vernamen alleen dit, dat hij spelend ensemble, een opvallend ver het vertrouwen uitsprak op zijn mannen schijnsel in die jaren in Nederland. te kunnen rekenen, gelijk zij op hem zou De ambitieuze Mengelberg presenteerde den kunnen rekenen. En wij weten niet, zich allereerst als pianist aan het Amster wat meer bewondering verdient, de damse publiek door op Kes' afscheids moed en het zelfvertrouwen van den concert de solopartij van het eerste piano heer Mengelberg om, na slechts één repe concert van Liszt te vertolken. Drie dagen titie, op zoo zelfstandige wijze de uitvoe later betrad hij wederom het podium van ring van elk der nummers van het pro het Concertgebouw om er zijn eerste or gramma te leiden, of de intelligentie van kestconcert te dirigeren. het orkest, dat aan zijn van vroeger ge Voortgaande op de goede basis die door volgde opvatting afwijkende intenties Kes gelegd was, wist Mengelberg onder gehoor gaf, met een stiptheid, een een het motto: 'Speel precies wat er staat, en heid, die niets te wenschen liet.' dat zoo goed mogelijk', met als doelstel Zoals dat gebruikelijk is wanneer een ling: '100 %', het Concertgebouworkest 'opvolger' zich presenteert, werden ver rond de eeuwwisseling tot een der beste gelijkingen tussen Kes en de nieuwe or orkesten van de wereld te maken. kestleider gemaakt. Zo schreef het Alge meen Handelsblad op 31 oktober: 'Hij geeft Mengelbergs eerste optreden als dirigent evenals deze, op zeer duidelijke, scherp in de Amsterdamse muziektempel vond afteekendende wijze maat, tempo en plaats op de 'Matinée MusicaIe' van zon- schakeeringen aan, maar is levendiger, Dr. A. Coster is psycholoog en werkt aan een boek over leven en werk van Willem Mengelberglt. -4- • , ; ~ . , ' , " . ,; r . ' .. .. '<. ,' ~: ~: ' " ,: '~' ",':1l<' ~': ':';~ ~ . ' . ~" .'. ' : . " ,' ,: ',': .. :" Î . .. , ' .. " ," .. )' , " , " I I I \, I I -5- breeder in zijn gebaren en laat romp en Voorts werd gewezen op zijn originele linkerhand drukker dienst doen. Doch aanpak onder andere in de eerste symfo niet enkel in uiterlijkheden verschilt hij nie van Beethoven waar hij het andante in met den heer Kes. Er spreekt meer leven menuetbeweging nam en het menuet als digheid van temperament uit zijn opvat scherzo. De totaalindruk werd aldus ver tingen, hij gaat minder analyseerend te woord: 'Een kranige knappe, zuiver voe werk, maar wil toch geen schakeering lende en warmbloedige, enthousiaste verwaarloozen en legt er dan wel eens te jonge kunstenaar, die slechts meer erva veel nadruk op.' In de Amsterdammer van ring behoeft om een dirigent van hooge 3 november viel te lezen: 'Dat hij geheel beteekenis te worden.' anders voelt dan zijn voorganger bleek nu en dan duidelijk. Ik wijs o.a. op het Mengelbergs dubbele entree moet een tweede deel uit de symphonie [Beetho niet geringe inspanning van hem geëist vens vijfde]. Evenals Kes zette hij het the hebben. Het spelen van een toen nog ta ma rustig in, doch niet lang duurde het of melijk modem, technisch en fysiek veel er kwam een versnelling van tempo en al eisend pianoconcert voor een kritisch pu spoedig had hij het tempo zooals ik dit bliek én kort daarop, na een enkele repe het liefst hoor (... ) In andere opzichten titie, het leiden van een voor hem nieuw vond ik meer overeenstemming in beider orkest, dat weliswaar goed getraind en opvatting.' niet onbekend was met de te spelen wer , \ Op 19 november 1895 wijdde de Nieuwe ken, in een volledig concertprogramma is Rotterdamsche Courant een artikel aan Wil geen dagelijks werk. Daarbij dient men lemMengelberg, wellicht naar aanleiding ook de spanning van het debuut niet te t van zijn eerste optreden met het Concert vergeten.