Jaarverslag KNAW 2016
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
jaarverslag20092016 1 jaarverslag 2016 2017 KNAW © Sommige rechten zijn voorbehouden / Some rights reserved Voor deze uitgave zijn gebruiksrechten van toepassing zoals vastgelegd in de Creative Commons licentie. [Naamsvermelding 3.0 Nederland]. Voor de volledige tekst van deze licentie zie http://www.creativecommons.org/licenses/by/3.0/nl/ pdfISBN beschikbaar 978-90-6984-716-0 op www.knaw.nl Eindredactie: Liesbeth Krumeich Opmaak: Ellen Bouma, Alkmaar Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen Postbus 19121, 1000 GC Amsterdam T 020 551 0700 [email protected] www.knaw.nlF 020 620 4941 2 koninklijke nederlandse akademie van wetenschappen inhoudsopgave 5 voorwoord 6 1. inleiding 1.1 Doelstelling van de KNAW 6 1.2 Kernactiviteiten 6 1.3 Juridische structuur 7 1.4 Nevenfuncties bestuur en directie KNAW 10 1.5 Contactgegevens 1213 2. besturing 2.1 Governance 13 2.2 Wetenschappelijke integriteit 14 2.3 Verenigde vergadering 14 2.4 Bestuursadviesraad 15 2.5 Financiële Audit Commissie 16 2.6 Verslag van het bestuur 16 19 3. beleid, resultaten en vooruitblik 3.1 Kernactiviteiten verbinden (ambitie 1) 20 3.2 Podium voor Nederlandse wetenschappers (ambitie 2) 28 3.3 Wetenschapscommunicatie en -educatie (ambitie 3) 32 3.4 Vergroten van de invloed van wetenschap (ambitie 4) 34 3.5 Versterken en positioneren van de KNAW-instituten (ambitie 5) 38 3.5.1 Data Archiving and Networked Services 44 3.5.2 Fryske Akademy 45 3.5.3 Hubrecht Instituut 46 3.5.4 Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis 47 3.5.5 Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 48 3.5.6 Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 49 3.5.7 Meertens Instituut 50 3.5.8 Nederlands Herseninstituut 51 3.5.9 Nederlands Instituut voor Ecologie 52 3.5.10 Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut 53 3.5.11 Netherlands Institute for Advanced Study 54 3.5.12 NIOD Instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies 55 3.5.13 Rathenau Instituut 56 3.5.14 Spinoza Centre for Neuroimaging 57 3.5.15 Westerdijk Instituut 58 3.6 Netwerken en onderzoeksinfrastructuren (ambitie 6) 59 3.7 Nationale Wetenschapsagenda (ambitie 7) 61 3 jaarverslag 2016 63 4. samenwerkingsverbanden 65 5. bedrijfsvoering 5.1 Optimalisatie bedrijfsvoering 65 5.2 Personeel & Organisatie 65 5.3 Huisvesting 69 5.4 Interne beheersing- en controlesysteem 70 5.5 Aanpak van75 risicomanagement 71 6. financiën 6.1 Exploitatieresultaat 2016 75 6.2 Analyse baten en lasten 76 6.3 Balans per 31 december 2016 78 6.4 Treasury 80 6.5 Continuïteit 8188 7. 7.2jaarrekening 7.1 Balans per 31 december 2016 89 Staat van baten en lasten 2016 90 7.3 Kasstroomoverzicht 2016 91 7.4 Grondslagen van waardering en resultaatbepaling 93 7.5 Toelichting op de balans per 31 december 2016 101 7.6 Niet in de balans opgenomen regelingen en verplichtingen 111 7.7 Toelichting op de staat van baten en lasten 2016 112 7.8 Gebeurtenissen na balansdatum 119 7.9 Bijlagen bij de jaarrekening 120 1: Specificatie bestemmingsfondsen 121 2: Overzichten contractprojecten per instituut 123 3: Specificatie projecten met specifieke OCW-subsidies 126 4: Specificatie projecten met subsidies van de Europese Unie 127 5: Specificatie projecten met subsidies van NWO 130 6: Specificatie overige projecten 135 7: Overzichten voor het jaar 2016 per organisatie-onderdeel 137 7.1: Baten uit bedrijfsvoering 137 7.2: Lasten uit bedrijfsvoering 138 7.3: Financiële baten en lasten 139 7.4: Exploitatieresultaat uit bedrijfsvoering 140 8: Overzicht verbonden partijen per ultimo 2016 141 8. overige gegevens 142 8.1 Statutaire resultaatverwerking 142 8.2 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 142 4 koninklijke nederlandse akademie van wetenschappen Het jaar 2016 zal toch vooralvoorwoord in de herinnering blijven als het jaar waarin een Nederlandse onderzoeker in de Nobelprijzen viel. En niet zomaar een Nederlandse onderzoeker: de Nobelprijs voor de Scheikunde werd toegekend aan ‘onze’ Ben Feringa – bestuurslid sinds 2011. Een onderscheiding waarvan de betekenis moeilijk kan worden overschat, temeer daar Ben Feringa zijn nieuwverworven plek op het podium onmiddellijk ten dienste stelde van de wetenschap in het algemeen, en het belang van nieuwsgierigheidsgedreven onderzoek, verricht door interdisci- plinaire en divers samengestelde teams, in het bijzonder. In januari verscheen onze Strategische Agenda 2016-2020. Het plan draagt de naam ‘Wetenschap verbindt’ – en verbinden is wat we vooral hebben gedaan, dit jaar. Zoals u in dit jaarverslag in het verslag van het bestuur (zie paragraaf 2.6) lezen kunt, is de inrichting van het Genootschap – de oerfunctie van de KNAW – verbeterd. Doel van die exercitie: bruggen slaan tussen onderzoeksdomeinen, en de bijeenkomsten voor leden en adviesraden een nieuw elan geven. In 2016 namen we het initiatief om met twee extra rondes zestien extra vrouwelijke topwetenschap- pers in huis te halen – dat beleid werpt zijn vruchten af in 2017, het jaar waarin we herdenken dat Johanna Westerdijk honderd jaar eerder ’s lands eerste vrouwelijke hoogleraar werd. Verder is de betrokkenheid van het KNAW-bestuur bij de institu- ten vergroot, ging een uitgebreid verbeterprogramma voor de bedrijfsvoering van start, bedoeld om meer ruimte te creëren voor de eigenlijke taken van de instituten: onderzoek en collecties. Samen met NWO hebben we, in de vorm van een nulme- ting, de basis gelegd voor de evaluatie van de instituten van NWO en KNAW in hun onderlinge samenhang, die voor 2018 op de rol staat (zie paragraaf 3.5). Het vervult me met trots en genoegen te constateren dat de Kenniscoalitie van kennisorganisaties en werkgeversorganisaties in 2016 niet alleen de goede samen- werking heeft gecontinueerd, maar dat zij op de Nationale Wetenschapsagenda uit 2015 een Investeringsagenda heeft doen volgen, waarmee het volgende kabinet zijn voordeel kan doen: de zo noodzakelijke extra investering van 1 miljard euro op jaarbasis in kennis wordt daarin op een logische wijze bestemd. Wat me in het verslagjaar het meest is opgevallen is het enorme enthousiasme en de doortastendheid waarmee in alle geledingen van de KNAW de handschoen is opgepakt en werk wordt gemaakt van de toch niet geringe ambities uit de Strategische Agenda. Op sommige terreinen gaan we sneller dan gedacht, op andere is de werkelijkheid weerbarstiger dan gehoopt – wat dat betreft is de KNAW, in al haar bijzonderheid, een organisatie als alle anderen. Bij de indeling in dit jaarverslag volgen we de ambities en de doelen zoals verwoord in de Strategische Agenda 2016-2020 (zie paragraaf 3.1-3.7). Dat stelt u in staat te beoordelen welke voortgang we boeken met het verwezenlijken van onze plannen. José van Dijck President 5 jaarverslag 2016 1. inleiding 1.1 Doelstelling van de KNAW De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) is een natio- nale onderzoeksorganisatie met drie wettelijke taken: • Ze verenigt excellente wetenschappers en kunstenaars van Nederland in drie Akademies – het Genootschap, De Jonge Akademie en de Akademie van Kunsten – en biedt hun een podium (forumfunctie). • Ze adviseert de regering over het wetenschapsbeleid en over het gebruik van wetenschap voor beleid (adviesfunctie). • Voorts is ze verantwoordelijk voor vijftien instituten1, die zich bezighouden met onderzoek in de geesteswetenschappen, sociale wetenschappen en levenswe- tenschappen (onderzoeksfunctie). Visie De KNAW is het forum, de stem en het geweten van de wetenschap in Nederland. Haar instituten behoren met hun onderzoek en hun collecties tot de (inter) nationale top. Aan de basis van haar activiteiten ligt de overtuiging dat kennis en creativiteit de belangrijkste grondstoffen zijn voor welzijn en welvaart. Missie om met kennis en creativiteit bij te dragen aan de ontwikkeling van onze samenle- ving.Vanuit Ze haar wil deonafhankelijke bron zijn van positie inspirerende, brengt devernieuwende KNAW mensen inzichten, en middelen vergezichten bij elkaar en samenwerkingsverbanden. Ze bevordert de kwaliteit en de integriteit van de weten- schapsbeoefening. Haar instituten vervullen een wezenlijke en aanvullende rol op de andere instellingen in het onderzoekslandschap, staan voor excellente kwaliteit en fungeren als magneten voor onderzoekstalent, nationaal en internationaal. 1.2 Kernactiviteiten Om inhoud te geven aan haar wettelijke taken: • fungeert de KNAW als forum voor het wetenschappelijk debat en voor de uitwis- seling van wetenschappelijke informatie; • brengt zij adviezen en verkenningen uit; • voert zij beleid en beheer voor wetenschappelijke instituten; • onderhoudt zij internationale wetenschappelijke betrekkingen; • kent zij wetenschappelijke prijzen toe en voert zij enkele subsidieprogramma’s uit, al dan niet namens aan haar toevertrouwde stichtingen en fondsen. 1 Een aantal instituten beheert omvangrijke en unieke collecties die functioneren als (inter) nationale onderzoek infrastructuren. Als nationale kenniscentra zijn de KNAW-instituten complementair aan universiteiten en andere kennisinstellingen. 6 koninklijke nederlandse akademie van wetenschappen 1.3 Juridische structuur De KNAW is een publiekrechtelijke rechtspersoon met een wettelijke taak op grond van artikel 1.16 van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW). In de WHW is vastgelegd dat de KNAW een algemeen bestuur kent en een algemene vergadering, die bestaat uit de leden van het Genootschap van de KNAW. Het algemeen bestuur telt zes leden in totaal, onder wie een president, een vicepresident en een algemeen secretaris. Daarnaast zijn De Jonge Akademie en de Akademie van