Żydzi Wschodniej Polski. Seria IV Uczeni Żydowscy
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Naukowa Seria Wydawnicza „Collo- quia Orientalia Bialostocensia” XVIII Wschód, Pogranicza, Kresy, obrzeża i krańce, peryferie i prowincja to miejsca „Colloquia Orientalia Bialostocen- o szczególnej mocy kulturotwórczej. Rów- sia” to naukowa seria wydawnicza, której nocześnie jest to przestrzeń oddziaływa- zadaniem jest publikowanie materiałów Literatura/Historia nia odmiennych centrów cywilizacyjnych, źródłowych i prac naukowych dotyczących religijnych, językowych, symbolicznych szeroko rozumianego dziedzictwa europe- i literackich. Białystok i Podlasie, dawne jskiego Wschodu. Jego części stanowią… Opiniowana książka, poświęcona Uczonym żydowskim, to kolejna po- ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego • Kultura, literatura, historia Europy zycja z bardzo ciekawej serii białostockiej, która wszechstronnie przed- ŻYDZI ŻYDZI WSCHODNIEJ POLSKI i całej jagiellońskiej Rzeczypospolitej to Środkowej i Wschodniej. stawia życie, kulturę i tradycję Żydów wschodniej Polski. Tym razem, miejsce i dynamiczna przestrzeń pogra- niczna w głębokim znaczeniu: stykają • Cywilizacyjne i kulturowe pogranicza a jest to już czwarty tom z tej serii, badacze zainteresowali się tematem SERIA IV się tutaj przecinające Europę na pół pły- Europy i innych kontynentów, Orientu, nader rzadko podejmowanym: biografiami uczonych różnych specjalno- ty kontynentalne cywilizacji łacińskiego Południa, Śródziemnomorza. ści, którzy wywodzili się z szeroko rozumianego świata żydowskiego Eu- UCZENI ŻYDOWSCY WSCHODNIEJ POLSKI WSCHODNIEJ Zachodu i bizantyjskiego Wschodu. Ście- • Pierwsza Rzeczpospolita oraz kul- ropy Środkowej i Wschodniej. UCZENI ŻYDOWSCY rają się tu, ale nie niszcząc wzajemnie, tury krajów słowiańskich, bałtyckich, Patronem Konferencji i znaczącą postacią w tomie jest prof. Leo Wie- Orient ze światem Zachodu, Bałtowie ze germańskich, romańskich. Słowianami, prawosławni z katolikami, ner, pierwszy profesor slawistyki w Stanach Zjednoczonych, wywodzący REDAKCJA NAUKOWA: • Wielkie Księstwo Litewskie, Podlasie się, jak się okazuje, z Białegostoku. Nie brak tu i portretów innych po- Białorusini z Polakami, Ukraińcy i Ro- i Polesie, Inflanty, Kresy, pogranicze staci, które odcisnęły piętno na nauce, kulturze i polityce w takich kra- Grzegorz Czerwiński i Jarosław Ławski sjanie.To źródło niemal wygasłej, niegdyś wschodnie, Prusy Wschodnie. jach, jak: Polska, Ukraina, Rosja, Czechy, a także Izrael. Mam na myśli: żywej tradycji żydowskiej, wyniszczonej Jurija Łotmana, Madelaine Albright, Dowa Sadana, Icchaka Arada oraz przez Szoah, powoli odbudowującej się • Kultury mniejszości: Białorusinów, Ży- w nowym otoczeniu kulturowym i etnicz- Rafała Lemkina. Osobną grupę tworzą ważni pionierzy myśli naukowej, dów, Karaimów, Ukraińców, Rosjan, nym. Tu znajdują się wielkie centra religij- tacy jak: Hilary Nussbaum czy Emil Leon Post, a także filozofowie, którzy Niemców, Romów, Tatarów, staroobrzę- ne i kulturalne wschodniego i zachodniego dowców, prawosławnych, protestantów. współtworzyli podwaliny nowoczesnej myśli o człowieku. Są wśród nich: chrystianizmu: Ostra Brama, Żyrowice, Emanuel Lévinas, Simone Weil, Abraham Joshua Heschel i Edyta Stein. • Tradycje, obrzędy, symbole i mity naro- Święta Góra Grabarka, Poczajów, Troki, dów Wschodu, języki ludów zamieszku- Zakresem kulturowo-przestrzennym monografia daleko wykracza poza Ławra Supraska, Grodno, Żytomierz, Bar, jących tę kulturową przestrzeń. obszar „wschodnich” terenów dawnej Rzeczypospolitej, co tylko posze- nade wszystko Ławra Kijowsko-Peczerska; rza horyzont, z jakiego jest oglądany temat. Książka bardzo ciekawa, war- tu leżą ośrodki polskiego islamu: Kruszy- tościowa, w wielu miejscach odkrywcza. niany i Bohoniki, centra religijne Kara- imów, źródła chasydyzmu. Z Recenzji prof. Rościsława Radyszewskiego Białostockie Kolokwia Wschodnie to (Narodowy Uniwersytet im. Tarasa Szewczenki, Kijów) idea służąca międzykulturowej i międzyre- ligijnej wymianie myśli, utrwalaniu źródeł pamięci i tożsamości kulturowo-historycz- nej, badaniu świadectw literackich, arty- stycznych, przedstawiających przenikanie się wiar, kultur i tożsamości. ISBN - 978-83-63470-72-2 Literatura/Historia Literatura/Historia XVIII WYDAWNICTWO ALTER STUDIO WYDZIAŁ FILOLOGICZNY UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU NAUKOWA SERIA WYDAWNICZA Literatura/Historia XVIII KATEDRA BADAŃ FILOLOGICZNYCH „WSCHÓD – ZACHÓD” UNIWERSYTETU W BIałYMSTOKU CENTRUM EDUKACJI OBYWATELSKIEJ POLSKA – IZRAEL STOWARZYSZENIE NAUKOWE „OIKOUMENE” KSIążniCA PODLAskA IM. łUKASZA GÓRNICKIEGO W BIałYMSTOKU KOMITET REDAKCYJNY SERII: Mariya Bracka, Piotr Chomik, Lilia Citko, Agnieszka Czajkowska, Krzysztof Czajkowski, Grzegorz Czerwiński [Sekretarz Redakcji Serii], Joanna Dziedzic, Anna Janicka, Tadeusz Kasabuła, Dariusz Kukiełko, Andrzej P. Kluczyński, Kamil Kopania, Krzysztof Korotkich, Grzegorz Kowalski, Paweł Kuciński, Lucy Lisowska, Jarosław ławski [Przewodniczący Redakcji], Barbara Olech, Iwona E. Rusek, Michał Siedlecki, łukasz Zabielski Recenzent tomu: prof. Rościsław Radyszewski (Narodowy Uniwersytet im. Tarasa Szewczenki, Kijów) Opracowanie tekstów: Jarosław ławski, Dariusz Kukiełko Opracowanie okładki: Hubert Pilcicki (Alter Studio) Korekta: Zespół Redakcja naukowa: Grzegorz Czerwiński, Jarosław ławski Streszczenie: Małgorzata Zielińska Indeks: Michał Siedlecki Copyright by Katedra Badań Filologicznych „Wschód – Zachód” Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2016 ISBN: 978-83-63470-72-2 Na okładce wykorzystano fotografię modlitewnika żydowskiego z 1480 r. DRUK i OPRAWA Wydawnictwo Alter Studio Legionowa 30, lok. 211, 15-281 Białystok www.alterstudio.com.pl żYDZI wsCHODNIEJ POLskI SERIA IV UCZENI ŻYDOWSCY REDAKCJA NAUKOWA: Grzegorz Czerwiński i Jarosław ławski Białystok 2016 NAUKOWA SERIA WYDAWNICZA COLLOQUIA ORIENTALIA BIALOSTOCENSIA Wschód, Pogranicza, Kresy, obrzeża i krańce, peryferie i prowincja to miejsca o szczególnej mocy kulturotwórczej. Równocześnie jest to przestrzeń oddzia- ływania odmiennych centrów cywilizacyjnych, religijnych, językowych, sym- bolicznych i literackich. Białystok i Podlasie, dawne ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego i całej jagiellońskiej Rzeczypospolitej to miejsce i dynamiczna prze- strzeń pograniczna w głębokim znaczeniu: stykają się tutaj przecinające Euro- pę na pół płyty kontynentalne cywilizacji łacińskiego Zachodu i bizantyjskiego Wschodu. Ścierają się tu, ale nie niszcząc wzajemnie, Orient ze światem Zacho- du, Bałtowie ze Słowianami, prawosławni z katolikami, Białorusini z Polakami, Ukraińcy i Rosjanie. To źródło niemal wygasłej, niegdyś żywej tradycji żydow- skiej, wyniszczonej przez Szoah, powoli odbudowującej się w nowym otoczeniu kulturowym i etnicznym. Tu znajdują się wielkie centra religijne i kulturalne wschodniego i zachodniego chrystianizmu: Ostra Brama, żyrowice, Święta Góra Grabarka, Poczajów, Troki, ławra Supraska, Grodno, żytomierz, Bar, nade wszystko ławra Kijowsko-Peczerska; tu leżą ośrodki polskiego islamu: Kruszy- niany i Bohoniki, centra religijne Karaimów, źródła chasydyzmu. Białostockie Kolokwia Wschodnie to idea służąca międzykulturowej i mię- dzyreligijnej wymianie myśli, utrwalaniu źródeł pamięci i tożsamości kulturowo -historycznej, badaniu świadectw literackich, artystycznych, przedstawiają- cych przenikanie się wiar, kultur i tożsamości. „Colloquia Orientalia Bialostocensia” to naukowa seria wydawnicza, której za- daniem jest publikowanie materiałów źródłowych i prac naukowych dotyczących szeroko rozumianego dziedzictwa europejskiego Wschodu. Jego części stanowią… – Kultura, literatura, historia Europy Środkowej i Wschodniej. – Cywilizacyjne i kulturowe pogranicza Europy i innych kontynentów, Orientu, Południa, Śródziemnomorza. – Pierwsza Rzeczpospolita oraz kultury krajów słowiańskich, bałtyckich, ger- mańskich, romańskich. – Wielkie Księstwo Litewskie, Podlasie i Polesie, Inflanty, Kresy, pogranicze wschodnie, Prusy Wschodnie. – Kultury mniejszości: Białorusinów, żydów, Karaimów, Ukraińców, Rosjan, Niemców, Romów, Tatarów, staroobrzędowców, prawosławnych, protestantów. – Tradycje, obrzędy, symbole i mity narodów Wschodu, języki ludów za- mieszkujących tę kulturową przestrzeń. Studia żydowskie - nr V Redaktorzy cyklu: Jarosław ławski i Michał Siedlecki WYDZIAŁ FILOLOGICZNY UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU KATEDRA BADAŃ FILOLOGICZNYCH „WSCHÓD – ZACHÓD” RADA NAUKOWA SERII WYDAWNICZEJ: COLLOQUIA ORIENTALIA BIALOSTOCENSIA Andrzej Baranow (Wilno, Litwa) Adam Bezwiński (UKW, Bydgoszcz) Olena Bondareva (Kijów, Ukraina) Grażyna Borkowska (IBL PAN, Warszawa) Tadeusz Bujnicki (UW, Warszawa) – Przewodniczący Andrea de Carlo (Neapol, Włochy) Urszula Cierniak (AJD, Częstochowa) Mieczysław Jackiewicz (UWM, Olsztyn) Wołodymyr Jerszow (żytomierz, Ukraina) Dmitry Karnaukhov (Nowosybirsk, Rosja) Zbigniew Kaźmierczyk (UG, Gdańsk) Anna Kieżuń (UwB, Białystok) Halina Krukowska (UwB, Białystok) Ryszard Löw (Tel-Awiw, Izrael) Jan Leończuk (Książnica Podlaska, Białystok) Natalia Maliutina (Odessa, Ukraina) Elżbieta Mikiciuk (UG, Gdańsk) Małgorzata Mikołajczak (UZ, Zielona Góra) Swietłana Musijenko (Grodno, Białoruś) Aleksander Naumow (UJ, Kraków) Viviana Nosilia (Padwa, Włochy) Jerzy Nikitorowicz (UwB, Białystok) Eulalia Papla (UJ, Kraków) Danuta Piwowarska (UJ, Kraków) Jarosław Poliszczuk (Kijów, Ukraina) Rościsław Radyszewski (Kijów, Ukraina) German Ritz (Universität Zűrich) Krzysztof Rutkowski (UW, Warszawa) Tadeusz Sucharski (AP, Słupsk) Wanda Supa (UwB, Białystok) Halina Turkiewicz (Wilno, Litwa) Alois Woldan (Universität Wien) Jolanta Wróbel-Best (Houston, USA) Ihar Wasiliewicz żuk (Grodno, Białoruś) Profesor Leo Wiener HUP Wiener, Leo