TÜRK FUTBOL TARİHİNDE KULÜPLERİMİZİN AMATÖRDEN PROFESYONELE, PROFESYONELDEN AMATÖRE YOLCULUKLARI TÜRK FUTBOL TARİHİNDE KULÜPLERİMİZİN AMATÖRDEN PROFESYONELE, PROFESYONELDEN AMATÖRE YOLCULUKLARI Türkiye’de ulusal bazda profesyonel futbol ligi 16 takımın katılımıyla 1959 yılında başlamıştır. Sadece İstanbul, Ankara ve İzmir illerinin takımların temsil edildiği bu ligin ilk sezonunda küme düşme uygulanmamıştır. 1959 yılında kurulan bu ligden 1962-1963 sezonuna kadar düşen takımlar ilinin yerel ligine direkt düşmüş. Bu lige çıkan takımlarda yerel liglerden direkt çıkmıştır. 1963-1964 sezonunda Ulusal Profesyonel 2.Ligin oluşturulması ile birlikte amatör takımların yerel ligden çıktığı en üst lig, 2.Lig olmuştur. Amatör takımların çıktığı en üst lig olan 2.Lig bu köprü görevini 1966-1967 sezonuna kadar dört sezon sürdürmüştür. 1967-1968 sezonundan itibaren Ulusal Profesyonel 3.Ligin oluşturulması ile amatörlerin çıktığı en üst Profesyonel lig, 3.Lig olmuştur. 3.Lig 13 sezon devam etmiş olup 1980-1981 sezonunda 2.Lig ile birleştirilerek kaldırılmıştır. 1983-1984 sezonuna kadar geçen dört sezonda amatörden çıkışlar ve amatöre düşüşler profesyonel 2.Ligden olmuştur. 1984-1985 sezonunda 3.Lig yeniden oluşturulmuştur. 1983-1984 sezonunda 2.Lig’den düşen ve 3.Lige yeni alınan takımlardan yeniden bir profesyonel 3.Lig oluşturulmuştur. 1983-1984 sezonunda 67 olan tüm liglerdeki toplam profesyonel kulüp sayısı 1984-1985 sezonunda profesyonel yapılan yeni kulüplerin tescil edilmesiyle 200 olmuştur. Bu sezondan itibaren profesyonelden amatöre düşüş ve amatörden profesyonelliğe çıkış en alt profesyonel lig olan 3.Ligden olmuştur. Profesyonel kulüp sayısı 1986-1987 sezonunda 238 olarak futbol tarihimizde en üst sayıya ulaşmıştır. 2.Lig 2001-2002 sezonundan itibaren 2.Lig A ve 2.Lig B kategorileri olarak ikiye ayrılmıştır. Bu oluşum 2007-2008 sezonuna kadar bu isimlendirme ile devam etmiş olup 2008-2009 sezonundan itibaren 1.Ligin adı Süper Lig, 2.Lig A kategorisinin adı 1.Lig, 2.Lig B kategorisinin adı 2.Lig ve en alt profesyonel lig olan 3.Lig’de aynı isimle günümüze kadar devam etmiştir. Amatör liglerden, profesyonel liglere çıkış profesyonel ligin kurulduğu 1959 yılından beri değişiklikler göstererek devam ediyor. 16 takımlı bir ligle başlayan profesyonel futbol ligi, 2017-2018 sezonunda dört ayrı ligde (Süper Lig, 1.Lig, 2 Lig ve 3.Lig) 126 takımla devam ediyor. Profesyonel liglerde en istikrarlı dönem 2013-2014 sezonundan itibaren yakalanmıştır. Bu sezondan itibaren günümüze kadar profesyonel takım sayısı 126-129 arasında olmuştur. 2017- 2018 sezonunda Süper Lig 18 takımlı, 1.Lig 18 takımlı, 2.Lig 18 takımlı iki grup olarak toplam 36 takımlı ve 3.Lig 18 takımlı üç grup olarak toplam 54 takımlıdır. 1959’dan 2017-2018 sezonuna kadar profesyonel liglerde toplam 465 kulüp yer almıştır. İstanbul 59, Ankara 37, İzmir 25, Bursa 16 ve Antalya 13 kulüp ile en fazla temsil edilen iller olmuştur. Nevşehir, Karaman, Bartın, Iğdır, Yalova, Karabük ve Kilis illeri 1’er kulüple temsil edilmişlerdir. 81 ilimiz içinde profesyonel liglerde hiç temsil edilmeyen tek ilimiz ise Ardahan’dır. 1984-1985 Sezonundan itibaren profesyonel kulüplerin amatör futbol takımlarının profesyonel liglerde yer almalarına izin verildi. 1984-1985 sezonunda Galatasaray’ın ikinci bir takımla profesyonel ligde temsil edilmesiyle başlayan bu uygulama 1986-1987 sezonunda Bursaspor, Karşıyaka ve Trabzonspor kulüplerinin amatör takımlarının, Türkiye Amatör Futbol Şampiyonasında başarılı olup profesyonel liglerde yer almalarıyla devam etti. Bu uygulamaya 1989-1990 sezonu sonunda son verilerek bu takımların profesyonel faaliyetleri durduruldu. Profesyonel liglerde ayrı ayrı sezonlarda 4 kez yer alıp, 4 kez de amatör liglere düşen kulüplerimiz bulunmaktadır. Bu kulüplerimiz aynı tüzel kişilikleriyle profesyonel ligden düşseler bile yine profesyonel lige çıkmayı 4 kez başarmışlardır. 4 kez profesyonel liglerde yer alıp, 4 kez amatör liglere düşen ve halen amatör liglerde yer alan kulüpler; 1- Adaletspor ( Yeni ismi Alibeyköyspor) 2- Feriköyspor 3- Davutpaşaspor 4- Süleymaniyespor ( Yeni ismi Küçükçekmecespor) 5- Amasyaspor 6- Eskişehir Demirspor 7- Konya Ereğlispor 8- Iğdırspor 4 kez profesyonel liglerde yer alıp, 3 kez amatör liglere düşen ve halen profesyonel liglerde yer alan kulüpler; 1- Ümraniyespor ( TFF 1. Lig takımı) 2- Hacettepe ( Keçiörengücü ismiyle TFF 2. Lig takımı ) 3- Kırklarelispor (TFF 2. Lig takımı ) 4- Muğlaspor (TFF 3. Lig takımı ) 1959-1960 sezonundan 1962-1963 sezonuna kadar 4 sezon amatör liglerden profesyonel lige çıkış sadece 1.Lige olmuştur. 1963-1964 sezonundan 1966-1967 sezonuna kadar ve 1979-1980 sezonundan 1983-1984 sezonuna kadar toplam 9 sezon amatör liglerden profesyonel lige çıkış 2.Lige olmuştur. 1966-1967 sezonundan 1978-1979 sezonuna kadar ve 1984-1985 sezonundan 2017-2018 sezonuna kadar amatör liglerden çıkış 3.Lige olmuştur. En alt profesyonel lige amatör liglerden çıkışlarda değişik usullerde olmuştur. Bu çıkışlar terfi maçları ile olduğu gibi, futbolun yaygınlaştırılması amacıyla il ve ilçe takımlarının, devlet eliyle terfi maçları oynanmadan direkt profesyonel liglere alındığı dönemlerde yaşanmıştır. (1964-1975 arası sezonları) Aynı şekilde amatör terfi maçlarına hiç katılmadan veya Deplasmanlı Amatör Lige katılmamış veya profesyonel ligden küme düşmüş takımların 3.Lige direkt alındığı dönemlerde yaşanmıştır. (1984-1992 yılları). 3.Lige terfi maçları, illere verilen kontenjan doğrultusunda, belirlenen takım sayısının gruplara ayrılıp 1.Kademe ve 2.Kademe grup müsabakalarının tamamlanmasıyla yapıldığı gibi, eleme usulü oynanan müsabakalar ile de yapılmıştır. (1993-1994’ten 2009-2010 sezonuna kadar) 3.Lige yükselmede 1990-1991/1993-1994 arası dört sezon ülkemizde ilk kez Deplasmanlı Amatör Lig düzenlenmiş ve bu sezonlarda 3.Lige terfiler bu ligden yapılmıştır. Deplasmanlı Amatör Lig uygulamasından dördüncü sezonun sonunda vazgeçilerek 2009-2010 sezonuna kadar tekrar amatör terfi müsabakalarına dönülmüştür. En son sistem Bölgesel Amatör Lig (BAL) adıyla 2010-2011 sezonunda oluşturulmuştur. Bu lig sayesinde 81 il, illerindeki takım sayısına orantılı olarak BAL’da temsil edilmektedir. Grup birincisinin direkt 3.Lige çıktığı veya grup birincilerinin play-off oynayarak 3.Lige çıktığı, son iki takımın düştüğü bu ligde, il içi düşme sistemi uygulaması ve sezon sonu illerin yerel liginde dereceye giren takımlarla BAL takımlarının baraj müsabakası oynayarak bir sonraki sezonunda ili BAL’da temsil edecek takımların belirlenmesi bu ligin altyapısını sağlam oluşturmuştur. 2010-2011 sezonundan 2016-2017 sezonuna kadar BAL uygulaması başarıyla sürdürülmüştür. Bu 7 sezonda toplam 70 takım BAL’dan profesyonel 3.lige çıkma başarısını göstermiştir. BAL uygulaması 2017-2018 sezonunda da aynen devam ettirilmektedir. 2017-2018 sezonunda BAL’dan 3.Lig’e 9 takım çıkacaktır. PROFESYONEL LİGLERİN BAŞLADIĞI 1959 YILINDAN 2017-2018 SEZONUNA KADAR İLLERE GÖRE PROFESYONEL LİGLERDE YER ALAN KULÜP SAYISI PROFESYONEL LİGLERİN BAŞLADIĞI 1959 YILINDAN 2017-2018 SEZONUNA KADAR PROFESYONEL LİGLERDE YER ALAN KULÜP SAYISI TABLO:1 SEZON 1. LİG 2. LİG 3. LİG TOPLAM 1959 16 - - 16 1959-1960 20 - - 20 1960-1961 20 - - 20 1961-1962 20 - - 20 1962-1963 22 - - 22 1963-1964 18 13 - 31 1964-1965 16 16 - 32 1965-1966 16 22 - 38 1966-1967 17 33 - 50 1967-1968 17 40 17 74 1968-1969 16 36 28 80 1969-1970 16 32 42 90 1970-1971 16 32 60 108 1971-1972 16 32 60 108 1972-1973 16 32 52 100 1973-1974 16 32 43 91 1974-1975 16 32 35 83 1975-1976 16 32 32 80 1976-1977 16 32 32 80 1977-1978 16 33 25 74 1978-1979 16 31 23 70 1979-1980 16 32 28 76 1980-1981 16 52 - 68 1981-1982 17 60 - 77 1982-1983 18 64 - 82 1983-1984 18 49 - 67 1984-1985 18 49 133 200 1985-1986 19 53 131 203 1986-1987 19 53 166 238 1987-1988 20 52 152 224 1988-1989 19 53 147 219 1989-1990 18 51 136 205 1990-1991 16 53 161 230 1991-1992 16 53 166 235 1992-1993 16 53 160 229 1993-1994 16 50 130 196 1994-1995 18 50 140 208 1995-1996 18 50 140 208 SEZON 1. LİG 2. LİG 3. LİG TOPLAM 1996-1997 18 50 140 204 1997-1998 18 51 135 204 1998-1999 18 50 137 205 1999-2000 18 50 136 204 2000-2001 18 51 134 203 2.LİG SEZON A B 1.LİG KATEGORİSİ KATEGORİSİ 3.LİG TOPLAM 2001-2002 18 20 50 91 179 2002-2003 18 18 52 76 164 2003-2004 18 18 51 68 155 2004-2005 18 18 51 64 151 2005-2006 18 18 51 64 151 2006-2007 18 18 50 64 150 2007-2008 18 18 50 65 151 SEZON SÜPER LİG 1.LİG 2.LİG 3. LİG TOPLAM 2008-2009 18 18 54 50 140 2009-2010 18 18 45 53 134 2010-2011 18 18 36 54 125 2011-2012 18 18 34 57 127 2012-2013 18 18 34 54 124 2013-2014 18 18 36 54 127 2014-2015 18 18 36 54 126 2015-2016 18 18 36 57 129 2016-2017 18 18 36 55 127 2017-2018 18 18 36 54 126 1959 YILINDAN 2017-2018 SEZONUNA KADAR AMATÖR LİGDEN, PROFESYONEL LİGE ÇIKIŞ USULÜ, ÇIKAN TAKIM SAYISI VE PROFESYONEL LİGDEN AMATÖRE DÜŞEN TAKIM SAYISI 1959 YILINDAN 2017-2018 SEZONUNA KADAR İLLERE GÖRE AMATÖR LİGDEN, PROFESYONEL LİGE ÇIKIŞ USULÜ, ÇIKAN TAKIM SAYISI VE PROFESYONEL LİGDEN AMATÖRE DÜŞEN TAKIM SAYISI (TABLO:2) Amatör Profesyonel En Alt Ligden Ligden Amatör Ligden, En Alt SEZON Profesyonel Profesyonel Amatör Lige Profesyonel Lige Çıkış Usulü Lig Lige Çıkan Düşen Takım Sayısı Takım Sayısı 1959 1.Lig Kuruluş - 16 - 1959-1960 1.Lig'e terfi 1.Lig 4 2 1960-1961 " 1.Lig 2 1 1961-1962 " 1.Lig 3 - 1962-1963 2.Lig'e terfi 1.Lig 9 - 1963-1964 " 2.Lig 2 1 1964-1965 " 2.Lig 7 1 1965-1966 " 2.Lig 15 - 1966-1967 3.Lig'e terfi 2.Lig 24+9 - 1967-1968 " 3.Lig 6 - 1968-1969 " 3.Lig 12 2 1969-1970 - 3.Lig 18 - 1970-1971 - 3.Lig - - 1971-1972 - 3.Lig - 8 1972-1973 - 3.Lig - 9 1973-1974 - 3.Lig - 8 1974-1975