Wooden Tserkvas of the Carpathian Region in Poland and Ukraine (2013)

Auschwitz Birkenau Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat (2013) Wooden Tserkvas of the Carpathian Region in Poland and Ukraine (2013) Szesnaście drewnianych cerkwi stanowi wyjątkowy przykład budownictwa sakralnego, odzwierciedlającego wymogi li- turgii Kościoła wschodniego i kulturowe tradycje lokalnych społeczności, które rozwinęły się w izolacji ze względu na górzysty teren. Architektoniczne formy cerkwi o konstrukcji drewnianej, trójdzielnych planach, kopułach brogowych wraz z wolnostojącymi dzwonnicami, a także wystrojem i wyposażeniem prezentują cztery spotykane na polsko-ukra- ińskim pograniczu typy architektoniczne: huculski (Jasina i Wierbiąż Niżny), halicki (Chotyniec, Drohobycz, Potylicz, Radruż, Rohatyn i Żółkiew), bojkowski (Matków, Smolnik i Użok) oraz łemkowski (Brunary Wyżne, Kwiatoń, Owczary, Powroźnik i Turzańsk). Cerkwie wraz z przyległymi do nich cmentarzami i wolno stojącymi dzwonnicami, otoczone drzewami i ogrodzeniem do dziś stanowią dominanty krajobrazowe. Kryteria: (iii), (iv) dobro transgraniczne (Polska / Ukraina) The sixteen tserkvas constitute an outstanding example of an ecclesiastical timber-building that reflects the requirements of the Eastern liturgy, cultural traditions of the local communities, which evolved in relative isolation due to the mountainous terrain. The architectural forms of the tserkvas, with tri-partite plans, pyramidal domes, as well as their interior decoration and furnishings, represent four distinct architectural types on either side of the Polish-Ukrainian border: Hutsul types (Nyzh- niy Verbizh and Yasynia); Halych types (Rohatyn, Drohobych, Zhovkva, Potelych, Radruż and Chotyniec); Boyko types (Smolnik, Uzhok and Matkiv), and western Lemko types (Powroźnik, Brunary Wyżne, Owczary, Kwiatoń Turzańsk). Surrounded by trees and bounded by perimeter walls or fences, the tserkvas with their associated graveyards and free-stand- ing bell towers constitute landmarks of the region. Criteria: (iii), (iv) transboundary property (Poland / Ukraine) Dawna cerkiew w Kwiatoniu. Fot. P. Ostrowski Former tserkva in Kwiatoń. Photo by P. Ostrowski 141 AuschwitzWooden Tserkvas Birkenau of the Carpathian Region in Poland and Ukraine Drewniane cerkwie – Wooden tserkvas – wspólne dziedzictwo common heritage W 2009 roku w ramach statutowych działań In 2009, the National Heritage Board of Poland, acting Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie we within its statutory responsibilities and in collabora- współpracy z partnerami ukraińskimi działającymi tion with its Ukrainian partners from the International w polsko-ukraińskim Międzynarodowym Centrum Cultural Heritage Protection Centre in Zhovkva, be- Ochrony Dziedzictwa Kulturowego w Żółkwi zapo- gan work on the nomination file for inscription on czątkowane zostały prace nad dokumentacją wniosku the UNESCO World Heritage List of a complex of o wpis na Listę światowego dziedzictwa UNESCO wooden tserkvas located in the area of the broadly zespołu drewnianych cerkwi położonych na obszarze understood Polish-Ukrainian cultural borderland. szeroko pojętego polsko-ukraińskiego pogranicza kul- This nomination was intended to contribute to the turowego. Wniosek w intencji pomysłodawców miał popularisation on a worldwide scale of the rich and przyczynić się do popularyzacji w skali światowej bo- unique art of ecclesiastical timber-building in this gactwa i wyjątkowości drewnianego budownictwa cer- part of Europe while at the same time providing an kiewnego tej części Europy, wpływając jednocześnie influence towards ensuring adequate protection of the 142 Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskimAuschwitz regionie Birkenau Karpat tserkvas. The site was also thought to supplement and Dawna cerkiew w Radrużu. Fot. P. Ostrowski complement earlier similar inscriptions of historic ec- Former tserkva in Radruż. clesiastical timber-building heritage in the Carpathian Photo by P. Ostrowski Region. Eventually, after a multi-stage selection pro- cess, 16 monuments were chosen, eight on either side of the Polish-Ukrainian border, and a joint Polish- Ukrainian transboundary nomination entitled ‘The Wooden Tserkvas of the Carpathian Region in Poland and Ukraine’ was submitted to the World Heritage Committee in Paris in 2012. The nomination was intended to reflect the centuries-old evolution of ecclesiastical architecture as preserved in the Carpathian region of Poland and Ukraine, pointing to its extraordinary stylistic and regional diversity and the mutual interpenetration of the Western-, and Eastern- European architectural traditions as evidenced in the construction and ornamental techniques. It was precisely the adaptation of universal patterns to the local building and artistic, traditions and, at the same time, the adjusting of timber-buildings based on log frame construction, so characteris- tic of this part of Europe, to forms derived from the monumental ecclesiastical architecture of Greek and Byzantine origin – that constituted the unique and extraordinary feature of the tserkvas of the Polish- Ukrainian cultural borderland. In addition, this pro- cess was accompanied by the constant development na jego właściwą ochronę. Miał także stanowić uzu- pełnienie i dopełnienie wcześniejszych tematycznych wpisów obejmujących zabytki drewnianego budownictwa sakralnego w Karpatach. Ostatecznie w wyniku wieloetapowej selekcji wytypowanych zostało 16 za- bytków, po osiem po obu stronach granicy i w 2012 roku do Komitetu Światowego Dziedzictwa w Paryżu złożony został transgraniczny, polsko-ukraiński wniosek pod nazwą Drewniane cerkwie w polskim i ukra- ińskim regionie Karpat. Wniosek miał odzwierciedlać wielowiekowy rozwój budownictwa cerkiewnego za- chowanego w polskich i ukraińskich Karpatach, wska- zując na jego wyjątkowe zróżnicowanie stylistyczne Wnętrze zakrystii w dawnej cerkwi w Powroźniku. i regionalne oraz uwidocznione w rozwiązaniach kon- Fot. P. Ostrowski strukcyjnych i zdobniczych wzajemne przenikanie się Interior of the sacristy in former tserkva in Powroźnik. Photo by P. Ostrowski zachodnio- i wschodnioeuropejskich tradycji. 143 AuschwitzWooden Tserkvas Birkenau of the Carpathian Region in Poland and Ukraine To właśnie adaptowanie uniwersalnych wzorców and incessant improvement of the construction tech- do lokalnych tradycji budowlanych i artystycznych, niques, architectural forms, and ornamental patterns a tym samym dostosowywanie typowego dla tej that reflected the advancements in the monumen- części Europy budownictwa drewnianego opartego tal architecture. In the course of time, the tserkvas of na konstrukcji zrębowej do form wywodzących się the Carpathian region evolved from the relatively sim- z monumentalnej architektury cerkiewnej o grecko- ple tri-partite, cuboidal buildings covered with pyram- -bizantyńskim rodowodzie stanowi wyjątkową i nie- idal roofs into extremely complex and technologically powtarzalną cechę budownictwa cerkiewnego na ob- advanced multi-section structures with wooden cu- szarze polsko-ukraińskiego pogranicza kulturowego. polas or hipped curb roofs of extraordinarily pictur- Procesowi temu towarzyszył dodatkowo ciągły rozwój esque outlines. Another exceptional feature of those i doskonalenie konstrukcji, form architektonicznych constructions – quite extraordinary in the tradition i zdobniczych odpowiadający rozwojowi budownic- of Eastern Christianity – was their susceptibility to twa monumentalnego. Z biegiem lat karpackie cerkwie the assimilation of forms derived directly from the rozwinęły się ze stosunkowo prostych, trójdzielnych, architecture of Roman Catholic churches. This was prostopadłościennych form nakrytych piramidalnymi the result of both the gradual tightening of the bonds dachami, do niezwykle skomplikowanych i zaawan- between the Churches of the Western and Eastern sowanych technologicznie wieloczłonowych budowli rite within the boundaries of the modern Polish state, nakrytych drewnianymi kopułami lub brogowymi, where the tserkvas were actually built, and the inter- uskokowo łamanymi dachami o wyjątkowo malow- dependence relations between various workshops and niczych sylwetach. Rzeczą wyjątkową była także nie- founders prevailing in Poland at that time. zwykła w tradycji Kościołów wschodnich podatność The wooden tserkvas of the Carpathian region of na przyswajanie form bezpośrednio wywodzących się Poland and Ukraine are also a perfect illustration of z architektury kościołów rzymskokatolickich. Było to the centuries-old coexistence of the local communi- zarówno wynikiem stopniowego zacieśniania relacji ties. Intended for the followers of the Eastern rite – pomiędzy Kościołami rytu zachodniego i wschodnie- though often founded by Roman Catholic landowners go w granicach nowożytnego państwa polskiego, na – they were erected by builders from municipal archi- którego obszarze powstawały interesujące nas budow- tects’ guilds and remain a reflection of the prevailing le, jak również panujących w ówczesnej Polsce zależ- contemporary social, and cultural, relations in that ności warsztatowych i fundacyjnych. area. In spite of the tendencies towards modernisa- Wnętrze cerkwi w Chotyńcu. Fot. P. Ostrowski Interior of the tserkva in Chotyniec. Photo by P. Ostrowski 144 Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskimAuschwitz regionie Birkenau Karpat W drewnianych cerkwiach polskich i ukraińskich Dawna cerkiew w Smolniku. Fot. P. Ostrowski Karpat w sposób doskonały uwidocznione zosta- Former tserkva in Smolnik. Photo by P. Ostrowski ło także wielowiekowe współistnienie żyjących tu społeczności.

Load more