PIJN IS DE VOORNAAMSTE DRIJFVEER WAAROM GIFSLANGEN MENSEN BIJTEN Deel 4

PIJN IS DE VOORNAAMSTE DRIJFVEER WAAROM GIFSLANGEN MENSEN BIJTEN deel 4

PAIN IS THE MAIN DRIVER FOR VENOMOUS SNAKEBITES IN HUMANS part 4

Dit is het vierde en laatste deel van het uit- This is the fourth and last part of the ex- gebreide artikel dat Raymond Hoser schreef tensive article Raymond Hoser wrote about over de drijfveer van gifslangen om mensen the driver for venomous snakes for biting te bijten. De eerdere delen verschenen in de human beings. The former parts have been afleveringen 30-1 (deel 1), 30-2 (deel 2) en published in the issues 30-1 (part 1), 30-2 30-3 (deel 3) van Litteratura Serpentium. (part 2) en 30-3 (part 3) of Litteratura Ser- pentium. Raymond Hoser. Raymond Hoser Slangenhaken Slangenhaken werden al eerder besproken Tongs (zie Hoser 2007a). Ze veroorzaken duide- These devices have been covered else- lijk pijn, doordat ze de slang forceren om where (see Hoser 2007a) and clearly inflict het ontsnappen te beletten. Slangen die pain by the way they forcibly stop snakes worstelen om aan een slangenhaak te ont- escaping. Snakes that struggle in tightened komen, riskeren gebroken ribben en zul- tongs risk broken ribs and as a rule will tend len normaal gezien - ook de slangenhaak to bite, including the tongs themselves. As - gaan bijten. De enige reden waarom ze in pain intensifies, the discrimination of what de haak bijten, is pijn. In vele jaren waarne- is to be bitten tends to reduce, meaning mingen heb ik nog nooit een dier zomaar in that the tongs themselves may be bitten in een slangenhaak zien bijten. haste. Snakes only bite tongs for one reason and that is when they are in pain. In Slangenhaken deel 2 many years of observations, I have never Op 4 mei 2008 maakte Scott Grant een seen a snake crawl up to a set of tongs gedetailleerde beschrijving van een ander sitting on the ground and proceed to bite geval van pijn, veroorzaakt door een slan- it. Likewise for any other metallic objects. genhaak en het resultaat ervan. Dit geval Pain alone drives snakes to bite tongs! speelde zich af in de loop van 2007 op een slangenhanteringscursus in Victoria. Tongs mark 2 Er was een dertiental deelnemers, onder Scott Grant made a detailed statement on 4 wie Grant, die een volwassen tijgerslang May 2008, of another case of pain inflicted moesten oppakken met een slangenhaak. by Tongs and the end result. It occurred in Volgens Grant was de slang duidelijk ner- 2007 during a snake handling course. The veus en vertoonde ze tekenen van pijn. 13-odd participants including Grant, were Ze probeerde ook alles te bijten wat in de made to pick up an adult Tiger Snake using buurt van haar bek kwam. Halfverwege de a set of tongs.

LitTeratura Serpentium 2012 68 jaargang/Volume 32 nummer/no.2 sessie, toen ongeveer de helft van de deel- According to Grant, the snake was clearly nemers de slang had vastgegrepen met de agitated and in pain and when grabbed by haak, werd de pijn blijkbaar zó intens, dat the tongs would try to bite anything that het dier zich omdraaide en zichzelf beet. came close to its mouth. Daarna zou het zijn gestorven aan zijn ver- wondingen. Ook hier was pijn de reden Midway through the handling, as in after waarom de slang beet. about half the participants had used tongs to grab the struggling snake, the pain in- Op 24 april 2008 ving iemand uit Flower- flicted on the snake became so intense that drum Crescent Templestowe een vol- it turned and bit itself. The snake allegedly wassen, vrouwelijke tijgerslang met een subsequently died as a result to injuries slangenhaak. De slang was helemaal niet sustained by the tong grabbing. Again, pain agressief, tot ze werd vastgegrepen en de was the obvious driver of the snake biting. haak herhaaldelijk beet. Een uur nadat ze was gegrepen en in een ton was gestopt, On 24 April 2008, a resident of Flowerdrum was ze gestorven. De autopsie toonde ge- Crescent Templestowe caught an adult fe- broken ribben rond de hart/longzone en male Tiger Snake by using a set of tongs. ernstige inwendige bloedingen. Ook hier The snake was not aggressive in any way beet de slang dus door pijn. until grabbed with the tongs and bit them repeatedly. Within an hour of being lifted Doodsadders (Genus Acanthophis) with the tongs and placed in a wheelie bin, Dit zijn uitzonderlijke elapidae: zowel hun the snake had died a painful death. fysiek voorkomen als hun ecologie doet meer denken aan adders en zelfs crotalidae Autopsy revealed broken ribs around the dan aan andere Australische elapidae waar heart/lung area and severe internal bleeding, ze meer mee verwant zijn (al is het nogal complications from the latter being a likely verre verwantschap). cause of death. Again, the pain inflicted on the snake was what made it attempt to bite. Met de venomoïde doodsadders behaal- den we resultaten die verbazend gelijklo- Death Adders (Genus Acanthophis) pend waren met wat we bij andere elapidae These are unusual among Australian elapids zagen. Ik heb tientallen jaren doodsadders in that physically in appearance and shape verzorgd en gehanteerd. Wanneer nodig, and in many ecological respects, they pinde of ‘nekte’ ik ze ook. Maar dat de equate more with vipers and even crotalids slangen goed overleefden en kweekten, is than other Australian elapids, to which they een teken dat mijn manier van houden en are more closely related (albeit quite dis- hanteren zeker voldeed. Zoals de meeste tantly). With the venomoid Death Adders, elapidae, lijken deze slangen deze manier the results were remarkably similar as to van hanteren goed te tolereren, maar soms what was seen with the other elapids. gaan ze wel wat wriemelen als er een haak For decades Death Adders have been kept onder hun lijf wordt geschoven. Het feit dat and handled by myself using hooks and de slangen vaak een gevoel van onbeha- when necessary ‘pinned’ and ‘necked’. That gen houden ten opzichte van hanteren of the snakes lived and bred, is testament to opgepakt worden, duidt er op dat ze er ze- the fact that as a method of handling and ker niet van houden. keeping, what I did was certainly adequate. As for most elapids, these snakes seem to Zuid-Australische Acantophis antarcticus tolerate these handling methods, but will at zijn een beetje afwijkend voor het genus, in times jerk somewhat as a hook is slipped die zin dat ze helemaal niet van hanteren underneath them.

LitTeratura Serpentium 2012 69 jaargang/Volume 32 nummer/no.2 houden en altijd van de slangenhaak pro- That the snakes often retain a general dis- beren te springen, wat problematisch is. like to being handled or picked up in any Deel van het probleem ligt aan hun grootte, way, indicates that at best these snakes tol- gewicht en vorm en dat ze ongemak (pijn) erate being hook handled, rather than actu- voelen wanneer ze met een haak worden ally liking it. Ditto for other snakes moved gehanteerd. about this way.

Een venomoïde, Zuid-Australische Acanto- South Australian Acantophis antarcticus phis antarcticus die ‘agressief’ was, verloor are somewhat unusual for the genus in that snel haar agressie, nadat ze venomoïde was they do not like being hook handled at all gemaakt en maakte geen aanstalten om te and always jump off them, meaning han- bijten wanneer ze dagelijks vrijelijk werd ge- dling them has been problematic. Part of hanteerd. Hetzelfde deed zich voor met een the problem relates to their size, weight and Acantophis woolfi, een ander taxon waarvan shape and that they tend to feel discomfort het temperament vaak als onvoorspelbaar (pain), when handled with sticks. wordt bestempeld. Deze slang viel altijd uit wanneer ze met een haak werd benaderd, A venomoid South Australian Acantophis maar verloor alle agressie als ze vrij werd ge- antarcticus that was ‘aggressive’ soon lost hanteerd. Wanneer ik deze slang hanteerde her aggression after being venomoided and direct na het verwijderen van de gifklieren, didn’t attempt to bite when free handled on vermoedde ik - gebaseerd op het eerdere a daily basis. The same occurred with an gedrag van de slang - dat één of meerdere Acantophis woolfi, another taxon that is beten van dit dier onvermijdbaar waren. Be- generally regarded as being of unpredict- ten bleven echter uit en het dier is intussen able temperament. This snake would strike volledig mak. Ik verwachtte ook beten in een when approached with a hook, but lost all aantal andere venomoïde elapidae, maar in aggression after being free handled. de regel bleven deze altijd uit. When free handling this particular snake Aangezien Doodsadders zogenaamde hin- in the period immediately post venomoid derlaagjagers zijn, is het risico op een beet operation, my underlying belief based on groot, als je te dicht met de hand bij hun the snake’s past behavior was that one or kop komt. Daarom moet er extreem worden more bites from this snake was inevitable. opgepast als de dieren uit de kooi worden As it transpired, no bites actually happened genomen, zeker als de dieren je hand zou- in this period and the snake has long since den kunnen verwarren met voer. Echter, been totally tractable. wanneer de venomoïde dieren eenmaal uit hun kooi zijn en vrij worden gehanteerd, zijn The expectation of bites was seen in a ze nog weinig geneigd om hun hanteerder number of other newly devenomized elapid te bijten, net als de andere elapidae. Het is snakes and as a rule the expected bites duidelijk dat de slangen een onderscheid never eventuated. Because Death Adders kunnen maken tussen hun verzorger en are so-called ‘ambush predators’, the risk hun voer. of a food bite is high if one puts their hand near their head in a cage (or within strike Eén van de redenen die worden voorop- range). Hence care is taken when lifting gesteld waarom pythons meer geneigd them out of the cage if it is thought the zijn tot bijten dan venomoïden en vermoe- snakes are likely to confuse your hand with delijk ook andere elapidae (uitgezonderd food. However, once the (venomoid) snakes Doodsadders), is dat de slangen zwaarder are lifted out and free handled, their lack of gebouwd zijn en trager in hun vlucht. Een interest in biting the handler is the same as

LitTeratura Serpentium 2012 70 jaargang/Volume 32 nummer/no.2 ‘fight’ respons zou daarom wel eens relatief for all other elapid taxa and it’s clear that aantrekkelijker kunnen zijn dan een ‘flight’ the snakes can differentiate between the respons. Een tweede reden zou kunnen human keeper and their food. zijn dat pythons een kop hebben die ont- worpen is om te bijten en een prooi vast te One of the reasons advanced for pythons houden. Ze zijn het ook gewend om dieren being more inclined to bite than venomoid te bijten die relatief groot zijn in vergelijking and presumably other elapids (excluding met zichzelf, terwijl dat voor elapidae vooral Death Adders) is that the snakes are heavier een groot risico op verwonding inhoudt. In in build and slower to flee than the elapids, theorie zijn Doodsadders fysiek meer gelijk so a ‘fight’ response becomes a relatively aan pythons, vooral wat kopmusculatuur more attractive alternative to ‘flight’. en zware bouw betreft. De fundamentele reden voor beten blijft echter pijn. A second reason is that pythons also have a head designed to bite and hold onto prey, Gifopbrengsten which means that they will more readily bite Er zijn talrijke factoren die de gifhoeveelheid an animal much larger than themselves, beïnvloeden die een slang ter beschikking whereas for an elapid, biting something heeft. Een gedetailleerde analyse daarvan much larger has higher injury risk. In theory valt buiten het opzet van dit artikel. In de Death Adders physically equate more with context van slangenbeten wordt er door pythons than the other Australian elapids in veel herpetologen, inclusief Pearn 1988, terms of head muscularity and stocky build. een onderscheid gemaakt tussen zoge- However the fundamental driver for bites naamde defensieve en offensieve beten. Er remains pain. bestaat echter geen formeel onderscheid, behalve dat er een algemeen geloof is dat Venom yields slangen bij een defensieve beet geen gif There are numerous factors which dictate injecteren, terwijl ze dat bij een offensieve venom yield, including the amount of ven- beet wél willen doen. om the snake has ‘on hand’, the way the snake bites its target and even the relative Er is ook een wijdverspreid geloof dat een position and movement of the target. A de- slang de hoeveelheid gif die ze injecteert tailed analysis of these is beyond the scope kan regelen. In werkelijkheid bestaat hier- of this paper. However in the context of voor geen bewijs en het tegendeel is waar. snakebites many herpetologists, including Gif wordt door de giftanden gepompt, zo- Pearn 1988, have differentiated between als speeksel door de andere speekselklie- so-called ‘defensive’ bites and ‘offensive’ ren. Gif wordt door de giftanden gepompt, bites. However there has been no formal wanneer de spierlaag die over de onderste distinction, other than a general belief that giftand ligt, wordt neergedrukt, of wanneer for ‘defensive’ bites a snake does not in- druk wordt uitgeoefend op de bovenste tend to inject venom, whereas for ‘offen- kaak (gifklierregio) wanneer de slang bijt. sive’ bites that is their intention. In beide gevallen wordt het gif eruit gekne- pen. De hoeveelheid die wordt verkregen is There is also a widespread belief that een onwillekeurig gevolg hiervan. Dit wordt snakes can actually regulate and control duidelijk, wanneer een rubberband over their venom yield. In reality there is no evi- de giftanden wordt gezet om gif te laten dence for this and the contrary is effectively ‘lekken’ voor de venomoïdoperatie wordt true. Venom is pumped through the fang begonnen. De slang heeft hierover geen system like saliva is through the other sa- controle en het is de druk die zorgt voor de liva glands. Venom is pumped through the gifopbrengst. Hetzelfde gebeurt wanneer fangs when the muscular sheath over the

LitTeratura Serpentium 2012 71 jaargang/Volume 32 nummer/no.2 een slang wordt ‘gemolken’ door ze te laten lower fang is depressed, or alternatively bijten in een rubbervlies over een beker. pressure is applied to the upper jaw (venom gland region) as the snake bites down. Ei- Gif wordt wél actief gepompt, wanneer een ther way, the venom is effectively squeezed hinderlaagjager zoals de Doodsadder in out. The yielding of venom is an involuntary zijn prooi bijt, vasthoudt en z’n bek strak- response to this. This is seen when a rub- ker ‘pompt’. Dit is echter heel waarschijn- ber-band is placed over the fangs to ‘bleed lijk een instinctieve reactie, en geen gevolg venom’ before commencement of the ven- van een bewuste wil om gif in de prooi te omoid operation. The snake has no control pompen. Venomoïden doen dit op dezelfde at this stage and it is direct push-pressure manier als hun giftige tegenhangers - wat that yields the venom. Likewise when a aantoont dat de dieren niet weten dat ze snake is ‘milked’ of venom by being forced venomoïd geworden zijn. to bite on a rubber covered beaker.

Wanneer iemand beten van gifslangen wil Venom is actively ‘pumped’ when an am- opdelen in de termen ‘defensief’ en ‘offen- bush predator such as a Death Adder bites sief’, gebeurt dat best op basis van de vol- onto its prey and holds on and ‘pumps’ its gende definities: mouth tighter. However, this is most prob- - defensieve beet: wanneer een slang uit- ably instinctive and not as a result of a con- haalt om een potentiële predator af te scious desire to pump venom into prey. Ven- schrikken, zonder dat die fysieke pijn omoids do this in the same way as their ven- heeft toegebracht, of het dier in zijn be- omous counterparts, further indicating that wegingen heeft beperkt. they don’t know they are devenomized. - offensieve beet: wanneer een slang bijt in respons op pijn, vastgrijpen of om een If one is to split venomous snakebites into prooidier met gif te injecteren. the terms ‘defensive’ and ‘offensive’, then they are best split using the following crite- Wanneer het op voeren aankomt, laten ria, which I hereby define as: Australische elapidae het prooidier in het - Defensive bite: where a snake strikes algemeen niet los, tenzij het veel weerstand with a view to deterring a potential preda- biedt en de slang pijn doet, waarbij moet tor that has not inflicted physical pain or worden opgemerkt dat sommige slangen restraint on the snake. zullen loslaten na een beet die hard genoeg - offensive bite: where a snake bites as a was om gif in te pompen. response to inflicting of pain, restraint or to envenomate a food item. Beetpatronen van etende slangen In terms of feeding, Australian elapids do Pijngerelateerde beten van Australische not generally release the food item unless slangen zijn vergelijkbaar in dié zin, dat de or until it struggles sufficiently to hurt the betrokken slang de aanvaller normaal ge- biting snake (noting that some snakes will zien hard en herhaaldelijk zal bijten, totdat release after the ‘bite’, being a bite hard de greep van de aanvaller wordt losgela- enough to ‘pump’ in venom). ten. Bite patterns for feeding snakes ‘Voederbeten’ voor verschillende taxa vari- Pain inflicted bites forA ustralian snakes are ëren aanzienlijk. similar in that the affected snake will usu- Een paar voorbeelden staat hieronder: ally bite hard and repeatedly on the attack- - Kustelijke Taipan - bijten en trekken de er until the grip of the attacker is released. prooi daaropvolgend terug in hun ver- ‘Food bites’ for given taxa vary consider- stopplaats, terwijl ze de prooi goed vast- ably. By way of examples feeding and bit-

LitTeratura Serpentium 2012 72 jaargang/Volume 32 nummer/no.2 houden met hun lange giftanden. ing patterns of larger Australian elapids are - inlandse Taipan - kauwen op de prooi as follows: met verscheidene beten. Ze laten los als - Coastal Taipan - Bite and pull the prey de prooi terugbijt. back into the hide area, while retaining a - red-bellied black snake / Copperhead - grip on the prey with its long fangs. bijten hard toe, rammen het object met - inland Taipan - Chew onto prey with mul- de kop en kauwen dan. tiple bites and letting go if and when it - King Brown snake (Cannia australis) / bites back. Collett’s / Blue-bellied Black Snakes (Pa- - red-bellied Black Snake / Copperhead nacedechis) - kauwen op de prooi. - Bite hard, ram forward into object with - oostelijke bruine slang - bijten en trekken head and then chew. zich daarna terug in een lus die het prooi- - King Brown Snake (Cannia australis) / dier vasthoudt. Collett’s / Blue-bellied Black Snakes - tijgerslang - bijten en kauwen op het (Panacedechis) - Chew food item. prooidier, zelfs als het spartelt. - eastern Brown Snake - Bite and pull back - Doodsadders - bijten en houden een into a body coil that holds the food item. spartelend prooidier vast, lang nadat het - tiger Snake - Bite and chew food item, stopt met bewegen. Pas dan begint de even if struggling. slang de kaken in stelling te brengen om - Death Adders - Bite and hang onto strug- het op te eten. gling item until well after prey stops mov- - Voor Australische pythons is de algemene ing. Only then does snake move jaws to respons om toe te bijten en dan te wur- start feeding process. gen. Dit is vooral duidelijk bij jonge die- - For the Australian pythons the gen- ren. Bij Aspidites eten de jonge dieren zo, eral feeding response is to bite and pull terwijl de volwassen dieren vaak bijten en back into coils that then constrict. This is hun prooi dan pletten tussen hun lichaam most pronounced in younger snakes. In en een voorwerp, vaak zonder lussen te Aspidites, juveniles feed this way, while vormen. adults often bite and then use their body to squash the prey against an object, but Lijkt het prooidier eenmaal dood, dan is het without any coiling. voedergedrag van alle slangen redelijk ste- Once the snake has commenced the feeding reotiep: de bek zoekt het fijnste punt van de response and the prey item appears dead, prooi (meestal de kop), waarna het prooi- the feeding pattern for all snakes is stere- dier wordt binnengewerkt. otyped in that the mouth relocates to the narrowest point (usually head), whereupon Tapijtpythons the item is swallowed in a familiar manner. Tapijtpythons die als huisdier worden ge- houden, worden meestal vrij gehanteerd, Carpet Pythons zijn mak en bijten zelden, behalve naar Pet Carpet Pythons are generally free- ‘voedsel’. Hieronder beschrijf ik twee handled, docile and rarely bite, except for Queensland tapijtpythons (Morelia macdo- ‘food’. Here I report on two Queensland welli). Carpet Pythons (Morelia macdowelli).

De eerste was een dier dat al jaren in ge- The first was captive here for several years vangenschap was. Het stierf in 2007 aan and died from virus related complications, een virusziekte, die werd verergerd door aggravated by old age in 2007. The snake ouderdom. De slang probeerde me nooit te never attempted to bite myself except when bijten, behalve toen ze ziek was en duidelijk very ill, and in obvious pain. It died shortly pijn had. Ze stierf korte tijd later. thereafter.

LitTeratura Serpentium 2012 73 jaargang/Volume 32 nummer/no.2 Acanthophis cummingi. Foto/Photo: Raymond Hoser.

LitTeratura Serpentium 2012 74 jaargang/Volume 32 nummer/no.2 Acanthophis. Foto/Photo: Raymond Hoser.

Een tweede incident betrof een volwas- A second incident involved an adult Carpet sen Tapijtpython die door de politie werd Python that was found by police in a tree gevonden in een boom aan Melliodora at Melliodora Drive, in suburban Endeavour Drive, in Endeavour Hills (een voorstad Hills, (a Melbourne suburb) on 19 Decem- van Melbourne) op 19 december 2007. De ber 2007. twee meter lange slang werd van een tak gehaald en ik hanteerde haar gedurende I was called to catch the 2 metre snake in een kwartier voor een aantal TV-ploegen en a tree. The snake was plucked off a branch fotografen. De slang had iets groots inge- and I handled it for about 15 minutes to slikt, duidelijk te zien door de bobbel in het appease a number of TV film crews and midden van haar lijf en nadat ze zo’n vijftien newspaper photographers. The snake had minuten was gehanteerd, beet ze me plots swallowed something large, as seen by the in het been. Nadat ik haar lange tanden huge lump in its midsection, and after be- voorzichtig uit m’n been had verwijderd, ing moved about by myself (tormented?) for zette ik haar in een plastic bak, waarna ze about 15 minutes, the previously tractable onmiddellijk een ekster uitbraakte (Ryan, snake bit me on the leg. After it’s long teeth 2007). Ook hier bleek pijn of ongemak de were carefully extricated from my leg, the aanleiding voor de beet. De ontsnapte snake was placed in a plastic tub, within slang werd trouwens nog diezelfde dag bij which it immediately regurgitated a Magpie haar eigenaar teruggebracht. Die meldde (large bird)(Ryan 2007). Again the driver of dat ze normaal gesproken nooit beet. the bite was apparently pain and discomfort. The owner was reunited with the es- Vrij hanteren van slangen - waarschuwing caped pet the same day and reported that Vanuit oogpunt van dierenwelzijn, is het as a rule the snake never attempted to bite.

LitTeratura Serpentium 2012 75 jaargang/Volume 32 nummer/no.2 vrij hanteren van slangen, waarbij hun li- Free handling snakes - warning chaamsgewicht voorzichtig in het midden From a snake animal welfare perspective, van het lichaam wordt ondersteund, duide- free handling snakes, by supporting the lijk te verkiezen boven elke andere methode snake’s body weight mid body and with waar gereedschappen zoals stokken en ha- care is vastly superior to any other method ken bij te pas komen. Ook vastgrijpen bij de involving devices such as sticks, hooks, nek of de staart is niet te verkiezen. Daarom tongs or even ‘necking’ and ‘tailing’. Hence zouden ongevaarlijke dieren in principe vrij non-dangerous individuals should as a rule moeten worden gehanteerd, zelfs als dit het be free handled, even if it is thought to in- risico op een beet vergroot. crease the risk of bite to the handler.

Bij dodelijk giftige slangen echter is vrij han- However if the snake is dangerously ven- teren te gevaarlijk en moet de nadruk op omous (that means not a venomoid or non- veiligheid liggen. Dit artikel toont dit vaak venomous taxa), then free-handling carries aan. Dit artikel is dus geen pleidooi voor inherent risks that put the risk of bite way het achterwege laten van stokken of andere above the aforementioned means of han- gereedschappen om slangen te hanteren - dling (if done properly) on the basis that if uitgezonderd haken die voor botbreuken a snake can bite, it may at some stage do kunnen zorgen. so. This paper presents ample evidence of this. Hence nothing here should be taken Om samen te vatten: de enige manier om as advocating the non-use of sticks and een slangenbeet te vermijden, is om slan- other tools to handle snakes as appropri- gen te vermijden! En de enige manier om ate. This does not include the use of bone- een beet van een gifslang te vermijden, is breaking tongs. om een venomoïd dier te houden, of om gifslangen te vermijden. Venomoïden mogen While human welfare (and risk avoidance) is echter geen excuus zijn om incompetente generally placed above that of the snakes, slangenhouders in staat te stellen om gif- it should be remembered that handling slangen te houden. Denk er ook aan dat methods used should be those which mini- hun jongen wel giftig zullen zijn. mize the risk of stress or injury to the rel- evant snake. Conclusie Dit artikel is vooral gebaseerd op Australi- In summary, the only guaranteed way to sche taxa. Hoewel ik er sterk van ben over- avoid snakebite is to avoid snakes! In sum- tuigd dat veel van de resultaten ook zullen mary the only way to avoid envenomation gelden voor niet-Australische taxa, is dit from a venomous snake is to have a ven- niet zeker. De voornaamste bevinding is dat omoid or again not go near one. However de reden voor slangenbeten bij mensen niet venomoids should not be used as a short- agressie is. De echte reden voor de meeste cut for keepers not competent to keep ven- beten is pijn. Deze bevinding heeft verre- omous snakes to be able to keep them. Re- gaande gevolgen voor slangenvangers, member, the offspring will be venomous. -houders en het brede publiek. Conclusion Herpetologen zouden er zich meer dan ooit This paper is based primarily on Austral- bewust van moeten zijn dat het risico op ian taxa. While it is my firm belief that most een slecht aflopende slangenbeet kan wor- of the outcomes documented here can be den verminderd door het reduceren van pijn transposed to non-Australian taxa, this is en ongemak. Dit geldt ook bij het vangen by no means certain.

LitTeratura Serpentium 2012 76 jaargang/Volume 32 nummer/no.2 van wilde slangen: ‘worstel’ er niet mee, The key finding: ‘Aggression’ by snakes is maar probeer ze zo pijnloos mogelijk in not a cause of bites of humans. Pain in- een container of een zak te krijgen. Gebruik flicted on snakes is the root cause of most enkel harde dwang, indien dat nodig is. In snake bites involving people. Realizing that gevangenschap heeft het pijnloos hanteren pain is a major driver for snakebites and van dieren ook voordelen voor de toekomst: not ‘aggression’ has important implications slangen die eerder pijn ondervonden bij het for snake catchers, snake keepers and the hanteren, kunnen dat immers onthouden wider general public. en daarom sneller geneigd zijn tot bijten. More than ever, herpetologists should be Ook het brede publiek zou correct moeten aware that in all situations, the risk of ad- worden geïnformeerd over de echte risico’s verse snakebite can be minimized immedi- die slangen inhouden. Ze zouden moeten ately and at later dates by reducing pain and weten dat het risico op een slangenbeet in discomfort on the affected snake, whether Australië miniem is, op voorwaarde dat de by ‘necking’, ‘tailing’ and ‘pinning’. dieren niet worden aangeraakt of gestopt. Ons bedrijf ‘Snakebusters’ werkt actief mee If catching wild snakes, minimizing pain aan het correct informeren van mensen. will also reduce likelihood of adverse bite. In other words, don’t wrestle the snakes. References Simply get them into a container or bag Beschikbaar op aanvraag. as quickly and painlessly as possible. Use forced restraint only as needed.

For captive snakes, if painful handling is minimized, then the risk of a bite is also re- duced if and when the handler inadvertent- ly gives the snake the opportunity to bite. This isn’t just at the time of handling, but at future handling events, where a previously mishandled snake will recall the pain inflicted and may seek to preemptively bite what it thinks is the source of the pain (a handler).

However if a snake hasn’t experienced pain when handled in the past, it is less likely to bite a handler in the future, even if an opportunity arises. The lay public should be cor- rectly educated on the actual risks posed by snakes, including that if a snake isn’t handled or stopped in any way, then bite risk in Australia is so remote as to be almost non-existent. Our company ‘Snakebusters’ has been actively educating people in Aus- tralia in this regard for some time.

References Available upon request.

LitTeratura Serpentium 2012 77 jaargang/Volume 32 nummer/no.2