Perspektywy Kultury 13
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
numer 13 (2/2015) perspektywy kultury Czasopismo naukowe Instytutu Kulturoznawstwa Akademii Ignatianum w Krakowie Jan Hus – inspiracje Czasopismo naukowe Instytutu Kulturoznawstwa Akademii Ignatianum w Krakowie Półrocznik poświęcony problemom badawczym, metodologicznym i dydaktycznym kulturoznawstwa, pismo recenzowane Redakcja: dr Leszek Zinkow (redaktor naczelny); dr Paweł F. Nowakowski (sekretarz redakcji); dr Bogusława Bodzioch-Bryła (redaktor tematyczny – e-literatura, nowe media); dr Łukasz Burkiewicz (redaktor tematyczny – marketing w kulturze); dr Andrzej Gielarowski (redaktor tematyczny – filozoficzne aspekty kultury), dr Dariusz Grzonka (redaktor tematyczny – antropologia kulturowa, religioznawstwo, socjologia); dr Barbara Hryszko (redaktor tematyczny – historia sztuki); dr Celina Kisiel-Dorohinicka (redaktor tematyczny – filozofia kultury); dr Aneta Kliszcz (redaktor tematyczny – kultura współczesna, kultura popularna); dr Monika Stankiewicz-Kopeć (redaktor tematyczny – literatura polska); dr Beata Stuchlik-Surowiak (redaktor tematyczny – kultura polska); dr Urszula Tes (redaktor tematyczny – film, fotografia) Rada Naukowa: prof. dr hab. Tomasz Gąsowski (Akademia Ignatianum w Krakowie); prof. dr Jakub Gorczyca SJ (Pontificia Università Gregoriana, Rzym, Włochy); prof. dr Marek Inglot SJ (Pontificia Università Gregoriana, Rzym, Włochy); dr hab. Krzysztof Koehler (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa); dr hab. Kazimierz Kuczman (Uniwerystet Papieski Jana Pawła II, Kraków); prof. dr hab. Henryk Pietras SJ (Pontificia Università Gregoriana, Rzym, Włochy); prof. dr hab. Jan Prokop, prof. dr hab. Danuta Quirini-Popławska; prof. dr hab. Stanisław Stabryła; dr hab. Stanisław Sroka prof. Ignatianum (Akademia Ignatianum w Krakowie); prof. dr hab. Paweł Taranczewski (Akademia Ignatianum w Krakowie); dr M. Antoni J. Üçerler SJ (University of Oxford, Wielka Brytania – University of San Francisco, USA); dr Krzysztof Wałczyk SJ (Akademia Ignatianum w Krakowie) Recenzenci: dr hab. Beata Bigaj-Zwonek (AIK), dr hab. Mirosław Filiciak (prof. SWSP), dr hab. Paweł Frelik (UMCS), dr hab. Tomasz Homa SJ (AIK), dr hab. Tomasz Jasiński (prof. UMCS), dr hab. Barbara Kita (UŚ), prof. dr hab. Leszek Kleszcz (UWr), dr hab. Joanna Komorowska (prof. UKSW), dr Krzysztof Korżyk (UJ), dr hab. Irena Kossowska (prof. UMK), dr hab. Irma Kozina (UŚ), dr hab. Krystyna Latawiec (prof. UP im. KEN), dr hab. Justyna Łukaszewska-Haberkowa (AIK), dr hab. Grzegorz Maziarczyk (KUL), dr hab. Katarzyna Mąka-Malatyńska (UW), prof. dr hab. Andrzej Pitrus (UJ), dr hab. Bohdan Podhalański (PK), dr hab. Rafał Syska (UJ), prof. dr hab. Piotr Szczur (KUL), prof. dr hab. Paweł Taranczewski (AIK), dr hab. Grażyna Zarzycka (UŁ), dr hab. Piotr Zwierzchowski (UKW) Projekt graficzny: Joanna Panasiewicz Opracowanie techniczne: Jacek Zaryczny Procedura recenzowania: Każdy tekst nadesłany do redakcji „Perspektyw Kultury” jest recenzowany. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania tekstów i zmiany tytułów. Materiałów nie zamówionych redakcja nie zwraca. Początkowo tekst zostaje zaopiniowany przez redaktorów tematycznych oraz językowych w celu wstępnego określenia jego wartości merytorycznej i formalnej. Redakcja może odrzucić na tym etapie tekst, który nie spełnia oczekiwań i wymogów merytorycznych związanych z aktualnym stanem wiedzy w danej dziedzinie humanistyki. Teksty interesujące, lecz odbiegające od norm językowych, bądź zaleceń formalnych proponowanych przez redakcję w instrukcji dla autorów zostają najczęściej odesłane do autora z sugestią poprawy. Wszystkie teksty, które zostają pozytywnie zaopiniowane na wstępnym etapie tworzenia numeru przekazywane są następnie recenzentom zewnętrznym (procedura „double blind review”). W innych przypadkach recenzenci są zobowiązani do podpisania deklaracji o niewystępowaniu konfliktu interesów. Proces recenzji kończy się pisemną notatką zawierającą zwięzłą opinię i uzasadnienie, oraz jednoznacznie określony status tekstu. Tekst może mieć status dopuszczonego bądź niedopuszczonego do publikacji. Publikacja dofinansowana ze środków przeznaczonych na działalność statutową Wydziału Filozoficznego Akademii Ignatianum w Krakowie ISSN 2081-1446 Adres redakcji: „Perspektywy Kultury”, ul. Kopernika 30, 31-501 Kraków; tel. 12 3999 662 e-mail: [email protected] • www.perspektywy.deon.pl Druk: K&K Kraków Nakład 150 egz. perspektywy kultury spis treści numer 13 (2/2015) spis treści numer 13 Od redakcji 5 Jan Hus – inspiracje Questionnaire (Anna Paner, Wojciech Iwańczak, Jerzy Grygiel) 7 Michał Hanczakowski – Hus, anniversaries and Opráski. Around the comic image of John Hus and the Hussites 11 Janusz Smołucha – The Hussite movement in the perspective of the “Historia Bohemica” by Enea Silvio Piccolomini 33 Tomasz Graff – Jan Hus and Poland and the Polish in the years 1410-1415 45 Paweł F. Nowakowski – Trends and attitudes in Polish studies on the Hussitism 69 Varia Magda Studnicka – Egon Schiele – chory na śmierć. Ciało w twórczości Schielego jako wyznacznik postawy egzystencjalistycznej 85 Anna Mazela – „Lustereczko powiedz przecie”, czyli o źródłach i potencjach selfie. Na przykładzie prac Andrzeja Różyckiego 103 Monika Stankiewicz-Kopeć – Podróż sentymentalna do Krakowa Klementyny Tańskiej (Hoffmanowej) 115 Agata Świerczek – Obawy człowieka późnośredniowiecznego przed zjawiskami naturalnymi 137 3 perspektywy kultury (nr 13) spis treści Łukasz Burkiewicz – Two Christian princesses offered as Timur’s present for King Henry III of Castile. The analysis of the introduction to Ruy Gonzalez de Clavijo’s narrative (1403-1406) 159 Isabella Gagliardi – The religion of Italians: a moral and economical question? Italian studies on Protestantism between the 19th and 20th century 179 Eva Peterková – David Hume and so-called „New Hume” 201 Piotr Świątczak – Wartości edukacyjne biografii więźniów KL Auschwitz na przykładzie życiorysu Janiny Szubielskiej (1893-1975) 217 Sprawozdania Sylwia Góra – Jubileusz z okazji 75-lecia urodzin prof. Pawła Taranczewskiego 237 Recenzje Justyna Łukaszewska-Haberkowa, *** 243 Patrycja Kumiega – Maszyny – nowi pracownicy przyszłości? 247 Krzysztof Wojakowski – Refleksje o historii kulturowej Petera Burke’a 251 Noty o Autorach 257 4 perspektywy kultury od redakcji numer 13 (2/2015) Od redakcji Wśród licznych postaci w dziejach, których śmierć budziła skrajnie róż- ne emocje i opinie, niewiele pozostaje po wiekach obiektem podobnych rozterek, nawet jeśli akcenty zmieniły się wraz z upływem czasu. Jeszcze mniej okazuje się symbolami wciąż inspirującymi, a już zupełnie wyjąt- kowo trafiają się takie osoby, których działalność i jej konsekwencje spo- wodowały głębokie przemiany w kulturze, które są wyraźne po kilku stu- leciach. Jan Hus należy do takich właśnie osób, nic więc dziwnego, że 600. rocznica jego śmierci obfitowała w konferencje, wystawy i publikacje. Przyglądając się różnym zjawiskom kulturowym, chcemy również do- dać kolejny polski akcent i z tej okazji. Hus okazał się bowiem na tyle in- trygującą postacią, że od dziesięcioleci w sposób ciągły wątki związane z jego myślą oraz z ruchem husyckim zrodzonym po jego śmierci zajmują polskich badaczy. W zdecydowanej większości są to badania historyczne, ale nie brakuje także opracowań teologicznych czy filologicznych. Sprawy husyckie przeniknęły także mocno do polskiej kultury popularnej, głów- nie za sprawą tzw. trylogii husyckiej Andrzeja Sapkowskiego, upowszech- niając wiedzę o tym zjawisku w intrygującej otoczce fantasy. Mając na względzie te różne przejawy postanowiliśmy podjąć próbę ich zaprezen- towania szerszemu gronu czytelników. Stąd też temat numeru poświęco- ny kwestii Husowej i husyckiej został przetłumaczony na język angiel- ski. Obok ankiety rozesłanej do polskich husytologów, można tu znaleźć przykłady tematów podejmowanych przez polskich badaczy. Szczególną uwagę przyciąga tekst Michała Hanczakowskiego, który łączy spojrzenie polskie i czeskie przyglądając się ujęciu rocznicy spalenia Husa we współ- czesnej czeskiej popkulturze – na przykładzie komiksów o tej tematyce. 5 perspektywy kultury (nr 13) od redakcji Obok tematyki husyckiej proponujemy również rzut oka na zmiany ja- kie powoduje w pisaniu o przeszłości inna ocena zjawiska jakim była refor- macja. Mało znane i niezwykle kulturowo ciekawe zagadnienie przybliża nam florencka badaczka Isabella Gagliardi. Patrząc w przeszłość stara- my się także zrozumieć źródła strachu w kulturze późnego średniowie- cza, a także pogłębić wiedzę o cechach podróży literackich sprzed dwóch stuleci. Zastanawiamy się też nad edukacyjnymi walorami biografii więź- niów oświęcimskich. Podjęta w tym roku współpraca w ramach wymia- ny międzynarodowej z Uniwersytetem w Ostrawie już owocuje gościn- nym tekstem Evy Peterkovej poświęconym nowym kluczom interpretacji myśli filozofa Davida Hume’a. Jest i spojrzenie najbardziej współczesne, przez pryzmat zdjęć selfie, które stają się symbolem naszego czasu. Cie- szymy się też, że możemy upamiętnić obchodzony niedawno jubileusz 75. lecia urodzin prof. Pawła Taranczewskiego, związanego od lat z na- szym Instytutem. Mamy nadzieję, że ta różnorodność tematyczna numeru, którego motywem przewodnim jest rocznica Husowa, będzie dla Państwa inte- resującą propozycją i pozwoli na intelektualną podróż. Zbierając w tym numerze „Perspektyw Kultury” różne postawy i podejścia – wobec hu- sytyzmu, reformacji, myśli filozoficznej, czy podróży literackich chcemy wciąż podkreślać wartość nieustannej refleksji zwłaszcza tam, gdzie do- chodzi do wzajemnego niezrozumienia