KNVB Expertise is een gezamenlijk initiatief van: Fan onderzoek in samenwerking met: FAN ONDERZOEK JUPILER LEAGUE 2014/’15

ERE C M IT L Y A

F O B O LU TBALL C ERE C M IT L Y A

F O B O LU TBALL C 3

INLEIDING

Sinds het seizoen 2009/’10 organiseert de Jupiler League in samenwerking met KNVB Expertise het Fan Onderzoek. Duizenden fans van de clubs uit de Jupiler League worden in de gelegenheid gesteld om hun ervaringen en mening over de club te delen. De editie van dit jaar kende ruim 8500 respondenten. Met als eindresultaat een schat aan waardevolle informatie waar de clubs concreet mee aan de slag kunnen om hun fans nog beter van dienst te zijn.

Het Jupiler League Fan Onderzoek is uitgevoerd onder geregistreerde seizoenkaart- en clubcardhouders. In december 2014 is hun mening gevraagd over uiteen­ lopende onderwerpen zoals waardering stadion­bezoek, merchandising, sfeer, catering, communicatie en maatschappelijke betrokkenheid.

Enkele resultaten in het seizoen 2014/’15 zijn: 85% van de seizoenkaarthouders is van plan zijn kaart komend seizoen te verlengen. 86 % van de Jupiler League fans beoordeelt het stadionbezoek als (zeer) goed 76 % van alle fans beoordeelt de sfeer in het stadion als (zeer) goed 85% beoordeelt de sportiviteit van hun club als goed of uitstekend 78 % van alle fans beoordeelt de informatie- voorziening van hun club als (zeer) goed 96 % van alle fans voelt zich meestal of altijd veilig in het stadion

4

INHOUD

Fan kenmerken 5

Fan profielen 6

Wedstrijdbezoek 8

Stadionbezoek 8

Fankaart 9

Toeschouwersaantallen 10

Bezettingsgraad 11

Stadionbezoek 12

Stadionspeaker 13

Sfeer 14

Catering 16

Klantvriendelijkheid 17

Communicatie 18

Internet 19

Social media 19

Veiligheid - Sportiviteit & Respect - MVO 20

Kidsclub 21

Colofon 22 5

FAN KENMERKEN

jaar is de gemiddelde leeftijd van seizoen- en clubcardhouders in de 49 Jupiler League

De fans in het onderzoek zijn verdeeld over seizoenkaart­ houders en clubcardhouders. Seizoenkaarthouders bezoeken­ gemiddeld 16 thuiswedstrijden per seizoen. Clubcardhouders bezoeken gemiddeld 4 thuiswedstrijden per seizoen.

van de fans in de 10% Jupiler League is vrouw

Fans bezoeken een thuiswedstrijd doorgaans het meest met vrienden. Daarna zijn hun kinderen, andere familieleden, en hun partner degenen waarmee fans de wedstrijden bezoeken.

Vrienden 37% Overig 6% Alleen 9%

Andere familieleden 19%

Partner 9% Kinderen 20%

68% Vroeger gevoetbald

18% Voetbalt op dit moment

14% Nooit gevoetbald 6

FAN PROFIELEN

Iedere week zitten er gemiddeld bijna 35.000 fans in het stadion om te genieten van een Jupiler League wedstrijd. De diversiteit onder deze fans is enorm. Mannen en vrouwen, van jong tot oud. Allemaal gaan ze naar het stadion om hun favoriete club aan te moedigen. Op basis van de resultaten van het Fan Onderzoek zijn hier vijf profielen geschetst die symbool staan voor de diversiteit in de Nederlandse stadions. Voor ieder profiel is een passend plekje in het stadion gekozen en zijn enkele opvallende kenmerken toegevoegd.

De lange zijde Op de lange zijde tegenover de hoofdtribune zitten de trouwe, wat oudere supporters. Ben (64 jaar) is een van deze supporters en heeft al voor het 24e jaar een seizoen- kaart. Hij bezoekt bijna alle wedstrijden en verlengt zijn seizoenskaart zonder twijfel ieder jaar. De fans op deze tribune vinden de aantrekkelijkheid van de wedstrijd erg belangrijk. Ze zijn kritisch op de sportiviteit en respect en hechten waarde aan de maatschappelijke betrokkenheid van hun club. Ben volgt zijn club op de voet; via de officiële website, de nieuwsbrief en op wedstrijddagen met het programmaboekje.

Het familievak Achter de goal tegenover het sfeervak zitten veel families met kleine kinderen, net als de Familie Fortes. Het hele gezin is betrokken bij de club en ze gaan vaak samen naar wedstrijden. De kinderen zijn lid van de Kidsclub en thuis hebben ze een FOX Sports abonnement. Het gezin is vaak te vinden in de fanshop. Ze beoordelen deze erg goed en kopen gezamenlijk voor bijna €55 aan fanartikelen. Rondom de club vinden vader en moeder de veiligheid en maatschappelijke betrokkenheid erg belangrijk. 7

Losse verkoop Op de lange zijde zitten ook veel supporters die slechts een paar wedstrijden per seizoen bezoeken. Een van deze fans is Anna (34 jaar). Ze heeft geen seizoenkaart maar koopt losse kaarten online via de club. Anna vindt de aantrekkelijkheid van de wedstrijd erg belangrijk. Ze komt niet vaker omdat ze hier geen tijd voor heeft. De overige wedstrijden kijkt ze thuis via haar FOX Sports abonnement. Ze is tevreden over de catering in het stadion en geeft bij een bezoek gemiddeld €17,50 uit aan eten en drinken.

Het sfeervak Achter de goal in het sfeervak staat Daan (30 jaar) met zijn vrienden 90 minuten lang de club aan te moedigen. Daan behoort tot de meest fanatieke en trouwste supporters van de club. Hij heeft een seizoenkaart en gaat vaak mee naar uitwedstrijden. 96% van de fans in het sfeervak gaan waarschijnlijk of zeker hun seizoenkaart verlengen, ongeacht de toekomst van de club. Daan volgt de club vooral via fansites en social media. Gemiddeld geeft hij aan kaarten, eten & drinken en merchandise bijna €750 uit per seizoen.

Jonge fans In de hoek vlak bij het sfeervak zitten veel jonge fans zoals Michael (18 jaar). Ze kijken op naar de jongens in het sfeervak en hopen daar later ook te staan. Michael heeft een seizoenkaart en gaat heel soms mee naar uitwedstrijden. Hij volgt de club via Facebook, Twitter en Youtube en wil graag gebruik maken van internet in het stadion. De jonge fans in dit vak geven weinig geld uit aan eten & drinken omdat ze het duur vinden. De belangrijkste reden waarom ze er iedere week zijn is de sfeer in het stadion. 8

WEDSTRIJDBEZOEK

85% 91% 58% van de seizoenkaarthouders van de clubcardhouders van de fans is van plan is van plan komend seizoen is (zeer) tevreden deze volgend seizoen evenveel of meer over het bezoek te verlengen wedstrijden te bezoeken van uitwedstrijden

STADIONBEZOEK

Bij een bezoek aan het stadion spelen verschillende zaken een rol. In het Fan Onderzoek zijn alle fans gevraagd 100 punten te verdelen over verschillende aspecten; sfeer, aantrekkelijkheid van de wedstrijd, veiligheid, faciliteiten en catering.

De belangrijkste aspecten bij het stadionbezoek zijn:

Catering 11% Sfeer 31% Faciliteiten 14%

Veiligheid 17%

Aantrekkelijkheid wedstrijd 28% 9

FANKAART

De fankaart laat zien hoe de fans in Nederland geografisch verspreid zijn. De verschillende kleuren geven aan in welke gemeenten welke clubs dominant zijn. Dit wordt op de volgende manier bepaald:

Per gemeente is eerst het aantal supporters per club bepaald. Dit is gedaan door het aantal seizoenkaarthouders in de gemeente te verhogen met een factor die de ratio aangeeft tussen de gemiddelde bezoekersaantallen in dit seizoen en het totaal aantal seizoenkaarthouders van de club. Dit is gedaan omdat elke club een andere verhouding seizoenkaarthouders en losse kaarten heeft. Omdat niet te traceren is waar de losse kaarverkopers wonen wordt zo een reëel aantal fans per gemeente gecreëerd. Als dit gedaan is wordt bepaald aan welke club(s) de gemeente toegewezen wordt, hier zijn vier opties:

1. Club A is minimaal twee keer zo groot als club B in de gemeente. De gemeente wordt toegewezen aan club A.

2. Club A is niet minimaal twee keer zo groot als club B, maar beide clubs zijn wel twee keer zo groot als club C. De gemeente wordt nu toegewezen aan clubs A en B door een gestreept weergegeven van de twee kleuren van de clubs.

3. Club A, B en C zijn vergelijkbaar in grootte. De gemeente wordt toegewezen aan club A, B en C en gestreept weergegeven met de drie kleuren van de clubs

4. De penetratie (het totaal aantal supporters gedeeld door het aantal inwoners) is kleiner dan 1% en het absolute aantal supporters is kleiner dan 500. De gemeente wordt aan geen enkele club toegewezen en is wit gekleurd.

ERE C M IT L Y A

F O B O LU TBALL C

AHEAD EAGLE GO S

DEVENTER

EST. 1892

Hypercube Business Innovation 10

TOESCHOUWERSAANTALLEN

Bezettingsgraad Jupiler League seizoen 2014/'15 (Peildatum: 1 mei)

Club Stadion Stadion Gemiddeld Bezettings- capaciteit aantal graad toeschouwers­

Roda JC Kerkrade 18.936 10.784 57%

N.E.C. 12.500 9.535 76%

Sparta Rotterdam Sparta Stadion 'Het Kasteel' 10.599 5.685 54% 12.600 4.927 39% 44% VVV- Seacon Stadion - 8.000 4.267 53%

MVV Stadion 10.000 4.233 42%

FC Emmen De Jens Vesting 8.600 3.889 45%

FC 6.984 3.876 55%

FC Den Bosch Brainwash Stadion 8.500 3.301 39%

FC Eindhoven Jan Louwers Stadion 4.374 2.930 67%

RKC Waalwijk 7.508 2.836 38%

Fortuna Sittard Stadion 10.500 2.572 24%

Helmond Sport Lavans Stadion 4.200 2.033 48%

sc Telstar Telstar Stadion 3.260 1.926 59% Segunda División

Achilles'29 Sportpark De Heikant 4.500 1.824 41%

FC Oss Frans Heesen Stadion 4.560 1.728 38%

ERE C M IT L Y A

F Almere City FC Almere City FC Stadion O B 2.864 1.074 38% O LU TBALL C

Gemiddeld 8.146 3.966 48%

Bron: Infostrada Sports Group Bron: www.transfermarkt.de

56%

2008/’09 55%

2009/’10 53%

2006/’07 51% 50% 2007/’08

2005/’06 11

BEZETTINGSGRAAD TWEEDE NIVEAU IN EUROPA

68% 63% 37% 26%

45%

Championship

Tweede Klasse

2. Bundesliga

48%

BEZETTINGSGRAAD JUPILER LEAGUE 2014/’15 58%

2011/’12 55% 2010/’11 54%

2012/’13

50%

2013/’14 48%

2014/’15 12

STADIONBEZOEK

Hoe waarderen fans het stadionbezoek? Dat is natuurlijk één van de belangrijkste vragen van een voetbalclub.

BEST SCORENDE CLUB

Om de club die door hun eigen fans het best beoor- deeld werd op het gebied van stadionbezoek in het zonnetje te zetten werden dit jaar de Fan Awards uitgereikt. De drie genomineerden waren FC Eindhoven, Roda JC en FC Volendam. Uiteindelijk won FC Eindhoven op basis van minimale verschillen in de resultaten. Op de foto is Marion van Vroenhoven te zien, management assistente bij FC Eindhoven.

van de fans ­beoordeelt het 86% ­stadionbezoek als (zeer) goed

TOP 3 1 1 1 Stadion- bezoek 96% 96% 96% % beoordeling (zeer) goed 13

STADIONSPEAKER

Wanneer fans wordt gevraagd naar hun mening over sfeer en entertainment wordt onder meer naar de beoordeling van de stadionspeaker gevraagd. De stadionspeaker heeft een belangrijke rol voor, tijdens, en na de wedstrijd. Naast het informeren van de fans is hij er ook om zae te enthousiasmeren. Hierdoor kan een stadionspeaker van grote invloed zijn op de sfeer in het stadion.

BESTE STADIONSPEAKER

De fans van Achilles ‘29 beoordelen hun stadion­ speaker het best van alle clubs. 88% van de fans beoordelen stadionspeaker Maikel Rutten als (zeer) goed.

Maikel is enkele dingen gevraagd over zijn functie als stadionspeaker in het interview hier onder.

Naam: Maikel Rutten Club: Achilles ‘29 Leeftijd: 45

Hoe ben je bij Achilles ’29 terechtgekomen? Ik ben heel lang omroeper geweest bij een amateurvereniging in Groesbeek. Op een gegeven moment ben ik daarmee gestopt. Mijn zoon voetbalde bij Achilles ’29 en zodoende ben ik hier terechtgekomen. Wat is er zo leuk om stadionspeaker te zijn? Het feit dat je bij iedere wedstrijd kan zijn en elke keer hoopt een leuke wedstrijd te zien. Ik ben ook DJ, dus wat dat betreft ligt het wel in lijn met wat ik verder doe. Is er een ander stadion waar je graag een keer speaker zou willen zijn? Ik ben eigenlijk van kleins af aan al fan van N.E.C., dus dat zou wel echt geweldig zijn. Maar daar zit al een goede hè. Wat was het mooiste moment als stadionspeaker? Dat was toch wel de Gelderse derby; de wedstrijd tegen N.E.C. van dit seizoen. Omdat ik fan ben van N.E.C. was het voor mij extra leuk, wie er ook zou winnen. Er was veel publiek en de sfeer zat er goed in. Ook stonden de supporters van beide clubs gewoon door elkaar. Dat zie je niet vaak. De wedstrijd werd uiteindelijk gewonnen door N.E.C. (1-3). 14

SFEER

waardeert de sfeer in het 76% stadion als (zeer) goed

Fans hechten veel waarde aan een goede sfeer in het stadion. Voor veel fans is de sfeer het belangrijkste aspect van de stadionbeleving wanneer zij een thuiswedstrijd bezoeken. De sfeer is natuurlijk deels afhankelijk van het voetbal dat er wordt gespeeld maar wordt ook beïnvloed door bijvoorbeeld sfeeracties van supporters, ­muziek, de stadionspeaker en vocale ondersteuning van supporters.

1 1 2 TOP 3 Sfeer 93% 93% 87% % beoordeling (zeer) goed 15 16

CATERING 1 2 3 TOP 3 Catering 75% 60% 57% % beoordeling (zeer) goed

43% beoordeelt de catering als (zeer) goed

Bij het kijken naar een voetbalwedstrijd hoort ook iets te eten en te drinken. Ook al is De gemiddelde prijs van een biertje (0,2L) en een broodje hamburger in de Jupiler League: catering voor fans niet het belangrijkste aspect van het stadionbezoek, toch maken veel fans er gebruik van. Hoogste prijs: €2,20

Minder dan de helft van de fans beoordeelt de catering bij hun club als (zeer) goed. Er is al veel verbetering te zien ten opzichte van vijf seizoenen geleden. Toch is er al veel verbetering te zien ten opzichte van vijf seizoenen geleden. Zo worden bijvoorbeeld € 2,00 klantvriendelijkheid, het aantal verkooppunten en betalingsmogelijkheden met gemiddeld Gemiddeld zes procent beter beoordeeld ten opzichte van het seizoen 2009/’10.

Laagste prijs: €1,50 17

KLANTVRIENDELIJKHEID

Verschillende medewerkers van de clubs worden door de fans beoordeeld op hun klantvriendelijkheid. Zo is er wat betreft de klantvriendelijkheid onderscheid in beveiligingsmedewerkers en stewards, catering medewerkers, en fanshop medewerkers. Ze worden als volgt beoordeeld: 75% 67% 77% Beveiligingsmedewerkers Catering Fanshop en stewards medewerkers medewerkers

De klantvriendelijkheid van alle groepen samen leidt tot de volgende top 3 1 2 2 TOP 3 Klant­ vriendelijkheid 79% 78% 78% % beoordeling (zeer) goed

BEST BEOORDEELDE STEWARDS EN BEVEILIGINGSMEDEWERKERS

De fans van FC Volendam beoordeelden hun stewards en beveiligingsmedewerkers het hoogst. Zij werden door 88% van de fans beoordeeld als (zeer) goed. Over één van deze best beoordeelde ­stewards is meer te lezen in het interview hier onder.

Naam: Ron van Houdt Club: FC Volendam Leeftijd: 56

Hoe ben je bij FC Volendam terechtgekomen? Mijn schoonvader was al met het grootste deel van zijn gezin werkzaam bij FC Volendam. Via mijn vrouw ben ik er ingerold. Inmiddels ben ik al 35 jaar werkzaam bij FC Volendam. Uiteindelijk heb ik mijzelf opgewerkt tot sectorhoofd en ben verantwoordelijk voor één kant van het voetbalveld. Dat doe ik met heel veel plezier. Kun je aangeven wat het zo leuk maakt? Het contact met de mensen vind ik het leukst. Zowel op de goede als op minder goede momenten. Als het voetbal goed is wordt het natuurlijk alleen nog maar leuker, want dan is iedereen tevreden. Zijn er ook minder leuke dingen? Ja natuurlijk. Je bent verantwoordelijk. Dus op het moment dat er iets gebeurt, moet je ingrijpen. Ik heb in het verleden wel eens meegemaakt dat we echt aan de bak moesten. Maar dat is vrij uitzonderlijk. We hebben namelijk allemaal geleerd dingen eerst met woorden op te lossen en dat lukt nog steeds in Volendam. Als er iets gebeurt kom je die mensen soms de volgende dag tegen in het dorp en dan zeggen ze: ‘’Sorry, dat had ik gisteren niet zo bedoeld.’’

De gemiddelde prijs van een biertje (0,2L) en een broodje hamburger in de Jupiler League: ‘’Wij staan open voor iedereen en respecteren iedereen zoals hij is.’’

Waarom denk je dat stewards en beveiligingsmedewerkers zo goed worden beoordeeld bij FC Volendam? Hoogste prijs: €3,00 Wij zijn altijd heel gastvrij. Mensen worden beleefd te woord gestaan en de sfeer is hier gemoedelijk. Ik ben me er wel van bewust dat wij het iets makkelijker hebben dan andere clubs waar een andere mentaliteit heerst. Maar goed, wij staan open voor iedereen en respecteren iedereen zoals hij is. € 2,65 Wat zou je andere stewards in het Nederlandse voetbal willen meegeven? Gemiddeld Stel je open voor je gasten. Of het nou uitpubliek is of thuispubliek, het zijn gasten. Luister naar ze. Luister eerst voordat je handelt. Stop ze niet in een hokje. Heb geen vooroordelen. Hoe moeilijk dat ook is.

Laagste prijs: €2,00 18

COMMUNICATIE

Clubs brengen hun fans goed op de hoogte. 78% beoordeelt de communicatie van 1 1 2 hun club als (zeer) goed. Clubs maken gebruik van steeds meer kanalen en weten zo TOP 3 verschillende fans op verschillende manieren te bereiken. Naast de officiële website maken fans gebruik van onder meer de club app, Facebook, Twitter en Youtube. Informatie­ voorziening 84% 84% 82% % beoordeling (zeer) goed

78% vindt de informatie­voorziening (zeer) goed

De meest gebruikte bronnen van informatie zijn: 80% 55% 40% 32% 30% 15% 12% 11% 7%

UB APP APP GAZINE account club account NIEUWSBRIEF CLUB MA CLUB FACEBOOK PAGINA FACEBOOK OFFICIËLE WEBSITE OFFICIËLE PROGRAMMABOEKJE FANSITE SUPPORTERS SUPPORTERS FANSITE YOUTUBE KANAAL CL YOUTUBE TWITTER

CLUB - CLUB - )-

19 38%

INTERNET 23% 16% Het belang en gebruik van internet in de stadions neemt steeds verder toe.

van de fans maakt momenteel­ gebruik­ van 2012/’13 2013/’14 2014/’15 38% internet in het stadion INTERNETGEBRUIK IN HET STADION

SOCIAL MEDIA

Likes Volgers

2014/’15 % groei 2014/’15 % groei peildatum 01-05-2015 t.o.v. seizoen 2013/’14 peildatum 01-05-2015 t.o.v. seizoen 2013/’14

Roda JC 34.641 47% N.E.C. 23.324 33% N.E.C. 34.065 61% Roda JC 19.882 52% VVV-Venlo 15.511 20% De Graafschap 15.010 25% 14.054 38% VVV-Venlo 12.107 9% FC Eindhoven 10.240 47% RKC Waalwijk 9.637 21% MVV Maastricht 10.214 45% Sparta Rotterdam 7.783 44% Fortuna Sittard 6.414 28% MVV Maastricht 6.176 19% De Graafschap 5.512 51% FC Eindhoven 6.055 36% FC Den Bosch 5.416 25% Fortuna Sittard 5.673 22% RKC Waalwijk 4.953 24% FC Emmen 4.612 51% FC Emmen 3.237 129% 4.176 25% Helmond Sport 2.986 16% Achilles '29 4.084 32% FC Volendam 2.769 115% Almere City FC 3.160 58% Almere City FC 1.889 145% FC Oss 3.093 56% FC Oss 1.629 91% FC Volendam 2.984 69% Achilles '29 1.108 55% FC Den Bosch 2.746 75% sc Telstar 703 7% sc Telstar 2.477 85% 20

VEILIGHEID - SPORTIVITEIT & RESPECT - MVO

Een voetbalclub staat midden in de samenleving en verenigt een 1 1 1 grote diversiteit aan fans. Clubs zetten deze kracht samen met partners en vrijwilligers in om betekenisvol te zijn voor de omgeving. TOP 3 Supporters vinden het belangrijk dat hun club een positieve bijdrage Veiligheid levert aan hun wijk, stad of regio. 81% van de fans in de Jupiler League 100% 100% 100% vindt die maatschappelijke betrokkenheid belangrijk. % beoordeling (altijd) veilig

86% voelt zich meestal of altijd veilig

beoordeelt de sportiviteit van hun vindt maatschappelijke 85% club al goed of uitstekend 81% ­betrokkenheid (zeer) belangrijk 21

KIDSCLUB

Alle clubs in de Jupiler League hebben een kidsclub, speciaal voor de jongste fans tot en met ongeveer dertien jaar. De kidsclub zorgt voor veel voordelen en activiteiten voor deze jonge fans. Bijna elke club heeft ook een mascotte, beoordeelt de kidsclub het gezicht van de kidsclub. Alleen Almere City FC en sc Telstar hebben 88% als (zeer) goed (nog) geen mascotte.

Storm Guus Bozzy Woutje

Sibi Ozzy Frook the fox Fortunior

Loewy the cat Bèr de Batteraof Bikkel RiCKy

Lucky Sparta Piet Koelie 22

COLOFON

Uitgave KNVB Expertise www.knvbexpertise.nl [email protected]

KNVB Expertise is een initiatief van: CV (ECV) Coöperatie (CED) Federatie van Betaald Voetbal Organisaties (FBO) Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB)

Projectcoördinatie Joris de Boer

Redactie Sam Buunk Joris de Boer Maarten Vreuls Hans van Kastel

Uitvoering onderzoek Blauw Research

Fotografie Pro Shots Medewerkers van de clubs Pics United

Vormgeving 60BPM, Capelle a/d IJssel Carola van de Ven

Drukwerk Schrijen-Lippertz, Voerendaal

KNVB Expertise, (2015). Jupiler League Fan Onderzoek 2014/’15, jaargang 6 Opvraagbaar via https://www.fanonderzoek.nl

Dit is een uitgave van KNVB Expertise. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van KNVB Expertise worden gekopieerd, gedownload, verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze. Hoewel deze uitgave met grote zorgvuldigheid is samengesteld, zijn wij niet aansprakelijk voor gevolgen van eventuele omissies of onjuistheden, danwel andere gevolgen door het gebruik van in deze uitgave voorkomende gegevens of meningen.