De Ontwikkeling Van Stadions En Stadiongebieden Een Ondersteunend Model Voor De Ontwikkeling Van Middelgrote Stadions En Het Omliggende Gebied
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Eindhoven University of Technology MASTER De ontwikkeling van stadions en stadiongebieden een ondersteunend model voor de ontwikkeling van middelgrote stadions en het omliggende gebied in den Kleef, D.J.J. Award date: 2011 Link to publication Disclaimer This document contains a student thesis (bachelor's or master's), as authored by a student at Eindhoven University of Technology. Student theses are made available in the TU/e repository upon obtaining the required degree. The grade received is not published on the document as presented in the repository. The required complexity or quality of research of student theses may vary by program, and the required minimum study period may vary in duration. General rights Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain DE ONTWIKKELING VAN STADIONS EN STADIONGEBIEDEN Een ondersteunend model voor de ontwikkeling van middelgrote stadions en het omliggende gebied Dennis In den Kleef september 2011 De ontwikkeling van stadions en stadiongebieden Dennis In den Kleef Colofon Titel rapport: De ontwikkeling van stadions en stadiongebieden Ondertitel: Een ondersteunend model voor de ontwikkeling van middelgrote stadions en het omliggende gebied Plaats en datum: Stramproy, 23 september 2011 Auteur: D.J.J. (Dennis) In den Kleef (s082195) Real Estate Management & Development Technische Universiteit Eindhoven [email protected] [email protected] Afstudeercommissie: Ir. L.A.M.C. (Leonie) van de Ven (Technische Universiteit Eindhoven) Dr. Ir. I.I. (Ingrid) Janssen (Technische Universiteit Eindhoven) Dr. J.J.A.M. (Jos) Smeets (Technische Universiteit Eindhoven) Technische Universiteit Eindhoven Faculteit Eindhoven Postbus 513 5600 MB Eindhoven Tel: 040-2473960 www.tue.nl i De ontwikkeling van stadions en stadiongebieden Dennis In den Kleef ii De ontwikkeling van stadions en stadiongebieden Dennis In den Kleef Voorwoord Met deze scriptie over de ontwikkeling van stadions en stadiongebieden wil ik de masteropleiding Real Estate Management & Development aan de faculteit Bouwkunde van de Technische Universiteit Eindhoven afsluiten. Tevens betekent deze scriptie het einde van mijn studentenleven en zal mijn carrière in de praktijk gaan beginnen. Een klein jaar geleden kwam mijn afstudeerperiode dichter bij en ben ik gaan nadenken over een onderwerp. Mijn ambities liggen in de vastgoedontwikkeling, daar moest het onderwerp dan ook betrekking op hebben. Toen ik vervolgens in de trein in de richting van Zuid-Limburg zat kwam ik bij Sittard langs het voetbalstadion aldaar. Een stadion dat al ruim 10 jaar oud was en waar in de omgeving weinig tot niets te doen is. In het verleden zijn er wel plannen geweest voor de ontwikkeling van het omliggende gebied. Vanuit deze situatie moest ik ook denken aan het stadion in Breda, waar een zelfde situatie zich voordoet. In mijn ogen moet zoiets niet kunnen. Op andere plaatsen waren immers wel levendige gebieden rondom stadions ontwikkeld. Het zou daarentegen ook kunnen dat een niet ontwikkeld gebied beter is voor het functioneren van het stadion of de betaaldvoetbalorganisatie. Daarnaast bezoek ik zelf met enige regelmaat stadions en zie ik voldoende stadions op televisie. Ook hierbij zie je wel eens punten die beter uitgedacht hadden kunnen worden. Na enig literatuuronderzoek en gesprekken met diverse personen kwam ik erachter dat hier in de literatuur nog weinig over geschreven is. Met die gedachte en nog de kandidatuur van Nederland en België voor het WK van 2018 wilde ik dit gat in de literatuur voor een deel dichten. Ik heb deze periode veel geleerd over het ontwikkelen van stadions. Wat allemaal bij een stadionontwikkeling van belang is en wat in het verleden goed en fout is gegaan. Veel van deze zaken zijn niet alleen bij de ontwikkeling van stadions en stadiongebieden van belang, maar ook bij de ontwikkeling van andere gebouwen, projecten of gebiedsontwikkelingen. Daarom zal deze scriptie zeker een bijdrage leveren aan mijn toekomst. Graag zou ik in de toekomst bij een stadionontwikkeling betrokken raken. Om de opgedane kennis in praktijk te kunnen brengen. Deze scriptie is niet alleen geschreven met behulp van een aantal boeken. Ik wil dan ook een aantal personen bedanken die met mij meegedacht hebben, mij de juiste richting ingestuurd hebben of hun kennis en ervaringen in dit vakgebied met mij gedeeld hebben. Allereerst wil ik mijn begeleiders van de Technische Universiteit Eindhoven bedanken, Leonie van de Ven en Ingrid Janssen. Leonie jij was er altijd om mij te helpen, bij alle begeleidingen voor advies en de nodige opbouwende kritiek. Daarnaast heb jij een belangrijke rol gespeeld in de structuur en de diepgang van de scriptie. Ingrid ook al kon jij door jouw eigen promoveren niet altijd aanwezig zijn. Heb jij hebt mij verschillende keren gevraagd “wat wil je nu precies?” en zorgde er daarmee voor dat ik goed heb nagedacht waar ik uiteindelijk naar toe wilde en zodoende niet verdwaalde in mijn onderwerp. Daarnaast legde jij duidelijk de vinger op de tot dan toe zwakke plekken van mijn scriptie. Dat heb ik als erg prettig ervaren. Als laatste wil ik alle mensen bedanken die mee hebben gewerkt aan de gesprekken en interviews die ik voor deze scriptie gevoerd heb. Mede door jullie is dit resultaat bereikt. Dennis In den Kleef Stramproy, september 2011 iii De ontwikkeling van stadions en stadiongebieden Dennis In den Kleef iv De ontwikkeling van stadions en stadiongebieden Dennis In den Kleef Samenvatting Inleiding De afgelopen jaren zijn niet alle stadionontwikkelingen even succesvol geweest. Vaak was er kritiek op hoe een stadion ingericht was of de ontwikkeling van het omliggende gebied kwam niet van de grond. Hier tegenover staat ook een aantal goede voorbeelden. De komende jaren zijn nog voldoende stadionontwikkelingen te verwachten in zowel Nederland als België. Aan een aantal stadionontwikkeling wordt momenteel hard gewerkt. De verwachting is dat vooral in België de komende jaren een aantal stadions ontwikkeld wordt, omdat daar de voetbalinfrastructuur achter ligt op die van Nederland en Duitsland. De bovenstaande aanleiding heeft geleid tot het formuleren van de volgende doelstelling: “Inzicht verkrijgen in de kwaliteitsaspecten voor de ontwikkeling van goed functionerende stadions en stadiongebieden en in de initiatief- en ontwikkelingsfase en de aspecten die daarin voor de ontwikkeling van belang zijn, ten einde een model te ontwikkelen voor deze fasen om goed functionerende stadions en stadiongebieden te realiseren. ” Het onderzoek bestaat uit een literatuurstudie en praktijkonderzoek. De literatuurstudie richt zich op het ontstaan van stadions tot hun huidige vorm en functie, de kwaliteitsaspecten waaraan een stadion (anno 2011) moet voldoen en het ontwikkelingsproces van stadions en stadiongebieden. Het praktijkonderzoek richt zich op een aantal casestudies, hierover is informatie verkregen via interviews met experts. Met deze informatie uit literatuur- en praktijkonderzoek zal het model voor de ontwikkeling van middelgrote stadions en stadiongebieden ontstaan. Stadions en stadiongebieden Het eerste stadion is ontstaan in de Griekse tijd en aangelegd voor de eerste Olympische Spelen in 776 voor Christus. In deze tijd was het een renbaan waar toeschouwers naast de baan plaats konden nemen. Naast deze baan liep het maaiveld iets op. De eerste grotere stadions, met een capaciteit van enkele tienduizenden plaatsen, hebben zich ontwikkeld in de Romeinse tijd (vanaf 80 voor Christus) en staan bekend als de amfitheaters. In de middeleeuwen en de jaren daarna nam de bouw van stadions af en waren er weinig ontwikkelingen op dit gebied. Na de industriële revolutie (halverwege de 19 de eeuw) is de vraag naar evenementen met veel toeschouwers toegenomen, hierdoor hebben stadions een nieuwe impuls gekregen. De kwaliteit van de faciliteiten in en rond het stadion waren slecht evenals het comfort voor de toeschouwers. Sinds het begin van de 20 ste eeuw werden enorme stadions gebouwd met een capaciteit van 50.000 tot wel 200.000 plaatsen. Deze immense stadions waren vaak niet bepaald veilig. Sinds de jaren ’90 is de veiligheid van de stadions sterk verbeterd. Ook op het gebied van comfort voor de toeschouwer zijn grote stappen gemaakt. Compleet open stadions in het verleden hebben zich ontwikkeld tot stadions met daken over de tribunes en zelfs stadions met schuifdaken, die geheel gesloten kunnen worden. Deze stadions met schuifdaken worden ook regelmatig gebruikt voor andere evenementen dan alleen voetbal. Door de commercialisering van het voetbal en doordat steeds meer andere commerciële activiteiten in en rond een voetbalstadion worden gecreëerd is het tegenwoordig mogelijk om stadions financieel rendabel te ontwikkelen. Deze moderne stadions worden op suburbane of perifere locaties gesitueerd en niet meer in het centrum of in woonwijken, vanwege de overlast die dit op deze dichtbevolkte locaties met zich meebrengt. Kwaliteitsaspecten Stadions en stadiongebieden kennen kwaliteitsaspecten waaraan voldaan moet worden om uiteindelijk goed te kunnen functioneren. Deze kwaliteitsaspecten